Professional Documents
Culture Documents
Michael Schiffman
1
Resztka Izraela powraca
DEDYKACJA
Mojej onie, Robyn, ktra jest radoci mojego ycia i moj wsppracownic w subie dla
Jeszui. Poprzez ni Bg cigle przypomina mi o swojej asce i mioci dla mnie.
oraz
Moim dzieciom, Sarze i Marcusowi, poniewa ksika ta reprezentuje ich dziedzictwo i to
wanie im wraz z caym pokoleniem mesjanistycznych dzieci pragn j przekaza.
oraz
Moim rodzicom, dziadkom i siostrom, o ktrych modl si, aby pewnego dnia doczyli do
nas w poznaniu Mesjasza naszego narodu.
PODZIKOWANIA
Pragn wyrazi szczegln wdziczno wszystkim ludziom, ktrzy wywarli wielki wpyw na
moje ycie s nimi: Louis Goldberg, Victor Walter, Thomas McComiskey, Elmer i Jean
Hiebert. To od nich uczyem si o subie dla Jeszui zarwno w teorii jaki i w praktyce.
Chciabym przekaza specjalne podzikowania Elliotowi Klaymanowi, ktry wspiera mnie na
mojej drodze, Marcy i Chrisowi Kottingom a take Carole Abend za poprawki wniesione do
niniejszego materiau. Ich mio, pomoc i zachta s dla mnie bardzo cenne i bardzo
przyczyniy si do zrealizowania tej ksiki.
2
Resztka Izraela powraca
PRZEDMOWA
3
Resztka Izraela powraca
WSTP
4
Resztka Izraela powraca
WPROWADZENIE
5
Resztka Izraela powraca
pojawio si kilka mesjanistycznych kongregacji, jednak byy one nieliczne i bardzo od siebie
oddalone. Wierzcy ydzi zgromadzeni w mesjanistycznych kongregacjach odkryli, e byli
odbierani nadal jako ydzi przez reszt spoecznoci ydowskiej, pomimo swojej wiary w
Jeszu. Ich uczestnictwo w mesjanistycznych zgromadzeniach byo nie tylko punktem
zaczepienia dla wsplnej tosamoci kulturowej ale te budujcym wiadectwem dla
sceptycznego aczkolwiek otwierajcego si powoli ydowskiego otoczenia.
Do koca lat siedemdziesitych na terenie Ameryki Pnocnej istniao ju trzydzieci
kongregacji. Do poowy lat osiemdziesitych byo ich ju okoo setki, za obecnie szacuje si
ich liczb na ponad sto pidziesit. Podczas gdy niektre z tych zgromadze powstay w
wyniku dziaalnoci placwek misyjnych, a inne zaoone zostay przez rne denominacje,
wikszo jednak uformowaa si jako lokalne kongregacje z grup domowych i kursw
biblijnych. To wanie tym wielorakim pocztkom mesjanistyczne kongregacje zawdziczaj
swoje obecne zrnicowanie. Cz z nich przeja charakter tych denominacji czy placwek
misyjnych, ktre doprowadziy do ich zaoenia. Inne znw s pod silnym wpywem typu
ydowskiej spoecznoci, wewntrz ktrej s usytuowane. Inne, z kolei, rni si ze wzgldu
na styl, wyksztacenie lub pochodzenie ich pasterza. Pomimo takiej skali odmiennoci,
kongregacje te czy ze sob wsplna mesjanistyczna wizja i dziedzictwo, a take wsplne
pragnienie goszenia Ewangelii najpierw ydom, a potem wszystkim innym nacjom. Celem tej
ksiki jest analiza historii i teologii kongregacji mesjanistycznych, co powinno przyczyni si
do lepszego zrozumienia ich roli w Boym planie dla Izraela oraz wierzcych spord innych
narodw.
6
Resztka Izraela powraca
ZAOENIA
7
Resztka Izraela powraca
8
Resztka Izraela powraca
9
Resztka Izraela powraca
10
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA 1
Staroytny mesjanizm
Pierwsza kongregacja mesjanistyczna powstaa w Jerozolimie w Szawuot (Pidziesitnic),
po wniebowstpieniu Jeszui. Miaa ona bez wtpienia charakter ydowski i pocztkowo
uwaano j za sekt judaizmu. W Dziejach Apostolskich czytamy, e wielu spord kapanw
uwierzyo w Jeszu. Pewien ydowski badacz wyrazi przypuszczenie, e Ben Zoma, znakomity
mdrzec yjcy w pierwszym stuleciu, by mesjanistycznym wierzcym.
Wystarczy powiedzie, e Ben Zoma odwouje si do Ostatniej Wieczerzy, Ukrzyowania i
Zmartwychwstania, chrztu wodnego w imi Jezusa, grzechu pierworodnego oraz Jezusa jako
Boga Wcielonego.
Podsumowujc: Wydaje si wielce prawdopodobne, e Ben Zoma, ydowski mdrzec okresu
tanaitycznego, yjcy w drugiej poowie pierwszego stulecia i na pocztku drugiego,
wymieniony w Talmudzie (czyli skodyfikowanych pismach rabinw), interesowa si
chrzecijastwem i przeszed na wiar chrzecijask. Jego sowa, pomimo, e maj charakter
chrystologiczny, zachoway si w tradycji talmudycznej, cho czasami nadawano im
ezoteryczn wymow. Ze rde talmudycznych dowiadujemy si, e Ben Zoma nigdy nie zosta
wyczony ani te nawet zawstydzony, bd upokorzony przez swoich wsppracownikw,
rabinw dziaajcych w tym czasie, a ktrzy przecie nie zgadzali si z jego pogldami
teologicznymi. Przeciwnie, traktowali go ze szczeglnym szacunkiem. [1]
Kiedy Pawe przyby do Jerozolimy, wwczas Jakub, przywdca tamtejszej wsplnoty
mesjanistycznej, powiedzia: Widzisz bracie, ile to jest tysicy ydw, ktrzy uwierzyli, a
wszyscy gorliwie trzymaj si Zakonu (Dz. Apostolskie 21:20b). ydowscy wyznawcy Jeszui
prowadzili ycie w stylu gorliwym i pobonym, uznajc to za cakowicie zgodne ze swoj wiar
w Jeszu. Jakub, (brat Jeszui) znany by jako Jakub Sprawiedliwy". Hegezyp, cytowany przez
Euzebiusza, tak o nim pisze:
Rzdy w kociele obj razem z apostoami brat Paski, Jakub, ten sam,
ktrego od czasw Chrystusowych a do dni naszych wszyscy zwali
Sprawiedliwym, jako e wielu innych nosio imi Jakuba. (...). Sam wchodzi
do wityni i znajdowano go na klczkach, modlcego si za lud o
przebaczenie. Kolana jego zgrubiay jak u wielbda, dlatego e tak zawsze by
na klczkach przed Bogiem, i o przebaczenie modli si dla ludu. Dla
nadwyczajnej jego sprawiedliwoci dano mu przydomek: Sprawiedliwy. [2]
Jakub szanowany by przez ydw mieszkajcych w Jerozolimie, jednak zosta zamczony w
62 r. n. e. Niektre rda (zachowane dziki Jzefowi Flawiuszowi) interpretuj oblenie
Jerozolimy przez Rzymian jako sd Boy za mier Jakuba.
Mesjanistyczna wsplnota w Jerozolimie prowadzia ydowski styl ycia uznajc cay czas
Jeszu za swojego Mesjasza i Pana. ydzi z ich otoczenia nigdy nie postrzegali ich jako tych,
ktrzy zaangaowali si w co nieydowskiego. Uwaano ich po prostu za ydw, ktrzy
wierz, e ich Mesjasz ju przyszed. Chocia w tym czasie istniaa rywalizacja pomidzy
ydami mesjanistycznymi a faryzeuszami, to rwnoczenie istniaa ona take pomidzy
11
Resztka Izraela powraca
wszystkimi ydowskimi sektami w tamtych czasach, bez wzgldu na to czy byli to Cadukim
(saduceusze), czy esseczycy. I cho wszyscy oni wyznawali rne pogldy, pluralizm istniejcy
w pierwszym stuleciu sprawia, e byli przez swych ziomkw postrzegani jako ydzi. Jacob
Neusner zauwaa:
W okresie tym nie istniao co takiego jak normatywny judaizm", z ktrego mogoby si
wyodrbni jakie heretyckie ugrupowanie. Takie liczne rywalizujce ze sob ugrupowania
znajdujemy nie tylko w Jerozolimie, wielkim orodku religijnym; na obszarze caego kraju a
take poza jego granicami wida wwczas tradycj religijn w najwikszym rozkwicie. Cho
bya ona bardzo dynamiczna, to jednak nie okrelaa w sposb jasny i zdecydowany jakie s
Boe wymogi odnonie kadego czowieka oprcz zachowywania Prawa Mojeszowego. [3]
Dopiero po zburzeniu Jerozolimy w 70 roku n. e. ydzi mesjanistyczni zaczli by uwaani za
wyrzutkw przez reszt spoecznoci ydowskiej. Doszo to tego poniewa po zniszczeniu
wityni faryzeizm sta si jedynym powszechnie akceptowanym odamem judaizmu.
Wszystkie pozostae odamy albo ju zeszy albo wanie schodziy ze sceny. Nie zmienia to
faktu, e pierwsi ydowscy wyznawcy Jeszui nadal uwaani byli w tamtych czasach za ydw.
Wspczeni ydowscy uczniowie Jeszui okrelaj swoj tosamo na tej samej podstawie, co
ich staroytni przodkowie.
Okres pomidzy rokiem 66 i 70 n. e. by trudny dla caego narodu ydowskiego. Armia
rzymska oblegaa Jerozolim ju od 64 roku. Ugrupowanie zelotw sprawowao kontrol nad
miastem. Liczne autorytety religijne opuciy miasto; jednego nawet przemycono w trumnie.
Powszechnie uwaa si, e wierzcy ydzi uciekli z miasta z powodu sw Jeszui z Ewangelii w.
ukasza, rozdz. 21, w. 20-24:
Gdy za ujrzycie Jerozolim otoczon przez wojska, wwczas wiedzcie, e
przybliyo si jej zburzenie. Wtedy mieszkacy Judy niech uciekaj w gry, a
ci, ktrzy s w obrbie miasta, niech wyjd z niego, a mieszkacy wsi niech
nie wchodz do niego. Gdy dni te, to dni odpaty, aby si wypenio wszystko,
co jest napisane. Biada brzemiennym i karmicym w owe dni; bdzie bowiem
wielka niedola i gniew nad tym ludem, i padn od ostrza miecza i zostan
uprowadzeni do niewoli u wszystkich narodw, a Jerozolima bdzie zdeptana
przez pogan, a si dopeni czasy pogan.
Wierzcy ydzi interpretowali to proroctwo w kontekcie ich aktualnej sytuacji
nadchodzcego zniszczenia Jerozolimy. Bdc posuszni proroctwu, uciekli oni do miasta Pella
w Transjordanii i tam si osiedlili. Nadal yli w zgodzie z tradycj ydowsk a swoj wiar w
Jeszu uwaali cech ydowsk. Opuszczenie Jerozolimy nie ograbio ich z ydowskiej
tosamoci; nie odwrcili si te od swojego ydowskiego stylu ycia. Ireneusz (II w.) tak o nich
pisze:
Praktykuj oni obrzezanie, zachowuj te zwyczaj, ktre narzucio im Prawo i
s we wszystkim tak ydowscy, e nawet czcz Jerozolim, jakby to by dom
Boy. [4]
Z tej staroytnej spoecznoci mesjanistycznej przesanie Ewangelii dotaro do ydw
pozostajcych w rozproszeniu oraz do pogan na caym wiecie. Spoeczno mesjanistyczna
posiadaa znaczc reprezentacj w Jerozolimie a do jej zniszczenia w 70 r. n. e. Kiedy za
Jerozolima zostaa oblona przez wojska rzymskie, wierzcy ydzi uszli do Pelli, gdzie
zamieszkali w obrbie wasnej spoecznoci. Euzebiusz tak o tym pisze:
12
Resztka Izraela powraca
13
Resztka Izraela powraca
synagogi, a norm sta si judaizm faryzeuszy. Podobnie jak ydowscy wyznawcy Jeszui uciekli
do Pelli, faryzeusze uszli do Jawneh a w roku 90 n. e. pod przywdztwem Jochanana ben
Zakaja, judaizm zosta przeksztacony w religi bez wityni i bez ofiar. Judaizm saducejski nie
mg przetrwa bez tych dwch elementw. Ta nowa forma judaizmu bya nie do przyjcia dla
ydw mesjanistycznych, poniewa mier Jeszui jest doskonaym zadouczynieniem za
grzechy. W tamtym czasie pomidzy spoecznociami ydw rabinicznych i mesjanistycznych
istniaa bardzo silna rywalizacja. Do starodawnej modlitwy Szemoneh Ezreh (Osiemnacie
Bogosawiestw), dodano jeszcze dziewitnaste, bdce waciwie przeklestwem rzuconym
na ydw mesjanistycznych i innych sekciarzy". W tym okresie ydowscy uczniowie Jeszui
nadal obok innych ydw stanowili cz ydowskiej spoecznoci.
Negatywny stosunek judaizmu faryzejskiego do ydw mesjanistycznych uleg nasileniu z
powodu zdrady tych drugich w czasie powstania Bar Kochby przeciwko Rzymianom (r.132 -
135). Z pocztku ydzi mesjanistyczni uczestniczyli w tym powstaniu, jednak w krytycznym
momencie wojny Rabbi Akiwa ogosi, e Bar Kochba jest Mesjaszem. Podczas gdy wierzcy
ydzi mogli bra udzia w ruchu narodowo-wyzwoleczym, to jednak nie mogli czyni tego,
pod sztandarem faszywych roszcze Bar Kochby skoro wierzyli, e to Jeszua z Nazaretu by
Mesjaszem. Kiedy pod wpywem sumienia wycofali si z walki, ogoszono ich dezerterami i
burzycielami. W istocie nie rnili si oni bardzo od wspczesnych ugrupowa chasydzkich,
ktre nie uznaj obecnego pastwa Izrael wychodzc z zaoenia, e bdzie ono legalne
dopiero, gdy przyjdzie Mesjasz. Pomimo, i Chasydzi owi nie s zbyt lubiani ze wzgldu na
swoje niepatriotyczne stanowisko, to jednak nikt nie kwestionuje ich ydowskoci. Poniewa
mesjanistyczni ydzi dolali oliwy do ognia, to mimo swojej lojalnoci wobec swojego pastwa,
zostali odrzuceni przez ydowsk spoeczno i uznani za zdrajcw.
