Professional Documents
Culture Documents
REDAKCJA
Politechnika Koszaliska
1
MONOGRAFIA NR 274
INSTYTUT POLITYKI SPOECZNEJ I STOSUNKW MIDZYNARODOWYCH
ISSN 0239-7129
ISBN 978-83-7365-350-4
Recenzja
Andrzej Chodubski
Redakcja
Jacek Knopek
Magorzata Sikora-Gaca
Dariusz Magierek
Projekt okadki
Tomasz Cielik
Skad, amanie
Tomasz Cielik
Koszalin 2014, wyd. I, ark. wyd. 9,29, format B-5, nakad 250 egz.
Druk: EXPOL, Wocawek
2
SPIS TRECI
WPROWADZENIE 5
MAGIEREK Dariusz 7
Ukad z Schengen w systemie bezpieczestwa europejskiego
BAJOR Piotr 17
Powrt do Europy - uwarunkowania midzynarodowe i zmiany priory-
tetw polskiej polityki zagranicznej w okresie przeomu
CIMEK Gracjan 31
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
REWIZORSKI Marek 47
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony aspek-
ty polityczne i prawne
POLAK Micha 67
Ocena czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim jako determi-
nanty jej bezpieczestwa midzynarodowego
DOMAGAA Katarzyna 79
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii o czonko-
stwo w Unii Europejskiej
ZAKRZEWSKA Sylwia 97
Stosunki polsko-biaoruskie wybrane problemy
3
KNOPEK Jacek 121
Misje specjalne jako szczeglny rodzaj stosunkw Polski z pastwami
Afryki Zachodniej
BIOGRAMY 157
BIBLIOGRAFIA 161
4
WPROWADZENIE
Polityka jest tak sfer ycia czowieka, ktra od setek i tysicy lat wywiera istotny
wpyw na ycie pastw i poszczeglnych spoecznoci. Historia nowoytnej i najnow-
szej Europy pena jest rnego typu dziaa politycznych, ktre inspiroway dzieje po-
szczeglnych krajw i regionw tego kontynentu. Sytuacj tak zaobserwowa mona
we wspczesnej geopolityce, w ktrej poszczeglne fakty i zdarzenia prowadz do
procesw integracyjnych bd dezintegracyjnych, zmian terytorialnych czy wrcz
otwartych konfliktw o charakterze zbrojnym.
W kluczowych momentach zwizanych z dziejami pastwa i narodu polskiego
dziaania polityczne miay rwnie istotne znaczenie. Okres 2. poowy XVIII w. nie-
uchronnie pcha pastwo polskie ku przepaci bd prowadzi w objcia trzech zabor-
czych mocarstw. Czas z pocztku XX w. spowodowa odrodzenie si pastwowoci
i zainicjowa II RP. Rok 1939 oraz lata 1944-1945 okazay si wybitnie niesprzyjajce.
Polska ostatecznie zostaa podporzdkowana wpywom jednego z wczesnych super-
mocarstw. Przeom lat 80. i 90. XX w. zdecydowa o przywrceniu jej samodzielnoci
politycznej na arenie midzynarodowej.
Ostatniego wierwiecza polskich przemian politycznych dotyka i niniejsza publi-
kacja, ktra jest zbiorem artykuw przygotowanych przez pracownikw naukowych
i doktorantw z rnych orodkw w kraju. Prace dotykaj zarwno polityki wewntrz-
nej, jak i zagranicznej pastwa, co oznacza, e odnosz si do stosunkowo duego ob-
szaru poznawczego. Zdecydowan przewag uzyskay w tej tematyce problemy ze-
wntrzpastwowe odnoszce si do Unii Europejskiej, polityki zagranicznej, kilku
aspektw bezpieczestwa europejskiego i midzynarodowego, migracji wewntrzeuro-
pejskich czy Kocioa katolickiego. Wszystkie te kwestie mieszcz si w oglnych
zarysach wybranych problemw politycznych pastwa polskiego w latach 1989-2014.
Zadaniem niniejszej publikacji stao si przyblienie Czytelnikom takich proble-
mw politycznych Polski z ostatniego wierwiecza, ktre wymagaj dodatkowego
komentarza, pogbionych analiz podmiotowych i przedmiotowych oraz cigle aktual-
nego spojrzenia metodologicznego i merytorycznego.
Jacek Knopek
Magorzata Sikora-Gaca
Dariusz Magierek
5
6
Dariusz MAGIEREK
Dariusz MAGIEREK
1
Na mocy Traktatw Rzymskich podpisanych w 1957 r. powoane zostay Europejska Wsplnota
Gospodarcza (EWG) i Europejska Wsplnota Energii Atomowej (EUROATOM).
2
Art. 29 Traktatu o Unii Europejskiej z dnia 2.02.1992 r., Dziennik Urzdowy Wsplnoty Euro-
pejskiej 1992 C 191.
3
M. Pogonowski, Praca jako element bezpieczestwa socjalnego ludzi modych, [w:] Modzi
i polityka, M. Grka, J. Prokopiuk (red.), Koszalin 2013, s. 133-143.
4
Ukad midzy Rzdami Pastw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec
oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wsplnych granicach
podpisany w Schengen dnia 14 czerwca 1985 roku, Dz. U, WE 2000, L 239/13.
5
Traktat z Amsterdamu zmieniajcy Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiajce Wspl-
noty Europejskie oraz niektre zwizane z nimi akty z dnia 2.10.1997 r., Dz.U. WE 1997 C 340.
7
Ukad z Schengen w systemie bezpieczestwa europejskiego
6
M. Cielarczyk, Wspczesne rozumienie bezpieczestwa, [w:] Bezpieczestwo w teorii i bada-
niach naukowych, B. Winiewski (red.), Szczytno 2011, s. 12.
7
R. Ziba, Instytucjonalizacja bezpieczestwa europejskiego, Warszawa 1999, s. 28.
8
A. Sekciski, Bezpieczestwo wewntrzne w ujciu teoretycznym. Geneza i wspczesne rozu-
mienie w naukach politycznych, e-politykon 2013, nr 11, s. 44.
9
S. Koziej, Bezpieczestwo: istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja, Bezpiecze-
stwo Narodowe 2011, nr 2, s. 20.
10
Kategorie bezpieczestwa pastwowego i narodowego w cisym znaczeniu nie s sobie to-
same. Jednake w dobie dominacji w porzdku wiatowym pastw narodowych, na gruncie nauk
spoecznych oraz w praktyce dziaa politycznych oba pojcia traktowane s jako synonimy. J.
8
Dariusz MAGIEREK
Proko, Bezpieczestwo pastwa. Zarys teorii problemu i zada administracji publicznej, Biel-
sko-Biaa 2007, s. 20.
11
S. Koziej, wyd. cyt. s, 20.
12
D. Bobrow, E. Haliak, R. Ziba, Bezpieczestwo narodowe i midzynarodowe u schyku XX
wieku, Warszawa 1997, s. 3.
13
P. Dunleavy, Pastwo, [w:] Przewodnik po wspczesnej filozofii politycznej, R.E. Goodin, F.
Pettit (red.), prze. C. Cieliski, M. Porba, Warszawa 2002, s. 777-778.
14
P. Wawrzyk, Bezpieczestwo wewntrzne Unii Europejskiej, Warszawa 2009, s. 20-21.
9
Ukad z Schengen w systemie bezpieczestwa europejskiego
bezpieczestwa,
gospodarczym i ekonomicznym,
ekologicznym.
10
Dariusz MAGIEREK
UNIA EUROPEJSKA
Polityka ekonomiczna Polityka zagraniczna Wsppraca policyjna
(Wsplnota Europejska) i bezpieczestwa i sdowa ws. karnych
11
Ukad z Schengen w systemie bezpieczestwa europejskiego
18
J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowice Uni Europejsk. Stan obec-
ny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony, Warszawa 2008, s. 44-46.
19
K. Rokicka, Wcznie acquis Schengen w ramy prawne Unii Europejskiej, Studia Europejskie
2000, nr 2, s. 78.
20
S. odziski, Porozumienia z Schengen. Postanowienia Ukadu z Schengen i Konwencji Wyko-
nawczej, problemy wprowadzenia ich w ycie, znaczenie dla Polski, Raport Biura Studiw
i Ekspertyz Sejmu RP, 1995, nr 77, s. 3-4. Ukad z Schengen praktycznie obejmuje dwa doku-
menty. Integraln czci konwencji przyjtej w 1985 r. jest Porozumienie wykonawcze podpisa-
ne w roku 1990, w ktrym znalaz si m.in. katalog rodkw, ktre pastwa-sygnatariusze zobo-
12
Dariusz MAGIEREK
nia, uatwienia zwizane z przekraczaniem granic miay obj nie tylko obywa-
teli pastw podpisujcych Ukad, ale wszystkich mieszkacw Wspl-
not Europejskich. By to jasny sygna, i pastwa-sygnatariusze, oczekuj, i
w przyszoci przestrze bez granic wewntrznych obejmie wszystkie pastwa
Wsplnot21.
Stopniowe przystpowanie do Ukadu nowych pastw22 (w rezultacie poza
Ukadem znalazy si jedynie Wielka Brytania i Irlandia), z jednej strony roz-
szerzay obszar bez granic wewntrznych, z drugiej, zwikszay liczb pastw
cile ze sob wsppracujcych w dziedzinie bezpieczestwa.
Z punktu widzenia tego ostatniego, najistotniejszym dorobkiem Ukadu
z Schengen wydaj si w szczeglnoci23:
jednolite zasady przekraczania granic zewntrznych;
ujednolicenie polityki wobec cudzoziemcw w zakresie wiz;
wsplne procedury azylowe okrelajce pastwo rozpatrujce wnio-
sek o udzielenie azylu,
zasady wsppracy policyjnej (wymiana informacji, oficerw cz-
nikowych, obserwacja transgraniczna, pocig transgraniczny);
wsppraca sdownicza w sprawach karnych i ekstradycyjnych
(uproszczenie procedur, przekazywanie dokumentw, rozszerzenie
pomocy prawnej na przestpstwa podatkowe i wykonywanie orze-
cze sdowych);
powoanie staej grupy roboczej w celu usprawnienia wspdziaania
w zwalczaniu handlu narkotykami;
opracowanie wsplnych zasad dotyczcych posiadania broni i obro-
tu ni;
stworzenie systemu informacyjnego (System Informacyjny Schen-
gen - SIS) wymiany danych oraz zasad ochrony danych osobowych.
Ostatni z wymienionych elementw, czyli System Informacyjny Schengen,
sta si w praktyce jednym z najistotniejszych instrumentw zwikszajcym
poziom bezpieczestwa na obszarze Wsplnot. Jako elektroniczna platforma
gromadzca informacje, w Systemie znajduje si niezbdny dla zachowania
13
Ukad z Schengen w systemie bezpieczestwa europejskiego
24
A. Rogala-Lewicki, Struktura systemw informacyjnych strefy Schengen, Forum Studiw i
Analiz Politycznych 2010, s. 6.
25
P. Bryksa, M. Adamczuk, Zarys historii dziaa integracyjnych Unii Europejskiej w obszarze
bezpieczestwa wewntrznego, [w:] Wybrane zagadnienia polityki bezpieczestwa Unii Europej-
skiej. Szanse i zagroenia dla Polski, P. Bryksa (red.), Warszawa 2008, s. 10.
14
Dariusz MAGIEREK
26
J. Karwat, Problemy bezpieczestwa Unii Europejskiej, Przegld Strategiczny 2011, nr 1, s.
76.
15
Ukad z Schengen w systemie bezpieczestwa europejskiego
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
The aim of this study is a synthetic presentation of the essence of the Schengen
Agreement as a significant element of the security system of the European Un-
ion and its relevance to the challenges faced by Member States in the process of
building and creating an area of freedom, security and justice.
KEYWORDS
16
Piotr BAJOR
Piotr BAJOR
P
owrt do Europy
uwarunkowania midzynarodowe i zmiany
priorytetw polskiej polityki zagranicznej
w okresie przeomu
1
Por. R. Kuniar, Droga do wolnoci. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2008,
s. 28-29.
17
Powrt do Europy uwarunkowaniamidzynarodowe izmianypriorytetw
2
Expos premiera Tadeusza Mazowieckiego fragment dotyczcy polityki zagranicznej 12
wrzenia 1989 r., www.stosunki-miedzynarodowe.pl [27.06.2014]; R. Kuniar, Droga do wolno-
cidz.cyt., s. 43.
3
Expos premiera Tadeusza Mazowieckiegodz.cyt.
4
K. Skubiszewski, Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodlegoci. Przemwienia, owiadcze-
nia, wywiady 1989-1993, Warszawa 1997, s. 16.
5
Expos premiera Tadeusza Mazowieckiegodz.cyt.
18
Piotr BAJOR
6
Tame.
7
Tame; R. Kuniar, Droga do wolnocidz.cyt., s. 43; R. Ziba, Gwne kierunki polityki
zagranicznej Polski po zimnej wojnie, Warszawa 2010, s. 20.
8
Expos premiera Tadeusza Mazowieckiegodz.cyt.
9
Polityka polska na progu niepodlegoci. Przemwienie wygoszone podczas debaty generalnej
na 44. Sesji Zgromadzenia Oglnego Organizacji Narodw Zjednoczonych, Nowy Jork, 25 wrze-
nia 1989 r., [w:] K. Skubiszewski, Polityka zagraniczna idz.cyt., s. 15-22; Minister Skubi-
szewski w ONZ, Gazeta Wyborcza, nr 100, s. 7.
19
Powrt do Europy uwarunkowaniamidzynarodowe izmianypriorytetw
10
Polityka polska na progu niepodlegocidz.cyt., s. 15-16; J. Kranz, Temu, ktry omieli si
by mdrym, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomata i m stanu, R. Kuniar (red.), Warszawa
2011, s. 91.
11
U.N. Document A/44/PV.8, Provisional, s. 17-18, cyt. za: K. Skubiszewski, Polityka zagranicz-
na idz.cyt., s. 16.
12
Polityka polska na progu niepodlegocidz.cyt., s. 16-17.
20
Piotr BAJOR
13
Tame, s. 17.
14
Tame, s. 17-18.
15
Tame, s. 18-19; R. Ziba, Gwne kierunki politykidz. cyt., s. 16-17.
16
Polityka polska na progu niepodlegocidz.cyt., s. 20. Zob. take: Z. Kdzia, Prawa czowie-
ka pord wartoci polityki zagranicznej, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomatadz.cyt., s.
67-82.
21
Powrt do Europy uwarunkowaniamidzynarodowe izmianypriorytetw
17
Tame; R. Kuniar, Droga do wolnocidz.cyt., s. 43.
18
Polityka polska na progu niepodlegocidz.cyt., s. 21; R. Kuniar, Droga do wolno-
cidz.cyt., s. 43. Zob. take: R. Kuniar, Suweren, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyploma-
tadz.cyt., s. 107.
19
Polityka polska na progu niepodlegocidz.cyt., s. 21-22; Polska-EWG, Gazeta Wyborcza,
nr 96, s. 1. Zob. take: R. Ziba, Gwne kierunki politykidz.cyt., s. 20.
22
Piotr BAJOR
20
Informacja ministra spraw zagranicznych o polityce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej
w 1990 roku, Sejm RP, kadencja X, Sprawozdanie stenograficzne z 28. posiedzenia, 26-28 kwiet-
nia 1990 r., [w:] K. Skubiszewski, Polityka zagraniczna idz.cyt., s. 41.
21
Tame, s. 42. Zob. take: R. Ziba, Gwne kierunki politykidz.cyt., s. 18.
22
Tame, s. 42-45.
23
Powrt do Europy uwarunkowaniamidzynarodowe izmianypriorytetw
23
Zob.: R. Ziba, Gwne kierunki politykidz.cyt., s. 18.
24
Informacja ministra spraw zagranicznych o polityce zagranicznejdz.cyt., 44-45. Zob. take:
R. Kuniar, Droga do wolnocidz.cyt., s. 37-38.
25
Informacja ministra spraw zagranicznych o polityce zagranicznejdz.cyt., s. 47-48; R. Ziba,
Gwne kierunki politykidz.cyt., s. 22-24. Zob. take: J. Barcz, czenie realizmu z wizj przy-
szoci. Rola Krzysztofa Skubiszewskiego w ustanowieniu podstaw prawnych stosunkw Polski ze
zjednoczonymi Niemcami, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomatadz.cyt., s. 33-50.
24
Piotr BAJOR
26
Informacja ministra spraw zagranicznych o polityce zagranicznej, s. 46-47; S. Ciosek,
Krzysztof Skubiszewski ZSRR i Rosja. Z perspektywy ambasadora w Moskwie, [w:] Krzysztof
Skubiszewski dyplomatadz.cyt., s. 54-55.
27
Tame, s. 47. Zob. take: R. Kuniar, Droga do wolnocidz.cyt., s. 50-52; J. Suek, By dla
mnie jak wzorzec z Svres, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomatadz.cyt., s. 175-176.
28
Informacja ministra spraw zagranicznych o polityce zagranicznejdz.cyt., s. 50-51.
29
Tame, s. 51. Zob. take: R. Ziba, Gwne kierunki politykidz.cyt., s. 25.
25
Powrt do Europy uwarunkowaniamidzynarodowe izmianypriorytetw
Wnioski kocowe
30
Informacja ministra spraw zagranicznych o polityce zagranicznejdz.cyt., s. 54. Zob. take:
A. Towpik, Budowanie bezpieczestwa Polski, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomatadz.cyt.,
s. 179.
26
Piotr BAJOR
31
J.M. Nowak, Krzysztof Skubiszewski i demonta Ukadu Warszawskiego, [w:] Krzysztof Skubi-
szewski dyplomatadz.cyt., s. 129.
32
Por. R. Kuniar, Droga do wolnocidz.cyt., s. 36; 46-47.
33
Ogoszone przez ministra Skubiszewskiego jako cel perspektywiczny 8 maja 1992 r. w Sej-
mie RP oraz potwierdzone przez premier Hann Suchock w trakcie wizyty w Brukseli. Zob.:
Argumenty i cierpliwo. Ministrowie spraw zagranicznych RP mwi o trudnych chwilach pod-
czas zabiegw o czonkostwo Polski w Sojuszu Atlantyckim, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplo-
matadz.cyt., s. 557.
27
Powrt do Europy uwarunkowaniamidzynarodowe izmianypriorytetw
28
Piotr BAJOR
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
The studies presented in this paper concern the development of new priorities of
Polish foreign policy, which were an important element of the democratic
changes that started in Poland in 1989. The author has examined some key
statements given by the new Polish authorities in the field of international poli-
tics and on the basis of them the new priorities in foreign policy of independent
Poland together with its position towards the most significant international
problems have been presented.
KEYWORDS
29
Powrt do Europy uwarunkowaniamidzynarodowe izmianypriorytetw
30
Gracjan CIMEK
Gracjan CIMEK
1
J. Sztumski, Wstp do metod i technik bada spoecznych, Katowice 1995, s. 24.
2
O wyborze takiego podejcia zdecydoway: a) potrzeba dyskusji o diagnozie zwizanej z roczni-
c przeomu systemowego w Polsce; b) wzorowanie si na standardach obowizujcych w wia-
towej metodologii nauk spoecznych i humanistycznych, ktre ujawniaj tendencje odwrotu od
bada faktograficznych na rzecz syntez teoretycznych. Zob. A. Chodubski, Wstp do bada poli-
tologicznych, Gdask 2013, s. 10l; c) uznanie za J. Sztumskim, e moliwo i rzeczywisto s
przydatnymi kategoriami we wszystkich badaniach spoecznych, ktre trzeba ujmowa cznie.
