Professional Documents
Culture Documents
Oeconomia
Ekonomia
8 (3) 2009
Projekt okadki
Daniel Morzyski
Opracowanie redakcyjne
Jadwiga Rydzewska
Skad komputerowy
Krystyna Piotrowska
ISSN 1644-0757
Katarzyna Bana
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
WSTP
niu, traktowanym jako produkcja oraz dalszym przekazywaniu, czyli dystrybucji oraz
praktycznym wykorzystaniu wiedzy i informacji. S trzy etapy bdce podstaw rozwoju
gospodarczego: produkcja, dystrybucja oraz wdroenie. Wiedza jest okrelonym produk-
tem (niezalenym bytem), ktry napdza rozwj. W strategii lizboskiej gwnym pro-
gramie rozwojowym Unii Europejskiej, podstawowe znaczenie ma wanie gospodarka
oparta na wiedzy.
Technologia jest sposobem dokonywania transformacji zasile jakiego systemu
w rezultaty tej transformacji, tj. produkty i procesy, dziki posiadanej wiedzy, wyposae-
niu i metodom pracy [Rokita 2005]. Produktami transformacji s dobra materialne, takie
jak wyroby, czci wyrobw (ich komponenty, materiay) i dobra niematerialne. Szcze-
glnym rodzajem tych dbr s informacje bdce rezultatem przetwarzania danych, co
jest niezbdne do podejmowania decyzji.
Podstaw technologii jest wiedza. Wystpuje ona na trzech poziomach zalenych
od stopnia jej bezporedniej przydatnoci do osigania celw przedsibiorstwa. Pozio-
my te okrela si jako badania podstawowe, badania rozwojowe, zastosowania wiedzy.
W przypadku bada podstawowych jest to wiedza nowa (na wiecie, w organizacji).
W odniesieniu do bada rozwojowych jest to wykorzystanie istniejcej wiedzy, natomiast
w przypadku zastosowa rozpowszechnienia wiedzy nadajcej si do szybkiego i sze-
rokiego zastosowania.
Ze wzgldu na technologie, wiedza w organizacji ma tworzy i podnosi poziom:
wartoci produktw dla klientw, procesw i dziaa w organizacji oraz wartoci surow-
cw, materiaw i komponentw oraz pozyskiwania ich.
Podstawowym rdem uzyskiwania przewagi konkurencyjnej i rdem wadzy jest
wiedza w spoeczestwie informatycznym. Korzyci za ze wzrostu gospodarczego
i rozwoju gospodarczego jest podwyszenie standardu ycia, zwikszenie produkcji, lep-
sza sytuacja socjalna, wiksze bezpieczestwo publiczne.
Po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej wicej spoecznej uwagi przywizuje
si do rolnictwa, jako sektora gospodarki narodowej wspieranego rnego rodzaju do-
patami. Udzia rolnictwa w strukturze polskiej gospodarki zmniejsza si, podobnie jak
w wikszoci krajw, ale nadal pozostaje stosunkowo duy [Polska wie 2004]. Udzia
rolnictwa, owiectwa i lenictwa w wartoci dodanej brutto wynosi 4,3% w 2007 roku
[Rocznik 2008]. W brany drobiarskiej pozytywnym zjawiskiem przystpienia Polski
do UE byy inwestycje zwizane z modernizacj zakadw drobiarskich i ferm, i ich do-
stosowanie do unijnych norm sanitarnych i technicznych.
Gospodarstwo drobiarskie ze wzgldu na du skal produkcji i specjalizacj oraz
udzia pracy najemnej przybiera charakter gospodarstwa farmerskiego [Adamowicz
2004]. Wspczesne technologie stosowane w produkcji zwierzcej wywieraj wpyw na
dobrostan i wyniki produkcyjne zwierzt, jak i na rodowisko naturalne [Herbut 2002].
Celem jest analiza porwnawcza zaplecza produkcyjnego do prowadzenia dziaalno-
ci rolniczej (odchowu ywca kurczt brojlerw) w kontekcie okrelenia poziomu tech-
niczno-technologicznego, na tle powiza wyposaenia technicznego ze skal prowa-
dzonej produkcji na przykadzie wybranych ferm Polski poudniowej (dla wojewdztw
maopolskiego oraz lskiego). Postawiono hipotez, e silniejsze ekonomicznie fermy
korzystaj w wikszym stopniu ze zdobyczy nauki i techniki, dysponujc nowoczeniej-
szym wyposaeniem produkcyjnym.
WYNIKI BADA
lskie
2 > 9001200
do 900 m 2
m
1,4%
7,4% > 1200
2
2500 > m
0%
powyej
2
2500 m
91,2%
Maopolskie
powyej 2500
m2 do 900 m2
26,3% 19,2%
> 1200
2500 m2
14,3% > 9001200
m2
40,2%
Rys.1. Rozkad powierzchni produkcyjnej w porwnywanych fermach lska i Maopolski
Fig. 1. Distribution of production area in compared farms of Silesia and Maopolskie
rdo: Badania wasne.
Source: Own research.
Tabela 1. Charakterystyka systemw karmienia oraz systemw pojenia w fermach regionu lskiego
i maopolskiego
Table 1. The characteristic of fodder systems and drinking systems in lskie and Maopolskie
region
lskie Maopolskie
Wyszczeglnienie
Item liczba ferm
number of farms
Systemy karmienia
Fodder systems
Brak paszocigu
1
No fodder line
Paszocig acuchowy
1
Chain fodder line
Paszocig rurowy
5 6
Tubular fodder line
Paszocig spiralny
4 3
Spiral fodder line
Systemy pojenia
Drinking systems
Poida rynienkowe Trough drinkers 3
Poida dzwonowe Bowl drinkers 2
Poida kropelkowe Nipple drinkers 8 7
rdo: Badania wasne.
Source: Own research.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
PIMIENNICTWO
Adamowicz M., 2004. Ekonomiczne podstawy zarzdzania gospodarstwem drobiarskim, (w:) Pro-
wadzenie i rozwj gospodarstw specjalizujcych si w produkcji drobiu nienego i broj-
lerw, FAPA, MRiRW, Kielce.
Herbut E., 2002. Wspczesne technologie produkcji drobiarskiej i ich wpyw na rodowisko natu-
ralne, Wie Jutra, nr 7.
Polska wie po wejciu do Unii Europejskiej. Raport Fundacji na Rzecz Rozwoju Polskiego Rol-
nictwa, Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa FDPA. 2004. Warszawa.
Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej. 2008. Warszawa.
Rokita J., 2005. Zarzdzanie strategiczne. Tworzenie i utrzymywanie przewagi konkurencyjnej,
PWE Warszawa.
Abstract. In this work 10 farms from province Silesia and 10 farms from province
Maopolska which running intensive production of broiler chickens were analysed. It
was stated that farms from Silesia province have greater production area than farms from
Maopolska, and for their owners leadership of farm is in most of chances only source
of maintenance (in 60% investigated farms in Silesia participation of income from farm
determined 100% of income in general, and in Maopolska in 30% investigated objects).
Production resources which had at own disposal producers, like buildings came into being
in this oneself period (almost 70% of stables in each analysed regions were built by 1979).
Equipment like fodder systems, drinking systems and other were better for Silesia farms.
Differences concerns arable lands because only two farms of Silesia province possessed
own land while in province Maopolska five farms had arable land. Steps out greater spe-
cialisation of agricultural production in Silesia region than in of Maopolska, where farms
are traditionally multidirectional.
Key words: farming based on knowledge, technical equipment, farms of broiler chicken,
South Poland
WSTP
cja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich (SPO, SPO Rolnictwo).
PROW by elementem II filaru WPR, finansowanym z Sekcji Gwarancji Europejskiego
Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych, SPO natomiast programem polityki struktu-
ralnej UE, finansowanym z Sekcji Orientacji tego funduszu. czna kwota przeznaczona
na realizacj tych programw w latach 20042006 wyniosa 5347 mln euro, z czego 3563
mln euro przeznaczone byo na PROW, a 1784 mln euro dotyczyo SPO.
Gwne priorytety rozwoju wsi i rolnictwa zapisane w PROW i SPO w latach 2004
2006 zostay zdefiniowane jako: podniesienie konkurencyjnoci rolnictwa oraz zapew-
nienie zrwnowaonego rozwoju obszarw wiejskich (PROW 2004, SPO 2004). Pogram
PROW zakada wprowadzenie w ycie siedmiu podstawowych dziaa: renty struktu-
ralne, wspieranie gospodarstw niskotowarowych, wspieranie grup producentw rolnych,
wspieranie dziaalnoci rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodaro-
wania (ONW), wspieranie przedsiwzi rolnorodowiskowych i poprawy dobrostanu
zwierzt, zalesianie gruntw rolnych oraz dostosowanie gospodarstw rolnych do standar-
dw UE. Ponadto wprowadzono dwa dodatkowe dziaania: pomoc techniczn i uzupe-
nienie patnoci bezporednich. Dziaania te ze wzgldu na stosunkowo niewielki wpyw
na rozwj obszarw wiejskich oraz inn wypenian przez nie funkcj (kwota uzupenie-
nia patnoci bezporednich zostaa wczona do PROW, ale nie ma nic wsplnego z jego
celami [Rowiski 2007]) zostay w analizie pominite.
Rozdysponowanie budetu pomidzy poszczeglne dziaania PROW 20042006
zostao dokonane centralnie przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW).
Zdaniem MRiRW uzasadnieniem centralnej alokacji rodkw Planu jest jego komplek-
sowo oraz nowatorski i horyzontalny charakter dziaa [PROW 2004].
Rolnicy mogli ubiega si o rodki finansowe Planu przeznaczone na poszczeglne
dziaania w regionalnych i lokalnych oddziaach Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa a do momentu wyczerpania si rodkw budetowych zaplanowanych na
dane dziaanie w skali kraju. W przypadku PROW nie byo adnych regionalnych limi-
tw finansowych.
Program SPO jest innym w zaoeniach programem pomocy rolnictwu wzgldem pro-
gramu PROW. Spord wszystkich dziaa SPO tylko w czterech beneficjentami mogli
by rolnicy. Z dziaa wpywajcych na rozwj rolnictwa, rolnicy mogli skada wnioski
przede wszystkim na inwestycje w gospodarstwach rolnych, rnicowanie dziaalnoci
rolniczej i zblionej do rolnictwa w celu zapewnienia rnorodnoci dziaa lub alterna-
tywnych rde dochodw oraz program uatwianie startu modym rolnikom. Std te
w badaniach zrnicowania aktywnoci rolnikw w staraniu si o rodki programu SPO
analizie poddano liczb zoonych wnioskw na te trzy dziaania. Wane jest, e program
SPO stawia rolnikw przed koniecznoci podjcia ryzyka inwestycyjnego zwizanego
ze wspfinansowaniem wikszoci podjtych dziaa. Ponadto, analizujc liczb zo-
onych wnioskw na dziaania SPO, naley mie na uwadze fakt, e w pocztkowej
fazie wdraania programu MRiRW narzucio w poszczeglnych wojewdztwach limi-
ty regionalne dotyczce liczby zoonych wnioskw1, std w przypadku tego programu
1
W przypadku, gdy limit w danym wojewdztwie zosta wyczerpany mogo doj do wstrzymania
naboru wnioskw.
przedmiotem analizy jest czsto skadanych wnioskw, ktra jest uzaleniona przede
wszystkim od struktury agrarnej w danym regionie.
Celem artykuu jest analiza regionalnego zrnicowania aktywnoci rolnikw w ubie-
ganiu si o rodki Planu Rozwoju Obszarw Wiejskich oraz Sektorowego Programu Ope-
racyjnego Rolnictwo w latach 20042006.