Judaizm mesjanistyczny jako ruch wraz z innymi niefaryzejskimi formami judaizmu
podupad po zburzeniu Jerozolimy, ale przetrwa do czwartego i pitego stulecia.<^>9<D>
Historyczny rozwj Kocioa jako instytucji oraz jedynego miejsca zbawienia pocign za sob
niewyobraalne konsekwencje zarwno dla ydw mesjanistycznych, jak i dla caoci narodu
ydowskiego. Poniewa zbawieni byli tylko ci, ktrzy naleeli do Kocioa, naciski a nawet
przemoc fizyczna zostay usankcjonowane jako rodek przycignicia ludzi do organizacji
kocielnej dla ich zbawienia". Nierzadko wic dochodzio do rozlewu krwi.
Uniformizacja wiary przez Koci spowodowaa, e ydzi mesjanistyczni byli uwaani za
heretykw. Oddawali oni cze Bogu na sposb judaistyczny, zachowujc swoj ydowsk
tosamo. Jednak oficjalnie nie uznawano ich za heretykw a do Soboru Nicejskiego (czwarte
stulecie n. e.), poniewa rnili si od poganochrzecijan sposobem oddawania czci Bogu i
kultur, nie za teologi. Staroytne okrelenie nadawane ydom mesjanistycznym brzmiao
Nazarejczycy. Ray A. Pritz zauwaa:
Nazwa nazarejczycy z pocztku okrelaa wszystkich ydowskich naladowcw Jezusa.
Zanim miano chrzecijanie przylgno do antiocheskich nie-ydw, okrelenie to odnosio
si do caego Kocioa, a nie jedynie do sekty. Rwnie w Dziejach Apostolskich w rozdz. 24, w.
5 nie ma mowy o sekcie chrzecijastwa ale raczej o caym pierwotnym kociele jako sekcie
judaizmu. Dopiero gdy nieydowski Koci zdominowa i przysoni Koci ydowski,
pojawia si jakakolwiek moliwo kojarzenia miana nazarejczycy z elementem sekciarskim
wewntrz Kocioa. Powinno si o tym pamita, majc na uwadze cakowity brak tego
okrelenia w ocalaej literaturze chrzecijaskiej w okresie pomidzy powstaniem Dziejw
14
Resztka Izraela powraca
Apostolskich a rokiem 376, kiedy napisano Panarion [pismo Ojcw Kocioa przeciwko
herezjom]. [10]
Ruch mesjanistyczny mia przed sob nastpujcy wybr: albo podporzdkowa si
Kocioowi albo ulec stumieniu. Problem nie polega jedynie na tym, e wzrasta stosunek
ilociowy poganochrzecijan do judeochrzecijan, ale czciowo wynika z faktu, e
poganochrzeicjaski Koci zacz podkrela jednolito w wasnych szeregach. W miar
swojego organizacyjnego rozwoju wykraczajcego daleko poza wzorce biblijne, wierzcy ydzi
wydawali si jeszcze bardziej inni", ni dotychczas. Problem ten nie by take kwesti
pasowania czy nie pasowania do wsplnotowej struktury poganochrzecijaskiego Kocioa,
ale wynika on raczej z arogancji poganochrzecijan, przed czym ostrzega aposto Pawe w
Licie do Rzymian, rozdz. 11, w. 17-22:
Jeli za niektre z gazi zostay odamane, a ty, bdc gazk z dzikiego
drzewa oliwnego, zostae na ich miejsce wszczepiony i stae si uczestnikiem
korzenia i tuszczu oliwnego, to nie wyno si nad gazie; a jeli si chepisz,
to pamitaj, e nie ty dwigasz korze, lecz korze ciebie. Powiesz tedy:
odamane zostay gazie, abym ja by wszczepiony. Susznie! Odamane
zostay z powodu niewiary, ty za trwasz dziki wierze; wzbijaj si w pych, ale
si strze. Jeli bowiem Bg nie oszczdzi gazi naturalnych, nie oszczdzi
te ciebie.
Historyk Dawid Rausch zauwaa:
Koci poganochrzecijaski roci sobie prawo do nazywania siebie
prawdziwym Izraelem i ju we wczesnym okresie swojego rozwoju prbowa
odsun si od ydw. [11]
Te antyydowskie nastroje usiujce oddzieli chrzecijastwo od jego ydowskich korzeni
znakomicie wida w Kazaniu IV Jana Chryzostoma. Prbujc udowodni, e chrzecijastwo
jest czym zupenie innym ni judaizm, autor nie tylko dy do oderwania chrzecijastwa od
jego ydowskich korzeni, ale take do oderwania judeochrzecijan od ich ydowskiego
dziedzictwa.
Oprcz grup nazarejczykw dziaajcych w tamtym czasie, istniay take sekty tzw.
ydowskich chrzecijan, ktre miay charakter heretycki. Sprzeciwiano te im si z powodu
ich faszywych nauk. Literatura patrystyczna (pisma Ojcw Kocioa) powica wicej miejsca
tym heretyckim ydowsko-chrzecijaskim sektom, ni nazarejczykom. Przyczyn tego byo
prawdobodobnie to, e gosiy one herezje, szczeglnie ebionici i elkezaici, ktrzy zaprzeczali
narodzeniu Mesjasza z dziewicy i odrzucali listy Pawa a take niektre fragmenty z kanonu
Starego Testamentu. [13] Nie naley miesza tych ugrupowa razem z wierzcymi ydami,
nazarejczykami, ktrzy trzymali si biblijnych prawd wiary. Klijn i Reinink zauwaaj:
Jedynymi autorami chrzecijaskimi, ktrzy mieli jakiekolwiek pojcie o
nazarejczykach, byli Epifaniusz i Hieronim (...) Zamieszkujcy w Berei i
mwicy po aramejsku (...) [Nazarejczycy] trzymali si judaizmu, ale
uznawali prawd o Jezusie, apostoa Pawa i poganochrzecijaski Koci.
[14]
Pod wzgldem teologicznym, ydzi wierzcy w sposb biblijny w literaturze patrystycznej
(szczeglnie u Epifaniusza) myleni s z heretyckimi sektami ebonitw i elkezaitw. To
15
Resztka Izraela powraca
16
Resztka Izraela powraca
1. Samson H. Levey, Best Kept Secret of the Rabbinic Tradition, Judaism 21 (Fall 1972), p.
469.
2. Eusebiusz z Cezarei, Historia Kocielna, Ks. II, Rozdz. XXIII.
3. Jacob Neusner, First Century Judaism in Crisis (New York: Abingdon Press,1975), p.39.
4. Ante-Nicean Fathers, Eerdmans, Volume I. Irenaeus, Against Heresies, s. I, 26, 2.
5. Isaac Boyle, trans. The Ecclesiastical History of Eusebius Pamphilus (Grand Rapids:
Guardian Press,1955), p.86.
6. S.G.F. Brandon, The Fall of Jerusalem and the Christian Church (London: S.P.C.K.,1951),
p. 250.
7. Eusebiusz z Cezarei, Historia Kocielna, Ks. IV, Rozdz. V.
8. Ibid., Rozdz. VI.
9. Jacob Jocz, The Jewish People and Jesus Christ, 3rd ed. (Grand Rapids: Baker Book
House,1979), p.199.
10. Ray A. Pritz, Nazarene Jewish Christianity (Leiden: E.d. Brill,1988), p.15.
11. David Rausch, Messianic Judaism: Its History, Theology, and Polity (Lewiston, New
York: Edwin Mellen Press,1982), p. l3.
12. John Chrysostom, Sermon Against Judaizing Christians, Sermon IV,IV, 1.
13. A.F. J. Klijn and G. J. Reinink, Patristic Evidence for Jewish-Christian Sects (Leiden: E. J.
Brill,1973), pp. 19-43, 54-66.
14. Ibid., p. 52.
15. Jean Danielou, The Theology of Jewish Christianity trans. & Ed. by John A. Baker
(Philadelphia: Westminster Press,1964), pp. 7-9.
16. S.G.F. Brandon, w The Fall of Jerusalem and the Christian Church, sugeruje, i
najdotkliwszym ciosem, jaki spotka ydw mesjanistycznych pierwszego wieku byo zdobycie
17
Resztka Izraela powraca
18
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA DRUGI
19
Resztka Izraela powraca
tego warunek; dziecko ydwki nie moe by wyznawc innej religii. ydzi mesjanistyczni
uwaaj, e przyjmujc Mesjasza Izraela nie zmieniaj wcale religii, ale raczej powracaj do
obietnic Boga, danych patriarchom. Ponadto, ydzi mesjanistyczni posuguj si biblijn,
opart na pochodzeniu definicj ydowskoci, wedug ktrej ydem jest kady, kto urodzi si
z ydowskich rodzicw bez wzgldu na to, czy po mieczu", czy po kdzieli". Tak wic,
ydzi mesjanistyczni nie postrzegaj wiary w Mesjasza, jako wyparcia si swojego ydostwa,
ale raczej jako jego dopenienie. Uwaaj oni, e ich poczucie ydowskoci jest ich witym
prawem i nie wymaga ono zgody i akceptacji nauki rabinw. Wiara w Jeszu jako Mesjasza nie
jest przyjciem jakiego obcego bstwa, ale wiar w Pomazaca, ktry przyszed zgodnie
proroctwami Pisma. Dla ydw mesjanistycznych wiara w Jeszu jest naturaln czci ich
ydowskiej tosamoci, tak samo, jak dla ich poprzednikw wierzcych ydw z pierwszych
wiekw. Od pitego stulecia, ycie w mesjanistycznej wsplnocie stao si niemoliwe dla
wierzcych ydw podobnie jak oddawanie czci Bogu w modlitwie zgromadzenia.
Naciski wywierane zarwno ze strony ydowskiej spoecznoci jak i Kocioa, wypary
judaizm mesjanistyczny jako opcj ycia i wiary. ydowska spoeczno twierdzia, e jeli kto
pragnie pozosta ydem, wwczas nie wolno mu wierzy w Jezusa; z kolei Koci mwi, e
jeli si wybiera Jezusa, to rwnoczenie naley si wyrzec wszystkiego, co ydowskie. (Wicej
na ten temat mona przeczyta w rozdziale trzecim.) Historia judaizmu mesjanistycznego
pomidzy pitym a dziewitnastym wiekiem jest histori pojedynczych wierzcych ydw,
ktrzy w wikszoci stali si czci tradycyjnych kociow.
Z powodu nietolerancji tamtego okresu, wierzcy ydzi nie mogli gromadzi si jako
uczniowie Mesjasza i w konsekwencji w yciorysie judaizmu mesjanistycznego nastpia
przerwa sigajc dziewitnastego wieku. Jednak luka ta nie neguje znaczenia samego
zjawiska. W kadym stuleciu istnieli ludzie, ktrzy byli zdolni sign wzrokiem poza
nietolerancj tamtych czasw i zrozumie, e Jeszua z Nazaretu jest Mesjaszem Izraela. Arnold
Fruchtenbaum w swojej ksice na temat ydowskiego chrzecijastwa charakteryzuje okres
od 135 r. do 1800 jako jeden krtki etap historyczny, poniewa w sensie organizacyjnym
niewiele si w tym czasie zdarzyo. [4]
Hugh Schonfield, autor Historii ydowskiego chrzecijastwa, napisa:
Historia ydowskiego chrzecijastwa od sidmego wieku do czasw
wspczesnych jest zapisem nawrce pojedynczych osb, ktre z powodu
wyjtkowej nietolerancji tamtego okresu, na og nie miay przyzna si do
swojego ydowskiego pochodzenia ze strachu przed przeladowaniem za
sympatie dla swoich niegdysiejszych wspwyznawcw. [5]
Odrodzenie ydowskiego ruchu mesjanistycznego jest dowodem na to, e pomimo czasowego
upienia, nie wygas on cakowicie. Podobnie jak drzewo zaczyna wypuszcza licie na wiosn,
tak te ruch ten obudzi si ze snu zimowego.
Wspczesny fenomen odrodzenia si ruchu jest wanym zagadnieniem dla ydowskich
wyznawcw Jeszui. Kwestionowano jego autentyczno, poniewa pozostawa w upieniu przez
co najmniej czternacie stuleci. Oczywicie, w tym okresie istnieli wrd ydw wyznawcy
Jeszui, midzy innymi tacy jak: Johann Neander, Benjamin Disraeli, Franz Delitsch i Alfred
Edersheim. [6] Wierzcy ydzi ju tradycyjnie stanowili cz lokalnych kociow
chrzecijaskich. I tak jak nard ydowski zosta rozproszony pomidzy inne narody na caym
20
Resztka Izraela powraca
21
Resztka Izraela powraca
22
Resztka Izraela powraca
mesjanistycznych rodkw wyrazu tamtego okresu, to jednak opis ten ma istotne znaczenie,
jeli chodzi o pocztki kongregacyjnego ruchu mesjanistycznego. Oto, co pisze:
W gronie tego rodzaju organizacji, szczeglnie godne uwagi s przerne
hebrajsko-chrzecijaskie zgromadzenia. S to kongregacje nawrconych na
chrzecijastwo ydw, istniejce dla dwojakiego celu: zbudowania i
wiadectwa. Na og trzymaj si one ceremonialnego prawa, wierzc
rwnoczenie, e zbawienie jest wycznie i cakowicie z aski. Od jakiego
czasu istnieje ju pewna liczba takich zgromadze na terenie Europy, Anglii i
Stanw Zjednoczonych. [12]
Nastpnie Thompson przechodzi do opisu zgromadze ydw wierzcych w Jezusa:
Stowarzyszenie hebrajsko-chrzecijaskie jest organizacj lub raczej
zgromadzeniem konwertytw, powsta w 1898 roku w celu wzajemnego
zbudowania i dla wiadectwa ich braci wedug ciaa. Stowarzyszenie spotyka
si na modlitwie kadej niedzieli w budynku Mildmay Mission, w Londynie a
take organizuje spotkania otwarte dla ydw w Whitechapel i w Soho.
