1. Polski system wsparcia rodziny i opieki nad dzieckiem w okresie powojennym.

Albin Kelm dzieli okres powojenny na kilka etapów.

Okres ratownictwa – (1945-1949) likwidacja skutków wojny. Opieka zajmował się resort opieki
społecznej, samorządy i organizacje:
- Ratownicze TPD – 240 instytucji (domy dziecka, świetlice) na wsi Chłopskie TPD,
- Towarzystwo Gniazd Sierocych i Wioski Kościuszkowskie – Jeżewski,
- Centralny Komitet Opieki Społecznej – 1945 działał na terenie całej Polski (opieka nad dziećmi,
młodzieżą i dorosłymi, 30 stacji opieki nad matką i dzieckiem, 13 żłobków, 87 domów dziecka, bursy,
internaty)
- Związek Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację – 1945, opieka nad sierotami,
żonami poległych żołnierzy,
- Związek Inwalidów Wojennych RP,
- Caritas – działalność Kościoła, pomoc doraźna, domy dziecka, ochronki, organizacja kolonii,
półkolonii.
12.06.1945 – reforma, podział kompetencji w opiece nad dzieckiem, do 3 roku życia dzieckiem zajmował
się resort zdrowia, od 3 r.ż. do usamodzielnienia Ministerstwo Oświaty.
W okresie tym zachęcano do tworzenia rodzin zastępczych, rozwijano kulturę, tworzono szkoły
wieczorowe, zakłady szkolno – wychowawcze.
W 1945 powstał z inicjatywy Heleny Radlińskiej Polski Instytut Służby Społecznej.
Etap centralizacji- po roku 1949
Udział ideologii w życiu społecznym (1950 – 1956). W 1950 wprowadzono terenowe jednostki jednolitej
władzy państwowej – Państwo staje się organizatorem opieki nad dzieckiem, zlikwidowano liczne
stowarzyszenia zajmujące się opieką, np. Towarzystwo Gniazd Sierocych, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci
Ulicy. Jedyne niepaństwowe placówki były prowadzone przez zakony. W 1952 zlikwidowano Polski
Instytut Służby Społecznej Heleny Radlińskiej,
Nacisk na wychowanie w zespole, nawiązywanie do ideologii radzieckiej, wychowanie świeckie, grupa
ważniejsza niż jednostka. Wprowadzono ograniczenia w tworzeniu rodzin zastępczych (częściej były to
rodziny spokrewnione). Ograniczono rozwój szkolnictwa specjalnego, zaniedbano dzieci niedostosowane
społecznie.
Lata 50. – powołano licea pedagogiczne, działał Instytut Pedagogiki Specjalnej Marii Grzegorzewskiej.
W roku 1956 nastąpiły zmiany. 1956 – 1970 – ustawa o prawach i obowiązkach nauczycieli, powołano
nowe specjalności nauczycielskie (wychowawcy i instruktorzy) zadbano o poprawę pracy w państwowych
placówkach – skrócenie godzin pracy, zmniejszenie liczby wychowanków w grupie). Powrót do
szkolnictwa specjalnego i dzieci niedostosowanych.
Nowe podejścia do opieki:
- nacisk na profilaktykę,
- materialne wspieranie rodziny,
- rozwijanie zajęć pozalekcyjnych w szkołach,
- koordynacja różnych resortów dotycząca opieki nad dzieckiem,
- zapewnienie kadry z odpowiednim wykształceniem.
15.07.1961 – ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania (przedłużała obowiązek szkolny), Zasady:
1) Udzielanie opieki dziecku powinno odbywać się w środowisku jak najbliższym dziecku (szkoła,
rodzina)
2) Konieczna jest rozbudowa różnych urządzeń opieki (całkowita, częściowa).
3) Pomoc udzielana dziecku powinna mieć charakter profilaktyczny.
4) działalność opiekuńcza szkoły i innych instytucji działających na rzecz dzieci powinna być
skoordynowana.
Ustawa położyła nacisk na pozadydaktyczną działalność szkoły (zajęcia pozalekcyjne, koła
zainteresowań, domy kultury, ogrody jordanowskie)
Rozwija się pedagogika podwórkowa, konieczność podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców, czego
wynikiem jest odrodzenie się poradnictwa.
1964 – Poradnie Wychowawczo – Zawodowe.
Kryzys, spowodowany wyżem demograficznym, w 1962 roku brakowało miejsc w domach dziecka dla
1 500 dzieci skierowanych z orzeczeniem sądu. zaczęto tworzyć inne formy opieki np. ośrodki szkolno –
wychowawcze, dla dzieci zdrowych, maiły powstać 2 palcówki w każdym województwie, jednak nie
osiągnięto tego celu, w kraju powstało ich tylko 4.
1971 – 1980 okres prób modernizacji.
W 1971 powołano Komitet Ekspertów, który miał przygotować raport o stanie oświaty PRL. Skład
Komitetu:
- S. Kawula – Rodzina,
- M. Winiarski – Szkoła
- E. Trempała – Osiedle Mieszkaniowe,
- M. Balcerek – Placówki Opiekuńcze,
- Butrymowicz – wypoczynek dzieci.
Wnioski nie były optymistyczne, system był sformalizowany, nie zaspokajał podstawowych potrzeb
dzieci. Postulowano:
- wzmocnienie podstaw funkcjonowania rodzinnych form opieki nad dzieckiem,
- zmodyfikowanie działalności form opieki nad dzieckiem, zbliżyć je do rodziny,
- wzmocnienie działalności funkcji op – wych szkoły,
- koncepcja szkoły otwartej,
- poszukiwanie nowych form wychowania opiekuńczego (rodziny zastępcze),
- wzmocnienie realizacji funkcji op – wych przez rodzinę.
W latch 70. nastapił rozwój rodzin zastępczych – nowe przepisy, dzięki czemu domy dziecka przestały
być formą dominującą.
1971 – wprowadzono kierunek studiów, opieka nad dzieckiem na wyższych uczelniach.
1973/74 - powstała specjalność pedagogika opiekuńcza (na 18 uczelniach),
1975 - reforma administracyjna, powstało 49 województw (z 17), wprowadziło to niejednolitość w
rozwoju systemu placówek opiekuńczych, podniesienie poziomu wykształcenia kadry w palcówce (musi
mieć wykształcenie wyższe),
1979 – Resort Zdrowia i Oświaty próbują umieszczać dzieci poniżej 3 r.ż w domach dziecka- zasada
łączenia rodzeństwa. Powstało Pogotowie Rodzinne w Warszawie, skupione na pomocy dziecku i matce.
Lata 80. to okres kryzysu gospodarczego, w związku z czym rośnie liczba dzieci i rodzin wymagających
pomocy, placówki musiały walczyć o przetrwanie.
1984 – powstała wioska dziecięca w Biłgoraju, istniały placówki resocjalizacyjne, rozwijały się
kompensacyjne.
1989 – II Raport Komitetu Ekspertów (konieczność prowadzenia działań osłonowych i przebudowania
systemu opieki – w Polsce nie było placówek okresowej opieki nad dzieckiem, brakowało także
programów łącznego rozwiązywania problemów dzieci i rodziny, niepotrzebny okazał się podział na
domu dziecka i domy małego dziecka gdyż wymagał rozdzielenia rodzeństwa, istniała konieczność
wprowadzenia działań kompensacyjnych, terapeutycznych w placówkach)
Od 1989 nastąpił rozwój organizacji pozarządowych (fundacje, stowarzyszenia).
Od 1991 żłobki i przedszkola prowadzone są przez samorządy lokalne.
Postulowano:
- opieka dziecka powinna być wczesna i mieć charakter profilaktyczny,
- opieka powinna być organizowana w środowisku bliskim dziecku,
- umieszczenie dziecka w placówce powinno nastąpić po wyczerpaniu innych możliwości pomocy
rodzinie,
- umieszczając dziecko poza rodzina należy umożliwić mu kontakt z nią,
- warunkiem skuteczności, trafności udzielanej pomocy powinna być dokładna diagnoza potrzeb,
- właściwe funkcjonowanie i organizacja opieki wymaga współpracy pomiędzy resortami.
Lata 90.
Krytyka funkcjonowania systemu opieki nad dzieckiem pod koniec lat 90. Postulowano zamknięcie
domów dziecka, a tworzenie rodzin zastępczych.
Reforma systemu opieki nad dzieckiem 1999:
- wspierać rodzinę, a nie tylko samo dziecko,
- Wspierać rodzinę, a nie zastępować ja,
- przywrócenie odpowiedzialności za dziecko rodzicom,
- wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją,
- rozwój profilaktycznych form wsparcia dla rodzin i dziecka,
- rozwój systemu poradnictwa,
- rozwój opieki przedszkolnej,
- decentralizacja systemu,
- realizacja zasady prorodzinności,
- zmiana resory odpowiedzialnego za organizację systemu opieki nad dzieckiem,
- powstają Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie (PCPR)
Zadania PCPR – organizowanie opieki nad dziećmi, szkolenia dla rodzin zastępczych, prowadzenie
Domów Pomocy Społecznej.
01.09.2000 – Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej (MiPS) w sprawie placówek
opiekuńczo – wychowawczych:
- wsparcia dziennego,
- interwencyjne (dzieci do 7 r.ż.)
- rodzinne,
- socjalizacyjne,
- resocjalizacyjne,
2005 - Rozporządzenie MPiPS:
- placówki resocjalizacyjne zostają przeniesione do resortu Edukacji,
- powstają placówki wielofunkcyjne,
- podniesienie granicy wieku w placówkach interwencyjnych do 11 lat,
2007 – Rozporządzenie MiPS:
- modyfikacje dotyczące najmniejszych placówek,
- uregulowano kwestię dzieci cudzoziemskich,
- powiat kieruje dzieci do placówki,
2. Założenia reformy systemu wsparcia rodziny i opieki nad dzieckiem w Polsce i ich realizacja.
W 1999 r. przebudowano system pomocy dziecku i rodzinie. Nowy system zakłada rozwój najtańszych
profilaktycznych form wsparcia dla rodziny i dziecka, rozwój systemu poradnictwa, rozwój wychowania
przedszkolnego. Głoszone hasła prorodzinności. Pomysł organizowania rodzinnych form opieki
zastępczej. Nastąpiła zmiana resortu, który organizował system opieki nad dzieckiem. Zadania publiczne
w zakresie pomocy dziecku i rodzinie powierzono samorządowi powiatowemu, włączając równocześnie
do systemu pomocy społecznej część należących wcześniej do systemu edukacji placówek opiekuńczo –
wychowawczych, w tym domy dziecka oraz rodziny zastępcze. Powiatowemu Centrum Pomocy Rodzinie
przypisywano rolę instytucji koordynującej system pomocy dziecku i rodzinie na poziomie lokalnym.
(Zadania PCPR: organizacja pomocy i opieki nad dzieckiem; kierowanie, czuwanie nad tym aby osoby
potrzebujące otrzymały pomoc; pomoc osobom niepełnosprawnym, bezdomnym, chorym psychiczne i
kombatantom).
Założono, że w nowym systemie:
- opieka nad dziećmi pozbawionymi wsparcia za strony rodziny naturalnej powinna stanowić element
szerszego programu wspierania rodzin w środowisku lokalnym. Większe znaczenie powinny mieć
działania profilaktyczne, a więc wsparcie udzielane rodzinie naturalnej dziecka przed wystąpieniem
sytuacji kryzysowej zmuszającej do zabrania dziecka z domu i umieszczenia go w placówce lub rodzinie
zastępczej. W szczególności nie powinny mieć miejsca sytuacje, gdy dziecko zabierane jest z domu z
powodu ubóstwa rodziny. Niezależnie od podstawowego argumentu dobra dziecka i jego prawa do życia
w rodzinie, uwzględniono aspekt ekonomiczny: pobyt dziecka w placówce pociąga za sobą
niewspółmiernie większe wydatki finansowane ze środków publicznych niż pomoc finansowa adresowana
do rodzin.
- Praca socjalna z rodzicami dziecka powinna być kontynuowana także po zabraniu dziecka z domu, tak
by zwiększyć szanse jego powrotu do rodziny. Pobyt w rodzinie zastępczej traktowany jest więc jako
wsparcie okresowe, nie prowadzące do trwałego zarwania więzi dziecka z jego naturalnymi rodzicami.
Odróżnia to pobyt w rodzinie zastępczej od sytuacji adopcji. Również pobyt dziecka w placówce
powinien być traktowany jako rozwiązanie czasowe, prowadzące do unormowania sytuacji w rodzinie
naturalnej.
- większa role powinny odgrywać rodziny zastępcze niespokrewnione, w tym także rodziny zastępcze
zawodowe, przejmujące funkcje pogotowia opiekuńczego, a więc gotowe przyjąć dziecko w każdej chwili
oraz rodziny zastępcze świadczące usługi specjalistyczne – zdolne przyjąć dziecko niepełnosprawne,
przewlekle chore, wymagające szczególnej opieki.
- większa wagę powinno przywiązywać się do procesu usamodzielniania wychowanków rodzin
zastępczych i placówek socjalizacyjnych. W warunkach wysokiego bezrobocia, niedoboru mieszkań oraz
indywidualizacji życia społecznego wejście wychowanków w dorosłe życie powinno być procesem
wspieranym i monitorowanym przez służby społeczne. Inaczej można zaprzepaścić podejmowane
wcześniej wysiłki wychowawcze i socjalizacyjne. W nowym systemie usamodzielnienie wychowanków
powinno być profesjonalną formą wsparcia, realizowaną w oparciu o tzw. indywidualne programy
usamodzielniania.