MATERIA I METODA
Region A (Pnocny)
Region B (rodkowo-Zachodni)
Region C (rodkowo-Wschodni)
Region D (Poudniowo-Wschodni)
Rys. 1. Regiony Polski wewntrznie jednorodne pod wzgldem analizowanych cech rolnictwa
Fig. 1. Homogenous agricultural regions of Poland
rdo: Kiryluk-Dryjska (2007, 2009).
Source: Kiryluk-Dryjska (2007, 2009).
DYSKUSJA I WYNIKI
Region
Wskanik rodkowo- rodkowo- Poudniowo-
Pnocny
-Zachodni -Wschodni -Wschodni Polska
(A)
(B) (C) (D)
Przecitna powierzchnia gospodarstwa
powyej 1 ha UR 19,1 13,0 8,6 4,7 8,4
WJRPP (pkt) 65,5 73,0 60,3 70,8 66,6
Udzia zmeliorowanych uytkw
rolnych w (%) 48,7 48,8 39,9 24,4 41,1
Powierzchnia UR na 1 zatrudnionego
(ha) 17,4 10,4 6,5 4,6 7,5
rodki trwae na 1 ha uytkw rolnych
(z) 5 823,6 7 231,4 8 120,9 7 525,5 7 165,0
Nakady rodkw obrotowych
na 1 ha UR (z) 2 140,0 2 905,7 2 962,5 2 604,5 2 682,2
Nakady inwestycyjne na 1 ha UR (z) 135,2 152,2 154,9 104,0 140,9
rodki trwale na 1 pracujcego (z) 100 083,6 74 126,7 52 411,6 34 600,1 53 452,6
Produkcja globalna /1ha UR (z) 3 119,2 4 429,0 4 405,9 3 768,3 3 988,5
Produkcja globalna /1pracujcego (z) 53 478,1 44 630,5 28 282,0 17 222,5 29 755,0
rdo: Kiryluk- Dryjska 2007.
Source: Kiryluk- Dryjska 2007.
2
Farm Accountancy Data Network System Zbierania i Wykorzystywania Danych Rachunkowych
z Gospodarstw Rolnych.
wicych najczciej tylko dodatkowe rdo utrzymania. W regionie tym wystpuje sto-
sunkowo niski udzia zmeliorowanych uytkw rolnych. Relatywnie niska jest te pro-
duktywno pracy i ziemi. Rozdrobnienie gospodarstw wpywa na stosunkowo wysokie
techniczne uzbrojenie ziemi; na 1 ha uytkw rolnych przypada w tym regionie ponad 7,5
tys. rodkw trwaych; jest to wielko wiksza ni przecitnie w kraju. Zdecydowanie
nisze jest natomiast techniczne uzbrojenie pracy. Ponadto rolnictwo tego regionu ce-
chuj niskie w porwnaniu z innymi czciami kraju nakady rodkw obrotowych oraz
nakady inwestycyjne przypadajce na 1 ha uytkw rolnych.
Pomimo istniejcych dysproporcji regionalnych w potencjale produkcyjnym go-
spodarstw i poziomie rozwoju rolnictwa przez dugi czas brak byo w Polsce skutecz-
nej i konsekwentnej polityki regionalnej. Jak pisze Adamowicz (2001) Polityka rolna
w Polsce miaa na og charakter sektorowy, a elementy strukturalne tej polityki charak-
ter horyzontalny. Prby regionalizacji polityki rozwoju wsi i rolnictwa koczyy si na
og na etapie opracowywania i dyskutowania koncepcji.
W efekcie tych rnic warunki gospodarowania w poszczeglnych regionach maj
istotny wpyw na stopie aktywnoci rolnikw w ubieganiu si o rodki o charakterze
strukturalnym. Jak zauwaa Baski (2003) wikszo programw przedakcesyjnych
wprowadzono w regionach relatywnie dobrze rozwinitych.
3
Przy sumowaniu liczby wnioskw wzito pod uwag tylko kampani ONW z 2006 roku.
85,9
Region A
71,0 Region B
81,1
Region C
45,0 Region D
Wsparcie
gospo- Dostosowanie
Renty Rolnorodowi- Zalesienie
ONW darstw do standardw
Region strukturalne skowe gruntw rolnych
niskotowa- UE
rowych
1 2 1 1 2 1 1 2 1 2
A 3,62 40 149 58,5 8,7 7 422 6,3 1,7 27 326 7,1 33 992
B 4,60 38 974 43,8 5,2 4 586 6,9 0,7 17 268 9,7 34 547
C 4,19 39 530 56,1 3,3 2 524 11,4 0,7 14 445 5,2 34 058
D 2,11 36 428 28,8 3,5 2 523 10,1 0,6 9 180 0,9 27 501
Polska 3,29 38 568 42,0 4,2 3 923 9,6 0,8 15 649 4,3 33 639
1 udzia beneficjentw w oglnej puli gospodarstw uprawnionych (gospodarstw powyej 1 ha) (%)
2 rednia warto realizowanych projektw (z/1 projekt) (w przypadku dziaania wsparcie gospodarstw
niskotowarowych i ONW kwota wsparcia bya identyczna)
rdo: Obliczenia wasne na podstawie: System Informacji Zarzdczej ARiMR.
Source: Authors calculation based on ARiMR data.
4
W tabeli pominito grupy producentw rolnych, na ktre cznie w caym kraju zoono tylko 88
wnioskw, w tym w regionach A, B, C i D zoono odpowiednio 12, 55, 7 i 6.
4,3
Region A
Region C
2,1 Region D
Rys. 3. Liczba zoonych wnioskw na analizowane dziaania SPO w latach 20042006 przypa-
dajca na 100 gospodarstw rolnych powyej 1 ha w wytypowanych regionach Polski
Figure 3. The percentage of holdings which applied for SPO measures in analyzed regions of Po-
land (%)
rdo: Obliczenia wasne na podstawie danych System Informacji Zarzdczej ARiMR.
Source: Authors calculation based on ARiMR data.
Uatwienie startu
Inwestycje w gospodarstwach
modym Rnicowanie dziaalnoci rolniczej
rolnych
rolnikom
1 2 1 1 2
A 2,09 66 819 1,72 0,5 35 642
B 2,50 64 482 1,76 0,5 41 133
C 2,02 56 984 1,28 0,4 41 198
D 1,11 50 096 0,60 0,4 43 378
Polska 1,71 58 550 1,10 0,4 41 628
1 udzia beneficjentw w oglnej puli gospodarstw uprawnionych (gospodarstw powyej 1 ha) (%)
2 rednia warto realizowanych projektw (z/1 projekt) (w przypadku dziaania uatwienie startu modym
rolnikom kwota wsparcia bya identyczna)
rdo: Obliczenia wasne na podstawie: System Informacji Zarzdczej ARiMR.
Source: Authors calculation based on ARiMR data.
PODSUMOWANIE
PIMIENNICTWO
Adamowicz M., 2001. Aspekty regionalne w polityce rolnej. Zeszyty Naukowe AR im. H. Kotaja
w Krakowie, nr 377, Krakw.
Baski J., 2003. Transforming the functional structure of Polands rural areas, (w:) red. Baski J.,
Owsiski J., Alternatives for European Rural Areas, IERiG, Warsaw 2003: 32.
Czubak W., 2007. Ocena funkcjonowania Dziaania 6 Dostosowanie gospodarstw rolnych do stan-
dardw Unii Europejskiej w ramach PROW 20042006, Roczniki Naukowe SERiA,
Tom IX, Zeszyt 1, Warszawa-Pozna-Krakw, s. 82.
FAND., 2004. Plan wyboru gospodarstw rolnych do polskiego FAND, IERiG, Warszawa, 2004.
FAPA., 2005. Regionalizacja systemu patnoci jednolitej w Polsce, FAPA, Warszawa 2005.
Kiryluk-Dryjska E., 2007. Macroregional differentiation of farmers interest in Polish Rural De-
velopment Program measures in Poland, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, CC-
CLXXXV, seria Ekonomia, nr 6, Pozna 2007, s. 67.
Kiryluk-Dryjska E., 2009. Ocena skutecznoci dziaa PROW 20042006 w opinii rolnikw i ek-
spertw (ujecie regionalne), Wie i Rolnictwo nr 1, PAN IRWiR.
Michna W., 2001. Polityka rozwoju rolnictwa i obszarw wiejskich oraz jej regionalizacja. Stud.
Monogr. IERiG, Warszawa.
Mrwczyska-Kamiska A., Kiryluk E., 2005. Analiza regionalna potencjau produkcyjnego rol-
nictwa i stopnia jego wykorzystania w Polsce. Roczniki Naukowe Seria, Tom VII, Zeszyt
4, Warszawa-Pozna.
Plan Rozwoju Obszarw Wiejskich (PROW) na lata 20042006, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwo-
ju Wsi, Warszawa 2004.
Rosner A., 2002. Zrnicowanie przestrzenne obszarw wiejskich pod ktem widzenia struktur
gospodarczych. (w:) red. Rosner A., Wiejskie problemy kumulacji barier rozowjowych,
PAN, Warszawa 2002, s. 9.
Pondel H., Sodowa-Hepa M., 2002. Regionalne determinanty procesw integracyjnych w pols-
kim sektorze rolno-ywnociowym. (w:) red. Poczta W., Wysocki F., Zrnicowanie re-
gionalne gospodarki ywnociowej w Polsce w procesie integracji z Uni Europejsk,
Wyd. AR Pozna.
Rowiski J., 2007. Wpyw funduszy UE na rozwj rolnictwa i obszarw wiejskich w pierwszych
latach czonkostwa [w:] Ekonomiczne i spoeczne uwarunkowania rozwoju polskiej gos-
podarki ywnociowej po wstpieniu Polski do Unii Europejskiej, Materiay konferen-
cyjne, Putusk, s. 7.
Abstract. The objective of paper was to analyze farmers interest in the measures of EU
structural programs designed for the development of agriculture in Poland in 20042006,
considering its regional differentiation. Significant regional differentiation in the number
of application for measures of structural programs in four analyzed regions has been ob-
served. The highest percentage of holding applied for structural programs measures in the
regions already better developed. In particular it concerned the innovative and prospective
programs which required more commitment from farmers. Moreover the average value of
obtained subvention was higher in better developed agricultural regions. The region where
the farmers interest in structural programs was the lowest was the south-eastern region
of Poland, which (among all analyzed regions) is characterized by the worst agricultural
potential.
Key words: agriculture and rural development, regional diversification
Streszczenie. Celem opracowania bya analiza realizacji rent strukturalnych w nowym Pro-
gramie Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013. Rentom przypisano gorsz pozy-
cj, ni miao to miejsce w poprzednim PROW (20042006), przez podniesienie wymaga
uzyskania dostpu i wielkoci obszarowych. Liczba zoonych wnioskw w pierwszym
roku realizacji programu bya mniejsza w stosunku do okresu porwnawczego. Na 8884
zoonych wnioskw o rent strukturaln wydano 6438 (72,5%) pozytywnych decyzji. Zre-
alizowano patnoci w wysokoci 35,3 mln z, za rednio na 1 wniosek przypadaa kwota
5490 z.
Sowa kluczowe: renty strukturalne, Program Rozwoju Obszarw Wiejskich
WSTP
Wedug PROW w ramach rent strukturalnych pomoc bdzie udzielana tym rolnikom,
ktrzy zdecyduj si na zaprzestanie prowadzenia dziaalnoci rolniczej w dwch ce-
lach:
1. Przekazania gospodarstwa rolnego nastpcy;
2. Przekazania gospodarstwa innym producentom rolnym.
W pierwszym przypadku grunty przechodz w caoci na nastpc, ktry spenia na-
stpujce warunki:
nie ukoczy 40. roku ycia;
po raz pierwszy podejmuje si prowadzenia gospodarstwa rolnego;
posiada odpowiednie kwalifikacje rolnicze;
przedoy plan rozwoju przejmowanego gospodarstwa.