Kierownictwo Stowarzyszenia powierzono komitetowi, lub raczej radzie. Jest
to jedna z wybijajcych si ydowsko-chrzecijaskich kongregacji, ktre
obecnie znajduj si w stanie rozkwitu, a ktrych dalszej kondycji nie mona
przewidzie na tak wczesnym etapie istnienia. [13]
Thompson nadmienia te kongregacj w Smyrnie:
Abraham Levi, ktry nawrci si lec w szkockim szpitalu misyjnym zaoy
w1894 roku ydowsko-chrzecijaskie zgromadzenie. Pierwotna liczba ojcw
rodzin w tym kociele liczya szedziesit cztery, jednak poowa z nich
wkrtce wycofaa si z powodu przeladowa. Resztka podobnie jak miao
to miejsce w staroytnym kociele smyrneskim, ktry otrzyma pochwa od
Pana wytrwaa w prawdzie. Odrzucaj oni Talmud i tradycj rabinistyczn;
przyjli Nowy Testament i praktykuj obrzezanie jako zwyczaj narodowy. [14]
Oprcz tych oraz jeszcze innych zgromadze, ktre stanowiy co w rodzaju zwiastunw
wspczesnych mesjanistycznych zgromadze, ich wizja pojawia si ju w poowie
dziewitnastego wieku. Thompson zanotowa ten fakt w swojej ksice:
W roku 1867 w Nowym Jorku powstao Bractwo ydowsko-chrzecijaskie, z
fili w Chicago (...) Pastor C. Lucky zosta wysany w charakterze misjonarza
do Galacji. On i Lowen wydawali periodyk 'Eduth le Israel', w ktrym gorco
zachcali do tworzenia judeochrzecijaskiego kocioa. W zwizku z tym
samym tematem, Friedlander wydawa nastpne czasopismo zatytuowane
'The Peculiar People' (Niezwyky nard przyp. tum.). [15]
Znaczenie tego bractwa i tworzcych si po nim zgromadze polega na zademonstrowaniu
faktu, e wizja dla kongregacji ydowskich uczniw Mesjasza wyonia si ju w ubiegym
stuleciu a skonkretyzowaa si w pierwszej poowie naszego wieku. W 1905 roku, powstao w
Baltimore, w stanie Maryland hebrajsko-chrzecijaskie zgromadzenie pod auspicjami
Kocioa Prezbiteriaskiego. Zgromadzenie to istnieje do dzisiaj jako Mesjanistyczna
Kongregacja Emanuela. Jej styl naboestw mg ulec zmianom z biegiem czasu, ale pozostaa
23
Resztka Izraela powraca
wizja jednoczenia ydw, ktrzy poznali Jeszu i wsplnego oddawania Mu czci na sposb
ydowski.
W roku 1930 utworzono kolejne zgromadzenie mesjanistyczne w Chicago. Rwnie i ono
istnieje do dzisiaj pod nazw Adat HaTikvah i take powstao z inicjatywy kocioa
prezbiteriaskiego.
W latach czterdziestych i pidziesitych, Lawrence Duff-Forbes prowadzi Wsplnot
Mesjanistyczn w Los Angeles. Przystosowa on mesjanistyczn terminologi do potrzeb tej
spoecznoci; podobnie jak ydowskie formy liturgiczne dla celw modlitewnych, naboestwa
sabatowe i zwizane z ydowskimi witami.
Wsppracowa on cile z Edwardem Brotzkim, ktry prowadzi podobn dziaalno w
Filadelfii, a take pniej w Toronto.
Do lat pidziesitych denominacja przezbiteriaska zaoya cztery takie kongregacje:
wymienion ju wczeniej Adat HaTikvah w Chicago, Emmanuel w Baltimore, oraz Beth
Messiah w Filadelfii, ktre to spoecznoci istniej po dzi dzie. Czwarta z nich utworzona
zostaa w Los Angeles, jednak obecnie ju nie istnieje.
Chocia wiele spord tych wczeniejszych zgromadze nie pasuje do okrelenia
mesjanistyczne w nowoczesnym rozumieniu tego sowa, to jednak byy one poprzednikami
obecnie istniejcych kongregacji. Wyznacznikiem tego, co stanowi istot tych zgromadze nie
jest termionologia czy te praktyka, poniewa te czynniki s w nich zrnicowane.
Na przykad w Izraelu, odpowiedniki amerykaskich kongregacji mesjanistycznych rni si
bardzo w sferze tradycji i praktyki. Ich wsplnym wyznacznikiem jest to, e mwi si w nich
po hebrajsku oraz, e skupiaj wyznawcw Jeszui. Jest to obraz tego, w jaki sposb Izraelici
wyraaj swoj tosamo. ydzi amerykascy wyraaj swoj ydowsk tosamo poprzez
kultur, tradycj, czonkowstwo w ydowskich organizacjach, bd te utosamienie si z
losami ydw. W Izraelu za tosamo ta wyraa si poprzez zamieszkiwanie w kraju i
asymilacj ze spoeczestwem izraelskim, ktrego cech szczegln jest mwienie po
hebrajsku. Kongregacje skupiajce wierzcych ydw w poprzednim stuleciu by moe nie
byy mesjanistyczne we wspczesnym sensie, ale posugiway si take jednym jzykiem
(jidysz) i w pewnym zakresie obchodziy ydowskie wita. Tym co jednoczy wszystkie te
spoecznoci poczwszy od dawnych a do wspczesnych, zarwno te rozproszone po
caym wiecie, jak i te dziaajce w Izraelu jest ydowska tosamo czonkw i
wywyszenie Mesjasza.
Gabe wspomina te o mierci Rabinowitza, po ktrej dzieo jego przetrwao zarwno w
postaci Hebrajsko-chrzecijaskiego Stowarzyszenia Besarabii, jak i samej spoecznoci
herajsko-chrzecijaskiej. Gabe by czonkiem tego zgromadzenia w latach 1935-39. Hebrajsko-
chrzecijaskie Stowarzyszenie Besarabii wraz z innymi organizacjami powstaymi w Europie
Wschodniej zostao zniszczone przez nazistw w czasie II Wojny wiatowej. Na zjedzie
Hebrajsko-chrzecijaskiego Stowarzyszenia zwoanym w Berlinie w 1934 roku spotkao si
ponad czterystu uczestnikw. [16] Holocaust zniszczy nard ydowski; wierzcy ydzi nie
stanowili tu wyjtku. Wiele spord europejskich stowarzysze hebrajsko-chrzecijaskich, a
take zgromadze przestao w ogle istnie. Jednak podobnie jak pastwo Izrael powstao z
popiow Holocaustu, tak te odrodzi si ruch mesjanistyczny.
24
Resztka Izraela powraca
25
Resztka Izraela powraca
organizacje mesjanistyczne w Stanach Zjednoczonych, jak UMJC, FMC czy MJAA, bior swj
pocztek z niegdysiejszych stowarzysze hebrajsko-chrzecijaskich.
Pomimo tego, e powstao ju wiele kongregacji mesjanistycznych, cigle jeszcze wicej
wierzcych ydw znajduje si w kocioach ni w tych kongregacjach. Niektrzy zatem
poddawali w wtpliwo sens zakadania mesjanistycznych zgromadze. Obecno wierzcych
ydw w kocioach kwestionuje sensowno istnienia judaizmu mesjanistycznego w takim
samym stopniu, jak ydzi mieszkajcy poza Izraelem neguj wano pastwa Izrael. Wprost
przeciwnie tym wyraniej moemy dostrzec paralel pomidzy fizycznym i duchowym
rozproszeniem. Boa rka dotyka z pewnoci jednego, jak i drugiego; bdzie to dostrzegalne w
peni, gdy Bg doprowadzi swj plan do koca.
Pytanie, jakie nasuwa si w zwizku z istnieniem spoecznoci mesjanistycznych nie powinno
brzmie: Czy to jest od Boga?". Owoc wydawany przez te zgromadzenia jest dowodem Boego
dziaania. Pytanie, ktre mog sobie postawi dotychczasowi obserwatorzy dotyczy raczej
problemu, jakie stanowisko powinni zaj wobec tego odradzajcego si ruchu oraz do jakiego
stopnia s gotowi si z nim utosami.
26
Resztka Izraela powraca
27
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA TRZECI
Kongregacje mesjanistyczne
Przesanie Mesjasza w kontekcie ydowskim
Na tym etapie rozwaa naleaoby zada pytanie: Czym waciwie jest kongregacja
mesjanistyczna? Zdefiniowanie tego pojcia jest do skomplikowane, poniewa moe si ono
odnosi do rnych jednostek. Wsplnota Kongregacji Mesjanistycznych (The Fellowship of
Messianic Congregations) okrela kongregacj mesjanistyczcn jako:
Lokalny zbr powstay z woli Ojca, zjednoczony w osobie Mesjasza Jeszui i
powoany przez Ducha witego w celu oddawania czci, pouczania, wsplnoty,
zdobywania niewierzcych dla Jeszui, odpowiedzialnoci oraz sprawowania
obrzdw. [1]
Wierzymy, e lokalne ciao stanowi widzialn manifestacj powszechnego
Ciaa (...) Przyczenie si do lokalnego ciaa odbywa si zgodnie z zasad
dobrowolnej decyzji. [2]
Powysza definicja utosamia lokalne zgromadzenia mesjanistyczne z pozostaymi lokalnymi
przejawami Ciaa Mesjasza z tym, co rozumiemy pod pojciem ecclesia podkrelajc
dzieo Boga widoczne w tworzeniu si tych zgromadze. Okrela ona rwnie struktur, jako
ludzki element sucy osiganiu rnych celw wsplnotowych. Spoecznoci mesjanistyczne
s czci ecclesia, podobnie jak te i inne lokalne spoecznoci, ktre su Mesjaszowi;
ydowskie bd nieydowskie. Wraz z reszt ciaa wierzcych, zgromadzenia mesjanistyczne
wyznaj ide jednoci z Bogiem oraz ze wszystkimi spoecznociami wewntrz ecclesia.
Wyznanie wiary sformuowane przez FMC okrela dalej kongregacje mesjanistyczne jako
poszczeglne ciaa, ktrych czonkowie s uczestnikami jednego powszechnego Ciaa.
Jestemy przekonani, e wszyscy wierzcy w Jeszu Mesjasza s czonkami
powszechnego Ciaa i oblubienic Mesjasza. Ciao Mesjasza zapocztkowane
zostao w dniu Szawuot (Pidziesitnicy) poprzez chrzest Ducha witego po
wniebowstpieniu Jeszui Mesjasza (...) Przynaleno do Ciaa nie opiera si
na adnej ziemskiej przynalenoci organizacyjnej ale zaley wycznie od
wiary w Jeszu Mesjasza. Ciao jest czym odrbnym od Izraela i skada si
zarwno z ydw, jak i pozostaych narodowoci, stanowicych jedno poprzez
mier Mesjasza. Na jego uczestnikach spoczywa powany obowizek trwania
w jednoci Ducha witego oraz we wzajemnej mioci pyncej z czystego
serca. [3]
Pod wzgldem organizacyjnym, zgromadzenia mesjanistyczne nie podlegaj adnej
uniformizacji. Niektre z nich prowadzone s przez grono starszych bez dominacji jednego
przywdcy, inne za maj jakiego przywdc duchowego ustanowionego nad starszymi i
szamaszim (diakonami). W jeszcze innych dziaa co na ksztat kongregacyjnego zarzdu.
Zamiast jednorodnoci form wrd zgromadze, kadzie si nacisk na wzajemn
odpowiedzialno i trosk. W miar rozwoju ruchu naley si spodziewa wzrostu
zrnicowa.
28
Resztka Izraela powraca
29
Resztka Izraela powraca
30
Resztka Izraela powraca
symboli nie oznacza jeszcze przyjcia tradycyjnych rabinicznych interpretacji, ani te nie
rwna si uznaniu ich autorytetu.
Kongregacja mesjanistyczna nie uznaje autorytetu rabinw ale jest czci
powszechnego Ciaa Mesjasza, zaoonego na fundamencie apostow i
prorokw, przy czym sam Mesjaszem jest kamieniem wgielnym (List do
Efezjan 2:20). [7]
Judaizm mesjanistyczny nie dy do osignicia statusu czwartego odamu judaizmu.
Wszystkie trzy nurty wywodz si z odamu faryzeizmu, ktry nie jest akceptowany jako
auturytatywny przez ydw mesjanistycznych. Judaizm mesjanistyczny jest odrbnym
zjawiskiem, niezalenym od innych, wyrastajcym z korzeni i pnia judaizmu biblijnego;
istnieje zatem rwnolegle do pozostaych gwnych trzech nurtw oraz niezalenie od nich. Nie
jest on pochodn judaizmu faryzejskiego, ale wyrasta z pnia biblijej wiary ydw, podobnie jak
ten pierwszy. Wspln paszczyzn dla wszystkich trzech odgazie judaizmu faryzejskiego s
biblijne korzenie wiary oraz to samo dziedzictwo kulturowe i religijne. Tradycyjny judaizm jest
do przyjcia tylko w tych aspektach tradycji, ktre nie zaprzeczaj prawdzie biblijnej.
Waciwie tradycja jest nie tylko spraw praktyki religijnej; jest ona rwnie czci
dziedzictwa kulturowego. Jeli jednak wchodzi ona w konflikt z prawd biblijn, wwczas to
Biblii naley da pierwszestwo. ydw mesjanistycznych nie obowizuje autorytet tradycji
rabinicznej, ale autorytet samego Mesjasza, cho mog oni dowolnie reinterpretowa i
przystosowywa tradycj w taki sposb, by odzwieciedlaa ona mesjanistyczn wiar.
Precedens, ktry polega na reinterpretacji tradycji przez mesjanistyczn doktryn nie zaley
od wspczesnego ruchu mesjanistycznego, ale wie si z osob samego Mesjasza. To Jeszua
by tym, ktry w czasie Wieczerzy Paschalnej wskaza na tradycj, a jednoczenie
zreinterpretowa j w wietle swojej ofiary (Mat. 26:26-27). Wierzcy ydzi zgromadzeni w
jerozolimskiej wsplnocie mesjanistycznej nie uwaali wiary w Mesjasza za uniewanienie
ydowskiego stylu ycia (Dz. Ap. 21:20b-21). Sam aposto Pawe nie dostrzega w wierze w
Mesjasza adnego zaprzeczenia ydowskiej kultury czy praktyki religijnej (Dz. Ap. 21:23-26),
ale traktowa obydwa te elementy jako moliwe do przyjcia dla ydw. Kultura jest w relacji
do Ewangelii czym w rodzaju opakowania; jednak to Ewangelia jest zbawcza, a nie kultura.
