ROZDZIA 1 STATYKA

Wybr i opracowanie - Maria Gazda

1.1.
Wypadkowa trzech si dziaajcych na punkt O jest rwna zeru. Wyznacz warto i kierunek
siy F3, jeeli dziaaj na rwnie siy: pozioma skierowana w prawo F1 = 300 N i pionowa
skierowana w d, F2 = 200 N.

1.2.
Wyznacz wypadkow si dziaajcych na punkt O, znajc ich wartoci oraz kty, jakie tworz
z dodatnim kierunkiem osi x:
(a) F1= 60 N, 1 = 60; F2= 100 N, 2 = 30; F3= 20 N, 3 = 135; F4= 40 N, 4 = 0;
(b) F1= 50 N, 1 = 90; F2= 110 N, 2 = 270; F3= 60 N, 3 = 180; F4= 84.85 N, 4 =
45;

1.3.
Karmnik dla ptakw zawieszono na dwch drutach rwnej dugoci tworzcych z poziomem
kt . Druty poczone s z trzecim, ktry przymocowany jest do gazi. Karmnik razem z
ptakiem ma ciar Q. Oblicz naprenie we wszystkich trzech drutach, jeli wszystkie maj
rednic d.

1.4.
Dwa ciaa o masach m i M zawieszono na linie w taki sposb, jak pokazano na rysunku.
Znajc mas M oraz kty i oblicz jaka powinna by masa m aby rysunek ten rzeczywicie
pokazywa pooenie rwnowagi ukadu.
1.5.
Lina o dugoci L ley na stole czciowo zwisajc. Przy jakiej dugoci y zwisajcego
odcinka, lina nie zelizgnie si ze stou, jeli wspczynnik tarcia liny o st wynosi ?

1.6.
Na kocach lekkiej linki przecignitej przez dwa bloki wisz dwa jednakowe odwaniki o
masach m kady. Po zawieszeniu trzeciego odwanika o tej samej masie m w rodkowej
czci linki, odwanik ten opuci si i zatrzyma w stanie rwnowagi, gdy linki utworz kt .
Oblicz ten kt.

1.7.
Lamp o masie m=2kg zawieszono na dwch drutach
tworzcych z poziomem kty =30 i =45. Wyznacz siy
naprajce druty.

1.8.
Niewaki prt AB o dugoci L, poczony przegubem B z pionowym masztem, utrzymywany
jest w pooeniu poziomym za pomoc liny AC (te niewakiej i nierozcigliwej) tworzcej z
masztem kt . Wyznacz siy napinajce lin AC i prt AB, jeeli w punkcie A zawieszono
ciao o ciarze G. Jaki bdzie wynik, jeli prt AB bdzie mia ciar Q?

1.9.
Wyznacz siy w linie i prcie z zadania 1.8., jeli ciar G, zosta pooony na prcie AB w
odlegoci s od punktu B. Znajd zaleno tych si od s. Dugo prta AB wynosi L.
1.10.
yk o dugoci L rozwieszono
midzy dwoma drzewami
odlegymi od siebie o d. Drzewa
byy rnej wysokoci, przez co
jeden koniec yki (A)
zamocowano o odcinek b niej ni
drugi koniec (B). Odlegoci b i d
s dane. Na yk nanizano
niewaki krek C, do ktrego
przymocowano latarni o ciarze
Q. Znajd si napinajc yk. W
ktrym miejscu naley ustawi st
(okrel odlego rodka stou od
drzewa A), tak aby znajdowa si
on dokadnie pod miejscem, w
ktrym zawinie latarnia?

1.11.
Dwa arbuzy o promieniach R i r oraz ciarach Q i G
umieszczono w wiadrze o rednicy D. Wyznacz siy
dziaajce na arbuzy w punktach, w ktrych stykaj si one z
wiadrem oraz wzajemnie ze sob. Za, e arbuzy s
idealnymi kulami, a wiadro walcem. Ktry arbuz jest
bardziej naraony na uszkodzenie?

1.12.
Znajd minimaln i maksymaln warto masy m, aby ukad pokazany na rysunku pozostawa
nieruchomy. Rwnia o kcie nachylenia do poziomu przymocowana jest do podoa.
Wspczynnik tarcia ciaa o masie M znajdujcego si na rwni o jej powierzchni wynosi .
1.13.
Dwa identyczne ciaa poczone s lekk link przerzucon przez niewaki krek na
szczycie klina o ktach nachylenia do poziomu i . Jaki warunek powinny spenia
wspczynniki tarcia 1 i 2 cia o powierzchni klina aby byy one w rwnowadze? Klin nie
moe si porusza.

1.14.
Jak warto moe mie sia F aby ciao o masie M, znajdujce si na rwni pochyej
nachylonej pod ktem do poziomu pozostawao w spoczynku? Wspczynnik tarcia ciaa o
powierzchni rwni wynosi . Rwnia jest przytwierdzona do podoa.

1.15*.
Oblicz, w jakich granicach moe zmienia si pozioma sia F, aby ukad na rysunku
pozostawa w rwnowadze. Masa ciaa na rwni wynosi M, ciar rwni Q, wspczynniki
tarcia ciaa o powierzchni rwni i rwni o podoe s rwne odpowiednio 1 i 2.
1.16.
Jednorodna kula o ciarze W i promieniu R wisi na sznurku
zaczepionym na gadkiej cianie, w odlegoci L ponad rodkiem
kuli, jak na rysunku. Oblicz si nacigu sznurka i si wywieran na
kul przez cian.

