Agnieszka Kamierczak

Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

ze szczeglnym uwzgldnieniem terapii nowotworw

Leki rolinne, towarzyszc ludziom od wiekw, s jednymi z najatwiej dostpnych

substancji leczcych. Z wielu wzgldw, ktre porusz w niniejszym artykule, rod-
ki te znalazy zastosowanie w lecznictwie niemedycznym. We wstpie chciaabym
uzasadni uycie kategorii lecznictwo niemedyczne do omawianej grupy praktyk
terapeutycznych. Istniej rne nazwy stosowane wobec terapii leczniczych bdcych
poza systemem medycyny akademickiej. Nazwy te akcentuj rozmaite elementy tych
praktyk: medycyna naturalna (oparta na siach natury), ludowa czy tradycyjna (od-
noszca si do tradycji kulturowej danego regionu), niesprawdzona (niepotwierdzo-
na dowodami naukowymi), nieortodoksyjna, niekonwencjonalna, nieoficjalna, bd
paramedycyna (bdca poza gwnym nurtem lecznictwa), medycyna alternatywna
(wskazanie na niezaleno tych metod od medycyny akademickiej), medycyna z po-
granicza czy komplementarna (akcentowana jest moliwo poczenia tych metod
z medycyn akademick). Niewtpliwie mankamentem powyszych terminw jest
uywanie sowa medycyna, ktre to dotyczy nauki akademickiej ze wszystkimi tego
konsekwencjami. W zwizku z powyszym w tej pracy opiera si bd na zapropo-
nowanym przez Wodzimierza Pitkowskiego1 sformuowaniu lecznictwo nieme-
dyczne, ktre do dobrze opisuje jakie jest miejsce tych praktyk w spoeczestwie.
Zaproponowana przez wymienionego autora struktura wewntrzna tego zjawiska za-
wiera nastpujce kategorie: samolecznictwo, lecznictwo ludowe oraz praktyki lecz-
nicze uzdrowicieli. Te trzy elementy zostan poruszone w artykule, cho zagadnienia
lecznictwa ludowego w niewielkim stopniu i raczej w kontekcie historycznym.
Podstawowe zagadnienia badawcze, ktre bd poruszone w tym artykule doty-
cz: 1) sposobw opisywania lekw rolinnych w terapiach niekonwencjonalnych; 2)
sposobw wykorzystywania rodkw rolinnych w niekonwencjonalnych terapiach
nowotworw; 3) sposobw uwiarygodniania lekw rolinnych proponowanych przez
uzdrowicieli.
Zdecydowana wikszo nurtw terapeutycznych, ktre obecnie zaliczamy do
lecznictwa niemedycznego narodzia si bd przybraa nowe ksztaty w XIX w. Jak

1
W. Pitkowski, Lecznictwo niemedyczne w Polsce. Tradycja i wspczesno, Lublin 2008, s. 33-
63.

349
 Agnieszka Kamierczak

wskazuje Jaromir Jeszke charakterystyczne dla tych nurtw byy znaczne kontrower-
sje, jakie budziy w rodowiskach akademickich, a take do szeroka akceptacja spo-
eczna2. Bardzo wane dla zrozumienia tego czym jest lek w lecznictwie niemedycz-
nym wydaje si uporzdkowanie samych poj zdrowia i choroby w tych nurtach.
Przedstawiciele lecznictwa niemedycznego odwouj si do dugiej tradycji tego typu
terapii, wskazujc e przez dugi okres dwie gazie lecznictwa (medyczne i nieme-
dyczne) byy komplementarne3. Podaj przykady staroytnej medycyny egipskiej,
wity Asklepiosa, Hipokratesa, ktrego ujcie procesu leczenia jako wspomaga-
nia naturalnych moliwoci zdrowienia czowieka wyjtkowo dobrze wpasowuje
si w koncepcj istoty leczenia w terapiach niemedycznych. Kolejne przykady ho-
listycznego podejcia do leczenia pacjenta to koncepcje Hildegardy z Bingen, czy
Paracelsusa, uwaanego za jednego z prekursorw nowoytnej medycyny4. Ogromne
uznanie dla Paracelsusa i jego dokona wrd uzdrowicieli wida midzy innymi
w uyciu jego nazwiska w duej iloci nazw czy to gabinetw, czy stron interneto-
wych powiconych terapiom naturalnym. Paracelsus akcentowa, e wiat bdc
stworzonym przez Boga jest stale od niego zaleny. Czowiek jako mikrokosmos ma
wszystkie te same skadniki co wszechwiat, czyli makrokosmos. Natura bya ywym
organizmem, podlegajcym nieustannym zmianom. Jej ujcie byo panteistyczne. To
swoiste powizanie czowieka ze wszechwiatem ma kluczowe znaczenie w rozumie-
niu zdrowia i choroby. Boski pierwiastek wiata ukazywa si w czowieku jako duch
osobniczy archaeus, ktry zarzdza wszystkimi czynnociami ciaa5. Ponadto na
ludzkie ciao dziaay take inne wpywy (entia),wrd ktrych Paracelsus rozrni
Boskie, duchowe, astralne, naturalne i materialne. Powinny by one w rwnowadze,
aby utrzymywa czowieka w zdrowiu6. Te wpywy opanowujc archeusza powodo-
way choroby. Pojcie choroby jest tu wic spirytualistyczne. Dlatego te proces lecze-
nia mia przede wszystkim uwolni archeusza, ktry bdc obezwadniony nie mg
kontrolowa przebiegu czynnoci yciowych. Uleczy chorob moe sama natura,
gdy natura jest Bogiem, a przykadem takiego dziaania jest chociaby gojenie si
ran7. Paracelsus zaleca wic rodki naturalne, takie jak: wiee powietrze, spokj,
diet, wody mineralne. Boena Ponka-Syroka tak ujmuje lecznicz koncepcj Pa-
racelsusa: () Stwrca, tworzc choroby, razem z nimi stworzy w przyrodzie, na

2
J. Jeszke, Historyczne rda wspczesnych nurtw lecznictwa niemedycznego i ich spoecznej
akceptacji, [w:] M. Libiszowska-tkowska, M. Ogryzko-Wiewirowska, W. Pitkowski (red.),
Szkice z socjologii medycyny, Lublin 1998, s. 63. Por. te. R. Jtte, Historia medycyny alternaty-
wnej. Od magii do naturalnych metod leczenia, tum. K. Jachimczak, E. Ptaszyska-Sadowska,
Warszawa 2001.
3
Nie mona mwi o istnieniu medycyny alternatywnej tak dugo, jak nie istnia jeden standard
kliniczny medycyny, ktrego ksztatowanie przypada na lata 1750-1850.
4
Por. Historia medycyny naturalnej medycyna naturalna w Europie, www.medycynaintegralna.
pl / historiamedycynynaturalnej [dostp: 24.05.2013r.]
5
W. Szumowski, Historia medycyny filozoficznie ujta, Kty 2008, s. 402-403.
6
B. Ponka-Syroka, Niemiecka medycyna romantyczna, Warszawa 2007, s. 206-207.
7
W. Szumowski, op.cit., s. 403.

350
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

zasadzie harmonii, odpowiednie rodki o charakterze duchowym (arcana), skuteczne

w leczeniu owych chorb. rodki te czerpi sw moc lecznicz z mocy Stwrcy. Ich
rozpoznanie umoliwiaj znamiona (signa), dostpne poznaniu zmysowemu, ktre
pozwalaj czy na zasadzie analogii lek i chorob. Duchowe arcana zawarte w le-
kach odgrywaj, zdaniem Paracelsusa, aktywn rol w przebiegu leczenia. Oddzia-
uj na duchow si organizmu (archeusza), przywracajc mu zdolno sprawnego
dziaania8. Mamy tu bardzo yw do dzi tradycj apteki Natury, w ramach ktrej
cay wiat jest aptek i mona w nim znale lekarstwa na wszelkie dolegliwoci. Leki
znajdywane s poprzez skojarzenia, a w sumie, na bdnym zastosowaniu zasady
skojarze idei jak stwierdziby Edward Tylor9, bowiem idealne skojarzenia zostay
uznane za rzeczywiste. Widzimy tu zasad sympatycznoci, wedle ktrej podobne
wywouje podobne. James Frazer opisujc magi stwierdza, e w sztuce magicznej
nastpuje faszywa interpretacja istoty poszczeglnych praw rzdzcych10 nastp-
stwem wydarze. Bdne powizanie tych idei prowadzi do magii homeopatycznej
lub naladowczej, czyli: Pierwsza zakada, e podobne wywouje podobne, wzgld-
nie, e skutek podobny jest do przyczyny; druga, e rzeczy, ktre kiedy pozostawa-
y w stycznoci ze sob, nadal dziaaj na siebie nawet wtedy, gdy kontakt fizyczny
przesta istnie11. Zasada sympatycznoci, charakterystyczna dla renesansowej magii
naturalnej, daa podstaw Hahnemannowi do stworzenia homeopatii.
Przekonania o specyficznym poczeniu makrokosmosu i mikrokosmosu s pod-
staw wielu nurtw diagnostycznych i terapeutycznych lecznictwa niemedycznego.
Jak zaznaczy Wodzimierz Pitkowski, w odniesieniu do analizowanych bada et-
nograficznych, pogldy i zachowania czci ludnoci wiejskiej w kontekcie zdrowia
i choroby ujawniaj nadal tradycyjn czno czowieka (cis i realn) z przyrod,
kosmosem i caoci otaczajcego wiata, wi ta ma charakter niepodzielny i inte-
gralny12. Tego typu przekonania, charakterystyczne dla kultur typu ludowego, mog
znacznie wpywa na zwikszon akceptacj metod naturalnych w lecznictwie. Zwra-
ca na to uwag Jzef Burszta wskazujc, e przeszo ma ogromne znaczenie dla
dzisiejszej interpretacji faktw dotyczcych pochodzenia, diagnozowania i leczenia
chorb13. Ludwik Stomma podejmujc si zadania odszyfrowania matrycy ludowego
spojrzenia na wiat Tablic Mendelejewa, jak sam je nazwa, wskazuje na ogrom-
ne znaczenie sigania do wyobrae mitycznych przy interpretacji ludowych tera-
pii leczniczych14. Jest to o tyle wane, e atwo da si zwie wspczesnym uzdro-
wicielom wskazujcym na rozmaite analogie pomidzy ich terapiami a medycyn

