See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/287947326

Epithermal gold and silver deposits in the

Orcopampa and Caylloma regions, south Peru

Article in Przeglad Geologiczny August 2005

CITATIONS READS

2 24

2 authors:

Andrzej Paulo Andrzej Gaa

AGH University of Science and Technology in AGH University of Science and Technology in
116 PUBLICATIONS 134 CITATIONS 52 PUBLICATIONS 49 CITATIONS

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Geology and economics of mineral deposits View project

Constraints of post-mining development View project

All content following this page was uploaded by Andrzej Gaa on 18 January 2016.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005

Epitermalne zoa zota i srebra

w okolicy Orcopampa i Caylloma, poudniowe Peru
Andrzej Paulo*, Andrzej Gaa*

Epithermal gold and silver deposits in the Orcopampa and Caylloma regions, south Peru.
Prz. Geol., 53: 639648.

S u m m a r y . Many precious metal deposits were recently found and developed within south
Peru, adding significantly to the growing position of the country in the world mining. Epither-
mal gold and silver mineralization is bound to Central Andean Volcanic Zone, Neogene in age.
Precious metals mines are developed at the altitudes of 3200 to 5200 m a.s.l. Structure, host
rock alteration, mineral assemblage, grades, metal production and perspectives for Caylloma,
Suyckutambo, Madrigal, Arcata, Ares, Orcopampa, and Chipmo districts, as well as for Poracota
A. Paulo A. Gaa manto prospect are described. Most of the veins represent low sulphidation type.

Key words: epithermal veins, gold and silver mines, Neogene volcanics, High Andes, south Peru

W ostatnich latach dynamicznie postpuje wzrost Warunki geograficzne i zagospodarowanie

wydobycia metali szlachetnych w Peru. Kraj ten zwielo-
krotni produkcj grnicz zota i zajmuje w tej kategorii
ju szst pozycj na licie wiatowej, a pierwsz w Ame-
ryce aciskiej (tab. 1). Synne zoto Inkw, zebrane z
caego ich imperium jako okup dla Pizarra w zamian za
uwolnienie Atahualpy, wayo 8 ton. Dzi tak ilo uzys-
kuje si w p miesica! Take w produkcji srebra Peru
osigno wielki sukces, wyprzedzajc Meksyk, tradycyj-
nego lidera wiatowego. Poudniowa cz Peru staa si
wanym regionem produkcji metali szlachetnych i aktyw-
noci poszukiwawczej. Przy okazji bada wulkanitw
Andahua (Gaa & Paulo, 2005) gocilimy w kilku kopal-
niach zota i srebra w Kordylierze Zachodniej na pogra-
niczu z paskowyem Puna, w departamencie Arequipa.
W niniejszym artykule przedstawiamy charakterystyk
geologiczno-gospodarcz z tego regionu. Zagadnienia
wpywu grnictwa na rodowisko i roli grnictwa w lokal-
nym rozwoju spoeczno-gospodarczym bd tematem
oddzielnego artykuu.
Orcopampa i Caylloma nale do najwikszych osad w
tej czci rodkowych Andw. Licz po okoo 5 tysicy
mieszkacw. Prowincje, do ktrych te osady nale,
Castilla i Caylloma, skupiaj odpowiednio 41 i 51 tysicy
osb, rednio 45 mieszkacw na km2. Wody z Castilli
spywaj do odlegego o 150200 km Pacyfiku, prowincja
Caylloma odwadniana jest za poprzez Rio Colca do Pacy-
fiku i poprzez Apurimac, dopyw Amazonki, do Atlantyku.
To tu znajduj si niedawno odkryte rda Amazonki (Pi-
towski & Bzdak, 2003) u stp opisanych niej kopal
pynie strumie dajcy pocztek najwikszej rzece wiata.
Omawiana cz Andw jest pustynnym paskowyem
o wysokoci 40005000 m n.p.m., rozcitym kilkoma
gbokimi dolinami rzek i przez to trudno dostpnym. Kli-
matyczna granica upraw siga 3600 m n.p.m., ale w niszej
czci gr niewiele jest miejsc poogich, na ktre mona
doprowadzi wod. Natomiast w grzbietowej czci jest
sporo strumieni, wysokogrskich jezior i podmokoci,

Tab. 1. Produkcja grnicza zota i srebra w Peru na tle wiata (dane U.S. Geological Survey)
Table 1. Mine gold and silver production in Peru against the world (U.S. Geological Survey)

Zoto [t] Gold Srebro [t] Silver

Lp.
Pastwo State 1990 2003 Pastwo State 1990 2003
1. RPA RSA 600,8 373,3 Peru 1 762 2 921
2. b. ZSRR former USSR 294,5 301,3 Meksyk 2 170 2 551
3. USA 302,0 276,1 Australia 1 173 1 868
4. Australia 254,6 282,0 Chiny 783 1 667
5. Chiny 95,7 194,4 Chile 654 1 313
6. Peru 6,3 173,0 Kanada 1 501 1 309
7. Indonezja 10,7 164,4 Polska 833 1 237
8. Kanada 169,4 141,5 USA 2 121 1 236
9. Ghana 16,8 71,5 b. ZSRR CIS 1 380 1 203
10. Papua-Nowa Gwinea 33,2 68,1 Boliwia 311 470
wiat World 2083 2375 wiat World 15 264 18 374

*Wydzia Geologii, Geofizyki i Ochrony rodowiska, Akademia Grniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Krakw,
paulo@geol.agh.edu.pl, pollux@geol.agh.edu.pl

639
Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005

ac
im

ur
stratowulkan (m n.p.m.)

Ap
Coropuna stratovolcano (m a.s.l.) Arcata

o
Ri
(6425) Suyckutambo
Ryc. 1. Mapa okolic kanionu Colca
Fig. 1. Canyon Colca area kopalnia zota Ares
Paula
gold mine Firura
(5498)
drogi Poracota Caylloma
Orcopampa
ktre tworz dogodne rodowisko roads
Chipmo
dla zwierzt i pozwalaj na ich ho- 0 10 20 km
dowl. Nad paskowyem gruj Shila

pokryte wiecznym niegiem strato- Paula Mismi

Andahua
(5556)
wulkany, Coropuna (6425), Ampato
(6288), Hualca Hualca (6025), Firu- Coropuna ca Rio Colca Madrigal
(6425) ol
ra (5498), Mismi (5556) i inne, oraz C Chivay
Ayo Cabanaconde

n
postrzpiony masyw wulkaniczny Sabancaya

io
(5976)

n
Shila (okoo 5700 m n.p.m.). Huambo

a
K Ampato
Osadnictwo w tak niegocinnym (6288)
rodowisku rozwino si pod wpy-
wem grnictwa. Cayllom zbudowa-
no z pocztkiem XVII wieku na wy-
Aplao
sokoci 4300 m n.p.m., a pobliskie
kopalnie wydrono 200600 met- Chachani
(6075)
rw powyej. Niektre osady istnia-
OCE IFIC OCE