Autorzy reformy wyznaczyli cztery operacyjne cele, których osiągnięcie byłoby wskaźnikiem zajścia
rzeczywistych zmian instytucjonalnych w systemie pomocy dziecku i rodzinie:

zmniejszenie liczby placówek socjalizacyjnych i ich wielkości, standardem jest placówka docelowa dla
nie więcej niż 30 dzieci;

wzrost liczby dzieci powracających do rodzin naturalnych zarówno z placówek jak i z rodzin
zastępczych;

wzrost liczy rodzin zastępczych niespokrewnionych, w tym tzw. rodzin specjalistycznych, zdolnych
opiekować się dziećmi potrzebującymi specjalistycznego wsparcia

rozwój pracy socjalnej z rodzinami naturalnymi w środowiskach lokalnych.
 Wymienione cele powinny wg założeń reformy zostać zrealizowane przez samorządy lokalne do 2006
roku. Badania przeprowadzone przez PCPR w 2003r pokazały ze większość powiatów miała istotne
trudności z realizacją ustawowych zadań. Przeszkody wynikały z niedoboru środków finansowych,
niedostatków infrastruktury społecznej oraz ujawnianych postaw wśród przedstawicieli środowisk
zawodowych. Wzrost potrzeb opiekuńczych w środowiskach lokalnych utrudnia przekształcenia placówek
w małe, bardziej przyjazne dziecku formy. Z kolei praktyka orzecznictwa sądów rodzinnych spowalnia
rozwój niespokrewnionych i profesjonalnych rodzin zastępczych. W wielu powiatach brakuje programów
profilaktycznych i poradnictwa rodzinnego, niedostateczny jest rozwój usług opiekuńczo-
wychowawczych, w tym przedszkoli, brak jest wsparcia dla rodzin problemowych( przed i po
umieszczeniu dzieci poza domem). Dzieci za późno otrzymują pomoc, interwencja służb społecznych
występuje zwykle dopiero w sytuacji krytycznej. Nie rozwiązano kwestii opieki medycznej w domach
dziecka. Dostęp dzieci przebywających w tych placówkach jest ograniczony, a często są to dzieci
zaniedbane, z dużymi problemami zdrowotnymi. Niedostateczna jest współpraca pomiędzy
poszczególnymi służbami: wewnątrz pomocy społecznej (zwłaszcza między gmina a powiatem) oraz
między sądem rodzinnym i jego organami pomocniczymi a pracownikami socjalnymi. Sądy zbierając
informacje o dziecku i rodzinie nadal opierają się na pracy własnych służb (kuratorzy sądowi i społeczni)
co często wydłuża procedurę postępowania wobec dziecka. Osoby odpowiedzialne za wsparcie rodzin i
dzieci są często niedostatecznie merytorycznie przygotowane co wpływa bardzo negatywnie na pomoc
dziecku i rodzinie.

3. Dokumenty regulujące funkcjonowanie polskiego systemu wsparcia rodziny i ich podstawowe

założenia.
- Ustawa o Pomocy Społecznej z 12 marca 2004 roku
Dział II Świadczenia o pomocy społecznej
Rozdział 2
Domy pomocy społecznej
Rozdział 3
Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom
niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.
Rozdział 4
Opieka nad rodziną i dzieckiem
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19. 10. 2007 w sprawie placówek
opiekuńczo- wychowawczych
Dziennik Ustaw 2007r. nr 201 pozycja 1455
4. Podstawowe zasady funkcjonowania placówek opiekuńczo-wychowawczych według rozporządzeń
MPiPS z 2000, 2005 i 2007 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ1)
z dnia 19 października 2007 r.w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych
(Dz. U. z dnia 30 października 2007 r.)
W dniu 14 listopada 2007 r. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
19 października 2007 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych. Zastępuje ono poprzednio
obowiązujące rozporządzenie w tej sprawie.
Nowe rozporządzenie określa organizację placówek opiekuńczo - wychowawczych, w tym organizację
placówek wielofunkcyjnych, działania na rzecz realizacji praw dziecka, procedury kwalifikowania,
kierowania dziecka do placówki i jego powrotu do rodziny, a także warunki korzystania z wolontariatu w
tych placówkach i wymagania wobec wolontariuszy.
Została określona również liczba dzieci pozostających pod opieką jednego wychowawcy lub innego
specjalisty w czasie ich pobytu w placówce oraz poza placówką w zależności od organizacji pracy o
potrzeb dzieci. Nowe przepisy wyznaczają także standardy opieki i wychowania, a także standard usług
świadczonych w placówkach opiekuńczo - wychowawczych.
Zgodnie z ustawą dziecko, które zostało pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej może
zostać umieszczone w całodobowej placówce opiekuńczo - wychowawczej typu: interwencyjnego,
rodzinnego lub socjalizacyjnego. Poszczególne typy placówek opiekuńczo - wychowawczych różnią się
pomiędzy sobą zakresem swoich działań.
Całodobowa placówka opiekuńczo - wychowawcza typu interwencyjnego, zwana w skrócie placówką
interwencyjną, ma za zadanie zapewnić dziecku doraźną opiekę na czas trwania sytuacji kryzysowej,
dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych. Do jej zadań należy
również opieka i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie
adopcyjnej albo zastępczej, całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego albo
socjalizacyjnego oraz dostęp do pomocy psychologiczno - pedagogicznej odpowiedniej do zaburzeń i
odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się.
Do placówki interwencyjnej przyjmowane są dzieci, które znajdują się w sytuacji wymagającej
natychmiastowego rozpoczęcia sprawowania opieki i wychowania. Do tego rodzaju placówki
przyjmowane są dzieci od 11 roku życia - na podstawie rozstrzygnięcia sądu w sprawach opiekuńczych,
niezależnie od miejsca zamieszkania. Jednakże w wyjątkowych przypadkach mogą być przyjmowane
dzieci młodsze. Pobyt dziecka w placówce interwencyjnej nie może trwać dłużej niż 3 miesiące, jednak,
gdy postępowanie sądowe w sprawie uregulowania sytuacji prawnej dziecka jest w toku to pobyt w
placówce interwencyjnej może zostać przedłużony - jednak nie dłużej niż o 3 miesiące.
Drugim rodzajem placówek opiekuńczo - wychowawczych jest placówka typu rodzinnego, zwana
również placówką rodzinną. Jej zadaniem jest utworzenie jednej wielodzietnej rodziny dla dzieci, którym
nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej. Tego rodzaju placówka wychowuje dzieci w
różnym wieku - w tym dorastające i usamodzielniające się, umożliwia wspólne wychowanie ii opiekę
licznemu rodzeństwu, zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i
szkolnych, a także ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu z sądem, centrum
pomocy i ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym.
Ważny jest fakt, że placówka rodzinna współpracuje z ośrodkiem adopcyjno - opiekuńczym oraz centrum
pomocy, aby móc zapewnić wysoką jakość i skuteczność oddziaływań wychowawczych, a także
sprawowania opieki nad dzieckiem.
Trzecim rodzajem placówki opiekuńczo - wychowawczej jest placówka socjalizacyjne, która ma
zapewnić dzieciom opiekę całodobową i wychowanie oraz zaspokajać ich niezbędne potrzeby.
Pracownicy tej placówki rekompensują braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowują do życia
społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym zapewniają odpowiednią rehabilitację oraz specjalistyczne
zajęcia. Ponadto placówka organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w
środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z zaprzyjaźnionymi rodzinami.
Jako ostatnia w ustawie została wymieniona placówka wielofunkcyjna, która zapewnia dzieciom dzienną i
całodobową opiekę oraz wychowanie. Poprzez swoje funkcje ma ona zrealizować zadania przewidziane
dla placówki wsparcia dziennego, placówki interwencyjnej i placówki socjalizacyjnej, a także łączy
dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i
rodzinę dziecka. Współpraca placówki wielofunkcyjnej z rodzina dziecka ma na celu usprawnienie jej
umiejętności opiekuńczo - wychowawczych.
Według ustawy za pobyt dziecka lub osoby pełnoletniej w całodobowej placówce opiekuńczo -
wychowawczej opłatę ponoszą do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania rodzice dziecka,
osoba pełnoletnia lub jej rodzice. Natomiast w przypadku, gdy opiekunowie prawni bądź kuratorzy
dysponują dochodami dziecka to oni ponoszą koszty pobytu w placówce opiekuńczo - wychowawczej, z
tym jednak, że opłata ponoszona przez opiekunów prawnych, kuratorów lub osobę pełnoletnią nie może
być wyższa niż 50% kwoty stanowiącej dochód dziecka lub osoby pełnoletniej
5. Sieroctwo i jego aktualny wymiar. Skutki osierocenia dzieci.
Pojęcie sieroctwa społecznego funkcjonuje od 1949 roku. Użyte zostało przez Józefa Wojtyniaka.
Przez długi czas pojęcie sieroctwa było jednoznaczne i odnosiło się do sieroctwa naturalnego
(biologicznego), czyli do utraty jednego lub obojga rodziców z powodu ich śmierci.
Pierwszą całościową próbę analizy tego zjawiska podjęła Alicja Szymborska – 1969.
Wyróżniła dwa znaczenia tego terminu:
a) w szerszym znaczeniu- o sieroctwie społecznym mówimy wtedy, gdy dziecko jest wprawdzie
pozbawione właściwej czyli zaspakajającej w stopniu dostatecznym jego potrzeby, opieki, ale formalnie
pozostaje ono pod opieką rodziców
b) w węższym- przez sieroctwo rozumie się takie sytuacje, w których dziecku brak jest opieki i
oddziaływań wychowawczych ze strony żyjących rodziców i zaistniała konieczność długotrwałego pobytu
dziecka w środowisku innym niż dom jego rodziców, połączona z brakiem lub niewystarczającymi
kontaktami między dzieckiem a rodzicami
Im mniejsza ich częstotliwość i systematyczność tych kontaktów tym u dziecka występuje
intensywniejsze poczucie sieroctwa.
Irena Obuchowska mówi, że sieroctwo to wynik funkcjonowania w
- rodzinie z deficytami- natury uczuciowej, intelektualnej, materialnej
- rodzinie z dewiacjami

Alicja Szymborska uszeregowała sytuacje osieroconych dzieci biorąc za punkt wyjścia rodzaj i nasilenie
kontaktów społecznych dziecka z rodziną:
1) najwyższy- dziecko nie zna swoich rodziców, kontakt nie istnieje
2) średni- kontakt nie został całkowicie zerwany, ale jest rzadki i niesystematyczny tym samym
niewystarczający, dziecko żyje w niepewności czy jeszcze kiedyś zobaczy rodziców
3) najniższy- rodzice nie poprzestają na sporadycznych odwiedzinach, kontaktują się często, czasami
kupują dziecku ubranie, interesują się jego zdrowiem, postępami w nauce, choć na co dzień nie ingerują w
życie dziecka
Szymborska wyróżniła także sieroctwo psychologiczne, tj. nie sytuację opiekuńczą dziecka ale
przeżywane przez niego poczucie sieroctwa.
Sieroctwo pozorne- używa go Irena Jundził, obnosi się do poczucia sieroctwa
Sieroctwo rodzinne- dziecko opuszczone jest przez swoją rodzinę
Sieroctwo duchowe- występuje w przypadku zwężenia opiekuńczej funkcji rodziny i rozbicie więzi
uczuciowo-rodzinnej
Weszka-Sędyk mówi o następujących komponentach składających się na sieroctwo duchowe: - poczucie
braku akceptacji emocjonaln
- poczucie braku zrozumienia
Sieroctwo ekologiczne- postrzeganie jednostki w aspekcie ekologii;
Pozbawienie domu (fizycznie), gniazda rodzinnego, schronienia.
Zastosował je Franciszek Kowalewski, który uważa, że pedagogika opiekuńcza to nauka o sieroctwie, a
to postrzega w ujęciu ekologicznym- brak schronienia, poczucia bezpieczeństwa; można tu zaliczyć
osoby, które przez dłuższy czas przebywają poza domem
Aleksander Tynelski wyróżnił także:
- sieroctwo społeczno-prawne – dziecko ma rodziców, ale zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej ze
względu na nie spełnianie funkcji
- sieroctwo społeczne losowe- związane z sytuacją przejściową np.. pobyt rodzica w szpitalu, za granicą
- społeczne będące wynikiem dezorganizacji rodziny, jej złego funkcjonowania lub rozkładu rodziny
- społeczne wynikające z odrzucenia dziecka

Skutki osierocenia:
Zależne są od wieku dziecka, od traumatycznych przeżyć związanych z sieroctwem społecznym, od
przebiegu procesu odłączania od rodziny, od wartości wychowawczych środowiska w jakim zostało
umieszczone.
Najcięższe w skutkach jest osierocenie dziecka w wieku od 6 miesięcy do 3 lat- jest to okres krytyczny,
konsekwencje rozłąki są drastyczne
(w 6-8 miesiącu życia dziecko nie rozumie, że matka jest chociaż w danym momencie nie ma jej w
zasięgu wzroku )
Konsekwencją osamotnienia może być choroba sieroca.
Trzy fazy choroby sierocej:
1) faza protestu- protest przeciwko rozłące np. poprzez krzyk, płacz, agresję słowna i fizyczną
2) rozpaczy- odczuwa lęk, zagrożenie, ale wie, że protest w niczym nie pomoże, rozwija się rozpacz,
płacze w ukryciu, staje się bierne
3) faza wyobcowania- najgroźniejsza; pozornie wszystko wraca do normy, dziecko staje się grzeczne,
godzi się z własnym losem;
pojawiają się zachowania stereotypowe np. kiwanie się, sufitowanie, uderzanie głową o ścianę;
zachowania emocjonalne; dziecko poszukuje na siłę kontaktu „lepi się”, albo też nadmiernie unika tego
kontaktu
Irena Jundził przedstawiła następujące skutki osierocenia:
- niestabilność uczuciowa; uczuciowe upośledzenie
- poczucie niejednoznacznej przynależności, które może prowadzić do negatywnej tożsamości
- dezorientacja moralna, która prowadzi do kwestionowania autorytetów
- głód uczuciowy