8
B. Ponka-Syroka, op.cit., s. 207.
9
S.J. Tambiah, Magia, nauka, religia a zakres racjonalnoci, tum. B. Hlebowicz, Krakw 2007,
s. 51-52.
10
J. Frazer, Zota ga, Warszawa 1969, tum. H. Krzeczkowski, s. 71.
11
Ibidem, s. 37.
12
W. Pitkowski, op.cit., s. 220.
13
J. Burszta, Lecznictwo ludowe , [w:] Kultura ludowa Wielkopolski, t. 3, Pozna 1967, s. 295.
14
L. Stomma, Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Warszawa 1986, s. 151-196.

351
 Agnieszka Kamierczak

akademick. Podaje si za przykad podobiestwa, pprawdy, a dana terapia bywa

lokowana na uboczu nauki i zapomina si wwczas o jej zapleczu magicznym.
rodki terapeutyczne stosowane w lecznictwie niemedycznym odpowiadaj spe-
cyficznej etiologii chorb. W wielu nurtach tego lecznictwa spotykamy przekonania
dotyczce zachwiania rwnowagi organizmu, np. energetycznej15, bd te obecne
s przekonania o nagromadzeniu rnych toksyn w organizmie, ktre trzeba usu-
n, a organizm sam zacznie wraca do zdrowia. Bardzo popularne w terapiach nie-
medycznych jest owo przekonanie o pobudzeniu organizmu do samozdrowienia,
przez co terapie s postrzegane jako specyficzne bodce. Tego typu przekonania
do dobrze oddaje cytat Naturalnym stanem czowieka jest dobre zdrowie. Jeli
organizm nie funkcjonuje normalnie to tylko wskutek choroby. Wszystkie choroby
i niestabilnoci pracy organizmu czowieka nastpuj po tym, jak w naszym ciele
energetycznym wystpi zakcenia. W organizmie ludzkim wystpuj odpowiednie
wibracje. Jeli jaki organ zaczyna funkcjonowa wbrew istniejcemu porzdkowi
wskutek zablokowania przepywu energii, w naszym ciele fizycznym objawia si to
chorob lub innymi objawami typu bl lub dyskomfort. Medycyna konwencjonalna
nie bierze tego pod uwag, eliminuje tylko skutki zapominajc o przyczynach cho-
robliwych dolegliwoci. Niekonwencjonalne metody leczenia jakimi s medycyna
naturalna i ludowa eliminuj w sposb bardzo efektywny zarwno przyczyny jak
i objawy istniejcej choroby. Przez ten stan rzeczy z wieloma chorobami medycyna
klasyczna po prostu sobie nie radzi. Mwic inaczej nawet nie ma moliwoci pora-
dzenia sobie z wieloma chorobami leczc czowieka w ten wanie sposb16. Zostaa
tu zwrcona uwaga na tosamo metod lecznictwa naturalnego i ludowego. Owa
naturalna rwnowaga17, o ktrej wspominaj uzdrowiciele, byaby czym na ksztat
mikrokosmosu. Gdy dochodzi do zachwiania tej subtelnej rwnowagi organizm nas
alarmuje, wysyajc sygnay bl, dyskomfort czy wreszcie choroba. Wwczas czo-
wiek moe poszuka rozwizania w lecznictwie naturalnym (makrokosmos). Od-
nonie wspczesnego nawrotu do takich form terapii, Maria Immacolata Macioti
zajmujca si wspczesnymi praktykami magicznymi pisze: Sdz, e mamy do
czynienia z poszukiwaniem sensu. Zreszt leca u podstaw tych praktyk i tych wie-
rze koncepcja natury jest chyba dyskusyjna. Z pewnoci ma ona aspekty mityczne;
bo i gdzie jest dzisiaj natura cakowicie nie skaona, zdolna interweniowa jak ycz-
liwa matka, by przywraca zachwian rwnowag, na powrt napenia spokojem
i pogod ciao i dusz?18. Zwrmy uwag w tym kontekcie, e wiele substancji
w lekach stosowanych dzi przez medycyn akademick jest pochodzenia zioowego.

15
Oczywistym wydaje si tu skojarzenie z patologi humoraln, w ramach ktrej za przyczyn
stanu chorobowego uznaje si brak rwnowagi humorw.
16
Medycyna naturalna w praktyce, http://medico.seomex.pl / , [dostp: 27.05.2013 r.]
17
Naley doda, e przekonania traktujce organizm jako specyficzny ukad bdcy w rwno-
wadze maj charakter ponadkulturowy [Por. P. Salmon, Psychologia w medycynie:wspomaga
wspprac z pacjentem i proces leczenia, tum. M. Gajdziska, Gdask 2002, s. 81].
18
M.I. Macioti, Mity i magie zi, tum. I. Kania, Krakw 2006, s. 68.

352
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

Omawiana perspektywa traktuje je czsto jako zbyt agresywne, nachalne, a czasem

wskazuje na ich du szkodliwo, stawiajc te rodki w opozycji do tych prawdzi-
wie naturalnych. W tym kontekcie ciekawie jawi si dyskusja, o ktrej wspomina
Kaja Marchel19 dotyczca unijnej dyrektywy nakazujcej rejestracj tradycyjnych
zioowych produktw leczniczych. Przepis ten by interpretowany jako zwycistwo
wielkiego przemysu farmaceutycznego. Trzeba doda, e tego typu zarzuty nie s
rzadkie w sporach tych dwu nurtw leczniczych.
W opisach rodkw rolinnych wykorzystywanych w terapiach lecznictwa nie-
medycznego mona zauway kilka charakterystycznych elementw. W czasopimie
Poradnik Uzdrawiacza, na pytanie dlaczego warto stosowa zioa autor odpowia-
da: Zioa wracaj do ask. Przede wszystkim dlatego bo s dobrym i tanim lekiem.
Bo s lekiem naturalnym, co w wiecie przesyconym chemi jest form powrotu do
natury. Bo s sprawdzonym historycznie dowiadczeniem ludzi od wielu wiekw.
Bo pozwalaj poczy ruch (zbieractwo) z przyjemnoci i poytkiem. Bo ucz nas
szacunku dla przyrody i praktycznego wdraania ekologii. Bo dziaaj wielostron-
nie i bezpiecznie. Bo nawet w miecie moemy skorzysta ze sklepw zielarskich.
Bo moemy poczy przyjemno upraw zi z ozdob ogrodu. Bo w zasigu rki
mamy tysice przepisw i porad stosowania lekw zioowych20. Przede wszystkim
odwoujc si do czasw przeszych spotykamy przekonanie o wielkiej sile tych rod-
kw, potwierdzonej latami dowiadcze. Niewtpliwie dotyczy to rwnie tradycji
lecznictwa ludowego. Jak wskazuje jednak Ludwik Stomma polska kultura ludowa
nie kierowaa si skutecznoci terapii, a raczej przekonaniami natury mitycznej21.
Moemy odnie si rwnie do tego co napisano ju powyej. Silne przekonanie
o skutecznoci rodkw rolinnych, ich mocy wie si z zaufaniem wobec natury
traktowanej jako rozumnej, dobrej, pomocnej. Myl, e midzy innymi te z tego
wynikaj przewiadczenia o bezpieczestwie rodkw zioowych. Natura przecie
nie mogaby nam szkodzi. Terapie zioowe s przeciwstawiane chemii lekom
syntetycznym i maj stanowi swoisty powrt do ycia zgodnego z naturalnym ryt-
mem wiata. Oczywicie nie mona nie wspomnie w tym kontekcie o maej wie-
dzy, jak wikszo z nas dysponuje na temat rodkw rolinnych. Niewiele wiemy
o toksycznoci preparatw rolinnych, o ich interakcjach z lekami syntetycznymi
i innych zagroeniach jakie mog nie22. Uzdrowiciele skupiaj si raczej na dzia-
aniach niepodanych wywoanych lekami syntetycznymi: Bardzo niedobrze si
dzieje, e nawet farmaceuci i osoby uwaajce si za autorytety medyczne gardz
zioami, a preferuj wycznie silne syntetyczne specyfiki, nierzadko bardzo drogie,

