ROZPOZNANIE ZAKAENIA gbokich tkanek w okolicy nacicia lub ropny wyciek z drenu umieszczonego w narzdzie lub

jamie ciaa.
1. Rana (vulnus) jest to przerwanie cigoci tkanek (skra, tkanka podskrna) i\ lub
uszkodzenie narzdw, powstajce w wyniku np. urazu, oparzenia, zabiegu; moe powsta w
nastpstwie nieprawidowego unerwienia i ukrwienia okrelonych obszarw (owrzodzenia,
odleyny).
2. Cechy rany: bl, krwawienie, zianie (rozwarcie brzegw rany, zalene od wielkoci rany,
sprystoci uszkodzonych tkanek i od kierunku ich uszkodzenia).
3. Postacie ran:
otarcie naskrka powstaje na skutek siy dziaajcej stycznie do powierzchni skry;
uszkodzeniu i czciowemu oddzieleniu ulega tylko naskrek.
rany cite powstaj na skutek przecicia ostrymi przedmiotami np. noem lub
szkem; brzegi rany s rwne, ziej mniej lub bardziej szeroko i krwawi obficie. atwo
si goj, poniewa uraz ogranicza si do rozdzielenia tkanki i nie niszczy ich ywotno
rany kute powstaj na skutek zranienia wskim, dugim przedmiotem (np.
nadepnicie na ostrze sterczcego gwodzia) rana taka nie zieje, brzegi szybko si
zrastaj, jednak wntrze rany moe by zakaone i zawiera ciaa obce. Rany te
wymagaj obserwacji, gdy objawy zakaenia mog pojawi si po duszym czasie.
rany tuczone powstaj na wskutek pknicia skry i gbiej lecych tkanek pod
dziaaniem tpego przedmiotu. Uraz powoduje zgniecenie tkanek, nad obszarem
zgniecenia pka skra, brzegi rany s nierwne i obrzke. Zanieczyszczenia rany
sprzyjaj powstawaniu zakaenia.
rany szarpane, rbane, miadone s kombinacjami elementw rany citej i
tuczonej. Okrelenie te podkrelaj rozlego uszkodze.
rany ksane zadane zbami zwierzt. Maj charakter ran tuczonych lub szarpanych.
Goj si le i atwo ulegaj zakaeniu.
rany zatrute powstaj gdy wraz z zadaniem rany nastpuje wprowadzenie trucizny
( np. mije, skorpiony, pszczoy, osy, szkodliwe zwizki chemiczne).
rany postrzaowe dziaanie rnych pociskw lub ich czci. Pozornie maa rana
czy si moe z rozlegym strukturalnym i czynnociowym uszkodzeniem
otaczajcych tkanek.
rany pooparzeniowe powstaj po dziaaniu na skr wysokiej temperatury,
stonych kwasw i zasad. Rozlego i gboko powstaych zmian zaley od czasu i
intensywnoci dziaania czynnikw uszkadzajcych. W ocenie cikoci oparze
konieczne jest okrelenie stopnie oparzenia oraz jego rozlegoci, czemu suy regua
dziewitek: np. oparzenia koczyny grnej 9%, koczyny dolnej 9%, gowy 9%
] kadego innego przerwania cigo\ci skry. Najczciej towarzyszy ranom gbokim,
4. Rozpoznanie zakaenia.
Zakaenie rany mona rozpozna na podstawie:
objaww klinicznych
wynikw przeprowadzonych bada mikrobiologicznych
Za zakaon uwaana jest kada rana, w ktrej stwierdza si ropny wyciek z miejsca i\lub
W celu ustalenia czynnika etiologicznego zakaenia naley wykona badanie mikrobiologiczne
wydzieliny z rany, a w przypadkach cikich zakae ( np. urazy wielonarzdowe) wskazane
jest take badanie krwi.
Skra uszkodzona stanowi wrota zakaenia dla wielu drobnoustrojw. Zakaenia ran najczciej
maj charakter powierzchniowych zakae ropnych i dotycz okolicy zranienia oraz
otaczajcych tkanek mikkich.