6.Adopcja jako forma opieki nad dzieckiem – rodzaje adopcji, warunki umożliwiające adopcję,
warunki rozwiązywalności przysposobienia, adopcja zagraniczna.
Adopcja, inaczej przysposobienie, to w sensie prawnym przyjęcie obcego dziecka do rodziny.
Dziecko uzyskuje wszystkie przywileje członka rodziny, a jego rodzice otrzymują nad nim władzę
rodzicielską. Przez przysposobienie należy rozumieć powstały z woli osób zainteresowanych taki
stosunek prawny, jaki istnieje pomiędzy rodzicami a dzieckiem. Między przysposabiającym a
przysposobionym powstają wszelkie obowiązki i prawa właściwe dla naturalnego stosunku
rodzicielskiego. Wiąże się z tym stan cywilny polegający na pochodzeniu jednej osoby od drugiej, władza
rodzicielska, obowiązek alimentacyjny. Przysposobienie jest, więc formą prawną, która w sposób
sztuczny stwarza pokrewieństwo i to pokrewieństwo najbliższe.
Adopcja jest bardzo ważnym społecznie procesem. Zapewnia pozbawionym opieki rodzicielskiej
dzieciom możliwości wychowania w rodzinie. Rodzina adopcyjna nadaje dziecku własne nazwisko i
pragnie zastąpić mu rodziców biologicznych.
Warunki umożliwiające adopcję oraz warunki jej rozwiązywalności:
Przysposobić można osobę małoletnią, począwszy od pierwszych dni jej życia. Jeśli ukończyła ona
trzynaście lat-wówczas za jej zgodą. Samą procedurą adopcyjną zajmują się ośrodki adopcyjno-
opiekuńcze. Adopcję orzeka sąd rodzinny. Jest ona z reguły i powinna być trwała. Można ją rozwiązać
tylko w szczególnych przypadkach, np. z powodu problemów wychowawczych, zaburzeń emocjonalnych
u dziecka, maltretowania dziecka w rodzinie adopcyjnej, złego stanu zdrowia rodziców lub dziecka czy
nieudolności wychowawczej rodzin. Ponieważ najwyższym celem adopcji jest dobro dziecka osoby, które
chcą je adoptować muszą poddać się procesowi klasyfikacji. Przysposobienie nie oznacza wzięcia sieroty
"na wychowanie", lecz przyjęcie jej jako własnego dziecka.
Pociąga natomiast za sobą szereg skutków prawnych, takich jak:
• zmiana nazwiska dziecka na to, które posiadają rodzice adopcyjni (sporządzany jest nowy akt urodzenia
dziecka),
• nabycie przez przysposobionego wszystkich praw majątkowych związanych z nową rodziną (włącznie z
dziedziczeniem),
• ustanie wszelkich praw i zobowiązań dziecka wobec rodziny naturalnej i nabycie tychże
w stosunku do rodziny adopcyjnej (np. prawa alimentacyjne).
W sferze psychologicznej i moralnej pełne przysposobienie dziecka oznacza wzięcie przez rodziców
adopcyjnych całkowitej odpowiedzialności za rozwój i wychowanie sieroty, tak jak ma to miejsce w
przypadku własnego dziecka.
Przysposobić można dzieci, których rodzice: nie żyją, zostali pozbawieni przez sąd władzy rodzicielskiej,
zrzekli się przed sądem władzy rodzicielskiej, są ubezwłasnowolnieni.
W literaturze przedmiotu wyróżniane są rodzaje adopcji:
1 - Adopcja pełna- rozwiązalna w sensie prawnym polega na tym, że dziecko opuszcza swoją
dotychczasową rodzinę i w pełni zostaje włączone do rodziny adopcyjnej, między stronami powstaje
stosunek rodzicielski.
2- Adopcja całkowita- jest nierozwiązalna, zachodzi wtedy gdy rodzice dziecka nie żyją lub są nie znani.
3 - Adopcja niepełna- zachodzi wtedy gdy zostanie orzeczona, między stronami powstaje stosunek
rodzicielski, dziecko nie zostaje w pełni wprowadzone w nową rodzinę, dlatego że pozostają więzi prawne
z rodziną naturalną.
Adopcja zagraniczna oznacza powierzenie dziecka rodzinie adopcyjnej mieszkającej poza granicami
Polski. Sam fakt przemieszczenia dziecka polskiego poza granice Polski jest adopcją zagraniczną. Nie jest
ważne czy adoptują go osoby o podwójnym obywatelstwie, czy pary małżeńskie o różnym obywatelstwie,
ważny jest sam akt przemieszczenia na stałe polskiego dziecka poza granice kraju.
Przysposobienie zagraniczne jest procesem złożonym i dość trudnym, regulowanym głównie przez
przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu postępowania cywilnego. Przysposobienie
zagraniczne, które spowoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposobionego w RP na
miejsce zamieszkania w innym państwie, może nastąpić tylko, gdy w ten sposób można zapewnić
przysposabianemu odpowiednie środowisko rodzinne. Wyjątek stanowią sprawy, w których miedzy
przysposabianym a przysposabiającym istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa, albo, gdy
wcześniej ta sama osoba przysposobiła już brata lub siostrę przysposabianego (art. 114 k.p.c.) Z
powyższego wynika, pierwszeństwo przysposobienia „ krajowego” nad zagranicznym, do którego może
dojść, gdy:
* przysposobienie dziecka w kraju nie jest możliwe,
* ustalone zostanie, że środowiskiem odpowiednim dla dziecka będzie zagraniczna rodzina adopcyjna. W
prawie polskim adopcja uregulowana jest w Dziale II
Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego – KRO (art. 114-127 k.r.o).
Zgodnie z art. 114 (2) (przysposobienie zagraniczne) należy rozumieć przysposobienie małoletniego
obywatela polskiego, zamieszkałego w kraju, powodujące przeniesienie dziecka na stałe za granicę.
Dokumenty niezbędne przy staraniach o zakwalifikowanie się jako zagraniczna rodzina adopcyjna:
- Wniosek rodziców do Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego w Warszawie/ podanie o przysposobienie
dziecka,
- Krótka charakterystyka siebie, oczekiwanie odnośnie dziecka, bądź ilości dzieci, płci itd.
- Świadectwa urodzenia obydwojga małżonków
- Zaświadczenie o stanie majątkowym.
- Odpis aktu małżeństwa
- Świadectwo o niekaralności obydwojga małżonków
- Świadectwo o obywatelstwie
- Zaświadczenie o stanie zdrowia obydwojga małżonków, w tym podana przyczyna bezpłodności
- Opinia środowiska /dodatkowo mogą być opinie z miejsc pracy bądź od księdza proboszcza, itd./
- Zgoda władz /ośrodka adopcyjnego, bądź organizacji licencjonowanej przez rząd danego kraju
- Opinia Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej właściwego dla miejsca zamieszkania.
- Dokumenty mogą być przesłane w kopii. Wymagane jest tłumaczenie na język polski przez przysięgłego
tłumacza.
PRZESŁANKI ADOPCJI ZAGRANICZNEJ
Do przysposobienia zagranicznego może dojść dopiero wówczas gdy:
1) zostanie ustalone, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności dotyczących dziecka, że odpowiednim
zastępczym środowiskiem rodzinnym jest rodzina adopcyjna,
2) po stwierdzeniu, że w kraju nie jest możliwe przysposobienie dziecka.
Ad 1)
Dokonanie wspomnianych ustaleń jest niezbędne dla stwierdzenia czy dokonanie przysposobienia
powstaje w zgodności z dobrem dziecka. W wypadku rozpoznania sprawy o przysposobienie przez osoby
na stałe zamieszkujące za granicą, dziecka wychowującego się w naturalnej rodzinie, sąd obowiązany jest
szczególnie wnikliwie rozważyć, czy wskutek orzeczenia przysposobienia małoletni nie zostanie wyrwany
z normalnie funkcjonującej rodziny naturalnej ,ze szkoły , w której osiąga dobre wyniki, z otoczenia w
którym wyrósł i zostanie przeniesiony do środowiska, w którym nie będzie mógł się porozumieć np.: z
powodu nieznajomości języka (tak SN w orz. z 26.4.1972 r., III CRN 20/72, OSN 1972, poz. 186).
Ad 2)
Po ustaleniu, iż odpowiednim środowiskiem naturalnym dla dziecka jest rodzina adopcyjna, konieczne
jest ustalenie, czy jest możliwe przysposobienie dziecka w Polsce. Omawiany przepis kreuje więc zasadę
pierwszeństwa przysposobienia krajowego przed przysposobieniem zagranicznym.
Zasada ta funkcjonowała jeszcze przed wprowadzeniem jej do przepisów KRO.
Zgodnie z uchwałą SN 7 z 12.6.1992 r., III CZP 48/92, OSN 1992, poz. 179 „przysposobienie dziecka
polskiego, związane z przeniesieniem do innego kraju, może nastąpić, jeżeli nie ma możliwości
umieszczenia go na równorzędnych warunkach w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej, na terenie Polski„.
Wspomniana zasada nie znajduje zastosowania gdy:
1. wnioskodawca w sprawie o przysposobienie jest krewnym lub powinowatym małoletniego, którego
wniosek dotyczy oraz
2. wnioskodawca przysposobił wcześniej brata lub siostrę osoby mającej być przysposobioną.
Kolejną przesłanką adopcji zagranicznej jest jej dopuszczalność wówczas, gdy tylko w ten sposób można
zapewnić dziecku odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne. Przesłanka ta wymaga ustalenia, że dla
dziecka, które ma być przysposobione, odpowiednim środowiskiem (zastępczym) rodzinnym jest tylko
rodzina adopcyjna, a nie inne formy zastępczego środowiska wychowawczego, jak np.; rodzina zastępcza.
Dopiero w dalszej kolejności nastąpić powinno ustalenie, że nie jest możliwe przysposobienie dziecka w
Polsce. Następną przesłanką jest zgoda rodziców na adopcję zagraniczną. Oczywiście zgoda rodziców jest
wymagana w tych wypadkach, w których wskazują na to przepisy KRO, dotyczące tej zgody.
7. Rodzina adopcyjna a rodzina zastępcza.
Rodzina adopcyjna
Umieszcza się dzieci tylko z uregulowaną sytuacją prawną (których rodzice naturalni wyrazili przed
sądem rodzinnym zgodę na adopcję lub zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej) oraz sieroty naturalne.
Jest orzekana bezterminowo. Dziecko adoptowane traktowane jest tak, jak dziecko naturalne - np. ma
prawo do dziedziczenia po rodzicach i krewnych. Dziecko jest na całkowitym utrzymaniu rodziny
adopcyjnej. Rodzice adopcyjni nie otrzymują pomocy finansowej na dziecko - chyba, że wielkość
dochodów w rodzinie stanowi podstawę do przyznania zasiłku rodzinnego. Dla dziecka sporządzany jest
nowy akt urodzenia - z nowym nazwiskiem, ewentualnie zmienionym imieniem. Przez fakt adopcji
zostają zerwane wszelkie kontakty i więzy z rodziną naturalną dziecka.
Rodzina zastępcza
Umieszcza się dzieci, których rodzice naturalni nie żyją, są pozbawieni władzy rodzicielskiej, mają
ograniczoną władzę rodzicielską, bądź ich władza została zawieszona..Jest zawiązywana na określony
czas - do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub usamodzielnienia się dziecka.
Nie powoduje powstania więzi rodzinno-prawnej pomiędzy opiekunem a dzieckiem, skutkującej prawem
do dziedziczenia - z wyjątkiem rodzin spokrewnionych z dzieckiem. Opiekun zastępczy otrzymuje pomoc
finansową na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Zawodowi opiekunowie zastępczy
otrzymują wynagrodzenie za swoją pracę, a niespokrewnieni rodzice zastępczy pomoc finansową na
dziecko zwiększoną o 10% podstawy. A ich praca może być nadzorowana przez PCPR/MOPR, Wydział
Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego. Akt urodzenia dziecka nie ulega zmianie.
Rodzic zastępczy zobowiązany jest do podtrzymywania kontaktów dziecka z jego z rodziną naturalną.
8. Rodzaje rodzin zastępczych we współczesnej Polsce i ich charakterystyka.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej wyróżnia się:
 rodzinę zastępczą spokrewnioną (w których opiekę i wychowanie nad dzieckiem przejmują członkowie
rodziny dziecka)
 rodzinę zastępczą niespokrewnioną (która z punktu widzenia prawa, jest obca dla dziecka, nie jest
rodziną)
 rodzinę zastępczą zawodową niespokrewnioną:
- wielodzietne - rodziny, w których umieszcza się w tym samym czasie nie mniej niż troje i nie więcej niż
sześcioro dzieci (w razie konieczności umieszczenia w rodzinie licznego rodzeństwa określona powyżej
liczba dzieci może się zwiększyć)
- specjalistyczne - w tych rodzinach umieszcza się dzieci niedostosowane społecznie albo dzieci z różnymi
dysfunkcjami lub problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji (w tym
samym czasie w tego typu rodzinie może przebywać nie więcej niż troje dzieci)
- o charakterze pogotowia opiekuńczego - w takiej rodzinie umieszcza się nie więcej niż troje dzieci na
pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka, nie dłużej niż na 12 miesięcy (w
szczególnie uzasadnionych przypadkach pobyt dziecka może być przedłużony, jednak nie więcej niż o
kolejne 3 miesiące)
9. Placówki rodzinne (rodzinne domy dziecka) i zasady ich funkcjonowania.
Placówki rodzinne są instytucjami pomocy społecznej, które zapewniają dzieciom częściowo lub
całkowicie pozbawionym opieki rodziców, całodobową opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do
domu rodzinnego oraz opiekę do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie
adopcyjnej lub jego usamodzielnienia.
Rodzinny dom dziecka – ośrodek wychowawczy dla osieroconych lub pozbawionych opieki
rodzicielskiej dzieci oraz młodzieży do 18 roku życia, który jest zorganizowany w naturalnych rodzinach
zastępczych, w przystosowanych domach rodzinnych.
Jest „placówką dla dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej, realizującą zadania całkowitej w
warunkach naturalnego środowiska rodzinnego”.
Rodzinny dom dziecka:
• Stanowi jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, które często nie mogą być umieszczone w rodzinie
przysposabiającej (adopcyjnej)
• Wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i stopniowo usamodzielniające się
• Umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu
• Zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych
• Zaspokaja dzieciom niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym emocjonalne, społeczne, religijne, a
także zapewnia korzystanie z przysługujących na podstawie odrębnych przepisów świadczeń zdrowotnych
i kształcenia
• Umożliwia dziecku kontakt z jego biologiczną rodziną
• Współpracuje z ośrodkiem pomocy społecznej lub powiatowym centrum pomocy rodzinie oraz
urzędami wojewódzkimi – Wydziałami Polityki Społecznej
• Współpracuje z Ośrodkiem Adopcyjno – Opiekuńczym