Richard Longenecker utrzymuje, e zanoszc Ewangeli do pogan, Pawe dokona przeoenia
fundamentalnej chrystologii pierwszych wierzcych ydw mesjanistycznych na jzyk swoich
pogaskich suchaczy.
Jednak zanim owocna suba kocioa jerozolimskiego zamara w wyniku
wydarze lat szedziesitych, poganochrzecijaska posuga w kociele
zdya ju zapuci korzenie i bujnie si rozrastaa. I pomimo, e
terminologia musiaa ulec przystosowaniu do potrzeb innych suchaczy, to
wanie chrystologia Pawa, apostoa pogan, podtrzymywaa gwne
przekonania tamtego wczeniejszego nurtu wiary. [8] [podkrelenia autora]
Poniewa to biblijne prawda, a nie kultura, jest najistotniejszym skadnikiem wiary, ydzi
mesjanistyczni praktykujcy swoj wiar w ydowskim kontekcie kulturowym mog
przekazywa swoim dzieciom zarwno spucizn bogatej ydowskiej kultury jak i gbi
duchowego dziedzictwa tkwicego w osobie Jeszui. Rwnoczenie, dziki powoaniu si na te
same rodki wyrazu kulturowego, mesjanistyczni wierzcy komunikuj wiar w Mesjasza
Izraela narodowi ydowskiemu. Istniej rwnie grupy skadajce si przede wszystkim z osb,
31
Resztka Izraela powraca
ktre nie s ydami z urodzenia ale przejy ydowski rytua i kultur a take wiar w
Mesjasza. Osoby takie, judeofile, nie s postrzegane przez ruch mesjanistyczny jako czonkowie
ruchu mesjanistycznego.
Bruce Flemming poczyni nastpujc obserwacj na temat midzykulturowej
kontekstualizacji Ewangelii:
Saphir Athyal, zabierajc gos w sprawie hermeneutyki w Lozannie w roku
1974 porwna wcielenie Chrystusa, Sowa do spisania Biblii, Sowa. Zarwno
Chrystus, jak i Biblia to Prawda, ktra przyja okrelon form podyktowan
wczesnym kontekstem kulturowym.... Zamiast jednak kontynuowa t
analogi i poleca wspczesnym chrzecijanom objawienie nowej prawdy na
dzisiaj, mwi on o sposobach komunikowania tamtej prawdy (...), ktra jest
specyficznym ciaem jzykowym; okrelon sum prawdy. A rwnoczenie ta
prawda nosi zdecydowane znami kultury, do ktrej wkracza. Celem tego
procesu komunikacji jest uczynienie przesania Ewangelii stosownym w
kadej sytuacji i kadym miejscu, o ile tylko nie przekracza ono granicy
kompromisu ze wiatem. [9]
Aby zrozumie czym s kongregacje mesjanistyczne, trzeba zna fakty historyczne. Od
czwartego stulecia nard ydowski by przeladowany w imi Jezusa. Historia ydw jest
nieprzerwanym pasmem przeladowa, za historia Kocioa pena jest walki, zarwno w
aspekcie teologicznym jak i politycznym. W t histori wpleciony jest mocno wtek przemocy i
gwatu. Przemoc ta czsto bya stosowana przez tych, ktrzy nazywali siebie chrzecijanami".
Mesjanistyczni wierzcy chc zrozumie i odnale swoj rol w historii i przyblia t rol
zarwno ydowskim jak i chrzecijaskim spoecznociom.
Mesjanistyczni wierzcy znajduj si troch midzy motem a kowadem; fizycznie, s
potomkami tych, ktrych torturowano i zabijano w imi Jezusa, natomiast duchowo
potomkami tych prawdziwych wierzcych, ktrzy sami uwikani byli w teologiczne zmagania.
Dla niektrych mesjanistycznych wierzcych istnieje pokusa cakowitego utosamienia si z
dziejami ydw, przy jednoczesnym odrzuceniu teologicznego dziedzictwa wszystkich
wierzcych. Taka postawa stwarza jednak pewien problem niech do tego dziedzictwa
powoduje, e nie korzystajc z lekcji danych przez histori, wierzcy ci musz od nowa stawia
czoa tym samym przeciwnociom, co poprzednicy. Odrzucenie ich historii cofa zatem kade
nastpne pokolenie do punktu wyjciowego.
Istnieje take inna pokusa dla wierzcych mesjanistycznych zerwania z ydowsk histori i
kultur na korzy wycznego utosamienia si z chrzecijastwem. Rezultatem takiej
postawy jest wyalienowanie si z ydowskiej kultury i perspektywy.
adne z tych stanowisk nie jest w peni zadowalajce. Tego problemu nie da si rozwiza
poprzez zwyke zrozumienie historii tych, ktrzy..., ale poprzez uwiadomienie sobie zwizku
pomidzy ydami mesjanistycznymi zarwno z histori ydw, jak i z histori Kocioa.
Powinno si zaraz na pocztku przyj do wiadomoci fakt, e historia ydw i historia
Kocioa biegn rwnolegle do siebie. Obydwie dziay si w tym samym czasie i zachodziy na
siebie w rnych miejscach, nierzadko w sposb tragiczny. W Muzeum ydowskiej Diaspory
Nahuma Goldmanna w Tel Avivie znajduje si pewien eksponat opisujcy ydowskich
chrzecijan", ktrzy w cigu czwartego stulecia yli obok innych ydw a nawet z nimi si
modlili. Wanie w tym okresie jeden z Ojcw Kocioa, Jan Chryzostom, wezwa ydowskich
32
Resztka Izraela powraca
chrzecijan do odizolowania si od ydw. Nie wiemy ilu spord ydowskich uczniw Jeszui
odpowiedziao na apel Chryzostoma, ale antyydowskie stanowisko Nicejskiego Soboru z
czasem pogbiao przepa midzy ydowskimi wyznawcami Jeszui a spoecznoci ydw.
Jak inaczej to wszystko mogoby wyglda w oczach ydw, gdyby nie byo chrzecijaskiego
antysemityzmu. To, co wydarzyo si w historii ydw, wywiera wpyw na mesjanistycznych
wierzcych, poniewa jest to take ich historia. Jest ona w pewnej mierze odpowiedzialna za
reakcj wspczesnego ydostwa na Ewangeli. To, co wydarzyo si przez wieki w historii
Kocioa take wywiera wpyw na mesjanistycznych wierzcych, poniewa w tym okresie
zawiera si bogate dziedzictwo teologiczne, przymione niestety grzechami popenioneymi
przez chrzecijan przeciwko ydom.
Mesjanistyczni wierzcy s zarwno spadkobiercami historii ydw jak i Kocioa. Nie mog
oni po prostu utosami si albo z jedn kategori albo z drug, poniewa to, co dziao si w
spoecznoci ydowskiej wpywao na nich w tym samym stopniu, co wydarzenia wewntrz
Kocioa. Nie ma potrzeby przyjmowa wszystkiego, co zaszo w obu tych obozach; a jedynie
fakty, ktore maj odniesienie do okrelonych sytuacji.
Z ydowskiego i historycznego punktu widzenia, mesjanistyczni ydzi musz zanegowa
odrzucenie Mesjasza przez tradycj ydowsk. A jednak istnieje co jeszcze; co, co wie ich z
ydowsk histori i kultur. To ich dziedzictwo.
Z drugiej strony, wierzcy mesjanistyczni nie akceptuj antysemityzmu wymierzonego w
nard ydowski i przestpstw popenionych w imi Jezusa. Naley jednak zaakceptowa
teologiczn paszczyzn wspln z nieydowskimi, prawdziwymi<D> uczniami Mesjasza.
Kto moe powiedzie, e nie mona mie jednego i drugiego naraz. Taki by ton apelu
Chryzostoma i innych. Ale wierzcy ydzi nie przyczyli si do jego obozu, ani te do jego
kocioa. Przyjli oni Mesjasza, ktry przyszed do domu Izraela, jak tak, jak zostao to
przepowiedziane w Pimie witym. Judaizm mesjanistyczny nie zamierza cofn si o dwa
tysice lat historii jednak kieruje si przekonaniem, e dwa tysice lat ludzkiej historii nie jest
w stanie zmieni Boej prawdy. Judaizm mesjanistyczny uznaje prawd o niezmiennoci Boga.
Jest On ten sam wczoraj, dzisiaj i na wieki. Nawet jeeli ludzie faszywie zasaniaj si Jego
imieniem, to fasz ten nie umniejsza realnoci Jego istoty, ani te nie umniejsza wiarygodnoci
Jego Sowa w dzisiejszym wiecie. To samo dotyczy Mesjasza. To, e niektrzy ludzie
sprofanowali Jego imi popeniajc najokropniejsze zo i noszc jednoczenie imi
chrzecijanie nie neguje w adnym stopniu roli Mesjasza. Nie zamienia to take ydw,
ktrzy poszli w w lady Jeszui, jako Mesjasza obiecanego domowi Izraela, w nie-ydw. Kiedy
Jeszua powrci i wszyscy ydzi uznaj w Nim Mesjasza, to przecie nie przestan by ydami.
Uznanie Go nie odziera Zyda z ydowskiej tosamoci, ale czyni go ydem mesjanistycznym.
Jeszua jest tym, kim by zawsze: Mesjaszem Izraela. Jego przesanie jest dzisiaj w tym samym
stopniu skierowane do caego narodu ydowskiego, co w pierwszym wieku naszej ery.
33
Resztka Izraela powraca
34
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA CZWARTY
Mesjanistyczna synagoga,
czy ydowski koci?
Kongregacje mesjanistyczne s stosunkowo wieym zjawiskiem, ktre zarysowuje si na
kartach historii kocielnej, ale ich dziedzictwo siga najwczeniejszego okresu Nowego
Przymierza. Kongregacje te stanowi cz ecclesia, zachowujc jednak swoj odrbno od
tradycyjnych grup kocielnych. Nie ma sensu dowodzi, e istnieje bezporednie poczenie
midzy wspczesnymi kongregacjami mesjanistycznymi a mesjanistycznymi wierzcymi
pierwszych wiekw. Mimo to oczywiste jest, e obecnie Bg powouje znowu resztk spord
swojego ludu, aby bya wiadkiem wobec Izraela, z wntrza Izraela, e Jeszua jest Mesjaszem.
Wspczeni wierzcy ydzi maj razem ze swoimi poprzednikami z pierwszych czterech
wiekw wsplny udzia w tym samym dziedzictwie. Jednak obecny ruch mesjanistyczny nie
jest tym samym, ktry istnia w cigu pierwszego stulecia. Zarwno judaizm, jak i caa kultura
ydowska ulegy licznym przemianom. Historia zabarwia opakowanie Ewangelii w sposb,
ktry odrzuca wielu ydw, zanim jeszcze zd wgbi si w jej przesanie i znaczenie.
Podobnie jak staroytny ruch mesjanistyczny by w stanie wiadczy Izraelitom tamtego
okresu, tak te wspczesny ruch jest wiadkiem Mesjasza wobec ydw naszej epoki.
Ludzie nieobeznani z terminologi mesjanistyczn nazywaj mesjanistyczne zgromadzenia
ydowskimi kocioami". Nie maj na myli nic zego; po prostu usiuj wtoczy koncepcj
ydowskiej wiary w swoje struktury pojciowe. Chocia ich intencje mog by dobre, to jednak
dobr takiej terminologii czasem powoduje u wierzcych ydw dreszcz dyskomfortu.
Kiedy kto stosuje pojcie koci, wywouje to lawin rnych skojarze, jednak adne z
nich nie bdzie ydowskie.
Niektrzy z kolei powouj si na id jednego nowego czowieka w Mesjaszu, ktr wyrazi
Pawe w pitnastym wersecie drugiego rozdziau Listu do Efezjan, twierdzc, e jeden nowy
czowiek nie jest ydem. Tak wic, na mocy wyroku zaocznego nowy czowiek przestaje by
ydem. Jednak aposto pisa oczym innym; o czowieku z odnowion natur i narodzonym z
Ducha witego. Jednak bez wzgldu na status duchowy, jest si nadal mczyzn albo kobiet,
wolnym lub niewolnikiem, ydem lub nie-ydem.
Wierzcy ydzi nie zamierzaj wcale wynosi si ponad swoich nieydowskich braci. Pragn
oni jedynie wyrazi we wasnych sowach kim i czym s. Jest to kwestia przynalenoci
narodowociowej. Sowo koci jest tumaczeniem poprzez acin greckiego sowa
ecclesia, co oznacza zwoywa. Eric G. Jay definiuje ecclesia jako zgromadzenie ludzi,
ktrzy zostali zwoani w stosownym czasie. [1] Termin ecclesia zosta po raz pierwszy uyty
w Nowym Testamencie w Ewangelii Mateusza 16:18, ale rozwinity zosta gwnie przez Pawa
w jego listach. Stosuje on ecclesia w odniesieniu do caego Kocioa, w kadym miejscu (I
Kor. 1:2); do szeregu zborw lokalnych (II Kor. 1:1; I Tes. 2:14; Gal. 1:2); do grup domowych i
zgromadze zbierajcych si w konkretnym miejscu (Fil. 2; Rzym. 16:5; I Kor.16:19).
35
Resztka Izraela powraca
36
Resztka Izraela powraca
37
Resztka Izraela powraca
przywdcw, a wicej charakterowi tych zada (I Tym. 3; Tyt. 1). Pojcia biskup i starszy
niekiedy uywane s wymiennie.
W 20 rozdziale Dziejw Apostolskich werset 17, aposto Pawe wzywa starszych na spotkanie,
jednak mwic o nich innym razem, nazywa tych samych przywdcw biskupami. (...)
Wymieniajc ich kwalifikacje, stwierdza on: Biskup za ma by nienaganny. [4]
Biskupi, albo starsi, maj czuwa nad Bo owczarni i umie zda spraw z jej stanu. Maj
doglda owczarni (I P. 2: 25) i zarzdza zgromadzeniem (I Tym. 5: 17; I Tes. 5: 12; Hbr. 13: 7;
17, 24). Zadaniem starszych jest czuwanie nad duszami powierzonych im ludzi tak, aby mogli
zda spraw Panu. Ta pozycja przywdcza nie ma by uywana w celu panowania nad innymi
ale w celu suenia.