19
K. Marchel, Internetowa oferta zioolecznicza w kontekcie problemu lecznictwa niemedycznego,
[w:] B. Ponka-Syroka, A. Syroka, K. Sudo (red.), Lek rolinny historia i wspczesno, t. 1,
Wrocaw 2012, s. 272-273.
20
L. Kmietowicz, Dlaczego zioa?, Poradnik Uzdrawiacza 2013, nr 4 / 245, s. 30.
21
L. Stomma, op.cit., s. 193-196
22
A. Dugosz, E. Budacz, Toksyczno preparatw rolinnych, [w:] B. Ponka-Syroka, A. Syroka, K.
Sudo (red.), Lek rolinny,s. 241-253;

353
 Agnieszka Kamierczak

ktre co prawda czasami i szybko skutkuj, ale maj szereg dziaa niepodanych23.
Ponadto wielokrotnie pojawia si opozycja drogie (syntetyczne) tanie (zioowe):
Ile lekw kupi przecitny polski senior za swoj emerytur? Pytanie staje si reto-
ryczne i irytujce. Std te warto powraca do terapii zioowych, zwaszcza u osb
w starszym wieku, u ktrych organizmy s osabione, przecione i niewydolne24.
Aspekty ekonomiczne czsto s poruszane przez uzdrowicieli. Ten element bdzie
szczeglnie widoczny w niektrych terapiach nowotworw.
Nowotwory stanowi t grup chorb, ktrych wspczeni ludzie coraz bardziej
si obawiaj. Nic wic dziwnego, e jestemy w stanie zrobi wiele, aby do tego nie
dopuci, bd te w przypadku choroby poszukiwa uzdrowienia. Lecznictwo nie-
medyczne ma sporo do zaoferowania zarwno w kwestii profilaktyki, jak i terapii.
Poczwszy od rozmaitych terapii homeopatycznych, poprzez uzdrawianie duchowe
czy energetyczne, a skoczywszy na przernych rodkach rolinnych itp. Metoda-
mi homeopatycznymi, czy bioenergoterapi nie bd si zajmowaa w tym artykule,
mimo e temat jest niezwykle interesujcy. Bardzo czsto terapiom energetycznym
towarzysz rne specyfiki rolinne, ktre dodatkowo bd wspomaga zdrowienie
organizmu. Analizujc zebrany materia zauway mona, e oferta leczenia rodka-
mi rolinnymi dotyczy dwch mechanizmw dziaania: 1) terapia powinna prowa-
dzi do oczyszczenia organizmu z toksyn, chemii, rnych szkodliwych substancji,
ktre spowodoway chorob; 2) terapia powinna wzmacnia ukad odpornociowy,
aby sam organizm mg zwalczy chorob.
Na pocztku przedstawi metod, ktra zrobia ju troch zamieszania w me-
diach. Lekarze, ktrzy w telewizji polecali leczenie raka cieciork, bd si musieli
tumaczy przed rzecznikiem odpowiedzialnoci zawodowej Wielkopolskiej Izby Le-
karskiej. Jeden z nich, adiunkt Uniwersytetu Medycznego, prawdopodobnie stanie
przed komisj etyki swojej uczelni25 donosi w 2010 r. portal Gazeta.pl. Mowa jest
tu o metodzie Absorpcji Neutralnej Infekcji (Neutral Infection Absorption w skr-
cie NIA) opracowanej przez dr Georgea E. Ashkara. George Ashkar uwaa, e rak
spowodowany jest nagromadzonymi przez lata w organizmie zwizkami chemiczny-
mi. Komrki rakowe to skutek tego procesu. Jak dowiadujemy si ze strony interne-
towej powiconej metodzie oraz innych, ktre t metod propaguj, dr Ashkar jako
dziecko dokona pewnego odkrycia: Pewnego dnia may George tak si spieszy do
kolegw, e przypali mleko potrzebne do produkcji jogurtu. Sprbowa: jogurt nie
nadawa si do jedzenia. Zostawi jogurt na piecu. Po kilku godzinach mama spytaa,
w jaki sposb udao mu si zrobi tak cudowny jogurt. George nie wierzy: zebrany
z gry jogurt by wymienity, wszystkie mieci chemiczne zebray si w wodzie,
ktra zostaa na dnie. George mia zacicie fizyka zacz eksperymentowa, zasady

23
J.P. Tarnowski, Zioa wzmacniajce seniorw, Poradnik Uzdrawiacza 2013, nr 4 / 245, s. 3.
24
Ibidem, s. 3.
25
M. Bielicka, Rak? Lekarz: chemioterapi zastp cieciork, http://poznan.gazeta.pl/poznan/
1,36001,7607681,Rak__Lekarz__chemioterapie_zastap_cieciorka.html#ixzz16NYKdRsE, [dostp:
27.05.2013 r.]

354
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

fizyki przenoszc na organizm czowieka i walk z chorobami cywilizacji26. Ashkar

postanowi kontynuowa pasj i zosta fizykiem. Praca doktorska zostaa przygo-
towana na Uniwersytecie omonosowa w Moskwie. Gdy sam zachorowa na raka
trzustki w Stanach Zjednoczonych zrobiono mu operacj. Nie zgodzi si jednak na
chemioterapi i opracowa wasn metod usuwania komrek nowotworowych z or-
ganizmu. Kancerogeny do krwi dostaj si, midzy innymi, z pokarmem przedsta-
wia na wykadzie w Kowarach George Ashkar to, wszelkie pestycydy, konserwanty,
rodki ochrony rolin itp. Kancerogeny pozwalaj na chemiczne poczenie si ze
zdrow komrk promotorw czyli strzpw komrek rozerwanych na skutek
silnych traumatycznych przey, stresw, obaw, pozostawania dugo w sytuacjach
beznadziejnych27. Jeszcze kilkadziesit lat temu kumulowanie niebezpiecznej iloci
kancerogenw trwao 40-50 lat, dzi to ju wedug Ashkara 10-15 lat. Metoda NIA
jest wic oparta o specyficzn etiologi chorb nowotworowych, w ramach ktrej
wiele czynnikw jest pomijanych. Przyjrzyjmy si samej metodzie. Terapia polega
ma na oczyszczaniu organizmu z nagromadzonych kancerogenw, zalegajcych
w systemie limfatycznym oraz na stymulacji naturalnych zdolnoci organizmu do
samouzdrawiania. Stymulacj powoduje neutralna infekcja. Wykorzystywana jest do
tego ciecierzyca. Pacjent powinien zrobi ma rank na ciele w mikkim miejscu,
z dala od koci (najlepiej na ydce). Nastpnie z pomoc soku z czosnku przyka-
danego przy uyciu specjalnego piercienia utworzy si na skrze pcherz. Pacjent
powinien pozbawi pcherz skry i w ran woy ziarno ciecierzycy, po czym ran
przykrywamy liciem kapusty i gaz, a na zakoczenie ciasno owijamy bandaem
elastycznym. Codziennie naley ran oczyszcza i wymienia ziarno ciecierzycy. Me-
toda powinna trwa 6 miesicy albo duej, jeli choroba nie znikna. Trzeba doda,
e dr Ashkar zaleca stosowanie metody NIA profilaktycznie, gdy wwczas zapobie-
gamy powstawaniu choroby nowotworowej28. Wanym elementem koncepcji Ashka-
ra jest fakt, i sprzeciwia si on chemioterapii i radioterapii wskazujc, e dodatkowa
porcja szkodliwych substancji chemicznych jest niebezpieczna dla pacjenta. Na stro-
nie internetowej czytamy: Uwaga mionicy chemioterapii! Zatruwanie organizmu
w sytuacji kiedy on ju jest i tak totalnie zatruty (rak to chemizacja organizmu), jest
tylko pogorszeniem sytuacji!29. Ashkar bdc przeciwnikiem chemioterapii oskar-
a lekarzy o to, e wykorzystuj w ten sposb pacjentw w celu zarobienia na nich
pienidzy, podczas gdy on ma jedyn skuteczn metod usuwania przyczyny raka
(a take innych chorb szczeglnie nieuleczalnych, jak np. AIDS). Lekarze nie tylko
nie wiedz czym jest rak, ale wiadomie szkodz pacjentom, okrutnie ich okamujc:
To bardziej przypomina rozbj ni leczenie twierdzi Ashkar. Uwaa, e problem

26
Cieciorka zamiast chemioterapii?, http://mpjeszlachetnezdrowie.blox.pl/2009/09/Cieciorka-
zamiast-chemioterapii.html, [dostp: 27.05. 2013 r.]
27
Ibidem.
28
Http://www.lekarstwonaraka.com.pl/index.htm, [dostp: 27.05.2013 r.]
29
Ibidem.