1.17.
Koce dwch bardzo lekkich prtw wygitych w
ksztacie wiartki koa poczono przegubowo ze
sob oraz z podoem. W miejscu poczenia prtw
zawieszono ciar Q. Oblicz siy, z jakimi podoe
dziaa na prty.

1.18.
Gadki, jednorodny prt o masie M i dugoci L wstawiono do otworu o przekroju prostokta
o szerokoci d (rysunek). Wyznacz pooenie rwnowagi oraz siy reakcji podoa w
pooeniu rwnowagi. Zaniedbaj tarcie.
1.19.
Drabina o dugoci L=20 m i masie m=30 kg opiera si
o idealnie gadk cian. rodek cikoci drabiny
znajduje si w poowie jej wysokoci.

(a) Korzystajc z twierdzenia o trzech siach znajd

graniczne pooenie rwnowagi oraz siy, z jakimi na
ukad w takim pooeniu dziaa ciana i podoga,
przyjmujc, e ciana jest idealnie gadka, a podoga
nie. Wspczynnik tarcia drabiny o podog =0,4.

(b) Powtrz obliczenia korzystajc z warunkw

rwnowagi wyraonych za pomoc si i momentw si.

1.20.
Drabina o dugoci L=20 m i masie m=30 kg
opiera si o cian na wysokoci H=16 m. rodek
cikoci drabiny przypada w jej wysokoci.
Czowiek o ciarze M= 60 kg wszed do poowy
wysokoci drabiny. Znale siy, z jakimi ukad
dziaa na cian i podog, przyjmujc, e ciana
jest idealnie gadka, a podoga nie.

1.21.
Jak wysoko moe wej na drabin czowiek z
zadania 1.20. zanim drabina zacznie si
zelizgiwa, jeli wspczynnik tarcia drabiny o
podog =0,4?
1.22.
Na rurk o ciarze G i promieniu r nawinito nitk i ustawiono na rwni nachylonej do
poziomu pod ktem , jak pokazano na rysunku. Wspczynnik tarcia midzy rurk a
powierzchni rwni wynosi . Korzystajc z (a) warunkw zerowania si wypadkowej siy i
wypadkowego momentu siy oraz (b) twierdzenia o trzech siach wyznacz maksymaln
warto kta , przy ktrym ukad jest jeszcze w rwnowadze.

1.23.
Niewaki prt o dugoci L = 3m moe obraca si wok osi poziomej znajdujcej si w
swojej dugoci. Masz do dyspozycji trzy jednakowe ciarki o masach m = 0,1kg,
zaopatrzone w haczyki, tak e mona je wiesza na prcie. Zaproponuj taki sposb (sposoby)
zawieszenia ciarkw aby prt by w rwnowadze w pooeniu poziomym.

1.24.
Jaka minimalna ilo ciarkw bdzie potrzebna aby zapewni rwnowag prta z
poprzedniego zadania oraz jak naley je zawiesi, jeli prt jest jednorodny a jego masa
wynosi M = 1 kg? Za, e wieszamy je tylko na kocach prta.
1.25.
Jednorodny prt o dugoci L i ciarze P poczony jest przegubowo z podoem w punkcie
A i podparty w punkcie B. Wyznacz siy reakcji podoa, jeeli na prt dziaa dodatkowo sia
1
F przyoona pod ktem w punkcie C odlegym od koca B prta o L , gdzie n jest liczb
n
naturaln. Przedyskutuj zaleno siy od n.

1.26.
Siy F1=200N, F2=150N i F3=50N dziaaj na lekki element konstrukcji przedstawiony na
rysunku. Aby element ten by w rwnowadze, musimy przyoy si F w punkcie B. Majc
dane odlegoci a, b, c i d wyznacz warto i kierunek siy F oraz pooenie punktu B (tzn.
odlego e).

1.27.
Skrzynia o ksztacie szecianu o krawdzi a=1,5m zawiera element urzdzenia o masie
M=1450kg, taki e rodek cikoci skrzyni wraz z zawartoci znajduje si na wysokoci
h=1m powyej dna skrzyni. Masa skrzyni m=50kg. Wspczynnik tarcia skrzyni o drewniane
podoe wynosi =0,3. Jak minimaln si naley pcha skrzyni aby j przesun? Na jakiej
maksymalnej wysokoci mona przyoy t si, aby nie przewrci skrzyni?
1.28.
Poniewa sia potrzebna do pchania skrzyni z poprzedniego zadania okazaa si zbyt dua,
postanowiono wic zbudowa drewnian pochylni aby skrzyni po niej zsun. Jaki
maksymalny kt moe tworzy z poziomem powierzchnia pochylni, aby skrzynia si zsuna,
ale nie przewrcia?

1.29.
Jeszcze jedn skrzyni o ciarze Q trzeba wcign po pochylni na pewn wysoko.
Zastosowano wcigark zbudowan z ukadu lekkich krkw, jak pokazano na rysunku.
Promienie krkw s znane, a skrzynia ma rodek cikoci w poowie wysokoci. Jak
minimaln si F naley przyoy, jeeli wspczynnik tarcia skrzyni o pochylni wynosi ?