On za [Jezus] rzek do nich: Krlowie narodw panuj nad nimi (...) wy za
nie tak, lecz kto jest najwikszy wrd was, niech bdzie jako najmniejszy, a
ten, ktry przewodzi, niech bdzie usugujcy (uk. 22: 25-26).
Pojcie szamasz najlepiej oddaje ydowsk koncepcj mesjanistycznego przywdztwa.
Szamasz to suga, a zarazem str. W synagodze szamasz ma za zadanie dopilnowa
porzdku we wszystkich sprawach. W zgromadzeniu jest on kim w rodzaju zakrystiana. W
czasie wita Chanuka szamasz jest najwysz wiec na specjalnym omioramiennym
wieczniku, pochylan nad pozostaymi wiecami, aby je zapali; jest wobec nich sug a
rwnoczenie strem.
Szamaszim peni sub o charakterze praktycznym. Greckie sowo diakonos (diakon)
odnosi si do niewolnikw, ktrzy mieli obowizek usugiwania przy stoach. Urzd ten
odzwierciedla nowotestamentow trosk zarwno o duchowe jak i materialne potrzeby ludzi.
W Pierwszym Licie do Tymoteusza 3:8-13 znajdujemy okrelenie kwalifikacji diakona; s one
bardzo podobne do kwalifikacji starszego. Gwne rnice pomidzy nimi le w dziedzinie
nauczania i usugiwania innym. Podczas, gdy starsi peni sub nauczania Pisma i czuwania
nad rozwojem duchowym owiec, diakoni nastawieni s na praktyczne usugiwanie i pomoc.
Pasterze, poimenos, powinni pa trzod Bo, ktra jest midzy wami (I Piotra 5: 2-3).
Pasterz nie powica caego swojego czasu na przebywanie z owcami, ale obserwuje stado.
Owce same si pas, za pasterz ochrania je i wychowuje po to, aby stado stawao si coraz
mocniejsze. Pasterze s typami Mesjasza; Jeszua jest Arcypasterzem (I Piotra 5: 4). Chocia
przywdcy mesjanistyczni nie okrelaj siebie mianem pasterzy, to jednak niektrzy
przyjmuj chrzecijaski tytu pastora czyli pasterza, z kolei inni decyduj si na ydowski
zwyczaj nazywania swoich przywdcw rabbi", czyli nauczyciel. Problem, z jakim maj do
czynienia przywdcy mesjanistyczni polega na tym, e chocia pojcie pastor znakomicie
oddaje charakter tej pracy, to jednak podobnie jak sowo koci w ogle nie
sugeruje, e posiadacz tego tytuu jest ydem. Ci, ktrzy optuj za tytuem rabbi
argumentuj, e przywdca mesjanistycznej spoecznoci posiadajcy odpowiednie
przygotowanie i wyksztacenie, powinien uywa tytuu bdcego odzwierciedleniem zarwno
jego pozycji wewntrz tej spoecznoci, jak i ydowskiej tosamoci. Niektrzy przywdcy
stosuj okrelenie: przywdca duchowy. Tak kwestia pozostaje nadal otwarta. Bez wzgldu na
to, jaki termin zostanie przyjty, model przywdztwa wywodzi si z wzroca Nowego
Przymierza.
38
Resztka Izraela powraca
1. Eric G. Jay, The Church It's Changing Image Through Twenty Centuries (Atlanta: John
Knox Press, 1978), p. 5.
2. Ibid., p.7.
3. Edward H. Flannery, The Anguish of the Jews (New York: Macmillian Publishing Co,
1965), p. 60.
4. Robert L. Saucy, The Church in God's Program (Chicago: Moody Press, 1972), p. 14l.
39
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA PITY
40
Resztka Izraela powraca
wspczesnych czytelnikw Pisma, stanowi tylko jedn cz pism Starego Przymierza, a mimo
to reprezentuje cao.
Idea Prawa nie tylko jest wieloznaczna, ale w dodatku ydzi z czasem zmienili swoje widzenie
tego Prawa. Przed niewol babilosk Prawo byo:
(...) zasad ycia dla tych, ktrzy byli wybawieni (patrz pierwsze
przykazanie, ktre stanowi fundament dla pozostaych dziewiciu) (...) Same
przykazanie jeszcze nie stanowiy Prawa, ale pewne wydarzenie, z ktrym
JaHWeH w sposb szczeglny konfrontowa kade pokolenie w danym czasie i
miejscu (...) Tak wic Prawo posiada charakter profetyczny. [4]
Pierwotn intencj Prawa nie byo zapewnienie rodkw do zbawienia, ale ukazanie zasady
ycia dla tych, ktrzy byli ju wybawieni. Prawo jest wyzwaniem oraz instrukcj wskazujc
jak wybawiony lud powinien chodzi Boymi ciekami. Idea ta zgodna jest z podstawow
definicj torah poucza. Staroytni Izraelici byli nazwani ludem wybawionym, poniewa
zostali wybawieni przez Pana z Egiptu. Prawo nie jest instrumentem zbawienia i nigdy nie
miao takiego celu. W Starym Przymierzu ludzie zbliali si do Boga na podstawie Jego hain,
hessed i rachamim (aski, miosierdzia i wspczucia). Kiedy Dawid zgrzeszy z Batszeb,
Pismo nie mwi, e uda si do swityni aby zoy ofiary caopalne i zagrzeszne, ale czytamy,
e szuka Pana i w gbokiej pokucie zda si na Jego miosierdzie. O tym mwi wyranie Psalm
51. W pniejszym czasie Dawid prawdopodobnie zoy ofiary, ale byy one ju tylko jego
odpowiedzi na Boe przebaczenie, ktre wczeniej otrzyma. W Ksidze Izajasza 1:11-8
czytamy, e zbawienie nie jest rezultatem ofiar, ale pokuty i zaufania asce oraz miosierdziu
Boga.
Co mi po mnstwie waszych krwawych ofiar mwi Pan. Jestem syty
caopale baranw i tuszczu karmnych cielt, a krwi bykw i jagnit, i
kozw nie pragn. (...) Chodcie wic, a bdziemy si prawowa mwi Pan!
Cho wasze grzechy bd czerwone jak szkarat, jak nieg zbielej (...)
Sama ofiara nie miaa mocy wystarczajcej do odkupienia. Musiaa i w parze z gbok
pokut serca.
Po okresie niewoli babiloskiej przeniesiono akcent z celu Prawa na jego wypenianie. Esser
tak o tym pisze:
Pierwotne widzenie Prawa ulego zmianie w okresie powygnaniowym, kiedy
spoeczno Izraela postrzegaa siebie jako wytwr Prawa (Neh. 8). W tym
czasie zaczto postrzega je jako zbir surowych regu; przestao za suy
spoecznoci jako drogowskaz na ciekach Paskich. [5]
Niewola babiloska rozpocza si w 586 roku p. n. e. i zgodnie z zapowiedziami prorokw
bya sdem Boym spowodowanym odwrceniem si Izraela od Pana i Jego torah. Wygnacy
powracajcy do ruin niegdy zasobnej ojczyzny, pooyli nowy akcent na Boe Prawo. W
judaimie okresu dwustu lat przed Mesjaszem i pierwszego wieku n. e. Prawo rozumiano w
sensie absolutnym, niezalenym od kontekstu przymierza. Uwaano je za wieczne, istniejce
od zaoenia wiata. Wypenianie Prawa byo warunkiem przynalenoci do ludu
Boego.<^>6<D> Jednak nie wszyscy ydzi zgadzali si z tym pogldem. Cofajc si do okresu
midzytestamentalnego widzimy, e judaizm nie by monolitem.
Marcel Simon tak komentuje judaizm pierwszego wieku:
41
Resztka Izraela powraca
42
Resztka Izraela powraca
43
Resztka Izraela powraca
Trudno dla Pawa nie wynika z samego obrzezania; gdyby tak byo, aposto nie obrzezaby
Tymoteusza. Uwaga Pawa skupiaa si na tych, ktrzy szukali usprawiedliwienia w Prawie
(ktre jest chronologicznie poprzedzone obrzezaniem, stosowanym ju w czasach Abrahama).
Samo obrzezanie nie pociga za sob koniecznoci wypeniania Prawa. Jednak pokadanie
nadziei na usprawiedliwienie w obrzezaniu prowadzi automatycznie do koniecznoci
wypeniania reszty przykaza. Ci, ktorzy d do usprawiedliwienia przed Bogiem z uczynkw,
przestali polega na Jego asce danej przez doskonae i ukoczone dzieo Mesjasza. Ernest
Burton pisze:
Przyjcie obrzezania jest w zasadzie przyjciem caego legalistycznego
systemu. Argumenty, ktre mona by przytoczy na korzy obrzezania, mog
rwnie dobrze dotyczy kadego przepisu Prawa. [13]
Pawe mg polemizowa z czsto spotykanym w judaimie pogldem, ktry mwi, e
obrzezanie, jako znak przymierza pomidzy Bogiem i Abrahamem, zapewnia ydowi
odkupienie w wiecznoci. Pewien fragment z Talmudu mwi:
Dziaalno Abrahama nie zakoczya si wraz z jego mierci. Tak, jak
wstawia si za grzesznikami na tym wiecie, tak te bdzie wstawia si za
nimi w przyszym wiecie. W dniu sdu bdzie siedzia u wrt pieka i nie
dopuci aby weszli tam ci, ktrzy zachowali nakaz obrzezania. [14]
Cho byoby bdem sugerowanie, e judaizm rabiniczny naucza pokadanie nadziei
zbawienia w obrzezaniu, przekonanie to mogo by aktualne za czasw apostoa Pawa. W
Licie do Galacjan aposto mg sprzeciwi si ydowskim zelotom, albo, co jest bardziej
prawdopodobne, wierzcym poganom, ktrzy dali si obrzeza i robili zamieszanie w tej
kwestii.
Pawe nie wystpuje przeciwko samemu obrzezaniu, kiedy pisze:
Bo w Chrystusie Jezusie ani obrzezanie, ani nieobrzezanie nic nie znaczy, lecz
wiara, ktra jest czynna w mioci (Gal. 5: 6).
Meritum jego nauczania sprowadza si do tego, e obrzezanie nie jest bez znaczenia, ale w
obliczu sprawiedliwoci Boej nie zapewnia adnych ulg. Jest ono znakiem przymierza
Abrahamowego, nie za Mojeszowego. To pierwsze przymierze byo bezwarunkowe; nie
stawiao ono adnych wymogw czowiekowi, zobowizanie bra na siebie wycznie Bg. Jest
to bezwarunkowe przymierze oparte na Boej obietnicy. W Licie do Galacjan 3:17-18 czytamy:
Testamentu uprzednio przez Boga uprawomocnionego nie uniewania
zakon, ktry zosta nadany czterysta trzydzieci lat pniej, tak eby obietnica
bya unicestwiona. Jeli bowiem dziedzictwo wywodzi si z zakonu, to ju nie
z obietnicy. Bg za obdarzy nim askawie Abrahama przez obietnic.
Obrzezanie jest znakiem Boej aski okazanej potomkom Abrahama poprzez Jego obietnice.
Denie do usprawiedliwienia przez obrzezanie jest szukaniem aski przez uczynki. Pawe
wystpuje przeciwko stanowisku tych, ktrzy szukali usprawiedliwienia przez Prawo i jego
przepisy. W Licie do Rzymian 3:19-20 czytamy:
A wiemy, e cokolwiek zakon mwi, mwi do tych, ktrzy s pod wpywem
zakonu, aby wszelkie usta byy zamknite i aby wiat cay podlega sdowi
Boemu. Dlatego z uczynkw zakonu nie bdzie usprawiedliwiony przed nim
aden czowiek, gdy przez zakon jest poznanie grzechu.
44
Resztka Izraela powraca
Wedug Pawa, celem Prawa nie byo usprawiedliwienie ludzi, ale obudzenie w nich
wiadomoci wasnej grzesznej natury. Suy ono jako wskanik tego, kim jestemy a kim
powinnimy by w wietle Boego zamierzenia. Takie widzenie Prawa czyni z niego raczej
bogosawiestwo, ni brzemi, co zostao wyraone w 5 rozdziale Listu do Rzymian, werset 20:
A zakon wkroczy, aby si upadki pomnoyy; gdzie za grzech si
rozmnoy, tam aska bardziej obfitowaa.
Nie oznacza to, e Prawo wzmaga nasz grzeszno, ale e wnosi wiadomo grzesznoci,
ktra, z kolei, prowadzi do pragnienia Boej aski, dajc nam zrozumienie ogromu Boego
przebaczenia dla naszych win. Nie jest to jedyny cel prawa, a raczej jeden z wielu celw. Jest
oczywiste, e z perspektywy Pawa, Prawo jest niewystarczajce jeli chodzi o
usprawiedliwienie przez Bogiem.
Idei usprawiedliwienia towarzyszy pojcie sprawiedliwoci. List do Rzymian 3:21-31 wyjania
relacj pomidzy sprawiedliwoci a Prawem:
Ale teraz niezalenie od zakonu objawiona zostaa sprawiedliwo Boa, o
ktrej wiadcz zakon i prorocy. I to sprawiedliwo Boa przez wiar w
Jezusa Chrystusa dla wszystkich wierzcych. [podkrelenie autora]
Sprawiedliwo jest jedynie powiadczona przez Prawo, ale osigalna wycznie przez wiar.
Zarwno usprawiedliwienie jak i sprawiedliwo zawieraj si w odkupieczej ofierze Jeszui za
naszej grzechy. Prawo nie peni adnej funkcji w osigniciu usprawiedliwienia i
sprawiedliwoci. Pawe napisa w Licie do Rzymian 3:28:
Uwaamy bowiem, e czowiek bywa usprawiedliwiony przez wiar, niezalenie od uczynkw
zakonu. W wersecie 31 aposto zadaje pytanie: Czy wic zakon uniewaniamy przez wiar?
Wrcz przeciwnie, zakon utwierdzamy. Thomas McComiskey napisa:
Wyraenie niezalenie od zakonu pozornie wskazywaoby na to, e Prawo
zostao uniewanione jako zasada posuszestwa poniewa sprawiedliwo
Boa jest teraz osigalna przez wiar. Jednak ten pogld (...) wydaje si chwia
w zestawieniu z wersetem 31 (...) Rozwizanie jest moliwe, kiedy
zrozumiemy, e Prawo ma by potwierdzone przez sprawiedliwo wiary,
wypeniane przez t wiar i w ten sposb zredukowane w swym
oskarycielskim aspekcie, poniewa sprawiedliwo dana jest przez wiar.