5. Zaopatrzenie i leczenie ran.
Leczenie zakaonej rany powinno obejmowa chirurgiczne opracowanie rany ( drena ropy,
usunicie tkanek martwiczych) oraz miejscow, a w przypadku ran rozlegych, ogln
antybiotykoterapi.
6. Czynniki etiologiczne zakae skry i tkanek mikkich:
Staphylococcus aureus
Steptococcus pyogenes
paeczki G (-) z rodziny Enterobacteriaceae
Pseudomonas aeruginosa
Clostridium perfringens, Clostridum tetani
grzyby z rodzaju Candida
wirusy: wirus wcieklizny, HIV, HBV, HCV
7. Szczeglne postacie zakae:
a) Gronkowcowe:
ropnie pojedyncze i mnogie s najczstsze i najgroniejsze, gdy mog rozprzestrzenia si na
otaczajce tkanki oraz mog sta si rdem bateriemii.
liszajec zakany bardzo zakane ropne powierzchowne zapalenie skry z miejscowym stanem
zapalnym i wytwarzaniem treci ropnej.
czyrak i czyraki mnogie - czyraki mog by pojedyncze lub mnogie, w wyniku zakaenia ran
powstaj rzadko, najczciej w wyniku infekcji gruczow ojowych.
b) Paciorkowcowe:
ra zakaenie skry z zajciem naczy limfatycznym. Najczstsza lokalizacja koczyny
dolne i skra twarzy. Objawy zakaenia to: bl, uczucie pulsowania, przeczulica skry, bardzo
duy obrzk.
zapalenie tkanki cznej (cellulitis) jest zakaeniem skry i przylegajcej tkanki podskrnej
wtrnym do nieropnego bakteryjnego zakaenia. Moe powsta na skutek rany kutej lub
umoliwiajcym wniknicie patogenw gboko do tkanki podskrnej.
c) Zakaenia mieszane:
ropnie mieszane zakaenia gronkowcowo-paciorkowcowe, powikane nadkaeniem bakteriami
G (-) i beztlenowcami.
martwicze zapalenie powizi jest gwatownie rozwijajcym si zakaeniem, gdzie kilka Postacie zakae egzogennych:
rodzajw drobnoustrojw atakuje przedziay powiziowe, powodujc martwic tkanki cznej i *po zakaeniach paciorkowcami z gr. A:
zakrzepic naczy. Moe powsta na skutek maej rany kutej lub kadego innego urazu. bakteriemia
Wywoywane przez paciorkowce, gronkowce, tlenowe i beztlenowe bakterie G (-). paciorkowcowy zesp wstrzsu toksycznego (rzadko)
zgorzelinowe zapalenie tkanki cznej o etiologii mieszanej: Bacteroides, *po zakaeniach gronkowcowych:
Peptostreptococcus, paeczki G (-), paciorkowce. zapalenie szpiku i koci
niesztowica zakaenie paciorkowcowo-gronkowcowe powodujce owrzodzenia skry. Czsto zapalenie puc
powstaje w nastpstwie urazu u osb niedoywionych, o zych nawykach higienicznych, u
ostre zapalenie wsierdzia (moe wystpowa u narkomanw rozsiew nastpuje z
narkomanw. Najczciej dotyczy koczyn dolnych i wystpuje w postaci pojedynczych lub miejsca wkucia drog krwi)
mnogich owrzodze pokrytych strupem.
zapalenie staww, bakteriemia, ropnie narzdw wewntrznych
zgorzel gazowa powstaje na skutek egzogennego zakaenia ran przez bakterie beztlenowe z
We wszystkich przypadkach nastpuje rozsiew drobnoustrojw drog krwi.
grupy Clostridium, najczciej Clostridium perfringens. Choroba rozwija si gwatownie w
tec powstaje w nastpstwie zakaenia rany beztlenowymi bakteriami (Clostrium tetani).
pierwszych 24 godzinach po urazie. Pocztkowo objawami s : bl, blado powok, spadek
Znajduj si one w postaci zarodnikw w ziemi, w kurzu ulicznym, w kale zwierzt domowych.