y ju wczeniej. Dolina rzeki Apu-

EA KI

Misti
PAC

OC YC
N

(5822)
AN S

rimac i stare szlaki Inkw prowa-

IC NT

Arequipa
NT LA

s
je
dz std w kierunku Cuzco.
POKO N

LA AT

Ma
Rio

Orcopamp dzieli od Cayllomy

AT AN
A

E
JNY

tylko 40 km, ale pomidzy nimi

OC

droga do Oceanu Spokojnego

wznosi si trudny do przebycia w
dawnych czasach grzbiet Kordylie-
ry Zachodniej. Orcopampa (w jzyku kechua: paszczyzna
midzy grami) ley w dolinie na wysokoci 3800 m.
wiat dowiedzia si o istnieniu tej zapomnianej doliny
Andw dziki lotnikom amerykaskim, ktrzy maym
samolotem wyldowali w odlegoci okoo 30 km od osady
i w 1934 roku opublikowali relacj w National Geographic.
Jeszcze w czasie II wojny wiatowej atwiej byo dotrze w
te okolice przez pustynny paskowy z odlegego o 370 km
Cuzco ni ze stolicy departamentu, Arequipy, ktra odlega
jest w linii powietrznej o 150 km. Po drodze z Cuzco leao
centrum grnicze Caylloma, przeywajce wwczas swj
drugi rozkwit. Obecnie z Arequipy do Orcopampy poprowa-
dzono drog o dugoci 380 km, ktra wiedzie przez niemal
5-tysiczn przecz.
W ostatnim wierwieczu w okolicy Orcopampy
odkryto wiele z metali szlachetnych (ryc. 1) zoa
Arcata i Ares, nalece do grupy Hochschilda, oraz Chi-
pmo, Shila, Paula i Poracota, nalece do Buenaventury.
Powodzenie poszukiwa geologicznych i dobre rezultaty
kopal przycigaj nowych inwestorw i pracownikw,
powodujc oywienie gospodarcze.
Budowa geologiczna regionu
W okolicy Orcopampy i Cayllomy Kordyliera Zachod-
nia zbudowana jest z osadowych ska grnej jury i kredy,
ktre ulegy sfadowaniu w fazie peruwiaskiej (kre-
da/paleocen) oraz w wikszoci z wulkanicznych ska,
powstaych od oligocenu do czasw wspczesnych (Cal-
das, 1993; Caldas i in., 2001). Grzbiet Kordyliery Zachod-
niej wiecz potne stratowulkany nalece do rodkowo-
andyjskiej strefy wspczesnego wulkanizmu. Rozszyfro-
wanie budowy kompleksu magmowego nie jest atwe z
powodu duej zmiennoci utworw oraz maskowania
przez rozlege pokrywy morenowe, fluwioglacjalne, piargi
i aluwia. Dawniej uwaano, e mineralizacja kruszcowa z
road to Pacific
roztworw pomagmowych nastpia w miocenie, zatem nie
obja potnych stratowulkanw, ktre s modsze. W wyni-
ku nowszych bada wykazano, e w pokrywie wulkanicz-
nej mona wyrni kilka faz tektonicznych oraz zjawiska
lokalne, zwizane z zapadliskami kalderowymi. W pnym
oligocenie, pod wpywem kompresji w fazie inkaskiej,
nastpia przebudowa struktur peruwiaskich o kierunku
NW-SE na prostopade (NE-SW). Poniej o kompresji
rotowaa. We wczesnym miocenie powstaway jeszcze
struktury o kierunku NE-SW, w modszym miocenie
ENE-WSW, a na przeomie miocenu i pliocenu (48,2 mln
lat temu) ju W-E (Soulas, 1977). W miocenie nastpio sil-
ne wypitrzanie. W zrbach przewaaa tensja i kordyliera
rozpada si na bloki w czasie kilku faz keczuaskich.
Powstaway liczne centra erupcji wulkanicznych. Miszo
wulkanitw miocenu wynosi okoo 3500 m, pliocenu i plej-
stocenu cznie ponad 2500 m, osadw klastycznych plej-
stocenu i holocenu do 100 m, a wulkanitw Andahua
przewanie mniej od 100 m (tab. 2).
Tuf Manto, ktrego miszo dochodzi do 250300 m,
jest zwizany z potn erupcj z kaldery Chinchn, ktrej
centrum znajduje si 18 km na SE od Orcopampy. Nieco
pniej nastpia erupcja z pobliskiej kaldery Huayta.
Miejsca erupcji grnomioceskich tufw pumeksowych
nie s dobrze poznane. Lokalnie obfituj one w obsydian,
z ktrego dawniej wytwarzano narzdzia. Okoo 19 milio-
nw lat temu koo Orcopampy, a pod koniec miocenu koo
Shila i Arcata, intrudoway dacytowe i ryolitowe pnie sub-
wulkaniczne. W ich otoczeniu obserwuje si rozlege prze-
obraenie ska: propilityzacj, aunityzacj, argilityzacj,
sylifikacj i inne, ktrych jaskrawe barwy uatwiaj eks-
ploracj z. Caa formacja Orcopampa przecita jest
seri uskokw grawitacyjnych o kierunku NE-SW do E-W
i zrzucie dochodzcym nawet do 500 m (Gibson i in., 1993).
Strefy uskokowe s rudonone. Po epitermalnej minerali-
zacji nastpio agodne sfadowanie i ponowne zuskoko-

640
 Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005

Tab. 2. Uproszczona stratygrafia neogenu w okolicy Orcopampa (Caldas, 1993; Mayta i in., 2002; uzupeniono)
Table 2. Simplified stratigraphy of the Neogene in the Orcopampa area (based on Caldas, 1993; Mayta et al., 2002; supplemented)

Jednostka litostratygraficzna Wiek [mln lat]

Lithostratigraphic unit Age [Ma]
lawy i scoria andezytowe (podrzdnie dacyty i bazalty)
Andahua
andesitic lavas and scoria (minor dacites and basalts) plejstocenholocen
wiry aluwialne, koluwia, osuwiska, moreny, osady glacifluwialne Pleistocene- Holocene
alluvial gravels, colluvia, landslides, moraines, glacifluvial deposits
andezyty, tufy, zlepiece i piaskowce pliocenplejstocen
Barroso andesitic lavas and tuffs, conglomerates and sandstones PliocenePleistocene
lawy i tufy dacytowe (Umachulco) i ryolitowe, brekcje
Sencca 67,5
dacitic (Umachulco) and rhyolitic lavas and tuffs, breccias
tufy ryolitowe i lawy andezytowe
1112
rhyolitic tuffs and andesitic lavas
tuf Chipmo tuf ryolitowy, wkadki piaskowcw i wapieni; ignimbryty z obsydianem i potoki
Alpabamba ryolitowe 13,8 14,2
Chipmo tuff: rhyolitic tuff, sandstone and limestone intercalations, obsidiane ignimbrites
aglomeraty i lawy andezytowe
Ichucollo andesitic agglomerates and lavas
wulkanity Sarpane dacyty, ryodacyty i andezyty; subwulkaniczne intruzje i potoki law
18,319,4
Sarpane volcanics: dacites, rhyodacites and andesites; subvolcanic intrusions and lava flows
Collpa i Fullchulna: tuf ryolitowy i lawa andezytowa rhyolitic tuff and andesitic lava
La Lengua: tuf z wkadkami wapieni tuff, limestone intercalations 19,5
tuf Manto ryolitowa pokrywa popioowa; wulkanity Shila
20,1
Orcopampa Manto tuff: rhyolitic ash; Shila volcanics
wulkanity Santa Rosa lawy andezytowe i tufy ryolitowe z wkadkami zlepiecw i muowcw
Santa Rosa volcanics: andesitic lavas and rhyolitic tuffs, conglomerate and mudstone 20,1 23+
intercalations
tuf Pisaca ignimbryt dacytowy i popioowy tuf ryolitowy
Pisaca tuff: dacitic ignimbrite and rhyolitic unwelded ash 30,2

wanie tej formacji. Skrzyda s pochylone na og 1020o; Tab. 3. Produkcja grnicza w okolicy Orcopampa i Caylloma
przemieszczenia wzdu uskokw porudnych przekraczaj w 2003 roku
nieraz 100 m. Table 3. Mine production in the Orcopampa and Caylloma areas
Prawdopodobne jest istnienie kaldery grnomioce- in 2003
skiej Chonta koo Suyckutambo (Ericksen i in., 1995), roz-
legej kaldery plioceskiej na poudnie od Caylloma, ktra Kopalnia Au Ag Pb Zn
Mine [kg] [kg] [t] [t]
staa si rdem formacji Sencca (Noble i in., 2003) i kil-
ku ekstruzji dacytowo-ryolitowych w okolicy Arcata. Chipmo 5 642 1 968
Shila 254 18 371
Zoe Caylloma Paula 122,4 2 086
Ares 5 763 80 480
Caylloma jest najwczeniej odkrytym zoem w tej
okolicy. W 1626 roku bracia Gamero zauwayli przy trasie Arcata 222 107 661 154 295
CuzcoPampacolca bogate wychodnie kruszcw. Wkrtce San Cristobal 48,5 41 665 243 380
na zboczach wzgrz Grande, Los Apstoles i Cuchilladas cznie
powstao kilkanacie kopal, a w 1631 r. nad Apurimakiem Total 12 052 252 231 397 675
i dopywami dziaay ju 22 myny, piec hutniczy i mennica
(Gutirrez i in., 1986). Caylloma staa si trzecim z najwa- wojnie. Obecnie dziaaj tu 3 kopalnie redniej wielkoci:
niejszych centrw grnictwa w wczesnym Wicekrles- San Cristobal, przejta przez Compana Minera Arcata
twie Peru, po Potosi i Huancavelica. Rocznie wytapiano tu S.A., oraz nalece do osb prywatnych Sandra 104 i San-
100 000 marek srebrnych. Dopiero z kocem XVIII wieku dra 105, a take dwie mae kopalnie Candel (Estudio,
mennic przeniesiono do Arequipy. Pocztkowo wydo- 2002). W trzech pierwszych wydobywane s polimetalicz-
bywano srebro rodzime ze strefy utlenienia i srebronone
ne rudy srebra (okoo 8% Zn+Pb, 70450 g/t Ag) ze znaczn
siarczki oraz zoto (Silberman i in., 1985), natomiast pozy-
domieszk zota (3 g/t), w kopalniach Candel za rudy
skiwanie metali towarzyszcych nie byo atrakcyjne. Szyb-
ko wyczerpao si zoto, a pod koniec wieku XVIII ilo miedzi ze srebrem. Ze wzgldu na surowy klimat w strefie
produkowanego srebra spada czterokrotnie. Podczas wysokoci 47005000 m n.p.m., na ktrej znajduj si te
powstania ludowego pod wodz Tupak Amaru II przeciw- kopalnie, produkcja prowadzona jest sezonowo i ma
ko Hiszpanom urzdzenia zostay zniszczone. Jeszcze umiarkowan wielko (tab. 3). Natomiast biorc pod uwa-
przed wojn o niepodlego Peru, z pocztkiem XIX w. g ilo wydobytego dotd srebra (tab. 4) jest to due zoe
Caylloma wyludnia si. epitermalne tego metalu.
Renesans grnictwa nastpi podczas II wojny wiato- Zoe ley 8 km na E od osady Caylloma. Skupia co
wej. Uruchomiono kopalnie rud miedzi, srebra, oowiu i najmniej 25 stromych y o biegu NE (3060o), usytuowa-
cynku; praca w nich zamara na pewien czas wkrtce po nych w drugorzdnych uskokach normalnych przy przeci-

