You are on page 1of 3

Mirosaw Jerzy Leszka

"Barbarzycy u bram Imperium",


pod red. Stanisawa Turleja, Krakw
2007 : [recenzja]
Przegld Historyczny 100/2, 349-350

2009
ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE 349

bada w 1996 r. Publikacja ta oferuje o wiele mniej, ni mona by oczekiwa po jej tytule, z ktrym
zgodny jest tylko jeden rozdzia. Z powodu licznych bdw naley z niej korzysta bardzo ostronie
i z dystansem. Tworzenie si narodowoci i wiadomoci narodowej u grup etnicznych na Litwie po
zostaje zatem nadal polem dla bada naukowych.

Robert Friedl
(Dsseldorf)

Barbarzycy u bram Imperium, pod red. Stanisawa T u r l e j a , Towarzystwo


Wydawnicze Historia Iagellonica, Krakw 2007, (mediterraneum IV), s. 312.

Impulsem do powstania przedstawianego zbioru artykuw powiconych zmaganiom Rzy


mian z barbarzycami w obronie terenw pogranicznych (limesowych) nad Dunajem i Renem, bya
1600. rocznica przedarcia si w roku 406/407 Wandalw, Swebw i Alanw przez granic rzymsk na
Renie i wtargnicia na tereny Galii, przypadajca w 2006/2007 r. Wydarzenie to miao daleko idce
konsekwencje dla losw pastwowoci rzymskiej.
Omawiany zbir skada si z szeciu rozpraw. Trzy pierwsze powicone s zagadnieniom
zwizanym z limesem reskim, czyli z losami cesarstwa zachodniorzymskiego, pozostae trzy doty
cz limesu dunajskiego i dziejw cesarstwa bizantyskiego.
Artyku Wojciecha B o r u c h a (Pocztki rzymskiej obecnoci nad Renem i grnym Du
najem, s. 15-49) powicony zosta dziejom dziaa Rzymian na rzecz najpierw osignicia, a nas
tpnie umocnienie granicy nad tymi rzekami w okresie od poowy I w. p. n. e. po rzdy Domicjana.
Autor przedstawia rzymsk polityk na tym obszarze, poczynajc od jej aspektw militarnych przez
zabiegi dyplomatyczne na wtkach gospodarczych koczc. Podkrela dualizm w rozwoju tych ziem
ludno zamieszkujca w pobliu rzymskich garnizonw znajdowaa si pod silnym wpywem
rzymskiej kultury, za znajdujca si w oddaleniu zachowaa rodzime wzorce tak kulturalne, jak
i gospodarcze.
Marcin P a w l a k (Konflikty Rzymian z barbarzycami nad Renem w latach 365-425,
s. 51-100) przedstawia losy zmaga Rzymian z Alamanami, Frankami, Gotami, Wandalami, Sweba-
mi, poczynajc od pocztkw rzdw Walentyniana I, koczc na latach dwudziestych V w. Szcze
glnie interesujcy passus tego artykuu powicony zosta wydarzeniom przeomu lat 406/407 i ich
nastpstwom.
Dawid Z o o t e k i (Zachd rzymski w latach 425-476, s. 101-122) przedstawi najistot
niejsze problemy z jakimi borykao si cesarstwo zachodniorzymskie w ostanim pwieczu swego ist
nienia. Autor charakteryzuje m.in. dziaalno Aecjusza i wpyw jego usunicia na losy Imperium.
Konstatuje, e nie mona analizowanego okresu wiza tylko z upadkiem cesarstwa, ale i ze zjawis
kami, ktre le u podstaw nowego porzdku, jak proces koegzystencji ludnoci rzymskiej i ger
maskiej, i powstawania nowych germaskich pastw. Zjawiska te leay u podstaw nowego,
redniowiecznego wiata.
350 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE

Pawe I z w o r s k i (Prowincje naddunajskie Imperium i Wdrwka Ludw 376-406, s. 123