Bowiem wszystko, co jest rzeczywicie moliwe jest po prostu zdolnoci obiektywnie istniejcej
materii do staego rozwijania i przeobraania si z jednego stanu - w drugi, a wic zdolnoci do
okrelonych transformacji () Moliwo jest oczywicie bogatsza ni rzeczywisto. Obejmuje
bowiem szereg potencjalnych alternatyw, z ktrych kada moe sta si rzeczywistoci w odpo-
31
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
wiednich warunkach. Rzeczywisto jest z kolei konkretna, poniewa jest wanie zrealizowan
moliwoci, a wic tym, co stao si faktem. J. Sztumski, Wstp do metoddz.cyt., s. 25.
3
Zob. R. Kuniar, Zmierzch dominacji Zachodu, [w:] Kryzys 2008 a pozycja midzynarodowa
Zachodu, R. Kuniar (red.), Warszawa 2011.
32
Gracjan CIMEK
33
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
6
D. Harvey, Neoliberalizm: historia katastrofy, prze. J.P. Listwan, Warszawa 2008, s. 29.
7
Zob. I. Wallerstein, Analiza systemw wiatw. Wprowadzenie, prze. K. Gawlicz, M. Sta-
wiarski, Warszawa 2007.
8
A. Wodkowska-Bagan, Rywalizacja mocarstw na obszarze poradzieckim, Warszawa 2013, s.
351-357.
9
T. Klementowicz, Rozumienie polityki. Zarys metodologii nauki o polityce, Warszawa 2011, s.
278-307.
10
A. Modrzejewski, Bezpieczestwo a problem suwerennoci pastw we wspczesnym wiecie,
[w:] Suwerenno pastwa we wspczesnych stosunkach midzynarodowych, Z. Leszczyski, S.
Sadowski (red.), Warszawa 2005, s. 63-73.
34
Gracjan CIMEK
11
E. Haliak, Ideowe problemy globalnego adu liberalnego w gospodarce wiatowej rola
i znaczenie Washington Consensus, [w:] Globalizacja a stosunki midzynarodowe, E. Haliak, R.
Kuniar, J. Simonides (red.), Bydgoszcz 2003, s. 12-30.
12
H.P. Martin, H. Schumann, Puapka globalizacji atak na demokracj i dobrobyt, prze. M.
Zybura, Wrocaw 2000, s. 133.
13
Tame, s. 286.
14
A. Balcer, K. Wjcicki, Polska na globalnej szachownicy, Warszawa 2014, s. 79.
35
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
15
Wskanik HDI bierze pod uwag trzy elementy: poziom PKB per capita, oczekiwan dugo
ycia, dugo nauki w szkole.
16
Zob. The Human Development Report 2010, s. 139, www.undp.org [12.02.2014].
17
PKB moe wzrasta przy jednoczesnym zuboeniu spoeczestwa, kurczeniu majtku narodo-
wego, malejcych wpywach podatkowych. Zob. E. Polak, Globalizacja a zrnicowanie spoecz-
no-ekonomiczne, Warszawa 2009, s. 129-130.
18
J. Staniszkis, Wadza globalizacji, Warszawa 2003, s. 118.
19
Tame, s. 67.
20
Zob. E. Wnuk-Lipiski, M. Zikowski, Zaoenia teoretyczne, [w:] Pierwsza dekada niepod-
legoci. Prba socjologicznej syntezy, E. Wnuk- Lipiski, M. Zikowski (red.), Warszawa 2001,
s. 34. Por. I.T. Berend, Central and eastern Europe, 1944-1993. Detour from the Periphery to the
Periphery, Cambridge 1996; K. Jasiecki, Kapitalizm po polsku. Midzy modernizacj a
peryferiami Unii Europejskie, Warszawa 2013.
36
Gracjan CIMEK
21
Zob. L. Kekie, Twenty years of capitalism: was it worth it?, The Economist. The Word in
2009, s. 50, za: J. Staniszkis, Antropologia wadzy. Midzy Traktatem Lizboskim a kryzysem,
Warszawa 2009, s. 20.
22
Zob. www.money.cnn.com [10.10.2011].
23
J. Tomasiewicz, P jak Polska, P jak peryferie, [w:] Czy Polska to peryferie? Pierwsza ankieta
Nowych Peryferii, www.nowe-peryferie.pl [01.05.2014].
24
F.M. Gawrycki, wiat po kryzysie 2008 roku w poszukiwaniu nowych peryferii, [w:] Kryzys
2008 a pozycja midzynarodowa Zachodudz.cyt., s. 215-216.
25
W. Lorenz, Europa dwch prdkoci, Rzeczpospolita 2012, nr 132, s. A10.
26
W. Basiak, Pomidzy centrum a peryferiami na progu XXI wieku. Geopolityka i ekonomika
Polski i Europy rodkowo-Wschodniej w warunkach integracji europejskiej i wiatowej depresji
gospodarczej, Katowice 2013, s. 88-95.
37
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
27
Tame, s. 98-100.
28
A. Bellon, W centrum przewrotu na wiatow skal, Le Monde Diplomatque 2009, nr 5/51,
s. 6.
29
Zob. D. Rosiak, Dyplomacja nie dla nas? Rzeczpospolita 2010, nr 196, s. A 9.
30
Zob. J. Gray, Faszywy wit. Urojenia globalnego kapitalizmu, Kobierzyce 2014.
31
Zob. Ch. Mouffe, Polityczno, prze. J. Erbel, Warszawa 2008. Autorka wskazuje, e poli-
tyczno jest atrybutem ycia spoecznego, w ktrym antagonizm jednostek i grup spoecznych
38
Gracjan CIMEK
prowadzi do narzucenia okrelonej wizji adu spoecznego i tym samym uzyskania hegemonii.
Jest to przestrze walki politycznej, ktrej aktem zwycistwa jest ustanowienie okrelonych
metod funkcjonowania ycia spoecznego.
32
Zob. R. Kuniar, Zmierzch dz. cyt.
33
Zob. Z. Brzeziski, D. Ignatius, B. Scowcroft, Ameryka i wiat. Rozmowy o globalnym przebu-
dzeniu politycznym, prze. D. Rossowski, Warszawa 2009.
34
Zob. wiat w 2025. Scenariusze Narodowej Rady Wywiadu Stany Zjednoczonych, Krakw
2009.
35
Zob. J. Sapir, Nowy XXI wiek. Od wieku Ameryki do powrotu narodw, prze. M. Wilk,
Warszawa 2009, s. 11-15.
39
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
36
Tame, s. 15.
37
www.thebricspost.com [10.01.2014].
38
Moskwa wraz z Pekinem wsplnie trzy razy wetowaa w Radzie Bezpieczestwa ONZ rezolu-
cje w sprawie Syrii. Prezydent Syrii Baszar al-Asad zaapelowa do uczestnikw pitego szczytu
BRICS [Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, RPA] w Durbanie pod koniec marca 2012 o pomoc
w zakoczeniu trwajcego ju dwa lata konfliktu w jego kraju. Przed zduszeniem przez sankcje,
Syryjsk Republik Arabsk ratuj specjalne relacje z Iranem, i krajami BRICS stwierdzi
w wywiadzie premier Syrii, W. al-Halki, www.geopolitics.pl [10.07.2013].
39
Ministrowie spraw zagranicznych pastw BRICS spotkali si 24 marca 2014 r. w kuluarach
szczytu dotyczcego bezpieczestwa jdrowego w Hadze i wydali owiadczenie podkrelajce, e
sankcje, retoryka odwetu, polityka siy nie sprzyja zrwnowaonemu i pokojowemu rozwizaniu
kryzysu. Potpili take moliwo wykluczenia uczestnictwa Rosji w szczycie G-20 w listopadzie
2014 w Australii. Zob. Putins BRICS allies reject sanctions, condemn West's hostile language,
The Globe and Mail, www.theglobeandmail.com [10.04.2014].
40
Antonio Gramsci nazywa cezaryzmem tendencj ustrojw demokratycznych do manifesto-
wania skonnoci autorytarnych w czasie kryzysu. Nazwa pochodzi od Juliusza Cezara, chary-
zmatycznego rzymskiego generaa, ktry po przekroczeniu Rubikonu zatar granic midzy
wojskiem a polityk. Wedug Gramsiego w czasie wielkich kryzysw kapitalizmu wybieralne
instytucje, jak parlamenty, schodz na drugi plan. Okolicznoci konsoliduj natomiast pozycj
wadzy biurokratycznej (cywilnej i wojskowej), finansjery, Kocioa i innych organizmw
wzgldnie niezalenych od opinii publicznej. W czasach stabilizacji wszystkie te instytucje go-
dz si na pozostawienie instytucji demokratycznych u wadzy. Inaczej jest w czasie kryzysu: z
40
Gracjan CIMEK
41
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
44
A.J. Karpiski, Wstp do socjologii krytycznej, Gdask 2006, s. 35-36.
42
Gracjan CIMEK
45
T. Eagleton, Po co nam kultura, prze. A. Grny, Warszawa 2012, s. 93-94.
46
Priorytety polskiej polityki zagranicznej 2012-2016, www.msz.gov.pl [05.11.2013].
47
Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci. Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Warszawa
2013, s. 14-15.
48
Strategia rozwoju systemu bezpieczestwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, przyj-
ta uchwa Rady Ministrw z dnia 9 kwietnia 2013 r., s. 10.
49
Tame, s. 47.
43
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
Podsumowanie
44
Gracjan CIMEK
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
The main aim of this article is to identify selected, recognized as the most im-
portant, ideological, civilizational, geo-political and geo-economic characteris-
tic of Poland during the transformation process and an indication of the chal-
lenges that it faces. It was assumed that in discussions of social change research,
the perspective of the state and society should take into account the international
context considered as a factor, not a secondary factor in the interpretation of
transformation process.
KEYWORDS
45
Wyzwania dla Polski jako uczestnika integracji europejskiej
46
Marek REWIZORSKI
Marek REWIZORSKI
47
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
48
Marek REWIZORSKI
3
Przewodniczcym Komitetu Politycznego i Bezpieczestwa jest przedstawiciel Wysokiego
Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczestwa. Przewodniczcym
w organach przygotowawczych rnych skadw Rady, z wyjtkiem Rady do Spraw Zagranicz-
nych, jest czonek grupy, ktra przewodniczy danemu skadowi, chyba e postanowiono inaczej
zgodnie z artykuem 4., Por. Deklaracja odnoszca si do artykuu 16 ustp 9 Traktatu o Unii
Europejskiej dotyczca decyzji Rady Europejskiej w sprawie sprawowania prezydencji Rady, Dz.
U. UE C 83 z 30.03.2010, s. 341.
4
W tym kierunku wypowiada si, A. Jaskulski, okrelajc prezydencj mianem swego rodzaju
instytucji. A. Jaskulski, Struktura i funkcje prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, [w:] Prze-
wodnictwo pastwa w Radzie Unii Europejskiej dowiadczenia partnerw, propozycje dla
Polski, Z. Czachr, M.J. Tomaszyk (red.), Pozna 2009, s. 48.
49
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
Instytucjonalizacja prezydencji
5
Zob. Dz. U. WE 1993 L 281/41.
50
Marek REWIZORSKI
6
Por. Z. Czachr, Prezydencja pastwa czonkowskiego a system polityczny Unii Europejskiej.
Podstawowe uwarunkowania, [w:] Prezydencja w Unii Europejskiej. Instytucje, prawo, i organi-
zacja, A. Nowak-Far (red.), Warszawa 2010, s. 211-238; Z. Czachr, Proces kreowania i upo-
wszechniania priorytetw prezydencji na przykadzie Polski, [w:] Prezydencja w Radzie Unii
Europejskiej, K.A. Wojtaszczyk (red.), Warszawa 2010, s. 77-107.
7
Z. Czachr, Prezydencja w Unii Europejskiej i jej priorytety. Analiza politologiczna, [w:] Prio-
rytety prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej, Z. Czachr, T.D. Szymczyski (red.), War-
szawa 2011, s. 26.
8
Tame.
9
Tame, s. 27.
51
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
10
T. Husak, Rola Prezydencji rotacyjnej w dobie Traktatu z Lizbony, [w:] Prezydencja w Radzie
Unii Europejskiej. Perspektywa praktyczna, T. Husak, F. Jasiski (red.), Warszawa 2010, s. 19.
11
Tame, s. 20.
12
K. Smyk, Prezydencja w Traktacie z Lizbony: gwne postanowienia i wnioski dla Polski,
Biuletyn Analiz UKIE 2009, nr 22, s. 23.
13
A. Jaskulski, Co tworzy dobr prezydencj, [w:] Przewodnictwo pastwadz.cyt., s. 48.
52
Marek REWIZORSKI
14
Tame, s. 49.
15
Tame.
53
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
16
K. Szczerski do formalnych kompetencji prezydencji zalicza prowadzenie bilateralnych kon-
sultacji z poszczeglnymi pastwami czonkowskimi i instytucjami wsplnotowymi, sporzdza-
nie kalendarza posiedze Rady, proponowanie wstpnego porzdku obrad Rady we wsppracy
z Sekretariatem Generalnym Rady, przygotowywanie i realizacj porzdku obrad Rady, CORE-
PER I, COREPER II oraz ok. 250 komitetw i grup roboczych na podstawie 18-miesicznego
programu dziaania prezydencji, przewodniczenie tyme obradom w okresie 6 miesicy, plano-
wanie operacyjne, opierajce si na dugofalowej strategii dziaania Rady Europejskiej (planowa-
nie strategiczne przynaley Radzie Europejskiej), przygotowanie i opracowanie trzech progra-
mw dziaania: trzyletniego programu strategicznego dwch grupowych prezydencji z udziaem
szeciu pastw, rocznego programu prezydencji z udziaem dwch pastw, a take 18-
miesicznego programu prezydencji grupowej z udziaem trzech pastw czonkowskich, koordy-
nacj wsppracy pomidzy rnymi skadami Rady i przyporzdkowanymi jej gremia-
mi midzyrzdowymi (tzw. koordynacja wsppracy wewntrz Rady), koordynacj wsppracy
wewntrz Rady ze wspprac midzyinstytucjonaln, wspprac z rzdami pozostaych pastw
czonkowskich, z instytucjami midzyrzdowymi i ponadnarodowymi Unii, w szczeglnoci
z Rad Europejsk, Komisj Europejsk i Parlamentem Europejskim. Por. K. Szczerski, Instytu-
cja prezydencji w Unii Europejskiej uwagi do analiz politologicznych, [w:] Prezydencja
w Radzie Unii Europejskiej, K.A. Wojtaszczyk (red.), Warszawa 2010, s. 32-33.
17
Nieformalne zdolnoci oddziaywania prezydencji obejmuj zarwno polityczne moliwoci
nieformalnego wpywu, ktre mog wywiera zarwno due jak i rednie oraz mae pastwa
czonkowskie (np. poprzez wpywanie na korzystny dla pastwa sprawujcego przewodnictwo
wynik procesu decyzyjnego warunkowany jego autorytetem i sprawnoci w prowadzeniu nego-
cjacji), jak i nieformaln wadz dostpn tylko pastwom duym (g. Niemcy, Francja), wyko-
rzystujcym pozaprawne argumenty dla przeforsowania swoich interesw i objcie kontroli nad
procesem decyzyjnym w UE. Dla budowania nieformalnej wadzy szczeglnie istotne s zdolno-
ci do zawizywania koalicji z innymi pastwami czonkowskimi Unii a take status pastwa
(jego wielko i sia, potencja ekonomiczny i demograficzny, znaczenie w stosunkach midzyna-
rodowych, dowiadczenia i tradycje w procesie integracji europejskiej). Tame, s. 33-34.
18
Wicej na ten temat: T.G. Grosse, Czy polska prezydencja moe by sukcesem?, Polski Prze-
gld Dyplomatyczny 2007, nr 4 (38), s. 29-52.
19
K. Szczerski, Instytucja prezydencji...dz.cyt., s. 28.
20
Tame, s. 30-31.
54
Marek REWIZORSKI
21
K.A. Wojtaszczyk, Prezydencja w Unii Europejskiej z perspektywy Traktatu Lizboskiego, [w:]
tame, s. 11; J.J. Wc, Formalne i nieformalne moliwoci oddziaywania prezydencji na funkcjo-
nowanie Unii Europejskiej po zmianach przewidywanych w Traktacie Lizboskim, [w:] Prezyden-
cja w Unii Europejskiej. Analizy i dowiadczenia, K. Szczerski (red.), Krakw 2009, s. 31-56.
22
K.A. Wojtaszczyk, Prezydencjadz.cyt., s. 12.
55
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
23
Por. J. Tallberg, The Agenda Shaping powers of the EU Council Presidency, Journal of Euro-
pean Public Policy 2003, vol. 10, no. 1.
24
Szerzej na temat agenda shaping w: A. Jaskulski, Struktura i funkcje prezydencji w Radzie Unii
Europejskiej, [w:] Przewodnictwodz.cyt., s. 50-52.
25
K.A. Wojtaszczyk, Prezydencjadz.cyt., s. 14.
56
Marek REWIZORSKI
26
W niniejszym tekcie analiza obejmuje gwnie tzw. prezydencj rotacyjn.
27
Decyzja Rady Europejskiej 2009/881/UE z dnia 1 grudnia 1009 r. w sprawie sprawowania
prezydencji Rady, Dz. U. UE 2009 L 315, s. 50.
28
Decyzja Rady Europejskiej 2009/882/UE z dnia 1 grudnia 2009 r. w sprawie przyjcia regula-
minu wewntrznego, Dz. U. UE 2009 L 315, s. 51.
57
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
29
Decyzja Rady 2009/908/UE z dnia 1 grudnia 2009 r. ustanawiajca rodki wykonawcze do
decyzji Rady Europejskiej w sprawie sprawowania prezydencji Rady oraz dotyczca przewodnic-
twa w organach doradczych Rady, Dz. U. UE L 322, s. 28.
30
Decyzja Rady 2009/937/UE z dnia 1 grudnia 2009 r. dotyczca przyjcia regulaminu we-
wntrznego Rady, Dz. U. UE 2009 L 325/35.
31
Deklaracja ta odegraa znaczn rol, poniewa zawieraa projekt decyzji Rady Europejskiej
w sprawowaniu Prezydencji Rady. Projektowanym w deklaracji aktem prawnym bya decyzja
Rady Europejskiej 2009/881/UE z dnia 1 grudnia 1009 r. w sprawie sprawowania prezydencji
Rady.
58
Marek REWIZORSKI
32
Zob. Dz.U. L 1 z 4.1.2007, s. 11.
59
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
lipiecgrudzie 2012
Cypr Trio IV
Zjednoczone Krle-
lipiecgrudzie 2017 Trio VIII
stwo*
60
Marek REWIZORSKI
Objanienia: * odnosi si to pastw duych, z ktrych zazwyczaj jedno jest zaliczane do danej
grupy. rdo: Decyzja Rady 2009/908/UE z dnia 1 grudnia 2009 r. ustanawiajca rodki wyko-
nawcze do decyzji Rady Europejskiej w sprawie sprawowania prezydencji Rady oraz dotyczca
przewodnictwa w organach doradczych Rady, Dz. U. UE L 322, s. 28.
61
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
35
Przewodnictwo w organach przygotowawczych Rady do spraw zagranicznych sprawuje Wyso-
ki Przedstawiciel z wyjtkiem nastpujcych organw przygotowawczych, ktrym przewodniczy
szeciomiesiczna prezydencja: Grupa Robocza Radcw ds. Stosunkw Zewntrznych (RELEX),
Grupa Robocza ds. Terroryzmu (aspekty midzynarodowe) (COTER), Grupa Robocza ds. Zasto-
sowania Szczeglnych rodkw w celu Zwalczania Terroryzmu (COCOP), Grupa Robocza ds.
Konsularnych (COCON), Grupa Robocza ds. Midzynarodowego Prawa Publicznego (COJUR)
oraz Grupa Robocza ds. Prawa Morza (COMAR).