641
Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005

Tab. 4. Zasoby rud w okolicy Orcopampa i Caylloma (dane wg CM Buenaventura 2003/2004)

Table 4. Ore reserves in the Orcopampa and Caylloma areas (data according to CM Buenaventura 2003/2004)

Udostpnione Developed Nie udostpnione Undeveloped

Wydobyte i biece**** [t]
Kopalnia Zawarto [g/t] Extracted and remaining**** [t]
Ruda [tys. t] Metal [t] Ruda [tys. t] Metal [t]
Mine Grade [g/t]
Ore [kt] Ore [kt]
Au Ag Au Ag Au Ag Au Ag
Orcopampa 0 0 0 0 0 0 0 0 13 1800
Chipmo 946 17,7 6,9 16,8 6,5 846 17,1 10,7 52 24
Shila 24 15,1 558,9 0,4 1,5 5 0,1 2,6 10 250
Paula 103 20,8 147,4 2,4 15,1 40 0,8 8,9 11 94
Poracota 0 0 0 0 0 1733 18,5 x 18 x
Ares* 556 26 275 14,5 152,9 x x x 38 430
Arcata* 281 1,32 498 0,6 140,0 x x x 14 (3000)**
San Cristobal* 133 ~3 435 0,4 58,0 x x x (1) (300)
Sandro 143 3 69 0,4 9,9 x x x x (50)
Candel I & III* 2 x 245 x 0,4 x x x x x
Okrg Caylloma
do 1995***
(1) (450) 3 4000
Caylloma district
until 1995***

x brak danych; *dane o zasobach udostpnionych wg Ministerstwa Energetyki i Grnictwa Peru 2002/2003; **w nawiasach ocena przybliona;
*** wg Ericksen i in., 1995; **** zasoby czne z (wydobyte i biece) wyliczone przez autorw
x no data; * data on developed reserves AT 2002/2003 according to Min. Energia y Minas, Peru; **in brackets approximation; *** after Erick-
sen et al., 1995; **** authors calculation

ciu dwch uskokw regionalnych (Ericksen i in., 1995).
Przecinaj one andezyty formacji Orcopampa (Dvila i in.,
1988) i prawdopodobnie pytk, kopuowat prointruzj
(Fornari & Vilca, 1979). Najwiksza z nich, Esperanza
San Cristobal, ma dugo ponad 3 km, ya Animas blisko
1,5 km, a pozostae 0,31 km. Szeroko ich jest zmienna,
miejscami przekracza 23 m. Po jednej stronie tego syste-
mu y przemieszczenia s grawitacyjne, a po drugiej prze-
suwcze. Na krtkich odcinkach nastpuj gwatowne
zmiany biegu i rozwidlenia y oraz przemieszczenia
pomineralizacyjne. Szczeliny wypenia kilka generacji
kwarcu z pirytem, chalkopirytem, sfalerytem, galen i
tetraedrytem, a miejscami kalcyt z siarkosolami srebra i
srebrem rodzimym. Generacje te tworz tekstury pasmowe
i brekcjowo-kokardowe; najmodszym towarzysz druzy z
kalcytem, mineraami srebra i antymonitem. Strefa srebro-
nona (o znaczeniu ekonomicznym) z domieszk zota ma
zasig pionowy 300450 m i wyran granic grn, nato-
miast ku doowi przechodzi w ubosz w srebro stref
Zn-Pb(-Cu). Przeobraenie ska otaczajcych naley do
typu adularowo-serycytowego (Ericksen i in., 1995). Sil-
berman i in. (1985) okrelili wiek mineralizacji na okoo 16
mln lat.
Suyckutambo
Suyckutambo ley 15 km na pnoc od Caylloma, na
wysokoci 48005000 m n.p.m. i naley administracyjnie
do departamentu Cuzco. yy wystpuj w kalderze Chon-
ta o wieku 11,4 mln lat (Ericksen i in., 1995). Tworz one
zesp drabinkowy, zoony z dwch gwnych y bieg-
ncych wzdu uskokw przesuwczych o biegu NW i W,
dugich na 11,5 km, oraz poprzecznych szczebli o
dugoci do 500 m i szerokoci 0,21 m, wypeniajcych
sprzone szczeliny tensyjne (Fornari & Vilca, 1979).
Przecinaj one wulkanity formacji Orcopampa i Ichucollo.
Zesp mineralny jest podobny jak w Caylloma, lecz pro-
porcja Au/Ag nieco wysza od 0,01. Wydobycie prowa-
dzono w okresie powojennym, w czasie reaktywacji okr-
gu Caylloma. Od ponad wierwiecza nie prowadzi si tu
ju koncesjonowanej eksploatacji, doranie natomiast
bywaj ponawiane nielegalne prby wydobycia.
W bliskiej okolicy Caylloma i Suyckutambo wystpuje
ponadto sporo mniejszych y kruszcowych, ktre nosz
lady dawnej eksplotacji. Fornari & Vilca (1979) uwaaj,
e przejawy mineralizacji w San Miguel, znajdowane
rwnie w andezytach formacji Orcopampa, s obiecujce.
Zoe Arcata
Zoe Arcata tworzy 8 stromych y szczelinowych o
dugoci 24 km, mniej wicej rwnolegych, W-E do
NW-SE, zamknitych w polu o szerokoci 5 km (ryc. 2).
Przecinaj one 400-metrowej miszoci zesp potokw
lawowych, tufw i brekcji formacji Sencca, tworzc struk-
tur ekstensyjn w maej kalderze, z ktrej wypyn potok
piroklastyczny Umachulco przed okoo 6,3 mln lat (Can-
diotti de Los Rios i in., 1990). Do kaldery intrudoway mae
pnie ryolitowe, datowane na okoo 5,9 mln lat, z ktrymi
moe by zwizane rozlege przeobraenie hydrotermalne
ska (propilityzacja) i okruszcowanie. W pobliu y obser-
wuje si metasomatoz potasow skay skadaj si z
adularu, kwarcu, serycytu, albitu, chlorytu i niekiedy kal-
cytu i aunitu. Wiek radiometryczny K-Ar adularu i aunitu
w yach i skaach otaczajcych wynosi okoo 5,4 mln lat i
t dat przyjmuje si za pocztek procesw mineralizacji.
Lawy andezytowe i bazaltowe plejstocesko-holoceskiej
formacji Andahua (Gaa & Paulo, 2005) s modsze od
koca mineralizacji.
yy maj wychodnie na wysokoci 46004900 m n.p.m.
i zostay przeledzone lokalnie do poziomu 4350 m; zwy-
kle zanikaj pycej ni 500 m pod powierzchni terenu.
Maj grubo przecitnie 1,22,5 m, ale w nabrzmieniach
zawierajcych najbogatsze rudy osigaj 412 m. Czsto

642
 Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005

stwierdzono, e zawarto Cu w urobku zmienia

ARIO
MA si niewiele zwykle waha si w granicach

C A LV
RIO
N
0,020,15%. Obserwowano natomiast wzrost
AL zawartoci metali nieelaznych, od 0,11%
71 RAM
65 Zn+Pb na poziomie sztolni do 1,510% Zn+Pb
MA LUISA
RIA na poziomach pooonych 200300 m poniej.
65
Dlatego z kocem 1989 r. rozpoczto produkcj