Rnica
Wojewdztwo GUS ARiMR
+
Dolnolskie 10,5 9,3 1,2
Kujawsko Pomorskie 11,4 11,1 0,3
Lubelskie 6,2 7,5 + 1,3
Lubuskie 8,9 10,9 + 2,0
dzkie 6,4 7,9 + 1,5
Maopolskie 3,2 4,1 + 0,9
Mazowieckie 7,1 8,7 + 1,6
Opolskie 8,2 9,4 + 1,2
Podkarpackie 3,5 4,3 + 0,8
Podlaskie 10,7 11,5 + 0,8
Pomorskie 12,5 11,6 0,9
lskie 4,0 5,4 + 1,4
witokrzyskie 4,5 6,2 + 1,7
Warmisko Mazurskie 16,0 14,8 1,2
Wielkopolskie 10,1 10,7 + 0,6
Zachodniopomorskie 14,1 13,1 1,0
Kraj 7,1 8,9 + 1,8
rdo: Dane GUS i ARiMR.
Source: Central Statistical Office and ARiMR data.
naley do zakresu jej dziaania lub gdy gospodarstwo jest przekazywane na cele ochro-
ny przyrody w rozumieniu przepisw o ochronie przyrody, jak rwnie gdy gospodar-
stwo rolne przekazywane jest Agencji Nieruchomoci Rolnych. Nie dotyczy to rwnie
przekazania gospodarstwa rolnego z przeznaczeniem na zalesienie, jeeli przekazywane
uytki rolne zostay przeznaczone do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego.
Ustawodawca okreli rwnie jakie wymagania musi speni rolnik, ktry przejmuje
gospodarstwo w ramach rent strukturalnych na powikszenie swojego, ju istniejce-
go gospodarstwa oraz jakie warunki musi spenia nastpca. Nastpc jest osoba, ktra
z dniem przejcia gospodarstwa rolnego od wnioskujcego o rent rozpoczyna po raz
pierwszy prowadzenie dziaalnoci rolniczej oraz w dniu zoenia wniosku nie uko-
czya 40 lat. Rolnik przejmujcy gospodarstwo rolne na powikszenie ju istniejcego
nie moe w dniu zoenia wniosku mie ukoczonego 50. roku ycia. Ponadto, zarwno
nastpca, jak i rolnik przejmujcy gospodarstwo na powikszenie, powinni posiada
odpowiednie kwalifikacje zawodowe przydatne do prowadzenia dziaalnoci rolniczej.
Nie mog mie ustalonego prawa do renty lub emerytury oraz na wniosku o przyznaniu
renty przejmujcy zobowi si do prowadzenia dziaalnoci rolniczej na przejtych
uytkach przez okres przynajmniej 5 lat, a take do zoenia wniosku o wpis do ewidencji
producentw (Dz.U. Nr 109, poz. 750).
Kwalifikacje przydatne do prowadzenia gospodarstwa rolnego, to:
Tabela 4. Liczba zoonych wnioskw i patnoci za renty strukturalne w 2007 roku (PLN)
Table 4. Number of application and payments for structural pension in 2007 (PLN)
WNIOSKI
Wniosko-
Liczba Liczba
wana kwota Zrealizowane rednio na
Wojewdztwo zoonych wydanych
miesicznej patnoci jeden wniosek
wnioskw decyzji
pomocy
I makroregion
Kujawsko-pomorskie 763 668 181 550 3 001 799 5 457
Wielkopolskie 882 801 465 622 3 413 205 5 487
II makroregion
dzkie 753 696 023 549 2 790 644 5 083
Mazowieckie 1398 1 285 203 1 005 5 164 098 5 138
Lubelskie 874 796 768 725 4 305 958 5 939
Podlaskie 545 481 849 424 2 525 773 5 957
III makroregion
witokrzyskie 684 584 032 448 2 442 329 5 451
Maopolskie 456 413 481 348 2 095 444 6 021
Podkarpackie 541 473 928 406 2 458 005 6 054
lskie 328 276 658 215 1 014 065 4 716
IV makroregion
Opolskie 263 240 904 206 1 091 960 5 300
Lubuskie 86 81 677 61 291 786 4 783
Dolnolskie 423 366 503 289 1 619 672 5 604
V makroregion
Zachodniopomorskie 245 238 665 156 864 281 5 540
Pomorskie 251 231 575 165 1 000 131 6 061
Warmisko-mazurskie 392 351 920 269 1 266 441 4 707
Razem Dziaanie 8 884 7 988 840 6 438 35 345 597 5 490
rdo: Opracowanie wasne.
Source: Authors calculation.
PIMIENNICTWO
Mickiewicz A., 2008. Waciwoci Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich obejmujcego lata
20072013 na tle poprzednich rozwiza legislacyjnych, Zeszyty Naukowe AR, Szcze-
cin.
Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca 2007 r. w sprawie
szczegowych warunkw i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach dziaania
renty strukturalne objtego Programem Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007
2013 (Dz.U. Nr 109, poz. 750).
Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarw wiejskich z udziaem rodkw
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich (Dz.U. Nr 64,
poz. 427).
Wawrzyniak B., Mickiewicz A., 2008. Charakterystyka dziaa w ramach II filaru Wsplnej Polity-
ki Rolnej w latach 20072013, Zeszyty Naukowe AR, Szczecin.
Wojtasik B., 2008. Analiza pierwszego roku funkcjonowania Programu Rozwoju Obszarw Wiejs-
kich (20072013). Zeszyty Naukowe AR, Szczecin.
Abstract. The aim of the paper is to present the analysis of structural pension included in
the Program of Rural Development 20072013 (PROW). Structural pension in new pro-
gram attributes worse position than former program (PROW 20042006) through higher
level of access obtainment and land largeness. The number of application was smaller in
the first year of program realization relatively to comparative period. From 8884 applica-
tion only 6438 (72,5%) got positive decision. The total payment was 35,3 million PLN and
average amount on application was 5490 PLN.
Key words: structural pension, Rural Development Program
WSTP
Zmienne diagnostyczne
Ozn. Opis
X1 powierzchnia o szczeglnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona, w % powierzchni
oglnej
X2 lesisto, w %
X3 wydatki inwestycyjne na ochron rodowiska i gospodark wodn na 1 mieszkaca, w z
X4 ludno korzystajca z oczyszczalni ciekw, w % ludnoci ogem
X5 sie wodocigowa, w km na 100 km2
X6 sie kanalizacyjna, w km na 100 km2
X7 sie gazowa, w km na 100 km2
X8 drogi gminne o nawierzchni twardej, w km na km2
X9 turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania
X10 miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania na tysic ludnoci
X11 korzystajcych z noclegw w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania na tysic
ludnoci
X12 mieszkania oddane do uytku na 10 tysicy ludnoci
X13 liczba ludnoci na jeden ambulatoryjny zakad opieki zdrowotnej
X14 apteki oglnodostpne na 10 km2
X15 uczniowie w szkoach (oglnoksztaccych, liceach profilowanych, technikach) na 10 tys. ludnoci
X16 liczba ludnoci na jedn placwk biblioteczn
X17 ludno zamieszkaa na wsi, w % ogu ludnoci
X18 przyrost naturalny
X19 saldo migracji zewntrznych i wewntrznych na pobyt stay
X20 odsetek pracujcych w rolnictwie
X21 stopa bezrobocia rejestrowanego, w %
X22 nakady inwestycyjne w przedsibiorstwach wg lokalizacji inwestycji na 1 mieszkaca, w z
X23 warto brutto rodkw trwaych w przedsibiorstwach na 1 mieszkaca, w z
X24 podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludnoci
rdo: Opracowanie wasne.
Source: Authors research.
Przyjto do analizy zmienne X13, X16, X21 naley zakwalifikowa do zbioru destymu-
lant. Wysokie wartoci tych cech s zjawiskiem niepodanym z punktu widzenia oceny
obiektu, natomiast niskie wartoci s podane. Pozostae zmienne to stymulanty (S),
wysokie ich wartoci s zjawiskiem podanym z punktu widzenia oceny obiektu.
Dane statystyczne na podstawie, ktrych przeprowadzono analiz tworz macierz:
max xij , X j S
i
zoj
min xij , X j D
i
WYNIKI BADA
Grupa Powiat mi
tatrzaski 0,360
I
wadowicki 0,247
krakowski 0,212
bocheski 0,193
chrzanowski 0,176
olkuski 0,175
II
brzeski 0,175
owicimski 0,172
nowotarski 0,161
mylenicki 0,161
wielicki 0,150
nowosdecki 0,141
suski 0,116
III
limanowski 0,108
tarnowski 0,100
gorlicki 0,088
dbrowski 0,047
IV proszowicki 0,043
miechowski 0,030
rdo: Obliczenia wasne.
Source: Authors research.
grupa I
m iechow ski grupa II
olku ski grupa III
d brow ski
grupa IV
p roszo w ick i
k rak ow sk i
ch rzano- 3
w sk i 1
w ielick i brzeski
ow icim ski tarn owsk i
boch eski
w ad o w ick i
m ylenick i
n ow osdeck i
n ow otarski
1. Krakw
2. Nowy Scz
tatrza ski 3. Tarnw
WNIOSKI
PIMIENNICTWO
Grabiski T., Wydymus S., Zelia A., 1989. Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zja-
wisk spoeczno-gospodarczych. PWN.
Hellwig Z., 1968. Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziau krajw
ze wzgldu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i struktur wykwalifikowanych kadr.
Przegld Statystyczny, z. 4.
Rocznik Statystyczny Wojewdztw. 2006. GUS, Warszawa.
Roeske-Somka I., 2006. Syntetyczne mierniki rozwoju spoeczno-gospodarczego miast woje-
wdzkich. Wiadomoci Statystyczne, nr 3, s. 7179.
Spychalski G., 2006. Zrwnowaony i trway rozwj wsi i rolnictwa. [w:] Model regionalny
zrwnowaonego rozwoju obszarw wiejskich, SGGW, Warszawa, s. 37.
Wysocki F., uczak A., 2005. Wielokryterialna metoda oceny rozwoju obszarw wiejskich.
Wiadomoci Statystyczne, nr 3, s. 110.
Wojewdztwo Maopolskie. Podregiony Powiaty Gminy. 2006. US, Krakw.
Marzena Kacprzak
Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
WSTP
Rozwj jest zmian dokonywan w czasie, ktra ma przynie okrelone efekty oraz
zaoone wyniki. Dziaanie czowieka, czy te grup spoecznych, a szczeglnie upowa-
nionych formalnie przedstawicieli spoecznoci lokalnej moe spowodowa, e rozwj
ten bdzie mia okrelony charakter, kierunek i natenie. Warunkiem skutecznoci po-
dejmowanych dziaa jest znajomo rodowiska (jego istoty, charakteru i specyfiki),
ktrego ma dotyczy rozwj. Nie wolno przy tym zapomina o przyzwoleniu spoecz-
nym na dokonywanie zmian, nie kade bowiem dziaanie jest spoecznie akceptowane,
bez wzgldu na jego obiektywn suszno, konieczno i spodziewane w perspektywie
pozytywne efekty [Okraszewska, Brzeziski, Kwiatkowski 2002].
Rodzaje instytucji
Zakres i zasig dziaania
otoczenia biznesu
Inkubatory przed- S zorganizowanymi kompleksami gospodarczymi obejmujcymi szerok grup wyod-
sibiorczoci rbnionych i opartych na nieruchomociach rodkach. Dziaaj na rzecz przedsibiorstw
mikro- (100%) i maych (93%), czc oferty lokalowe z ofert usug wspierajcych.
S ukierunkowane na wspomaganie rozwoju nowo powstaych firm oraz optymalizu-
j warunki dla transferu i komercjalizacji technologii przez: dostarczanie powierzchni
lokalowej na dziaalno gospodarcz; doradztwo ekonomiczne, finansowe, prawne,
patentowe, organizacyjne i technologiczne; pomoc w pozyskiwaniu rodkw finanso-
wych, tworzenie klimatu dla realizacji przedsiwzi innowacyjnych, kontakty z insty-
tucjami naukowymi itp.