Zasada Prawa nie moe da takiej sprawiedliwoci; stanowi ona jedynie jej
standard. Kiedy w standard zostanie przekroczony, wwczas staje si
oskareniem, bo jest Prawem. Jednak samo Prawo nie zmienia serc ludzkich.
Nawet jesli serca musz si podporzdkowa Prawu, przemiana moliwa jest
nie dziki Prawu ale poprzez rewolucyjny akt wiary [w Mesjasza], ktry budzi
now motywacj i radykalne posuszestwo. [15]
Pawe nie twierdzi, e to, czego nauczy si o wierze, jest sprzeczne z Prawem. Prawo nie
uniewania, ani te nie pomniejsza aski czy wiary. Nauczanie Starego Przymierza jest
cakowicie zgodne z Nowym Przymierzem. Prawo Boe jest zgodne z Bo ask. Pawe posuwa
si nawet do stwierdzenia, e to ta wiara ustanawia Prawo. Everett Harisson wyrazi to w ten
sposb:
Ewangelia utwierdza Prawo w tym, e staje si ono potwierdzone i
uzasadnione. Prawo spenio ywotn rol, budzc wiadomo grzechu (...)
45
Resztka Izraela powraca
46
Resztka Izraela powraca
Konieczno dalszego skadania ofiar zostaa zniesiona. Jednak ofiara i usprawiedliwienie nie
s jedynymi celami Prawa. W II Licie do Tymoteusza 3:16 Pawe pisze:
Cae Pismo przez Boga jest natchnione i poyteczne do nauki, do wykrywania
bdw, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwoci, aby czowiek Boy
by doskonay, do wszelkiego dobrego dziea przygotowany.
Cae Pismo przesycone jest Prawem. W Licie do Rzymian 7: 14a, 16b i 22 aposto Pawe tak
wypowiada si kolejno o Prawie: Zakon jest duchowy, Zakon jest dobry, Mam upodobanie w
zakonie Boym.
Pawe nie potpi Prawa ani te go w adnym stopniu nie umniejszy. Potwierdza on dobro i
donioso Prawa. Widzi w nim wielki poytek dla obecnych wierzcych, potpiajc
jednoczenie ludzkie skonnoci do szukania poprzez nie usprawiedliwienia i zasug w oczach
Boga. Nie chce on, aby wierzcy traktowali Zakon jako rodek do osignicia sprawiedliwoci,
ale pragnie, aby cakowicie oparli si na asce i obietnicach Boga mwicych o ich zbawieniu i
usprawiedliwieniu. Wedug niego Prawo wraz z caym Pismem jest bardzo poyteczne w
szukaniu sprawiedliwoci oraz rozwoju duchowym witych, poniewa stanowi ono objawion
wol Boga.
W swoich listach Pawe afirmuje Prawo, natomiast potpia faszywy akcent, jaki ludzie na nim
pooyli. W ten sposb, odsya on wierzcych do pierwotnej funkcji Prawa, ktr bya zasada
pobonego ycia dla ludu wybawionego. Przeciwstawia si on pniejszemu przesuniciu tego
akcentu, przez co Prawo stao si rodkiem do zbawienia. Harmonia Nowego Testamentu
polega na tym, e wiara mesjanistyczna pozostaje w zgodzie z wiar Starego Testamentu i
stanowi suszne wypenienie tej drugiej. W jednym aspekcie, Prawo zostao ju wypenione w
systemie ofiarniczym, w innym aspecie wierzcy maj je wypenia poprzez swoje uczynki.
Jest to podobne do koncepcji Eschatologii Inauguracyjnej, w ktrej Krlestwo Boe jest tutaj, a
jednoczenie ma dopiero nadej. Prawo jest wypenione, a jednoczenie ma by wypeniane w
wierzcych, ktrzy prowadz pobone ycie pene wiary.
W kontekcie judaizmu mesjanistycznego wane jest dokonanie rozrnienia pomidzy
Boym Zakonem a ludzk tradycj. Te dwa zjawiska nie zawsze s ze sob sprzeczne, ale te
niekoniecznie s tym samym. Tradycja ustna, jaka tworzya si wok Tory, zostaa wpleciona
w ydowsk kultur. ydzi mesjanistyczni mog przystosowywa niektre aspekty kulturowe
tradycji do swojego stylu ycia i praktyki religijnej bez jednoczesnej akceptacji caego systemu
teologicznego, jaki za nimi stoi. W procesie wcielania tradycji w ycie najwaniejsza jest
zawarta w niej przejrzysta tre wyraajca prawd biblijn oraz to, e nie wolno jej
praktykowa tylko dlatego, e jest ydowska. Prawo moe by waciwym kryterium decyzji, w
jaki sposb naleaoby praktykowa dany zwyczaj. Przykadem tego mog by ydowskie
ograniczenia dietetyczne. Poza rozrnieniem pomidzy pokarmami koszernymi i
niekoszernymi (czystymi i nieczystymi) na bazie biblijnego nakazu, istnieje jeszcze
szczegowa tradycja zwana kaszrut, ktra oddziela produkty mleczne i misne. Ten
niezwykle skomplikowany system oparty jest na wersecie z 23 rozdziau, 19b wersetu Ksigi
Rodzaju, gdzie czytamy: Nie bdziesz gotowa kolcia w mleku jego matki. Zakaz ten jest
najprawdopodobniej skierowany przeciwko naladowani rytuaw podnoci Kananejczykw,
ktre nie miay nic wsplnego z wzgldami pokarmowymi.
Wierzcy mesjanistyczni mog zdecydowa si na unikanie mis zabronionych przez Tor,
widzc w tym jedynie styl ycia i kulturow tosamo ze swoim narodem. Z drugiej za strony
47
Resztka Izraela powraca
mog bez oporw je cheeseburgery zakazane przez tradycj rabiniczn, ale nie przez Pismo.
Chocia wierzcy nie s zobowizani do zachowywania Prawa dla usprawiedliwienia, mog oni
wybra zalecan przez nie diet jako przejaw Boego sposobu ycia. Nauczanie Pawa odrzuca
rabiniczny akcent pooony na usprawiedliwienie przez uczynki Prawa, co nigdy nie byo
treci Pisma. Wierzcy musz uwaa na t puapk, trzymajc si pierwotnego sensu Prawa,
jako przewodnika pobonego ycia.
Tradycj mona przystosowa i wykorzysta dla celw indentyfikacji kulturowej, wraliwoci
i wiadomoci znaczenia docierania do ydw z Dobr Nowin o Mesjaszu. Tradycj mona te
reinterpretowa w taki sposb, aby staa si odbiciem wiary w Jeszu. Postawa taka jest
cakowicie uzasadniona; sam Mesjasz uczyni tak podczas Ostatniej Wieczerzy, reinterpetujc
znaczenie symboli paschalnych w wietle Jego odkupieczej mierci.
Szabat moe by witowany w sposb, ktry wywysza Jeszu, Pana Szabatu. Jom
Kipur, czyli Dzie Pojednania staje si dla ydw mesjanistycznych dniem dzikczynienia,
poniewa w ofierze Mesjasza zawarte jest doskonae odkupienie i pojednanie z Bogiem. Post
moe by praktykowany jako cz obchodzenia Jom Kipur, ale z pewnoci nie za grzechy
wierzcego. Post i modlitwa zgodnie z zaleceniem wersetu 1 z rozdziau 10 Listu do Rzymian
raczej powinny by zwizane ze wstawiennictwem za zbawienie narodu ydowskiego. W
tych uczynkach wywyszony jest Mesjasz, cel Prawa.
Podobnie przedstawia si sprawa obrzezania, praktykowanego przez ydw mesjanistycznych
nie w celu osignicia sprawiedliwoci, ale w zwizku z pochodzeniem od Abrahama, Izaaka i
Jakuba. Obrzezanie jest znakiem Boej obietnicy dla wszystkich pokole. Jest ono znakiem
Boej wiernoci i powoania oraz dziedzictwem ydw Mesjanistycznych. W Mesjaszu maj oni
wolno wywyszania Jego wiernoci poprzez bogate dziedzictwo otrzymane od Boga. ydzi
mesjanistyczni mog w istocie praktykowa te same zwyczaje i obchodzi te same wita,
czynic to jednak z innych powodw.
1. John E. Hartley, Yara, in Theological Wordbook ofthe Old Testament, Vol. I, wyd. R.
Laird Harns, Gleason L. Archer i Bruce K. Waltke (Chicago, Moody Press, 1980), pp. 403-404.
2. Colin Brown, ed. The New International Dictionary of New Testament Theology English
language edition (Grand Rapids: Zondervan Publishing House,1980), s.v. Law Nomos", by
HansHelmut Esaer, p. 440.
3. Ibid.
4. Ibid., p. 441, cytat z: G. von Rad, Old Testament Theology, vol. I (1962), p.199.
5. Ibid. p. 441.
6. Ibid. p. 442.
7. Marcel Simon, Jewish Sects at the Time of Jesus, tum. ang. James H. Farley (Philadelphia:
Fortress Press, 1967), p. 6.
8. Ibid. p. 7.
48
Resztka Izraela powraca
9. Joseph Hertz, w: Pirke Avoth, wyd. Nathaniel Kravitz (Chicago: Jewish Way Magazine of
Chicago, 1951), p. 31.
10. Leon Morris, New Testament Theology (Grand Rapids: Zondervan Books, 1986), p. 60.
11. C. E. B. Cranfield, A Critical and Exegetical Commentary on the Epistle to the Romans
vol. I., 3rd. ed. The International Critical Commentary (Edinburgh: T. & T. Clark, 1980), pp.153-
154.
12. Kravitz, Pirke Avoth 2: 21, p. 137.
13. Ernest de WittBurton, The Epistle to the Galatians The International Critical
Commentary (Edinburgh: T. & T. Clark, 1977), p. 274.
14. Eruvin 19a, cytowany w: The legends of the Jews by Louis Ginsberg, ed. vol. I,
(Philadelphia: Jewish Publishing Company, 5728 [1968p), p. 306.
15. Thomas E. McComiskey, The Covenants of Promise (Grand Rapids: Baker Book House,
1985), pp. 106-107.
16. Everett F. Harrison, Romans", w: The Expositors Bible Commentary, vol. 10, Frank E.
Gaebelein, ed. (Grand Rapids: Zondervan,1976), p. 46.
17. Daniel P. Fuller, Gospel and Law: Contrast or Continuum? (Grand Rapids: Eerdmans
Publishing Co. 1982), pp. 84-85.
18. McComiskey, The Covenants of Promise, p. 121.
49
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA SZSTY
50
Resztka Izraela powraca
51
Resztka Izraela powraca
Na znaczenie cicit wskazuje fakt, e byy one noszone w krgach wanych ludzi. Stanowiy
wizytwk szlachetnego pochodzenia. Wymg noszenia tcheletu, czyli bkitnego wkna,
jeszcze bardziej podkrela t wymow. Wyjtkowy bkitny barwnik uywany do produkcji
tcheletu uzyskiwano z pewnego gatunku limaka. By on niezwykle kosztowny i dlatego tchelet
noszone byy przez arystokracj. Jego bkitny kolor przypomina barw wewntrznej kurtyny
przybytku, a take szat najwyszego kapana. Wplecenie tej fioletowo-bkitnej nitki do frdzli
(cicit) podkrela dodatkowo jej wymow jako oznaki przynalenoci do wyszego stanu. Cicit
mieli nosi wszyscy Izraelici, co oznaczao, e lud Boy jest narodem o wyjtkowym statusie.
Maj oni by ksitami Boga. [5]
Zwyczaj noszenia tcheletu zanik w okresie spoecznoci rabinicznej przed okresem
poprzedzajcym pierwsze stulecie n. e. z powodu zbyt wysokich kosztw produkcji barwnika
uywanego do wytwarzania tcheletu. Po kilku wiekach nikt ju nie potrafi rozpozna ktry
odcie bkitu by tym opisywanym w Pimie. W powodu obawy przed uyciem niewaciwego
koloru zrezygnowano w ogle z bkitnego wkna i stosuje si jedynie biay kolor we
frdzlach.
Wikszo mesjanistycznych ydw noszcych frdzle uywa tchelet argumentujc to faktem,
e kady bkit jest bardziej bkitny, ni biel. Kolor ten jest dla nich pewnym znakiem, tak jak
by dla ich praojcw. Tchelet noszony w mesjanistycznych talitach odrnia je od wikszoci
tradycyjnych ydowskich talitw i sta si czym w rodzaju mesjanistycznej oznaki.
Celem noszenia cicit jest przypomnienie ludowi Boga o posuszestwie wobec Jego Sowa.
Jego nard nie posiada szlachectwa na wzr tego wiata, ale jest on krlestwem kapaskim i
narodem witym (Ks. Wyjcia [II Moj.] 19: 6).
Cicit stanowi wyjtek, jeli chodzi o oglny zakaz mieszania ze sob rnych substancji.
Mieszanie materiaw byo zakazane w caym Izraelu; jedynie najwyszy kapan mg nosi
mieszane szaty liturgiczne. To, co byo dozwolone wycznie kapanowi, byo jednak
dozwolone take caemu Izraelowi w postaci cicit. Stanowio to znak, e Izrael mia by
krlestwem kapaskim i witym narodem. [6]
Francuski katolik, A. Palliere odczu prawdziwe znaczenie cicit wchodzc do synagogi w
wito Jom Kipur. Tak opisuje on swoje dowiadczenie:
Przez moment doznaem wraenia, jakby to, co zobaczyem, wcale nie byo
ydowsk religi. To by nard ydowski. Ten spektakl z udziaem licznie
zgromadzonych mczyzn, z ramionami okrytymi talitem, przywoa nagle
odleg przeszo (...). Zobaczywszy najpierw te szale modlitewne okrywajce
uczestnikw modlitw, wydao mi si jakby wszyscy oni celebrowali
naboestwo (...). Wygldao to tak, jakby to milczce zgromadzenie w
milczeniu na co oczekiwao (...). W posudze, wszyscy rwni, wszyscy kapani
penicy wite fukncje, nawet celebrujcy w imi caej spoecznoci. Godno,
ktra rozrnia pomidzy chachamem, doktorem, mdrcem, to nie stopie
kapaski, ale raczej wyksztacenie i pobono wzmocniona przez wiedz (...)
rytuay i symbole czsto tworz bardziej ekspresywny jzyk, ni najlepsze
rozprawy. [7]
Dla wierzcych w Mesjasza talit i cicit wskazuj na ich kapastwo w Mesjaszu, na ich osobiste
zobowizanie do ycia wedug Sowa Boego i modlitwy.