M
LU

AR
CR
EC

CI
EL IA koncentratw Zn i Pb, ktre s eksportowane

AN
EN 67
A

O
77
poprzez port w Matarani.
65
MA
MAC

CA MARCIANO
RE
NA
Zoe Ares
ARE
NA

Zoe to wystpuje w serii y w formacji

2

BA JA Barroso o przewaajcym biegu NE-SW. Jest to

56
najmodsze zoe epitermalne w omawianym
ARCATA regionie. Zostao odkryte w 1988 roku, a ko-
palni podziemn uruchomiono 10 lat pniej.
AL
TA Znajduje si ona na pustkowiu, w pobliu due-
66 CO
NS
UE
go jeziora polodowcowego Machucocha, na
LO
TRE
S
60 wysokoci okoo 5000 m n.p.m. Zasoby inicjal-
R
ne wynosiy 1,28 mln t rudy o zawartoci 19 g/t
E
Y
E
Au i 7 g/t Ag (Chadwick, 2000). Po pogbieniu
S
upadowej okazao si, e jako rudy ulega
yy jezioro
wyranej poprawie i w konsekwencji wzrosy
veins lake 0 0,5 1 km zasoby (tab. 4).
upad osada grnicza Wzbogacony urobek ugowany jest cyjanka-
66
deep mine camp mi. Z kopalni uzyskuje si rocznie okoo 80 ton
srebra i blisko 6 ton zota, chocia z powodu
Ryc. 2. Struktura zoa Arcata (Candiotti de Los Rios i in., 1990) wystpowania od czerwca do sierpnia ujemnych
Fig. 2. Geological structure of the Arcata gold-silver deposit (Candiotti de Los temperatur powietrza sezon pracy jest skr-
Rios et al., 1990)
cony.
rozwidlaj si przy powierzchni. Wypenia je kilka odmian
kwarcu, adular, kalcyt, rodochrozyt, syderyt, rodonit, chlo- Zoe Orcopampa
ryt, fluoryt oraz siarczki i siarkosole. Tworz one tekstury
pasmowe, kokardowe i druzowe, typowe dla y epitermal- Zoe Orcopampa skada si z kilkunastu stromych, roz-
nych. Metale szlachetne zawarte s gwnie w pyrargirycie gazionych y kwarcowych z domieszk adularu, serycy-
i innych siarkosolach srebra oraz w akantycie i elektrum, tu, rodochrozytu, rodonitu i siarczkw. Maj one wychodnie
towarzyszcych najmodszej generacji kwarcu z rodochro- na wzgrzach (39004250 m n.p.m.) pooonych na wschd
od miasteczka. Tu rozpocza si eksploatacja rud srebra,
zytem, kalcytem, fluorytem i chlorytem. Przy powierzchni
ktra z kocem XVIII wieku osigna gboko ponad
wystpowao srebro rodzime. Wczesne generacje kwarcu
100 m, lecz w 1842 r. zamara. Po roku 1960 odkryto kilka
obfituj w siarczki Zn, Pb, Cu, piryt, lokalnie arsenopiryt i
y, ktre byy zamaskowane przez osuwiska. Najwaniej-
antymonit. W decymetrowej szerokoci pasmach na
sza z nich, Calera, okazaa si bonanz o zasobach ponad
gbszych poziomach udzia siarczkw dochodzi do 2 mln ton rudy ze redni zawartoci 4,7 g/t Au i 555 g/t Ag.
2030%. Homogenizacja inkluzji w kwarcu i siarczkach Bonanz eksploatowano w latach 19811992. Pniej,
wskazuje na temperatury powstania zespou starszego mimo drobnych odkry w tej i innych yach, nastpi
(polimetalicznego) od 230 do 270 oC i umiarkowan sol- zmierzch produkcji i w 1993 roku wydawao si, e znw
no roztworw (= 3% eq. NaCl). Modsza generacja mine- okrg bdzie zamiera. Od kilku lat zoe Orcopampa jest
raw z metalami szlachetnymi, wypeniajca supy rudne wyczerpane, ale Buenaventurze udao si uruchomi nowe
w rozszerzeniach szczelin, krystalizowaa z roztworw kopalnie.
niejtemperaturowych 100200 oC i mniej sonych. Tego Cho przez kilka lat produkcja roczna przewyszaa
rodzaju badania szczegowe zmierzay do znalezienia 150 t Ag i 12 t Au (Gibson i in., 1993), to z Orcopampy
kanaw doprowadzajcych roztwory hydrotermalne oraz dostarczono cznie tylko 18002000 t Ag i okoo 13 t Au
okrelenia prawidowoci rozmieszczenia w nich metali i (tab. 4). Jest to mao na tle wielkich z metali szlachet-
perspektyw powikszenia zasobw zoa (Candiotti de Los nych, ale do duo na tle z epitermalnych. Dla porw-
Rios i in., 1990). nania podajemy zasoby inicjalne synnych z wielkoci
Dwie yy byy eksploatowane przy powierzchni w epitermalnych z USA Comstock: okoo 312 t Au i
czasach kolonialnych. Wspczesn eksploatacj rozpo- 7300 t Ag oraz Goldfield 136 t Au i niespena 49 t Ag
czto w 1964 roku po udostpnieniu zoa sztolniami upa- (Vikre, 1989). Przy takim porwnaniu trzeba zwrci uwa-
dowymi i systemem chodnikw poziomych. Do 1989 r. g na inne proporcje kosztw produkcji i historycznych
rud flotowano, uzyskujc tylko koncentrat srebrowy. W cigu cen. Trudniejsze warunki geograficzne i znacznie nisze
25 lat wyprodukowano 1902 t Ag i 4,5 t Au z nadawy o ceny srebra w ostatnim 10-leciu eksploatacji zoa Orco-
redniej zawartoci 544 g/t Ag i 1,3 g/t Au. W ostatnich pampa spowodoway zaniechanie eksploatacji uboszej
latach uzyskuje si okoo 100 t Ag i ponad 200 kg Au rocz- rudy. Tak wic naley uzna, e zoe Orcopampa jest do
nie (tab. 3). W miar przemieszczania eksploatacji w gb duym obiektem w kategorii z epitermalnych.

643
Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005

I
Cal
era 45
60 Tmt
Ryc. 3. Stadia rozwoju tektoniki i mineralizacji
era 80
Cal Tsr a l2 w yle Calera, zoe Orcopampa (Mayta &
Ram Lavado, 1995). Tmt tuf Manto, Tsr wul-
ur
C a le ra S Tsr kanity Santa Rosa
Fig. 3. Tectonic and mineralization stages in
the Calera vein, Orcopampa mine (Mayta &
Lavado, 1995). Tmt Manto tuff, Tsr San-
II ta Rosa volcanics
Tmt ra
Cale Ram
a
C aler Tsr al 4
al 2
Ramal 660
R am al 1 Ram

