Wstp do pragmatyki 3301-JF184

Celem kursu jest wprowadzenie podstaw opisu pragmatycznego - przedstawienie jego zada i metod.
Zaczynajc od przedstawienia genezy terminu "pragmatyka", przegldu definicji pragmatyki i ustalenia granicy
midzy semantyk a pragmatyk, przechodzimy do omwienia nastpujcych aspektw jzyka:
- Entailment ("sd logiczny") i presupozycja, ktre odnosz si do logicznego znaczenia zdania. Sd logiczny jest
inferencj, ktrej prawdziwo zagwarantowana jest poprzez relacje znaczeniowe midzy wyraeniami jzyka.
Presupozycja rni si od sdu logicznego tym, e pozostaje prawdziwa nawet wtedy, gdy zdanie, z ktrego
wynika, jest faszywe.
- Referencjalno i deiksa. Referencjalno jest relacj pomidzy konkretnym obiektem w wiecie a wyraeniem,
ktre ten przedmiot nazywa i wskazuje. Wyraenia deiktyczne to wyrazy, ktrych znaczenie zmienia si w
zalenoci od sytuacji, w ktrej zostay wypowiedziane (nadawcy, odbiorcy, czasu, miejsca wypowiedzi).
- Implikatura jako pojcie zwizane ze znaczeniem wypowiedzi (a nie zdania) jest inferencj wydedukowan ze
zda wypowiedzianych w rnych okolicznociach przez nadawc, a nie ze zda jako abstrakcyjnych bytw.
Pojecie implikatury zostao wprowadzone przez filozofa Paula Grice'a, ktrego teoria, oparta o zasad kooperacji
i towarzyszce jej maksymy, jest omawiana razem z Teori Relewancji autorstwa Sperbera i Wilson. Teoria ta
stanowi rozwinicie i modyfikacj teorii Grice'a i proponuje kognitywne wytumaczenie procesu komunikacji.
- Akty mowy. Teoria aktw mowy zostaa stworzona przez J.L. Austina i rozwinita przez J.R. Searle'a. Oparta jest
na zaoeniu, e kiedy wypowiadamy wyrazy i zdania, nie tylko opisujemy istniejc rzeczywisto, ale
dokonujemy pewnych aktw. Akty mowy dziel si na bezporednie i porednie ilokucje. Teoria aktw mowy
bada metody, za pomoc ktrych nadawca i odbiorca identyfikuj porednie ilokucje.
- Uprzejmo jako zjawisko jzykowe i pragmatyczne. Kurs omawia dwie uznane teorie uprzejmoci: teori
uprzejmoci G. Leecha (opart o nadrzdn zasad uprzejmoci i maksymy grzecznoci) i model P. Brown i S.
Levinsona, w ktrym zasadnicz rol odgrywa pojcie "twarzy" (spoecznego obrazu siebie i innych).
Omawiane zagadnienia:
1. Czym jest pragmatyka? (pochodzenie terminu, definicje, semantyka vs. pragmatyka).
2. Entailment (sd logiczny) i presupozycja (zdania analityczyne, syntetyczne i sprzeczne, "entailment",
presupozycja, typy presupozycji).
3. Referencjalno i deixis (referencjalno, indeksykalno, typy deixis).
4. Teoria implikatury konwersacyjnej: Paul Grice (zasada kooperacji, maksymy konwersacyjne, przestrzeganie /
jawne pogwacenie / pogwacenie maksym, typy implikatur).
5. Teoria Relewancji: Dan Sperber-Deirdre Wilson (Kognitywna / Komunikatywna Zasada Relewancji, Zaoenie
Optymalnej Relewancji, stopnie relewancji, kontekst, typy inferencji).
6. Teoria aktw mowy J. L. Austina (konstatywy / performatywy, eksplicytne / implicytne performatywy, lokucja /
ilokucja / perlokucja, warunki fortunnoci).
7. Teoria aktw mowy J. R. Searle'a (bezporednie / porednie akty mowy, warunki fortunnoci, klasyfikacja aktw
mowy).
8. Modele uprzejmoci (Leech - zasada i maksymy uprzejmoci, Brown & Levinson - pozytywna / negatywna
"twarz", akty zagraajce "twarzy").

Literatura
Blakemore, D. 1992. Understanding Utterances: An Introduction to Pragmatics. Oxford: Blackwell. (fragmenty).
Grice, H.P. 1975. ''Logic and conversation'', in P. Grice. 1989. Studies in the Ways of Words. Harvard University
Press: Cambridge, MA.
Grundy, P. 1995. Doing Pragmatics. London/New York: Edward Arnold. (fragmenty).
Stilwell Peccei, Jean. 1999. Pragmatics. London & New York: Routledge.
Yule, George. 1996. Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.