ZASADY FUNKCJONOWANIA RODZINNYCH DOMÓW DZIECKA

W placówce rodzinnej może przebywać od 4 do 8 dzieci, jednakże w szczególnie uzasadnionych
przypadkach liczba dzieci może ulec zmniejszeniu lub zwiększeniu. Dzieci przyjmowane są na podstawie:
• Orzeczenia sądu
• Wniosku rodziców
• Wniosku opiekunów prawnych lub małoletniego
Przy kierowaniu dzieci do placówki rodzinnej na ogół uwzględnia się odpowiednią różnicę wieku między
dzieckiem a dyrektorem placówki tak, aby usamodzielnienie dzieci umieszczonych w danej placówce
nastąpiło przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez dyrektora placówki.
Dziecko przestaje przebywać w placówce rodzinnej z chwilą:
• Powrotu do rodziców naturalnych
• Zakwalifikowania do innej formy opieki
• Usamodzielnienia się
• Orzeczenia sądu o zakończeniu pobytu dziecka w placówce
Rodzinne Domy Dziecka
− Zapewnienie dzieciom warunków zbliżonych do domu rodzinnego.
− Zapewnienie dzieciom całodobowej opieki.
− Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych wychowanków.
− Organizowanie czasu wolnego.
− Pomoc specjalistów w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, edukacyjnych.
− Zapewnienie zdobycia kwalifikacji zawodowych.
− Dbanie o właściwy rozwój psychofizyczny wychowanków.
− Utrzymywanie stałego kontaktu z ośrodkami pomocy.
− Organizowanie zajęć specjalistycznych.
− Przygotowani wychowanków do pełnienia ról społecznych.
− Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji.
− Indywidualizacja potrzeb wychowanków.

Zasady tworzenia i funkcjonowania rodzinnych domów dziecka

Dyrektorem placówki rodzinnej może być osoba, która:
- posiada wykształcenie średnie lub wyższe,
- odbyła odpowiednie szkolenie w ośrodku adopcyjno-opiekuńczym, o którym mowa w art. 77 ust.
ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.), i otrzymała
zaświadczenie o zakwalifikowaniu do pełnienia tego zadania czyli predyspozycji, motywacji,
kompetencji.
Dyrektor placówki rodzinnej jest jednocześnie wychowawcą. W razie jego nieobecności placówką
rodzinną kieruje osoba wyznaczona przez organ prowadzący, w uzgodnieniu z dyrektorem. W placówce
rodzinnej można zatrudnić tylko osobę wskazaną przez dyrektora placówki. W placówce rodzinnej
wychowawca może łączyć funkcje administracyjne i obsługi.
W placówce rodzinnej przebywać może od 4 do 8 dzieci, jednakże w szczególnie uzasadnionych
przypadkach liczba dzieci może ulec zmniejszeniu lub zwiększeniu. Wychowankowie mogą pozostać w
rodzinnym domu dziecka do czasu uzyskania pełnoletności lub po uzyskaniu pełnoletności, do czasu
ukończenia szkoły, w której się uczą.
Placówka realizuje indywidualny plan pracy z dzieckiem, prowadzi kartę pobytu dziecka oraz inną
niezbędną dokumentację dotyczącą dziecka i jego rodziny. W placówce rodzinnej okresowej oceny
sytuacji dziecka dokonuje dyrektor w porozumieniu z właściwym ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym.
 Podstawą prawną skierowania do placówki jest art. 80 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.
Skierowanie do placówki rodzinnej wydaje powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka
przy pomocy powiatowego centrum pomocy rodzinie w porozumieniu
z dyrektorem tej placówki, na podstawie orzeczenia sądu, wniosku rodziców, opiekunów prawnych lub
małoletniego
Przy kierowaniu dzieci do placówki rodzinnej powinno się uwzględniać odpowiednią różnicę
wieku między dzieckiem a dyrektorem placówki, tak aby usamodzielnienie dzieci umieszczonych w tej
placówce nastąpiło przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez dyrektora placówki.

10. Założenia organizacyjne Wiosek Dziecięcych SOS. Specyfika działalności placówek SOS.
Stowarzyszenie Wioski Dziecięce w Polsce jest apolityczną organizacją dobroczynną, pozarządowym
stowarzyszeniem prowadzącym działalność pożytku publicznego na rzecz osieroconych i opuszczonych
dzieci. Na SOS Wioski Dziecięce można przekazać 1% swojego podatku w Polsce.
Koncepcja pedagogiczna SOS Wiosek Dziecięcych zakłada konieczność zapewnienia osieroconemu
dziecku troskliwej opieki ze strony rodziców zastępczych i nierozdzielania rodzeństwa, a także
zamieszkania przez dziecko wraz z rodzicami i rodzeństwem w jednym z domków na terenie Wioski SOS.
Do Wiosek Dziecięcych trafiają dzieci z domów dziecka oraz pogotowia opiekuńczego. Są to sieroty
naturalne lub społeczne. W polskich Wioskach SOS ponad 90% dzieci pochodzi z rodzin patologicznych.
Rodzice tych dzieci zostali pozbawieni przez sąd praw rodzicielskich, a dzieci skierowano do placówek
opiekuńczych. Wioski są szczególnie potrzebne dzieciom posiadającym liczne rodzeństwo. Takie
rodzeństwa mieszkają często w różnych domach dziecka, a umieszczenie ich w rodzinach zastępczych lub
adopcyjnych nie zawsze jest możliwe. Dlatego właśnie te dzieci mogą niezawodnie liczyć na kompensację
swego sieroctwa i zbudowanie nowych więzi rodzinnych w Wiosce Dziecięcej SOS.
ZASADY:
• Matka/ Rodzice – każde osierocone dziecko ma nową matkę. Matki oraz rodzice zastępczy to
osoby, które decydują się poświecić całe swoje życie powierzonym dzieciom. Otaczają te dzieci nie tylko
troską i opieką, ale także miłością. Matką zostaje samotna kobieta, która jest w wieku 25-40 lat, ma
minimum średnie wykształcenie i nie posiada własnych dzieci.
• Rodzeństwo – rodzina w Wiosce Dziecięcej składa się zazwyczaj z 7-8 dzieci w różnym wieku,
które żyją wraz ze swoimi rodzicami jak naturalna rodzina. Rodzeństwa naturalne nigdy nie są
rozdzielane.
• Dom – jeden dom zajmuje jedna rodzina. Dzieci wychowują się w warunkach optymalnie
zbliżonych do rodzinnych - w domu, w którym każde dziecko ma swoje miejsce - łóżko, półkę na książki i
szafkę, ale także określone obowiązki, czyli pomoc w opiece nad młodszym rodzeństwem, robienie
drobnych zakupów itd. Dom pozostaje dla dzieci zawsze ich domem rodzinnym, do którego wracają także
jako ludzie dorośli.
• Wioska – zorganizowana społeczność, na którą składa się od 12-15 domów rodzinnych, dom
dyrektora i pomieszczenia dla pedagogów, psychologa oraz logopedy. Wioski lokalizowane są na
obrzeżach miast, ale dzieci uczęszczają do szkół publicznych i zawierają przyjaźnie poza terenem Wioski
- w pełni uczestnicząc w życiu społecznym. Wioski zostały zorganizowane w taki sposób, aby mamy
mogły skoncentrować się głównie na wychowywaniu dzieci, znajdując wsparcie u specjalistów. Sprawy
organizacyjne przejął dyrektor Wioski, który również z racji swego wykształcenia pedagogicznego
wspiera fachową pomocą rodziców i resztę specjalistów, czuwających nad procesem wychowawczym
dzieci.
W Polsce funkcjonują 4 SOS Wioski Dziecięce :
• od 1984 w Biłgoraju - obecnie mieszka tam 83 dzieci,
• od 1992 w Kraśniku - obecnie mieszka tam także 83 dzieci,
• od 2000 w Siedlcach, gdzie mieszka 71 dzieci.
• od 2005 w Karlinie, gdzie mieszka 80 dzieci
Oprócz Wiosek SOS od 1998 roku Stowarzyszenie prowadzi także Dom Młodzieży SOS w Lublinie, w
którym mieszka obecnie 36 młodych ludzi, Wspólnotę Mieszkaniową SOS dla młodzieży w Kraśniku, w
której mieszka 5 wychowanków i 5 wychowawców, a w Biłgoraju i Ustroniu – Rodzinne Domy
Czasowego Pobytu "Puchatek" i "Sindbad".
Od marca 2009 Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce należy do Polskiej Koalicji Social Watch
11. Funkcje i zadania placówek interwencyjnych.
Placówkami typu interwencyjnego są pogotowia opiekuńcze.
Funkcje:
1) opiekuńczo-wychowawcze- zaspokajanie podstawowych, biologicznych potrzeb oraz zapewnienie
poczucia bezpieczeństwa, udzielenie pomocy w odreagowaniu negatywnych przeżyć i zaakceptowaniu
pobytu w placówce. Zaspokajanie potrzeb odbywa się z maksymalną intensywnością, ponieważ do
pogotowia trafiają dzieci z dużymi zaniedbaniami pod każdym względem. Oddziaływania wychowawcze
rozpoczyna się od prostych zadań związanych z adaptacją dziecka do nowych warunków, a dotyczących
na bycia umiejętności przebywania z grupą i nawiązania prawidłowych kontaktów, stopniowego uczenia
się zasad i norm panujących w placówce.
2) diagnostyczne- realizacja funkcji diagnostycznej musi opierać się na dokładnej znajomości dziecka i
jego sytuacji rodzinnej. Konieczna jest zatem pełna diagnoza psychologiczna, pedagogiczna i medyczna.
Badania dziecka przeprowadza zespół składający się z pracowników pogotowia. Dla każdego dziecka
prowadzi się w związku z tym tzw. kartę pobytu, która zawiera uzupełnianą co dwa tygodnie ocenę
realizacji dziecka z rodzicami, funkcjonowania społecznego dziecka w placówce i poza nią, nauki
szkolnej, samodzielności dziecka, jego stanu emocjonalnego, stanu zdrowia oraz informację o
szczególnych potrzebach dziecka i znaczących dla niego wydarzeniach. Ponadto dla każdego dziecka
sporządza się indywidualny plan pracy. Efektem tej pracy jest orzeczenie, które stanowi podstawę
podejmowania konkretnych działań terapeutycznych, reedukacyjnych czy resocjalizacyjnych, a także
skierowanie do odpowiedniej formy opieki zastępczej, w przypadku gdy powrót dziecka do rodziny jest
niemożliwy.
3) wyrównawcze- obejmuje oddziaływania kompensacyjne, korekcyjne, reedukacyjne, rewalidacyjne,
terapeutyczne i resocjalizacyjne. Zapotrzebowanie poszczególnych wychowanków pogotowia na
oddziaływania wyrównawcze jest zróżnicowane. Rozmiary deficytów, odchyleń od stanu prawidłowego, a
w konsekwencji określenia stopnia potrzeb dziecka na niwelowanie jego braków określa zespół
sporządzający diagnozę psychologiczno- pedagogiczną. Praca wyrównawcza w pogotowiu daje niekiedy
bardzo dobre efekty, choć zwykle trzymiesięczny okres pobytu dziecka w placówce jest za krótki, aby
można było mówić o pełnych efektach tej pracy. Zalecenia do dalszej pracy wyrównawczej z dzieckiem
powinny brać pod uwagę placówki, do których dziecko zastaje skierowane.
Zadania:
- zapewnienie doraźnej, całodobowej opieki na czas trwania sytuacji kryzysowej
- zapewnienie każdemu dziecku dostępu do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości
rozwojowych
 - opieka i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej
bądź zastępczej, całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego albo
socjalizacyjnego
- przygotowuje diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz ustala wskazania do
dalszej pracy z dzieckiem
- organizowanie odpowiedniej działalności kompensacyjno- terapeutycznej i resocjalizacyjnej
- kwalifikowanie dzieci do rodzin zastępczych i adopcyjnych lub odpowiednich placówek opiekuńczo-
wychowawczych.