52
Resztka Izraela powraca
Bardziej podstawow kwesti sporn jest warto rytuau. Wedug Emila Durkheima,
francuskiego socjologa, rytua funkcjonuje w yciu grupy na cztery sposoby:
1. Podnosi poczucie solidarnoci w grupie.
2. Buduje lojalno wobec wartoci teje grupy.
3. Komunikuje wartoci grupy nowym czonkom.
4. Wytwarza w czonkach grupy euforyczne poczucie dobrobytu.
Rytua jest tym, co wie ludzi ze sob. Wie ich take z przeszoci i z przyszymi
pokoleniami, ktre wkrocz w obyczaje rytualne. Ludzie nie musz lubi rytuaw, aby czerpa
z nich pozytywne wartoci. Rytuay buduj lojalno i zobowizanie wobec wartoci bez
wzgldu na postaw tych, ktrzy s zaangaowani w ich wypenianie. [8] Ich warto ley w
tym, e podkrelajc nasz tosamo, wi nas z przeszoci, teraniejszoci i przyszoci.
W 14 rozdziale Listu do Rzymian autor zaleca wierzcym, aby szanowali zwyczaje religijne. Bez
wzgldu na to, jakie te zwyczaje s, powinny one by wypeniane z czystym sercem. Nie mog
to by puste zewntrzne gesty. ydzi mesjanistyczni nie przestrzegaj tradycji tylko dlatego, e
wypada robi to, co ydowskie. ydowsko nie ulega wzmocnieniu tylko dlatego, e ludzie
robi co zgodnego z tradycj; podobnie te nie ulega pomniejszeniu, jeeli ludzie nie
przestrzegaj tradycji. ydowsko jest wynikiem fizycznego pochodzenia od patriarchw
Abrahama, Izaaka i Jakuba a nie rezultatem czyich wysikw. Bycie ydem to stan
istnienia. Kto albo jest ydem, albo nim nie jest; tradycyjne gesty nie wpyn na jego status.
Dla wierzcych ydw to nie sama tradycja stanowi problem, ale jej interpretacja. Nie jest
szczeglnie wane, kto t tradycj uksztatowa, poniewa na przestrzeni dwch tysicy lat
cigej wdrwki i rozproszenia, stracia ona czysto religijny charakter, a staa si czci
kultury. Staa si czci dziedzictwa.
Wierzcy ydzi maj prawo praktykowa ydowskie zwyczaje, poniewa s one ich
dziedzictwem. Jest to prawo nalene im oraz ich dzieciom. Szczeglnie wane jest pogbiania
ydowskiej tosamoci w dzieciach. Problem nie polega jednak na tym, ile zwyczajw naley
przestrzega, poniewa jedni bd bardziej inni mniej tradycyjni, podobnie jak wiksze
spoecznoci ydowski. Chodzi raczej o to, jak wykorzystywa tradycj ydowsk. Samo
uczestniczenie w ceremoniach powodowane tym, e dobrze jest postpowa w sposb
ydowski nie jest niczym wicej, jak tylko przekazywaniem nastpnym pokoleniom pustych
gestw pozbawionych wymowy. Wykonywanie pustych gestw przez mesjanistycznych
wierzcych w celu zaimponowania innym ydom jest w najlepszym razie zwykym teatrem.
Jeli jednak tradycja wyraa wiar w Jeszu komunikujc w sposb odpowiedzialny prawdy
wiary, jakkolwiek by one byy przeoone na jzyk zwyczajw religijnych wwczas staje si
ona rodkiem przekazywania wiary dzieciom, te za staj si wiadectwem dla ydw. Przede
wszystkim staje si ona czym, co przyciga bliej do Pana.
Przyjmujc takie stanowisko wobec tradycji mona da odpowied komu, kto pyta, dlaczego
te zwyczaje a nie inne. Mesjanistyczni ydzi w zwyczajach ydowskich widz Mesjasza. S
zgodni co do tego, e ich praktyka religijna moe mija si jej z pierwotnym znaczeniem,
jednak gesty wyraaj ich wiar. Jak ju zostao wczeniej powiedziane, to sam Jeszua w czasie
sederu paschalnego wskaza na mac i na trzeci kielich, mwic, e reprezentuj one Jego.
Zapalanie wiec szabatowych jest gestem, w ktrym czczony jest Jeszua, Pan szabatu, wiato
wiata. Bogosawiestwa odmawiane nad cha [9] odnosz si do Jeszuy, ktry jest chlebem
ycia, podobnie jak bogosawiestwa odmawiane nad kielichem kidusz take dotycz Jeszuy,
53
Resztka Izraela powraca
54
Resztka Izraela powraca
szacunku dla Boga. Czy kto pragnie czci Go z nakryt gow, czy te odkryt, wane jest
zblienie si do Niego we wsplnej modlitwie.
Zachowujc tradycje i zwyczaje ydowskie zgodne z Bibli, ydzi mesjanistyczni komunikuj
innym, e wiara w Mesjasza Izraela pozostaje w zupenej zgodnoci i harmonii z byciem
ydem. Styl ycia ydw mesjanistycznych wyraa prawd, e Jeszua jest Mesjaszem Izraela
dlatego nie powinien by odrzucany jako niepotrzebny dla ydw.
55
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA SIDMY
56
Resztka Izraela powraca
Uwaaj oni, e istniej dwie grupy: nie-ydzi i Izrael. W kadej z tych grup istnieje resztka
wierzcych, resztka ydowska i nieydowska. ydowska resztka to Izrael Boy, natomiast
nieydowska resztka to nieydowski nard Boy. Wzite razem, resztki te tworz lud Boy,
czyli ecclesia.
Wierzymy, e Izrael jest czym innym, ni Ciao Mesjasza. Mimo to, wierzcy w Jeszu ydzi
posiadaj niezwyk w swym charakterze podwjn tosamo. Po pierwsze, jako duchowa
resztka fizycznego Izraela; po drugie jako cz Ciaa Mesjasza. [3]
Problem skupia si wok tego, kogo aposto Pawe mia na myli, stosujc pojcie Izraela. W
jego pismach sowo Izrael uyte zostao siedemnacie razy; z tego dziesi bez wtpienia
odnosi si do narodu ydowskiego. Jednym z takich kontrowersyjnych wersetw jest List do
Rzymian 9:6, ktry mwi: Albowiem nie wszyscy, ktrzy pochodz z Izraela s Izraelem.
Wielu prbowao dowodzi, e werset ten mwi rwnie o Kociele, trudno jednak byoby
obroni taki punkt widzenia. Dalsza argumentacja Pawa posuwa si w kierunku zawenia
nie odnosi si do wszystkich ale wycza tych, ktrzy nie s czci tej resztki. W innym
miejscu moglibymy spotka si z odmienn argumentacj, ale w tym fragmencie aposto
formuuje tez, e dziemi Abrahama nie jest cay Izrael lecz resztka Izraela. Jest to zgodne z
pocztkowymi sowami wersetu 6: Nie jest tak, jakoby miao zawie Sowo Boe. To nie cay
Izrael odrzuci Ewangeli; jak zawsze bya w nim wierna Bogu resztka. Nie cay Izrael jest
Izraelem. C. E. B. Cranefield pisze:
Pawe ma na myli raczej to, e w onie samego narodu wybranego trwa od
stuleci Boa operacja odrniania i oddzielania, poprzez ktr ukryty w
Izraelu Koci zosta wydzielony z reszty narodu wybranego. Wszycy ydzi
s czonkami wybranego narodu Boga. To zaszczyt i to niemay ktrego
nie da si pozbawi adnego czonka tej narodowoci (...) Z pewnoci s oni
wiadkami Boej aski i prawdy. A jednak nie wszyscy spord nich nale do
Izraela wewntrz Izraela (...) [4]
Inny werset ilustrujcy rozrnienie pomidzy na resztk Izraela skadajc si z wierzcych
ydw a nieydowsk czci ecclesia znajduje si w Licie do Efezjan 3:6
poganie s wspdziedzicami i czonkami jednego ciaa i wspuczestnikami
obietnicy w Chrystusie Jezusie przez ewangeli
Wierzca resztka Izraela to ta, ktra wraz z wierzcymi nie-ydami stanowi Ciao Mesjasza,
ale mimo to nadal odrniajca si zewntrznie od tej grugiej grupy, podobnie jak rne s
kobiety od mczyzn. Wierzcy pochodzenia pogaskiego dziedzicz wraz z Izraelem
Krlestwo Boe, niemniej jednak nie s Izraelem.
Z jeszcze bardziej problematycznym fragmentem dotyczcym ustalenia tosamoci Izraela
mamy do czynienia w Licie do Galacjan 6:15-16:
Albowiem ani obrzezanie, ani nieobrzezanie nic nie znaczy, lecz nowe
stworzenie. A pokj i miosierdzie nad tymi wszystkimi, ktrzy tej zasady
trzyma si bd, i nad Izraelem Boym.
Wyjanienie tego fragmentu zaley od funkcji kai, greckiego sowa znaczcego i. Albo
wystpuje ono w funkcji spjnika czcego dwa rne znaczenia, albo ustawia je w pozycji,
gdzie jedno wyjania drugie. Jeli kai jest pojmowane jako czce dwie rne koncepcje,
wwczas zwrot i nad Izraelem Boym dotyczyoby wierzcych ydw. Jeeli za uznamy, e
57
Resztka Izraela powraca
kai ma zastosowanie typu wyjaniajcego, zwrot ten miaby takie znaczenie: nawet nad
Izraelem Boym, modyfikujc zwrot wszystkimi, ktrzy tej zasady trzyma si bd, np.
wierzcymi poganami.
Na korzy odczytania kai jako spjnika czcego dwie rne caoci przemawia fakt, e
jest to najpowszechniejsze i najbardziej naturalne zastosowanie tego sowa. Nie ma
gramatycznej przyczyny interpretowania tego urywka w inny sposb, ni ten, ktry
podpowiada naturalno. Niektrzy dowodz, e w wietle Pawowego potpienia
judaizujcej maniery, interpretowanie Izraela Boego jako wierzcych o tylko ydowskim
statusie zamiast caego ciaa zoonego z uczniw Jeszui, zarwno ydw jak i pogan, byoby
wod na myn tych zwolennikw judaizowania, przeciwko ktrym wystpowa. Z drugiej
strony mona by z atwoci udowodni, e skoro Pawe powici tyle miejsca w Licie do
Galacjan na potpienie judaizowania, to teraz wanie chwali tych wierzcych ydw, ktrzy
yj pod ask, czyli Izrael Boy, wraz z wszystkimi, ktrzy tej zasady trzyma si bd, np.
nalecych do Boga pogan. Burton sugeruje rzecz nastpujc:
Kwestia Izraela Boego prosi si o dodatkowe przemylenia. Chocia List do
Rzymian 9:6 i List do Koryntian 10:18 pokazuj, e Pawe rozrnia pomidzy
Izraelem wedug ciaa a Izraelem wedug obietnicy (...) W gruncie rzeczy nie
ma u niego adnego przykadu uycia pojcia Izrael w innym znaczeniu, ni
nard ydowski albo jego cz. Fakty te przemawiaj na korzy interpretacji
tego wyraenia jako odnoszcego si do ydw, nie za chrzecijaskiej
spoecznoci; jednak w wietle okrelenia Boy, nie do caoci narodu
ydowskiego, lecz do Izraela pobonego, resztki powoanej wedug
wybrastwa aski (...) Ponad tymi spord Izraela, ktrzy jescze nie s
owieceni przez Prawd Bo, znajduje si prawdziwy Izrael Boy. Wobec tych
argumentw obecno kai nie ma wielkiego znaczenia (...) w wietle
mocnych antyjudaistycznych twierdze Pawa. Obecno kai w tym
fragmencie jest raczej spowodowana tym, i autor czu si zobowizany do
podkrelenia swego stosunku do wasnego narodu. [5]
Niektrzy twierdz, e Pawe mia na myli wszystkich wierzcych jako dzieci Abrahama
przez wiar. To prawda, jednak nie wszystkie dzieci Abrahama nale do Izraela. Arabowie s
dziemi Abrahama, ale nie nale do Izraela. Wierzcy nie powinni pragn dla siebie tytuu i
pozycji Izraela, ale maj dy do bycia dziemi Abrahama przez wiar.
Mona by twierdzi, e ydzi mesjanistyczni chc w kwestii Izraela Boego upiec wasn
piecze mimo, e oskarenie to z powodzeniem da si zastosowa do tych, ktrzy w roli Izraela
Boego widz Koci. W pismach Pawa wyranie daje si zauway mio apostoa do jego
narodu i pragnienie zbawienia dla Izraela (Rzym. 10:1-4a). Czytamy, e Bg nie odrzuci
narodu ydowskiego (Rzym. 11:1-2) oraz, e nadejdzie czas, gdy Bg ponownie zwrci si do
swego ludu i odkupi go (Rzym. 11:25-27). Izrael nie moe by zbawiony z powodu swojego
pochodzenia od Abrahama, ale przez ask Boga musi przyj do Mesjasza.
Zrozumienie tego, e okrelenie Izrael odnosi si do ydw, ma podstawowe znaczenie w
ustaleniu relacji pomidzy Izraelem a Kocioem. W Licie do Rzymian 11: 28-29 Pawe pisze:
Co do ewangelii, s oni nieprzyjacimi Boymi dla waszego dobra, lecz co do
wybrania, s u miowanymi ze wzgldu na praojcw. Nieodwoalne s bowiem
dary i powoanie Boe.
58
Resztka Izraela powraca
ydzi s wic wrogami Ewangelii z powodu pogan (nie-ydw), po to, aby ci drudzy mogli
uzyska wiar. S oni wrogami Ewangelii w tym, e j odrzucaj, nie s za wrogami
chrzecijan. Niestety, na przestrzeni wiekw Koci popeni wobec ydw mnstwo
najstraszniejszych przestpstw w imi Jezusa. Najczstsza przyczyna odrzucania Ewangelii
przez ydw wcale nie kryje si w teologii, ale wywodzi si z historycznego antysemityzmu.