1.30.
Jednorodna belka AB o ciarze G = 500N i dugoci L=5m, poczona jest przegubowo w
punkcie B z podoem. Belka ma by utrzymywana pooeniu poziomym za pomoc liny
przywizanej do koca A, przeoonej przez blok C i cignitej przez czowieka, stojcego na
tej belce w punkcie D. Kt =60 Czy czowiek ten bdzie w stanie cignc za lin utrzyma
belk w rwnowadze, jeeli ma on mas m=81,5 kg? Jeeli tak, to jakie siy wywierane s na
belk przez podoe w stanie rwnowagi?
1.31.
Na kratownic pokazan na rysunku, zbudowan z niewakich prtw o jednakowej dugoci
a dziaa pozioma sia F. Kratownica jest poczona przegubowo w punkcie A, natomiast w
punkcie E jest podparta. Wyznacz siy reakcji podoa oraz siy dziaajce we wszystkich
prtach.

1.32.
Oblicz siy w prtach kratownicy na rysunku. Sia F dziaa wzdu kierunku prta 4.
Wszystkie prty oprcz 4 i 6 maj jednakow dugo. Prty s niewakie.
1.33.
Znajd rodki cikoci przedmiotw pokazanych na rysunkach:

(a) (b)

(c) (d)

1.34.*
Wycite z blachy pkole wisi swobodnie na nitce przymocowanej do jednego z naronikw.
O jaki kt krawd pkola jest odchylona od pionu?
1.35.*
Zaprojektowano budow 50-cio pitrowego wieowca. Bdzie on mia wysoko H = 200 m,
a podstawa ma by prostoktem o wymiarach 70 m i 40 m. Jego cakowita masa bdzie okoo
1,5*107 kg. Czy budynek ten bdzie stabilny podczas wiatru wiejcego prostopadle do
bocznej ciany wieowca ze redni prdkoci okoo 170 km/h? Za, e wraz z
wysokoci cinienie wywierane przez wiatr ronie liniowo od rednio 1100 N/m2 do 1400
N/m2 odpowiednio u podstawy i na szczycie budynku. Zadanie rozwi dwoma sposobami:
(a) Zamiast rozwaa si zmienn wraz z wysokoci, potraktuj si wywieran przez
wiatr jako zoenie dwch si: siy Fw0 przyoonej w rodku szerokoci ciany bocznej
wieowca, w poowie jego wysokoci, oraz siy Fw1 przyoonej rwnie w poowie
szerokoci ciany, ale na wysokoci odpowiadajcej pooeniu rodka cikoci trjkta. Fw0
odpowiada cinieniu 1100 N/m2, natomiast Fw1 - skadowej cinienia zmieniajcej si od zera
na poziomie podoa do 300 N/m2 na szczycie budynku.
(b) Wyznacz bezporednio moment siy wiatru za pomoc odpowiedniej caki.
Uwaga: Budynek jest stabilny wtedy, gdy moment siy wiatru jest rwnowaony przez
moment siy cikoci.
1.36.
Oblicz warto siy, ktr musi dziaa misie
ramienia, gdy w doni trzymamy przedmiot o masie
M = 5kg:

(a) w przypadku gdy rka jest zgita pod ktem 90o

(rysunek)

(b) w przypadku gdy rka jest zgita pod ktem 135o

(przypadku b nie pokazano na rysunku).

Za, e punkt przyoenia siy minia jest

oddalony od stawu o 5 cm oraz , e masa
przedramienia razem z doni wynosi m = 2 kg,
rodek masy znajduje si w punkcie pokazanym na
rysunku.

1.37.
Rozwa posta czowieka o ciarze W=600 N. Czowiek ten pochyla si pod ktem w
zakresie od 30o do 45o. Oszacuj si, ktra dziaa na pity krg krzyowy krgosupa,
przyjmujc uproszczony obraz krgosupa oraz wymiary czowieka takie, jak na rysunku.
Za, e sia mini prostujcych jest przyoona w tym samym punkcie, co ciar rk i jest
skierowana pod ktem 12o do linii krgosupa pokazanej na rysunku (jest to spowodowane
tym, e krgosup w rzeczywistoci nie jest lini prost i sia mini nie dziaa rwnolegle do
linii krgosupa pokazanej na rysunku). Jaka sia bdzie dziaaa na badany krg krgosupa,
jeeli czowiek bdzie dodatkowo trzyma w rkach przedmiot o masie 20 kg?
W1 - ciar gowy, W2 - ciar rk, W3 - ciar tuowia;
ROZWIZANIA

1.1. R
Wektorowa suma wszystkich si dziaajcych na
punkt O musi by rwna zeru. Zatem sia F3 musi
by rwna i przeciwnie skierowana do
wypadkowej si F1 i F2. Warto siy F3 wynosi:
r
F3 = F12 + F22 = 130000 N 2 360 N .
Kierunek wyznacza kt :
F
tg = 1 = 1,5 = + 90 o
F2

1 3 2
1.2 R (a) Fax = 60 + 100 20 + 40 N = 142,5 N
2 2 2
3 1 2
Fay = 60 + 100 + 20 + 0 N = 116,1N
2 2 2
(b) Wypadkowa sia = 0.

1.3. R
Sia nacigu gwnego drutu, N, jest rwna
ciarowi karmnika i ptaka: N = Q. Sia ta rozkada
si na dwa druty nachylone pod ktem do
poziomu, przymocowane do dachu karmnika:
N = Q = 2 N1 sin . Naprenie we wszystkich
trzech drutach wynosi zatem:

Q
w drucie gwnym: = ;
1 2
d
4
w drutach pozostaych:
Q 2Q
1 = = 2 .
1 2 d sin
(2 sin )( d )
4

Warto zauway, e w przypadku gdy kt = 30, to naprenie we wszystkich trzech

4Q .
drutach jest jednakowe, rwne = 1 = W przypadku, gdy > 30, wwczas
d 2
1 < , natomiast 1 > gdy < 30.
1.4. R
Z treci zadania wynika, e linia AB jest pozioma. Przyjmujemy ukad wsprzdnych jak na
rysunku. W rwnowadze wszystkie siy rwnowa si. Rozwaymy punkty A i B
oddzielnie.