cinienia ttniczego krwi, pniej moe dochodzi do wstrzsu. Cechy charakterystyczne:
Szczeglnie korzystne warunki do rozwoju tca istniej w ranach tuczonych i w ranach
martwica i obrzk wok rany, gnilny zapach i wytwarzanie gazu w tkankach. Leczenie obejmuje
drcych, z ktrych odpyw jest utrudniony, a dostp tlenu niedostateczny. Laseczki tca
chirurgiczne opracowanie rany (usunicie martwiczo zmienionej tkanki) i antybiotykotrapi.
rozwijaj si w ranie, nie przenikaj do krwioobiegu a na ustrj dziaaj przez toksyny, ktre
Korzystna moe by rwnie tlenowa terapia hiperbaryczna.
uszkadzaj ukad nerwowy. Po okresie inkubacji, trwajcym od kilku dni do ok. 3 tygodni
wystpuj objawy kliniczne.
d) Zakaenie ran pooparzeniowych:
rozpoznanie na podstawie takich objaww jak:
szybkie oddzielanie si strupa
jego ciemne zabarwienie lub obrzk brzegw rany z obecnoci drobnoustrojw w Historia szczepie Niskie ryzyko Wyskokie ryzyko zakaenia
przylegajcej, ywej tkance Nie szczepieni lub Szczepionka Td lub T Szczepionka Td lub T
Zakaenie rozwija si pocztkowo na powierzchni, obejmujc stopniowo coraz to gbsze niekompletnie szczepieni nastpnie kontynuowa antytoskyna (LIT swoista
warstwy tkanek, co czsto prowadzi do powika w postaci bakteriemii, a nastpnie posocznicy. lub historia szczepie kolejne dawki szczepienia immunoglobulina 250/500 j.m. Lub
Czynniki etiologiczne zakae ran pooparzeniowych: niepewna podstawowego wg schematu KAT surowica p/tcowa 3000
w pierwszym tygodniu: Steptococcus spp. (paciorkowce) i Staphylococcus aureus 0,1, 6 m-c j.m.). Nastpnie kontynuowa
( gronkowiec zocisty). kolejne dawki szczepienia podst. wg
w drugim tygodniu pojawiaj si: G (-) paeczki Enterobacteriaceae (E. Coli, Proteus schematu 0,1, 6 m-c.
spp., Enterobacter, Klebsiella spp.), paeczki niefermentujce: Pseudomonas
aeruginosa i Acinetobacter spp., a w dalszej kolejnoci grzyby z rodzaju Candida, Szczepienie podstawowe Szczepionka Td lub T 1 Szczepionka Td lub T 1 dawka
Aspergillus i Fusarium oraz wirusy Herpes simplex odpowiedzialne za inwazj do lub przypominajce dawka przypominajca przypominajca + antytoksyna
gboko pooonych tkanek. ostatnia dawka wicej ni (LIT swoista i munoglobulina
Najczciej zakaenia raz pooparzeniowych maj mieszany charakter i s wywoywane przez 10 lat temu 250/500j.m. Lub KAT surowica
Staphylococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa. Paeczka ropy bkitnej wystpuje u 100% p/tcowa 3000j.m.)
chorych, u ktrych zakaenie obejmuje ponad 40% powierzchni ciaa. Szczepienie podstawowe Szczepionka Td lub T 1 Szczepionka Td lub T 1 dawka
lub przypominajce dawka przypominajca przypominajca.
8. Zakaenia egzogenne ostatnia dawka:
Zakaenia egzogenne s to zakaenia wywoane drobnoustrojami, ktre wnikny do organizmu - 5-10 lat temu
czowieka w momencie urazu, a przed powstaniem choroby by on od nich wolny. Do zakae Nie wymaga, ewentualnie gdy
tych dochodzi w wyniku: mniej ni 5 lat temu Nie wymaga szczeglnie wysokie ryzyko
wprowadzenia drobnoustrojw do organizmu poprzez uszkodzon skr, sk dostaj si rozway: szczepionka Td lub T
one do tkanek pooonych gbiej i do krwi. 1 d. przyp.