C al er a S ur Tsr Zoe Chipmo

Do zoa Chipmo naley 14 y epiter-

III r malnych, znajdujcych si przy rzece
nie
rv Chilcaymarca, 3 km na SW od miasteczka
Ca le ra Po Orcopampa i 5 km na zachd od zakadu
Ramal 660
wzbogacania rud, zbudowanego przy
historycznym ju zou srebra i zota
C al er a S ur Orcopampa. Jest to pooenie wyjtkowo
korzystne z powodu bliskoci infrastruk-
gwne yy zotonone glinka tektoniczna tury, lecz zagroone dopywami wody
main gold veins shear zone clay poprzez gruboziarniste aluwia. Eksploata-
yy kwarcowe nie produktywne uskok cja prowadzona jest w dwch lub trzech
unproductive quartz veins fault
yach gwnych o dugoci 2 km i szero-
koci 24 m, a w lokalnych nabrzmieniach
yy maj dugo 0,54 km, grubo 110 m, niektre do 1015 m. Siga ona ju 300 m poniej koryta rzeki,
sigaj 400 m poniej wychodni. Ich bieg jest EW do NE. a w planach ma by pogbiona jeszcze o 100200 m.
Wypeniaj szczeliny uskokw grawitacyjnych o zrzucie yy powstay w wielokrotnie odnawianych uskokach
kilkuset metrw. Przecinaj wulkanity Santa Rosa, tuf grawitacyjnych i przesuwczych. Przecinaj one kompleks
Manto i subwulkaniczny kompleks Sarpane; wchodzc w dacytowych i andezytowych kopu subwulkanicznych Sar-
mezozoiczne skay osadowe podoa szybko zanikaj. Na pane i tuf Manto, ktry uleg wyranym zmianom hydro-
podstawie datowania izotopowego K-Ar i 40Ar/39Ar adula- termalnym, a przykryty jest przez nie przeobraony tuf
ru w yach i przeobraonych skaach otaczajcych Chipmo, plejstoceskie i holoceskie wiry rzeczne oraz
uzyskano wiek mineralizacji okoo 17,7 mln lat, a wic lawy plejstoceskiego wulkanu grupy Andahua (ryc. 4).
wkrtce po intruzji Sarpane (Gibson i in., 1995). Wikszo zotononych y kwarcowych ma kierunek rw-
Tekstury brekcjowe wskazuj na kilkufazow minerali- nolenikowy do NE i stromy upad. Na pnoc od wspom-
zacj wraz z otwieraniem szczelin. Najstarszy system two- nianego wulkanu i okoo 5 km od gwnych y Chipmo
rzy kwarc z adularem, serycytem i pirytem. Powsta on odsania si ponownie przeobraony kompleks Sarpane,
zapewne w czasie, gdy skay otaczajce w pobliu szczelin przecity strefami sylifikacji o tych samych kierunkach i
ulegay metasomatozie adularowo-serycytowej, a w dal- krtkimi yami kwarcu z oznakami wyugowania siarcz-
szej odlegoci propilityzacji (Mayta & Lavado, 1995). Z ko- kw. W pojedynczych prbkach oznaczono tu zawarto do
lei w szczelinach na duym obszarze wytrciy si mine- 15 g/t Au w yle szerokiej na 0,4 m. Kilka kilometrw dalej
ray manganu (rodonit, rodochrozyt) z kwarcem i siarczka- na NE znajduj si rda termalne. Po drodze do nich
mi Zn, Pb, Cu i Ag, a pniej kwarc z tetraedrytem i odsaniaj si yy kwarcowe z pirytem i tlenkami manga-
tellurkami metali szlachetnych. Faza czwarta bonanza nu, jednake zawieraj przewanie poniej 0,5 g/t Au.
jest reprezentowana tylko w stosunkowo wskich Wiek magmatyzmu w Chipmo i Orcopampa jest taki
supach rudnych dwch y, nie wzdu uskoku Calera, sam, a mineralizacja w obydwu przypadkach jest modsza
lecz w pniej otwieranych szczelinach w skrzydle wzgldem intruzji o 0,51 mln lat (Mayta i in., 2002).
lecym (ryc. 3). Wytrciy si wwczas kwarc z pirytem, Prawdopodobnie s to dwa kanay wielkiego systemu mag-
galen, siarkosolami i tellurkami Ag, Au, Hg i Cu oraz mowo-hydrotermalnego, dzi rozdzielonego rowem tekto-
elektrum. W kocowej fazie krystalizowa kwarc z bary- nicznym.
tem, galen, sfalerytem i kolomorficznymi siarczkami Fe. Przeobraenia hydrotermalne wok y zotononych
Bonanza wyrnia si wysok zawartoci metali szla- Chipmo polegaj gwnie na sylifikacji i zaawansowanej
chetnych, w tym >15 g/t Au (lokalnie 200400) i >300 g/t Ag argilityzacji dickit, kaolinit, aunit, diaspor prze-
(lokalnie >1,2 kg/t), wobec zawartoci nie przekracza- chodzcej na zewntrz w umiarkowan argilityzacj
jcej 37 g/t Au w rudzie powstaej w innych fazach. illit, smektyt (ryc. 5). W yach wystpuje kilka odmian
rednie domieszki metali podstawowych wynosiy okoo kwarcu i baryt o teksturach pasmowych i brekcjowych.
0,15% Cu, 0,3% Pb i 0,30,4% Zn. Odzyskiwane byy tyl- Kwarcowi szaremu i mlecznemu towarzysz kruszce: zoto
rodzime, tellurki zota, srebra (ryc. 6, 7*) i bizmutu, elek-
ko metale szlachetne. Stosowano pukanie rudy gruboziar-
nistej, a nastpnie jej cyjanizacj oraz flotacj drobno-
ziarnistego przelewu. *ryciny 612 zamieszczono na str. 703704

644
 Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005

W E
m n.p.m.
m a.s.l.
Chipmo Mauras
4000

Rio Chilcaymarca
3800

3600

3400

?
3200
0 0,5 1 km

Formacja Andahua: wiry (holocen) formacja wulkaniczna Sarpane

Andahua Formation: gravels (Holocene) Sarpane Formation volcanics

tefra wiry (plejstocen) granica strefy utlenienia

tephra gravels (Pleistocene) limit of weathering zone

lawa yy zotonone
lava Au-bearing veins

Ryc. 4. Przekrj przez zoe Chipmo (Mayta i in., 2002)

Fig. 4. Cross-section of Chipmo deposit (Mayta et al., 2002)

BUDOWA GEOLOGICZNA 80 78
GEOLOGICAL STRUCTURE 60
56
67 82
43

80 70
87 80
95
79 77
63
78 81

73

74
86
80
34 0 5 10 15 25m
78

argilityzacja sylifikacja yy kwarcu

argillitic silicic quartz veins

uskok brekcja chodnik oprbowanie bruzdowe

fault breccia gallery channel sampling

Zawarto Au (g/t):
Gold grade (g/t): ZAWARTO AU (g/t)
> 150 GOLD GRADE (g/t)
32 - 150

8 - 32

3-8

<3

0 5 10 15 25m

Ryc. 5. Struktura i zmienno mineralizacji w yle Nazareo, zoe Chipmo (Mayta i in., 2002)
Fig. 5. Geological structure and grade variability in the Nazareo vein, Chipmo gold mine (Mayta et al., 2002)