12. Pogotowia opiekuńcze przed i po reformie.

13. Placówka socjalizacyjna (dom dziecka) – funkcje, zadania, specyfika funkcjonowania.
Funkcje (wychowawcze) domu dziecka:
• Readaptacyjna – przysposabianie nowo przybyłego do placówki, do warunków życia zakładowego
• Kompensacyjna – niwelowanie odchyleń w rozwoju dziecka i wyrównywanie braków
• Opiekuńcza – zaspakajanie potrzeb, czuwanie nad bezpieczeństwem i zdrowiem dzieci
• Wychowawcza – wszechstronny rozwój osobowości i stymulowanie aktywności
• Profilaktyczna – usuwanie czynników zagrażających zdrowiu i prawidłowemu rozwojowi
Funkcje w zakresie rozwijania i zaspakajania psychicznych potrzeb:
• Rozwijanie pozytywnych, wartościowych potrzeb już rozbudzonych
• Wdrażanie wychowanków do właściwych sposobów zaspakajania potrzeb
• Tworzenie właściwej hierarchii potrzeb
• Wdrażanie do właściwego reagowania na niezaspokajanie niektórych potrzeb na sytuacje
frustracyjne
• Ograniczanie a nawet tłumienie niektórych potrzeb, gdy realizacja ich miała szkodzić jednostce
lub otoczeniu
Zadania Domów dziecka:
Dom zobowiązany jest w szczególności do:
-tworzenia warunków do prawidłowego rozwoju fizycznego, psychicznego i poznawczego,
-poszanowania podmiotowości dziecka, wysłuchiwania jego zdania i w miarę możliwości uwzględniania
jego wniosków we wszystkich dotyczących go sprawach, oraz informowania dziecka o podejmowanych
wobec niego działaniach,
-zapewnienia poczucia bezpieczeństwa,
-dbałości o poszanowanie i podtrzymywanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem
i innymi osobami,
-uczenia nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych,
-uczenia poszanowania tradycji, ciągłości kulturowej,
-uczenia planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka,
-uczenia organizowania czasu wolnego, w tym uczestniczenia w zajęciach kulturalnych, rekreacyjnych i
sportowych,
-kształcenia u dzieci nawyków i uczenia zachowań prozdrowotnych,
-przygotowania dzieci do podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie oraz uczenia
samodzielności w życiu,
-wyrównywania deficytów rozwojowych,
-zapewnienia wyżywienia dostosowanego do potrzeb rozwojowych dzieci,
-stworzenia odpowiednich warunków mieszkaniowych,
-wyposażenia w odzież, obuwie i inne przedmioty osobistego użytku, stosownie do wieku i
indywidualnych potrzeb,zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego, środki higieny osobistej,
-zaopatrzenia w leki,
-zaopatrzenia w podręczniki i przybory szkolne,
-zapewnienia miesięcznie określonej drobnej kwoty do własnego dysponowania przez dziecko, ustalonej
przez dyrektora w porozumieniu z samorządem dzieci,
-zapewnienia dostępu do nauki w szkołach poza placówką, w wyjątkowych sytuacjach w systemie
nauczania indywidualnego,
-pomocy w nauce, w szczególności przy odrabianiu zadań domowych oraz w miarę potrzeb przez udział
w zajęciach wyrównawczych,
-umożliwienie uczestnictwa z zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno-sportowych,
-zapłaty za pobyt w bursach, internatach, jeżeli dziecko uczy się poza miejscowością zamieszkania,
-pokrycia kosztów przejazdu do i z miejsca uzasadnionego pobytu poza placówką,
-organizowania działalności kulturalnej i rekreacyjnej uwzględniając święta i inne dni wynikające z
tradycji i obyczajów,
-uzgadniania istotnych decyzji dotyczących dziecka z jego rodzicami lub opiekunami.
Specyfika funkcjonowania domów dziecka:
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 01.09.2000r. w sprawie placówek opiekuńczo –
wychowawczych (DzU Nr 80, poz. 900) reguluje typy, zasady działania i organizacje placówek,
kwalifikacje zatrudnianych osób, warunki korzystania z pracy wolontariuszy, zasady oraz tryb
kwalifikowania i kierowania dzieci do placówek, obowiązujący standard wychowania i opieki oraz
standardy usług opiekuńczo – wychowawczych świadczonych w placówkach.

Szczegółowe zadania i organizację placówki, a także specyfikę i zakres sprawowanej opieki określa
regulamin. Jest on opracowywany przez dyrektora placówki w porozumieniu z powiatowym centrum
pomocy rodzinie (PCPR). Z regulaminem powinny być zaznajomione dzieci przebywające w placówce.

Praca z wychowankami realizowana jest według indywidualnych planów pracy przygotowywanych przez
wychowawcę i modyfikowanych z psychologiem, pedagogiem i pracownikiem socjalnym.

Z uwagi na różny zakres obowiązków kadra podzielona jest na pracowników pedagogicznych (dyrektor -
powoływany przez organ prowadzący placówkę, kieruje placówką i jego zastępca, wychowawcy -
zobowiązani są do organizowania pracy w grupie dzieci oraz do pracy indywidualnej z dzieckiem. Kierują
procesem wychowawczym dziecka, bezpośrednio odpowiadają za realizację zadań wynikających z
indywidualnego planu pracy oraz pozostaje w stałym kontakcie z rodzinami dzieci. Wychowawca
powinien być absolwentem studiów wyższych o preferowanych kierunkach pedagogika, psychologia,
politologia i nauki społeczne w zakresie specjalności resocjalizacji.
Osoba zatrudniona w placówce na stanowisku pracownika socjalnego jest odpowiedzialna za pracę z
rodziną dziecka, rozpoznaje jego sytuacje rodzinną, utrzymuje kontakt z instytucjami wspierającymi tę
rodzinę, inicjuje działania niezbędne do unormowania sytuacji rodziny i umożliwienia powrotu dziecka do
rodziny.
Osoby zatrudnione w placówce na stanowisku psychologa lub pedagoga są odpowiedzialne za diagnozę
indywidualną dziecka, prowadzenie zajęć terapeutycznych oraz za poradnictwo psychologiczno –
pedagogiczne dla rodziców dzieci przebywających w placówce. Jeden psycholog ma pod opieką 50
wychowanków do lat trzech, lub 100 wychowanków w domach, gdzie przebywają dzieci starsze. Powinny
to być osoby, które ukończyły wyższe studia magisterskie.
Placówka powinna zatrudnić terapeutów (osoby posiadające udokumentowane przygotowanie do
prowadzenia terapii o profilu potrzebnym w pracy placówki), opiekunki dziecięce (absolwentki szkół
medycznych przygotowujących do pracy w zawodzie opiekunki dziecięcej), a także lekarzy i pielęgniarki.
14. Domy dziecka przed i po reformie.
Przed reformą placówka podlegała pod Ministerstwo Edukacji Narodowej, aktualnie pod Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej, co wiązało się z najistotniejszą przemianą, a mianowicie placówki te przestały
być instytucjami oświaty, a stały się placówkami socjalizacyjnymi wywodzącymi się z pomocy
społecznej.
Reforma ta poza zmianą podległości wiąże się z wieloma innymi przemianami, które muszą nastąpić w
najbliższym okresie czasu, a mianowicie:
• Powstanie planu rozwoju placówki na 3 lata.
• Powstanie programu naprawczego odpowiadającego nowoczesnym standardom usług opiekuńczych.
• Powstanie indywidualnych planów pracy z wychowankiem.
• Powstanie zespołu do spraw badania zasadności pobytu dziecka w placówce.
• Zatrudnienie pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami:
- pracownika socjalnego,
- terapeuty.
• Wycofanie statutu placówki, a na to miejsce powstanie Regulaminu Placówki.
Główny nacisk kładzie się na współpracę z rodziną dzieci przebywających w placówce. Ta współpraca ma
na celu stworzenie warunków w domach rodzinnych wychowanków, aby mogli oni powrócić do swoich
domów.
Rozwój placówki
Reforma oświaty, a także pomocy społecznej kształtujące wizerunek placówek opiekuńczo -
wychowawczych w kraju bardzo duży nacisk kładą na rozwój placówek zgodny ze standardami usług
opiekuńczych. Głównym celem pracy zgodnie z tymi standardami jest stwarzanie warunków do powrotu
dzieci do domu rodzinnego. W związku z tym wszystkie zadania muszą być skierowane w tym kierunku.
• współpraca z rodzicami - pomoc w stwarzaniu takich warunków lokalowych aby dzieci mogły
przebywać w domu rodzinnym w czasie wakacji, ferii, świąt,
• rozpoczęcie programu innowacyjnego mającego na celu umieszczenie wychowanków w domu
rodzinnym i praca pracowników placówki z całą rodziną ,
• spotkania z rodzicami na terenie placówki i w domu rodzinnym w celu prowadzenia rozmów na temat
zbliżenia rodziców do dzieci.
15. Istota placówek wielofunkcyjnych.
Placówka wielofunkcyjna zapewnia dziecku dzienną i całodobową opiekę oraz wychowanie, realizując
zadania przewidziane dla placówki wsparcia dziennego, placówki interwencyjnej i placówki
socjalizacyjnej, a także łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i
socjalizacyjne skierowane na dziecko i rodzinę dziecka. Placówka współpracuje z rodzina dziecka w celu
usprawnienia jej umiejętności opiekuńczo – wychowawczych. Placówka wielofunkcyjna może prowadzić
hotel oraz mieszkanie usamodzielnienia. Placówka kieruje dyrektor.

16. Rola placówek wsparcia dziennego w polskim systemie opiekuńczo-wychowawczym.

- wspierają rodzinę w wykonywaniu jej podstawowych funkcji
- zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze
- współpracują ze szkołami, ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu
problemów
- funkcjonują w ramach powiatowego systemu opieki na dzieckiem i rodziną
- stały wgląd w sytuacje rodzinną dziecka.
- mają charakter profilaktyczny – zapobieganie niedostosowaniu społecznemu, sieroctwu społecznemu,
wspomaganie dziecka bez odrywania go od rodziny.

17. Specyfika działalności ośrodków szkolno-wychowawczych.

Ośrodki szkolno-wychowawcze przeznaczone są dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w wieku od 3
do 18 lat, które z wielu różnych powodów nie mogą realizować obowiązku szkolnego w innej formie w
miejscu zamieszkana. Podstawą do rozpoczęcia nauki w tym ośrodku jest stosowne orzeczenie poradni
psychologiczno pedagogicznej.
Z uwagi na niepełnosprawność wyróżnia się takie ośrodki szkolno wychowawcze jak:
• dla dzieci i młodzieży niewidomych i niedowidzących,
• dla dzieci i młodzieży głuchych i niedosłyszących
• dla dzieci i młodzieży przewlekle chorych
• dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania
• dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie
• dla dzieci i młodzieży ze sprzężonymi upośledzeniami
Celem wychowania dzieci niepełnosprawnych jest ich wszechstronny i maksymalny rozwój,
przygotowanie wychowanków do samodzielnego życia w warunkach integracji ze społeczeństwem.
Do głównych celów należą: rozwijanie autonomii ucznia niepełnosprawnego, jego personalizacja oraz
socjalizacja, a także wyposażenie w takie umiejętności i wiadomości, aby:
• mógł porozumiewać się z otoczeniem w najpełniejszy sposób, werbalnie i pozawerbalnie,
• zdobył maksymalną niezależność w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych,
• był zaradny w życiu codziennym,
• mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego.
Do zadań ośrodków opiekuńczo-wychowawczych należą również:
• w zakresie opieki: stworzenie warunków do zaspokajania potrzeb, zapewnianie częściowej lub
całkowitej, całodobowej opieki,
• w zakresie wychowania: wszechstronny, jak najpełniejszy rozwój osobowości , kształtowanie
postaw prospołecznych, kształtowanie umiejętności funkcjonowania w szerszym środowisku społecznym,
• w zakresie edukacji: umożliwienie realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
przygotowanie do wykonywania zawodu,
• w zakresie rewalidacji: wyrównywanie deficytów rozwojowych, optymalne przygotowanie do
pełnienia ról społecznych, przygotowanie do pełnego uczestnictwa w społeczeństwie,
• w zakresie profilaktyki: zachęcanie do zdrowego stylu życia, stwarzanie możliwości pozytywnego
działania, rozwijanie umiejętności psychologicznych i społecznych, zapobieganie powstawaniu zaburzeń
zachowania.
Ośrodek szkolno-wychowawczy może łączyć działania interwencyjne, socjalizacyjne i inne na rzecz
pomocy dziecku i rodzinie, przyjmując formę placówki wielofunkcyjnej. Ośrodek ten jest zatem placówką
opieki całkowitej lub częściowej w systemie ciągłym lub okresowym. Jest czynny całą dobę przez cały
rok, aczkolwiek w zależności od potrzeb może funkcjonować tylko w okresach nauki szkolnej z
wyłączeniem okresów ferii, świąt i wakacji. Warunkiem funkcjonowania placówki jako ośrodka jest
istnienie w jego strukturze internatu, który zapewnia dzieciom i młodzieży całodobową i ciągłą opiekę w
czasie realizacji obowiązku szkolnego poza miejscem zamieszkania.