wprowadzenia drobnoustrojw przez wektory, takie jak np. chore zwierzta
wcieklizna- jest chorob wirusow wystpujc u ludzi najczciej po pogryzieniach dzikich Swoiste zapobieganie czynne: Rozpoczcie szczepienia wg skrconego (tj. poekspozycyjnego)
zwierzt (psy, koty, wilki, lisy, nietoperze) Lyssavirus wirus wcieklizny dostaje si do schematu szczepie zgodnie z zaleceniami producenta szczepionki schemat podawania
organizmu ludzkiego ze lin zakaonego zwierzcia, jest wirusem neurotropowym i powoduje kolejnych dawek w 0,3,7,14,30 dobie.
zapalenie mzgu i rdzenia krgowego. Okres wylgania jest rny i zaleny od mijesca Swoiste zapobieganie czynno-bierne: Jak wyej + jednoczenie z pierwsza dawk szczepionki
ugryzienia ok 3-4 tyg. w przypadku ugryzienia w gow, do roku czasu przy uszkodzeniu w ( do 24 g. od jej podania) podaje si swoist immunoglobulin ludzk 20 jm/kg m. c. lub
stop. surowic kosk przeciw wcieklinie 40jm/kg m.c. Zgodnie z zalecaniami producenta .
Objawy zwiastunowe to: uczucie bezsennoci, niepokoju, parestezje w miejscu pogryzienia.
Pniej pojawia si gorczka i objawy zapalenia mzgu ( zmiany osobowoci, zaburzenia zesp wstrzsu toksycznego schorzenie ukadowe wywoane przez toksyny wstrzsowe:
poykania, drgawki, piczka) mier nastpuje w 90 % przypadkw. TSST 1 (toksyny gronkowcowa), egzotoksyn A (toksyna paciorkowcowa), ktre aktywuj
Profilaktyka: ukad wykrzepiania wewntrznaczyniowego i uwalnianie mediatorw zapalenia, co w efekcie
przedekspozycyjna: szczepienia u osb zawodowa naraonych na zakaenie. prowadzi do niewydolnoci wielonarzdowej.
poekspozycyjna: dotyczy swoistego zapobiegania wcieklinie u osb majcych kontakt Objawy wstrzsu: gorczka, spadek cinienia ttniczego, ble miniowe, objawy
ze zwierzciem chorym lub podejrzanym o zachorowanie na wcieklizn. spltania, biegunka, zaburzenie funkcji wanych dla ycia narzdw (nerek i wtroby,
Profilaktyka poeksozycyjna: puc)
zapalenie wtroby typu B i C
Rodzaj kontaktu ze Stan zdrowia zwierzcia Zapobieganie
zakaenie HIV
zwierzciem
W chwili zranienia P odczas obserwacji
9. Zakaenia endogenne.
weterynaryjnej
S to zakaenia wywoane drobnoustrojami stale wchodzcymi w skad floty fizjologicznej
Brak ran lub kontakt Nie wymaga
- - czowieka (bytujce stale) lub czowiek jest ich nosicielem okresowo (przejciowo kolonizujce
poredni
organizm ludzki). Najczstsze przyczyny ujawniania si zakae endogennych:
Lizanie zdrowej skry - - Nie wymaga
*przyniesienie drobnoustrojw z miejsca ich naturalnego bytowania do innego miejsca, innej
Lizanie uszkodzonej Zwierze zdrowe Objawy wcieklizny P odanie szczepionki od niefizjologicznej niszy ekologicznej w nastpstwie urazu
skry, lekkie chwili zaobserwowania *zaburzenie funkcjonowania narzdw wewntrznych spowodowane urazami
pogryzienia i zadrapania objaww wcieklizny u wielonarzdowymi
zwierzcia
*zaburzenia rwnowagi jakociowej i ilociowej flory fizjologicznej np. przez antybiotyko i
Zwierz podejrzane Zwierz zdrowe Natychmiastowe
chemioterapi, zabiegi lecznicze, leczenie hormonalne, zaburzenia rwnowagi kwasowo-
o wcieklizn (niepotwierdzone rozpoczcie podawania
zasadowej, zaburzenia metaboliczne, wiek
objawy) szczepionki
Zwierz wcieke, Natychmiastowe
dzikie, nieznane, - rozpoczcie podawania
Przeniesienie drobnoustroju w nastpstwie urazu z niszy fizjologicznej jest najczciej powodem
niebadane szczepionki nastpujcych zakae ukadowych:
Cikie pogryzienia, Zwierz podejrzane Zwierz domowe Natychmiastowe
zakaenia krwi: obecno we krwi zdolnych do ycia drobnoustrojw bakterii (bakteriemia)
zadrapania, lizanie bon o wcieklizn (niepotwierdzone rozpoczcie podawania lub grzybw (fungemia) lub wirusw (wiremia), przy czym kada z tych postaci moe rozwin
luzowych objawy) szczepionki + si w posocznic (ukadowa odpowied na infekcj), wstrzs septyczny lub niewydolno
immunoglobuliny (lub wielonarzdow.