Centra transferu S kompleksami gospodarczymi, ktrych dziaalno skupia si wok polityki wspo-
technologii (parki magania rozwoju firm innowacyjnych oraz optymalizacji warunkw transferu techno-
przemysowe logii z instytucji naukowych do praktyki gospodarczej. Ponadto, wspierajc oglnie
i technologiczne) rozumiany rozwj przedsibiorczoci organizuj promocje i szkolenia dla maych
i rednich firm. Dziaaj w skali ponadregionalnej i oglnopolskiej. Mog czy na jed-
nym terenie instytucje naukowo-badawcze, oferujce nowe rozwizania technologiczne
i innowacyjne, firmy poszukujce nowych szans rozwoju, bogate oferty usug w zakre-
sie finansowania, doradztwa, szkole, finansowe instytucje wysokiego ryzyka (venture
capital), wysoka jako infrastruktury technicznej i inne walory otoczenia.
Centra wspierania S to nienastawione na zysk jednostki doradcze, informacyjne i szkoleniowe, pracujce
przedsibiorczoci, na rzecz rozwoju przedsibiorczoci i samozatrudnienia oraz poprawy konkurencyj-
orodki szkole- noci maych i rednich przedsibiorstw. Cele ich dziaalnoci s integralnie zwizane
niowo-doradcze z potrzebami i wymaganiami rynku pracy i nowych technologii, a w szczeglnoci
(orodki wspierania obejmuj: wspieranie i popularyzowanie idei przedsibiorczoci i samozatrudnienia,
przedsibiorczoci, aktywn wspprac z lokaln i rzdow administracj oraz innymi organizacjami, re-
kluby biznesu, agowanie w sytuacjach wynikajcych z doranych potrzeb gospodarczych i spoecz-
punkty konsultacyj- nych. Do grupy tej mona rwnie zaliczy organizacje reprezentujce przedsibior-
no-doradcze) cw, jak: cechy rzemielnicze, izby gospodarcze, stowarzyszenia branowe, ktre zrze-
szaj przedsibiorcw w celu wzmocnienia konkurencyjnoci okrelonych segmentw
rynku.
Fundusze poycz- S to nienastawione na zysk jednostki pozabankowe wspomagajce lokalny rozwj
kowe spoeczno-ekonomiczny. Ich gwny zakres dziaa to udzielanie i monitorowanie po-
yczek oraz doradztwo finansowe dla samozatrudnionych, mikro- i maych przedsi-
biorstw. Mog rwnie wiadczy pomoc finansow w formie grantw dla rozpoczyna-
jcych dziaalno gospodarcz. Cele dziaalnoci s integralnie zwizane z potrzebami
i wymaganiami lokalnych rynkw pracy i nowych technologii oraz strategi rozwoju
lokalnego. Oferta tego typu funduszy pozwala przeama: dyskryminacj finansow
nowo powstaych firm, sfinansowa etap przygotowania i rozruchu nowego przedsi-
wzicia gospodarczego, kiedy banki i fundusze ryzyka obawiaj si zaangaowa was-
ne rodki finansowe. Czsto powstaj z inicjatywy wadz lokalnych.
Fundusze porcze S to instytucje, ktrych gwny zakres dziaa skupiony jest na porczaniu i monito-
kredytowych ringu porczonych kredytw i poyczek (porczaj od 50% do 80% kwoty kredytu), na
pomocy w przygotowaniu wnioskw kredytowych, upowszechnianiu wiedzy na temat
pozyskiwania rodkw z funduszy UE. Ukierunkowuj dziaania na firmy mae i mikro.
Dziaaj regionalnie lub lokalnie i wsppracuj z samorzdami terytorialnymi oraz
innymi instytucjami porczeniowymi.
rdo: Kogut-Jaworska 2008.
Source: Kogut-Jaworska 2008.
Aby dobrze stymulowa rozwj gospodarczy przez gminy, realizowane dziaania mo-
emy zakwalifikowa nastpujco [Misig 2000]:
1. Nienakierowane do konkretnych przedsibiorcw dziaania majce na celu tworzenie
korzystnych warunkw finansowych dla podejmowania i rozszerzania dziaalnoci
gospodarczej;
2. Dziaania o charakterze pomocy publicznej, polegajce na bezporednim lub pored-
nim dofinansowaniu lub bezporednim lub porednim przysporzeniu okrelonym
przedsibiorcom korzyci finansowych, ktre bd ich uprzywilejowywa w stosunku
do konkurentw;
3. Dziaania majce na celu rozwj i tworzenie infrastruktury technicznej, uatwiajcej
podejmowanie, prowadzenie i rozszerzanie dziaalnoci gospodarczej;
4. Dziaania promocyjne organizacyjne, ktre maj na celu informowanie o warunkach
przedsiwzicia, uatwianie zaatwienia wszelkich formalnoci zwizanych z dziaal-
noci oraz promocja przedsibiorstw dziaajcych na terenie danej jednostki samo-
rzdu terytorialnego.
Szczegln rol w kreowaniu aktywnoci przedsibiorczej odgrywa take polityka
budetowa gminy, ktr prowadzi si zarwno po stronie dochodw, jak i wydatkw
budetowych [Somiska 2007]. Dochody budetu gminy stanowi finansow podsta-
w jej publicznej dziaalnoci s one przeznaczone zarwno na finansowanie zada
biecych, jak i inwestycyjnych. Zasadnicze rdo dochodw tworz podatki i opaty,
ktrym znawcy przedmiotu przypisuj due znaczenie w procesie stymulowania aktyw-
noci przedsibiorczej. Rodzaje stosowanych podatkw, wysoko stawek, ulg i ewen-
tualnych zwolnie mog bowiem bezporednio oddziaywa na zachowania podmiotw
gospodarczych, zachcajc je lub zniechcajc do podejmowania okrelonego rodzaju
dziaalnoci gospodarczej. Wadze gminy mog, zgodnie z ustawami, zmniejsza ciary
pozostajcych w ich gestiach podatkw i opat, kierujc si wasn ocen wynikajcych
z tego skutkw dla spoecznoci lokalnej [Somiska 2007]. W zakresie podatkw do-
chodowych od osb fizycznych i od osb prawnych (w ktrych udziay maj gminy) sty-
mulacyjna rola przedsibiorczoci pozostaje w gestii organw pastwa.
cji kosztw wyposaenia lub doposaenia stanowiska pracy dla 67 osb skorzystay 42
zakady pracy.
W ramach wspfinansowania podejmowanych dziaalnoci gospodarczych przez
osoby bezrobotne oraz wspierania subsydiowanego zatrudnienia PUP w Piszu realizowa
nastpujce projekty rynku pracy:
Postaw na aktywno, z tego projektu skorzystao 19 osb;
PODSUMOWANIE
PIMIENNICTWO
Grayna Krzyminiewska
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Streszczenie. Celem artykuu jest zwrcenie uwagi na fakt, e budowa spoeczestwa go-
spodarki opartej na wiedzy jest procesem wielowymiarowym, na ktry skadaj si take
zjawiska zwizane z kultur ekonomiczn i kompetencjami cywilizacyjnymi charaktery-
stycznymi dla poszczeglnych grup spoecznych. Artyku koncentruje uwag na kultu-
rze ekonomicznej wspczesnej modziey wiejskiej w odniesieniu do dwch aspektw
tej kultury: wiedzy ekonomicznej i umiejtnoci spoecznych. Analizuje je w kontekcie
kompetencji cywilizacyjnych, wychodzc z zaoenia, e to wanie one decyduj o mo-
liwoci rozwoju spoeczestwa wiedzy i gospodarki opartej na wiedzy. Wynika to z prze-
konania, e to od kultury ekonomicznej w znacznej mierze zalee bdzie gotowo zbio-
rowoci do zdobywania wiedzy, stosowania jej w praktyce, otwarto na innowacje itp.
Zaleno zachodzca pomidzy kultur ekonomiczn i jakoci kompetencji cywilizacyj-
nych decyduje, czy dane zbiorowoci bd partycypowa w rozwoju na rwnych prawach,
wspiera rozwj, czy bd marginalizowane. Analiza oparta zostaa na przeprowadzonych
w styczniu 2009 roku badaniach terenowych wrd 1489 szesnastolatkw uczcych si
w 13 gminach w Polsce. Wyniki bada wskazay jednoznacznie, i wiedza ekonomiczna
oraz zinternalizowanie niektrych umiejtnoci przydatnych w systemie gospodarki rynko-
wej i spoeczestwie demokratycznym, s sabo ugruntowane przez modzie wiejsk.
Sowa kluczowe: modzie wiejska, kultura ekonomiczna, kompetencje cywilizacyjne,
gospodarka oparta na wiedzy
WSTP
tematem numer jeden ostatnich miesicy, interesujce jest wic, na ile wiejska modzie
ledzi te niezwykle istotne informacje i dysponuje podstawow wiedz z tego zakresu.
Otrzymane od respondentw odpowiedzi pokazuj, e mamy do czynienia ze sab
ich znajomoci (rys. 3). Tylko 505 osb na 1489 przyporzdkowao poprawnie wszyst-
kie odpowiedzi, a 117 nie podao ani jednej poprawnej. Wiedza szesnastolatkw na ten
temat jest w przekonaniu autorki bardzo saba zwaywszy na fakt powszechnoci wyst-
powania tych poj (choby tylko w reklamach stale obecnych w naszym codziennym
dowiadczeniu).
Spord najlepiej kojarzonych poj naley wymieni kurs walut i kredyt, a najsabiej
obligacje i rachunek oszczdnociowo-rozliczeniowy (dane zawiera rys. 4).
Naley doda, e zarwno zainteresowanie ekonomi, jak i konkretna wiedza eko-
nomiczna, nie jest w zasadniczy sposb zalena od cech spoeczno-demograficznych ba-
Pracownikom
Czy uwaasz, e te umiejtnoci przydadz si? Rolnikom Przedsibiorcom
w zakadzie pracy
Umiejtno rozmawiania z ludmi 25,1% 76,3% 50,9%
Gotowo do wsppracy z innymi 35,0% 53,7% 70,1%
Umiejtno rozwizywania konfliktw 29,0% 57,4% 55,3%
Tworzenie kontaktw midzyludzkich 26,7% 64,9% 51,0%
Umiejtno zdobywania informacji 37,5% 64,5% 44,1%
Gotowo do zmian (pracy, zawodu, sposobu 41,8% 37,4% 51,3%
ycia)
Gotowo do podejmowania ryzyka, aby 35,1% 61,6% 26,3%
osign cele
Wiedza o tym, jak funkcjonuje gospodarka 79,8% 47,3% 20,2%
Umiejtno stosowania nowych rozwiza 58,7% 54,9% 40,8%
(zdobyczy techniki, nowatorskich sposobw
rozwiza)
Gotowo do przestrzegania umw z innymi 33,2% 74,8% 51,5%
ludmi
Umiejtno planowania dziaa 50,6% 63,5% 40,8%
Terminowe realizowanie zobowiza wobec 41,9% 69,3% 54,0%
innych
rdo: Opracowanie wasne.