18. Zadania pedagoga szkolnego (według aktualnie obowiązujących przepisów).

Zadania pedagoga szkolnego wynikające z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
7 stycznia 2003 roku:
• Rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych.
• Określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy
psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb.
• Organizowanie i udzielanie różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów,
rodziców i nauczycieli.
• Podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego
szkoły i programu profilaktyki, o których mowa w odrębnych przepisach, w stosunku do uczniów, z
udziałem rodziców i nauczycieli,
• Wspieranie działań wychowawczych i opiekuńczych nauczycieli wynikających z programu
wychowawczego szkoły i programu profilaktyki, o których mowa w odrębnych przepisach,
• Planowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez szkołę na rzecz uczniów, rodziców i
nauczycieli, w zakresie wyboru przez uczniów kierunku kształcenia i zawodu, w przypadku gdy w szkole
nie jest zatrudniony doradca zawodowy,
• Działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej
sytuacji życiowej.
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i
Sportu z dnia 7 stycznia 2003 roku, polega w szczególności na:
• Diagnozowaniu środowiska ucznia,
• Rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianiu ich
zaspokojenia,
• Rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,
• Wspieraniu ucznia z wybitnymi uzdolnieniami,
• Organizowaniu różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
• Podejmowaniu działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego
szkoły i programu profilaktyki,
• Prowadzeniu edukacji pro zdrowotnej i promocji zdrowia wśród uczniów, nauczycieli i rodziców,
• Wspieraniu uczniów metodami aktywnymi, w dokonywaniu wyboru kierunku dalszego kształcenia,
zawodu i planowaniu kariery zawodowej oraz udzielaniu informacji w tym zakresie,
• Wspieraniu nauczycieli w organizowaniu wewnątrzszkolnego systemu doradztwa oraz zajęć związanych
z wyborem kierunku kształcenia i zawodu,
• Wspieraniu nauczycieli i rodziców w działaniach wyrównujących szansę edukacyjne ucznia,
Zadania pedagoga szkolnego wynikające ze Statutu Szkoły:
• Rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych.
• Określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy
psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb.
• Udzielania różnych form pomocy pedagogicznej uczniom realizującym indywidualny program lub tok
nauki.
• Organizacja nauczania indywidualnego i pomocy rodzinom zastępczym.
• Działania na rzecz zorganizowanej opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej
sytuacji życiowej.
Zadania, o których mowa są realizowane we współpracy z:
• Rodzicami.
• Nauczycielami i innymi pracownikami Szkoły.
• Nauczycielami i pracownikami innych szkół.
• Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną.
• Poradniami Specjalistycznymi.
• Innymi podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.
Formy pomocy psychologiczno - pedagogicznej
• Zajęcia integracyjne,
• Zajęcia profilaktyczne,
• Zajęcia wychowawczo-edukacyjne (m.in. zajęcia z zakresu komunikacji interpersonalnej,
rozpoznawania i wyrażania uczuć, tolerancji, agresji, przemocy, konfliktów w grupie i sposobów ich
rozwiązywania, radzenia sobie ze stresem, empatii, czyli wyzbywania się zachowań egoistycznych,
pogłębiania samoświadomości, rozwoju osobistego i poczucia własnej wartości oraz zajęcia związane z
wyborem dalszego kształcenia),
• Specjalistyczne zajęcia (grupowe lub indywidualne) o charakterze terapeutycznym,
• Porady dla uczniów,
• Porady, konsultacje dla rodziców,
• Porady i konsultacje dla nauczycieli.
• Udzielaniu nauczycielom pomocy w dostosowaniu wymagań edukacyjnych wynikających z
realizowanych przez nich programów nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i
edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne
trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom,
• Wspieranie rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych,
• Umożliwianie rozwijania umiejętności wychowawczych rodziców i nauczycieli,

19. Świetlica szkolna i wychowawca klasy jako podmioty pracy opiekuńczo-wychowawczej

szkoły.
ŚWIETLICA SZKOLNA  funkcjonowanie opiera się na ramowym statucie, który zawarty jest w
zarządzeniu regulującym pracę w świetlicy.
- wypełnia funkcje z zakresu opieki i wychowania
- prowadzona jest kompensacja społeczna, profilaktyka i pomoc w rozwijaniu uczniów
- działanie opiera się na programach pracy wychowawcy świetlicowego z uczniami

Świetlice są placówkami dla tych uczniów:

1. którym rodzice nie mogą zapewnić opieki w czasie wolnym od zajęć szkolnych
2. którzy dojeżdżają do szkół
3. którzy wykazują zaburzenia zachowania, wychowując się w warunkach niekorzystnych dla ich
rozwoju.

Cele:
- zapewnienie uczniom opieki wychowawczej
- tworzenie uczniom warunków do nauki własnej i pomocy w nauce
- rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów
- łagodzenie niedostatków wychowawczych w rodzinie i eliminowanie zaburzeń w zachowaniu dzieci
- udzielanie specjalistycznej pomocy w pokonywaniu trudności jakie napotyka uczeń w wypełnianiu ról

WYCHOWAWCA  jego zadania określa rozporządzenie Ministra o podstawie programowej w sprawie

ramowych statutów oraz statut danej szkoły.

W pracy opiekuńczej i wychowawczej nauczyciela wychowawcy można wyróżnić trzy kategorie działań:
1. działania badawczo-kontrolne, polegające na ustawionej analizie sytuacji, problemów i potrzeb
wychowanków oraz całego zespołu klasowego
2. działania interwencyjne: obrona praw wychowanka w szkole, klasie, rodzinie, wobec negatywnych
postaw rówieśników, pomoc w trudnych sytuacjach losowych i zagrożeniowych
3. działania profilaktyczne
W wymienionych działaniach należy uwzględnić trzy etapy pracy:
- diagnozę indywidualną i społeczną ucznia
- opracowanie planu postępowania opiekuńczego, dobór odpowiednich form opieki i pomocy
- obserwacja wychowanka, jego zachowań, uzyskiwanych wyników oraz zmian, jakie zachodzą w jego
rozwoju.

Prawidłowa realizacja zadań opiekuńczo-wychowawczych szkoły uwarunkowana jest cechami

osobowości jakie posiada nauczyciel-wychowawca. Cechy te bowiem określają jego stosunek do ucznia,
do problemów wychowania i są podstawą realizacji przyjętych przez niego celów w procesie kształcenia i
wychowania:
- optymizm pedagogiczny
- wiara w wychowalność i wykształcalność wszystkich uczniów
- chęć osiągania zamierzonych rezultatów
- wola nauczenia i wychowania
- umiłowanie wszystkich uczniów, akceptacja wychowanków
Koordynacja całego procesu dydaktycznego i opiekuńczo-wychowawczego w klasie uwarunkowana jest
w dużej mierze od postaw w stosunku do podopiecznych wychowawcy klasy, który troszczy się o
odpowiednią atmosferę wśród nich, dąży do tego, aby klasa szkolna była miejscem wypełnionym ciepłem,
zrozumieniem, poczuciem bezpieczeństwa.

Zadania wychowawcy klasy:

- zintegrowanie zespołu uczniowskiego wokół wspólnych, zaakceptowanych społecznie celów szkoły i
określonego układu wartości ideowych, moralnych, poznawczych
- zorganizowanie samorządnego, bogatego i urozmaiconego organizacyjnie życia wewnętrznego klasy,
sprzyjającego rozwojowi aktywności społecznej każdego z jego członków
- zapewnienie uczniom możliwości zaspokojenia określonych potrzeb: bezpieczeństwa, afiliacji, uznania
społecznego, samorealizacji, potrzeb estetycznych
- doprowadzenie do demokratycznego układu stosunków społecznych w klasie i uzyskanie przez każdego
ucznia względnie wysokiej pozycji społecznej, czego implikacją jest zbieżność struktury formalnej i
nieformalnej
- ciągłe diagnozowanie osiągnięć dydaktyczno-wychowawczych klasy jako całości i poziomu rozwoju
indywidualnego uczniów, prowadzące w rezultacie do podejmowania odpowiednio przemyślanych
działań korygujących i terapeutycznych
- doprowadzenie do stanu niskiego dystansu między klasą a wychowawcą; wychowawca zostaje
zaakceptowany i spostrzegany jako jeden z jego członków w roli przywódcy
Zadania te wychowawca realizuje poprzez poniższe:
- sporządzenie rocznego planu pracy wychowawczej
- podział klasy na zespoły roboczo – wychowawcze
- organizowanie współdziałania z samorządem klasowym
- organizowanie narad klasowych
- opracowanie regulaminu klasowego
- organizowanie form współpracy z rodzicami, w tym wywiadówek
- organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych
- ocenianie zachowania się uczniów (wdrażanie do samooceny)
- pełnienie funkcji opiekuńczych (dbanie o stan zdrowia, wyrównanie startu życiowego, przeciwdziałanie
zjawiskom społecznie szkodliwym, wpływającymi ujemnie na osobowość wychowanka)
- prowadzenie dokumentacji klasy
- sporządzanie rocznego sprawozdania z osiągnięć dydaktyczno-wychowawczych klasy i ustalenie
wniosków do dalszej pracy

Pomaganie dzieciom w zrozumieniu i zaakceptowaniu konieczności istnienia pewnych reguł oraz

pobudzanie w wychowankach rozwoju samokontroli i samodyscypliny, a zarazem tworzenie
wewnętrznego ładu w życiu grupy klasowej, stawia przed nauczycielem wychowawcą wysokie
wymagania.

20. Funkcje internatów i burs szkolnych, specyfika ich pracy.

Między internatem a bursą istnieje pewna różnica. Internat szkolny jest placówką opiekuńczo-
wychowawczą związaną organizacyjnie z określoną szkołą. Stanowi jej ogniwo organizacyjne, utworzone
w celu zapewnienia opieki i wychowania uczniom zamiejscowym. Bursa przyjmuje zwykle młodzież z
kilku szkół znajdujących się w danej miejscowości. Choć nie należy organizacyjnie od żadnej ze szkół, to
jednak ściśle z nimi współpracuje, zwłaszcza w oddziaływaniu na młodzież trudniejszą. Najbardziej
współcześnie internat rozumiany jest jako placówka wychowawcza, w której dzieci i młodzież szkolna
mieszka, uczy się i spędza pod opieką wychowawców wolny czas.
Internat jest tym specyficznym środowiskiem wychowawczym w którym mogą zaistnieć szczególnie
dogodne warunki dla kształtowania tych właściwości, dyspozycji i postaw, potrzebnych w przyszłości do
aktywnego i twórczego uczestnictwa w życiu społecznym, u każdego człowieka. W internacie tkwią
potencjalne możliwości wykształcenia u wychowanków takich nawyków i postaw społeczno-moralnych
jak: potrzeba współżycia i współdziałania z innymi, umiejętność uzgadniania interesów osobistych z
interesami społecznymi, przestrzeganie zasad i norm dyscypliny społecznej, liczenie się z potrzebami,
prawami, wolą i odrębnością innych członków określonych grup społecznych. Dobry internat powinien
spełniać rolę drugiego domu, w którym wychowankowie mieszkają i uczą się, uczestniczą w życiu
społecznym i kulturowym, przygotowywani są do pełnienia ról społecznych. Zadania internatu są ściśle
związane z celami i zadaniami szkoły, zapewniają one realizację potrzeb społecznych, biologicznych,
wychowawczych. Potrzeby te powinny być systematycznie rozbudzane, pogłębiane przez
zainteresowania. Placówka ta ma zapewnić młodzieży warunki właściwego rozwoju fizycznego i
psychicznego. Kolejnym zadaniem internatu jest stworzenie wychowankom sprzyjających warunków do
nauki własnej, udzielenie pomocy w zdobywaniu umiejętności uczenia się, kontrola przyswajania wiedzy
oraz kompensowanie braków w wiadomościach. Obowiązkiem wychowawcy jest kontrolowanie
przebiegu nauki wychowanków i jej wyników. Konieczne jest również współdziałanie z opiekunami klas,
nauczycielami poszczególnych przedmiotów oraz rodzicami wychowanków. Wychowawca musi na
bieżąco śledzić postępy swoich podopiecznych w nauce i nieść im pomoc w przypadku niepowodzeń.
Podstawą działania powinna być w miarę wszechstronna znajomość ucznia. Internat umożliwia młodym
ludziom dostęp do szkoły, gdzie są realizowane ich zainteresowania i uzdolnienia. Placówka ta ma
pozytywny wpływ na lepszą frekwencję na zajęciach. Internat w dużej mierze kompensuje braki
wynikające z nieodpowiedniego środowiska rodzinnego
Bursa jest tym specyficznym środowiskiem wychowawczym, w którym mogą istnieć szczególnie
dogodne warunki dla kształtowania tych właściwości, dyspozycji i postaw, potrzebnych w przyszłości do
aktywnego i twórczego uczestnictwa w życiu społecznym, u każdego mieszkańca. W bursie tkwią
potencjalne możliwości wykształcenia u wychowanka takich nawyków i postaw, jak potrzeba współżycia
i współdziałania z innymi, umiejętność uzgadniania interesów osobistych z interesami społecznymi,
przestrzeganie norm i zasad, liczenie sie z potrzebami, prawami, wola i odrębnością innych członków
społeczności. Dobra bursa może być dla młodzieży nie tylko miejscem zamieszkania i nauki własnej, ale
równie. ośrodkiem zorganizowanego życia społecznego i kulturalnego, w którym młodzie. uczy sie
myślenia i działania w kategoriach społecznych, co będzie jej potrzebne do pełnienia w przyszłości
różnorodnych ról społecznych. Bursa, chcąc spełnić właściwą role powinna przyjąć i realizować
następujące główne zadania:
-zapewnić młodzieży warunki dla właściwego rozwoju fizycznego i psychicznego;
- organizować - przy współudziale wychowanków - życie codzienne, wdrażać ich do współpracy i
współdziałania, wyrabiania nawyków higienicznych i porządkowych;
- stworzyć warunki do racjonalnego spędzania wolnego czasu, pobudzić do aktywności sprzyjającej
wzbogacaniu osobowości, rozwijać zainteresowania i zamiłowania;
-zapewnić odpowiednie warunki do uczenia sie - rekompensować braki, rozwijać motywacje uczenia sie;
-współdziałać z rodzina i szkoła;
-uczyć społecznego działania;
-przygotować do życia w rodzinie i w społeczeństwie.