645
Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005
trum, piryt, tetraedryt-tennantyt oraz sporadycznie inne
siarczki i siarkosole. Wikszo mineraw zota ma wymiary
<0,05 mm. rednia zawarto zota w wydobywanej rudzie
wynosi 1516 g/t, a proporcja Au:Ag 5. W rudach boga-
tych, zawierajcych okoo 150 g/t Au, stosunek Au:Ag
wzrasta do 50.
Od pocztku eksploatacji, tj. w latach 19982003,
wydobyto okoo 17 ton zota, a pozosta w zou cz Czsto rozwinite s pasma kruchego cinania. yy s
oceniono na 18 t Au w zasobach 1,1 mln t rudy o redniej
zawartoci 16 g/t Au i 3 g/t Ag (Mapa, 2001; CM Buena-
ventura). Pozwala to na utrzymanie produkcji do koca
2006 roku. Uzysk zota wynosi 9596%, a srebra tylko
65%. Powodem duych strat srebra s jego domieszki w
siarczkach polimetali, ktre s tu odpadem flotacyjnym.
Gwn metod odzysku zota jest cyjanizacja z zastoso-
waniem wgla aktywnego w pulpie.
W Oddziale Orcopampa Buenaventury pracuje wielu
ludzi. Przy wydobyciu, przerbce oraz nadzorze geologicz-
nym i mierniczym w Chipmo zatrudnionych jest 380 osb,
a przy poszukiwaniach w okolicy, w kopalni dowiadczalnej
Poracota i z rozmachem budowanej infrastrukturze, kolejnych
820 osb. Koszty operacyjne w Chipmo s niskie; w 2003 r.
wynosiy 63,69 USD/t, co gwarantuje duy dochd.
Zoe Poracota
W latach 19951996 poszukiwania prowadzone przez
kanadyjskie korporacje geologiczno-grnicze, Teck i South-
western Gold (SWG), doprowadziy do odkrycia na pasko-
wyu (ok. 4300 m n.p.m.), 15 km na zachd od Orcopam-
py, mineralizacji zotem okrelonej po raz pierwszy w tej
okolicy jako manto. Pocztkowo koncesja obejmowaa
powierzchni 97 km2, nastpnie wybrano najbardziej obie-
cujc stref Huamanihuayta, gdzie wykonano okoo 7 km
wierce rdzeniowych. Udokumentowano zasoby geolo-
giczne 1,73 mln ton rudy o redniej zawartoci 10,7 g Au/t.
Buenaventura zamierza odkupi zoe od wymienionych
kompanii (50% od SWG i 25% od Teck); zbudowaa ju
szerok drog o dugoci ponad 30 km do Poracota i pro-
wadzi szczegowe rozpoznanie podziemne. Inwestycja
stwarza nadziej na przeduenie ywotnoci zakadu
wzbogacania w Orcopampa o kolejnych kilka lat.
Zoe Shila
Zoe Shila znajduje si wrd poszarpanych szczytw
grupy grskiej o tej samej nazwie, 2025 km na wschd od
Orcopampy, lecz najkrtsza droga gruntowa, spinajca te
miejsca, liczy okoo 50 km. Zoe zwizane jest przestrzen-
nie z miocesk kalder wulkaniczn Huayta, a genetycznie
z przeobraeniem hydrotermalnym, ktre nastpio po eks-
truzji kopu ryodacytowych wieku 130,6 mln lat (Mar-
coux i in., 1998). Przeobraenie manifestuje si rozlegym
wybieleniem i zaczerwienieniem ska. Wie si z zamie-
raniem aktywnoci tektonicznej II fazy keczuaskiej (107
mln lat) i zmian pola napre na krawdzi kontynentu
(Sbrier & Soler, 1991) albo jeszcze pniejszymi zdarze-
niami pod koniec pliocenu (Bls, 1989; fide Marcoux i in.,
1998).
Zoe obejmuje 2030 y epitermalnych, rnicych spena 800 000 t rudy o redniej zawartoci 12 g/t Au i
si kierunkiem i zespoem paragenetycznym. Wystpuj
one w kilku sektorach na powierzchni okoo 10 km2 w stre-
fie wysokoci 49005200 m n.p.m. i s udostpnione sztolnia-
mi. Kilka kilometrw na pnoc od zespou kopal, u zbiegu
646
najwikszych potokw, okoo 4700 m n.p.m., zbudowano
zakad wzbogacania.
Wrd y dominuj kierunki E-W i NW-SE, zdarzaj
si te starsze yy o biegu NE-SW. Wszystkie maj stromy
upad, ponad 75o ku N lub S. Roztwory hydrotermalne
wykorzystay szczeliny z rozrywania dwch stadiw r-
nicych si polem si i azymutem (Marcoux i in., 1998).
krtkie (<100 m) i umiarkowanie szerokie (0,22,5 m); si-
gaj w gb do 150 m. Niektre maj cechy sztokwerku.
Wypenienie poszczeglnych systemw y rni si.
W dwch systemach brekcja ska hydrotermalnie prze-
obraonych spojona jest siarczkami, a zawarto zota
wynosi okoo 60 g/t. W pozostaych yach mona zauwa-
y pasmow i kokardow tekstur (ryc. 8) z nastpstwem:
brekcja zsylifikowana z adularem (i niekiedy rodonitem)
rodochrozyt kwarc z gsto przeronitymi siarczka-
mi i siarkosolami Fe, Cu, Zn, Pb, Ag, Sb, As oraz elektrum.
Cechuje je dua zawarto srebra i maa zota.
W wyniku bada inkluzji (Marcoux i in., 1998) wyka-
zano istotne rnice skadu i temperatury roztworw mine-
ralizujcych rne kierunki szczelin: niskotemperaturowy
(okoo 7 oC) i stosunkowo sabo zmineralizowany (0,75%
eq. NaCl) roztwr lekkiego wglanu bogaty w CO2 oraz
wysokotemperaturowy (230300 oC), ale bez oznak wrze-
nia roztwr krzemionkowo-siarczkowy. Skad izotopowy
oowiu wskazuje na pochodzenie skorupowe (Marcoux i in.,
1998).
W celu eksploatacji tego maego zoa i zmniejszenia
ryzyka inwestycyjnego powoano oddzielne przedsibior-
stwo CEDIMIN z udziaem kapitau francuskiego. Posiada
ono rwnie 51% udziaw w niedalekiej kopalni Paula
(49% naley do mniejszych inwestorw). Wydobycie roz-
poczto w 1990 r. W poszczeglnych systemach y trwao
ono po kilka lat. Rozpoznawane stopniowo czne zasoby
zoa wyniosy okoo 10 t Au i 250 t Ag.
U zbiegu dolin, gdzie na wysokoci 4700 m n.p.m.
potoki prowadz wystarczajc ilo wody, zbudowano
nowoczesny zakad, w ktrym przerabianych jest do 250 t
rudy/dob. Zakad wyposaony jest w podrczne laborato-
rium chemiczne. Zmielon rud poddaje si pukaniu,
a nastpnie flotacji siarczkw, oczyszczaniu na filtrach,
odtlenieniu, cyjanowaniu w kadziach i dwutorowemu
postpowaniu zalenie od stenia roztworw. Do roztwo-
rw bogatych w metale szlachetne dodaje si soli oowiu
i sproszkowanego cynku w celu wytrcenia zota i srebra,
po czym odzyskuje si precypitat na filtrach. Roztwory o
mniejszej zawartoci metali szlachetnych s absorbowane
wglem aktywnym, wymywane, a nastpnie osadzane
elektrolitycznie. Precypitat i katody z osadem Au-Ag
oczyszcza si kwasami w celu usunicia domieszek Zn, Fe,
Cu i Pb, a nastpnie przetapia na metal dor. Odzyskuje si
tylko metale szlachetne, a siarczki Cu, Zn i Pb i ich roztwo-
ry kierowane s do osadnika.
Gniazda najbogatszej rudy, ponad 300600 g/t Au,
wydobywane s oddzielnie i taki naturalny koncentrat
sprzedawany jest wprost kompani Buenaventura. W cigu
15 lat w zakadzie wzbogacania Shila przerobiono nie-
260320 g/t Ag, uzyskujc 8,45 t zota i 202,4 t srebra.
Poniewa uzysk przerbczy wynosi 8590%, mona
sdzi, e jeli nie nastpi odkrycie nowych zasobw,
kopalnia zostanie wkrtce zamknita.