A: X : S1x + S2 = 0 B: X : S3 x S 2 = 0
Y : S1y mg = 0 Y : S3 y Mg = 0
Po przeksztaceniu otrzymujemy:
S1 sin = S 2
S 3 sin = S 2
S1 cos = mg
S 3 cos = Mg

zatem:

tg .
m=M
tg

1.5. R

y L
+1
1.6. R

Wypadkowa sia dziaajca na kady odwanik musi by rwna zeru. Zatem: mg =N, oraz,

mg = 2 N cos gdzie N jest si nacigu linki, tak sam w kadym jej miejscu. Zatem
2
1
cos = i = 120 o .
2 2

1.7 R
Siy dziaajce odpowiednio na drut nachylony pod ktem i wynosz:
cos
N1 = N 2 = 14,36 N
cos
mg
N2 = = 17,6 N
cos tg + sin

1.8. R
G
dla niewakiego prta: SL = , S P = G tg
cos

Q
G+
gdy prt ma ciar Q: SL = 2 , S = G + Q tg.
P
cos 2

1.9. R
G s s
SL = , S P = G tg
cos L L
1.10. R

Rysunek pokazuje siy dziaajce w punkcie C, w

ktrym znajduje si pooenie rwnowagi latarni
o ciarze Q. W kadym punkcie liny nacig jest
taki sam (N). Pocztek ukadu wsprzdnych
znajduje si w punkcie A.

Warunki rwnowagi s nastpujce:

X : N sin + N sin = 0
Y : N cos N cos + Q = 0
Wynika z nich, e:

=
'

oraz:
Q
N= .
2 cos

Kt mona wyznaczy z zalenoci

geometrycznych:

d = x AC + xCB
x AC xCB
sin = =
AC CB
AC + CB = L

Po przeksztaceniach otrzymujemy:

CB L
x AC CB = xCB AC , d = x AC + x AC = x AC
AC AC
AC
x AC = d
L
d
sin =
L

Znajc kt moemy rwnie wyznaczy odlegoci xAC i yAC. Wsprzdna pooenia

rodka stou bdzie : xst = x AC
1.11. R

Przyjmiemy ukad wsprzdnych i oznaczenia jak na rysunku i rozwaymy siy dziaajce na

kady arbuz oddzielnie.

Rwnania rwnowagi:

arbuz grny arbuz dolny

X : S A S B sin = 0 X : S B sin S E = 0
Y : Q + S B cos = 0 Y : G S B cos + S C = 0

Z rwna rwnowagi mona wyznaczy siy reakcji podoa SA, SC i SE:

Q
SB =
cos
S A = S E = S B sin = Q tg
SC = G + Q
Kt wyznaczymy z zalenoci geometrycznych:
Dr R
sin =
r+R
1.12. R

Rozwamy oddzielnie ciaa M i m. Rysunki przedstawiaj przypadek szukania maksymalnej

wartoci masy m.

Rys. 1.12a Rys. 1.12b

Warunek rwnowagi ciaa M: Warunek rwnowagi ciaa m:

X : Mg sin + T S = 0 Y: mg + S = 0
Y : Mg cos + N = 0

Wiedzc, e maksymalna warto siy tarcia T = N otrzymujemy

Mg sin + Mg cos mg = 0 . Std wynika, e maksymalna warto masy m wynosi:
Mg sin + Mg cos
m= = M sin + M cos .
g

Aby znale minimaln warto m naley zmieni zwrot siy tarcia na rysunku (a) na
przeciwny. Po analogicznych obliczeniach otrzymujemy :

M sin M cos m M sin + M cos

1.13. R

Siy po obu stronach klina przedstawiaj rysunki:

Rys. 1.13 a Rys 1.13 b

Warunki rwnowagi: Warunki rwnowagi:
X : Mg sin T2 S = 0 X : Mg sin + T1 S = 0
Y : Mg cos + N 2 = 0 Y : Mg cos + N 1 = 0
Maksymalna warto siy tarcia: Maksymalna warto siy tarcia:
T2 = 2 N 2 = 2 Mg cos T1 = 1 N 1 = 1 Mg cos

Po podstawieniu otrzymujemy:

Mg sin 2 Mg cos = Mg sin + 1 Mg cos

1 cos + 2 cos = sin sin

1.14. R

Rozwaymy przypadek maksymalnej

wartoci siy F. Rwnania rwnowagi
dla tego przypadku (rysunek) sa
nastpujce:
X : Mg sin + T F cos = 0
Y : N F sin Mg cos = 0
Wiedzc, e maksymalna sia tarcia: T = N , otrzymujemy:

Mg sin + (F sin + Mg cos ) = F cos

Mg (sin + cos )
F=
cos sin

Warto minimaln siy F otrzymamy wtedy, gdy sia tarcia bdzie skierowana w przeciwn
stron. Zatem:
Mg (sin cos ) Mg (sin + cos )
F .
cos + sin cos sin

1.15. R

Na rysunkach przedstawiony jest przypadek maksymalnej siy F.