36
Por. Zacznik II decyzji Rady 2009/908/UE.
37
J. Barcz, Prezydencja...dz.cyt., s. 17.
38
Por. Europa `96 Reformprogramm fr die Europische Union Strategien und Optionen fr
Europa, W. Weidenfeld (red.), Gtersloh 1994.
39
J. Barcz wskazuje na propozycj francusk nastawion na zapewnienie duym pastwom
Prezydencji w Radzie Europejskiej i skadach Rady UE odpowiadajcych za stosunki zewntrzne
UE, propozycje Prezydencji grupowej sprawowanej przez regionalne grupy pastw np. skandy-
nawsk, brytyjsk, iberyjsk, Beneluksu oraz propozycje podziau Unii na grupy, gdzie kryterium
podziau byby potencja demograficzny lub uksztatowanie geograficzne (grupa pnocna,
wschodnia, poudniowa i zachodnia). W tym ostatnim przypadku kada z grup sprawowaaby
Prezydencj nie krcej ni 1 rok, przy zagwarantowanej co kilka lat rotacji. Wicej na ten temat:
J. Barcz, Przewodnictwo...dz.cyt., s. 35 i n.
62
Marek REWIZORSKI
Wnioski kocowe
63
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
64
Marek REWIZORSKI
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZE
SUMMARY
This analysis is devoted to the presidency after the Lisbon Treaty which is still
an essential device influencing the system of governance in the EU. Changes in
the formula of Presidency of the Council was one of the most significant chang-
es introduced by the Lisbon Treaty. The author focused on political and legal
aspects with the functioning of the Presidency. The attention was drawn to an-
swering the questions: (1) what is meant by the Presidency of the Council; (2)
what are the basic models and functions; (3) what is its hybridity.
KEYWORDS
The Presidency, The Council of the European Union, The President of the Eu-
ropean Council, Troika, the Treaty of Lisbon.
65
Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej po traktacie z Lizbony
66
Micha POLAK
Micha POLAK
1
Organizacja Traktatu Pnocnoatlantyckiego powstaa na bazie podpisanego 4 kwietnia 1949 r.
w Waszyngtonie Traktatu Pnocnoatlantyckiego przez Belgi Kanad, Portugali, Dani, Holan-
di, Luksemburg, Islandi, Wochy, Norwegi, Wielk Brytani, Francj i Stany Zjednoczone.
W 1952 r. doczyy do Sojuszu Turcja i Grecja, w 1955 r. RFN, a w 1982 r. Hiszpania. W wyni-
ku zjednoczenia Niemiec w 1990 r. poszerzyo si jego terytorium, a 12 marca 1999 r. doczyy
Wgry, Czechy i Polska. Pierwsza dekada XXI w. to kolejne rozszerzenia o Estoni, Litw,
otw, Bugari, Rumuni, Sowacj i Soweni w 2004 r. i o Albani i Chorwacj w 2009 r, co
cznie daje 28 pastw.
2
B. Badora, 15 lat czonkowstwa w NATO, Komunikat z bada CBOS 2014, nr 32, s. 15. Pre-
zentowane dane pochodz z badania Aktualne problemy i wydarzenia zrealizowanego w dniach
6-12 lutego 2014 r. (badanie zostao przeprowadzone przed zaostrzeniem si sytuacji na Ukra-
inie).
67
Ocena czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim....
3
Autor dla badania funkcjonowania Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim stosuje pojcie bez-
pieczestwa midzynarodowego dla podkrelenia cisego zwizku midzy bezpieczestwem
pojedynczych i zbiorowych podmiotw stosunkw midzynarodowych, ktry jest wynikiem
uczestnictwa Polski w systemie midzynarodowym, przy zaoeniu, e to gwnie z otoczenia
zewntrznego wychodz zagroenia dla bezpieczestwa pastwa, jak rwnie w nim mog by
tworzone warunki stanowice gwarancje dla niezakconego istnienia i rozwoju kadego
z pastw. Zob. R. Ziba, Pozimnowojenny paradygmat bezpieczestwa midzynarodowego, [w:]
Bezpieczestwo midzynarodowe po zimnej wojnie, R. Ziba (red.), Warszawa 2008, s. 17.
4
Mwic o zaostrzeniu sytuacji politycznej autor rozumie przez to destabilizacj wewntrzn
Ukrainy w obliczu aneksji Krymu przez Rosj oraz separatystyczne dziaania oddolne we
wschodnich obwodach ukraiskich, przy prawdopodobnej inspiracji i wsparciu Rosji.
5
Warto wymieni tu takie wane zdarzenia jak: tzw. Pucz Janajewa, zjednoczenie Niemiec,
rozpad Czechosowacji, czy pocztek rozpadu Jugosawii. Zwraca na te wydarzenia uwag m.in.
Andrzej Karkoszka (Kierunek NATO, Polska Zbrojna 2014, nr 3, s. 18).
6
Szczegowo na ten temat zob.: J.M. Nowak, Ukad Warszawski od Hegemonii do Agonii, War-
szawa 2011; W. Gizicki, Od Ukadu do Paktu. (R)Ewolucyjna zmiana w polityce bezpieczestwa
68
Micha POLAK
nie to nie byo tak oczywiste, jak mona by po 15 latach zaoy 7. Przypomnij-
my rozwaan koncepcj strefy neutralnych pastw od Skandynawii, przez
Polsk, kraje Europy Wschodniej (pastwa batyckie, Biaoru, Ukrain, Mo-
dawi) po Rumuni i Bugari8. Inne koncepcje przewidyway budow Rzecz-
pospolitej, ktra miaaby samodzielnie da odpr ewentualnym niebezpiecze-
stwom przy pomocy silnej armii, realizujcej polityk rwnych odlegoci
Jzefa Pisudskiego.
Pomimo tych dylematw, w tym silnych naciskw politykw zwizanych
z rzdami PRL, jak rwnie sceptycznym podejciem czci krgw wojsko-
wych, wikszo decydentw rozumiaa, e rozwj Polski w oparciu o demo-
kratyczny, liberalny gospodarczo system zachodni, implikuje konieczno inte-
growania rwnie z NATO.
Jednym z argumentw za rozszerzeniem NATO, najlepiej o kilka pastw
byego bloku pastw socjalistycznych, bya teza, e przyczynioby si to do
osignicia stanu stabilnoci i bezpieczestwa w przechodzcym metamorfoz
regionie. Tzw. prnia bezpieczestwa w Europie rodkowej mogaby ina-
czej negatywnie wpyn na regionalny system bezpieczestwa i narazi
w przyszoci grup dawnych satelitw ZSRR na rewizjonistyczne tendencje
Rosji9. Nie dziwi zatem fakt, e obranie kierunku na Zachd przez pastwa
Europy rodkowej i Wschodniej wywoao opr Rosji jako nadal silnego
cho przechodzcego kryzys wewntrzny mocarstwa. Rosyjscy politycy dawali
do zrozumienia, e poszerzenie NATO na wschd odczytane bdzie, jako za-
groenie bezpieczestwa Rosji10.
Nie tylko ze strony rosyjskiej spodziewano si przeszkd. Niech czci
krgw zachodnich do rozszerzenia NATO na Wschd bya silna. Niektrzy
politycy zachodni nawoywali do ostronoci w deklarowaniu wsparcia woj-
skowego dla pastw Ukadu Warszawskiego, aby np. nie drani Rosji11. Ar-
gumentowano, e rozszerzenie NATO zaostrzyoby w Rosji dylemat bezpie-
czestwa i pooyoby zbyt duy nacisk na jego aspekty militarne. Mwiono
Polski, Lublin 2011; R. Kauny, Ukad Warszawski 1955-1991, Zeszyty Naukowe Wysza
Szkoa Oficerska Wojsk Ldowych im Tadeusza Kociuszki 2008, nr 1, s. 190-198.
7
A. Karkoszka, Kierunek NATOdz.cyt.; J. Onyszkiewicz, Na drodze do NATO, [w:] Politycz-
no-wojskowe implikacje czonkowstwa Polski w NATO z perspektywy 15-lecia obecnoci w struk-
turach Sojuszu, T. Komider (red.), Warszawa 2014, s. 35 i n.
8
Czciowo nawizujcej do idei Midzymorza Jzefa Pisudskiego.
9
P. urawski vel Grajewski, Bezpieczestwo midzynarodowe. Wymiar militarny, Warszawa
2012, s. 217-218.
10
Tame, s. 218 i n.
11
A. Karkoszka, dz. cyt., s. 20. Wskazuje on m.in. takich politykw jak: Henry Kissinger, Hans
Dietrich Genscher, publicysta i dyplomata Jim Hoagland, Michai Gorbaczow, czy 40 senatorw
Kongresu USA, ktrzy napisali list do prezydenta Billa Clintona, w ktrym argumentowali prze-
ciwko rozszerzeniu.
69
Ocena czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim....
70
Micha POLAK
uzna za konieczne, cznie z uyciem siy zbrojnej, w celu przywrcenia i utrzymania bezpiecze-
stwa obszaru pnocnoatlantyckiego. Peny tekst Traktatu Pnocnoatlantyckiego z 4 kwietnia
1949 r. zob.: Dz. U., 2000.87.970, www.abc.com.pl [02.06.2014]. Tekst Traktatu Pnocnoatlan-
tyckiego w oryginale: www.nato.int [02.06.2014].
17
Byy wiceprzewodniczcy zespou negocjacyjnego RP ds. czonkostwa w NATO i jako wice-
minister obrony odpowiedzialny za reform MON w 2007 r.
18
Szczegowo na ten temat A. ebrowski, Kontrola cywilna nad siami zbrojnymi Rzeczypospo-
litej Polskiej, Warszawa 1998. Zob. E. ema, M. Chilczuk, Genera Gocu: mamy siln pozycj
w NATO, Polska Zbrojna 2014, www.polska-zbrojna.pl [29.05.2014].
19
Zob. The Alliance's Strategic Concept, www.nato.int [27.05.2014].
71
Ocena czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim....
20
The Aliances New Strategic Conept, NATO, 1991, www.nato.int [30.05.2014] (podaj za: M.
Cieniuch, 15 lat w NATO, Bezpieczestwo Narodowe 2014, nr 1, s. 101). M. Cieniuch zwraca
uwag na niezachwian wiarygodno Polski, jako pastwa czonkowskiego NATO, mimo, e
charakterystyczna jeszcze w pierwszej poowie lat 90. XX w. doktryna dialogu, wsppracy
i kolektywnej obrony, a take defensywnego charakteru Sojuszu, zacza zmienia si od 1995 r.
21
Udzia w tych zadaniach ustalany jest na podstawie wsplnych politycznych decyzji pastw
czonkowskich Sojuszu, a nie wynika z zobowiza traktatowych. Taka forma dziaa ma charak-
ter misji interwencyjnych realizowanych poza obszarem mandatowym (tzw. out of area opera-
tions) i wynika ze zgody na poszerzenie wsppracy w ramach NATO w realiach nowych wy-
zwa pozimnowojennych. Szerzej na ten temat zob.: JP 3-07 Military Operations Other Than
War, 16 June 1995; The Alliance's Strategic Concept, www.nato.int [27.05.2014]; Allied Joint
Doctrine for Non-Article 5 Crisis Response Operations, AJP-3.4(A) [w:] www.kam.lt
[27.05.2014]; P. urawski vel Grajewski, dz.cyt., s. 223-224; S. Zarychta, Rola NATO w kszta-
towaniu bezpieczestwa transatlantyckiego i wiatowego w wietle opracowanych doktryn i kon-
cepcji strategicznych w latach 1949-2012, [w:] NATO wobec wyzwa wspczesnego wiata
2013, R. Czulda, R. o, J. Reginia-Zacharski (red.), Warszawa 2013, s. 74-78.
22
W 2002 r. rozpocza si misja polska w Afganistanie, ktra bya odpowiedzi na prob Sta-
nw Zjednoczonych. Jej koniec przewidywany jest dopiero na biecy 2014 r. Polski kontyngent
wzi rwnie udzia w wojnie w Iraku, pomimo dyskusji i gosw krytycznych czci rodowi-
ska midzynarodowego wobec USA za brak wyranej zgody ONZ na t operacj. 3 wrzenia
2003 r. Polska obja dowdztwo jednej ze stref stabilizacyjnych, a nasz kontyngent wynosi
wtedy 2500 onierzy.
23
A. Karkoszka, dz. cyt., s. 23.
72
Micha POLAK
73
Ocena czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim....
28
Zob. Active Engagement, Modern Defence. Strategic Concept for the Defence and Security of
the Members of the North Atlantic Treaty Organisation adopted by Heads of State and Govern-
ment in Lisbon, 2010, www.nato.int [06.06.2014].
74
Micha POLAK
75
Ocena czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim....
jak rwnie zmniejszyo ich poziom rywalizacji i poprawio ich stosunki dy-
plomatyczne31. To, obserwowane ostatnio nabieranie rozpdu przez struktury
Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, powinno przeoy si na wzmocnienie bezpie-
czestwa midzynarodowego Polski.
Jak twierdz: szef Biura Bezpieczestwa Narodowego minister Stanisaw
Koziej oraz ekspert w Departamencie Zwierzchnictwa nas Siami Zbrojnymi
pk Mariusz Fryc32: naley wierzy, e Sojusz Pnocnoatlantycki roztropnie
stawi czoo obecnemu wyzwaniu na Ukrainie, udowadniajc tym samym, e jest
wci gwnym, niekwestionowanym filarem midzynarodowego bezpiecze-
stwa, w tym i naszego (polskiego, M.P.) zewntrznego bezpieczestwa.
31
P. urawski vel Grajewski, dz.cyt., s. 218.
32
S. Koziej, M. Fryc, NATO po zakoczeniu operacji w Afganistanie, [w:] Polityczno-wojskowe
implikacje czonkostwa Polski w NATOdz.cyt., s. 54.
76
Micha POLAK
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
The main goal of the study was to analyze chosen aspects of Polands member-
ship in NATO after 15 the years from the accession.
The main circumstances of Polands accession to NATO structures were exam-
ined for first; than secondly there were shown advantages and costs of our func-
tioning in transatlantic safety system; Thirdly the question was raised about the
way in which Polish membership in the NATO structures and different activi-
ties, influenced on our safety in the last 15 years; and finally there were pointed
proposals for strengthening the safety of Poland in the face of escalation the
international relations in the East Europe.
Accession of Poland and Central Europe countries to NATO not only gave new
purpose of the existence and enlivened the idea of the safety transatlantic
system. It also contributed to the acceleration of the integration of Central and
Eastern Europe with Western within the European Union.
KEYWORDS
77
Ocena czonkostwa Polski w Sojuszu Pnocnoatlantyckim....
78
Katarzyna DOMAGAA
Katarzyna DOMAGAA
1
Por. Teoretyczne problemy polityki zagranicznej, E.J. Payga, J. Symonides (red.), Warszawa
1978.
2
K.J. Holsti, International Politics: A Framework for Analysis, New York 1967, s. 126.
3
Zob. G. Modelski, A Theory of Foreign Policy, London 1962.
4
Pojcia te dywersyfikuje Agnieszka Bryc, powoujc si na innego badacza stosunkw midzy-
narodowych Teres o-Nowak. A. Bryc sygnalizuje, e rnica midzy skutecznoci a efek-
tywnoci polega na tym, i skuteczno pojawia si podczas rozpatrywania osignitego rezulta-
tu, podczas gdy efektywno powinna by rozpatrywana jako relacja midzy wartoci, jak
przedstawia cel, a kosztami jego osignicia. Zob. A. Bryc, Efektywno polityki zagranicznej
pastwa, [w:] Wstp do teorii polityki zagranicznej pastwa, R. Ziba (red.), Toru 2004, s. 193-
196; T. o-Nowak, Stosunki midzynarodowe. Teorie systemy uczestnicy, Wrocaw 2000, s.
192.
79
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
5
Jerzy M. Nowak, Rozwj dyplomacji wielostronnej w dobie niepewnoci i globalizacji (z pol-
skiej perspektywy), [w:] Nowe oblicza dyplomacji, B. Surmacz (red.), Lublin 2013, s. 78-79.
6
Podana powierzchnia cakowita ujmuje Kosowo jako cz Republiki Serbii.
80
Katarzyna DOMAGAA
7
W 1991 r., tu po ogoszeniu niepodlegoci przez chorwacki parlament, doszo do buntu mniej-
szoci serbskiej. W odpowiedzi Serbowie chorwaccy jednostronnie proklamowali Republik
Serbskiej Krajiny ze stolic w Kninie. W 1992 r., po walkach o Vukovar i Dubrownik, na tereny
sporne wkroczyy midzynarodowe jednostki pokojowe ONZ (UNPROFOR). Wzgldny pokj
pomidzy zwanionymi stronami utrzyma si do 1995 r. Wtedy to w ramach operacji Bljesak i
Oluja Chorwatom udao si odzyska utracone tereny zachodniej Slawonii i Krajiny. Por.: D.
Gibas-Krzak, A. Krzak, Poudniowosowiaska mozaika. Charakterystyka geograficzno-
polityczna pastw postjugosowiaskich, Szczecin 2010.
8
Wsplnota Pastwowa: Serbia i Czarnogra (SCG) powstaa wskutek reform ustrojowych
Zwizkowej Republiki Jugosawii, jednak gwnym powodem byy zacieniajce si stosunki
serbsko-czarnogrskie; I. Czamaska, W. Szczepaski, Serbia, [w:] Vademecum Bakanisty, I.
Czamaska, Z. Pentek (red.), Pozna 2009, s. 213.
9
17 lutego 2008 r. serbska prowincja Kosowo ogosia secesj od Belgradu. Stany Zjednoczone
oraz wikszo ich zachodnich sojusznikw (w tym Polska) uznali kosowsk deklaracj niepod-
legoci. Za niezgodn z prawem midzynarodowym uznay j przede wszystkim Serbia, Federa-
cja Rosyjska oraz niektre pastwa czonkowskie Unii Europejskiej (Hiszpania, Sowacja, Ru-
munia, Grecja i Cypr).
81
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
10
P. Szelg, Bakany a Unia Europejska. Perspektywy integracyjne pastw bakaskich, [w:]
Bakany u progu zjednoczonej Europy, P. Czubika (red.), Krakw 2008, s. 27.
11
Wpyw Federacji Rosyjskiej na sytuacj gospodarcz, polityczn i spoeczn na Pwyspie
Bakaskim, a w szczeglnoci w krajach Bakanw Zachodnich, mona odnotowa ju w XVIII
w. Nasili si natomiast w wieku XIX. Ekspansywno ta miaa swoje odzwierciedlenie w idei
rosyjskiego panslawizmu, ktra miaa rwnie oblicze geopolityczne. Jej celem byo utworzenie
pod zwierzchnictwem Rosji potnego Imperium Sowiaskiego. Z perspektywy historycznej
moe wydawa si, e doktryna panslawizmu powstaa stosunkowo pno, bo dopiero po wojnie
krymskiej (1853-1856), a jej okres wietnoci datuje si na okres po kryzysie bakaskim (1875-
1878). Obok Austrii i Turcji, Rosja bya trzeci si na Bakanach. Ostatecznie opanowanie P-
wyspu Bakaskiego okazao si utopi. Niemniej jednak od tego czasu Rosja nieprzerwanie
odgrywa wan rol w ksztatowaniu si sytuacji politycznej i gospodarczej w tym regionie. Zob.:
P. Eberhardt, Rosyjski panslawizm jako idea geopolityczna, www.geopolityka.net [11.03.2014].
82
Katarzyna DOMAGAA
12
Stosunki polsko-rosyjskie od wiekw s skomplikowane i tak te pocztek XXI w. nie przy-
nis w tej kwestii znaczcych zmian. Po II wojnie wiatowej Polska nie bya w stanie prowadzi
niezalenej polityki zagranicznej, tote objcie funkcji premiera przez Tadeusza Mazowieckiego
w 1989 r. oraz powoanie na ministra spraw zagranicznych profesora Krzysztofa Skubiszewskie-
go przewartociowao jej wyznaczniki. Pniejsza obecno T. Mazowieckiego na Bakanach,
jako specjalnego wysannika OBWE zostaa skrytykowana przez Federacj Rosyjsk za bezuy-
teczno i sprzeczno z interesami midzynarodowymi (cho pastwa zachodnie rwnie nie
wyraay si pozytywnie o bakaskiej dziaalnoci Mazowieckiego). Pwysep Bakaski sta si
kolejnym regionem, na ktrym spotkay si dwie sprzecznoci: Rosja za wszelk cen bronica
integralnoci terytorialnej pastw byej Jugosawii i Polska opowiadajca si za prawem kade-
go narodu do samostanowienia. G. Cimek, M. Franz, K. Szydywar-Grabowska, Wspczesne
stosunki polsko-rosyjskie: wybrane problemy, Toru 2012, s. 184-195.