Source: Authors elaboration.
modych ludzi, e prowadzcy gospodarstwo rolne powinni posiada wiedz o yciu go-
spodarczym, by mc efektywnie prowadzi wasne gospodarstwa. Umiejtno stosowa-
nia nowych rozwiza (np. zdobyczy techniki) jest spostrzegana rwnie jako ta, ktrej
posiadanie jest dla rolnikw korzystne, bo przecie poprawia jako funkcjonowania go-
spodarki. Jednak zdziwienie budzi fakt, e pozostae umiejtnoci nie s dla rolnikw,
zdaniem modziey, szczeglnie istotne. Wydaje si, e takie podejcie do problemu jest
efektem oddziaywania stereotypowego mylenia o gospodarstwie rolnym jako nieza-
lenym od otoczenia spoecznego podmiocie. Natomiast zdaniem wielu ekonomistw
to wanie brak ugruntowanych zachowa kooperacyjnych, umiejtnoci rozwizywania
konfliktw itp. powoduje, e dynamika rozwoju rolnictwa (na przykad przez tworze-
nie grup producenckich, sieci powiza itp.) jest przyczyn niewykorzystywania szansy
rozwoju przez bardzo wiele gospodarstw rolnych. Niepokoi fakt, e mamy do czynienia
w modym pokoleniu z kontynuacj anachronicznego mylenia o rolniku i jego gospo-
darstwie rolnym, gdzie rolnictwo nie oznacza tak naprawd dziaalnoci gospodarczej,
w ktrej kontakty spoeczne, czy terminowo realizacji umw, mog si przyczynia do
zwikszenia efektywnoci ich pracy.
Warto tu porwna wyposaenie kompetencyjne uznawane za wane dla rolnika
i uznawane za wane dla przedsibiorcy. Oczywiste jest, e specyfika prowadzenia go-
spodarstwa rolnego jest inna ni specyfika prowadzenia przedsibiorstwa, ale w sferze
umiejtnoci oczekiwania wobec przedsibiorcw s wrd badanych zdecydowanie
wysze. Co wicej, wysze s take oczekiwania wobec pracownikw przedsibiorstw.
Jest to do niepokojce, gdy moe oznacza, e po dwudziestu latach transformacji,
nieatwych dla polskiej wsi i rolnictwa, nadal prowadzenie gospodarstwa rolnego nie jest
zwizane z nowoczesn wizj rolnika jako (osoby, zawodu) o szerokich kompetencjach
ekonomicznych i spoecznych. Niepokoi to tym bardziej, e opinie te charakteryzuj take
modzie, ktrych rodzice prowadz gospodarstwa rolne. Moe to oznacza niestety powie-
lanie zachowa obserwowanych i nabytych w toku socjalizacji modego pokolenia.
W badaniach poproszono rwnie, aby gimnazjalici ocenili, ktre z umiejtnoci
spoecznych uznaj za przydatne im osobicie (tab. 2).
Jak wida powyej, poszczeglne umiejtnoci wcale nie s przez modzie uznawa-
ne za szczeglnie wane. Najbardziej atrakcyjna jest umiejtno zdobywania informa-
cji (64,1%), cho mona to przypisa jej uytecznoci dla wykonywania obowizkw
szkolnych (przygotowywanie zada domowych). Ponownie niestety potwierdzone zo-
stao nike zainteresowanie wiedz ekonomiczn. Tylko 30% badanych uznao, e jest to
wiedza, ktra moe przyda si im osobicie. To, co ciekawe, to fakt, e mniej ni poowa
respondentw uznaa, i gotowo do przestrzegania umw z innymi ludmi jest istotna.
Mamy tu ewidentnie do czynienia ze sabo ugruntowanymi normami spoecznymi, co
wiadczy o znacznym zaniedbaniu w procesie socjalizacji rodzinnej i wychowaniu szkol-
nym, ksztatowania postaw etycznych. Jest to potencjalnie niebezpieczne dla jakoci sfe-
ry publicznej i prywatnej, w ktrej bd funkcjonowa, i na ktr bd wkrtce wpywa
badani. Trzeba tu doda, e to, co modzi uwaaj dla siebie za wane, nie jest zwizane
z ich cechami spoeczno-demograficznymi. Mamy tu do czynienia raczej z pokolenio-
wym, rodowiskowym nastawieniem do samego siebie i otoczenia spoecznego, ni po-
stawami np. zwizanymi z pci, czy rodzin pochodzenia.
KONKLUZJE I WNIOSKI
Badanie kultury ekonomicznej modziey gimnazjalnej w zakresie ich zainteresowa
wiedz ekonomiczn oraz znaczenia umiejtnoci spoecznych, pozwala na zweryfiko-
wanie pewnych faktw ich dotyczcych. Ot mona stwierdzi, e:
mamy do czynienia z niskim poziomem zainteresowania ekonomi jako dziedzin
wiedzy i w konsekwencji sfer gospodarki;
wiedza dotyczca konkretnych poj ekonomicznych nie jest powszechna i ugrunto-
wana;
umiejtnoci spoeczne, uznawane za bardzo wane przez badaczy rnych dziedzin
dla funkcjonowania jednostki we wspczesnym wiecie, nie s przez modzie trak-
towane za niezbdne i potrzebne w ich codziennoci i przyszej karierze yciowej;
spostrzeganie funkcjonowania w sferze publicznej i yciu gospodarczym poszczeglnych
grup zawodowych jest potwierdzeniem stereotypowego, czsto archaicznego mylenia
o kompetencjach wpisanych w dany zawd; dotyczy to zwaszcza zawodu rolnika.
Kultura ekonomiczna dokonuje weryfikacji faktw, dziki ktrym moemy okreli,
jaki sposb uczestniczenia, nastawienia wobec sfery gospodarowania jest charaktery-
styczny dla danej zbiorowoci. Analiza kompetencji cywilizacyjnych danej grupy po-
zwala z kolei na pokazanie, czy cechy kultury ekonomicznej bd odpowiaday na wy-
zwania wspczesnych spoeczestw, chccych poda drog rozwoju ekonomicznego
i spoecznego, czy wreszcie bd umoliwiay wpisanie si danej zbiorowoci w system
gospodarki opartej na wiedzy. Analizowany problem podejmuje prb odpowiedzi na
pytanie, czy modzie wiejska jest w stanie partycypowa w gwnym nurcie rozwoju
spoeczestwa i gospodarki wiedzy. Oczywicie nie mona jednoznacznych generalizacji
czyni wycznie na podstawie fragmentarycznych bada, gdy potrzebne s tu szersze
i bardziej pogbione analizy, niemniej jednak badania, na ktrych oparte zostay powy-
sze wnioski nie skaniaj do optymizmu. Nastawienie modziey do ekonomii, przeko-
nania jakie umiejtnoci s dla nich wane, jest absolutnie niesatysfakcjonujce. Trzeba
PIMIENNICTWO
Kukliski A. (red.), 2003. Gospodarka oparta na wiedzy. Perspektywy Banku wiatowego, Oficyna
Wydawnicza Rewasz, Warszawa.
Marody M., Kochanowicz J., 2007. Pojcie kultury ekonomicznej w wyjanianiu polskich prze-
mian [w:] Kulturowe aspekty transformacji ekonomicznej, Warszawa, s. 2728.
Sztompka P., 2008. Civilizational Competence: A Prerequisite Of Post-communist Transition, Cen-
trum Studiw Europejskich Uniwersytetu Jagielloskiego, Krakw.
Sztompka P., 2007. Zaufanie. Fundament spoeczestwa, Znak, Krakw.
Domural A., Macko A., Przybyszewski K., Tyszka T., 2005. Wiedza ekonomiczna mieszkacw
Polski. Raport z bada, Centrum Psychologii Ekonomicznej i Bada Decyzji. Wysza
Szkoa Przedsibiorczoci i Zarzdzania im. L. Komiskiego, Warszawa.
WSTP
1
Dokument opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, we wsppracy z Kancelari
Prezesa Rady Ministrw i Zespoem Doradcw Strategicznych Prezesa Rady Ministrw, przyjty
na posiedzeniu Rady Ministrw w dniu 27 kwietnia 2009 roku.
2
W Polsce nie ma na przykad jednej definicji gospodarstwa rolnego, czy te rolnika, producenta
rolnego. Skutkuje to mnogoci danych statystycznych, co prowadzi moe do nieporozumie,
niejasnoci w ich interpretowaniu i przyjmowania bdnych zaoe, co do istoty i kierunku udzie-
lanej pomocy.
3
Porwnaj [PROW], [WPR 2007], [Polska 2008], [Zarys. 2009].
4
Porwnaj [Banecki, Nurzyska, Wiatrak 2008], [Miroczuk, Rak, 2008], [Koyska 2008].
5
Porwnaj [Zawaliska 2008].
6
W 2007 roku byo ich 2,39 mln wobec 1,7 mln we Woszech, 1,0 mln w Hiszpanii, 0,53 mln we
Francji czy 0,37 mln w Niemczech [Eurostat].
7
W 2007 roku w Polsce byo to 3,6 ESU wobec 11,6 ESU przecitnie w UE-27 oraz 53,6 ESU we
Francji, 49,5 ESU w Niemczech, 20,6 ESU w Hiszpanii, 14,9 ESU we Woszech [Eurostat].
8
European Size Unit wielko ekonomiczna gospodarstwa. Obok typu rolniczego sta-
nowi podstaw klasyfikacji gospodarstw rolnych, rnicujc ich wyniki produkcyjne
i ekonomiczne. Moe by zatem przyjta jako parametr oceny ich pozycji konkurencyjnej [Marcy-
siak 2008]. Stanowi sum standardowych nadwyek bezporednich wszystkich dziaalnoci prowa-
dzonych w tym gospodarstwie. Warto 1 ESU jest ustalana przez Komisj Europejsk. Od 1984
roku wynosi 1200 euro.
9
14,7% wobec 5,8% rednio w UE-27 [Polska 2009].
10
W 2007 roku warto dodana w sektorze rolniczym w Polsce stanowia 4,3%, a w UE-27 1,8%
oglnej wartoci dodanej w tych gospodarkach, podczas gdy jeszcze na przykad w 2000 roku byo
to odpowiednio 5,0% oraz 2,4% [OECD].
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Jest to istotny problem, bowiem spord przedstawionych uprzednio 2,39 mln gospodarstw rol-
11
nych prowadzcych dziaalno rolnicz w Polsce w 2007 roku, tylko niespena 1,5 mln, tj. ok.
60% otrzymao pomoc w ramach patnoci bezporednich z racji wielkoci posiadanego areau
UR. W 2006 roku we Woszech i w Hiszpanii byo to ok. 90% gospodarstw, we Francji ok. 80%,
w Niemczech praktycznie 100% [Eurostat]. Jednoczenie w Polsce liczb 1,5 mln gospodarstw
GUS podaje jako gospodarstwa towarowe, tj. sprzedajce wicej ni 50% wartoci wytworzonej
produkcji rolniczej [Charakterystyka 2008], natomiast w polu obserwacji FADN znajduje si ok.
0,75 mln gospodarstw, z czego co najwyej 0,5 mln ma potencja ekonomiczny do funkcjonowa-
nia na rynku [FADN]. Skoncentrowanie pomocy na tych gospodarstwach byoby z korzyci dla
polskiego rolnictwa.
PIMIENNICTWO
Banecki J., Nurzyska I., Wiatrak T., 2008. Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja
i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich na lata 2004
2006. Wstpna ocena, Wie i Rolnictwo, nr 4 (141).
Budety gospodarstw domowych w 2007, 2008, Gwny Urzd Statystyczny, Warszawa.
Charakterystyka gospodarstw rolnych w [2008], Gwny Urzd Statystyczny, Warszawa.
Eurostat. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_database
FADN. www.fadn.pl
Goraj L., 2005. Wpyw patnoci bezporednich na dochody polskich gospodarstw rolnych, Urzd
Komitetu Integracji Europejskiej. www.ukie.gov.pl
Jzwiak W., 2008. Dylematy efektywnoci polskiego rolnictwa [w:] Rozwj sektora rolno-
spoywczego w Polsce na tle tendencji wiatowych, Instytut Ekonomiki Rolnictwa
i Gospodarki ywnociowej Pastwowy Instytut Badawczy, nr 101, Warszawa.
Koyska J., 2008. Finansowanie Rozwoju wsi i rolnictwa rodkami publicznymi, Zeszyty Naukowe
Szkoy Gwnej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Ekonomika i organizacja gos-
podarki ywnociowej, nr 63.