Opis ciaa na rwni Opis rwni na podou

X : S + Mg sin + T1 = 0 X : F S + S cos T1 cos N 1 sin T2 = 0

(1) (2)
Y : N 1 Mg cos = 0 Y : S sin + T1 sin N 1 cos Q + N 2 = 0

maksymalne tarcie: maksymalne tarcie:

T1 = 1 N 1 T2 = 2 N 2
Wyznaczajc S i T1 z ukadu rwna (1) i wstawiajc je do (2), otrzymujemy:
N 1 = Mg cos
T1 = 1 Mg cos
S = Mg sin + 1 Mg cos
N 2 = (Mg sin + 1 Mg cos 1 Mg cos ) sin + Mg cos sin + Q =
= Mg sin 2 + Mg cos 2 + Q = Mg + Q
F = (Mg sin + 1 Mg cos )(1 cos ) + 1 Mg cos 2 + Mg cos sin + 2 (Mg + Q )
Przypadek minimalnej siy F odpowiada przeciwnie skierowanym siom tarcia. Odpowiednie
wyraenia na warto siy otrzymamy zatem zmieniajc znaki we wszystkich wyrazach
wzorw, w ktrych wystpuj wspczynniki tarcia 1 i 2.

1.16. R

WR
N ciana =
L
R2
N sznurek = W 1 + 2
L

1.17. R
Ukad jest symetryczny wzgldem pionowej osi przechodzcej przez przegub i ciar Q. Siy
reakcji podoa bd zatem po obu stronach identyczne
i skierowane tak jak na rysunku. Skadowe pionowe si
R rwnowa ciar Q.

Q = 2 R sin 45o
Q
R= = 0,707Q
2

1.18. R

Niektre proste zadania ze statyki, szczeglnie polegajce na znajdowaniu pooenia

rwnowagi mona rozwiza korzystajc z tzw. twierdzenia o trzech siach, ktre w pewnym
stopniu zastpuje warunek zerowania si wypadkowej siy oraz wypadkowego momentu siy.
Twierdzenie o trzech siach: Jeeli na ciao sztywne dziaaj trzy siy o nierwnolegych
liniach dziaania, to rwnowaga jest moliwa wtedy, gdy:
a) linie dziaania tych si przecinaj si w jednym punkcie;
b) wielobok si jest zamknity, tzn. stanowi trjkt.

Zadanie powysze jest jednym z tego typu problemw. Sposb rozwizania pokazany jest na
rysunku:

Punkt D jest punktem, w ktrym przecinaj si linie dziaania trzech si: siy cikoci Mg i
dwch si dziaajcych na prt od strony podoa (siy reakcji podoa) N1 i N2.
d
Z trjkta prostoktnego ABC, wiedzc e BCA = , mona wyznaczy: = tg .
CB
CB
Podobnie, z trjkta CBD: = tg .
DB
( )
Z kolei, z trjkta CDA: cos 90 o =
AD
L
.

2
atwo zauway, e AD=d+DB. Zatem:
d cos 2
d+ 2 2 d 2 + 1
sin =
tg
= sin = 2d .
L L L sin 2
2
2d
W rezultacie, otrzymujemy, e sin = 3 .
L
Znajc kt mona wyznaczy siy reakcji podoa:

N 2 sin = Mg , N 2 cos = N1
Mg Mg .
N2 = , N1 =
sin tg
1.19. R

(a) Siy dziaajce na drabin to: sia cikoci i siy reakcji podoa (ciany i podogi).
Skadow pozioma siy reakcji podogi jest sia tarcia. Linie dziaania tych trzech si
przecinaj si w punkcie D (rysunek):

Z rysunku wynika, e:

AE = L sin
DE = AEtg = L sin tg
1 1
DE = CE = L cos
2 2
Z powyszych rwna mona wyznaczy kt :

1
L sin tg = L cos
2
1
tg =
2tg

Kt zaley od siy tarcia. W przypadku granicznym tarcie bdzie maksymalne, tzn.

Tarcie maks = R2 x (maks ) = R2 y

Z warunku zerowania si wszystkich si mamy ponadto:

R2 y mg = 0 R2 y = mg
R1 = R2 x , R2 x = mg
R2 x
tg = =
R2 y
1
tg =
2

Skd wynika, e:

R2 y = 294,3 N
R2 x = R1 = 117,7 N
tg = 1,25
= 51,3 o

(b) Warunki zerowania si wszystkich si zostay wyznaczone w punkcie (a) zadania:

R2 y = mg
R1 = R2 x
R2 x = mg

Pozostaje jedynie wyznaczy wypadkowy moment siy i przyrwna go do zera. Moment siy
wzgldem punktu A:
1
mg CE R1 AE = 0 ,
2
gdzie:
AE = L sin
CE = L cos
Zatem, otrzymujemy wynik:

mg = 2 R1 tg = 2 mg tg
1
tg =
2
Jak wida, otrzymany wynik jest identyczny z warunkiem wyznaczonym metod trzech si.

1.20. R
Rysunek pokazuje wszystkie siy dziaajce na drabin.

ciana dziaa na drabin si R1 prostopad do ciany (poniewa tarcie midzy cian i

drabin mona zaniedba). Podoga natomiast dziaa si R2, ktra jest wypadkow siy
poziomej R2x wynikajcej z istnienia tarcia midzy podog i drabin oraz skadowej pionowej
R2y.

Warunki rwnowagi:

a) wypadkowa wszystkich si musi by rwna zeru, zatem:

X : R1 R2 x = 0
(1)
Y : Mg mg + R2 y = 0
b) wypadkowy moment siy musi by rwny zeru;

Wypadkowy moment siy wzgldem punktu O (punktu oparcia drabiny o podog).