13
M. Gniazdowski, Bakany Zachodnie: sprawa rodkowoeuropejskiej solidarnoci, Polski
Przegld Dyplomatyczny 2008, nr 2, s. 10.
14
W. Stanisawski, Polska na Bakanach Zachodnich yczliwy, roztargniony kibic, Polski
Przegld Dyplomatyczny 2008, nr 2, s. 18.
83
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
15
Zob. P. Sokoowska, Pogldy zachowujemy dla siebie, Przegld 2008, nr 10.
16
Kosovo Force (KFOR) siy pokojowe NATO, dziaajce na terenie Republiki Kosowa od 12
czerwca 1999 r. Misja pokojowa ma swoj podstaw prawnomidzynarodow w Rezolucji nr
1244, przyjt przez Rad Bezpieczestwa ONZ. Zob.: www.aco.nato.int [01.10.2014].
17
Najsilniejsze wizy historyczne wystpuj pomidzy Wgrami i Chorwacj. Pastwa te przez
wiele stuleci byy bezporednimi ssiadami. Przez czterysta lat wchodzi w skad monarchii habs-
burskiej. Chorwaci bronic si przed ekspansj Cesarstwa Bizantyjskiego zwizali si z Wgrami
uni personaln w 1102 r., ktra przetrwaa osiemset lat. Ze wzgldw historycznych, bliskie
relacje cz Budapeszt rwnie z Belgradem. W IX w. w skad Krlestwa Wgierskiego wesza
Wojwodina, obecnie prowincja Serbii, a od poowy XIX w. znalaza si pod bezporednim zarz-
dem wgierskim. Zob. D. Kaan, Polityka Wgier wobec Bakanw Zachodnich, Polski Przegld
Dyplomatyczny 2011, nr 4, s. 56.
84
Katarzyna DOMAGAA
18
Zob. T. ornaczuk, Polityka Polski wobec Bakanw Zachodnich, Rocznik Polskiej Polityki
Zagranicznej 2011, s. 239.
19
Jak Polska wykorzystuje fundusze unijne?, www.uniaeuropejska.info.pl [18.03.2014].
20
Projekty twinningowe (bliniacze) polegaj na wysyaniu grup ekspertw przez kraje czon-
kowskie do krajw korzystajcych z pomocy przedakcesyjnej w celu usprawnienia funkcjonowa-
nia administracji i instytucji publicznych. W latach 2003-2005 zrealizowano 40 projektw twin-
ningowych na rzecz Bakanw Zachodnich (w tym przede wszystkim w Chorwacji i Serbii).
Komisja Europejska ju na pocztku 2006 r. rozwaaa objcie tak pomoc rwnie Kosowa.
Zob.: Bakany Zachodnie na drodze do UE: umacnianie stabilnoci i dobrobytu, Komunikat
Komisji Wsplnot Europejskich KOM (2006) 27, Bruksela 2006, s. 13.
85
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
21
W padzierniku 2005 r. w Budapeszcie odbyo si spotkanie Ministrw Spraw Zagranicznych
pastw Partnerstwa Regionalnego oraz Bakanw Zachodnich. Polska, jako jedno z pastw zasila-
jcych szeregi Partnerstwa, zostaa koordynatorem obszaru czwartego spord szeciu dziedzin
rozdzielonych midzy pastwa czonkowskie. Naszym zadaniem byo przekazywanie dowiad-
cze w wykorzystywaniu rodkw pomocowych z budetu UE. Dwa lata po zainicjowaniu owych
dziaa w Warszawie odbyo si spotkanie z udziaem przedstawicieli ambasad krajw Partner-
stwa Regionalnego i pastw Bakanw Zachodnich. Seminarium zatytuowane zostao Przeka-
zywanie dowiadcze Polski i innych krajw czonkowskich UE sygnatariuszy Partnerstwa
Regionalnego w wykorzystaniu unijnych rodkw pomocowych dla krajw Bakanw Zachod-
nich przez Urzd Komitetu Integracji Europejskiej. Zob.: Dziaania Polski w zwizku z inicjaty-
w Partnerstwa Regionalnego na rzecz wspierania procesu integracji pastw regionu Bakanw
Zachodnich z Uni Europejsk, Urzd Komitetu Integracji Europejskiej, www.archiwum-
ukie.polskawue.gov.pl [20.02.2014].
22
W kwietniu 2013 r. Komisja Europejska wydaa dokument, na podstawie ktrego Chorwacja
staa si partnerem w programach twinningowych dla krajw, ktre s beneficjentami funduszu
przedakcesyjnego IPA. Zob.: European Commissions Note to National Contact Points for Institu-
tion Building (Twinning) in The Member States about Croatians Participation in Twinning,
Bruksela 2013, www.zalaczniki.polskawue.gov.pl [20.03.2014].
23
Naley pamita, e Republika Kosowa proklamowaa sw niepodlego 17 lutego 2008 r.
Zatem polski rzd przyj uchwa uznajce kosowsk niepodlego zaledwie 9 dni po jej ogo-
szeniu.
24
W czasach PRL-u Stany Zjednoczone Ameryki postrzegane byy przez polsk opozycj jako
mocarstwo majce realny wpyw na bieg wydarze zachodzcych na Starym Kontynencie. Ry-
szard Ziba wyrnia trzy etapy rozwoju stosunkw Polska-USA w mijajcym dwudziestoleciu.
Pierwszy etap, obejmujcy lata 1989-1999, opiera si na staraniach Polski o wspprac z NA-
TO. Lata 1999-2007 charakteryzoway si klientelizmem wobec USA i cho od 2007 r. podjto
prb rwnowaenia partnerstwa z w mocarstwem, do dzi Polska nie uwolnia si od uzale-
nienia od polityki europejskiej prowadzonej przez Stany Zjednoczone Ameryki. Szerzej proces
ten opisuje R. Ziba, Aktualny stan stosunkw Polska-USA, [w:] 400 lat stosunkw polsko-
amerykaskich (1608-2008), M. Wieteska-Rostek (red.), Warszawa 2009.
86
Katarzyna DOMAGAA
25
Por. . Szurmiski, Mechanizmy propagandy, Warszawa 2008, s. 87-99.
87
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
26
Instytucja prezydencji towarzyszy procesowi integracji europejskiej od 1952 r. Swoje umoco-
wanie prawne znalaza ju w Traktatach Rzymskich. Przez lata poddawana bya zmianom organi-
zacyjnym i instytucjonalnym. Podstawow funkcj prezydencji jest zarzdzanie pracami Rady
Unii Europejskiej, reprezentowanie jej w relacjach z innymi instytucjami oraz reprezentowanie
Unii Europejskiej w stosunkach z pastwami spoza Unii oraz organizacjami midzynarodowymi.
Dodatkow funkcj prezydencji, w bardziej praktycznym wymiarze, jest podejmowanie waci-
wych dziaa w celu doprowadzenia do kompromisu podczas procesu decyzyjnego. Zob.: J.
Barcz, Traktat z Lizbony. Wybrane aspekty prawne dziaa implementacyjnych, Warszawa 2013,
s. 98.
88
Katarzyna DOMAGAA
27
Z. Czachr, Proces kreowania i upowszechniania priorytetw prezydencji na przykadzie Pol-
ski, [w:] Polska prezydencja w Unii Europejskiej, J. Nadolska, K.A. Wojtaszczyk (red.), Warsza-
wa 2010, s. 95-96.
28
T.G. Grosse, Czy polska prezydencja moe by sukcesem?, Polski Przegld Dyplomatyczny
2007, nr 4, s. 29-31.
29
M.K. Berent [i inni], Wybr priorytetw polskiej prezydencji, [w:] Prezydencja Unii Europej-
skiej przygotowania Polski do sprawowania przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, J.
Czaputowicz (red.), Warszawa 2010, s. 145-147.
89
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
30
Sprawowanie przewodnictwa w Radzie teoretycznie trwa sze miesicy. Jednake pastwa,
ktre obejmuj t funkcj w drugiej poowie roku s w znacznie gorszej pozycji, gdy czas ich
aktywnoci ograniczony jest przez przerw wakacyjn oraz okres boonarodzeniowy. W konse-
kwencji swoje priorytety realizowa mog jedynie przez 4-4,5 miesica.
31
M. Jatczak, B. Somiska, Dobr priorytetw przez pastwa czonkowskie sprawujce prze-
wodnictwo w Radzie Unii Europejskiej w latach 2002-2008 wnioski dla Polski, Biuletyn Ana-
liz UKIE 2009, nr 22, s. 53.
32
Proces stabilizacji i stowarzyszenia (SAP) zosta zainicjowany przez Uni Europejsk w 1999
r. Stanowi on strategiczne ramy celem stopniowego zblienia pastw Bakanw Zachodnich do
Unii Europejskiej. Strategia obejmowaa przede wszystkim pomoc gospodarcz i polityczn dla
stabilnoci regionu bakaskiego. Ponadto istniaa moliwo utworzenia stref wolnego handlu z
pastwami zainteresowanymi. SAP nie gwarantowa przyznania statusu pastwa kandydujcego i
rozpoczcia negocjacji akcesyjnych, jednak umoliwia integracj ze strukturami UE na specjal-
nych warunkach. Zob.: B. Ray, Bakany Zachodnie, www.europarl.europa.eu [01.10.2014]. J.
Olchowski, K. Pawowski, Region Europy Poudniowo-Wschodniej, [w:] Regiony w stosunkach
midzynarodowych, I. Topolski, H. Dumaa, A. Dumaa (red.), Lublin 2009, s. 87.
90
Katarzyna DOMAGAA
33
T. ornaczuk, Rozszerzenie Unii Europejskiej a prezydencja Polski w Radzie UE, Przegld
Dyplomatyczny 2011, nr 1, s. 56.
34
J. Mu, M. Szpala, Chorwacja w Unii Europejskiej, d 2011, s. 24.
35
Wizyta premiera w Chorwacji, www.premier.gov.pl [02.04.2014].
91
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
36
20 lipca 2011 r. rwnie premier Chorwacji zoya wizyt w Warszawie. Tematem rozmw
byo zbliajce si wejcie Chorwacji do Unii Europejskiej. Premierzy obu pastw dyskutowali
rwnie nad zacienianiem wsppracy gospodarczej, a w szczeglnoci zwikszeniem liczby
wzajemnych inwestycji oraz rozwijaniu potencjau polskich przedsibiorcw w Chorwacji. Pre-
mier Jadranka Kosor zaanonsowaa, i we wrzeniu odbdzie si kolejne spotkanie celem om-
wienia szczegw Traktatu Akcesyjnego. Zob. Wizyta premier Chorwacji w Warszawie,
www.premier.gov.pl [03.04.2014].
37
Tame.
38
Np. kraje objte Partnerstwem Wschodnim, cho wymaga to pewnego rozrnienia. wczesne
miejsce Chorwacji w polskiej polityce zagranicznej mona co najwyej porwna do krajw
Kaukazu Poudniowego (Armenia, Azerbejdan, Gruzja), co i tak jest do ryzykowanym zabie-
giem. Pozycja Ukrainy w ramach polskiej aktywnoci zewntrznej jest natomiast priorytetowa.
Niewaciwym byoby zatem zestawienie tego kraju z Chorwacj, ktrej znaczenie byoby drugo-
rzdne.
39
Premier w Serbii, www.premier.gov.pl [03.04.2014].
40
Tame.
92
Katarzyna DOMAGAA
41
J.J. Wc, Bilans polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, Przegld Zachodni 2012, nr
2, s. 5.
42
Podpisanie traktatu akcesyjnego Chorwacji poprzedzio jego uroczyste wrczenie premier
Jodrance Kosor, z rk szefa polskiego rzdu. Dokument zosta dorczony 17 wrzenia 2011 r.
Podpisanie traktatu byo zaplanowane na grudzie tego samego roku, jednak wydarzenie to nie
byo pewnikiem, przez wzgld na co nie pozwolono sobie na sprecyzowanie konkretnej daty.
43
R. Podgrzaska, Polska wobec procesu europeizacji Bakanw Zachodnich, Biuletyn Instytu-
tu Zachodniego 2012, nr 80, s. 8.
44
Naley mie na uwadze, i pastwa takie jak Wochy, Czechy, Wgry, Sowacja, Sowenia,
Rumunia, Bugaria, Austria, Niemcy i Francja woyy znaczny wysiek w proces integracji
pastw Bakanw Zachodnich z Uni Europejsk.
93
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
Wnioski kocowe
45
Tez t rozszerza prof. Roman Sobiecki w pracy powiconej analizie przemian gospodarczych
jakie zaszy w Polsce od 1989 r. Zob. tene, Budowanie nowego adu spoeczno-ekonomicznego w
Polsce, Warszawa 2009.
94
Katarzyna DOMAGAA
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
Polish foreign policy since European Union accession is also executed on Union
area. Its role in the process of Europeanizing of the Western Balkans is largely
dependent on external operations appointed by the European Union. Since 2004,
Polish diplomacy stake in the integration of countries of the former Yugoslavia
with Union structures was reduced to political declarations of support for Yugo-
slavian ministration for the European Union membership. Period of intensified
actions on this matter occured during Polish presidency of Council of the Euro-
pean Union. Therefore, it was associated with a possibility of taking more effi-
cient operations which aim was to warm the relations between the Western Bal-
kans and the European Union. This article emphasizes the role of Republic of
Croatia, taking into consideration the fact of finalization of access negotiations
process and the role of Republic of Serbia by reason of its pursuit of obtaining
a official status of candidate country.
KEYWORDS
95
Polska polityka zagraniczna wobec stara Chorwacji i Serbii .
96
Sylwia Maria ZAKRZEWSKA
Stosunki polsko-biaoruskie
wybrane problemy
1
Referendum na temat pozostania BSR w ZSRR odbyo si 17 marca 1991 r., a wyniki referen-
dum stanowiy odzwierciedlenie panujcych w spoeczestwie biaoruskim nastrojw. W goso-
waniu wzio udzia ponad 83,3% uprawnionych z czego ponad 82% opowiedziao si za zacho-
waniem ZSRR, 16% byo przeciw. Zob. .. , -
. , 2007, s. 6.
97
Stosunki polsko-biaoruskie wybrane problemy
98
Sylwia Maria ZAKRZEWSKA
8
A. Chodubski, Stosunki polsko-biaoruskie w latach dziewidziesitych, [w:] Polska polityka
zagraniczna w procesie przemian po 1989 roku, A ukowski (red.), Olsztyn 1999, s. 152.
9
R. Czachor, Polityka zagraniczna Republiki Biaoru w latach 1991-2011. Studium politologicz-
ne, Polkowice 2011, s. 72-73.
10
Z. Najder, dz.cyt., s. 86.
11
.. , dz.cyt., s. 13.
12
J.M. Nowakowski, Polska polityka wschodnia w 1991 roku, Rocznik Polskiej Polityki Zagra-
nicznej 1991, Warszawa 1993, s. 77-78.
13
P. Seydak, S. Helnarski (red.), Bezpieczestwo Polski w zmieniajcej si Europie. Miejsce
Polski w polityce bezpieczestwa jej ssiadw, Warszawa-Toru 1997, s. 96.
99
Stosunki polsko-biaoruskie wybrane problemy
14
A. Gil, Kwestia polska w biaoruskim dyskursie politycznym geneza i teraniejszo, Prace
Instytutu Europy rodkowo-Wschodniej, Lublin 2009, s. 20. Zob. te R. Radzik, Midzy zbioro-
woci etniczn a wsplnot narodow. Biaorusini na tle przemian narodowych w Europie
rodkowo-Wschodniej XIX stulecia, Lublin 2000, R. Radzik, Kim s Biaorusini?, Toru 2004.
15
E. Toczek, Polacy na Biaorusi i Ukrainie, Informacja Kancelarii Sejmu Biuro Ekspertyz i
Analiz 1998, nr 599, s. 2.
16
H. Giebie, Organizacje Polakw przed zjednoczeniem w strukturze Zwizku Polakw na
Biaorusi, [w] Polska mniejszo narodowa na Biaorusi 1988-2009. Ocena minionego dwudzie-
stolecia, Z.J. Winnicki, T. Gawin (red.), Biaystok 2009, s. 60-61.
17
Historia ZPB, www.zpb.org.pl [22.03.2009].
18
T. Gawin, Zwizek Polakw na Biaorusi. Rozwj strukturalny i organizacyjny, kierunki dzia-
alnoci w latach 1991-2005, [w] Polska mniejszo narodowa na Biaorusidz.cyt., s. 74.
100
Sylwia Maria ZAKRZEWSKA
19
Zob. Z.J. Winnicki, Wspczesna doktryna i historiografia biaoruska (po roku 1989) wobec
Polski i polskoci, Wrocaw 2003.
20
K. Frckiewicz, Biaoruska opozycja narodowa a problematyka odrodzenia polskoci
w BSRR-RB, [w] Polska mniejszo narodowa na Biaorusidz.cyt., s. 164.
21
Zob. . , XV-XVIII ., 1998.
22
.. , , 1993, s. 33.
23
Tame, s. 33-125.
24
W roku 1993 miao miejsce wznowienie wydawania owej pozycji ksikowej. Ksika uwaa-
na jest przez cz biaoruskiego rodowiska naukowego za godn przytaczania pozycj rdo-
w.
25
Dz. U. 1993, Nr 118, poz. 527.
101
Stosunki polsko-biaoruskie wybrane problemy
26
K. Federowicz, Polityka Polski wobec Rosji, Ukrainy i Biaorusi w latach 1989-2010, Pozna
2011, s. 239. T. Gawin tymi sowami opisuje postaw S. Szuszkiewicza wobec kwestii polskiej:
() Szuszkiewicz znajduje si pod mocnym wpywem deputowanych parlamentu o nastawieniu
antypolskim. Niektre jego wypowiedzi nawizuj do przemwie wygaszanych ju wczeniej
przez niektrych parlamentarzystw. Niezwykle ostra dyskusja towarzyszya omwieniu zagad-
nie podwjnego obywatelstwa. Owiadczy, e nigdy nie podpisze umowy o podwjnym obywa-
telstwie ani z Rosja, ani z Polsk. Negatywnie jest take nastawiony do ksiy przyjedajcych z
Polski. () Mwi, ze bdzie zgoda na przyjazd duchownych katolickich z caego wiata, byle
tylko nie z Polski cyt. za T. Gawin, Zwycistwa i poraki. Odrodzenie polskoci na Biaorusi w
latach 1987-2000, Biaystok 2003, s. 213.
27
J. Waszkiewicz, Mniejszo polska w stosunkach polsko-biaoruskich, [w:] Polska-Biaoru:
problemy ssiedztwa, H. Chaupczak, E. Michalik (red.), Lublin 2005, s. 81-82.
