Professional Documents
Culture Documents
Sawomir Kwiecie
Edmund Tasak
Streszczenie Abstract
W artykule przedstawiono wyniki bada zczy spawa- In the article, results of tests of welded joints of
nych stali arowytrzymaej niskostopowej nowej generacji a new generation low-alloy creep-resistant steel of the
T24 (7CrMoVTiB10-10). Ustalono, e zastosowane rne T24 (7CrMoVTiB10-10) type were presented. It was found
warianty spawania nie wpywaj istotnie na zmiany udar- that different welding versions used did not influence con-
noci i twardoci spoin. Udarno spoin jest nisza od wy- siderably on changes of impact resistance and hardness
maganego minimum, natomiast twardo wiksza od do- of welds. Impact resistance of welds is lower than the re-
puszczalnej 350 HV10. Aby speni wymagania normy na- quired minimum while hardness in higher than that allowa-
ley zcza spawane rur o gruboci 11 mm podda obrb- ble 350 HV10. To meet requirements of the standard, we-
ce cieplnej po spawaniu. Ponadto wykazano, e liniowe lded joints of pipes of the thickness of 11 mm should be
wskazania na krawdzi spoin obserwowane podczas ba- submitted to postweld treatment. Moreover, it was demon-
da magnetycznych i interpretowane jako pknicia, nie strated that line indications on a toe of welds observed du-
s niezgodnociami spawalniczymi. Liniowe wskazania s ring magnetic inspections and interpreter as cracks were
wynikiem zmian pola magnetycznego w ostrym przejciu not welding incompatibilities. Lin indications results from
spoiny do materiau spawanego. changes of magnetic field in rapid transition of a fusion
weld to the material being welded.
Numer Podgrze-
Wyarza-
prbki wanie Ukadanie ciegw
nie
(wariant) wstpne
Badania nieniszczce
Badania wizualne nie wykryy adnych niezgod- Rys. 8. Przykady pomiarw kta zwilania: a brzeg dolny,
noci, przeprowadzono zatem badania magnetycz- b brzeg grny spoiny
no-proszkowe i badania radiograficzne 72 h po zako- Fig. 8. Examples of measurements of wetting angle: a lower toe,
b upper toe of weld
czeniu spawania oraz powtrne badania magnetycz-
no-proszkowe 120 h po spawaniu, w celu ujawnienia
ewentualnych pkni zwocznych. Wyniki bada ze-
stawiono w tablicy III. Badania magnetyczno-proszko- W celu wyjanienia przyczyn wystpowania wska-
we ujawniy w przejciu lica spoiny do materiau liniowe za liniowych w badaniach magnetyczno-proszko-
wskazania na caej dugoci spoiny, ktre dyskwalifiko- wych wykonano dodatkow prb polegajc na na-
way zcza. W celu potwierdzenia obecnoci niezgod- pawaniu warstw licowych na krciec przy rnych pa-
noci spawalniczych na wszystkich krcach przepro- rametrach prdowo-napiciowych (1 120A/10V;
wadzono badania radiograficzne. Przykad wskaza li- 2 i 3 170A/12V) w pozycji PC. Badania magnetycz-
niowych w badaniach magnetyczno-proszkowych oraz no-proszkowe wykazay obecno liniowych wskaza
odpowiadajcy im eliptyczny radiogram przedstawiono zwaszcza na przejciu ciegu dolnego (rys. 7). Aby
na rysunku 6. Aby sprawdzi charakter wskaza ma- stwierdzi przyczyn wystpowania wskaza, z obsza-
gnetycznych, w krcach z dwch kolejnych wariantw rw wykazujcych obecno wskaza liniowych i bez
zeszlifowano lico spoiny i ponownie poddano je bada- wskaza wycito prbki do bada makroskopowych
niom magnetyczno-proszkowym po 120 h. Po zeszli- i mikroskopowych. Badania te nie potwierdziy obecno-
fowaniu lica uzyskano wymagan klas jakoci zcza ci pkni. Zmierzono wic kt zwilania przejcia lica
bez liniowych wskaza. Badania rentgenowskie wyka- spoiny do materiau rury. Pomiary wykazay, e redni
zay jedynie przyklejenia, zakwalifikowane do klasy D. kt przejcia dla wszystkich prbek (kt zwilania dla
Nr Klasa wymagana2 Klasa uzyskana2 Klasa wymagana1 Klasa uzyskana1 Klasa wymagana2 Klasa uzyskana2
2x NS3i B Dab
1PC
2x NS3i B Da
1PF 2x NS3i B Dab
2x NS3i B Da
2PC
2x NS3i B B
2PF 2x NS3i B Dabcd
3PC 2x 2x B Bx 2x 2x
3PF 2x 2x B Bx 2x 2x
4PC 2x 2x B Bx 2x 2x
4PF 2x 2x B Bx 2x 2x
1)
Klasa wymagana i uzyskana wedug normy PN-EN 1435.