355
 Agnieszka Kamierczak

raka nie jest medyczny, gdy nie powoduj go adne drobnoustroje, lecz fizyczny,
przez co sam, jako fizyk moe by autorytetem w tej dziedzinie30.
Na forach internetowych cieciorkujcy pacjenci opowiadaj o swoich wrae-
niach z metod. Dla wikszoci wane jest to, e jest tania. Wielu podkrela, e nikt
na tym nie zarabia, wic moe metoda jest skuteczna. George Ashkar zachca: Po-
konaj raka na zawsze! Wyrzu z organizmu kancerogeny za 25 groszy dziennie31.
Tanio tej metody niewtpliwie przyciga pacjentw. Ten argument take mog
wykorzystywa zwolennicy metody twierdzc, e jest ona zwalczana przez lekarzy
i naukowcw, gdy jest taka tania i nikt nie moe zarobi na chorych pacjentach.
Autor NIA prbowa bezskutecznie zainteresowa lekarzy swoj metod i jak uwaa
Lobby farmaceutyczne nie dopuci do gosu prost i tani metod leczenia32. Tego
typu argumenty pojawiaj si bardzo czsto przy cudownych kuracjach antynowo-
tworowych. Za propagowanie tej metody stan w Nowym Jorku przed sdem: Po
prowokacji FBI aresztowany za leczenie bez uprawnie i skazany na 5 tysicy do-
larw grzywny, pomimo zezwolenia Federal Drug Administration33 na stosowanie
swojej metody34.
Z podanych na stronie propagatorw tej metody danych wynika, e zdecydowana
wikszo orodkw prowadzcych inicjacj metody NIA znajduje si w Polsce35.
Organizowane s take kursy, na ktrych mona zdoby certyfikat i zosta specjalist
od inicjacji metody NIA. Co ciekawe, kursy obejmuj take inne niekonwencjonal-
ne formy diagnostyki i profilaktyki zdrowotnej, takie jak: medytacja na czakramie
mocy nauka wizualizacji afirmacje zdrowotne, analiza aury i energetyki uczest-
nikw, dowiadczenia z bio-energi, nauka wiadomego oddychania, wiczenia
zmienionych stanw wiadomoci przed snem czy Chi Kung, uzdrawiajce wicze-
nia energetyczne36. Ju samo przekonanie propagatorw metody dotyczce tego, e
wszystkie komrki nowotworowe bd si przemieszczay w organizmie w kierunku
rany z ziarnem ciecierzycy, dla osb posiadajcych podstawowe informacj na temat
biologii organizmu wyda si absurdalne, to dodatkowe atrakcje w ramach kursu
jasno pokazuj w jakich kontekstach mona ulokowa metod NIA.
Bardzo interesujce s w tym kontekcie przewiadczenia dotyczce swoistego
spisku przemysu farmaceutycznego, zachodniej medycyny, lekarzy itp. Krytyka
metody przez lekarzy onkologw kwitowana jest stwierdzeniami typu: W progra-
mie metod potpia rwnie pani onkolog, a jake! Przecie metoda NIA zabiera jej
klientw!37. Zwolennicy metody wzywaj polskich onkologw do debaty na temat
30
Http://www.youtube.com/watch?v=qhEyuqfiVdY, [dostp: 27.05.2013 r.]
31
Http://www.lekarstwonaraka.com.pl/index.htm, [dostp: 27.05.2013 r.]
32
Cieciorka zamiast [dostp 27.05.2013 r.]
33
Najprawdopodobnej chodzio autorowi notki o Food and Drug Administration czyli w skrcie
FDA.
34
Http://www.lekarstwonaraka.com.pl/Historia.htm, [dostp: 27.05.2013 r.]
35
Http://www.lekarstwonaraka.com.pl/Terapia.htm, [dostp: 27.05.2013 r.]
36
Http://www.lekarstwonaraka.com.pl/kursy.htm, [dostp: 27.05.2013 r.]
37
Http://www.lekarstwonaraka.com.pl/Artykuly-ataki.html, [dostp: 27.05.2013 r.]

356
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

metody NIA, pod jednym warunkiem ma ona by transmitowana w mediach pu-

blicznych: Dr Ashkar jest gotw rozmawia na temat leczenia raka z najlepszym spe-
cjalist onkologii w Polsce, pod warunkiem, e taka dyskusja odbdzie si publicznie
i bdzie transmitowana na ywo w radio lub telewizji. () Wykady dr Ashkara, kur-
sy i prezentacje metody NIA w Polsce s prowadzone przez niego bezpatnie. Sama
metoda NIA jest rwnie bezpatna. Pewnie dlatego tak mocno dolega medycy-
nie akademickiej, ktra ju dawno staa si biznesem i raczej nie ma nic wsplnego
z uzdrawianiem chorego czowieka38. Interesujce, e na stronie wydawcy ksiki
twrcy NIA moemy przeczyta, e ta ksika moe by wkrtce zabroniona, co wi-
e si z patologi medycyny zachodniej, ktra utraciaby swoje dochody. Zwrmy
jednak uwag na ciekawy fragment: Patologia systemu zachodniego polega na tym,
eby wszystko co naturalne i dane czowiekowi od Boga za darmo, pod przymusem
zamieni na sztuczne, pobierajc przy tym zapat39. Widzimy tu opozycj naturalne,
metoda NIA darmo versus sztuczne system zachodni zapata. Metoda NIA to
tak czste w nurtach paramedycznych woanie o powrt do Natury, ktra jest dobra,
wszystkim dostpna, pomocna. Organizacja, ktra w Stanach Zjednoczonych wspie-
ra doktora Ashkara, czyli Life Improvement Institute LLC, to organizacja nawizuj-
ca do nurtu New Age i propagujca rozmaite rozwizania dla ulepszenia ycia.
Kolejna metoda propagujca ten sam mechanizm, co metoda NIA, czyli usuni-
cie toksyn z organizmu, to metoda opracowana przez Maxa Gersona. Max Gerson
urodzi si 18 padziernika 1881 r. w Wgrowcu, na terenie wczesnych Niemiec.
Studiowa na uniwersytetach we Wrocawiu (wczesnym Breslau), Wrzburgu i Ber-
linie, aby ostatecznie skoczy uniwersytet we Freiburgu40. Zosta lekarzem i ju w la-
tach dwudziestych mia opracowa skuteczn terapi raka. Ju jako mody chopiec
Max wykazywa naukowe zaciekawienie. Lubi bawi si w ogrodzie z babci, kt-
ra hodowaa kwiaty, warzywa i owoce na rodzinny st. Co jaki czas, kiedy babcia
uywaa nowych nawozw majcych sprawi, e zbiory bd wiksze i lepsze, Max
ze zdziwieniem obserwowa, e gsienice porzucay wieo nawoone grzdki i mi-
groway do innych, tych, na ktrych nie stosowano nawoenia. Mody Max doszed
do wniosku, e musi by co szkodliwego w nowych nawozach, czego robaki nie
mog znie i co kae im ucieka do naturalnego rodowiska41 czytamy na stronie
powiconej terapii. Badania nad diet zacz w zwizku z tym, e sam cierpia na
migreny. Opracowa diet wegetariask, ktra miaa usun uporczywe migreny.
Zaproponowa j jednemu z pacjentw, z tym samym problemem. Pacjent nie tylko
przesta cierpie na migren, ale ustpia te grulica skry. Dieta Gersona zapropo-
nowana innym pacjentom z grulic skry miaa wyleczy kolejnych 446 spord 450

38
Http://www.lekarstwonaraka.com.pl/Artykuly.htm, [dostp: 27.05.2013 r.]
39
Http://jut.pl / pokonacraka_fragmenty-ksiazki.html, [dostp: 27.05.2013 r.]
40
M. Gerson, Gerson Therapy Handbook. Companion to A Cancer Therapy: Results of Fifty Cases.
Revised Fifth Edition, Gerson Institute 1993-1999, s. iii.
41
Odkrycie doktora Gersona, http://www.terapiagersona.com.pl / odkrycie.html, [dostp
27.05.2013 r.]

357
 Agnieszka Kamierczak

Zdj. 1 Obraz ta ze strony internetowej Life Improvement Institute LLC

rdo: http://www.remedium.us/ [dostp: 27.05.2013 r.]

pacjentw42. Dieta migrenowa miaa take pomaga innym pacjentom cierpicym

na grulic puc, choroby nerek, serca, astm, a w kocu na choroby nowotworowe.
To odkrycie ukazao Gersonowi, e leczenie obejmowaa cay organizm. W latach 30.
musia emigrowa do Stanw Zjednoczonych, gdzie rozpocz praktyk w Nowym
Jorku. Mia tam uleczy setki pacjentw z nowotworw swoj diet. Bezskutecznie
prbowa przekona amerykaskie rodowiska lekarskie i Senat do swojej metody.
Instytucje te nie znalazy dowodw potwierdzajcych skuteczno terapii Gersona.
W 1958 r. wyda ksik opisujc metod leczenia pt. A Cancer Therapy: Results of
50 Cases, a rok pniej umiera43.
Pozosta blisko natury a jej odwieczne prawa bd ci chroni to maksyma
Maxa Gersona. Kuracja dietetyczna doktora Gersona postuluje powrt do natury.
Zaoenia teorii s proste i podobne do wielu koncepcji niekonwencjonalnych tera-
pii: sia uzdrawiania nie jest cile ukierunkowana na jedn chorob, co tumaczy
dlaczego jest w stanie radzi sobie z szerokim zakresem problemw: celem terapii jest
odbudowa si obronnych caego organizmu, ktry jest wwczas w stanie sam si ule-
czy. Niewiarygodne moliwoci samoleczenia organizmu, w peni wykorzystywane
w tym programie, s powanie zaniedbywane czy nawet odrzucane przez medycyn