28
Zob. A. Poczobut, Biaoru wyrzuca polskich ksiy, www.wiadomosci.gazeta.pl [22.03.2013].
102
Sylwia Maria ZAKRZEWSKA
29
Konflikt wok ZPB. Geneza konfliktu. Historia Zwizku Polakw na Biaorusi,
www.zpb.org.pl [20.02.2009].
30
A. Stelmachowski, Przeladowanie Polakw na Biaorusi, www.wspolnota-polska.org.pl
[20.03.2009].
31
Konflikt wok ZPBdz.cyt.
32
M. Kacewicz, Miota na Lachy, Newsweek 2005, nr 20, s. 42.
103
Stosunki polsko-biaoruskie wybrane problemy
33
Owiadczenie Ministra Spraw Zagranicznych RP z 28 lipca 2005, Warszawa, tekst owiadcze-
nia dostpny na stronie internetowej Ministerstw Spraw Zagranicznych RP: www.msz.gov.pl
[20.01.2009].
104
Sylwia Maria ZAKRZEWSKA
STRESZCZENIE
Celem, ktry postawi sobie autor artykuu jest analiza pocztkowego okresu
polsko-biaoruskich relacji i ich porwnanie z wspczesnymi bilateralnymi
relacjami oraz odpowied na pytanie dotyczce stopnia rozwizania proble-
mw, ktre wystpoway w tych relacjach.
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
KEYWORDS
105
Stosunki polsko-biaoruskie wybrane problemy
106
Czesaw PARTACZ
Czesaw PARTACZ
107
Rozpad Zwizku Socjalistycznych Republik Sowieckich a pierwsze lata
1
M.Mc Cauley, Narodziny i upadek Zwizku Radzieckiego, prze. Z. Lewandowski, Warszawa
2010, s. 444.
2
R. Pipes, Rosja, komunizm i wiat: wybr esejw, prze. A. Nowak, Krakw 2002, s. 167.
3
R. Pichoja, Historia wadzy w Zwizku Radzieckim 1945-1991, Warszawa 2011, s. 688.
4
J. Hrycak, Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin 2000, s. 316.
108
Czesaw PARTACZ
5
Ukraina druha poowyna XX st. Narysy istorji, P. Panczenki (red.), Kijw 1997, s. 237.
6
Peny tekst Deklaracji: Deklaracja pro derawnyj suwerenitet Ukrajiny, [w:] Nacjonalni procesy
w Ukrajani. Istorija i suczasnost. Materiay i dokumenty, W. Panibutasky (red.), t. 2, Kijw
1997.
7
W. Baluk, Koncepcje polityki narodowociowej Ukrainy. Tradycja i wspczesno, Wrocaw
2002, s. 178 i n.
109
Rozpad Zwizku Socjalistycznych Republik Sowieckich a pierwsze lata
110
Czesaw PARTACZ
10
J. Muszyski, Sierpniowy zamach stanu w Zwizku Radzieckim, Warszawa 1991, s. 34.
111
Rozpad Zwizku Socjalistycznych Republik Sowieckich a pierwsze lata
112
Czesaw PARTACZ
14
W.A. Serczyk, Historia Ukrainy, Wrocaw-Warszawa-Krakw 2001, s. 21.
15
Autor pisze o zbrodni ludobjstwa, popenionych przez OUN-UPA na ludnoci polskiej, y-
dowskiej i ukraiskiej w latach 1939-1947.
16
W miar upywu lat, coraz wicej nacjonalistycznie nastawionych dziaaczy ukraiskich
stwierdza, e Ukraina jest nie do koca soborna, czyli zjednoczona. Wysuwaj oni roszczenia
terytorialne w stosunku do 19 powiatw wspczesnej Polski, czci Biaorusi, Rosji, Rumunii i
Sowacji.
17
B. Rychowski, Niepodlego Ukrainy, Polityka Wschodnia 1993, nr 1, s. 58.
113
Rozpad Zwizku Socjalistycznych Republik Sowieckich a pierwsze lata
18
Na karcie do gosowania zosta podany cay tekst Aktu Niepodlegoci Ukrainy. Poniej byo
zamieszczone pytanie: Czy popierasz Akt Ogoszenia Niepodlegoci Ukrainy. Poniej byy
zamieszczone dwie odpowiedzi: Tak, popieram oraz Nie, nie popieram. Sformuowane pyta-
nie sugerowao wyborcy, e gosowanie na tak, jest zgodne z oczekiwaniem wadz. Wzr karty
do gosowania zamieci np.Hoos Ukrajiny z 1 grudnia 1991 r.
114
Czesaw PARTACZ
19
W. Baluk, dz.cyt., s.185.
20
L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Wrocaw 2006, s. 136.
115
Rozpad Zwizku Socjalistycznych Republik Sowieckich a pierwsze lata
21
Aleksander Geliewicz Dugin, bliski Putinowi politolog, uwaa, e Gorbaczow odmwi konty-
nuowania walki o przetrwanie Zwizku Sowieckiego. Podejcie to uwaa za pewien rodzaj zdra-
dy. T. witochowicz, Imperium za. Reaktywacja. Fronda, Warszawa 2014, s. 356.
22
R. Dobraczyski, Rosja we Wsplnocie Niepodlegych Pastw, Polityka Wschodnia 1997, nr
1, s. 63.
23
Zob. Z. Brzeziski, Ukrajina na szlachu Jewropy, Ukrajinke Sowo 1992, nr 2633.
24
J. Hrycak, dz.cyt., s. 323.
116
Czesaw PARTACZ
25
Zob. Dodawanie uamkw. Z profesorem Krzysztofem Skubiszewskim, ministrem spraw zagra-
nicznych rozmawiaj Krzysztof Mroziewicz i Wiesaw Wadyka, Polityka 1992, nr 42.
117
Rozpad Zwizku Socjalistycznych Republik Sowieckich a pierwsze lata
26
C. Partacz, Przemilczane w ukraiskiej historiografii przyczyny ludobjstwa popenionego
przez OUN-UPA na ludnoci polskiej, [w:] Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach
naukowych. Ludobjstwo na Kresach poudniowo-wschodniej Polski w latach 1939-1946, W.
Listowski (red.), Wrocaw 2011, s. 156 i n.
118
Czesaw PARTACZ
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
The article presents the demise of the Soviet Union and the emerging of new
national states Ukraine in particular. The process escalated after Janajev's
putsch in August 1991; then on August the 23rd 1991 The Supreme Council of
USRS passed an Act of Independence confirmed by the citizens of Ukraine in a
referendum on 1st December 1991. As a result of the Biaowie agreement the
Soviet Union was dissolved. The act was repeated on 21 December 1991 in
Ama-Ata. As a result of the demise of the Soviet Union many new states
emerged-Ukraine, among others.It had a potential to become one of the biggest
countries in Europe but instead, because of numerous errrors committed by the
Ukrainian politicians, it became marginal and poor.
KEYWORDS
119
Rozpad Zwizku Socjalistycznych Republik Sowieckich a pierwsze lata
120
Jacek KNOPEK
Jacek KNOPEK
1
Do regionu zachodnioafrykaskiego zalicza si wspczenie 16 pastw, ktre zlokalizowane s
w zachodniej czci Czarnego Ldu, na poudnie od najwikszej pustyni wiata do Zatoki Gwi-
nejskiej, stanowicej cz Oceanu atlantyckiego. W geografii politycznej wyrnia si w ten
sposb obszar Sahary, Sahelu i Wybrzea atlantyckiego. Zob. Z. Dobosiewicz, Geografia ekono-
miczna Afryki, wyd. 3, Warszawa 1991.
2
O spotkaniach na szczycie informoway ju przekazy zawarte na egipskich papirusach i gli-
nianych tabliczkach Mezopotamii. Rozpropagowano je w okresie Grecji klasycznej, skadajcej
si z miast-pastw zwanych polis. Niewielkie znaczenie miay one w czasach cesarstwa rzym-
skiego, kiedy uznawano imperium za najwyej rozwinity podmiot, nie majcy sobie rwnych.
Ponowne ich rozpropagowanie przyniosy epoki redniowiecza i czasw nowoytnych. Najpeniej
zostay rozwinite w czasach najnowszych.
121
Misje specjalne jako szczeglny rodzaj stosunkw Polski z pastwami
3
Za pierwsze tego typu spotkanie w dziejach pastwa polskiego uznaje si zjazd gnienieski
z 1000 r., kiedy do grobu w. Wojciecha pielgrzymowa niemiecki cesarz Otton III, wyznaczajc
Bolesawa Chrobrego na jednego z kluczowych wadcw chrzecijaskiej Europy. W okresie
rozbicia dzielnicowego charakter taki miay spotkania ksit piastowskich rywalizujcych
o zwierzchnie wpywy w pastwie, jak np. zakoczony mierci ksicia Leszka Biaego, zjazd
w Gsawie z 1227 r. Od ponownego zjednoczenia pastwa przez Wadysawa okietka stosun-
kowo czsto dochodzio do spotka na szczycie midzy przedstawicielami dworu polskiego
i pastw ssiadujcych. T form komunikacji przerway dopiero rozbiory Rzeczypospolitej.
W nowej rzeczywistoci odrodziy si po 1918 r.
4
W zwizku z rozwojem misji specjalnych rodowisko midzynarodowe postanowio skodyfi-
kowa podstawy ich funkcjonowania. Zgromadzenie Oglne ONZ, dziaajc na podstawie odpo-
wiedniej rezolucji, uchwalio 8 XII 1969 r. Konwencj o misjach specjalnych. Opieraa si ona
w duej mierze na ustaleniach przedsiwzitych w Konwencji wiedeskiej o stosunkach dyploma-
tycznych z 1961 r. Opieraa si ona na zaoeniach, e misja specjalna rnia si od staej misji
dyplomatycznej, a w zwizku z tym normy i zasady do niej si tyczce nie mogy mie zastoso-
wania. Konwencja za misj specjaln uznaa misj czasow reprezentujc pastwo, wysan za
jego zgod i w celu rozpatrzenia okrelonych spraw bd wypenienia wzgldem drugiego okre-
lonych zada. Misja tego typu miaa by instytucj midzynarodow objt prawem publicznym
i suc realizacji okrelonych stosunkw midzy pastwami. Zob. Konwencja w sprawie misji
specjalnych, [w:] Wspczesne stosunki midzynarodowe. Wybr tekstw rdowych z komenta-
rzem, T. o-Nowak (red.), Wrocaw 1997, s. 21-23.
5
Z.J. Pietra, Misje specjalne w polskiej polityce zagranicznej, Stosunki Midzynarodowe
1985, nr 3, s. 151.
122
Jacek KNOPEK
6
Nie uwzgldniono w poniszym zestawieniu oddzielnych misji kierowanych przez pierwszych
sekretarzy partii komunistycznych i robotniczych, mimo ich szczeglnej roli penionej w okresie
Polski Ludowej, gdy zaklasyfikowane je jako typowe wizyty partyjne. Poza tym nie uwzgld-
niono wielopodmiotowych spotka odbywanych w gronie midzynarodowych konferencji i orga-
nizacji, uznajc, e miay one jedynie poredni wpyw na nawizywanie bliszej wsppracy.
123
Misje specjalne jako szczeglny rodzaj stosunkw Polski z pastwami
7
W przypadku PRL gow pastwa by pocztkowo Bolesaw Bierut, wystpujcy jako prezydent
Krajowej Rady Narodowej (31 XII 1944 4 II 1947) i prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (5 II
1947 20 XI 1952). W nastpstwie podjtych zmian systemowych powoano instytucj Rady
Pastwa, czyli kolegialny organ naczelnej wadzy pastwowej Rzeczypospolitej Polskiej i Pol-
skiej Rzeczypospolitej Ludowej, funkcjonujcy w latach 1947-1989. Podstawowym jej zaoe-
niem byo zapewnienie cigoci najwyszego kierownictwa pastwowego, w zwizku z sesyj-
nym trybem pracy wadzy ustawodawczej. Przewodniczcy tego gremium peni nieformalne
obowizki, gdy formalnie gow pastwa pozostawaa sama Rada Pastwa. Na jej czele stali
kolejno: Bolesaw Bierut (z urzdu), Aleksander Zawadzki, Edward Ochab, Marian Spychalski,
Jzef Cyrankiewicz, Henryk Jaboski i Wojciech Jaruzelski. W wyniku obrad okrgego stou na
prezydenta PRL wybrany zosta przez Zgromadzenie Narodowe gen. W. Jaruzelski (19 VII 1989
30 XII 1989). Po 31 XII 1989 r., kiedy wesza w ycie ustawa konstytucyjna o zmianie nazwy
pastwa na Rzeczpospolita Polska, godno gowy pastwa sprawowali kolejno: Wojciech Jaru-
zelski, Lech Wasa, Aleksander Kwaniewski, Lech Kaczyski i Bronisaw Komorowski. Po
tragicznej mierci L. Kaczyskiego obowizki prezydenta RP tymczasowo wypeniali B. Komo-
rowski, Bogdan Borusewicz i Grzegorz Schetyna.
8
W zalenoci od okresu historycznego osoba wystpujca w randze premiera bd prezesa Rady
Ministrw.
9
Niezalenie od liczby zastpcw premiera oraz niezalenie od zajmowanego stanowiska mini-
sterialnego.
10
W zestawieniu za misje ministerialne uznano te, na ktrych czele stali ministrowie i wicemini-
strowie bd sekretarze i podsekretarze wystpujcy w randze ministra i wiceministra.
11
Za misje tego typu uznano przedstawicieli Sejmu PRL oraz Sejmu i Senatu RP reprezentuj-
cych okrelone komisje i grupy parlamentarne. Nie zaliczono indywidualnych podry parlamen-
tarzystw, ktrzy przy okazji swego pobytu mogli spotyka si ze swoimi odpowiednikami sku-
pionymi we wadzy ustawodawczej krajw zachodnioafrykaskich.
12
Dla okresu PRL przyjto delegacje reprezentowane przez PZPR, ZSL i SD. Dla III RP z kolei
oficjalne delegacje partyjne zaliczono do istniejcego systemu partyjnego.
124
Jacek KNOPEK
13
Do Wagadugu dotara w 2001 r. delegacja Polskiej Grupy Midzyparlamentarnej, ktra wzia
udzia w 106 konferencji statutowej Unii Midzyparlamentarnej.
125
Misje specjalne jako szczeglny rodzaj stosunkw Polski z pastwami
14
Departament V odpowiadajcy w polskim MSZ za sprawy afrykaskie ju w 1960 r. analizo-
wa kwestie wizyt i rewizyt midzy krajami na najwyszym szczeblu. Jako przykad podawano
Gwine, ktrej prezydent Sekou Toure zapraszany by do kilku znaczcych pastw, m.in. do Chin
Ludowych. AMSZ w Warszawie, z. 12, w. 33, t. 805, k. 1: Sprawa zaproszenia Sekou Toure do
zoenia wizyty w Polsce z 10 IV 1960.
15
J. Walasek, Afrykaska wizyta, Pespektywy 1977, nr 44, s. 4.
16
Na wyniki tej wizyty, mimo e upyno od tego czasu kilkanacie miesicy, nadal trzeba po-
czeka. Co prawda widoczne s pewne dziaania gospodarcze, ale maj one dotychczas bardziej
charakter jednostkowy anieli zinstytucjonalizowany.
126
Jacek KNOPEK
17
Za gow pastwa uznano osoby penice najwysze godnoci w pastwie i bdce rzeczywi-
stym skadnikiem egzekutywy oraz ich zastpcw.
18
Za szefa rzdu uznano premiera bd osoby stojce na czele rzdu.
19
Za osoby wystpujce w charakterze wicepremierw uznano zastpujce realnego szefa rzdu
bd posiadajce listy uwierzytelniajce do zajmowania okrelonego stanowiska.
20
W zestawieniu za misje ministerialne uznano te, na ktrych czele stali ministrowie i wicemini-
strowie bd urzdnicy odpowiadajcy za prowadzenie konkretnych resortw oraz ich zastpcy.
21
Za misje tego typu uznano przedstawicieli delegacji parlamentw zachodnioafrykaskich re-
prezentujcych okrelone komisje i grupy parlamentarne. Nie zaliczono indywidualnych podry
parlamentarzystw, ktrzy przy okazji swego pobytu mogli odbywa spotkania o charakterze
politycznym.
22
Do delegacji tego typu zaliczono oficjalne przedstawicielstwa legalnie uczestniczce w syste-
mie partyjnym konkretnego pastwa.
23
Misja miaa charakter partyjno-ministerialny.
24
W zwizku z prezydenckim systemem rzdw gowa pastwa wypeniaa jednoczenie obo-
wizki szefa rzdu.
25
Misja miaa charakter partyjno-ministerialny.
127
Misje specjalne jako szczeglny rodzaj stosunkw Polski z pastwami
26
Misja miaa charakter partyjno-ministerialny.
27
Wizyta oficjalna ony prezydenta republiki.
28
Wizyta oficjalna ony prezydenta republiki.
128
Jacek KNOPEK
129
Misje specjalne jako szczeglny rodzaj stosunkw Polski z pastwami
130
Jacek KNOPEK
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
The article presents special kind of international relations, namely - special mis-
sions realised by the head of state, prime minister, ministers and their counter-
parts. The article analyzes Polish missions to West Africa and west African
missions coming to Poland on political journeys. It turns out that this form of
international relations was more attractive before 1989. In the last 25 years it is
almost non-existant. It was the western African countries organising such mis-
sions that visited Warsaw more often. As far as the international relations go,
Poland has the closest ties with the Federation Republic of Nigeria.
KEYWORDS
131
Misje specjalne jako szczeglny rodzaj stosunkw Polski z pastwami
132
Wojciech STANKIEWICZ
Wojciech STANKIEWICZ
133
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
134
Wojciech STANKIEWICZ
1
H.J. Muszyski, Europa ducha. Chrzecijaska wizja fundamentw jednoci europejskiej,
Gniezno 2002, s. 153.
2
Jan Pawe II, Przemwienie w Parlamencie, Warszawa, 11.06.1999.
135
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
136
Wojciech STANKIEWICZ
7
Por: S. Kaniewski, Instytucja Kocioa katolickiego przy Unii Europejskiej. Dziaalno, rola
i wizja zjednoczonej Europy, [w:] Wizje Unii Europejskiej, Przyszo wsplnej Europy, M. urek
(red.), Szczecin 2003, s. 147-157.
8
N. Treanor, Kocioy i proces konsultacyjny w Unii Europejskiej, [w:] Jedna czy dwie Europy?
Rola Kocioa Katolickiego w procesie integracji europejskiej. Materiay pokonferencyjne, R.
Budnik, M. Gra (red.), Gliwice 2003, s. 119.
9
Pierwszy statut CCEE podpisa Pawe VI w 1977 r.. Obecny zosta zatwierdzony przez Jana
Pawa II 2 grudnia 1995 r.
10
M. Stpniak, Europa osb i narodw. Problemy integracji europejskiej w nauczaniu spoecznym
Kocioa( od Leona XIII do Jana Pawa II), d 2002, s.161, 165.
137
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
11
S. Ewertowski, Jan Pawe II o integracji europejskiej, Olsztyn 2002, s. 141-150.
12
J. Czaja, Stolica Apostolska wobec procesw integracyjnych w Europie, Studia Europejskie
2000, nr 1, s. 81-100.
13
G. Robbers, W sprawie artykuu kocielnego w Traktacie Amsterdamskim, [w:] Europa,
Fundamenty jednoci, A. Dylus (red.), Warszawa 1999, s. 158.
14
M. Rynkowski, Status prawny Kociow i zwizkw wyznaniowych w Unii Europejskiej,
Warszawa 2004, s. 64.