21. Istota działalności placówek resocjalizacyjnych (młodzieżowych ośrodków

wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, schronisk dla nieletnich, zakładów
poprawczych, policyjnych izb dziecka).
Młodzieżowe ośrodki wychowawcze to placówki resocjalizacyjne przeznaczone dla dzieci i młodzieży
niedostosowanej społecznie w wieku od 13 lub w wyjątkowych przypadkach 10 lat do 18 roku życia,
dziłające przez cały rok i zapewniające wychowankom opiekę ciągłą, całodobową, podlegające
Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu.
Obecnie do ośrodka kierowane są dzieci i młodzież tylko na podstawie orzeczenia sądu. Sąd rodzinny
może warunkowo zawieścić wykonanie orzeczenia o umieszczeniu w MOW na określony czas będący
okresem próby i zastosować jednocześnie inny środek wychowawczy. Ustawa o postępowaniu w sprawie
nieletnich zakłada, że jeszcze przed umieszczeniem w ośrodku w razie podjęcia przez nieletniego pracy
lub nauki sąd rodzinny może odstapić od zastosowania orzeczenia lub przerwać bądź odroczyć
wykonywanie środka wychowawczego w razie choroby nieletniego lub z innych ważnych przyczyn.
Pobyt nieletniego w ośrodku ustaje z powoodu: ustapienia przyczyn umieszczenia, w tym
usamodzielnienia wychowanka, zakwalifikowania go do innej formy opieki lub skreślenia z listy
wychowanków.
Istnieją dwa rodzaje ośrodków wychowawczych:
• resocjalizacyjne- dla młodzieży niedostosowanej społecznie w normie intelektualnej;
• resocjalizacyjno-rewalidacyjne- dla młodzieży niedostosowanej społecznie , upośledzonej umysłowo w
stopniu lekkim,
Bezpośrednio po przybyciu nieletniego do ośrodka dyrektor przeprowadza z nim rozmowę, podczas której
zapoznaje nieletniego z jego prawami, obowiązkami i zasadami pobytu w ośrodku, co nieletni potwierdza
własnoręcznym podpisem.
Nieletni ma prawo do:
• opieki i ochrony;
• poszanowania godności i nietykalności osobistej;
• ochrony więzi rodzinnych;
• edukacji;
• ochrony zdrowia;
• odpowiedniego standardu życia;
• swobody myśli, słowa, światopoglądu i religii w tym do jej praktykowania;
• uczestnictwa w życiu placówki;
• poszanowania prywatności;
• odwoływania sie od dezyzji dotyczących wychowanka;
• znajomości swych praw,
Równocześnie wychowanek ma obowiązek:
• aktywnego uczestnictwa w programie resocjalizacji;
• przestrzegania regulaminu ośrodka;
• dbałości o wspólne dobro, ład i porządek w ośrodku;
• pponoszenia odpowiedzialności za własne postepowanie;
• uznawania godności i podmiotowościinnych osób,
Wykonywanioe środków wychowawczych ma na celu wychowanie na świadomego, uczciwego
obywatela. Działalność wychowawcza powinna zmierzać przede wszystkim do wszechstronnego rozwoju
osobowości i uzdolnioeń wychowanka oraz do kształtowania i utrwalania w nim społecznie pożądaniej
postawy i poczucia odpowiedzialności, tak by był on odpowiednio przygotowany do społecznie
użytecznej pracy. Celem MOW jest więc tworzenie właściwych dla prawidłowego rozwoju dzieci i
młodzieży warunków wychowawczych, zdrowotnych i materialnych oraz umożliwienie prawidłowego
przebiegu procesu rozwoju i socjalizacji.
Zadaniem ośrodka jest eliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego, przygotowanie
wychowanka do zycia zgodnego z normami prawnymi i społecznymi.
Do głównych zadań osrodka należy więc:
• prowadzenie zintegrowanej działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły i internatu;
• nauka zawodu i wychowanie przez pracę w warsztatach szkolnych lub zakładzie pracy;
• uczestniczenie w życiu społecznym, gospodarczym, kulturalnym środowiska;
• podnoszenie kultury pedagogicznej rodzin wychowanków;
• wspóldziałanie z organizacjami i instytucjami w zakresie pomocy dla wychowanków do czasu
usamodzielnienia się (wychowankowi MOW przysługuje pomoc, gdy spełni on ściśle określone warunki).

Schronisko dla nieletnich jest specjalną placówką opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno-
resocjalizacyjnym. Schronisko jest środkiem tymczasowym stosowanym przez sąd w trakcie twrania
postępowania sądowego dla nieletnich, wobec których zachodzi podejrzenie, że zostana umieszczeni w
zakładzie poprawczym i równocześnie zachodzi obawa ukrycia się nietelniego lub zatarcia czynu
karalnego, albo jeżeli nie można ustalić tożsamości nieletniego. W schronisku umieszcza sie nieletnich,
którzy popełnili szczególnie groźny czyn karalny. Łączny pobyt nieletniego w schronisku do chwili
wydania wyroku pierwszej instancji nie może być dłuższy niż rok. Schronisko nie jest placówką
koedukacyjną i podlega Ministerstwu Sprawiedliwości.
Istnieją dwa rodzaje schronisk: zwykłe i interwencyjne dla młodzieży, która dopuściła sie poważnych
czynów karalnych stwarza poważne zagrożenie społecznei umieszczenie jej w schronisku zwykłym
byłoby niebezpieczne. Praca z nieletnimi w schronisku interwencyjnym sprowadza sie przede wszystkim
do eliminowania przyczyn zachowań agresywnych.
W skład schroniska wchodzi internat, szkoła, warsztaty szkolne oraz zespół diagnostyczny.
Bezpośrednio po przybyciu nieletniego do ośrodka dyrektor przeprowadza z nim rozmowę, podczas której
zapoznaje nieletniego z jego prawami, obowiązkami i zasadami pobytu w ośrodku, co nieletni potwierdza
własnoręcznym podpisem. Po przybyciu do schroniska nieletniegoumoieszcza sie w izbie przejściowej na
cas nie dłuzszy niż 14 dni, w celu poddania go wstępnym badaniom lekarskim, badaniom
osobopoznawczym, zabiegom higieniczno-sanitarnym oraz przeprowadzenia wstępnej rozmowy i
sporządzenia informacji o nieletnim, w tym czasie nieletni może brać udział w niektórych zajęciach
dydaktycznych i wychowawczych.
Z uwagi na fakt, że do schroniska trafiają nieletni, wobec których istnieje podejrzenie, że w niedalekiej
przyszłości zostana umieszczeni w zakładzie poprawczym oddziaływania wychowawcze ukierunkowane
sa na rozpoczęcie procesu resocjalizacji.
W trakcie pobytu nieletniego w schronisku zapewnia się mu:
• poszanowanie godności osobistej;
• ochronę przed przmocą fizyczną i psychiczną, wyzyskiem oraz wszelkimi przejawami okrucieństwa;
• dostęp do informacji o obowiązującym w schronisku regulaminie, nagrodach i środkach
dyscypilnarnych i ofercie resocjalizacyjnej;
• wyżywienie dostosowane do potrzeb rozwojowych;
• informacje o przebiegfu procesu resocjalizacyjnego;
• odzież, bieliznę, obuwie, materiały szkolne, sprzęt i środki czstości;
• dostęp do świadczeń zdrowotnych i rehabilitacyjnych;
• ochronę więzi rodzinnych;
• wysyłanie i doręczanie korespondencji z ograniczeniami wynikającymi z prawa;
• możliwość kontaktu z obrońcą wychowanka na terenie zakładu bez udziału innych osób;
• opiekę i pomoc psychologiczną;
• możliwość składania skarg, próśb i wniosków,
Schronisko w ramach prowadzonej działalności resocjalizacujnej ma zapobiegać i przeciwdziałać:
• nabywaniu i spozywaniu alkoholu oraz środków odurzających i psychotropowych i do udzielania im
oraz ich rodzinom pomocy w walce z tymi uzależnieniami wspólpracując z instytucjami świadczącymi
specjalistyczną pomoc;
• posługiwaniu się wulgaryzmami i gwarą używana w podkulturze przestępczej;
• wykonywaniu tatuaży;
• samowolnej wymianie odzieży, obówia i innych przedmiotów;
• posiadaniu przedmiotów niebezpiecznych, broni, alkoholu oraz środków odurzających i
psychotropowych;
• namowom do buntu, nieprzestrzeganiu regulminu i zachowaniom agresywnym,
W czasie pobytu w schronisku wychowanek powinien:
• przestrzegać regulaminu oraz rozkładu zajęć w schronisku;
• przestrzegać zasad bezpieczeństwa;
• wykonywać polecenia przełożonych;
• odnościc sie do wszystkich z poszanowaniem ich godności i podmiotowości;
• dbać o stan zdrowia i higiene osobistą;
• dbać o schludny wygląd i kulturę słowa;
• utrzymywać porządek w pomieszczeniach, w których przebywa;
• przekazać do depozytu przedmioty, których posiadanie jest niezgodne z regulaminem;
• wykonywać prace pomocnicze o charakterze porządkowym wziązane z funkcjonowaniem schroniska;
• powracać z przepustek w terminie ustalonym przez dyrektora,
Zadaniem schroniska jest zapewnienie pozostawania nieletniego do dyspozycji organu kierującego go do
schroniska, zapobieganie działaniom, które mogłyby utrudniać postępowanie w prowadzonej sprawie,
opracowanie diagnozy lub rozpoczęcie procesu resocjalizacji.
Dyrektor może przyznać nieletniemu nagrodę za właściwą postawę i zachowanie, wyróżniające
wykonywanie obowiązków, wzorowe przerstrzeganie regulaminu i bardzo dobre wyniki w nauce.
Można stosować m.in. następujące nagrody:
• pochwała;
• list pochwalny do rodziców lub do sądu;
• przyznanie nagrody rzeczowej lub pieniężnej;
• zgoda na udział w imprezach, zajęciach oświatowych i sportowych poza terenem schroniska;
• zgoda na noszenie własnej odzieży;
• zgoda na posiadanie przedmiotów wartościowych;
• udzielenie przepustki,
Dyrektor może zastosować środek dyscyplinarny za naruszenie regulaminu, niewykonywanie
obowiązków lub zachowanie godzące w dobro innych:
• upmnienie;
• zawiadomienie i niewłaściwym zachowaniu rodziców lub sądu;
• cofnięcie zgody na udział w imprezach, zajęciach oświatowych i sportowych poza terenem schroniska;
• cofnięcie lub nie udzielenie zgody na noszenie własnej odzieży i posiadanie przedmiotów
wartościowych;
• wystąpienie z wnioskiem o przeniesienie do schroniska interwencyjnego.
Policyjna izba dziecka stanowi szczególny rodzaj komórki administracyjnej policji, przeznaczonej do
zapewnienia opieki nieletnim. Jest ogniwem organizcyjnym wydziełu prewencji komendy wojewódzkiej
lub powiatowej policji. Do izby trafiają nieletni, którzy ukończyli 13 a nie ukończyli 17 roku życia i
popełnił czyn zabroniony ponadto zachodzi uzasadniona obawa, że będzie sie ukrywał lub próbował
zatrzeć ślady popełnionego czynu, badź nie mozna ustalic jego tożsamości. Policyjne izby dziecka
podlegają MSWiA.
Zatrzymanego nieletniego informuje się natychmiast o przyczynach zatrzymania i prawie do złożenia do
właściwego sądu rodzinnego zażalenia na zatrzymanie.
Nieletni przebywający w izbie ma prawo do:
– poszanowania godności osobistej,
– ochrony przed przemocą fizyczną, psychiczną oraz wszelkimi przejawami
okrucieństwa,
– otrzymania paczki żywnościowej,
– odwiedzin obrońcy, rodziców lub opiekuna za zgodą sądu, jednostki Policji
prowadzącej sprawę lub kierownika izby,
– składania próśb, wniosków i skarg do kierownika izby.
Nieletni powinien też mieć dostęp do codziennej prasy, środków audowizualnych,
podręcznej literatury, sprzętu sportowego i świetlicowego oraz możliwość
korzystania z codziennych natrysków i z opieki lekarskiej.
Nieletni w izbie nie może: palic papierosów, spożywać alkoholu, używać wulgaryzmów, krzyczeć,
demoralizować i krzywdzic innych, zmienieć miejsca pobytu w izbie bez zgody wychowawców, niszczyc
przedmiotó będących na wyposażeniu izby.
Nieletni natomiast jest zobowiązany do przstrzegania regulaminu izby.
Za właściwą postawę i zachowanie nieletniego, aktywne uczestniczenie w zajęciach i wzorowe
przestrzeganie porządku oraz regulaminu izby może on być nagrodzony pochwałą. Zdarzają się jednak
przypadki naruszania obowiązującego w izbie porządku i regulaminu oraz przyjmowania niewłaściwych
postaw i zachowań. Wówczas można zastosować wobec niego upomnienie. Jeśli zachowanie nieletniego
stwarza zagrożenie bezpieczeństwa jego życia lub zdrowia albo życia lub zdrowia innych osób, należy
umieścić go w pomieszczeniu izolacyjnym, nawet z użyciem siły. Czynność tę należy wykonać spokojnie,
bez elementów brutalności lub okazywania osobistego rozdrażnienia, które mogą negatywnie wpłynąć na
jego zachowanie. Zatrzymanego w policyjnej izbie dziecka nieletniego należy natychmiast
zwolnić, jeśli:
– ustaną przyczyny zatrzymania,
– poleci to sąd rodzinny,
– nie został zachowany termin zawiadomienia sądu o zatrzymaniu (do 24 godzin),
– w ciągu 72 godzin od chwili zatrzymania nie ogłoszono nieletniemu postanowienia
o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym
umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym
ośrodku socjoterapii albo w zakładzie lub placówce, może to być szpital psychiatryczny, inny odpowiedni
zakład leczniczy lub dom pomocy społecznej.
Jeśli sędzia wyda w toku postępowania postanowienie o umieszczeniu nieletniego w schronisku dla
nieletnich, nieletni przebywa w izbie do czasu przekazania go do wskazanej polacówki.
Zakład poprawczy– specjalna placówka resocjalizacyjna dla nieletnich od 13 do 21 roku życia,
skierowanych ze schroniska dla nieletnich. Zapewnia naukę i kształcenie zawodowe, zajęcia kulturalno-
oświatowe i sportowo-rekreacyjne. Placówka ta nie jest koedukacyjna i podlega Ministerstwu
Sprawiedliwości.Maksymalny okres pobytu nieletniego w zakładzie trwa do ukończenia 21 roku zycia.
Wcześniej nieletni może być warunkowo zwolniony z zakładu jeśli: przebywał w zakładzie conajmniej 6
miesięcy, a postępy w jego zachowaniu pozwalaja przypuszczac, że po zwolnieniu z zakładu nieletni
będzie przestrzegał zasad współżycia i porządku prawnego.
Wyróżniamy zakłady poprawcze:
• otwarte-(młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej ) - przeznaczone dla nieletnich, którzy nie dopuścili
się najcięższych czynów karalnych, nie przebywali w aresztach śledczych i zakładach karnych, wyrażają
wolę uczestnictwa w procesie resocjalizacji, nie identyfikują się z podkulturą przestępczą;
• półotwarte – przeznaczone dla nieletnich, których popełnione czyny karalne i niekorzystne zmiany w
zachowaniu nie dają podstaw do umieszczenia ich w zakładach otwartych;
• zamknięte – przeznaczone dla wielokrotnych uciekinierów z innych zakładów;
• o wzmożonym nadzorze wychowawczym – przeznaczone dla nieletnich powyżej 15, 16 roku życia ,
których zachowanie dezorganizuje pracę w innych zakładach;
• resocjalizacyjno -rewalidacyjne – przeznaczone dla nieletnich upośledzonych umysłowo;
• resocjalizacyjno-terapeutyczne – przeznaczone dla nieletnich z zaburzeniami zachowania,
uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych, nosicieli wirusa HIV.
Po przybyciu do schroniska nieletniegoumoieszcza sie w izbie przejściowej na cas nie dłuzszy niż 14 dni,
w celu poddania go wstępnym badaniom lekarskim, badaniom osobopoznawczym, zabiegom higieniczno-
sanitarnym oraz przeprowadzenia wstępnej rozmowy adaptacyjnej, przygotowania planu oddziaływań
resocjalizacyjnych, utrzymania bezpieczeństwa i porządku w zakładzie, zapobiegnięcia agresji lub
dezorganizacji zycia w zakładzie.
(to co wychowanek powinien, czego nie powinien, czemu ma zapobiegac zakład, nagrody i kary sa
praktycznie takie same jak w schronisku dla nieletnich według ksiązki formy opieki i wychowania
brągiel i badory dlatego nie przpisywałam tego jeszcze raz, a to co tu wklejam jest z wikipedii)
Głównym celem zakładu poprawczego jest resocjalizacja nieletnich zmierzająca do zmiany ich postaw
wobec siebie i innych w kierunku społecznie pożądanym, zapewniającym prawidłowy rozwój
osobowości, a zwłaszcza kształtowanie pozytywnych zainteresowań, właściwej hierarchii wartości oraz
przestrzegania przyjętych zasad współżycia społecznego.
Prawa nieletniego w zakładach poprawczych
o zapoznanie się z jego prawami,
o zapoznanie się z jego obowiązkami,
o prawo do opieki i warunków pobytu zapewniających higienę i bezpieczeństwo, ochronę przed formami
przemocy fizycznej i psychicznej oraz poszanowanie jego godności osobistej,
o prawo do świadczeń zdrowotnych,
o prawo do życzliwego traktowania,
o prawo do podtrzymywania więzi z rodziną naturalną,
o prawo do korespondencji,
o prawo do prywatności z ograniczeniami wynikającymi z rodzaju zakładu,
o prawo uczestniczenia w życiu zakładu,
o prawo do składania próśb, skarg i wniosków do właściwego organu.
• Obowiązki nieletniego w zakładach poprawczych
o uczestniczenie w procesie kształcenia i wychowania,
o przestrzeganie regulaminu w zakładzie,
o przestrzeganie zasad współżycia społeczeństwa,
o przestrzeganie zasad higieny i dbałości o stan zdrowia,
o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu,
o zakaz samowolnego opuszczania placówki,
o wykonywanie prac pomocniczych o porządkowym charakterze związanych z funkcjonowaniem zakładu,
o odpowiednie postawy wobec personelu,
o posłuszeństwo wobec przełożonych oraz poprawne traktowanie innych wychowanków,
o sprzątanie pomieszczeń w których przebywa wychowanek i utrzymanie porządku,
o dbałość o kulturę osobistą i kulturę słowa,
o terminowe powroty z przepustek i urlopów.
• Nagrody dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym.
o pochwała,
o list pochwalny do sądu,
o list pochwalny do rodziców,
o rozmowa telefoniczna na koszt zakładu,
o dodatkowe widzenie,
o nagroda rzeczowa lub pieniężna,
o podwyższenie kieszonkowego,
o zgoda na wykonanie przedmiotu lub usługi na warsztatach szkolnych,
o zgoda na udział w zajęciach, szkoleniach, imprezach poza zakładem,
o zgoda na uczęszczanie do szkoły [poza zakładem],
o zgoda na posiadanie przedmiotów wartościowych,
o skrócenie, zawieszenie lub darowanie wymierzonej kary,
o dodatkowe przepustki (3 dni),
o urlop,
o umieszczenie poza zakładem ze względów wychowawczych lub szkoleniowych (Art. 90 ust o
Postępowaniu w sprawach nieletnich),
o warunkowe zwolnienie (Art. 86 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich) - minimum pół roku kary.
Kary dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym.
o upomnienia,
o zawiadomienie rodziców lub opiekunów o niewłaściwym zachowaniu,
o zakaz rozmów telefonicznych do pierwszego miesiąca z wykluczeniem rozmów z rodziną lub
opiekunem,
o zakaz uczestnictwa w imprezach do 3 miesięcy,
o obniżenie/utrata prawa do kieszonkowego do 3-4 miesięcy,
o zakaz wyjścia poza teren zakładu do 3 miesięcy,
o zakaz korzystania z przepustki i urlopu do 3 miesięcy,
o wstrzymanie wniosków o mieszkanie przy zakładzie (Art. 90 ust o Postępowaniu w sprawach
nieletnich),
o wstrzymanie wniosków o przedstawienie do warunkowego zwolnienia (Art. 86 ust o Postępowaniu w
sprawach nieletnich),
o przeniesienie do innego zakładu o takim samym rodzaju.
Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii przeznaczone są dla uczniów przejawiających zaburzenia
emocjonalne, takich, którzy nie potrafią funkcjonować w szkołach masowych, mają problemy rodzinne
lub środowiskowe i wymagają wsparcia o charakterze socjoterapeutycznym. Do młodzieżowych
ośrodków socjoterapii wychowankowie przyjmowani są na podstawie orzeczenia poradni psychologiczno
pedagogicznej i wniosku rodziców (art. 71b ustawy o systemie oświaty) lub postanowienia sądu
rodzinnego.
1. Celem placówki jest udzielanie specjalistycznej pomocy
psychoedukacyjnej młodzieży niedostosowanej społecznie lub zagrożonej uzależnieniem .
2. Cel o którym mowa w ust. 1. realizowany jest we współpracy z rodzicami wychowanków (
prawnymi opiekunami ) , instytucjami powołanymi do zwalczania patologii oraz sądami ..
Do zadań Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii należy eliminowanie przyczyn i przejawów zaburz
eń zachowania oraz przygotowaniewychowanków do życia zgodnego z obowiązującymi normami
społecznymi i prawnymi.
2. Zadania , o których mowa w ust. 1 . realizowane są poprzez :
1) organizowanie zajęć dydaktycznych , profilaktyczno-
wychowawczych, terapeutycznych i socjalizacyjnych ,
2) wspomaganie w zakresie nabywania umiejętności życiowych , ułatwiających funkcjonowanie
społeczne , organizację
specjalistycznych działań socjoterapeutycznych umożliwiających zmianę postaw i osiągnięcie pozyty
wnych, trwałych zmian w zachowaniu wychowanków,
3) wspieranie rodziców ( prawnych opiekunów ) w pełnieniu funkcji wychowawczej i edukacyjnej ,
w tym w rozpoznawaniu , wspomaganiu i rozwijaniu potencjalnych możliwości dzieci i młodzieży,
4) udzielanie pomocy rodzicom ( prawnym opiekunom ) wychowawcom
i nauczycielom w zakresie doskonalenia umiejętności niezbędnych we wspieraniu rozwoju młodzież
y, w szczególności w zakresie unikania zachowań ryzykownych ,
5) pomoc w planowaniu kariery edukacyjnej i zawodowej, z uwzględnieniem możliwości i zainte
resowań wychowanków oraz współpracy w tym zakresie z rodzicami ( opiekunami prawnymi ),
szkołami oraz ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami właściwymi ze względu na miejsce
zamieszkania wychowanka ,
6) podejmowanie działań interwencyjnych w przypadku zachowań wychowanków zagrażających i
ch zdrowiu lub życiu ,
7) ośrodek nie zapewnia innej niż doraźna - w oparciu o lokalną służbę zdrowia -
pomocy medycznej,
ani farmakologicznej, w związku z tym nie przyjmuje osób wymagających systematycznej opieki l
ekarskiej - w tym psychiatrycznej - lub systematyczne pomoc farmakologicznej .