Kowalski A., 2009. Polski sektor ywnociowy 5 lat po akcesji, materia zaprezentowany na
midzynarodowej konferencji Rolnictwo i obszary wiejskie 5 lat po akcesji Polski do
Unii Europejskiej, Warszawa, 2829 kwietnia 2009 r., Ministerstwo Rolnictwa i Roz-
woju Wsi. www.minrol.gov.pl
Marcysiak A., 2008. Wielko ekonomiczna gospodarstw jako element oceny ich pozycji konkuren-
cyjnej, [w]: Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistw Rolnictwa i Agrobiznesu,
Tom X, Zeszyt 2, Warszawa Pozna Lublin.
Miroczuk A., Rak A.M., 2008. rda wsparcia gospodarstw rolnych po integracji Polski z Uni
Europejsk [w:] Problemy rolnictwa wiatowego, Zeszyty Naukowe Szkoy Gwnej
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Tom 5 (XX).
Abstract. The present article is the voice in discussion about strategic planning and need
of creation the national agricultural development strategy in Poland. The Main Statistic
Office, Eurostat and European Commission in years 20022007 as well as scientific and
Polish department of agriculture publications were used in the paper as the sources. Polish
farms agricultural production efficiency stays away from efficiency characterizing farms in
the old European Union countries. Strategy, based on agricultural sector complex diag-
nosis, will allow select proper instruments of interactions on national as well as European
Unions level, leading to targets according to the national-wide socio-economic develop-
ment strategy. This strategy should, in face of hitherto experience got by countries benefits
from common agricultural policy, protect Polish agriculture from copying errors, which
have taken a stand although benefits,from the CAP till now.
Key words: strategic planning, agriculture development strategy, farms, rural areas
WSTP
Cechy informacji
ZAKCENIA
informacjami istotnymi z punktu widzenia urzdu i organw gminy. Oba te rda naley
jednak uzna za komplementarne, gdy adresowane s zazwyczaj do odmiennych grup
odbiorcw (istotny jest wiek odbiorcw, wyksztacenie, ilo wolnego czasu, dostpno
do poszczeglnych mediw, zainteresowania itp.).
Za ciekawe naley uzna wyniki bada, uwzgldniajce znaczenie poszczeglnych
rde informacji dla mieszkacw gminy w zalenoci od czstotliwoci odwiedzania
przez nich urzdu gminy. Jak naleao si spodziewa, wraz ze zwikszaniem si cz-
stotliwoci kontaktw z urzdem maleje znaczenie rozmw ze znajomymi, jako rda
Czstotliwo odwiedzin
rda pozyskiwania informacji Status respondenta1
urzdu przez mieszkacw2
Respondenci, ktrzy nigdy nie byli w urzdzie gminy jednogonie orzekli, i nie
przypominaj sobie jakoby spotkali si z materiaami promujcymi ich gmin w postaci
ulotek, plakatw, folderw, artykuw w prasie, czy te audycji radiowo-telewizyjnych.
wiadczy to moe o braku zainteresowania z ich strony takimi materiaami, przez co nie
zwrciy one ich uwagi. Moe rwnie sugerowa, i materiay te lub wiedza o moliwo-
ci ich ledzenia dystrybuowane s przede wszystkim na terenie urzdu.
Ocena funkcjonowania gminy i jej organw oparta jest w duej mierze o dostp-
no informacji na ten temat. Wobec nikego zainteresowania mieszkacw dziaalno-
ci organw gminnych (o czym wiadczy chociaby bardzo niska frekwencja osb nie-
bdcych funkcjonariuszami gminnymi w trakcie posiedze rady), bardzo wan rol
w informowaniu mieszkacw o podejmowanych dziaaniach odgrywa bd instrumen-
ty public relation. Jak stwierdza Siemiski [1999]: adne dokonania gminy (inwestycja,
program spoeczny, imprezy kulturalne itp.) nie stan si faktami publicznymi dopki nie
zostan faktami informacyjnymi czy wrcz prasowymi. Jeeli zatem lokalna spoecz-
no w ograniczony sposb interesuje si dokonaniami gminy, naley jej te informacje
dostarcza w rnorodnej formie. Przepyw informacji musi nastpowa systematycznie
przez cay czas trwania kadencji, a same informacje powinny by rzetelne i aktualne,
gdy informacje dostarczone w trakcie trwania kampanii wyborczej s mniej wiarygodne
i bardzo czsto gin w majcym wwczas miejsce szumie informacyjnym.
W interesie gminy jest zatem posiadanie atrakcyjnej, najlepiej interaktywnej strony
internetowej oraz lokalnej prasy, bdcych zarwno kanaami dystrybucji informacji, jak
rwnie forami wymiany informacji i pogldw. Podmiotami najbardziej zainteresowa-
nymi w powoaniu i redakcji tych nonikw informacji powinny by organy gminy, ktre
w znacznej mierze musz rwnie wzi na siebie kwestie organizacyjne i finansowe.
PODSUMOWANIE
PIMIENNICTWO
Kotler Ph., 1994. Marketing. Analiza, planowanie, wdraanie. Gebethner &Spka, Warszawa, s. 547.
Kramer J. (red)., 1994. Badania rynkowe i marketingowe, PWE, Warszawa, s. 102.
Olesiski J., 2001. Ekonomika informacji, PWE, Warszawa, s. 27.
Penc J., 1994. Informacje rynkowe a sukces firmy, Marketing i Rynek, nr 3, s. 3.
Pieczykolan R., 2005. Informacja marketingowa. PWE. Warszawa, s. 11, 25.
Smyczek S., Sowa I., 2005. Konsument na rynku. Zachowania, modele, aplikacje. Difin, Warsza-
wa, s. 171.
Siemiski W.,1999. Wspzarzdzanie gmin. Zachodnie Centrum Organizacji. Warszawa Zie-
lona Gra
Wojewodzic T., 2000. Marketing w jednostkach samorzdu terytorialnego, Wie i Doradztwo nr
1, s. 5964.
Abstract. Information plays an important role in the social and economic life. Therefore
exist a need of adapting the structure and delivery channels of information for the recipient
and senders of the information. The aim of the article is an assessment the effectiveness of
the information flow between offices of administrative districts and their customers. Carried
out examinations are pointing explicitly to very big meaning of the not-formalized way of
information transmitting. For streamlining the information flow and getting the possibility
of creating positive image of the administrative district as well, bigger involvement of the
local-government is essential.
Key words: information, sources of information, territorial marketing
Monika Mejszelis
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
WSTP
Gwnym zasobem stanowicym o sile polskiej wsi jest tzw. czynnik ludzki, ktry
naley do zasobw trudno odnawialnych i wymaga wielu dziaa wspierajcych. Wrd
negatywnych czynnikw, wpywajcych na sytuacj zasobw ludzkich na obszarach
wiejskich, mona wymieni: generalnie niski poziom rozwoju gospodarczego polskiej
wsi, tradycyjnie wysokie zatrudnienie w rolnictwie oraz ograniczon liczb pozarolni-
czych miejsc pracy, niski poziom wyksztacenia, nisk wiadomo korzyci pyncych
z wyksztacenia oraz znaczne trudnoci w dostpie do infrastruktury spoecznej, edu-
kacyjnej i kulturalnej [Kodziski 2005]. Wystpujce w tym zakresie dysproporcje po-
midzy miastem a wsi nadal przesdzaj o mniejszej atrakcyjnoci obszarw wiejskich,
a tym samym stanowi rdo wystpowania barier dalszego ich rozwoju [Hunek 2005].
WYNIKI
wiek
uciliwy dojazd
brak zainteresowania
brak informacji
rozwj osobisty
opinia znajomych
przypadek
0 5 10 15 20 25 30 35
Rys. 2. Motywy korzystania ze szkole/kursw doksztacajcych
Fig. 2. Motives for taking part in training courses
rdo: Opracowanie wasne na podstawie wynikw bada ankietowych.
Source: Authors research.
35
30
25
20
15
10
0
ogoszenie doradca ODR-u prasa, radio, ogoszenie od znajomych inne
w Urzdzie Gminy telewizja w Urzdzie Pracy
Rys. 3. Gwne rda wiedzy o szkoleniach/kursach doksztacajcych
Fig. 3. Main sources of information on training courses
rdo: Opracowanie wasne na podstawie wynikw bada ankietowych.
Source: Authors research.
30
25
20
15
10
0
uzupenienie dodatkowe nabycie moliwo poznanie brak korzyci inne
posiadanej rdo nowych nawizania nowych osb,
wiedzy dochodu umiejtnoci wsppracy z rozrywka,
partnerami odpoczynek
38% 37%
25%
zdecydowanie tak/tak zdecydowanie nie/nie trudno powiedzie
Rys. 5. Zainteresowanie rolnikw szkoleniami/kursami organizowanymi przy wsparciu z EFS
Fig. 5. Farmers interested in training courses financed from ESF
rdo: Opracowanie wasne w oparciu o wyniki bada ankietowych.
Source: Authors research.
zdecydowanie tak
tak
nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzie
25 25-35 35-55 55
Rys. 6. Zainteresowanie rolnikw szkoleniami/kursami doksztacajcymi a wiek respondenta
Fig. 6. Farmers interested in training courses by age
rdo: Opracowanie wasne w oparciu o wyniki bada ankietowych.
Source: Authors research.
zdecydowanie tak
tak
nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzie
zdecydowanie tak
tak
nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzie
PODSUMOWANIE
PIMIENNICTWO
Bukowski M., Lewandowski P., Magda I., Zawistowski J., 2005. Strukturalne cechy rynku pracy
w Polsce, [w]: Zatrudnienie w Polsce 2005]. Red. M. Bukowski. Departament Analiz
i Prognoz Ekonomicznych. Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa.
Hunek T., 2005. Dywersyfikacja aktywnoci rolniczej Polski: zarzdzanie upadkiem, [w:] Rozwj
obszarw wiejskich. Dowiadczenia krajw europejskich, IRWiR PAN, Warszawa, 5767.
Kodziski M., 2005. Dywersyfikacja gospodarki wiejskiej, [w:] Uwarunkowania i kierunki prze-
mian spoeczno-gospodarczych na obszarach wiejskich. IRWiR PAN, Warszawa, 2940.
Mickiewicz P., 2007. Potrzeby szkoleniowe rolnikw zamieszkujcych wojewdztwo zachodnio-
pomorskie w ramach wsparcia z funduszy publicznych, [w:] Identyfikacja regionalnych
i lokalnych uwarunkowa zrwnowaonego rozwoju obszarw wiejskich, Zeszyty Nau-
kowe nr 456, Uniwersytet Szczeciski, Szczecin.
Program Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
Wsi, Warszawa 2007.
Strategia rozwoju wojewdztwa zachodniopomorskiego do roku 2020. Sejmik Wojewdztwa Za-
chodniopomorskiego, Szczecin 2005.
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 20042006, Ministerstwo Gospodarki
i Pracy, Warszawa 2004.
Anna Milewska
Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
WSTP
Podzia pomocy publicznej w 2006 roku wedug instytucji, ktre tej pomocy udzielaj
zostay zaprezentowane w tabeli 1. Do najwikszych dysponentw pomocy publicznej
w 2006 roku naley zaliczy: Prezesa Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepe-
nosprawnych 26,8% oglnej wartoci pomocy, Ministra Gospodarki 26,6%, naczelni-
kw urzdw skarbowych i celnych 14,7%. czna warto pomocy udzielonej przez te
organy wyniosa 3041,1 mln PLN (68,1% oglnej wartoci pomocy) [Raport].
Z danych zaprezentowanych w tabeli 1, nie mona wnioskowa jednoznacznie o wy-
sokoci pomocy publicznej kierowanej dla rolnictwa. W najwikszym zakresie pomocy
dla tego sektora naley upatrywa (w odniesieniu do wczeniej zaprezentowanego kata-
logu ulg i zwolnie) w grupie instytucji udzielajcej jak s jednostki samorzdu teryto-
rialnego. W nowej perspektywie finansowej 20072013, w 2007 roku pomocy publicznej
udzieliy wrd organw samorzdu terytorialnego wszystkie 16 wojewdztw, 302 (spo-
rd 308 powiatw) oraz 1306 gmin (spord 2489 jednostek samorzdu gminnego).