-158) scharakteryzowa pooenie terenw naddunajskich w pocztkach Wdrwki Ludw. Autor
skoncentrowa swoj uwag na polityce wadcw wschodniorzymskich wobec barbarzycw, ktrzy
znaleli si na ziemiach cesarstwa. W sytuacji, kiedy zawiody prby wypchnicia ich poza granice,
bizantyscy wadcy starali si zneutralizowa zagroenie z ich strony i tak uoy z nimi stosunki, e
by w jakim stopniu stali si dla nich uyteczni (gwnie jako onierze).
Jacek W i e w i o r o w s k i (Odbudowa rzymskiej administracji nad dolnym Dunajem
u schyku antyku Moesia Secunda i Scythia Minor, s. 159-183) zajmuje si administracj rzym
skich prowincji naddunajskich Mezji Drugiej i Scytii Mniejszej w okresie od IV do pocztkw
VII w. Przedstawia kompetencje urzdnikw zarzdzajcych prowincjami duces,praesides, comi
ts commerciorum, questorIustinianusExercitus. Podkrela stosunkow stabilno administracji tych
obszarw, co wskazywa ma, jego zdaniem, na skuteczno jej dziaania.
Stanisaw T u r l e j w studium Upadek granicy cesarstwa na Dunaju (s. 185-246) podejmuje
kwesti losw limesu naddunajskiego w VI i w pocztkach VII w. Swoje rozwaania koncentruje na
przyczynach zaamania si obrony granicy naddunajskiej pod naporem Sowian. Wskazuje, e jedn
z istotnych przyczyn tego zjawiska byy bdy popenione przez cesarza Maurycjusza, ktry w ko
rzystnej dla pastwa sytuacji w latach dziewidziesitych VI w. nie odbudowa i wzmocni, ale raczej
osabi pozycj Bizancjum na pwyspie (s. 244). Autor postuluje dalsze badania, ktre wymaga
bd gruntownego wykorzystania nie tylko rde historycznych, ale rwnie wynikw prac archeo
logw i jzykoznawcw.
Ksik uzupeniaj wstp pira Stanisawa Turleja (s. 9-13), wykaz skrtw (s. 7-8), abstrakty
w jzyku angielskim (s. 247-253), bibliografia (s. 255-296), indeks (s. 297-312), aneks monety
rzymskie ze zbiorw Muzeum Narodowego w Krakowie (wybr i opracowanie Jarosaw B o dz e k).
Sdz, e omawiana pozycja stanowi z jednej strony dobre podsumowanie naszej wiedzy na te
mat losw limesu reskiego i dunajskiego przede wszystkim w pnej staroytnoci, z drugiej za
wskazuje na kwestie, ktre wymagaj dalszych bada. Jest to wic niewtpliwie ksik uyteczna
i inspirujca do dalszych bada.

Mirostaw J. Leszka

Jacek W i e w i o r o w s k i , Stanowisko prawne rzymskich dowdcw wojsk pro


wincjonalnych duces wprowincjach Scythia Minor i Moesia Secunda, Wydawnictwo
Poznaskie, Pozna 2007, s. 451.

Ksika jest wynikiem niemal dwunastoletnich bada Jacka W i e w i o r o w s k i e g o i zostaa


poprzedzona jego kilkunastoma erudycyjnymi artykuami traktujcymi o szczegowych aspektach
odnoszcych si do tego tematu. Skoncentrowanie uwagi na tych dwch prowincjach pooonych
nad dolnym Dunajem, a utworzonych za Dioklecjana, jest w peni uzasadnione, gdy po opuszczeniu
Dacji przez wojska rzymskie za panowania cesarza Aureliana w 271 r., peniy one rol przedmurza
przed atakami barbarzycw a do zaamania si rzymskiej granicy nad dolnym Dunajem w VII w.
Std stacjonujce w nich wojsko i jego dowdcy odgrywali szczegln rol, co odcisno si swoim
pitnem nie tylko na ich militaryzacji, ale take na yciu spoecznym i gospodarczym. Dobrze wic

You might also like