Zoe Paula
Zoe Paula pooone jest we wschodniej czci Cor-
dillera Shila, na wysokoci 50005300 m n.p.m (ryc. 9).
Jest tu jedno z najwyej pooonych na wiecie osiedli
grniczych 5015 m. Zaoga wynosi 150 osb.
Obejrzelimy najbogatsze yy: Espaola w sztolniach
na poziomach 5160 i 5225 m n.p.m. oraz Nazareo 5 na
poziomie 5060 m n.p.m, a take stary (XVIII w.) szybik
poszukiwawczy przy wychodni yy San Carlos, na grani
o wysokoci okoo 5350 m n.p.m. Wychodni y jest nie-
wiele. Stoki poudniowe pokrywa wieczny nieg, a na sto-
kach pnocnych cign si rozlege, kolorowe piargi (ryc.
10) o gruboci 210 m. Kocio polodowcowy, z ktrego
udostpnia si zoe, jest otwarty na wschd; dno
wypeniaj moreny i lawy Andahua. Tylko od zachodu jest
sporo wychodni przede wszystkim kopuy intruzywne,
dacytowa i ryolitowa, z ktrymi wie si mineralizacj.
Dotd odkryto 12 y gwnych, ktre maj liczne
odgazienia. Istotne zasoby zota stwierdzono tylko w 6 z
nich. yy maj dugo 4001200 m, grubo 0,22,5 m i wwozach na wysokoci 32003600 m n.p.m. erodowane
stromy upad rednio 70o (ryc. 11). Odcinki produktywne
s znacznie krtsze, maj dugo do 100 m i zasig piono-
wy rzadko wikszy od 150 m. Cz y ma kierunek E-W,
inne ENE-WSW i ESE-WNW. Wystpuj w przeobrao-
nych andezytach porfirowych kopuy intruzywnej, brek-
cjach wulkanicznych i dajkach andezytowych kompleksu
Fullchulna (tab. 2). Te przedrudne dajki s zwykle nie zmi-
neralizowane. Przeobraenia polegaj na penetracyjnej
serycytyzacji i adularyzacji w pobliu y kwarcu, z nasile-
niem pirytyzacji i kalcytyzacji na kontakcie z niektrymi
yami (ryc. 12), oraz na rozlegej propilityzacji w dalszej
odlegoci od y (Rosas, 2001). Jest to zoe zota typu
niskosiarczkowego.
Gwnym skadnikiem y jest tworzcy kilka generacji
kwarc biay z tabliczkami kalcytu (mleczny), szary,
ametystowy i hialinowy oraz przezroczysty, druzowy
chalcedon. Generacji kwarcu o kolorze szarym towarzysz
siarczki (piryt, chalkopiryt, sfaleryt, galena i akantyt), siar-
kosole miedzi i srebra (tetraedryt, enargit, stefanit i poliba-
zyt) oraz elektrum i zoto rodzime (ryc. 13).
Zoe to zostao odkryte w 1991 r. i po wstpnym roz-
poznaniu podjto wydobycie w 1996 r. Jest ono prowadzo-
ne na ma skal i w stosunkowo bogatych partiach zoa,
aby zapewni zwrot kosztw eksploracji. Zawarto brze-
na zota w rudzie jest wic bardzo wysoka 15 g/t. Do
2001 r. wydobyto 37 400 t rudy o redniej zawartoci 20 g/t Au
i 175 g/t Ag (Llosa i in., 2002). W ostatnich latach produkcja
przekroczya 14 000 t rudy na rok, a w 2003 r. uzyskano z
niej 338 kg Au i 2,14 t Ag (www.buenaventura.com). Zaso-
by przemysowe wynosz 105 000 t o redniej zawartoci
18,5 g/t Au, co wystarczy tylko na 7 lat wydobycia.
Moliwoci powikszenia zasobw s ju niewielkie,
gdy sztolnia osigna dno kota polodowcowego. Roz-
waa si budow sztolni poszukiwawczych z ssiedniej
doliny od zachodu, ktra jest gboko wcita, lecz na razie
niedostpna komunikacyjnie. Budowa drogi przez t doli-
n, a moe i tunelu, skrciaby znacznie transport rudy z
kopalni Paula do zakadu przerbczego przy kopalni Shila.
Odlego powietrzna midzy tymi kopalniami wynosi tyl-
ko 10 km, ale obecnie wozi si rud na trasie 35 km przez
dwie niene przecze o wysokoci okoo 5200 m n.p.m.
Innym problemem jest wyznaczenie granic blokw
eksploatacyjnych. Oprbowanie bruzdowe wykonywane
jest co 2 metry po biegu y. Z caej szerokoci yy (kwali-
Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005
fikowanej megaskopowo) oraz boku wiszcego i lecego
pobiera si prbki o ciarze 4 kg i wysya co tydzie do
laboratorium w Limie. Po kolejnym tygodniu wyniki prze-
kazywane s do kopalni. W praktyce wic dopiero po 23
tygodniach od odsonicia przodku wiadomo, co mona
zakwalifikowa jako rud (do urobku), a co jako ska
ponn (do podsadzania).
Zoe Madrigal
Madrigal jest najniej pooon (3200 m n.p.m.) osad
grnicz omawianego regionu. Prawdopodobnie powstao
wczeniej ni kopalnie, przed konkwist, skupiajc lud-
no rolnicz. Osada ley na skraju uprawnej doliny Colca,
w miejscu, gdzie przechodzi ona w gboki kanion. Zbie-
gaj si tu spadajce z gr strome wwozy, gboko
wyobione w 300400-metrowej serii mioceskich ande-
zytw i zlepiecw. Erozja w wwozach odsonia niewiel-
ki pie dacytowy, intrudujcy w andezyty, oraz sfadowane
podoe skay osadowe grnej jury i dolnej kredy. W dwch
jest zoe i tam poprowadzono sztolnie kopalniane. yy
kruszcowe znajduj si w mioceskich skaach wulka-
nicznych i subwulkanicznych, a jedna z nich wchodzi w
niejlege upki mezozoiczne (Tumialn, 1991).
Warto tu zauway, e omawiane zoe znajduje si
jednoczenie na przedueniu linii stratowulkanw Ampa-
toSabancayaHualca Hualca i strefy asymetrycznych fadw
zbatych i skrzynkowych wzdu kanionu Colca. Jest to
wic wze tektoniczny i miejsce wyranego osabienia
skorupy ziemskiej.
Do zoa naley kilka y szczelinowych o biegu od
WNW-ESE do W-E, nachylonych 4075o ku pnocy. Naj-
wiksza z nich, Santa Rosa, ma dugo 4 km i jest
podunie przecita przesuwczo-zrzutowym uskokiem po-
mineralizacyjnym, ewidentnie reaktywowanym (Tumialn,
1991). W ssiedztwie zidentyfikowano 5 innych uskokw
grawitacyjnych i lewoprzesuwczych o zblionym kierunku
oraz system pniejszych uskokw poprzecznych. Na sku-
tek silnej erozji strefa utlenienia wystpuje szcztkowo.
Szczeliny wypenia kwarc kilku generacji z siarczkami
oraz pniejsze od nich kalcyt i rodochrozyt. Na gbszych
poziomach dominuj tekstury pasmowe y, a na pytszych
brekcje kwarcu otoczone siarczkami i spojone wglana-
mi. Wrd siarczkw przewaa piryt, zwaszcza w gbi,
sfaleryt (marmatyt i odmiana czerwona), galena i chal-
kopiryt. Podrzdnie wystpuj tetraedryt i siarkosole sre-
bra. yom towarzyszy sylifikacja, a w nieco wikszej
odlegoci serycytyzacja i propilityzacja; lokalnie pojawia
si granat (almandyn). W paszczynie yy Santa Rosa
stwierdzono 3 pnie rudne, kady o dugoci 200400 m,
pochylone 4045o na W, zwizane z nabrzmieniami i praw-
dopodobnymi kanaami doprowadzajcymi (Tumialn, 1991).
W ich osi stwierdzono najwiksz zawarto Cu i Ag,
ku brzegom przybywa Zn (610%) i Pb (35%). Inne yy
s krtkie i gwatownie zanikaj. Od kilku lat kopalnia
Madrigal jest nieczynna.
Koci w Madrigal zbudowano z pocztkiem XVII w.,
a potem rekontruowano po zniszczeniach przez trzsienia
ziemi (Gutirrez, 1986). Osada ta jest niefortunnie zlokali-
zowana na aktywnym uskoku, ktry przed kilku laty zrujno-
wa wie Maca po drugiej stronie doliny Colca i powoduje
osuwiska midzy tymi miejscowociami (Dvila i in., 1988).
Powierzchnia osuwisk wynosi okoo 1,4 km2. Biedny wys-
trj kocioa w Madrigal nie wskazuje na due korzyci z
647
Przegld Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005
bliskoci kopal. W drugiej poowie XIX wieku kopalnie
te byy modernizowane przez polskiego uchodc, iny-
niera Aleksandra Babiskiego (18231899). W latach 70. XX
wieku podjto budow drogi z Arequipy do Madrigal,
ktra obok projektu irygacyjnego Majes, przyczynia si
walnie do udostpnienia doliny Colca.
Wnioski
Opisane zoa rud zota i srebra tworz jeden z najwik-
szych okrgw z epitermalnych na wiecie, ktry jest
intensywnie badany, lecz nie znalaz jeszcze miejsca w
opracowaniach podrcznikowych.
Po stwierdzeniu, e kompleks wulkaniczny Andw
rodkowych obejmuje nie tylko pomioceskie centra erup-
tywne, nastpia radykalna zmiana pogldu o nieperspekty-
wicznoci tego sektora. Datowanie mineralizacji w Arcata i
Ares, wykrycie plioceskiej kaldery Caylloma, rozlegych
zmian hydrotermalnych w Cordillera Huanzo na pnoc od
Orcopampy, przejaww okruszcowania w plejstoceskiej
Cordillera del Barroso i w Mazo Cruz na SE od Arequipy
(Chacon i in., 1997) sugeruje moliwo trwania procesw
mineralizacji pod stratowulkanami w stadium solfataro-
wym i w systemach geotermalnych. Gorce rda s zna-
ne nad Rio Colca, w Huancarama opodal Orcopampy i na
przedueniu wycinka rozlegej strefy wulkanicznej, ktry
objlimy niniejszym opracowaniem. Odkrycia trwaj i
kolejne mog nastpi. Jednym z najbardziej perspekty-
wicznych obszarw wydaje si Cordillera Huanzo na
pnoc od Arcata, gdzie zidentyfikowano dwie kaldery i
widoczne s kolorowe strefy przeobrae w kwanych
lawach i tufach neogeskich (Ericksen i in., 1995).
Opisane zoa maj wiele cech wsplnych, co pozwa-
la na opracowanie modelu sucego poszukiwaniom.
Model opisowy, zaproponowany przez Heald i in. (1987),
a uszczegowiony dla Andw rodkowych przez Erickse-
na i in. (1995), sprawdzi si w oglnoci. Wikszo z & LEROY J. 1998 Formacin y evolucin de las vetas epitermales
naley do podtypu niskosiarkowego (adularowo-serycyto-
wego), a pojedyncze do powstajcego pycej wysoko-
siarkowego (endogenicznego siarczanowego). Trudno okreli
uprzywilejowany kierunek y. Rozpoznanie szczegowe
zoa Poracota powinno da odpowied na pytanie, czy
model manto sprawdzi si i czy mona prognozowa
odkrycie kolejnych, podobnych z.
Autorzy skadaj podzikowanie dr. Stanisawowi Dunin-Bor-
kowskiemu, profesorowi UNI w Limie i Uniwersytetu w Piura,
za nieocenione kontakty z geologami peruwiaskimi. Dr Cesar
Vidal udzieli zezwolenia na wstp do kopal okrgu Orcopam-
pa, zapewni gocin w osiedlach grniczych i transport, a iny-
nierowie wymienionych kopal towarzyszyli nam w terenie i
udzielili wyczerpujcych informacji.
***
Praca zostaa wykonana w ramach bada wasnych
AGH nr 10.10.140.037
Literatura
BLS J.L. 1989 Contexte structural des minralisations aurifres
pithermales dOrcopampa, Layo and Shila (dpartement dArequipa,
Prou). Rapp. BRGM 89 PER 054 GEO, 61p.
648
CALDAS J. 1993 Geologa de los cuadrangulos de Huambo y Orco-
pampa. INGEMMET Bul. 46, Lima.
CALDAS J., LA TORRE V., LAJO A., DAZ J. & UMPIRE L. 2001
Mapa geolgico del cudrngulo de Orcopampa (actualizado), 1:100
000 (digital). INGEMMET.
CANDIOTTI DE LOS RIOS H., NOBLE D.C. & MCKEE E.H. 1990
Geologic setting and epithermal silver veins of the Arcata district,
Southern Peru. Econ. Geol., 85: 14731490.
CHADWICK J. 2000 Latin gold. Mining Magazine 8: 6674.
CHACN N., CANCHAYA S., MORCHE W. & ARANDA A. 1997
Metalogenia como gua para la prospeccin minera en el Per. Bol.
Soc. Geol. Per, 87: 1537.
CM Buenaventura www.buenaventura.com
DVILA D., DAZ G. & MONTOYA M. 1988 Mapa geolgico del
cudrngulo de Cailloma, 1:100 000. INGEMMET.
ERICKSEN G.E., CUNNINGHAM C.G. & EYZAGUIRRE V.R. 1995
Models of precious-metals deposits in the Neogene and Quaternary
volcanic complex of the Central Andes. Soc. Geol. Peru., Vol. Jubilar
A. Benavides, 103125.
Estudio de los recursos minerales del Per, franja No 2. Bol. 11, serie
B: Geologa Econmica. INGEMMET, Lima 2002.
FORNARI M. & VILCA C. 1979 Mineralizacin argentfera asocia-
da al volcanismo cenozoico en la faja Puquio-Cailloma. Bol. Soc.
Geol. Peru, 60 (4): 101128.
GAA A. & PAULO A. 2005 Karowate wulkany formacji Anda-
hua w poudniowym Peru. Prz. Geol. 53: 320326.
GIBSON P.C., NOBLE D.C., BENAVIDES R. & MAYTA O. 1993
Discovery, development, and production of a blind Ag-Au bonanza in the
Calera vein, Orcopampa district, Peru. Int. Geology Rev., 35: 780796.
GIBSON P.C., MCKEE E.H., NOBLE D.C. & SWANSON K.E. 1995
Timing and interrelation of magmatic, tectonic and hydrothermal activity
at the Orcopampa district, Southern Peru. Econ. Geol., 90: 23172325.
GUTIRREZ R., ESTERAZ C. & MLAGA A. 1986 El Valle del
Colca (Arequipa). Inst. Argentino de Invest. en Historia de Arquit. y
del Urbanismo, Buenos Aires, 185.
HEALD P., FOLEY N. & HAYBA D. 1987 Comparative anatomy
of volcanic-hosted epithermal deposits: acid-sulphate and adularia-seri-
cite types. Economic Geology, 82 (1): 125.
HENLEY R.W. 1986 The geothermal framework of epithermal
deposits. Rev. Econ. Geology, 2: 124.
LLOSA F., ROSAS J., BAILLY L. & CHAUVET A. 2002 Control
estructural y modelo de formacin de las vetas epitermales Au-Ag de
Mina Paula Arequipa. XI Congr. Peruano de Geologa, Lima.
Mapa metalognico de la regin fronteriza entre Argentina, Bolivia,
o o
Chile y Per (14 S x 28 S). Serv. Nac. de Geol y Minera, Publ. Geol.
Multinacional ? 2. SERNAGEOMIN, Santiago de Chile 2001.
MARCOUX E., CASSARD D., FAURE M., LLOSA F., ANDR A.-S.
Au-Ag en la Cordillera Shila, al sur del Per.
MAYTA O., BARRIONUEVO H., NOBLE D., PETERSEN U. &
VIDAL C. 2002 Vetas de oro nativo y telururos de oro en el sector
Chipmo, districto minero de Orcopampa, sur del Per. XI Congr. Peru-
ano de Geologa. Soc. Geol. Per, Lima.
MAYTA O., GAMARRA L. & SALAZAR J.C. 2003 Mineralizacin
de oro en veta Nazareo. XXVI Convencin minera. Arequipa.
MAYTA O. & LAVADO M. 1995 Controles estructurales de la
mineralizacin de la veta Calera Orcopampa Arequipa, Sur Per.
Soc. Geol. Peru., Vol. Jubilar A. Benavides, 193204.
NOBLE D., NAVARRO P, QUISPESIVANA L., PETERS L. &
MCKEE E. 2003 Ash flow sheets of Early Miocene and Early Plio-
cene age are present in the Castillo de Callali, Arequipa department,
Southern Peru. Bol. Soc. Geol. Peru., 95 (7): 3338.
PITOWSKI A. & BZDAK Z. 2003
rda Amazonki: Ostatnia
audiencja u krlowej rzek. National Geographic (Polska), 10 (49).
ROSAS J. 2001 Proyecto Paula 49. CEDIMIN S.A.C.
SBRIER M. & SOLER P. 1991 Tectonics and magmatism in the
Peruvian Andes from late Oligocene time to Present. [In:] Harmon
R.W. & Rapela C.W. (eds.) Andean magmatism and its tectonic set-
ting. Geol. Soc. Amer. Spec. Paper 265: 259278.
SILBERMAN M.L., MCKEE E.H. & NOBLE D.C. 1985 Age of
mineralization at the Cailloma and Orcopampa silver districts, southern
Per. Isochron/West, 43: 1718.
SOULAS J.P. 1977 Las fases tectonicas del Terciario Superior en
Per corte Ayacucho-Pisco. Bol. Soc. Geol. Per, 5758: 5972.
TUMIALN P. 1991 Consideraciones geolgicas de la veta Santa Rosa
(Mina Madrigal Arequipa). Bol. Soc. Geol. Per., 82 (12): 99104.
U.S. Geological Survey www.usgs.gov
VIKRE P.G. 1989 Fluid-mineral relations in the Comstock Lode.
Econ. Geol., 84: 15741613.
Epitermalne zoa zota i srebra w okolicy Orcopampa i Caylloma, poudniowe Peru
(patrz str. 639)