42
M. Gerson, op.cit., s. iii.
43
Ibidem.

358
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

konwencjonaln44. Terapia zakada te, e walczymy tutaj z przyczyn chorb, a nie

agodzimy skutki. Dwa podstawowe problemy, jakie diagnozuje dr Gerson to tokse-
mia (zanieczyszczenia) oraz niedobory. Zanieczyszczenia s zwizane z uywaniem
duej iloci rodkw nawocych, grzybobjczych oraz oglnym skaeniem rodo-
wiska: Nasza codzienna dieta jest mocno wzbogacona koktajlem agrochemicz-
nych substancji, ktrych skumulowany wpyw na zdrowie czowieka nigdy nie zosta
zbadany45. Problem niedoborw zwizany jest z tym, e warzywa, owoce, zboa
itp. rosn w wyjaowionej ziemi, ktra nie jest w stanie dostarczy im odpowiedniej
iloci substancji odywczych. Takie odywianie prowadzi nas prosto do rozmaitych
dolegliwoci: W najlepszym wypadku ludzie ktrzy odywiaj si zuboonym i pe-
nym toksyn jedzeniem zaczynaj cierpie na ble gowy, bezsenno, depresj, czste
przezibienia, infekcje, problemy trawienne i tym podobne. Zaywaj coraz wicej
oglnie dostpnych rodkw medycznych, a lekarze przepisuj coraz wicej przeciw-
blowych, nasennych, antydepresyjnych i innych zwalczajcych symptomy lekarstw,
ktre nie zwalczaj rda problemu. W najgorszym, zapadaj na przewleke scho-
rzenia z chorobami serca, cukrzyc i nowotworami wcznie46.
Tak zdiagnozowany problem wymaga specyficznej terapii, ktrej podstawa ley
w diecie. Przede wszystkim naley przyjmowa wysokiej jakoci soki, sporzdzone
zgodnie z zaleceniami Gersona. Chory powinien wypi 13 szklanek soku w cigu
dnia, co godzin jeden. Soki naley przygotowywa z produktw z upraw ekologicz-
nych, przy specjalnym uyciu wyciskarki do soku (najpierw rozdrobnienie, a nastp-
nie wyciskanie soku) i natychmiast wypi. Gerson uwaa, e picie soku pozwala na
szybk asymilacj witamin i mineraw w organizmie, podczas gdy chory organizm
nie przyswoi witamin i mineraw wyprodukowanych sztucznie, w postaci tabletek,
ktre po prostu przelatuj przez cae ciao nie powodujc nic dobrego. Jedynie ywe,
wiee, surowe warzywa i owoce s wchaniane, w szczeglnoci w formie sokw,
co pozwala omin proces trawienia i powoduje ich natychmiastow asymilacj47.
Obok sokw terapia zakada trzy wegetariaskie posiki, z wykluczeniem soli, tusz-
czw (za wyjtkiem niewielkiej iloci oleju lnianego), cukru (za wyjtkiem trzcino-
wego). Doktor Gerson wyklucza miso, gdy uwaa, e ukad pokarmowy czowieka
nie jest przystosowany do trawienia biaka zwierzcego. Kwintesencj caej terapii
jest odpowiednia detoksykacja organizmu. Dokonywana jest za pomoc lewatywy
z kawy, wykonywanej 3-6 razy dziennie. Autor metody tumaczy to nastpujco: od-
ywiony za pomoc sokw organizm uwalnia due iloci toksyn, ktre s transpor-
towane do wtroby. Jednak w wtrobie s ju toksyny nagromadzone przez lata zego
odywiania. Trzeba niezwocznie usun te toksyny, aby nie doszo do zatrucia orga-
nizmu. Prosty sposb to lewatywy z kawy48. Pod wpywem kofeiny zawartej w kawie

44
Elementy Terapii Gersona, http://www.terapiagersona.com.pl/elementy.html, [dostp 27.05.2013 r.]
45
Ibidem.
46
Ibidem.
47
Ibidem.
48
Ibidem.

359
 Agnieszka Kamierczak

nastpuje otwarcie przewodw ciowych i zwikszony wypyw ci do jelita bez jej

zagszczania (czyli wchaniania toksyn z powrotem do krwi)49 czytamy na portalu
Era-zdrowia.pl. Detoksykacj za pomoc lewatyw z kawy poleca wielu uzdrowicieli.
Rekomendowana jest szczeglnie osobom po chemio- i radioterapii.
Terapia Gersona jest jedn z wielu metabolicznych terapii, ktre przyczyn no-
wotworu upatruj w nagromadzeniu toksyn w organizmie. W zwizku z powyszym
poszukiwany jest sposb detoksykacji organizmu. Zwolennicy Gersona, uwaaj, e
chorzy na nowotwory maj zbyt duo sodu i zbyt mao potasu w komrkach. Przy-
wrcenie rwnowagi w organizmie poprzez picie odywczych sokw owocowo-wa-
rzywnych, rozpocznie ich zdaniem procesy zdrowienia i zregeneruje wtrob, ktra
bdzie moga si pozby komrek nowotworowych. Pobudzanie metabolizmu to
podstawowe dziaanie w ramach tych terapii. Terapi najlepiej rozpocz w jednej
z licencjonowanych klinik Instytutu Gersona. Kliniki s tylko dwie jedna w Mek-
syku, a druga na Wgrzech. Leczenie jest do drogie. Jak podaje American Cancer
Society tydzie w klinice w Meksyku kosztuje ok. 5500 $50. Polska strona promujca
naturalne leczenie nowotworw podaa cen 6000 Euro51 za dwutygodniowy pobyt
w orodku zdrowia Gersona na Wgrzech. Argument tanioci przy tej metodzie ist-
nie nie moe, gdy samo stosowanie metody w domu jest kosztowne (ywno eko-
logiczna, 13 szklanek wieego soku dziennie) i pracochonne.
Co na to medycyna akademicka? Jak w wielu podobnych przypadkach lekarze py-
taj o dowody i tych brakuje. Przedstawiciele Instytutu Gersona publikuj rne staty-
styki ze swych obserwacji z licencjonowanej kliniki w Meksyku w czasopismach z za-
kresu alternatywnej medycyny. Jak wskazuje American Cancer Society nie ma adnych
rzetelnych bada potwierdzajcych skuteczno terapii Gersona. Te badania, ktre s
przytaczane maj charakter anecdotal evidence, czyli s oparte o opowieci i obserwacje
leczcych t metod lekarzy i naturopatw. Nie speniaj kryteriw Evidence Based
Medicine. Oczywicie cz zalece Gersona moe stanowi element zdrowej diety, jeli
nie zostanie doprowadzona do skrajnoci. Wikszo bada dotyczca diety wskazuje,
e ma ona wiksze znaczenie w profilaktyce nowotworw, ni w ich leczeniu. Zaleca si
jednak stosowanie zrwnowaonej diety ni spoywanie duej iloci jednego rodzaju
produktw. Pewne niebezpieczestwo wie si z rekomendowanymi w ramach terapii
czstymi lewatywami z kawy wykonywanymi w warunkach domowych, ktre mog
doprowadzi do wypukania potasu z organizmu i do zachwiania rwnowagi elektroli-
towej, a w skrajnych przypadkach do ciszych dolegliwoci52.

49
Http://www.era-zdrowia.pl/oczyszczanie-organizmu/oczyszczanie-jelit/lewatywa-z-kawy.html,
[dostp: 27.05.2013 r.]
50
American Cancer Society, Gerson Therapy, http://www.cancer.org/treatment/treatmentsandside-
effects/complementaryandalternativemedicine/dietandnutrition/gerson-therapy?sitearea=ETO,
[dostp 27.05.2013 r.]
51
Terapia Gersona w warunkach domowych wresja uaktualniona, http://leczenieraka.blogspot.
com/2009/01/terapia-dr-gersona-w-warunkach-domowych.html, [dostp 27.05.2013 r.]
52
American Cancer Society, Gerson Therapy [dostp 27.05.2013 r.]

360
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

Zarzuty medycyny konwencjonalnej nie s odpierane wprost przez zwolennikw.