22. Prawa dziecka – istota, katalog, dokumenty regulujące prawa dzieci (Deklaracja
Genewska, Deklaracja Praw Dziecka z 1959 r., Karta Praw Dziecka, Konwencja o Prawach
Dziecka).
23. Rola poradnictwa w polskim systemie wsparcia rodziny.
Poradnictwo uświadamiające, ostrzegające i doradzające może w sposób niezaprzeczalny pomóc
współczesnej rodzinie we właściwym wypełnianiu zadań opiekuńczo wychowawczych i uniknięciu
błędów w wychowaniu dziecka. Może ono mieć charakter wyraźnie specjalistyczny dotyczący określonej
sytuacji lub zagrożenia, jak też ogólny obejmujący całościowo dziecko i jego rodzinę. Może być
prowadzone w ramach zadań wykonywanych przez określoną instytucję lub poradnię. Rodzice mogą
otrzymywać informacje, wskazówki, rady i porady w następujących placówkach:
• Sąd Opiekuńczy i Rodzinny (w sprawach dotyczących Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego);
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (w sprawach świadczeń przysługujących dziecku z tytułu ubezpieczeń
społecznych);
• Rejonowe przychodnie zdrowia (w sprawach zapobiegania i leczenia dzieci);
• Urzędy zatrudnienia i inspektorzy pracy;
• Szkoły (w sprawach wychowania dziecka);
• Związki zawodowe (w sprawach wczasów i niektórych świadczeń socjalnych);
• Poradnie rodzinne;
− Poradnie specjalistyczne (poradnie prawne, wychowawczo-zawodowe, specjalistyczne poradnie służby
zdrowia, ośrodki selekcyjne, poradnie
Obok poradnictwa indywidualnego (nauczyciel-rodzina ucznia duża rolę odgrywa poradnictwo grupowe
prowadzone w ramach szkół dla rodziców. Irena Judził twierdzi, że podstawowym zadaniem jest pomoc w
prawidłowym wychowaniu dzieci przez upowszechnienie wiedzy pedagogicznej i psychologicznej, która
może pomóc w przygotowaniu rodziców do pełnienia ról rodzicielskich, utrwalaniu spoistości rodziny i
jej trwałości. Wiodąca rola szkoły w poszerzonej działalności opiekuńczo-wychowawczej i doradczej
może nabrać szczególnego znaczenia w zakresie pomocy rodzinie, jak samej młodzieży, poprzez
organizowanie zajęć, kontrolę oddziałujących na nią wpływów, stwarzanie warunków racjonalnego i
kulturalnego wykorzystania czasu wolnego, uczestnictwo w kulturze oraz zaspokajanie różnorodnych
potrzeb związanych z aktywnością i udziałem w życiu społecznym.
Podstawowymi kierunkami działalności w pracy szkoły są: profilaktyka, kompensacja i stymulacja, przy
czym wychodzi się z założenia, że duża rolę w realizacji tych działam odgrywa właściwie rozumiane
poradnictwo opiekuńczo wychowawcze, obejmujące swym działaniem uczniów, pracowników szkoły i
rodziców.
Ważne miejsce w poradnictwie na rzecz młodzieży z grup dyspanseryjnych zajmują poradnie
wychowawczo-zawodowe, które dążą do objęcia opieką całej młodzieży z odchyleniami w stanie zdrowia,
poprzez zapobieganie ewentualnym rekwalifikacjom już podczas nauki w szkole ponadpodstawowej i
pomoc w wyborze zawodu. Realizacja tych zagadnień wymaga nawiązania kontaktu nauczyciela z
pracownikiem poradni (odnosić się to będzie szczególnie do uczniów z klas starszych) i przedstawienia
dokumentacji szkolnej (karty zdrowia, arkusza ocen, opinii szkoły) każdego ucznia. Pozwala to ustalić,
którzy uczniowie wymagają indywidualnej pomocy poradni. Współpraca szkoły z poradnią odnosi się
m.in. do:
• pomocy szkole w poznawaniu uczniów klas I szkół ponadpodstawowych (przekazywanie lekarzom oraz
wychowawcom klas informacji dotyczących stanu zdrowia ucznia, jego cech osobowości, sytuacji
środowiskowej, ewentualnych przewidywanych trudności);
• pedagogicznego kształcenia rodziców (udział w spotkaniach z rodzicami, prelekcje, indywidualne
spotkania);
• nawiązania kontaktu z uczniami klas szkół ponadpodstawowych pomocy młodzieży w pokonywaniu
trudności (obserwacja zajęć, badanie adaptacji uczniów, stosunków koleżeńskich w klasie, kontrola
postępów w nauce uczniów pozostających pod opieką poradni, indywidualne spotkania z uczniami itp.) w
nauce uczniów pozostających pod opieką poradni, indywidualne spotkania z uczniami itp.).

24. Przynależność resortowa placówek opiekuńczo-wychowawczych – elementów polskiego

systemu wsparcia rodziny.
Placówki wsparcia dziennego
Świetlica środowiskowa – Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Świetlica socjoterapeutyczna - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Ognisko wychowawcze - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Placówka interwencyjna
Pogotowie opiekuńcze - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego
Rodzinny Dom Dziecka - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Wioska Dziecięca – Placówka niepubliczna podległa Stowarzyszeniu SOS Wioski Dziecięce w Polsce
Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego
Dom Dziecka - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Placówki Wielofunkcyjne - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu resocjalizacyjnego
Policyjna Izba Dziecka – Ministerstwo spraw wewnętrznych i administracji
Młodzieżowy ośrodek wychowawczy – Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
Schronisko dla nieletnich – Ministerstwo Sprawiedliwości
Zakład Poprawczy – Ministerstwo Sprawiedliwości
Formy opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym i chorym
Ośrodek szkolno-wychowawczy – Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
Instytucje uzupełniające funkcje rodziny
Żłobek – Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej
Przedszkole – Ministerstwo Edukacji Narodowej
Internat – Ministerstwo Edukacji Narodowej
Bursa -

25. Zalety i wady polskiego systemu wsparcia rodziny.