W 2007 roku subsydia podatkowe (grupa A2) ksztatoway si na poziomie 107,7 mln
z, w grupie A1 czyli na dotacje samorzdy udzieliy pomocy publicznej na kwot 68,7
mln z, Grupa C2A czyli odroczenie i rozoenie na raty patnoci osigny wielko 0,3
mln z.
Nowa perspektywa finansowa to take nowe moliwoci uzyskania przez beneficjen-
tw pomocy publicznej. Ze wzgldu jednak na skutki globalnego kryzysu naley upatry-
wa ograniczonej aktywnoci w tym zakresie. Dotyczy to bdzie take samorzdw. Ze
wzgldu na ograniczone moliwoci finansowe (brak nadwyek w budetach) nie s one
zainteresowane przekazywaniem wsparcia w formie dotacji dla jednostek spoza sektora
finansw publicznych. Szczegln form wsparcia dla przedsibiorcw odnale mo-
na w SSE (specjalnych strefach ekonomicznych). Dotycz one jednak grypy uszczuple
wpyww podatkowych poprzez obnianie np. wysokoci podatku od nieruchomoci od
gruntw czy budynkw zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej innej ni
dziaalno rolnicza. Dotyczy to jednak profilu zwizanego z prowadzeniem dziaalnoci
gospodarczej, a nie sensu stricte dziaalnoci rolniczej.
PIMIENNICTWO
Fornalczyk A. (red.), 1998. Pomoc publiczna dla przedsibiorstw w Unii Europejskiej i w Polsce.
Urzd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa, s. 13, 32.
Ninth Survey State Aid in the European Union Commission of the European Communities, Brus-
sels, 18.7.2001, COM (2001) 403 final, s. 94.
Pomoc publiczna w programach operacyjnych 20072013. Poradnik dla administracji pu-
blicznej, marzec 2008 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa [w:] http://
www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/4DAB6BC0-0BC7-41D0-9D14-
-7706157C299F/45212/poradnik_pomoc_publiczna_280308r.pdf [23.05.2009]
Postua I., Werner A., 2006. Pomoc publiczna, LexisNexis, Warszawa, s. 31.
Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsibiorcom w 2006 roku. 2007, Urzd
Ochrony Konkurencji i Konsumentw, Warszawa.
Grupa C1A
Grupa C2A
Grupa B1A Grupa B2A Kredyty Grupa D1A
Grupa A2 Odroczenie Warto
Grupa A1 Wniesienie Konwersja preferen- Porczenia
Nazwa instytucji Subsydia i rozoenie pomocy Udzia w %
Dotacje kapitau do zaduenia cyjne i wa- i gwarancje
podatkowe na raty w mln PLN
spki na kapita runkowo kredytowe
patnoci
umorzone
Minister Gospodarki 1187,8 1187,8 26,6
Minister Transportu 1,1 1,1 0,0
Minister Skarbu Pastwa 0,5 5,3 5,8 0,1
Minister Edukacji Narodowej 0,2 0,2 0,0
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego 136,3 136,3 3,1
Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska
i Gospodarki Wodnej 195,9 26,0 221,9 5,0
Wojewdzkie Fundusze Ochrony
rodowiska i Gospodarki Wodnej 2,6 13,3 15,9 0,4
Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb
Niepenosprawnych 1195,4 0,9 0,3 1196,6 26,8
Agencja Rozwoju Przemysu S.A.
151,2 8,0 11,3 170,5 3,8
Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci 293,6 293,6 6,6
Organy Skarbowe i Celne 17,2 639,5 0,0 656,7 14,7
Regionalne Instytucje Finansujce 12,9 12,9 0,3
Ochotnicze Hufce Pracy 163,9 0,3 164,2 3,7
Bank Gospodarstwa Krajowego 41,2 41,2 0,9
Krajowa Struktura Wsparcia 0,3 0,3 0,0
Wojewodowie 0,6 0,6 0,0
Marszakowie wojewdztw 62,9 62,9 1,4
Starostowie powiatw 189,1 0,6 1,3 0,0 191,0 4,3
Gminy 42,5 62,7 0,0 3,6 108,8 2,4
Pomoc publiczna ogem (w mln PLN) 3 502,4 855,7 8,0 93,1 9,2 4 468,4 100,0
* Z wyczeniem pomocy w transporcie
rdo: [Raport].
Source: [Raport].
Pomoc publiczna w rolnictwie wybrane aspekty 105
Summary. The paper presents an issue and practical expression of the public support re-
alized in Polish financial conditions. It has been, in fact, an unacceptable form of entre-
preneurs financial support. Since, public financial support makes an entity or a group of
entities privileged and favoured on the common market, what disrupts competitiveness
conditions. However, the common law allows some economic sectors receive the public
support, i.e. the agricultural sector. Nevertheless, there is a rule to be obeyed, according
to which the support granted to a beneficiary (by different public finances sector subjects)
in the agricultural and fishery sector must not exceed 3 thousand EUR in three years. In
Poland, permissible and the most popular public kinds of support in agriculture are tax
concessions and exemptions for the agricultural tax.
Key words: Poland, national budget, public support, agriculture, tax concessions
Anna Nowak
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
WSTP
METODYKA
Tabela 1. Struktura gospodarstw rolnych w Polsce w 2007 roku wedug poziomu wyksztacenia
oglnego osoby kierujcej gospodarstwem (w %)
Table 1. Rural farms structure in Poland in 2007 according to managers education level (in %)
rdo: Opracowanie wasne na podstawie Charakterystyki gospodarstw rolnych, GUS, Warszawa 2008.
Source: Own elaborations basing upon Rural Farms Characteristics Statistical Bureau, Warsaw 2008.
tuacj w tym zakresie. Jest to o tyle istotne, e jak pokazuj dane ostatniego spisu rolnego
wyszy poziom wyksztacenia kierownikw idzie w parze ze wzrostem obszaru gospo-
darstwa rolnego.
Table 3. Education structure of farms managers according to arable lands area in 2002 (in %)
Poziom wyksztacenia rolniczego/ Cel produkcji gospodarstw rolnych/ Purpose of rural farms production
Rural education level wycznie na potrzeby gwnie na potrzeby gwnie na rynek/
wasne/ wasne/ /for market
/for own needs only /mainly for own needs
Wysze/ Higher education 0,4 0,6 1,4
Policealne/ Postsecondary 0,07 0,1 0,2
rednie zawodowe/ Technical 2,2 3,3 8,7
Zasadnicze zawodowe/ 3,0 5,0 17,1
/Occupational
Kurs rolniczy/ Rural training 16,2 22,2 33,7
Bez wyksztacenia rolniczego/ 78,0 68,8 38,8
/No rural education
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych Powszechnego Spisu Rolnego 2002.
Source: Own elaboration basing upon National Rural Register 2002.
jednak wiele lat pracy na roli wyposaa ich w odpowiedni wiedz i praktyk. Ponad 1/3
kierownikw gospodarstw prowadzia swoje warsztaty w 2007 roku duej ni 20 lat,
a ponad 12% z nich krcej ni pi lat. W porwnaniu z 2005 rokiem nieznacznie wzrs
odsetek osb, ktre nie maj zbyt dugiego stau w zarzdzaniu gospodarstwem i prowa-
dz je krcej ni 1 rok.
Na kwalifikacje rolnikw wpywa take korzystanie z usug Orodkw Doradztwa
Rolniczego. Niestety skonno rolnikw w Polsce do korzystania z pomocy doradczej
wci jest niewielka. Wedug danych GUS w 2005 roku z tego typu usug korzystao
mniej ni 1/4 producentw rolnych. Nadal gwnym podmiotem, z ktrego pomocy ko-
rzystaj rolnicy s Orodki Doradztwa Rolniczego. Wzrost zainteresowania tego typu
usugami wydaje si szczeglnie wany w sytuacji, kiedy rolnicy maj moliwo ko-
rzystania ze rodkw pomocowych, dziki ktrym mog rozwija swoje gospodarstwa
rolne, ale take szuka dodatkowych rde zarobkowania.
Zasoby wiedzy staj si obok kapitau finansowego gwnym czynnikiem produkcji.
Stan wiedzy oraz umiejtno jej wykorzystania decyduj take o rozwoju gospodarstw
rolnych, warunkuj bowiem podejmowanie racjonalnych decyzji. Jednak jak pokazay
Tabela 5. Struktura gospodarstw rolnych w Polsce w 2007 roku wedug lat prowadzenia
gospodarstwa przez osob kierujc (w %)
Table 5. Rural farms structure in Poland in 2007 according to period of farms managing (in %)
Tabela 6. Gospodarstwa rolne w Polsce, ktre w 2005 roku korzystay z usug doradczych
Table 6. Rural farms in Poland which took advantage of advisory services in 2005
Wyszczeglnienie/Specification Polska/Poland
Liczba/Number %
Ogem/ Total 586 648 21,5
w tym z usug ODR/ including Advisory Center services 547 336 93,3
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS.
Source: Own elaboration basing upon Statistical Bureau Data.
wysoko/high
24,3%
przecitnie/average
67,9%
Rys. 1. Ocena przygotowania do wykonywanego zawodu w opinii gospodarstw rolnych
(N = 498)
Fig. 1. Assessment of rural education in the opinion of rural farms (N = 498)
rdo: Opracowanie wasne na podstawie bada.
Source: Own elaborations basing upon survey.
4,5
4,0 4,1 3,9
3,7
4
3,5
3,6
3,5
3 2,8
rednia ranga/ average range
2,5
2
1,5
1
0,5
0
oglna/general
prawna/legal
marketingowa/marketing
technologiczna/technological
ekonomiczna/economic
dotyczca UE/concerning EU
psychologiczna/psychological
rodzaj wiedzy/ knowledge type
Rys. 2. Wykaz rednich rang dla rodzajw wiedzy niezbdnej dla rolnikw
Fig. 2. Specification of average ranges for types in knowledge necessary for farmers
rdo: Opracowanie wasne na podstawie bada.
Source: Own elaborations basing upon survey.
niska ranga przyznana wiedzy dotyczcej UE, zwaszcza, kiedy realizowane s programy
unijne skierowane do rolnikw.
Interesujcym zagadnieniem jest sposb zdobywania wiedzy. Respondenci oceniali
poszczeglne rda pod ktem ich wpywu na stan posiadanej przez nich wiedzy. Oceny
dokonywano w skali 15, gdzie 1 bardzo mao wane, 5 bardzo wane.
Dominujcym rdem wiedzy rolnikw okazao si dowiadczenie. Najmniejszy
wpyw na stan posiadanej wiedzy miao doksztacanie. Rolnicy rzadko deklarowali udzia
w jakichkolwiek kursach, czy szkoleniach. Jeli jednak przyznawali si do korzystania
z takiej formy ksztacenia, to najczciej wymieniali kursy rolnicze, ktre miay miejsce
kilka, a nawet kilkanacie lat temu. Do istotn rol odgrywa jednak w opinii responden-
tw samoksztacenie jako rdo pozyskiwania wiedzy.
PODSUMOWANIE
PIMIENNICTWO
Abstract. Polish economy has undergone a significant changes over years thus causing the
growth of non-material resources importance. It also concerns rural sector characterizing
with low level of farmers education what hampers further development. Biological and
Luiza Ossowska
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
WSTP
1
Na podstawie analizy macierzy odwrotnej do macierzy korelacji mona wyeliminowa cechy sil-
nie ze sob skorelowane. Elementy diagonalne macierzy odwrotnej do macierzy korelacji znacznie
wiksze od jednoci wiadcz o zym uwarunkowaniu numerycznym macierzy korelacji [Malina,
Zelia 1997].