2)
Klasa wymagana i uzyskana wedug normy PN-EN 1291.
a)
Przyklejenie [klasa D], b) podtopienie [klasa B], c) pcherz gazowy [klasa B], d) wyciek [klasa B].
x)
Usunite lico metod szlifowania mechanicznego.
i)
Wskazania liniowe na caej dugoci spoiny poziom akceptacji NS3 nie spenia kryteriw odbioru.
Tablica IV. Wyniki pomiarw kta zwilania stycznej natenia pola magnetycznego, widocznej na
Table IV. Results of measurement of wetting angle rysunku 9. Jak wida, pole rozproszenia od wady zlo-
Nr prbki Krawd redni kt zwilania, w stopniach kalizowanej bezporednio w spoinie jest mniejsze od
dolna 35
samego magnetycznego pola rozproszenia zwizane-
Prbka 1
grna 10 go z przejciem pomidzy materiaem rodzimym a spo-
dolna 25 in. Oznacza to, e wystpienie w tym miejscu wska-
Prbka 2 zania nie musi odzwierciedla rzeczywistej obecnoci
grna 8
dolna 24 niezgodnoci spawalniczej, jednake nie zmienia to
Prbka 3
grna 4 faktu, e wedug normy poczenie takie nie moe zo-
sta dopuszczone do eksploatacji.
Specyfika bada
magnetyczno-proszkowych
Brak wyranych pkni powierzchniowych lub
podpowierzchniowych, jak rwnie wystarczajca zwil-
alno cieczy jeziorka napoiny skania do analizy zja-
wisk fizycznych wystpujcych podczas badania ma-
gnetyczno-proszkowego. Niezgodnoci wykrywane s
dziki wystpowaniu zakcenia magnetycznego pola
rozproszenia w okolicach niezgodnoci powierzchnio-
wych i podpowierzchniowych (rys. 9). Przejawia si to
tym, e linie si omijaj niecigo, przez co cz ule-
ga zagszczeniu w materiale, a cz wychodzi na ze-
wntrz, zagszczajc naniesiony na powierzchni ele-
mentu ferromagnetyczny proszek [8, 9]. Magnetycz-
ne pola rozproszenia mog rwnie powstawa na nie-
rwnociach spoin, w miejscach gwatownej zmiany
przekroju oraz waciwoci magnetycznych pocze-
Rys. 9. Magnetyczne pole rozproszenia: a na szczelinie powierzch-
nia [9]. Wpyw nierwnoci powierzchni na wielko niowej, b przy brzegu spoiny
pola mona przedstawi za pomoc zmiany skadowej Fig. 9. Magnetic stray field: a on a surface gap, b at a toe of weld
i mikroskopowe
Badania makroskopowe przeprowadzono na Waciwoci mechaniczne
wszystkich wykonanych krcach. Stwierdzono po- zczy spawanych
prawny ukad ciegw bez niezgodnoci spawalniczych
(rys. 11). Badania twardoci wykonano wzdu dwch li-
Badania mikroskopowe wykonano dla wszystkich nii, 1 mm od powierzchni grnej lica spoiny i 1 mm
obszarw zcza spawanego. Materia rodzimy mia od powierzchni dolnej graniowej. Przedstawione na
rysunku 13 rozkady twardoci wskazuj, e twar-
doci w strefie wpywu ciepa przekroczyy warto
350 HV10, co wedug normy dyskwalifikuje zcze
i moe by przyczyn powstawania pkni zimnych.
Wystpujca niesymetryczno twardoci w strefie
wpywu ciepa przy grani spowodowana jest nierw-
nomiernymi cyklami cieplnymi, wynikajcymi z tech-
nologii spawania.
Przeprowadzone badania wytrzymaoci na rozci-
ganie zczy spawanych wykazay, e wybr warian-
tu spawania nie wpywa na wytrzymao, a wszystkie
Rys. 11. Makrostruktura pocze spawanych: a zcze wykonane wyniki speniaj wymagania normy [11] (rys. 14a). Po-
wg wariantu 1 z kontrol temperatury midzyciegowej, b zcze dobny poziom wytrzymaoci wynika z faktu, e pka-
wykonane wg wariantu 2 bez kontroli temperatury midzyciegowej
Fig. 11. Macrostructure of welded joints: a joint carried out accor-
nie prbek w czasie rozcigania wystpowao w ma-
ding to version 1 with control of inter-run temperature, b joint car- teriale rury. Wyniki te s wic wytrzymaoci stali,
ried out without control of inter-run temperature a nie spoin.