L L
R1 H Mg cos mg cos = 0
2 3
L2 H 2
cos = (2)
L
g M m
R1 = L2 H 2 = 147,15 N
H 2 3

Znajc R1, mona obliczy skadowe siy R2:

R2 x = R1 = 147,15 N
R2 y = (M + m )g = 882,9 N

1.21. R
Skorzystamy z tego samego rysunku, co w zadaniu 1.19, z tym e czowiek bdzie znajdowa
si teraz wyej ni w poowie dugoci drabiny. Zamy, e czowiek wszed na wysoko h.
Teraz, warunki rwnowagi bd nastpujce:
Warunek zerowania si wypadkowej siy nie zmieni si, czyli bdzie taki sam, jak ukad
rwna (1) z zadania 1.19, z tym e teraz moemy obliczy maksymaln si R2x
bezporednio, znajc wspczynnik tarcia, zatem:

R2 y = ( M + m) g = 882,9 N
R2 x = R2 y = g ( M + m) = 353,16 N
R1 = R2 x = 353,16 N

Zmieni si natomiast warunek zerowania si cakowitego momentu siy wzgldem punktu O.

Bdzie on :

L
R1 H Mgh ctg mg cos = 0
3
L2 H 2 H
cos = , sin =
L L
L2 H 2
ctg =
H
L2 H 2
HR1 mg
Skd otrzymujemy: h = 3 H = 10,13m
Mg L H 2
2
1.22. R
(a) Siy dziaajce na rurk pokazane s na rysunku (a):

Rysunek (a)

Warunki rwnowagi:

1. siy

X : S T + G sin = 0
Y : R N G cos = 0 ,
gdzie maksymalna sia tarcia jest rwna: T = N .

2. moment siy wzgldem rodka walca

Sr Tr = 0

Rozwizujc powysze rwnania otrzymujemy ukad rwna:

S = G sin G cos
.
S = T = G cos

Std wynika, e sin = 2 cos i tg = 2

(b) Aby skorzysta z twierdzenia o trzech siach musimy znale punkt przecicia linii
dziaania trzech nierwnolegych si. W tym przypadku bd to:
sia cikoci, G, sia nacigu tamy, S, oraz sia R, ktra jest wypadkow siy tarcia, T i siy
reakcji na si nacisku, RN (rysunki (a) i (b)).
Punktem, w ktrym przecinaj si linie dziaania tych si jest punkt M (rysunek (b)).

Rysunek b

Z zalenoci geometrycznych (Trjkt prostoktny MKL) wynika e:

ML
MKL = , tg =
2r
ML
MOL = , tg =
r
T 2rtg
Jednoczenie wiemy, e tg = = , zatem: tg = = 2
N r

1.23. R
Przykady dwch sposobw zawieszenia ciarkw przedstawiaj rysunki:
Ukad jest w rwnowadze jeli wypadkowy moment siy wzgldem punktu podparcia prta
jest rwny zeru, zatem:
1 2
2mg L mg L = 0 , co jest przedstawione na rysunku (a), oraz
3 3
1 1
2mg L mg L = 0 , co jest przedstawione na rysunku (b). Mona zaproponowa cay
6 3
szereg innych moliwoci zawieszenie ciarkw.

1.24. R
W przypadku, gdy prt ma mas M i jest on jednorodny, sia cikoci jest przyoona w
rodku prta. Mamy do dyspozycji n ciarkw. Zawiemy, jak pokazano na rysunku, x
ciarkw po prawej i y po lewej stronie prta.

Warunki rwnowagi bd nastpujce:

1 2 1 2
xmg L Mg L L ymg L = 0
3 3 2 3 ,
x+ y =n

gdzie moment siy liczymy wzgldem punktu podparcia prta. Po przeksztaceniu

otrzymujemy:

1 1 2
xm M ym = 0
3 6 3
Po podstawieniu wartoci mas M i m:
1 1 2
x y =0
30 6 30 .
x 2y = 5
X i y to iloci ciarkw, zatem mog by tylko liczbami naturalnymi. Minimalna ilo
ciarkw jest zdeterminowana przez y:

gdy y = 0, wwczas x = 5, cakowita ilo n = 5;

gdy y = 1, wwczas x = 3, cakowita ilo n = 4;
gdy y = 2, wwczas x = 9, cakowita ilo n = 11.

Szukanym rozwizanie jest zatem : jeden ciarek po lewej stronie i trzy po prawej.

1.25. R
Wskazwka: sia reakcji w punkcie A ma skadowe RAX i RAY, natomiast w punkcie B, gdzie
prt jest podparty, sia reakcji ma tylko skadow skierowana prostopadle do prta RBY.
1 1
RBY = 1 F sin + P ,
n 2
1 1
R AY = F sin + P , R AX = F cos .
n 2

1.26. R

Przyjmujc oznaczenia i ukad wsprzdnych takie jak na rysunku:

otrzymujemy:
F1 + F2 F1 + F2
tg (180 o ) = , = 98,1; F = = 353,6 N
F3 sin(180 o )
F2 b + F3 d
e= = 1,93m.
F sin(180 o )
1.27. R

Siy dziaajce na skrzyni pokazuje

rysunek. Minimalna sia potrzebna do
tego aby skrzyni przesun wynika z
warunkw rwnowagi:

F T = 0
Fmin = (M + m )g = 4414,5 N

Aby skrzynia przy przesuwaniu si nie

przewrcia, wypadkowy moment siy
wzgldem prawej dolnej krawdzi musi by rwny zeru:
a
Fy (M + m )g = 0
2
y=
(M + m )g a = a = 2,5m > a
F 2 2

Tej skrzyni nie da si przewrci w ten sposb.