Dowiadujemy si, e dr Gerson wielokrotnie zabiega o publikacj swoich artykuw
nioscych dowody na rzetelno metody w uznanych medycznych periodykach, lecz
byy one odrzucane. Dowiadcza ostracyzmu w rodowisku lekarskim, a modzi le-
karze chccy uczy si jego metody byli wrcz przeladowani. Niestety, starania te
spezy na niczym, lobby niechtne Gersonowi byo zbyt silne i jego metoda nie zna-
laza si w gronie usankcjonowanych metod leczenia raka w USA. Jak donosi crka
dra Gersona, Charlotte, w swojej najnowszej ksice, materiay dowodowe dostar-
czone przez jej ojca Kongresowi zostay usunite z oficjalnych dokumentw, wbrew
wszystkim reguom zabraniajcym takich praktyk. Czy komu bardzo zaleao na
tym, eby wiedza o terapii Gersona pozostaa nieznana?53 czytamy na polskiej
stronie powiconej metodzie. Ponadto dr Gerson mia umrze w niewyjanionych
okolicznociach rok po publikacji swojej ksiki. Oficjalne rda podaj jednak, e
zmar na zapalenie puc54.
Wspczenie jest te dostpnych bardzo wiele innych rodkw na odbudowanie
si obronnych organizmu. Co kilka lat pojawia si nowa jako odwoujca si do
staroytnej mdroci, si natury itp. Jednym z bardziej popularnych rodkw w ostat-
nich latach jest Vilcacora, czy inaczej Koci Pazur. Nazwa dotyczy roliny Czepoty
puszystej Uncaria tomentosa, ktra pochodzi z Ameryki Poudniowej. Na stro-
nach oferujcych rne naturalne terapie autorzy przecigaj si w omawianiu wie-
lorakich efektw dziaania tej roliny Wiele uniwersytetw zajmuje si badaniem
leczniczych waciwoci tej niezwykej rosncej w Peru roliny. Udowodniono, e
moe ona leczy: raka, choroby grnych drg oddechowych, reumatyzm, przerost
gruczou krokowego, ppasiec, alergie, owrzodzenia skry, kandydoz, grzybice,
depresje, nerwic narzdow, zaburzenia miesiczkowania, rodowiskowe zatrucia
toksynami, astm, cukrzyc, fibromyalgi, hipoglikemi, trdzik, ylaki, mononu-
kleoz zakan55. Ponadto ma mie dziaanie antykoncepcyjne56. Czepota puszysta
to gatunek pncza od wiekw stosowany w celach leczniczych przez Indian. Moemy
go spotka w formie rozmaitych suplementw diety, w kosmetykach, nalewkach itp.
Aktualnie jest niezwykle popularny w Europie i Stanach Zjednoczonych. Ze wzgldu
na wzrost popytu na ten specyfik, peruwiaski rzd zakaza sprzedawania korzeni
tej roliny, aby uchroni j przed wyginiciem. Badania nad tym rodkiem rozpocz
Austriak Klaus Keplinger po swojej podry do Peru w latach 70. XX w. Dowiedzia
si o rolinie od kapana-uzdrowiciela z plemienia Ashinaka, po czym sam zacz

53
Odkrycie doktora Gersona
54
Unproven Methods of Cancer Management. Gerson Method of Treatment for Cancer, CA: A Can-
cer Journal for Clinicians 2008, z. 23, Issue 5, s. 315.
55
Koci Pazur, http://ziololecznictwo.bloog.pl/kat,451276,index.html?ticaid=610af5, [dostp 27.05.
2013 r.]
56
I. Wawer, Koci pazur: badania leczniczych waciwoci vilcacory, http://naukadlazdrowia.pl/koci-
pazur-badania-leczniczych-wlasciwosci-vilcacory/, [dostp: 27.05.2013 r.]

361
 Agnieszka Kamierczak

badania tej roliny57. W Polsce rolina znana jest dziki o. Edmundowi Szelidze, ktry
w cigu pracy wrd peruwiaskich Indian zapozna si te z zioami. Jak czytamy
na stronie leczenie-raka.pl ojciec Szeliga Zacz pomaga ludziom, leczy stosu-
jc amazoskie roliny i zioa. I stare indiaskie metody. Jego marzenie niesienie
pomocy ludziom chorym na caym wiecie powoli realizowao si. Kiedy wyleczy
z cikiej choroby bogatego i wpywowego biznesmena. Ten odwzajemni si tak, e
wystarczyo na zaoenie Instytutu Fitoterapi Andyjskiej, gdzie o. Szeliga leczy zio-
ami z dungli. Rozwija metody leczenia. Uwspczenia je. W Instytucie zaczynaj
pracowa lekarze, botanicy, chemicy. Powoli sawa placwki, w ktrej leczy si kad
chorob z najzoliwszymi odmianami raka wcznie, idzie w wiat58. W Polsce jest
wydawane pismo zwolennikw leczenia vilcacor jeszcze kilka late temu nazywao
si Vilcacora yj Dugo, a dzi ju tylko yj Dugo59. Wodzimierz Pitkowski
pisze, e Gdaska Izba Lekarska miaa problem z lekarzami, ktrzy zaangaowali si
w redagowanie pisma rekomendujcego niepotwierdzon rzetelnymi badaniami me-
tod leczenia60. Jak wskazuje American Cancer Society nie s dostpne rygorystyczne
badania naukowe dotyczce pozytywnych efektw stosowania vilcacory u ludzi. Od-
notowane pozytywne skutki stosowania zioa dotycz opowieci pojedynczych osb
lub pojedyczych bada laboratoryjnych. Wikszo bada wskazuje na konieczno
przeprowadzenia dodatkowych prac badawczych i nie potwierdza informacji o le-
czeniu raka lub jakichkolwiek innych chorb przez vilcacor61. Co wicej, badania
prowadzone w Collegium Medicum Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu
wskazuj, e rolina ta nie tylko nie zabijaa komrek nowotworowych w przypadku
biaaczki, ale pomagaa im przetrwa62.
Jako rodki poyteczne w leczeniu nowotworw reklamowane s jeszcze inne zio-
a pochodzce z Peru. Wszyscy boj si raka. Rak boi si peruwiaskich zi63 re-
klamuje si firma importujca do Polski [Y & K Herbs Suppliers] okoo 30 gatunkw
zi, od wiekw stosowanych przez Indian na rne dolegliwoci. Strona oferuje nie
tylko zakup zi, ale rwnie bezpatne konsultacje lekarskie. Sprowadzane zioa to
midzy innymi: Graviola, Sangre de Drago, Manayupa, Tahuari, ktre take zalecane
s w kuracji antynowotworowej. Poniej przykad peruwiaskiej kuracji stosowanej
przy nowotworze odka, ktra ma zapobiec przerzutom. Jej koszt to okoo 300 z:

57
American Cancer Society, Cats Claw, http://www.cancer.org/treatment/treatmentsandsideef-
fects/complementaryandalternativemedicine/herbsvitaminsandminerals/cats-claw, [dostp:
27.05.2013 r.]
58
O. Edmund Szeliga, http://www.leczenie-raka.pl/o_Edmund_Szeliga/, [dostp: 27.05.2013 r.]
59
Http://www.zyjdlugo.pl/, [dostp: 27.05.2013 r.]
60
W. Pitkowski, op.cit., s. 59.
61
American Cancer Society, Cats Claw, [dostp: 27.05.2013 r.]
62
J. Styczynski, M. Wysocki, Alternative medicine remedies might stimulate viability of leukemic
cells, Pediatr. Bloood Cancer 2006, t. 46, nr 1, s. 94-98.
63
Http://www.leczenie-raka.pl/index.php?id=35&id2=29, [dostp: 27.05.2013 r.]

362
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

Kuracja zioami z Peru przy leczeniu nowotworw odka.

Opis kuracji przygotowa niej podpisany lekarz fitoterapeuta. Kuracja ta jest zalecana
od kilku lat pacjentom i pozwala zatrzyma proces rozrostu nowotworu, a w zalenoci
od jego stadium na jego likwidacj.
Kuracja zioami zapisana jest na 3 miesice. W poszczeglnych miesicach naley za-
ywa nastepujce zioa :
Pierwszy miesic: Manayupa 100 kaps. Una de gato Ekstracto (Vilcacora Ekstrakt)
100 kaps. Cartlago de tiburn (Chrzstka rekina)100 kaps. Sangre de Grado (Drago)
30 ml.
Drugi miesic: Hercampurii 100 kaps. Cartlago de tiburn (Chrzstka rekina) 100 kaps.
Sangre de Grado (Drago) 30 ml.
Trzeci miesic: Manayupa 100 kaps. Cartlago de tiburn (Chrzstka rekina) 100 kaps.
Sangre de Grado (Drago) 30 ml64.

Innym polecanym specyfikiem jest sok Noni. Jest on produkowany z morwy indyj-
skiej (Morinda citrifolia L.), ktra ronie w rnych miejscach wiata, takich jak Chi-
ny, Indie, Hawaje, Tahiti itp. Dlatego te pochodzenie soku moe by rne, a produ-
cenci zachwalaj swj konkretny jako ten jeden oryginalny. Historia soku podobna
do wielu tego typu odkry. W 1993 dwch amerykaskich naukowcw dokonao
odkrycia swojego ycia natrafili na owoc Morinda Citrifolia znany rwnie jako
Noni. Odkrycie to stao si jednym z najwaniejszych w 2000 roku. Miejscowi miesz-
kacy nazywaj Noni boskim owocem mwi, e ten kto go zje bdzie y 100
lat65. Dowiadujemy si rwnie, e owoce Noni s traktowane przez okoliczn lud-
no jak wito i wykorzystywane do leczenia od lat. Noni, ktre zwolennicy inter-
pretuj jako cud ma mie dziaanie wspierajce ukad immunologiczny, spowalnia
procesy starzenia, jest energetycznym zastrzykiem dla organizmu i pomaga cieszy
si zdrowym yciem66. Owoce te maj liczne zastosowania w lecznictwie ludowym
tych terenw, jednak medycyna naukowa nie potwierdzia adnego z zastosowa
jako skutecznego, a istniej publikacje wskazujce na wysok toksyczno tego soku
i moliwy wpyw na zapalenie wtroby67. Ciekawostk jest, e ceny tego soku potrafi
by bardzo wysokie w zalenoci od producenta i pochodzenia. Litr soku kosztuje
okoo 140 z. S te dostpne opakowania 14 litrowe, ktrych cena to prawie 2000 z.