WYNIKI BADA
Dla kompleksowej oceny zmian zasobw ludzkich, jakie zaszy w badanym okresie,
obliczono wskaniki syntetyczne na podstawie danych z lat 2003 i 2007. Na podsta-
wie przesanek merytorycznych i statystycznych do pomiaru poziomu zasobw ludzkich
przyjto siedem cech diagnostycznych:
gsto zaludnienia,
przyrost naturalny na 1000 osb,
saldo migracji na 1000 osb,
wskanik obcienia demograficznego (ludno w wieku poprodukcyjnym na 100
osb w wieku przedprodukcyjnym),
jednostki gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON na 1000 osb,
bezrobotni zarejestrowani na 100 osb w wieku produkcyjnym2,
odsetek ludnoci z wyksztaceniem wyszym i policealnym3.
Gsto zaludnienia, przyrost naturalny, saldo migracji, liczb jednostek gospodar-
czych oraz odsetek ludnoci z wyksztaceniem wyszym i policealnym potraktowano
jako stymulanty poziomu zasobw ludzkich, a wic cechy diagnostyczne dodatnio sko-
relowane z badanym zjawiskiem. Natomiast wskanik obcienia demograficznego oraz
liczb bezrobotnych uznano za destymulanty ujemnie skorelowane z poziomem zaso-
bw ludzkich. Wyniki oblicze zarwno dla roku bazowego 2007, jak i porwnawcze-
go 2003 zamieszczono w tabeli oraz na rysunku.
W 2007 roku w klasie I o bardzo wysokim poziomie zasobw ludzkich znalazo
si 9 badanych jednostek (tj. prawie 14% ogu) o najwikszej w regionie gstoci za-
2
Uwzgldniono dane w ukadzie gminnym.
3
Z uwagi na brak pniejszych danych przyjto wartoci z roku spisowego 2002, zarwno w wy-
padku 2003, jak i 2007 roku. W takim ukadzie cecha ta nie wpywa na zmiany poziomu zasobw
ludzkich, ale rnicuje poszczeglne jednostki, uwzgldniajc bardzo wany aspekt badanego zja-
wiska.
Rys. 1. Poziom zasobw ludzkich na obszarach wiejskich Pomorza rodkowego w 2007 roku
Fig. 1. Human capital level in Middle Pomerania rural areas in 2007
rdo: Obliczenia wasne na postawie danych GUS (Bank Danych Regionalnych).
Source: Authors calculation based on Central Statistcal Office Data.
WNIOSKI
Zgodnie z gwnym celem artykuu zbadano zmiany, jakie nastpiy w ostatnich la-
tach w zakresie zasobw ludzkich obszarw wiejskich Pomorza rodkowego, co umoli-
wio sformuowanie kilku zasadniczych wnioskw:
Na obszarach wiejskich Pomorza rodkowego w badanym okresie poziom zasobw
ludzkich nieznaczny wzrs. Zmiany te nie miay charakteru kluczowego, ale okazay si
na tyle wane, e wpyny na wyniki bada i zostay odnotowane. Na niewielkie rnice
w poziomie zasobw ludzkich na obszarach wiejskich Pomorza rodkowego mg wpy-
n krtki okres bada. W duszym okresie intensywno odnotowanych zmian byaby
wiksza.
W 2007 roku w porwnaniu do 2003 roku w przypadku a 69% badanych jedno-
stek nie odnotowano zmiany w poziomie zasobw ludzkich. Dalszych 18,5% badanych
jednostek odnotowao wzrost, a tylko 12% spadek poziomu badanego zjawiska, co po-
twierdza wzrost oglnego poziomu zasobw ludzkich na obszarach wiejskich Pomorza
rodkowego w badanym okresie.
W klasach I i II o poziomie kapitau ludzkiego wyszym ni przecitnie. Tu zna-
lazy si obszary wiejskie Pomorza rodkowego korzystnie zlokalizowane w pasie
nadmorskim oraz w ssiedztwie najwikszych miast regionu. W ksztatowaniu zasobw
ludzkich obszarw wiejskich ssiedztwo miast jest szczeglnie istotne z jednej strony
miasta cigaj zasoby ludzkie, z drugiej daj moliwo rozwoju.
Klasy III i IV o poziomie zasobw ludzkich niszym ni przecitnie, skupiy
obszary wiejskie o rozproszonym zaludnieniu, z tendencj do odpywu ludnoci. S to
tereny o znacznym zalesieniu i z duym udziaem obszarw prawnie chronionych w po-
wierzchni, co z pewnoci wpywa na ich peryferyjny charakter.
PIMIENNICTWO
Abstract. The article presents changes of human capital in rural areas of Middle Pomerania
in 2003 and 2007. Human capital is one of the most active and complicated regional fac-
tors. The research was based on the synthetic indicator. The region was delimited into four
different levels of human capital.
Key words: human capital, rural areas of Middle Pomerania, synthetic indicator
Dagmara K. Zuzek
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
WSTP
Table.1 Entities of the national economy by the number of employed persons in 19972007
311033
239428
187510
271090
175292 158508 242790
484342 134943 214778
486854 194666
144752
368979
360346 295033
349146 297302
270958 253519 261507
233520
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Lata
Podmioty gospodarki narodowej wyrejestrowane National economy entities removed from register
Podmioty gospodarki narodowej nowo zarejestrowane National economy entities registered
Rys. 1. Podmioty gospodarki narodowej nowo zarejestrowane i wykrelone z rejestru REGON
w latach 19972007
Fig. 1. Entities of the national economy: registered recently and removed from REGON register
in 19972007
rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS, 2008.
Source: Authors own elaboration based on GUS data, 2008.
rzdzia stymulujce rozwj mikro-, maych i rednich firm m.in. : stworzenie systemu
finansowego wsparcia MSP uatwiajcego im dostp do obcych rde finansowania
dziaalnoci, pozabankowych instytucji finansowego otoczenia (np. funduszy venture
capital), zmniejszenie obcie podatkowych oraz uproszczenie systemu podatko-
wego, uatwienie przedsibiorcom dostpu do wiedzy w zakresie prowadzenia firmy
doradztwo, szkolenia itp., obnienie kosztw porednich w kosztach pracy, finan-
sowanie dziaalnoci eksportowej poprzez zastosowanie porcze i gwarancji oraz
stworzenie warunkw skaniajcych do podejmowania inwestycji, transferu techno-
logii i innowacji,
w Narodowej strategii rozwoju regionalnego na lata 20012006, w ktrej pomoc
finansow skierowano zarwno do powstajcych, jak i istniejcych ju MP oraz in-
stytucji finansowego ich otoczenia [Struycki 2004].
Jednak brak wiedzy i znajomoci okrelonych procedur zwizanych z wykorzysta-
niem pomocy regionalnej przez przedsibiorcw stanowi istotn barier wykorzystania
tego rodzaju rde zewntrznego finansowania.
Polityka rolna ma na celu wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarw wiejskich,
gwnie przez ich modernizacj, zmian struktury sektora rolniczego i tworzenie miejsc
pracy w przetwrstwie rolno-spoywczym, usugach, handlu, gaziach, ktre wystpuj
w otoczeniu wsi i s jej walorem. Zagadnienia te w odniesieniu do sektora MSP oznacza-
j skierowanie pomocy finansowej dla wsparcia procesw zaoycielskich, uruchomienie
linii kredytw preferencyjnych oraz wszelk inn pomoc finansow ze strony pastwa
w powizaniu z programami instytucji i organizacji midzynarodowych.
Polityka pastwa skierowana do analizowanego sektora moe zatem przybiera for-
m niezalenej deklaracji dotyczcej maego biznesu, albo moe stanowi cz ogl-
nogospodarczej strategii. Niezalenie od tego kady kraj powinien opracowa wasn
koncepcj wsparcia rozwoju maej i redniej przedsibiorczoci poprzez sformuowanie
najbardziej podanych kierunkw i form promocji oraz instytucji, ktrych zadaniem jest
wypracowanie okrelonych zasad i instrumentw sucych temu celowi. Podstaw do
stworzenia oglnych zasad polityki dotyczcej MSP, a wic wyksztacenia sformalizowa-
nych systemw promocji tego sektora w kadym kraju, powinny sta si takie czynniki,
jak: okres dowiadcze zwizany ze wspieraniem small biznesu, rola i okrelone miejsce
w gospodarce, ktre zajmuje istniejcy ju sektor MSP, podzia wpyww na polityk
wsparcia sektora mikro-, maej i redniej przedsibiorczoci pomidzy rzdem central-
nym a wadzami lokalnymi, istnienie waciwych ustaw, owiadcze bd innych formal-
nych deklaracji dotyczcych polityki wsparcia MSP oraz podzia wpyww politycznych
i gospodarczych midzy mae i due przedsibiorstwa, ktre znajduje odzwierciedlenie
w dziaalnoci stowarzysze, izb itp.
Polityka rzdu wobec sektora MSP stanowi zatem wany element w kreowaniu ich po-
zycji i konkurencyjnoci na rynku. Ma ona za zadanie stworzenie korzystnych prawnych
i ekonomicznych warunkw do dalszego ich wzrostu, jak rwnie penego wykorzysta-
nia ich potencjau rozwojowego. Na jego kondycj wpywaj bowiem cznie istniejce
makroekonomiczne uwarunkowania oraz pewne specyficzne czynniki charakterystyczne
dla przedsibiorstw analizowanego sektora. Std podejmowane dziaania powinny by
prowadzone w dwch rwnolegych paszczyznach, a wic przez zastosowanie instru-
mentw wsplnych dla wszystkich przedsibiorstw niezalenie od wielkoci, gwnie
PODSUMOWANIE
PIMIENNICTWO
Misig F., 2005. Pomoc publiczna dla maych i rednich przedsibiorstw, opracowanie zbiorowe,
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Piasecki B., 2001. Ekonomika i zarzdzanie ma firm, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. III
zm. i uzup., Warszawa d.
Skowronek Mielczarek A., 2007. Mae i rednie przedsibiorstwa. rda finansowania, Wydawni-
ctwo C. i H. Beck, wyd. III uaktualnione Warszawa.
Struycki M., 2004. Mae i rednie przedsibiorstwa w gospodarce regionu, Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa.
Abstract. Each market economy functions basing primarily on small and medium-sized en-
terprises activities. This sector is perceived as a strategic one because of creating new jobs,
which at current unemployment rate is not without importance, it is also a key factor in the
process of economic growth. Proper policy targeted at SMEs should take into account two
goals: overall conditions of the development of SMEs and intervention measures in other
sectors and fields of policy.
Key words: small and medium enterprises, rural areas, development
Katarzyna Bana
Ocena zaplecza produkcyjnego ywca kurczt brojlerw na przykadzie wybranych
ferm wojewdztwa maopolskiego i lskiego .......................................................... 5
Comparative analysis of production resources of broiler chicken livestock on example
of selected farms from Maopolska and Silesia provinces
Marzena Kacprzak
Kreowanie warunkw dla rozwoju przedsibiorczoci przez gminne samorzdy .. 45
Creating conditions for entrepreneurship development by local self-governments
Grayna Krzyminiewska
Wiedza ekonomiczna i umiejtnoci spoeczne modziey wiejskiej ..................... 57
Economic knowledge and social skills of rural youth
Anna Milewska
Pomoc publiczna w rolnictwie wybrane aspekty ................................................. 99
Public support in agriculture selected aspects
Anna Nowak
Kwalifikacje rolnikw czynnikiem rozwoju gospodarstw rolnych ....................... 107
Farmers qualifications as the factor influencing rural farms development
Luiza Ossowska
Zmiany poziomu zasobw ludzkich obszarw wiejskich Pomorza rodkowego . 117
Changes of human capital level in rural areas of Middle Pomerania
Dagmara K. Zuzek
Polityka gospodarcza wobec maych i rednich przedsibiorstw
a rozwj obszarw wiejskich ................................................................................ 125
Economic policy towards SMEs versus rural development