surowicy) mona Czynniki etiologiczne: bakterie G(+) (najczciej Staphylococcus aureus i Staphylococcus
przerwa, gdy zwierze epidermidis), bakterie G(-) (najczciej Escherichia coli, grzyby Candida), bakterie beztlenowe.
zdrowe Czsto zakaenia krwi s nastpstwem uoglnienia zakae miejscowych m.in. puc, zapalenia
Zwierz wcieke, Natychmiastowe opon mzgowo-rdzeniowych, zakaenia jamy brzusznej, ropni narzdowych.
dzikie, nieznane, nie rozpoczcie podawania
badane szczepionki + swoistej ostre zapalenie wsierdzia (endocarditis): zakaenie najczciej dotyczy zastawek i przegrody.
imunoglobuliny (lub Do czynnikw predysponujcych nale: uraz, istniejca choroba serca lub zastawek, zy stan
surowicy) zdrowia, wiek, narkomania, alkoholizm i inne.
Czynniki etiologiczne: gronkowce (Staphylococcus aureus), grzyby (Candida), paciorkowce (
Strptococcus z gr orale, Enterococcus faecalis i E. Faecium, Streptococcus z gr. A i B), paeczki
G(-) Neisseria spp., Bacteroides fragilis.

zakaenia dolnych drg oddechowych: do zakae uk. oddechowego moe doj drog
aspiracji endogennej (tre z grnych drg oddechowych, tre odka) w nastpstwie urazu,
aspiracji egzogennej, wentylacji mechanicznej lub inhalacji lub drog krwionon.
Zakaenia mog przebiega w postaci: zapalenia tchawicy, oskrzeli, puc, ropnia pucnego. Do
najczstszych objaww klinicznych nale: gorczka (>38C), kaszel, zwikszone wykrztuszanie
czsto zmienionej wydzieliny, rzenia i wisty u badaniu osuchowym.
Czynniki etiologiczne bakteryjnych zapale puc: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus
influenzae, Staphylococcus aureus i Moraxella catarrhalis, a w przypadku aspiracyjnego
zapalenia mog to by bakterie beztlenowe: Fusobacterium, Bacteroides sp. Clostridium sp.
Zakaenia o etiologii wirusowej: zapalenia oskrzeli wywoane:adenowirusami, wirusami grypy i
paragrypy, rhinowirusami i enterowirusami.
Zapalenia puc grzybicze s wywoane przede wszystkim przez drodaki z rodzaju Candida.

zakaenia OUN: postacie: zapalenie opon mzgowo-rdzeniowych, zapalenie mzgu, zapalenie

opon i mzgu, zakaenia ogniskowe ropnie. Drogi wnikania drobnoustrojw: krwionona,
przez cigo, bezporednio w wyniku urazu.
Najczstsze czynniki etiologiczne:
bakterie: Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae, Iiaemophilus influenzae,
Strptococcus agalactiae, Staphylococcus ssp., paeczki G (-)
grzyby: Candida albicans, Cryptococcus neoformans, Aspergillus
wirusy: entrowirusy, HSV-1, HSV-2, CMV, EBV
Przebieg kliniczny zakae moe by bardzo zrnicowany, od postaci agodnej (poronnej), bez
nastpstw, do cikiej, gdy pojawia si gorczka, wymioty, drgawki, sztywno karku,
zaburzenia wiadomoci do utraty przytomnoci wcznie.