64
Kuracje zioowe z Peru. Dr Jose Antonio Yauri Guzman, http://mewebet.republika.pl/strona4.3.html,
[dostp: 27.05.2013 r.]. Trzeba doda jeszcze, e pan doktor jest generalnym dyrektorem peru-
wiaskiej firmy Y & K Herbs Suppliers eksportujcej peruwiakie zioa.
65
Cudowny owoc z Indii, http://www.sok-noni.pl/index.php?option=com_content&view=article
&id=84&Itemid=139, [dostp: 27.05.2013 r.]
66
Ibidem.
67
V. Stadlbauer, P. Fickert, C. Lackner, J. Schmerlaib, P. Krisper, M. Trauner, R.E. Stauber, Hepa-
totoxicity of NONI juice: Report of two cases, World Journal of Gastroenterol 2005, t. 14, nr 11
(30), s. 4758-4760; Millonig, Gunda, Stadlmann, Sylvia, Vogel, Wolfgang, Herbal hepatotoxicity:
acute hepatitis caused by a Noni preparation (Morinda citrifolia), European Journal of Gastro-
enterology & Hepatology 2005, t. 17, nr 4, s. 445-447.

363
 Agnieszka Kamierczak

Sok polecany jest szczeglnie w kuracjach antynowotworowych. Wykad dotyczcy

jego leczniczych waciwoci, dostpny na jednej ze stron, wskazuje e przyczyna
wspczesnych chorb zwanych cywilizacyjnymi ley w problemach ludzkiego meta-
bolizmu. Przede wszystkim brakuje naszemu organizmowi odpowiednich substancji
witalnych, a nasze poywienie nie ma waciwoci odywczych i jest mocno przetwo-
rzone. Sok Noni moe te niedobory uzupeni. Pono istnieje te wiele raportw na
pozytywny wpyw soku Noni na leczenie raka, adnego jednak nie zacytowano. Pod
wykadem podpisa si pan Anam Jost, medyk praktykujcy, docent szk medycy-
ny alternatywnej i uzupeniajcej Thalamus, Niemcy68.
Inna kuracja zalecana midzy innymi przy nowotworach to kuracja jemio po-
spolit [Viscum album L.]. Tradycje lecznicze stosowania jemioy sigaj wiele wie-
kw wstecz. Uwaana bya za rolin wit. Jak pisze Maria Macioti: Bya darem
bogw. Rosnc na drzewach, nie majc korzeni, ktrymi mogaby cign energi
i soki ywotne gleby, jemioa moga by tylko rolin spad z nieba69. Jej zbiera-
nie w wielu kulturach wizao si z rytuaem. Bya stosowana w kulturze celtyckiej
i wyjtkowo powaana przez druidw. Gdy rosa na dbie, uwaano j wwczas za
esencj boskoci. czono j z cechami zarwno solarnymi, jak i lunarnymi. Owa
zota ga druidw miaa wszelkie zalety i waciwoci: Leczya wszelkie choro-
by, chronia wojownikw w czasie bitwy, strzega przed zaklciami i czarownicami,
zapobiegaa otruciom70. Pozwalaa na czenie tego co wieckie i boskie, w wiecie
druidycznym i germaskim stanowia prawdziwe panaceum na wszelkie choroby.
czona bya take z kultem podnoci.
Jemioa bywa stosowana w schorzeniach ukadu krenia czy moczowego. S
jednak krgi, szczeglnie zwizane z postaci Rudolfa Steinera (1861-1925), kt-
re wierz w jej dziaanie antynowotworowe. Steiner to austriacki filozof, wizjoner,
gnostyk, twrca szkoy antropozoficznej. Antropozofia Steinera71 nawizywaa do
ezoteryki, okultyzmu, zawieraa elementy gnozy, astrologii. Steiner uwaa, e czo-
wiek powinien dy do bezporedniego poznania wiata duchowego. Bardzo wane
w ramach doktryny byo czenie tego co niebieskie z tym co ziemskie, a co za tym
idzie duchowej sfery czowieka z Natur. Na tej podstawie Steiner rozwin medy-
cyn antropozoficzn, ktra winna bazujc na medycynie klasycznej otworzy si
na wiedz duchow. Choroba jest tu ujmowana jako zaburzenie rwnowagi w or-
ganizmie. Istotne jest jednak to, e czowiek to nie tylko ciao, ale i cz duchowa.
Jak czytamy na jednej ze stron tumaczcych dziaanie medycyny antropozoficznej:

68
Wykad choroby przemiany materii, http://www.sok-noni.pl/templates/rhuk_solarflare_ii/
Wyklad_o_Noni_Choroby_Przemiany20Materii_Ana_Jost.pdf, [dostp: 27.05.2013 r.]
69
M.I. Macioti, op.cit., s. 233.
70
Ibidem, s. 235.
71
R. Steiner, U bram teozofii, Gdynia 1997; Idem, Podstawy sztuki leczenia poszerzonej wiedz
duchow, Gdynia 1994, Idem, Droga do wtajemniczenia, Pozna 2000; Idem, Filozofia wolnoci:
gwny zarys nowoczesnego wiatopogldu: wyniki obserwacji w sferze duszy dokonanych metod
przyrodoznawcz, Warszawa 2000.

364
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

Lekarz, oprcz wyleczenia choroby, pomaga choremu w poznawaniu samego siebie

i zrozumieniu, dlaczego cierpi na dan chorob. Prbuje uwiadomi pacjentowi, e
cierpienie, ktre odczuwa, ma go czego nauczy. Pacjent dziki temu ma odkry, co
w jego yciu spowodowao chorob, a to z kolei pomoe wprowadzi zmiany, dziki
ktrym choroba opuci pacjenta72. Steiner uwaa, e nowotwr powstaje wwczas,
gdy siy obronne, zarwno duchowe, jak i fizyczne, organizmu si zaamuj. Jemioa
moe t rwnowag przywrci i pomc zwalczy nowotwr73.
Medycyna antropozoficzna korzysta z wielu rodkw pochodzenia naturalnego.
Jedn z firm produkujcych leki zgodnie z doktryn Rudolfa Steinera, jest firma We-
leda74. Produkuje ona midzy innymi Iscador, w ktrym zawarty jest wycig z jemio-
y. S jeszcze inne leki wykorzystujce wycig z jemioy do leczenia nowotworw, jak
Helixor, Eurixor, Isorel, Iscucin, Plenosol, czy Abnoba viscum. W Polsce jednak
najbardziej popularne rodki to Helixor i Iscador, cho nie funkcjonuj one w obiegu
oficjalnym mona je jednak sprowadzi z zagranicy. rodki te s to wycigi z jemio-
y pospolitej w ampukach. Rni si w zalenoci od tego na jakim drzewie pasoy-
towaa jemioa i w zwizku z tym s stosowane przy rnych schorzeniach. Preparat
podawany jest pacjentom w formie zastrzykw w pobliu nowotworu75. Jak podaje
American Cancer Society kuracja jemioowa jest jedn z najpopularniejszych nie-
konwencjonalnych metod leczenia raka w Europie. Rada naukowa, tzw. Commission
E przy Bundesinstitut fr Arzneimittel und Medizinprodukte, ktra jest ciaem opi-
niodawczym w sprawie rodkw nalecych do lecznictwa tradycyjnego, ludowego
i zioowego, zatwierdzia moliwo stosowania kuracji jemioowej w przypadku
terapii paliatywnej nowotworw zoliwych. W Stanach Zjednoczonych Food and
Drug Administration nie zgodzio si na dopuszczenie tego rodka do obrotu76. Tak-
e w Polsce s lekarze, ktrzy sprowadzaj preparaty z wycigiem z jemioy z zagrani-
cy. Pozostaje pytanie, jakie s dowody skutecznoci owej terapii w przypadku leczenia
nowotworw. Nie ma jak dotd przekonujcych dowodw, e jemioa ma wpyw na
zabijanie komrek nowotworowych, czy te popraw jakoci ycia pacjentw. Cz
bada laboratoryjnych na to wskazuje, jednak brakuje bada na ludzkim organizmie.
Te, ktre s, zwykle s obcione wieloma wadami i nie speniaj kryteriw Evidence
Based Medicine77. Istniej te publikacj wskazujce, e ekstrakt z jemioy nie pro-