15
J.M. Jackowski, Religia w Unii Europejskiej, [w:] Prawo naturalne. W poszukiwaniu
fundamentu jednoci europejskiej, J. Nadgrny, J. Gocko (red.), Lublin 2002, s. 174.
138
Wojciech STANKIEWICZ
16
H. Juros, Klauzula o Kocioach w Traktacie Amsterdamskim, [w:] Europa.
Fundamentydz.cyt., s. 162, 165, 172.
17
H. Juros, W sprawie artykuu kocielnego'' w Ukadzie Europejskim Maastricht II, [w:]
Europa i Koci, H. Juros (red.), Warszawa 1997, s. 123.
18
J. yciski, Europejska wsplnota ducha, Warszawa 1998, s. 156.
19
P. Deskur, Koci w ustawodawstwie Unii Europejskiej, [w:] Europa consecranda, K.
Wjtowicz (red.), Krakw 2004, s. 100.
139
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
20
Zob. www.ekai.pl [12.11.2013].
21
K. Orzeszyna, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej a wartoci religijne, Prawo
Administracja Koci 2002, nr 2-3, s.184; zob. te: Tekst projektu Karty Praw Podstawowych
Unii Europejskiej z komentarzem zgoszonym przez COMECE, Wok Wspczesnoci'' 2000, nr
8, s. 6-10.
22
M. Cichocki, Ile Boga w Unii?, Wi'' 2002, nr 8-9, s. 72.
23
H. Juros, Unia Europejska a religia: gra toczy si fundamenty, Prawo Kanoniczne'' 2000, nr 3-
4, s. 406.
140
Wojciech STANKIEWICZ
24
J. Dziedzina, Skadanie Europy, Go Niedzielny'' 2007, nr 49, s. 23.
25
S. Hambura, M. Muszyski, Karta Praw Podstawowych z komentarzem, Bielsko-Biaa 2001, s.
17.
26
Tene, Religia i wolno religijna w prawie Unii Europejskiej. Dowiadczenia i perspektywy,
[w:] Religia i wolno religijnadz.cyt., s. 228.
27
S. Sowiski, Kocielna wiea w nowoczesnym miecie. Spr o Koci, czyli o przestrze
141
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
142
Wojciech STANKIEWICZ
143
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
istoty33.
Po odrzuceniu Traktatu Konstytucyjnego we Francji i Holandii, Rada
Europejska w 2005 r. podja decyzj o rozpoczciu okresu refleksji
i oglnoeuropejskiej dyskusji o przyszoci Europy. Wynikiem rozmw i debat
przywdcw europejskich by kolejny Traktat, ktry zosta podpisany 13
grudnia 2007 r. w Lizbonie34. W dokumencie znalaz si take tzw. artyku
kocielny, w ktrym potwierdzono status Kociow oraz ich tosamo. Unia
zobowizaa si take do regularnego dialogu ze wsplnotami wyznaniowymi.
W stosunku do traktatu konstytucyjnego zapis artykuu nie zosta w adem
sposb zmieniony. Wedug Agnieszki Bielawskiej i Janusza Winiewskiego:
Traktat z Lizbony traktuje czowieka jako najwysz warto i gwarantuje mu
zgodne wspistnienie w wymiarze indywidualnym i kolektywnym 35.
Zagwarantowanie takich praw, dziki ktrym realizowane s zarwno prawa
jednostki, jak i spoeczestwa w obszarze wyznania i religii, ma t najwysz
warto czowieka podkreli. W wymiarach aksjologicznym i teoretycznym
Traktat ma neutralny charakter wobec religii i wiatopogldu, co ma by
podstaw do rwnego traktowania Kociow i organizacji niewyznaniowych36.
W zapisie o statusie Kociow, ktry znalaz si w Traktacie Lizboskim,
wskazujcy, e Unia nie bdzie dy do ujednolicenia relacji pastwo Koci
w krajach czonkowskich. Jest to zapewne spowodowane tym, e
w europejskich pastwach uksztatoway si historycznie rne systemy tych
stosunkw. Wedug sekretarza COMECE, ksidza Piotra Mazurkiewicza artyku
ten daje rwnie moliwo dialogu midzy Kocioami a instytucjami
unijnymi, w ktrym Koci bdzie traktowany partnersko i poszanowana
zostanie jego specyfika. Jednak zdaniem duchownego artyku kocielny ma
rwnie pewn sabo. Z jednej strony Unia uznaje bowiem, e rozmawia
z Kocioami jako z Kocioami, a zatem instytucjami o charakterze religijnym,
a w nastpnym akapicie uznaje, e dokadnie tak samo bdzie traktowa
organizacje humanistyczne, ktre nie maj charakteru religijnego37.
Oczywicie, Unia ma prawo do regularnego dialogu take z tymi organizacjami,
ale powinno to by zamieszczone w odrbnym artykule38. Podobny zarzut
wysun rwnie ksidz Jzef Krukowski, ktry stwierdzi, e dodanie zapisu
33
Sowo Biskupw Polskich w sprawie wejcia Polski do Unii Europejskiej, Akta Konferencji
Episkopatu Polski'' 2003, nr 8, s. 17-18.
34
Z. Gniatkowski, Komunikacja spoeczna w Unii Europejskiej- refleksja po odrzuceniu Traktatu
Konstytucyjnego, Studia Europejskie'' 2007, nr 2, s. 58.
35
A. Bielawska, J. Winiewski, Wartoci i stosunek do religii i Kociow Wsplnot Europejskich,
Unia Europejska oraz jej pastw czonkowskich, Pozna 2009, s. 294.
36
A. Bielawska, J. Winiewski, Wartoci i stosunek do religii...dz.cyt., s. 296.
37
Zob. www.ekai.pl [ 12.11.2013].
38
M. Przeciszewski, Traktat budzi nadzieje i wtpliwoci. Rozmowa z ks. prof. Piotrem
Mazurkiewiczem, Wiadomoci KAI 2007, nr 51, s. 8-9.
144
Wojciech STANKIEWICZ
39
M. Popielewicz, Jest dialog, nie ma wsppracy, Nasz Dziennik z 08.12.2009.
40
J. Maliszewska-Nienartowicz, System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej, Toru 2010,
s. 41-43.
41
S. Hambura, M. Muszyski, dz.cyt., s. 77.
42
K. Warchaowski, Prawo do wolnoci myli, sumienia i religii w Europejskiej Konwencji Praw
Czowieka i podstawowych Wolnoci, Lublin 2004, s. 69.
145
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
146
Wojciech STANKIEWICZ
45
Cyt. za T. Pieronek, Stolica Apostolska a Unia Europejska, [w:] Europa i Koci, H. Juros
(red.), Warszawa 199, s. 110.
46
H. Juros, Koci, Kultura, Europa, Lublin-Warszawa 1997, s. 127.
47
Zob. www.info.wiara.pl [16.11.2013].
48
Komitet Integracji Europejskiej, Unia Europejska. Informator o Kocioach, oprac. Studium
Generale Europa UKSW w Warszawie, Warszawa 1999, s. 30-39.
147
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
Europejskiej.
3. CCEE skupia przedstawicieli konferencji episkopatw Kocioa
katolickiego z pastw europejskich, take spoza Unii Europejskiej.
Gwnym zadaniem Rady jest rozwijanie kolegialnej wsppracy
biskupw katolickich w Europie.
4. Katolickie Biuro Informacji i Inicjatyw Europejskich (OCIPE)
katolicka organizacja zaoona w 1956 r. z inicjatywy wieckich
katolikw. W Polsce dziaa od 1 wrzenia 1992 r. w Warszawie.
Pozostae biura znajduj si w Budapeszcie i Strasburgu. Organizuje
konferencje, kolokwia i seminaria we wsppracy z europejskimi
instytucjami do spraw spoecznych i kultury. Publikuje miesicznik
Koci w Europie, ksiki oraz opracowania. Stanowi forum
dyskusyjne dla ludzi kultury i nauki, zaangaowanych w procesy
integracyjne.
5. ESPACES orodek duszpasterski i kulturalny, wspierajcy duchowe
i kulturowe impulsy jednoci europejskiej poprzez publikacje
i organizowanie spotka. Jego biura znajduj si w Brukseli, Berlinie,
Valladolid i Krakowie.
6. Foyer Catholique Europeen centrum duszpasterskie dla
pracownikw instytucji europejskich, placwek dyplomatycznych
i przedstawicielstw gospodarczych w Brukseli oraz ich rodzin.
Istnieje tam rwnie sekcja polska.
49
Zob. www.orrk.pl [16.11.2013].
50
Zob. www.opoka.org.pl [16.11.2013].
148
Wojciech STANKIEWICZ
51
Przemwienie do korpusu dyplomatycznego Watykan w dniu 13.01.2003, Europa przykadem
pokojowej wsppracy, Wiadomoci KAI 2003, nr 3, s. 26.
52
Jan Pawe II papie, Jaka wolno? Taka Europa?, homilia wygoszona podczas Mszy witej
odprawionej na lotnisku w Masowie, Kielce 1991, s. 191.
53
Jan Pawe II, papie, Przemwienie w Parlamencie polskim, Warszawa, 11 czerwca 1999, [w:]
Bg jest mioci, tekst homilii i przemwie papieskich wygoszonych w czasie szstej
pielgrzymki Ojca witego do Ojczyzny (5-17.06.99). Tekst na podst. mat. KAI, s. 81.
54
Tame, s. 84.
149
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
55
Tame, s. 85.
56
Jan Pawe II, papie, List Ojca witego do biskupw Europy, Watykan, 9 padziernika 1991,
L'Osservatore Romano 1991, nr 9-10, s. 67.
57
Jan Pawe II, papie, Nowa Europa musi y w prawdzie i wolnoci, czwarta podr Jana
Pawa II do Polski, L'Osservatore Romano 1991, nr 6, s. 49.
58
E. Wnuk-Lipiski, Transformacja i integracja Europy a wyzwania dla Kocioa, [w:] H. Juros,
Europa i Koci, Warszawa 1997, s. 68.
150
Wojciech STANKIEWICZ
59
N. Tomczyk, Wstp, [w:] R. Dmowski, Koci, Nard, Pastwo, Wrocaw 1993, s. 3.
60
E. Wnuk-Lipiski, dz.cyt., s. 63.
151
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
gosu w tej sprawie, od lat jednak wiadomo, e nie byo adnych owiadcze,
ktre wskazywayby na niech Kocioa w Polsce w stosunku do zjednoczenia
Polski ze strukturami europejskimi. Koci w Polsce pragnie w ramach
integracji wsppracowa z Kocioami zachodniej Europy, korzystajc z ich
dowiadcze i rozwiza.
Koci, majc historyczne dowiadczenie i si wynikajc z mocnego
zakorzenienia w spoeczestwie, moe odegra w procesie integracji
Europejskiej wan rol, wskazujc na potrzeb zachowania w zjednoczonej
Europie tego, co jest jego bezkonkurencyjnym dorobkiem. Moe si odwoa do
ywej wiary i tradycji, do cisego zwizku wiernych z Kocioem, do
masowego duszpasterstwa, do zwizkw narodw z chrzecijastwem, bez
niebezpieczestwa nacjonalizmu. Mimo, i te cechy Kocioa w Polsce s
przedmiotem krytyki na Zachodzie, nie zmienia to jednak faktu, e stanowi
one du warto i zasuguj na to, by podj w stosunku do nich refleksj61.
Wanym wydarzeniem dla Kocioa katolickiego w Polsce bya wizyta
delegacji Episkopatu Polskiego w Brukseli, w dniach od 4 do 7 listopada 1997
r.. Celem wizyty byo zapoznanie si z funkcjonowaniem podstawowych
struktur Unii Europejskiej oraz zacienienie kontaktw z COMECE62.
W czasie wizyty delegacji Episkopatu Polski doszo do spotkania z Jerome
Vignonem, ktry wypowiedzia si na temat roli Kocioa w jednoczcej si
Europie: jego zadaniem jest nie tylko przypomnienie o chrzecijaskich
korzeniach Europy, ale przede wszystkim praktyczna, codzienna ocena zjawisk
spoecznych w wietle kryteriw etycznych. Wskaza te na bardzo istotn dla
integracji kontynentu europejskiego rol, jak odegraa Polska po 1989 r.
Przyzna, e zasady, o ktrych przypomina nieustannie Polska oraz silna
obecno Kocioa, s jednym z elementw budowy przyszego projektu
europejskiego63.
Koci katolicki w Polsce mylc o Europie chce by w tej Europie obecny
w sposb twrczy. Chce spenia swoje zadanie, czyli gosi Ewangeli,
wskazywa transcendentalny wymiar ludzkiego ycia.
Chrzecijanie, bdc obywatelami Unii Europejskiej, nie mog by
biernymi obserwatorami lekcewaenia podstawowych zasad etycznych
i uniwersalnych wartoci chrzecijaskich w yciu spoecznym, ale powinni
domaga si od politykw odpowiedniej rewizji prawa unijnego, a przede
wszystkim, aby w rozwizywaniu problemw dotyczcych kryzysu
finansowego zaprzestali kierowa si tylko zasad swobodnej konkurencji grup
interesw, ale respektowali elementarne wymogi zasady dobra wsplnego.
61
T. Pieronek, Koci katolicki w Polsce a integracja europejska dz.cyt., s. 174.
62
Koci a Unia Europejska. Wizyta Episkopatu Polski w Brukseli, Wiadomoci KAI 1997, nr
45, s. 2.
63
Tame, s. 3.
152
Wojciech STANKIEWICZ
153
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
154
Wojciech STANKIEWICZ
STRESZCZENIE
SOWA KLUCZOWE
SUMMARY
It shall be stated in the article that because the relations between a country and
the Church, in member countries, are varied European Union should stay neu-
tral in this matter. In the absence of the clear recognition in union treaty the
presence of religion as an element of national culture, subjectivity of Churches
and their identity frightens representatives of religious communities. There was
a concern that UE tend to reduction of religion to private life sphere of a unit
and aims to push Churches into margine of social life. It is good that there was
an compromise and clause about Churches was made which doesn't interfere in
status of religious groups in union countries and lets keep the variety of existing
solutions in relations country-Church, which shows historical conditions and
particular national traditions. Holy See shows vivid interest in integration pro-
cesses in Europe. This interest makes Holy See an active actor of European
stage in legal and ethic issues.
155
Rola Kocioa katolickiego w ksztatowaniu si Unii Europejskiej
KEY WORDS
Catholic Church, European Union, Holy See, John Paul II and the European
Union.
156
BIOGRAMY
157
DOMAGAA KATARZYNA studentka pierwszego roku studiw
magisterskich na kierunku stosunki midzynarodowe na Wydziale Politologii
i Studiw Midzynarodowych Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu.
Zainteresowania badawcze: systemy polityczne pastw Bakanw Zachodnich
oraz ich relacje z Uni Europejsk, dyplomacja wielostronna. Dodatkowe osi-
gnicia: laureatka I miejsca V edycji konkursu na najlepsz prac licencjack
z zakresu wspczesnych stosunkw midzynarodowych Unii Europejskiej.
158
de niepodlegociowych w czasie II wojny wiatowej, Toru 2004 (wsp-
autor z K. ad) Razem czy przeciw sobie. Studia z przeszoci Polakw
i Ukraicw (Rusinw i Haliczan), Wydawnictwo Politechniki Koszaliskiej,
Koszalin 2013.
159
ZAKRZEWSKA SYLWIA MARIA doktorantka na Uniwersyte-
cie Mikoaja Kopernika w Toruniu. Zainteresowania badawcze skupione wok
polskiej polityki zagranicznej wobec wschodnich ssiadw ze szczeglnym
uwzgldnieniem Republiki Biaoru, a take polityki wschodniej Unii Europej-
skiej.
160
BIBLIOGRAFIA
Active Engagement, Modern Defence. Strategic Concept for the Defence and
Security of the Members of the North Atlantic Treaty Organisation
adopted by Heads of State and Government in Lisbon, 2010,
www.nato.int [06.06.2014].
AJP-3.4(A) Allied Joint Doctrine for Non-Article 5 Crisis Response Operations,
www.kam.lt [27.05.2014].
Argumenty i cierpliwo. Ministrowie spraw zagranicznych RP mwi o trud-
nych chwilach podczas zabiegw o czonkostwo Polski w Sojuszu Atlan-
tyckim, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomata i m stanu, R. Ku-
niar (red.), Warszawa 2011.
Badora B., 15 lat czonkowstwa w NATO. Komunikat z bada CBOS nr
32/2014, Warszawa 2014.
Balcer A., Wjcicki K., Polska na globalnej szachownicy, Warszawa 2014.
Baluk W., Koncepcje polityki narodowociowej Ukrainy. Tradycja i wspcze-
sno, Wrocaw 2002.
Barcz J., czenie realizmu z wizj przyszoci. Rola Krzysztofa Skubiszewskie-
go w ustanowieniu podstaw prawnych stosunkw Polski ze zjednoczo-
nymi Niemcami, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomata i m stanu,
R. Kuniar (red.), Warszawa 2011.
Barcz J., Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej. Podstawy prawne i ramy
instytucjonalne wraz z podstawowymi dokumentami, Warszawa 2010.
Barcz J., Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowice Uni Euro-
pejsk. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu
z Lizbony, Warszawa 2008.
Barcz J., Traktat z Lizbony. Wybrane aspekty prawne dziaa implementacyj-
nych, Warszawa 2013.
Bazylow L., Wieczorkiewicz P., Historia Rosji, Wrocaw 2006.
Bellon A., W centrum przewrotu na wiatow skal, Le Monde Diplomatque,
nr 5 (51), maj 2010.
Berend I.T., Central and eastern Europe, 1944-1993. Detour from the Periph-
ery to the Periphery, Cambridge 1996.
161
Berent M.K. [i inni], Wybr priorytetw polskiej prezydencji, [w:] Prezydencja
Unii Europejskiej przygotowania Polski do sprawowania przewodnic-
twa w Radzie Unii Europejskiej, J. Czaputowicz (red.), Warszawa 2010.
Bezpieczestwo midzynarodowe po zimnej wojnie, R. Ziba (red.), Warszawa
2008.
Bezpieczestwo Polski w zmieniajcej si Europie. Miejsce Polski w polityce
bezpieczestwa jej ssiadw, Seydak P., Helnarski S. (red.), Warszawa-
Toru 1997.
Bielawska A., Winiewski J., Wartoci i stosunek do religii i Kociow
Wsplnot Europejskich, Unii Europejskiej oraz jej pastw
czonkowskich, Pozna 2009.
Basiak W., Pomidzy centrum a peryferiami na progu XXI wieku. Geopolityka
i ekonomika Polski i Europy rodkowo-Wschodniej w warunkach inte-
gracji europejskiej i wiatowej depresji gospodarczej, Katowice 2013.
Bobrow D., Haliak E., Ziba R., Bezpieczestwo narodowe i midzynarodowe
u schyku XX wieku, Warszawa 1997.
Bryc A., Efektywno polityki zagranicznej pastwa, [w:] Wstp do teorii poli-
tyki zagranicznej pastwa, Ziba R. (red.), Toru 2004.
Bryksa P., Adamczuk M., Zarys historii dziaa integracyjnych Unii Europej-
skiej w obszarze bezpieczestwa wewntrznego, [w:] Wybrane zagad-
nienia polityki bezpieczestwa Unii Europejskiej. Szanse i zagroenia
dla Polski, P. Bryksa (red.), Warszawa 2008.
Brzeziski Z., Ignatius D., Scowcroft B., Ameryka i wiat. Rozmowy
o globalnym przebudzeniu politycznym, Warszawa 2009.
Brzeziski Z., Ukrajina na szlachu Jewropy, Ukrajinke Sowo 1992, nr
2633.