p
q
te
te te

Au b q
te
b s
p
p te
q
q p
0,1mm 6 0,1mm 7

Ryc. 6. Tellurki zota i srebra (te), zoto rodzime (Au),

bizmutyn (b) i piryt (p) w kwarcu yowym (q).
Kopalnia Chipmo, ya Nazareo. wiato odbite.
Wszystkie fot. A. Paulo
Fig. 6. Gold-silver tellurides (te), native gold (Au),
bizmuthinite (b) and pyrite (p) in quartz (q). Naza-
reo vein, Chipmo gold mine. Reflected light. All
photographs by A. Paulo
Ryc. 7. Piryt (p), sfaleryt (s) i tellurki zota i srebra (te),
w kwarcu yowym (q). Kopalnia Chipmo, ya
Nazareo. wiato odbite
Fig. 7. Pyrite (p), sphalerite (s) and gold-silver tel-
lurides (te) in quartz (q). Nazareo vein, Chipmo
gold mine. Reflected light
Ryc. 8. Zotonona ya rodochrozytowo-kwarco-
wa Sando Alcalde w kopalni Shila
Fig. 8. Gold-bearing rodochrosite-quartz vein San-
do Alcalde in Shila mine
Ryc. 9. Wejcie do sztolni na poziomie 5225 m n.p.m.
w kopalni Paula
Fig. 9. Adit entrance at the level 5225 m a.s.l. to the
8 Paula mine

703
 Epitermalne zoa zota i srebra w okolicy Orcopampa i Caylloma, poudniowe Peru
(patrz str. 639)

10

s
B
Au
q q
cp

11 Au
s 0,1mm
12

Ryc. 10. Krajobraz wok kopalni Paula. Na pierwszym planie
skay hydrotermalnie przeobraone, w tle stratowulkany
Sabancaya i Ampato. Fot. A. Gaa
Fig. 10. Landscape around the Paula mine. In the foreground
hydrotermally altered rocks, at the horizon Sabancaya and
Ampato stratovolcanoes. Photo A. Gaa
Ryc. 11. Zotonona ya kwarcowa EspaZola w kopalni Paula.
Ryc. 11 i 12 fot. A. Paulo
Fig. 11. Gold-bearing quartz vein EspaZola in Paula mine.
Fig. 11 and 12 photo A. Paulo
Ryc. 12. Zotonona ya wglanowo-kwarcowa NazareZo w
kopalni Paula: A w przypowierzchniowej czci wystpuj
to-brzowe skupienia wtrnego limonitu po pirycie; B
zoto rodzime (Au), chalkopiryt (cp) i sfaleryt (sp) w kwarcu
yowym (q). wiato odbite, fot. czarno-biaa
Fig. 12. The gold-bearing carbonate-quartz vein NazareZo in
Paula mine: A near surface section note yellow-brown
secondary limonite; B native gold (Au), chalcopyrite (cp)
and sphalerite (sp) in quartz (q). Reflected light, black and
white photo

View publication stats