72
Czym jest medycyna antropozoficzna?, http://medycyna-alternatywna.wieszjak.pl/inne-
terapie/307033,2,Czym-jest-medycyna-antropozoficzna.html, [dostp: 27.05.2013 r.]
73
American Cancer Society, Mistletoe, http://www.cancer.org/treatment/treatmentsandsideef-
fects/complementaryandalternativemedicine/herbsvitaminsandminerals/mistletoe, [dostp:
27.05.2013 r.]
74
Http://www.weleda.de, [dostp: 27.05.2013 r.]
75
H. S. Raski, Jemioa pospolita Viscum album L. (Loranthaceae), http://www.prometeusze.pl/
jemiola.php [dostp: 27.05.2013 r.]
76
American Cancer Society, Mistletoe, [dostp: 27.05.2013 r.]
77
G.S. Kienle, F. Berrino, A. Bssing, E. Portalupi, S. Rosenzweig, H. Kiene, Mistletoe in cancer
a systematic review on controlled clinical trials, European Journal of Medical Research 2003,
t. 27, nr 8 (3), s. 109-119; E. Ernst, K. Schmidt, M.K. Steuer-Vogt, Mistletoe for cancer? A sys-

365
 Agnieszka Kamierczak

wadzi do szybszego zwalczania nowotworw78, a przywoywana ju wyej publikacja

wskazywaa na moliwe stymulowanie ywotnoci komrek nowotworowych79. Tak
sabe podstawy do twierdzenia, e jemioa moe leczy nowotwr ka odrzuci t
terapi jako pozbawion dowodw klinicznych.
Jest jeszcze wiele rodkw reklamowanych jako lekarstwo pomocne przy nowo-
tworze lub w ramach profilaktyki nowotworowej: huba brzozowa, soda oczyszczona
z syropem klonowym, sok z jagd acai, cudowne grzyby z Chin Reishi, Shitake,
Maitake, amigdalina itp. Wikszo terapii odwouje si do kilku podstawowych ele-
mentw: wielowiekowej tradycji stosowania takich rodkw bd to przez Indian,
chiskich znachorw, druidw czy ludowych uzdrowicieli. Za danymi, czsto egzo-
tycznymi, rodkami (sok z Noni, jagody acai, grzyby Shitake, Reishi, Maitake) stoi
sama Natura, ktra jest tak bogata, e znajdziemy w niej leki na wszelkie choroby.
Dodatkowy element uwiarygodniajcy to czsto odwoania do znanych postaci.
Zwolennicy terapii Gersona odwouj si do noblisty Alberta Schweitzera, ktry mia
powiedzie: Uwaam Gersona za jednego z najwikszych geniuszy w historii me-
dycyny, Gerson bowiem leczy jego on. Autorzy nie dodaj jednak, e w teolog
luteraski otrzyma nagrod za swoj dziaalno na rzecz pokoju w wiecie80, a nie
osigni w wiecie nauki. Znajdziemy te odwoania do ojca medycyny Hipokra-
tesa, filozofw i naukowcw, jak Platon czy Einstein. Wiarygodnoci, obok wielkich
postaci, dodaj te badania naukowe i certyfikaty, wobec czego czytamy o amery-
kaskich naukowcach, ktrzy dokonuj odkrycia roku, czy te licznych badaniach
naukowych, ktre potwierdzaj skuteczno danej metody. Na prno jednak szuka
szczegw dotyczcych publikacji na dany temat w uznanej prasie medycznej.
Mona si zastanawia, na ile metody oferowane przez lecznictwo niemedycz-
ne s szkodliwe. To oczywicie zaley od terapii. Na jednej ze stron czytamy sowa
Waltera Lasta, ktry rekomenduje leczenie nowotworu sod oczyszczon i syropem
klonowym: jeli kto zachoruje na raka sugeruj, aby opar si strachowi i naci-
skom z zewntrz. Bardzo rzadko zdarza si, e naley podj natychmiastowe dzia-
anie. Doradzam, aby kady sam przejrza dane dostpne w ksikach, magazynach
oraz w Internecie, a nastpnie postpi zgodnie z wasnym zdrowym rozsdkiem
i intuicj81. Wielu polskich onkologw uwaa, e brak reakcji na pierwsze sympto-
my choroby oraz niepodejmowanie leczenia jest jedn z czstszych przyczyn mierci
z powodu nowotworw. Jak wskazuje Wodzimierz Pitkowski: Problem jednak
nie jest marginalny, bowiem z dugoletnich (prowadzonych od roku 1983) bada
tematic review of randomised clinical trials, International Journal of Cancer 2003, nr 107 (2),
s. 262-267.
78
M.A. Horneber,G. Bueschel, R. Huber, K. Linde, M. Rostock, Mistletoe therapy in oncology,
Cochrane Database of Systematic Reviev 2008, nr 16 (2).
79
J. Styczynski, M. Wysocki, op.cit., s. 94-98.
80
Http://www.terapiagersona.com.pl/odkrycie.html, [dostp 27.05.2013 r.]
81
Naturalne likwidowanie raka. Zabij raka zanim on zabije Ciebie. Najprostszy sposb na raka
czyli Soda dla Zuchwaych, http://www.leczenie-raka.pl/najprostszy_sposob_na_raka/, [dostp:
27.05.2013 r.]

366
 Lek rolinny w ofercie lecznictwa niemedycznego

onkologa prof. M. Pawlickiego wynika, e na nowotwory rocznie w Polsce umiera

niepotrzebnie okoo 5 tys. chorych, gwnie z powodu opnionego na skutek du-
gotrwaego korzystania z usug uzdrowicieli kontaktu z medycyn, zwaszcza lecz-
nictwem onkologicznym82. Dzieje si tak tym bardziej, e niektrzy uzdrowiciele,
jak George Ashkar czy cytowany Walter Last, to zdeklarowani przeciwnicy chemio-
terapii i radioterapii. Argumentem wakim etycznie jest te kwestia finansowa. Wiele
rodkw oferowanych jako suplementy diety wspomagajce ukad immunologiczny
w zwalczaniu nowotworw i innych chorb to rodki bardzo drogie kosztujce
czsto kilkaset zotych. Pacjenci chorzy na nowotwory s i tak ju wystawieni na
wiele kosztw. Tym bardziej razi sytuacja, gdy osob, ktra zachca do leczenia nie-
medycznego jest lekarz czy farmaceuta, ktry zobowizany jest przez kodeksy etycz-
ne do udzielania wiadcze zgodnych ze standardem klinicznym medycyny. Jest to
istotne take dlatego, e suplementy diety bardzo czsto nie s dobrze kontrolowane.
Jak wskazuje American Cancer Society rnica midzy lekiem a suplementem diety
polega na tym, e ten pierwszy traktowany jest jako niebezpieczny dopki nie udo-
wodni si, e moe by bezpiecznie stosowany, podczas gdy suplement uwaany jest
za bezpieczny, chyba e udowodnione zostanie, e jest inaczej83.
Na zakoczenie warto odwoa si do historii zasygnalizowanej przez W. Pitkow-
skiego, a dotyczcej sprawy Abrahama Cherrixa, ktry jako szesnastoletni chopiec
odmwi przyjcia kolejnej chemioterapii, w czym poparli go rodzice, na rzecz lecze-
nia mieszankami zioowymi Hoxseya, oferowanymi przez jedn z klinik lecznictwa
alternatywnego w Meksyku. adne z bada nie potwierdziy skutecznoci tych mie-
szanek, o czym dodatkowo moe wiadczy fakt, e sam autor tego cudownego spe-
cyfiku zmar na nowotwr. Sprawa trafia do sdu, ktry formalnie zmusi Cherrixa
do przyjcia chemioterapii84. Sd drugiej instancji znis ten wyrok, a przypadkiem
Cherrixa zainteresowa si onkolog Arnoldt Smith, ktry poczy agodniejsz radio-
terapi ze rodkami niekonwencjonalnymi. Sprawa ta bya precedensowa i wprowa-
dzia tzw. Abrahams law prawo, ktre zezwala modziey w wieku 14-17 lat odmwi
terapii ratujcej ycie. Prawo to jest wykorzystywane midzy innymi w sytuacjach,
gdy dzieci i rodzice wol leczenie niemedyczne. Co ciekawe, dwudziestotrzyletni
Abraham Cherrix ogosi85 w styczniu 2013 r., e nowotwr powrci do puc i tym
razem w bardziej agresywnej formie. Jak pisze, raczej nie ma wiele czasu, wic musi
dziaa szybko i wzmocni swj system immunologiczny przez lepsze jedzenie itp.
Najprawdopodobniej znw odmwi leczenia zgodnego ze standardem klinicznym.

82
W. Pitkowski, op.cit., s. 60.
83
American Cancer Society, Dietary Supplements: How to Know What Is Safe, http://www.cancer.
org/acs/groups/cid/documents/webcontent/002385-pdf.pdf, [dostp: 27.05.2013r.]
84
W. Pitkowski, op.cit., s. 62.
85
Orac, The long, strange case of Abraham Cherrix continues, http://scienceblogs.com/insolen-
ce/2013/02/19/the-long-strange-case-of-abraham-cherrix-continues/; Idem, Abrahams law: Bad
medicine has made bad law, http://scienceblogs.com/insolence/2007/03/26/abrahams-law-bad-
medicine-has-made-bad-l-1/, [dostp: 27.05.2013r.]

367
 Agnieszka Kamierczak

Sprawa Virginia v. Cherrix bya omawiana gwnie pod ktem etycznym wolnoci
dokonywania wyboru terapii wrd modziey. Smutna konkluzja jest jednak taka, e
konsekwencj wielu tego typu wyborw bdzie przedwczesna mier pacjentw.