1.28. R

a
Skrzynia nie przewrci si na pochylni jeeli: tg max = = 0,75, max = 36,9 .
2h
atwo rwnie sprawdzi, e tak duy kt nie jest potrzebny. Skrzynia bdzie si zsuwa ju
przy kcie speniajcym warunek: tg min = , min = 16,7 .

1.29. R

Siy dziaajce na skrzyni oraz krki przedstawiaj rysunki:

Warunki rwnowagi:

rwnia: S1 + Q sin + Q cos = 0

podwjny krek: S1 R1 S 2 R2 = 0
pojedynczy krek: 2S 2 = F
R
Po przeksztaceniach otrzymujemy: F = 2 1 Q(sin + cos ) .
R2
1.30 R.
Siy wystpujce w ukadzie pokazuje rysunek:

Rwnowag belki zapewni spenienie rwna:

X : S cos RBX = 0
1) siy: (1)
Y : S sin + S mg G + RBY = 0

2) moment siy wzgldem punktu A

1 1 1
mg L S L + G L RBY L = 0 ,
4 4 2
mg S + 2G
zatem: RBY = .
4

Po podstawieniu do rwna (1) mamy:

4S sin + 4S 4mg 4G + mg S + 2G = 0
3mg + 2G
S= = 526 N < mg
4 sin + 3

Ten czowiek bdzie w stanie utrzyma belk w rwnowadze.

Siy reakcji podoa:

R BX = 263 N , RBY = 318,5 N .
1.31.R

Aby obliczy siy dziaajce w poszczeglnych prtach kratownicy, naley najpierw obliczy
siy dziaajce na kratownic w punktach jej pocze z podoem. Kady prt ma dugo a.

Korzystajc z warunkw rwnowagi:

1) siy: X : F R AX = 0, Y : R AY + REY = 0,

2) moment si wzgldem punktu A: Fa sin 60 REY 2a = 0

3
otrzymujemy: R AX = F , R AY = REY = F
4

W nastpnym kroku rozwaa si po kolei poszczeglne wzy, w takiej kolejnoci, aby w

wle maksymalnie dwie siy byy nieznane. Zawsze zakada si, e prty s rozcigane.
Wynik ujemny oznacza, e dany prt jest ciskany.
Tutaj mona zacz np. od wza A:
A : R AX + S 2 + S1 cos 60 = 0 B : F + S 4 S1 cos 60 + S 3 cos 60 = 0
R AY + S1 sin 60 = 0 S1 sin 30 S 3 sin 30 = 0
F 3F F F
S1 = , S2 = S3 = , S4 =
2 4 2 2

E : REY + S 7 sin 60 = 0 D : S 4 S 5 cos 60 + S 7 cos 60 = 0

S 6 S 7 cos 60 = 0 S 5 sin 60 S 7 sin 60 = 0
F F F
S7 = , S6 = S5 =
2 4 2

1.32. R

2 2
Siy reakcji podoa: R AX = F , R AY = 2 F , RB = F
2 2

2 2
S1 = F , S 2 = S 3 = S 4 = 0, S 5 = F
2 2
Siy w prtach:
2
S 6 = F , S 7 = S 8 = 0, S 9 = F
2
1.33. R

(a)
rodek cikoci uku ley na jego osi symetrii (o y na rysunku):

Zatem, naley wyznaczy jedynie wsprzdn y0 rodka

masy.
1 1
y0 = ydm = ydl (1)
m l

gdzie m jest mas uku, l - jego dugoci.

Element dugoci uku, dl mona wyrazi za pomoc kta :
y
dl = rd i = cos .
r

Po podstawieniu do wzoru (1) otrzymujemy:

2 2r sin
1 1 2 2
y0 =
l
r cos rd =
r
r sin 2


2
=


2
 L2
L1 0 + L2 + L3 L3
x0 =
l i xi = 2

(b)
l i L1 + L2 + L3
L1 L
L1 + L2 0 + L3 3
y0 =
li y i = 2 2
l i L1 + L2 + L3

(c)
Podzielmy mylowo trjkt na
poziome paski. rodek masy
kadego paska bdzie w jego
rodku, co oznacza, e rodek masy
caego trjkta musi znajdowa si
na rodkowej trjkta. Gdy zrobimy
to samo ale rwnolegle do
drugiego boku trjkta,
stwierdzimy e rodek masy
znajduje si na drugiej rodkowej
trjkta. Podobny wynik
otrzymamy, dzielc trjkt na paski
rwnolege do trzeciego boku
trjkta. Jedynym punktem
speniajcym jednoczenie wszystkie warunki jest punktem przecicia rodkowych trjkta.

1
25 20 10 + 25 30 30
x0 = 2 cm = 18.75cm
25 20 + 25 15
(d)
1 1
25 20 12.5 + 25 30 25
y0 = 2 3 cm = 10.7cm
25 20 + 25 15

1.34. R

rodek cikoci pkola znajduje si na jego osi

symetrii , czyli na osi x.