Cauley M.Mc, Narodziny i upadek Zwizku Radzieckiego, prze. Z. Lewan-
dowski, Warszawa 2010.
Chairman's Summary of the Meetings of the NACC and the EAPC in Sintra,
www.nato.int [30.05.2014].
Chilczuk M., ema E., Genera Gocu: mamy siln pozycj w NATO, Polska
Zbrojna, 17.03.2014 r., www.polska-zbrojna.pl [29.05.2014].
Chodubski A., Stosunki polsko-biaoruskie w latach dziewidziesitych, [w:]
Polska polityka zagraniczna w procesie przemian po 1989 roku, u-
kowski A. (red.), Olsztyn 1999.
Chodubski A., Wstp do bada politologicznych, Gdask 2013.
Cichocki M., Ile Boga w Unii?, Wi'' 2002, nr 8-9.
Ciechanowicz A., Popawski K., Niemiecka koncepcja zwikszenia korzyci
gospodarczych z globalizacji, www.osw.waw.pl [01.10.2013].
Cieniuch M., 15 lat w NATO, Bezpieczestwo Narodowe 2014, nr 1.
162
Cielarczyk M., Wspczesne rozumienie bezpieczestwa, [w:] Bezpieczestwo
w teorii i badaniach naukowych, B. Winiewski (red.), Szczytno 2011.
Cimek G., Franz M., Szydywar-Grabowska K., Wspczesne stosunki polsko-
rosyjskie: wybrane problemy, Toru 2012.
Cimek G., Globalne aspiracje grupy BRICS, Przestrze spoeczna. Social spa-
ce scientific journal 2013, nr 1 (5).
Ciosek S., Krzysztof Skubiszewski ZSRR i Rosja. Z perspektywy ambasadora
w Moskwie, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomata i m stanu, R.
Kuniar (red.), Warszawa 2011.
Commissions Note to National Contact Points for Institution Building (Twin-
ning) in The Member States about Croatians Participation in Twin-
ning, www.zalaczniki.polskawue.gov.pl [11.04.2013]
Czachor R., Polityka zagraniczna Republiki Biaoru w latach 1991-2011. Stu-
dium politologiczne, Polkowice 2011.
Czachr Z., Prezydencja pastwa czonkowskiego a system polityczny Unii Eu-
ropejskiej. Podstawowe uwarunkowania, [w:] Prezydencja w Unii Eu-
ropejskiej. Instytucje, prawo i organizacja, A. Nowak-Far (red.), War-
szawa 2010.
Czachr Z., Prezydencja w Unii Europejskiej i jej priorytety. Analiza politolo-
giczna, [w:] Priorytety prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej,
Z. Czachr, T.D. Szymczyski (red.), Warszawa 2011.
Czachr Z., Proces kreowania i upowszechniania priorytetw prezydencji na
przykadzie Polski, [w:] Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, K.A.
Wojtaszczyk (red.), Warszawa 2010.
Czachr Z., Proces kreowania i upowszechniania priorytetw prezydencji na
przykadzie Polski, [w:] Polska prezydencja w Unii Europejskiej, Na-
dolska J., Wojtaszczyk K.A. (red.), Warszawa 2010.
Czaja J., Stolica Apostolska wobec procesw integracyjnych w Europie, Studia
Europejskie 2000, nr 1.
Czamaska I., Szczepaski W., Serbia, [w:] Vademecum Bakanisty, Czama-
ska I., Pentek Z. (red.), Pozna 2009.
Czapliski W., Acquis communautaire w zakresie III filaru Unii Europejskiej
z perspektywy polskiego prawa wewntrznego, [w:] Implementacja
prawa integracji europejskiej w krajowych porzdkach prawnych, C.
Mik (red.), Toru 1998.
Czaputowicz J., System czy niead. Bezpieczestwo europejskie u progu XXI
wieku, Warszawa 1998.
Dahl R.A., Stinebrickner B., Wspczesna analiza polityczna, prze. W Der-
czyski, Warszawa 2007.
Decyzja Rady 2009/908/UE z dnia 1 grudnia 2009 r. ustanawiajca rodki wy-
konawcze do decyzji Rady Europejskiej w sprawie sprawowania prezy-
163
dencji Rady oraz dotyczca przewodnictwa w organach doradczych
Rady, Dz. U. UE L 322.
Decyzja Rady 2009/937/UE z dnia 1 grudnia 2009 r. dotyczca przyjcia regu-
laminu wewntrznego Rady, Dz. U. UE 2009 L 325/35.
Decyzja Rady Europejskiej 2009/881/UE z dnia 1 grudnia 1009 r. w sprawie
sprawowania prezydencji Rady, Dz. U. UE 2009 L 315.
Deklaracja odnoszca si do artykuu 16 ustp 9 Traktatu o Unii Europejskiej
dotyczca decyzji Rady Europejskiej w sprawie sprawowania prezyden-
cji Rady, Dz. U. UE C 83 z 30.03.2010.
Deklaracja pro derawnyj suwerenitet Ukrajiny, [w:] Nacjonalni procesy w
Ukrajani. Istorija i suczasnost. Materiay i dokumenty, W. Panibutasky
(red.), t. 2, Kijw 1997.
Deskur P., Koci w ustawodawstwie Unii Europejskiej, [w:] Europa
consecranda, Wjtowicz K. (red.), Krakw 2004, s.100.
Dobosiewicz Z., Geografia ekonomiczna Afryki, wyd. 3, Warszawa 1991.
Dobraczyski R., Rosja we Wsplnocie Niepodlegych Pastw, Polityka
Wschodnia 1997, nr 1.
Dodawanie uamkw. Z profesorem Krzysztofem Skubiszewskim, ministrem
spraw zagranicznych rozmawiaj Krzysztof Mroziewicz i Wiesaw
Wadyka, Polityka 1992, nr 42.
Dowbor L., Wielkie korporacje koncentruj wadz, Le Monde Diplomatrique
2012, nr 7 (77).
Dunleavy P., Pastwo, [w:] Przewodnik po wspczesnej filozofii politycznej,
R.E. Goodin, F. Pettit (red.), prze. C. Cieliski, M. Porba, Warszawa
2002.
Durand C., Keucheyan R., Cezaryzm czyli rozkad unijnej demokracji, [w:]
Koniec Europy jak znamy, Warszawa 2013.
Dziaania Polski w zwizku z inicjatyw Partnerstwa Regionalnego na rzecz
wspierania procesu integracji pastw regionu Bakanw Zachodnich
z Uni Europejsk, www.archiwum-ukie.polskawue.gov.pl
[30.03.2010].
Dziedzina J., Skadanie Europy, Go Niedzielny'' 2007, nr 49.
Eagleton T., Po co nam kultura, Warszawa 2012.
Eberhardt P., Rosyjski panslawizm jako idea geopolityczna,
www.geopolityka.net [05.05.2015]
Eifel L.R., wiatowa potga Watykanu. Polityka wspczesnych papiey,
Warszawa 2006.
Enhanced collective defence measures in wake of Ukraine crisis, 01.06.2014,
www.nato.int [02.06.2014].
Europa `96 Reformprogramm fr die Europische Union Strategien und
Optionen fr Europa, Weidenfeld W. (red.), Gtersloh 1994.
164
Ewertowski S., Jan Pawe II o integracji europejskiej, Olsztyn 2002.
Expos premiera Tadeusza Mazowieckiego fragment dotyczcy polityki za-
granicznej 12 wrzenia 1989 r., www.stosunki-miedzynarodowe.pl
[27.06.2014].
Federowicz K., Polityka Polski wobec Rosji, Ukrainy i Biaorusi w latach 1989-
2010, Pozna 2011.
Fedorowicz K., Biaoru, Modawia i Ukraina w poszukiwaniu nowych koncep-
cji bezpieczestwa, [w:] Biaoru, Modawia i Ukraina wobec wyzwa
wspczesnego wiata, Kapuniak T., Fedorowicz K., Goo M. (red.),
Lublin 2009.
Fedorowicz K., Polska w polityce zagranicznej Biaorusi w latach 1990-1996,
[w:] Konflikty na obszarze byego ZSRR, Adamczewski P. (red.), Po-
zna 2009.
Frckiewicz K., Biaoruska opozycja narodowa a problematyka odrodzenia
polskoci w BSRR-RB, [w] Polska mniejszo narodowa na Biaorusi
1988-2009. Ocena minionego dwudziestolecia, Winnicki Z.J., Gawin T.
(red.), Biaystok 2009.
Friedman G., Stratfors second quarter forecast 2014, www.stratfor.com
[05.06.2014].
Fryc M., Koziej S., NATO po zakoczeniu operacji w Afganistanie, [w:] Poli-
tyczno-wojskowe implikacje czonkowstwa Polski w NATO z perspekty-
wy 15-lecia obecnoci w strukturach Sojuszu, T. Komider (red.), War-
szawa 2014.
Gawin T., Zwizek Polakw na Biaorusi. Rozwj strukturalny i organizacyjny,
kierunki dziaalnoci w latach 1991-2005, [w] Polska mniejszo naro-
dowa na Biaorusi 1988-2009. Ocena minionego dwudziestolecia, Win-
nicki Z.J., Gawin T. (red.), Biaystok 2009.
Gawin T., Zwycistwa i poraki. Odrodzenie polskoci na Biaorusi w latach
1987-2000, Biaystok 2003.
Gibas-Krzak D., Krzak A., Poudniowosowiaska mozaika. Charakterystyka
geograficzno-polityczna pastw postjugosowiaskich, Szczecin 2010.
Giebie H., Organizacje Polakw przed zjednoczeniem w strukturze Zwizku
Polakw na Biaorusi, [w] Polska mniejszo narodowa na Biaorusi
1988-2009. Ocena minionego dwudziestolecia, Winnicki Z.J., Gawin T.
(red.), Biaystok 2009.
Gil A., Kwestia polska w biaoruskim dyskursie politycznym geneza i tera-
niejszo, Lublin 2009.
Gizicki W., Od Ukadu do Paktu. (R)Ewolucyjna zmiana w polityce bezpiecze-
stwa Polski, Lublin 2011.
Gniatkowski Z., Komunikacja spoeczna w Unii Europejskiej refleksja po
odrzuceniu Traktatu Konstytucyjnego, Studia Europejskie 2007, nr 2.
165
Gniazdowski M., Bakany Zachodnie: sprawa rodkowoeuropejskiej solidarno-
ci, Polski Przegld Dyplomatyczny 2008, nr 2
Gray J., Faszywy wit. Urojenia globalnego kapitalizmu, Kobierzyce 2014.
Grosse T.G., Czy polska prezydencja moe by sukcesem?, Polski Przegld
Dyplomatyczny 2007, nr 4 (38).
Gruszczak A., Historia wsppracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci
i spraw wewntrznych od TREVI do Tampere, [w:] Obszar wolnoci,
bezpieczestwa i sprawiedliwoci Unii Europejskiej. Geneza, stan i per-
spektywy rozwoju, Warszawa 2005.
Haliak E., Ideowe problemy globalnego adu liberalnego w gospodarce wia-
towej rola i znaczenie Washington Consensus, [w:] Globalizacja
a stosunki midzynarodowe, E. Haliak, R. Kuniar, J. Simonides (red.),
Bydgoszcz 2003.
Hambura S., Muszyski M., Karta Praw Podstawowych z komentarzem,
Bielsko-Biaa 2001.
Harvey D., Neoliberalizm: historia katastrofy, Warszawa 2008.
Historia ZPB, www.zpb.org.pl [22.03.2009].
Hoboho M., Czerwonnaja S., Krymskotatarskoje nacjonalnoje dwienje.
Dokumenty, materiay, chronika, t. 2, Moskwa 1992.
Holsti K.J., International Politics: A Framework for Analysis, Prentice-Hall
1967.
Hrycak J., Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Lu-
blin 2000.
Husak T., Rola Prezydencji rotacyjnej w dobie Traktatu z Lizbony, [w:] Prezy-
dencja w Radzie Unii Europejskiej. Perspektywa praktyczna, T. Husak,
F. Jasiski (red.), Warszawa 2010.
Informacja ministra spraw zagranicznych o polityce zagranicznej Rzeczypospo-
litej Polskiej w 1990 roku, Sejm RP, kadencja X, Sprawozdanie steno-
graficzne z 28. posiedzenia, 26-28 kwietnia 1990 r., [w:] K. Skubiszew-
ski, Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodlegoci. Przemwienia,
owiadczenia, wywiady 1989-1993, Warszawa 1997.
Jackowski J.M., Religia w Unii Europejskiej, [w:] Prawo naturalne.
W poszukiwaniu fundamentu jednoci europejskiej, Nadgrny J., Gocko
J. (red.), Lublin 2002.
Jak Polska wykorzystuje fundusze unijne?, www.uniaeuropejska.info.pl
[16.04.2014].
Jan Pawe II papie, Jaka wolno? Taka Europa?, homilia wygoszona
podczas Mszy witej odprawionej na lotnisku w Masowie, Kielce
1991.
Jan Pawe II, papie, List Ojca witego do biskupw Europy, Watykan, 9
padziernika 1991, L'Osservatore Romano 1991, nr 9-10.
166
Jan Pawe II, papie, Nowa Europa musi y w prawdzie i wolnoci, czwarta
podr Jana Pawa II do Polski, L'Osservatore Romano 1991, nr 6.
Jan Pawe II, papie, Przemwienie w Parlamencie polskim, Warszawa, 11
czerwca 1999, [w:] Bg jest mioci, tekst homilii i przemwie
papieskich wygoszonych w czasie szstej pielgrzymki Ojca witego do
Ojczyzny [5-17.06.99]. tekst na podst. mat. KAI.
Jan Pawe II, Przemwienie w Parlamencie, Warszawa 11.06.1999.
Jasiecki K., Kapitalizm po polsku. Midzy modernizacj a peryferiami Unii
Europejskie, Warszawa 2013.
Jaskulski A., Co tworzy dobr prezydencj, [w:] Przewodnictwo pastwa
w Radzie Unii Europejskiej dowiadczenia partnerw, propozycje dla
Polski, Z. Czachr, M.J. Tomaszyk (red.), Pozna 2009.
Jaskulski A., Struktura i funkcje prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, [w:]
Przewodnictwo pastwa w Radzie Unii Europejskiej dowiadczenia
partnerw, propozycje dla Polski, Z. Czachr, M.J. Tomaszyk (red.),
Pozna 2009.
Jatczak M., Somiska B., Dobr priorytetw przez pastwa czonkowskie
sprawujce przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej w latach 2002-
2008 wnioski dla Polski, Biuletyn Analiz UKIE 2009.
JP 3-07 Military Operations Other Than War, 16 June 1995.
Juros H., Koci, Kultura, Europa, Lublin-Warszawa 1997.
Juros H., Unia Europejska a religia: gra toczy si fundamenty, Prawo
Kanoniczne'' 2000, nr 3-4.
Juros H., W sprawie artykuu kocielnego'' w Ukadzie Europejskim
Maastricht II, [w:] Europa i Koci, Juros H. (red.), Warszawa 1997.
Kacewicz M., Miota na Lachy, Newsweek 2005, nr 20, s. 42.
Kaan D., Polityka Wgier wobec Bakanw Zachodnich, Polski Przegld Dy-
plomatyczny 2011, nr 4.
Kauny R., Ukad Warszawski 1955-1991, Zeszyty Naukowe Wysza Szkoa
Oficerska Wojsk Ldowych im Tadeusza Kociuszki 2008, nr 1.
Kaniewski S., Instytucja Kocioa katolickiego przy Unii Europejskiej.
Dziaalno, rola i wizja zjednoczonej Europy, [w:] Wizje Unii
Europejskiej, Przyszo wsplnej Europy, urek M. (red.), Szczecin
2003.
Karkoszka A., Kierunek NATO, Polska Zbrojna 2014, nr 3.
Karpiski A.J., Wstp do socjologii krytycznej, Gdask 2006.
Karwat J., Problemy bezpieczestwa Unii Europejskiej, Przegld Strategiczny
2011, nr 1.
Kdzia Z., Prawa czowieka pord wartoci polityki zagranicznej, [w:] Krzysz-
tof Skubiszewski dyplomata i m stanu, R. Kuniara (red.), Warszawa
2011.
167
Klementowicz T., Rozumienie polityki. Zarys metodologii nauki o polityce,
Warszawa 2011.
Komitet Integracji Europejskiej, Unia Europejska. Informator o Kocioach,
Warszawa 1999.
Komunikat Komisji Wsplnot Europejskich, Bakany Zachodnie na drodze do
UE: umacnianie stabilnoci i dobrobytu, www.eur-lex.europa.eu
[13.04.2014].
Konflikt wok ZPB. Geneza konfliktu. Historia Zwizku Polakw na Biaorusi,
www.zpb.org.pl [20.02.2009].
Konwencja w sprawie misji specjalnych, [w:] Wspczesne stosunki midzyna-
rodowe. Wybr tekstw rdowych z komentarzem, o-Nowak T.
(red.), Wrocaw 1997.
Koci a Unia Europejska. Wizyta Episkopatu Polski w Brukseli, Wiadomoci
KAI 1997, nr 45.
Koziej S., Bezpieczestwo: istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolu-
cja, Bezpieczestwo Narodowe 2011, nr 2.
Kranz J., Temu, ktry omieli si by mdrym, [w:] Krzysztof Skubiszewski
dyplomata i m stanu, R. Kuniar (red.),Warszawa 2011.
Kryzys 2008 a pozycja midzynarodowa Zachodu, R. Kuniar (red.), Warszawa
2011.
Kuliczkowski M., Przygotowania obronne pastwa polskiego w kontekcie
powinnoci konstytucyjnych oraz zobowiza sojuszniczych, [w:] Poli-
tyczno-wojskowe implikacje czonkowstwa Polski w NATO z perspekty-
wy 15-lecia obecnoci w strukturach Sojuszu, T. Komider (red.), War-
szawa 2014.
Kuniar R., Droga do wolnoci. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej,
Warszawa 2008.
Kuniar R., Suweren, [w:] Krzysztof Skubiszewski dyplomata i m stanu, R.
Kuniar (red.), Warszawa 2011.
Lorenz W., Europa dwch prdkoci, Rzeczpospolita", 8.06.2012.
odziski S., Porozumienia z Schengen a polska polityka bezpieczestwa, In-
formacja Biura Studiw i Ekspertyz Sejmu RP 2000, nr 761.
odziski S., Porozumienia z Schengen. Postanowienia Ukadu z Schengen i
Konwencji Wykonawczej, problemy wprowadzenia ich w ycie, znacze-
nie dla Polski, Raport Biura Studiw i Ekspertyz Sejmu RP 1995, nr
77.
o-Nowak T., Stosunki midzynarodowe. Teorie systemy uczestnicy, Wro-
caw 2000.
Maliszewska-Nienartowicz J., System instytucjonalny i prawny Unii
Europejskiej, Toru 2010.
168
Martin H.P., Schumann H., Puapka globalizacji atak na demokracj i dobro-
byt, Wrocaw 2000.
Minister Skubiszewski w ONZ, Gazeta Wyborcza 1989, nr 100.
Modelski G., A Theory of Foreign Policy, London 1692.
Modrzejewski A., Bezpieczestwo a problem suwerennoci pastw we wsp-
czesnym wiecie, [w:] Suwerenno pastwa we wspczesnych stosun-
kach midzynarodowych, Warszawa 2005.
Mouffe Ch., Polityczno, Warszawa 2008.
Muszyski H.J., Europa ducha. Chrzecijaska wizja fundamentw jednoci
europejskiej, Gniezno 2002.
Muszyski J., Sierpniowy zamach stanu w Zwizku Radzieckim, Warszawa
1991.
Mu J., Szpala M., Chorwacja w Unii Europejskiej, d 2011.
Najder Z., Z Polski do Polski przez PRL, Warszawa 1995, s. 82.