Podsumowanie
Przeprowadzone badania nie wykazay wyranego Wytrzymao na rozciganie zczy spawanych
wpywu parametrw prdowo-napiciowych na wsp- wedug rnych wariantw spenia wymagania nor-
czynnik zwilania i struktur napoin. Wikszy kt zwil- my, lecz niewiele si rni midzy sob. Jest to zro-
ania przy dolnej krawdzi napoiny by wynikiem cie- zumiae, gdy prbki pkay w materiale rurki, a za-
kania metalu spoiny przy spawaniu w pozycji PC. Ob- tem wytrzymao zcza jest wytrzymaoci mate-
serwowane podczas bada magnetyczno-proszkowych riau spawanego. Praca amania w strefie wpywu cie-
liniowe wskazania nie s wic pkniciami i przykleje- pa nie zaley istotnie od przyjtego wariantu spa-
niami. Ich obecno jest wynikiem zjawisk fizycznych wania i charakteryzuje si wysokimi wartociami po-
zwizanych z rozproszeniem pola magnetycznego w wyej 107 J. Natomiast praca amania w spoinie we
miejscu duego kta przejcia midzy spoin a mate- wszystkich czterech przyjtych wariantach jest nisza
riaem spawanym. Przy maych ktach styku od strony od 27 J i nie spenia wymaga normy.
grnej spoiny (ostatni cieg) wskaza liniowych nie ob- W spoinach doczoowych twardoci w strefie
serwowano. Twardo wykonanych napoin nie przekro- wpywu ciepa przekraczaj dopuszczaln twardo
czya w zasadzie dopuszczalnej wartoci 350 HV10, a 350 HV10. Naley zatem uzna, e zcza doczoowe
stwierdzone podczas pomiarw pojedyncze wyniki na nie speniaj wymaga normy. Poniewa aden z wa-
poziomie 351 HV10 naley uzna za wartoci miesz- riantw spawania nie zapewni wymaganych waci-
czce si w granicach bdu pomiarowego. Mona za- woci spoin, dlatego konieczne jest przy takiej grubo-
tem przyj, e zarwno napoina, jak i strefa wpywu ci cianek wykonanie obrbki cieplnej po spawaniu
ciepa maj twardoci speniajce wymagania normy. w temperaturze wyszej od 300oC.
Sekcja Spawalnicza
12 kwietnia 2010 roku prezes dr in. Jan Plewniak w imieniu ZG Sekcji Spawalniczej SIMP zwrci si do Narodowego Banku Polskiego
z prob o emisj dwch monet kolekcjonerskich upamitniajcych wielkich Polakw: in. Stanisawa Olszewskiego i prof. Stefana Bry.
Poniej prezentujemy odpowied NBP dotyczc tej inicjatywy.
Narodowy Bank Polski Warszawa, 21.06.2010
Departament Emisyjno -Skarbowy
Pan
Jan Plewniak
Prezes Zarzdu Gwnego Sekcji Spawalniczej
Stowarzyszenia Inynierw i Technikw Mechanikw Polskich
W odpowiedzi na Pana list z dnia 12 kwietnia br. pragn serdecznie podzikowa za przekazanie inicjatywy emisji monety kolek-
cjonerskiej upamitniajcej dwch wielkich Polakw in. Stanisawa Olszowskiego i prof. Stefana Bryy.
Uprzejmie informuj, i wszystkie monety kolekcjonerskie Narodowego Banku Polskiego musz by emitowane zgodnie z rocz-
nym planem emisji monet kolekcjonerskich obejmujcym monety zote, srebrne oraz wykonane ze stopu Nordic Gold. Przy tworzeniu
powyszego planu brane s pod uwag zarwno inicjatywy wewntrzne, jak i wysoce cenione przez NBP inicjatywy zewntrzne. Jed-
noczenie zgodnie z obowizujcym w Narodowym Banku Polskim zasadami decyzje dotyczce emisji monet kolekcjonerskich, po-
dejmowane s po uprzednim zaopiniowaniu zgoszenia inicjatywy emisyjnej przez Rad Historykw (organ opiniodawczo-doradczy).
W zwizku z powyszym, propozycja Pana Stowarzyszenia zostaa przedoona Radzie Historykw do rozpatrzenia na posie-
dzeniu, ktre odbyo si w kwietniu 2010 r.
Czonkowie Rady Historykw po zapoznaniu si z zaproponowan inicjatyw uznali, i zasadnym jest upamitnienie tych dwch
wybitnych polskich naukowcw, majc przy tym na wzgldzie, i ewentualna emisja takich monet powinna odby si w przyszoci.
w ramach nowej serii, ktra zastpiaby obecn seri powicon Polskim podrnikom i badaczom.
Przekazujc powysze, jeszcze raz bardzo dzikuj za przekazanie do NBP bardzo cennej inicjatywy Pana Prezesa.
Z powaaniem
Wz. Dyrektora Departamentu
Emisyjno -Skarbowego
Micha Rudy