Oznaczmy jego odlego od pocztku ukadu

wsprzdnych przez x0 (rysunek a). Masa
warstwy o gruboci dx jest rwna:

m
dm = 2 r 2 x 2 dx , gdzie m jest mas
1 2
r
2
pkola.
Zatem, wsprzdn rodka masy wyznaczymy ze wzoru:
r 0
1 m 2
x0 = x 2 r 2 x 2 dx = 2 z dz , gdzie z = r 2 x 2
m 0 1 r2 r r 2

2
( )
3
2 2 4r
x0 = 2 r 2 2 =
r 3 3

Pkole zawieszone na nitce przymocowanej do naronika A (rysunek b) ustawi si tak, e

linia czca naronik i rodek masy S bd skierowane pionowo. Zatem kt pomidzy
krawdzi pkola a pionem, kt wyznaczymy z zalenoci:

x0 4
tg = =
r 3

1.35. R

Na budynek dziaaj siy: sia wiatru, ktra moe spowodowa przewrcenie budynku oraz
sia cikoci. Dodatkowo dziaa jeszcze sia reakcji podoa, przyoona wzdu caej
podstawy budynku przeciwstawiajca si tym siom. W obliczeniach stabilnoci budynku
wane jest, aby sia reakcji podoa "nie musiaa" zapobiega przewrceniu si budynku.
Istotne jest zatem, aby moment siy wiatru nie by wikszy ni moment siy cikoci liczony
wzgldem osi obrotu, czyli punktu O na rysunku.
(a)
Zgodnie ze wskazwk, si wywieran przez wiatr potraktujemy jako wypadkow dwch
si: siy Fw0 przyoonej w rodku szerokoci ciany bocznej wieowca, w poowie jego
wysokoci, oraz siy Fw1 przyoonej rwnie w poowie szerokoci ciany, ale na wysokoci
odpowiadajcej pooeniu rodka cikoci trjkta. Fw0 odpowiada sile wiatru, ktra nie
zmienia si wraz z wysokoci nad poziomem ziemi, natomiast Fw1 skadowej siy
zmieniajcej si od zera na poziomie ziemi do wartoci maksymalnej na wierzchoku domu.

N
Fw0 = 1100
2
(200m 70m ) = 1,54 10 7 N
m
1 N N
Fw1 = 1400 1100 (200m 70m ) = 0 ,21 10 7 N
2 2 2
m m

Moment siy wiatru wzgldem punktu O:

H 2H
Fw0 + Fw1 = ( 1,54 100 + 0 ,21133,3 ) 10 7 Nm = 182 10 7 Nm
2 3

Moment siy cikoci wzgldem punktu O:

a
Q = 280 10 7 Nm
2

Moment siy cikoci jest wikszy ni moment siy wiatru, zatem budynek jeszcze nie bdzie
si przewraca, ale jest ju blisko niebezpiecznej granicy. Zazwyczaj przyjmuje si
wspczynnik 2 jako minimalny czynnik bezpieczestwa.
1.36. R

Siy dziaajce na rk podczas trzymania przedmiotu w doni, w przypadku, gdy rka jest
zgita pod ktem 90o pokazuje rysunek (a), natomiast rysunek (b) przedstawia przypadek
135o:

(a) (b)

Sia FM jest si, z jak dziaa misie, natomiast FK - si wywieran przez ko ramienia.
Najprostszym sposobem obliczenia siy FM jest zastosowanie warunku zerowania si
momentu siy. Poniewa nie znamy siy FK, zatem najlepiej bdzie liczy moment siy
wzgldem punktu przyoenia tej siy.

Wprowadmy oznaczenia: x0 = 5 cm, x1 = 15 cm, x2 = 35 cm, m = 2 kg, M = 5 kg.

Warunki rwnowagi w przypadku (a) i (b):

(a) (b)
FM x0 mgx1 Mgx2 = 0 FM x0 cos 45o mgx1 cos 45o Mgx2 cos 45 o = 0
FM = 402,2 N
(2kg 0,15m + 5kg 0,35m ) 9,81 m2
FM = s = 402,2 N
0,05m

Jak wida, w obu przypadkach sia wywierana przez misie jest taka sama.
1.37. R

Siy dziaajce w rozwaanym ukadzie, to oprcz si W1, W2 i W3 take sia mini

prostujcych FM oraz sia dziaajca na pity krg krzyowy krgosupa FK (rysunek).

Szukan jest sia FK. Aby j wyznaczy naley najpierw obliczy rwnie nieznan si
mini FM. Wyznaczymy j przyrwnujc do zera cakowity moment siy wzgldem pitego
krgu, oznaczonego na rysunku kolorem tym:

W3 x3 cos + W2 ( x 2 + x3 ) cos + W1 ( x1 + x 2 + x3 ) cos FM ( x 2 + x3 )sin 12 = 0

W3 x3 cos + W2 ( x 2 + x3 ) cos + W1 ( x1 + x 2 + x3 ) cos (0,46 36 + 0,12 48 + 0,07 72 )W cos
FM = =
(x2 + x3 )sin 12 48 0,208
FM = 2,74 W cos

Aby wyznaczy skadowe siy dziaajce na krgosup w miejscu pitego krgu,

przyrwnamy do zera cakowit si:

X : FKX FM cos( 12) = 0

Y : FKY (W1 + W2 + W3 ) FM sin ( 12) = 0
FK = FKX
2
+ FKY
2

Po podstawieniu danych otrzymujemy, e obcienie krgosupa w czasie pochylania si pod

ktem 30o i 45o wynosi:

30o 45o
FKX = 2,25W , FKY = 1,38W FKX = 1,63W , FKY = 1,70W
FK = 2,64W 1600 N FK = 2,35W 1410 N

Jak wida, siy dziaajce na krgosup podczas pochylania si s due (okoo piciokrotnie
wiksze ni w postawie wyprostowanej). Jeli dodatkowo czowiek trzyma co w rkach
obcienie ronie (naley odpowiednio zwikszy si W2).