NATO wobec wyzwa wspczesnego wiata 2013, Czulda R., o R., Reginia-
Zacharski J. (red.), Warszawa 2013
NATOs relations with Russia, www.nato.int [01.06.2014].
Nowak J.M., Krzysztof Skubiszewski i demonta Ukadu Warszawskiego, [w:]
Krzysztof Skubiszewski dyplomata i m stanu, R. Kuniar (red.),
Warszawa 2011.
Nowak J.M., Rozwj dyplomacji wielostronnej w dobie niepewnoci i globali-
zacji (z polskiej perspektywy), [w:] Nowe oblicza dyplomacji, Surmacz
B. (red.), Lublin 2013.
Nowak Jerzy M., Ukad Warszawski od Hegemonii do Agonii, Warszawa 2011.
Nowakowski J.M., Polska polityka wschodnia w 1991 roku, Rocznik Polskiej
Polityki Zagranicznej 1991.
Olchowski J., Pawowski K., Region Europy Poudniowo-Wschodniej, [w:]
Regiony w stosunkach midzynarodowych, Topolski I., Dumaa H.,
Dumaa A. (red.), Lublin 2009.
Onyszkiewicz Janusz, Na drodze do NATO, [w:] Polityczno-wojskowe implika-
cje czonkowstwa Polski w NATO z perspektywy 15-lecia obecnoci
w strukturach Sojuszu, T. Komider (red.), Warszawa 2014, s. 26-44
Orzeszyna K., Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej a wartoci
religijne, Prawo Administracja Koci 2002, nr 2-3.
Orzeszyna K., Podstawy relacji midzy pastwem a kocioami w konstytucjach
pastw czonkowskich i Traktatach Unii Europejskiej studium
prawnoporwnawcze, Lublin 2007.
Owiadczenie Ministra Spraw Zagranicznych RP z 28 lipca 2005, Warszawa,
www.msz.gov.pl [20.01.2009].
Owiadczenie prezesa Rady Ministrw Jana Krzysztofa Bieleckiego w sprawie
proponowanego skadu i programu rzdu w Sejmie w dniu 5 stycznia
169
1991 r., [w:] Wprowadzenie do analizy polityki zagranicznej RP, Tom
II, Stemplowski R. (red.), Warszawa 2007.
Partacz C., Przemilczane w ukraiskiej historiografii przyczyny ludobjstwa
popenionego przez OUN-UPA na ludnoci polskiej, [w:] Prawda histo-
ryczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobjstwo na
Kresach poudniowo-wschodniej Polski w latach 1939-1946, Wrocaw
2011.
Pichoja R., Historia wadzy w Zwizku Radzieckim 1945-1991, Warszawa 2011.
Pichoja R., Historia wadzy w Zwizku Radzieckim 1945-1991,Warszawa 1998.
Pieronek T., Stolica Apostolska a Unia Europejska, [w:] Europa i Koci, Juros
H. (red.), Warszawa 199.
Pierwszy statut CCEE podpisa Pawe VI w 1977 r.. Obecny zosta
zatwierdzony przez Jana Pawa II 2 grudnia 1995 r.
Pietra Z.J., Misje specjalne w polskiej polityce zagranicznej, Stosunki Mi-
dzynarodowe 1985, nr 3.
Pipes R., Rosja, komunizm i wiat: wybr esejw, prze. A. Nowak, Krakw
2002.
Poczobut A., Biaoru wyrzuca polskich ksiy, www.wiadomosci.gazeta.pl
[22.03.2013].
Podgrzaska R., Polska wobec procesu europeizacji Bakanw Zachodnich,
Biuletyn Instytutu Zachodniego 2012, nr 80.
Pogonowski M., Praca jako element bezpieczestwa socjalnego ludzi modych,
[w:] Modzi i Polityka, M. Grka, J. Prokopiuk (red.), Koszalin 2013.
Polak E., Globalizacja a zrnicowanie spoeczno ekonomiczne, Warszawa
2009.
Polityczno-wojskowe implikacje czonkowstwa Polski w NATO z perspektywy
15-lecia obecnoci w strukturach Sojuszu, T. Komider (red.), Warsza-
wa 2014.
Polityka polska na progu niepodlegoci. Przemwienie wygoszone podczas
debaty generalnej na 44. Sesji Zgromadzenia Oglnego Organizacji
Narodw Zjednoczonych, Nowy Jork, 25 wrzenia 1989 r., [w:] K. Sku-
biszewski, Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodlegoci. Przem-
wienia, owiadczenia, wywiady 1989-1993, Warszawa 1997.
Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci. Dugookresowa Strategia Rozwoju
Kraju, Warszawa 2013.
Polska w Sojuszu Pnocnoatlantyckim. Korzyci i inicjatywy, p. 3 Inwestycje
infrastrukturalne, www.bbn.gov.pl [01.06.2014].
Polska-EWG, Gazeta Wyborcza 1989, nr 96.
Popielewicz M., Jest dialog, nie ma wsppracy, Nasz Dziennik
z 08.12.2009.
170
Potulski J., Spoeczno-kulturowy kontekst aktywnoci midzynarodowej Federa-
cji Rosyjskiej, Gdask 2008.
Premier w Serbii, www.premier.gov.pl [01.06.2014].
Priorytety polskiej polityki zagranicznej 2012-2016, www.msz.gov.pl
[05.11.2013].
Proko J., Bezpieczestwo pastwa. Zarys teorii problemu i zada administracji
publicznej, Bielsko-Biaa 2007.
Przeciszewski M., Traktat budzi nadzieje i wtpliwoci. Rozmowa z ks. prof.
Piotrem Mazurkiewiczem, Wiadomoci KAI 2007, nr 51.
Przemwienie do korpusu dyplomatycznego Watykan w dniu 13.01.2003,
Europa przykadem pokojowej wsppracy, Wiadomoci KAI 2003,
nr 3.
Putins BRICS allies reject sanctions, condemn West's hostile language, ,,The
Globe and Mail 2014, www.theglobeandmail.com [10.04.2014].
Radzik R., Kim s Biaorusini?, Toru 2004.
Radzik R., Midzy zbiorowoci etniczn a wsplnot narodow. Biaorusini
na tle przemian narodowych w Europie rodkowo-Wschodniej XIX stu-
lecia, Lublin 2000.
Ray B., Bakany Zachodnie, www.europarl.europa.eu [13.04.2014].
Report on the European Institutions, presented by the Committee of Three to the
European Council (October 1979), www.aei.pitt.edu [15.04.2014].
Robbers G., W sprawie artykuu kocielnego w Traktacie Amsterdamskim,
[w:] Europa, Fundamenty jednoci, A. Dylus (red.), Warszawa 1999.
Robert Schuman, Suga Boy, www.wiking.edu.pl [11.11.2013].
Rogala-Lewicki A., Struktura systemw informacyjnych strefy Schengen, Fo-
rum Studiw i Analiz Politycznych 2010.
Rokicka K., Wcznie acquis Schengen w ramy prawne Unii Europejskiej,
Studia Europejskie 2000, nr 2.
Rosiak D., Dyplomacja nie dla nas? Rzeczpospolita, 23.08.2010.
Rotfeld A.D., Relacje NATO-Rosja. Geneza stan obecny perspektywy, [w:]
Polityczno-wojskowe implikacje czonkowstwa Polski w NATO z per-
spektywy 15-lecia obecnoci w strukturach Sojuszu, T. Komider (red.),
Warszawa 2014.
Rychowski B., Niepodlego Ukrainy, Polityka Wschodnia 1993, nr 1.
Rychowski B., Stosunki Chiny Rosja w okresie transformacji, [w:] Rosja
Chiny. Dwa modele transformacji, Toru 2000.
Rynkowski M., Status prawny Kociow i zwizkw wyznaniowych w Unii
Europejskiej, Warszawa 2004.
Sapir J., Nowy XXI wiek. Od wieku Ameryki do powrotu narodw, prze. M.
Wilk, Warszawa 2009.
Schuman R., Dla Europy, Krakw 2009.
171
Sekciski A., Bezpieczestwo wewntrzne w ujciu teoretycznym. Geneza i
wspczesne rozumienie w naukach politycznych, e-politykon 2013, nr
11.
Serczyk W.A., Historia Ukrainy, Wrocaw-Warszawa-Krakw 2001.
Skubiszewski K., Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodlegoci. Przem-
wienia, owiadczenia, wywiady 1989-1993, Warszawa 1997.
Skubiszewski K., Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodlegoci. Przem-
wienia, owiadczenia, wywiady 1989-1993, Warszawa 1997.
Sowo Biskupw Polskich w sprawie wejcia Polski do Unii Europejskiej,
Akta Konferencji Episkopatu Polski'' 2003, nr 8.
Smyk K., Prezydencja w Traktacie z Lizbony: gwne postanowienia i wnioski
dla Polski, Biuletyn Analiz UKIE 2009, nr 22.
Sobiecki R., Budowanie nowego adu spoeczno-ekonomicznego w Polsce, War-
szawa 2009.
Sokoowska P., Pogldy zachowujemy dla siebie, Przegld 2008, nr 10.
Sowiski S., Kocielna wiea w nowoczesnym miecie. Spr o Koci, czyli
o przestrze publiczn, Wi'' 2010, nr 11-12.
Spotkanie z prezydentem Mali, Alph Omarem Konare, Afryka 1999, nr 10.
Stachowiak P., Ku deprywatyzacji religijnoci europejskiej. Koci katolicki
w debacie o aksjologicznych zaoeniach projektu Konstytucji
Europejskiej, [w:] 50 lat i co dalej? Europa i Unia Europejska midzy
integracj a atomizacj, Czachr Z. (red.), Pozna 2007.
Stanisawski W., Polska na Bakanach Zachodnich yczliwy, roztargniony
kibic, Polski Przegld Dyplomatyczny 2008, nr 2.
Staniszkis J., Antropologia wadzy. Midzy Traktatem Lizboskim a kryzysem,
Warszawa 2009.
Staniszkis J., Wadza globalizacji, Warszawa 2003.
Stelmachowski A., Przeladowanie Polakw na Biaorusi, www.wspolnota-
polska.org.pl [20.03.2009].
Stpniak M., Europa osb i narodw. Problemy integracji europejskiej
w nauczaniu spoecznym Kocioa (od Leona XIII do Jana Pawa II),
d 2002.
Strategia rozwoju systemu bezpieczestwa narodowego Rzeczypospolitej Pol-
skiej 2022, przyjta uchwa Rady Ministrw z dnia 9 kwietnia 2013 r.
Suek J., By dla mnie jak wzorzec z Svres, [w:] Krzysztof Skubiszewski dy-
plomata i m stanu, R. Kuniar (red.), Warszawa 2011.
Szczerski K., Instytucja prezydencji w Unii Europejskiej uwagi do analiz poli-
tologicznych, [w:] Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, K.A. Woj-
taszczyk (red.), Warszawa 2010.
172
Szelg P., Bakany a Unia Europejska. Perspektywy integracyjne pastw ba-
kaskich, [w:] Bakany u progu zjednoczonej Europy, Czubik P. (red.),
Krakw 2008.
Sztumski J., Wstp do metod i technik bada spoecznych, Katowice 1995.
Szul T., Siy zbrojne ZSRR w puczu moskiewskim 1991 roku, Warszawa 1994.
Szurmiski ., Mechanizmy Propagandy, Warszawa 2008.
wiat w 2025. Scenariusze Narodowej Rady Wywiadu Stany Zjednoczonych,
Krakw 2009.
witochowicz T., Imperium za. Reaktywacja. Fronda, Warszawa 2014.
Talaga A., Warto wydawa na wojsko, Rzeczpospolita z 3.04.2014 r., s. A13.
Tallberg J., The Agenda Shaping powers of the EU Council Presidency, Jour-
nal of European Public Policy 2003, vol. 10, no. 1.
Tekst projektu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z komentarzem
zgoszonym przez COMECE, Wok Wspczesnoci'' 2000, nr 8.
The Aliances New Strategic Conept, NATO, 1991, www.nato.int [30.05.2014].
The Alliance's Strategic Concept, 24.04.1999 r., www.nato.int [27.05.2014].
The Human Development Report 2010, www.hdr.undp.org [01.12.2013].
The North Atlantic Cooperation Council, www.nato.int [30.05.2014].
Toczek E., Polacy na Biaorusi i Ukrainie, Kancelaria Sejmu Biuro Ekspertyz i
Analiz, Informacja nr 599, luty 1998, s. 2.
Tomasiewicz J., P jak Polska, P jak peryferie, [w:] Czy Polska to peryferie?
Pierwsza ankieta Nowych Peryferii, www. nowe peryferie.pl
[30.05.2014].
Tomczyk N., Wstp, [w:] Dmowski R., Koci, Nard, Pastwo, Wrocaw
1993.
Towpik A., Budowanie bezpieczestwa Polski, [w:] Krzysztof Skubiszewski
dyplomata i m stanu, R. Kuniar (red.), Warszawa 2011.
Traktat midzy Rzeczpospolit Polsk a Republik Biaoru o dobrym ssiedz-
twie, przyjaznych stosunkach i wsppracy z dn. 23 czerwca 1992 roku,
Dz. U. 1993 nr 118 poz. 527.
Traktat o Unii Europejskiej z dnia 2.02.1992 r., Dz. Urz. WE 1992 C 191.
Traktat Pnocnoatlantycki z 4 kwietnia 1949 r., Dz. U., 2000.87.970,
www.abc.com.pl [2.06.2014]; www.nato.int [02.06.2014].
Traktat z Amsterdamu zmieniajcy Traktat o Unii Europejskiej, traktaty usta-
nawiajce Wsplnoty Europejskie oraz niektre zwizane z nimi akty
z dnia 2.10.1997 r., Dz.U. WE 1997 C 340.
Treanor N., Kocioy i proces konsultacyjny w Unii Europejskiej, [w:] Jedna czy
dwie Europy? Rola Kocioa Katolickiego w procesie integracji
europejskiej. Materiay pokonferencyjne, Budnik R., Gra M. (red.),
Gliwice 2003.
173
Ukad midzy Rzdami Pastw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Fede-
ralnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego zno-
szenia kontroli na wsplnych granicach podpisany w Schengen dnia 14
czerwca 1985 roku, Dz. U, WE 2000, L 239/13.
Ukraina druha poowyna XX st. Narysy istorji, P. Panczenki (red.), Kijw 1997.
Vershbow Al., Boosting NATO EU cooperation has gained new urgency with
Ukraine crisis, 4.06.2014, www.nato.int [04.06.2014].
Wahl J., Rober Schuman. Ojciec Europy, Gliwice 1999.
Walasek J., Afrykaska wizyta, Pespektywy 1977, nr 44.
Wallerstein I., Analiza systemw wiatw. Wprowadzenie, Warszawa 2007.
Warchaowski K., Prawo do wolnoci myli, sumienia i religii w Europejskiej
Konwencji Praw Czowieka i podstawowych Wolnoci, Lublin 2004.
Waszkiewicz J., Mniejszo polska w stosunkach polsko-biaoruskich, [w:] Pol-
ska-Biaoru: problemy ssiedztwa, Chaupczak H., Michalik E. (red.),
Lublin 2005.
Wawrzyk P., Bezpieczestwo wewntrzne Unii Europejskiej, Warszawa 2009.
Wgrowska M., Partnerstwo dla pokoju, Warszawa 1994.
Wc J.J., Bilans polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, Przegld
Zachodni 2012, nr 2.
Wc J.J., Formalne i nieformalne moliwoci oddziaywania prezydencji na
funkcjonowanie Unii Europejskiej po zmianach przewidywanych
w Traktacie Lizboskim, [w:] Prezydencja w Unii Europejskiej. Analizy
i dowiadczenia, K. Szczerski (red.), Krakw 2009.
Winnicki Z.J., Wspczesna doktryna i historiografia biaoruska (po roku 1989)
wobec Polski i polskoci, Wrocaw 2003.
Witalec A., Polska w strefie Schengen po 6 latach czonkowstwa,
www.stosunki-midzynarodowe.pl [10.08.2014].
Wizyta premier Chorwacji w Warszawie, www.premier.gov.pl [10.08.2014].
Wizyta premiera w Chorwacji, www.premier.gov.pl [10.08.2014].
Wodkowska-Bagan A., Rywalizacja mocarstw na obszarze poradzieckim, War-
szawa 2013.
Wnuk-Lipiski E., Transformacja i integracja Europy a wyzwania dla Kocioa,
[w:] Europa i Koci, H. Juros (red.),Warszawa 1997.
Wnuk-Lipiski E., Zikowski M., Zaoenia teoretyczne, [w:] Pierwsza dekada
niepodlegoci. Prba socjologicznej syntezy, E. Wnuk-Lipiski, M.
Zikowski (red.), Warszawa 2001.
Wojtan M., Proces akcesji Polski do Unii Europejskiej w zakresie przepywu
osb a dowiadczenia Niemiec, Wrocaw 2004.
www.ekai.pl [ 12.11.2013].
www.ekai.pl [12.11.2013].
www.info.wiara.pl [16.11.2013].
174
www.opoka.org.pl [16.11.2013].
www.orrk.pl [16.11.2013].
www.tygodnik.com.pl [11.11.2013].
Yekelchyk S., Ukraina. Narodziny nowoczesnego narodu, prze. M. Urbaski,
Krakw 2010.
Za duo polskich ksiy na Biaorusi?, www.tvn24.pl [22.03.2013].
Zajczkowska M., Geneza i historia trzeciego filaru Unii Europejskiej, [w:]
Ewolucja i ocena funkcjonowania trzeciego filaru Unii Europejskiej, H.
Tendera-Waszczuk (red.), Krakw 2009.
Zarychta S., Rola NATO w ksztatowaniu bezpieczestwa transatlantyckiego
i wiatowego w wietle opracowanych doktryn i koncepcji strategicz-
nych w latach 1949-2012, [w:] NATO wobec wyzwa wspczesnego
wiata 2013, Czulda R., o R., Reginia-Zacharski J., Warszawa 2013.
Zielke K., NATO wraca do gry, Gazeta Polska z 16.04.2014.
Ziba R., Aktualny stan stosunkw Polska-USA, [w:] 400 lat stosunkw polsko-
amerykaskich (1608-2008), Wieteska-Rostek M. (red.), Warszawa
2009.
Ziba R., Bezpieczestwo pastw zrzeszonych w NATO i Unii Europejskiej, [w:]
Bezpieczestwo midzynarodowe po zimnej wojnie, R. Ziba (red.),
Warszawa 2008.
Ziba R., Gwne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie, War-
szawa 2010.
Ziba R., Instytucjonalizacja bezpieczestwa europejskiego, Warszawa 1999.
Ziba R., Pozimnowojenny paradygmat bezpieczestwa midzynarodowego,
[w:] Bezpieczetwo midzynarodowe po zimnej wojnie, R. Ziba (red.),
Warszawa 2008.
ebrowski A., Kontrola cywilna nad siami zbrojnymi Rzeczypospolitej Pol-
skiej, Warszawa 1998.
ornaczuk T., Polityka Polski wobec Bakanw Zachodnich, Rocznik Polskiej
Polityki Zagranicznej 2011.
ornaczuk T., Rozszerzenie Unii Europejskiej a prezydencja Polski w Radzie
UE, Przegld Dyplomatyczny 2011, nr 1.
urawski vel Grajewski P., Bezpieczestwo midzynarodowe. Wymiar militar-
ny, Warszawa 2012.
yciski J., Europejska wsplnota ducha, Warszawa 1998.
.. -
46 , -, 26 .
1991 ., Misk 1991.
.., [Krtka historia Biaorusi],
1993.
., XV-XVIII ., 1998.
175
.., . ,
2007, s. 6.
., . -
, [w:] -
( 2006 .), (.) ., - 2011.
176