Wedug Dawida Rauscha, teologiczny i kocielny antysemityzm przygotowa grunt pod
holocaust. [5] Powie Andre Schwartza-Barta The Last of the Just najlepiej oddaje
powszechn ydowsk perspektyw chrzecijaskiego antysemityzmu. Schwartz-Bart,
francuski yd, ktry sam przey holocaust, tak portretuje t antyydowsk postaw:
Och, Ernie powiedziaa Golda ty z pewnoci ich znasz. Powiedz mi, dlaczego,
dlaczego chrzecijanie nienawidz nas w taki sposb? Kiedy stykam si z nimi i jestem bez
gwiazdy, wydaj si tacy mili.
Ernie z powag obj j ramieniem.
To bardzo zagadkowe. Oni sami nie bardzo wiedz dlaczego tak jest. Byem w ich
kocioach i czytaem ich Ewangeli. Wiesz kim by ten Chrystus? Zwykym ydem, jak twj
ojciec. Kim w rodzaju chasyda.
Golda umiechna si agodnie: Nabierasz mnie.
Wyobra sobie, e nie. I zao si, e tamtych dwoje poradzioby sobie niele, poniewa on
naprawd by dobrym ydem, wiesz takim Bal Szem Tow miosiernym i agodnym.
Chrzecijanie mwi, e go kochaj, ale ja myl, e faktycznie niewiadomie go nienawidz.
Wic bior krzy z drugiego koca i robi z niego miecz i atakuj nas tym mieczem... odwracj
krzy, odwracaj go, mj Boe! [7]
W teologicznej odpowiedzi na historyczne stosunki pomidzy Kocioem a narodem
ydowskim, Markus Barth napisa:
Nic nie usprawiedliwia redniowiecznych aktw przemocy i podstpw, za pomoc ktrych
zmuszano ydw do chrztu. W chwili, kiedy Koci uzna swoj zaleno od pierwszego
wybranego ludu przymierza, bdzie musia pokutowa za krzywdy, ktre wyrzdza ydom
przez dwa tysice lat. Autentyczne wiadectwo Chrystusa i przekonywujcy wyraz pokuty mog
zaistnie tylko wtedy, gdy chrzecijaskie kocioy robi co wicej, ni tylko auj czy
bolej z powodu tego, co popeniy lub pozwoliy innym popeni. Powinny uczyni
wszystko, co ley w ich mocy aby dyskryminacja, przeladowania i mordowanie ydw, ktre
ju ustay, nie zdarzyy si nigdy wicej. Kocioy nie mog si w ogle spodziewa, e ydzi
bd si nawraca i dadz si wciela w ciao, ktre jest pene podejrze i wrogoci. To wanie
nawrcenia samego Kocioa moe dzisiaj stanowi wyraz odpowiedzialnoci Kocioa za
ydw. [8]
Opinia wyraona przez Bartha w sposb umiarkowany i agodny wyraa al i zgorszenie
grzechami popenionymi przeciwko ydom. Jednake postulujc porzucenie przez Koci
misji wobec ydw, pomija on wag Rzym. 1:16, gdzie mowa jest o Ewangelii zwiastowanej
najpierw ydom, a take radykalne stwierdzenia Jeszui na temat samego siebie: Ja jestem
Drog, Prawd i yciem. Nikt nie przychodzi do Ojca, tylko przeze Mnie. Jeszua w tym
momencie mwi do ydw. Jeli Jeszua rzeczywicie jest jedyn droga do Ojca, jedynym
rodkiem zbawienia, to przecie powstrzymywanie Dobrej Nowiny o tym zbawieniu nie odkupi
grzechw Kocioa i pozostawi nard ydowski bez nadziei zbawienia, ktr Bg przeznaczy
59
Resztka Izraela powraca
dla Izraela. Pawe powiedzia w Licie do Rzymian (rozdz. 10): Ale jak maj wzywa tego, w
ktrego nie uwierzyli? A jak usysze, jeli nie ma tego, ktry zwiastuje? W przekonaniu Pawa
ta misja wobec ydw bya wana.
Inn odpowied na antysemityzm sformuowa katolicki teolog Hans Kung:
Brzemi winy jest zbyt cikie, aby mogo zosta zrwnowaone przez (...)
samousprawiedliwienia. Koci gosi mio, siejc nasiona morderczej
nienawici; naucza o mioci, przygotowujc drog przemocy i mierci. Czyny
te byy popeniane wobec wspobywateli i braci, o ktrych nauczano:
Cokolwiek uczynilicie jednemu z tych najmniejszych moich braci, mnie
uczynilicie. Koci, ktry stan pomidzy Izraelem a Jezusem i zadba o to,
by Izrael nie pozna swojego Mesjasza.
Jeli dialog pomidzy chrzecijanami a ydami ma by powanym
pojednaniem, a nie jakim powierzchownym brataniem si, to musi on by
oparty na Biblii... Nie ma tu sensu prba przeoczenia prawdziwej
kontrowersji, jak stanowi Jezus z Nazaretu, ktory pojawia si w Nowym
Testamencie jako Mesjasz obiecany w czasach Starego Przymierza i odrzucony
przez wiksz cz Izraela. Nie istnieje kwestia dwch drg wiary ... tym co
nas dzieli jest Jezus, ktry dla nas jest Mesjaszem, Jego mier i
zamrtychwstanie. [9]
Kung pisze wprawdzie z wielk wraliwoci wobec cierpie narodu ydowskiego, ale jest on
realist, jeli chodzi o biblijne podejcie do takiego dialogu. Dotyka on sedna problemu,
stwierdzajc, e to Koci stan pomidzy Izraelem a ich Mesjaszam.
John Cogley, redaktor dziau religijnego nowojorskiego Timesa, opublikowa nastpujc
modlitw-prob o wybaczenie napisan przez pewnego chrzecijanina, ktra miaa by
odczytana w kadym katolickim kociele na caym wiecie. Oto ona:
Jestemy dzisiaj wiadomi, e wiele stuleci lepoty zasonio nam oczy tak, e
ju nie jestemy zdolni dostrzec pikna Twego wybranego narodu (ydw),
ani te rozpozna w ich twarzach znamienia naszych uprzywilejowanych
braci. Zdajemy sobie spraw, e znami Kaina jest na naszych czoach. Przez
wiele stuleci nasz brat Abel (ydzi) lea we krwi albo roni zy spowodowane
przez nasze zapomnienie o Twojej mioci. Wybacz nam przeklestwo, ktre
faszywie wizalimy z okreleniem ydzi". Wybacz nam ukrzyowanie
Ciebie po raz drugi w ich ciele. Bo nie wiedzielimy, comy czynili.
Koci rzymsko-katolicki postanowi nie odczytywa tej modlitwy, a jej autor zmar niedugo
po jej napisaniu. By nim papie Jan XXIII. By moe, jedn z przyczyn, dla ktrych Koci
popad w antysemityzm jest fakt, e w dyskusji ydzi s ide teologiczn, nie za ywymi
ludmi. W teologii na temat ydw istnieje zdumiewajcy brak wspczucia. Ludzie odczytuj
Pawowe sowa blu wypowiedziane nad Izraelem i jego pragnienie, aby poznali swego
Mesjasza. Uznaj tre tych sw, ale nigdy nie bior sobie ich do serca. Gdyby ludzie czuli bl
Pawa i wypowiadali si ze wspczuciem i trosk o Izraelu, by moe Koci nie miaby za co
pokutowa. Jednak to wanie mio zakrywa mnstwo grzechw i dlatego nigdy nie jest za
pno j okazywa, podobnie jak przekazywa prawdziwe przesanie Ewangelii: mio
Mesjasza Jeszui. Aby to si mogo sta, Koci musiaby zacz rozwija autentyczn trosk o
nard ydowski bez wzgldu na to, czy w tym narodzie s wierzcy w Jeszu, czy te ich nie ma.
60
Resztka Izraela powraca
Ten proces musi si jednak rozpocz od dostrzeenia ydw jako narodu, a nie jako religijnej
lub politycznej koncepcji. To oznacza rwnie modlitw o pokj dla Jerozolimy i o pomylno
ludu ydowskiego w kadym zaktku wiata. Takie przejawy troski nikogo nie zrani, a z
pewnoci pomog uleczy rozam pomidzy Kocioem i narodem ydowskim.
Istniej liczni chrzecijanie, ktorzy odrzucaj zarzut, jakoby chrzecijanie byli antysemitami.
Argumentuj, e ludzie, ktrzy popenili te zbrodnie byli chrzecijanami tylko z nazwy. Wedug
nich prawdziwy chrzecijanin nie mgy nikogo znienawidzi, a c dopiero popeni takie
okropnoci.
Musimy niestety przyj do wiadomoci, e chrzecijanie, uczniowie Mesjasza, cigle grzesz.
Czasami wierzcy grzesz w straszny sposb. Wiemy, e chrzecijanie nie s doskonali. Ludzie
s zdolni do antysemickiej nienawici w takim samym stopniu, co do innych grzechw, czasem
nawet bardzo powanych; s oni zdolni do tak wielkiej antysemickiej nienawici, e czsto
nadawaa ona bieg historii.
Marcin Luter otworzy drog Reformacji, jednak to wanie on napisa straszny traktat
przeciwko ydom. Zosta uczniem Jeszui, ale nie uczynio go doskonaym. Wane jest, aby
wierzcy jako zbiorowo i pojedynczo uwiadomili sobie swoj histori w odniesieniu do
narodu ydowskiego i osobicie pokutowali za ni. Nard ydowski powinien ujrze Mesjasza i
Ewangeli, nie za akty za i przemocy popenione pod paszczykiem chrzecijastwa, czy to
oficjalnie, czy nieoficjalnie. Pojedynczy wierzcy moe nie poczuwa si do odpowiedzialnoci i
winy za antysemityzm. Naley jednak zrozumie, e kiedy nieydowskie chrzecijastwo bdzie
przedstawiane ydom, zawsze widoczne na nim bdzie znami antysemityzmu, z powodu
chrzecijaskiej historii. Przewaga ydw mesjanistycznych w zwizku z problem
historycznego chrzecijaskiego antysemityzmu i wspczesnych prb dialogu jest oczywista
nigdy nie byli oni przeladowcami narodu ydowskiego; s jego czci. Jest zatem
oczywiste, i to wanie oni nadaj si najlepiej do dzielenia si Mesjaszem z narodem
ydowskim. Chocia wszyscy wierzcy mog i powinni dzieli si wiar z ydowskimi
przyjacimi, ydzi mesjanistyczni mog to, czego nie moe reszta ecclesia mog zanie
Dobr Nowin o Mesjaszu domowi Izraela. Jako cz Izraela, ta cz odkupiona przez
Mesjasza Jeszu, ydzi mesjanistyczni mog peni misj, ktra bdzie wypenieniem sw
Pawa: I w ten sposb bdzie zbawiony cay Izrael.
61
Resztka Izraela powraca
6. David A. Rausch, Legacy of Hatred. Why Christians Must Not Forget the Holocaust
(Chicago: Moody Press, 1984).
7. Andre Schwartz-Bart, The Last of the Just (New York: Atheneum Publishers, 1960), pp.
323-324.
8. Markus Barth, The People of God (Sheffield: JSNT Press, 1983), pp. 62-63.
9. Hans Kung, The Church (New York: Sheed & Ward,1967), pp. 137, 140.
62
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA SMY
63
Resztka Izraela powraca
To wanie na tym soborze chrzecijaski dzie wity zosta oficjalnie przeniesiony z soboty
na niedziel. Zaczto odwodzi chrzecijan od obchodzenia ydowskich wit, odcinajc w ten
sposb chrzecijastwo od jego ydowskich korzeni. To wanie na Soborze Nicejskim ydzi
mesjanistyczni zostali wezwani do odrzucenia swojego ydowskiego dziedzictwa i
zasymilowania si z nie-ydami, ryzykujc w przeciwnym razie oskarenie o herezj oraz jego
konsekwencje. Wielu tak uczynio. Wedug historyka Fr. Bagattiego
Pisarze IV wieku zawsze odwoywali si do Soboru, ale jeli chodzi o
Palestyn, reprezentowan przez 18 czonkw, naley stwierdzi, e Sobr nic
nie wiedzia o nurcie judeo-chrzecijaskim. W rzeczywistoci wszyscy
biskupi byli pochodzenia nieydowskiego i reprezentowali nadbrzene miasta.
Wiemy na przykad, e w tamtych czasach gdzie w Tyberiadzie y judeo-
chrzecijaski biskup zajmujcy si nawracaniem ydw, jednak jego imi nie
figuruje na licie uczestnikw Soboru. Waciwie miasto to pojawia si na
listach soborowych dopiero w V stuleciu, kiedy ju judeo-chrzecijanie dawno
zostali wyparci przez chrzecijan pochodzenia pogaskiego (...) Ich
nieobecno daa woln rk uczestnikom soboru w ustaleniu norm, ktre w
innych okolicznociach mogyby si spotka ze sprzeciwem. [1]
W czasach tego soboru dziaali ydowscy biskupi, ktrzy jednak najwyraniej nie zostali
zaproszeni. Z pewnoci atwiej jest o jednomylno, kiedy zabraknie ludzi o przeciwnych
opiniach nieobecni nie maj racji.
Pomimo negatywnych aspektw Soboru Nicejskiego, naley uzna, e wyniko z niego pewne
dobro i e cz prawdy ulega tam umocnieniu. Do tych dobrych postanowie naley m.in.
sformuowanie podstaw wiary. Liczne herezje mnoce si w tamtym okresie stanowiy
wyzwanie teologiczne dla ecclesia, zmuszajc je do zbadania wyznawanych prawd i
zdefiniowania ich za pomoc jasnych terminw. To wanie z tych powodw, nie za z powodu
ydowskich uprzedze, konieczne stao si okrelenie trjjedynej natury Boga. Nie afirmujemy
tutaj antysemickich tendencji Soboru Nicejskiego lecz prawd, ktra zostaa tam utwierdzona.
Innym problemem zwizanym z koncepcj trjjedynej natury Boga jest fakt, e wydaje si ona
stanowi antytez do wyranego monoteizmu cechujcego judaizm. Niektrzy przeciwnicy
doktryny o Trjcy dopatruj si w antysemityzmie Soboru Nicejskiego przyczyn ustalenia
formuy, ktra bya nie do przyjcia dla ydw. Zarzut ten jest jednak anachronizmem,
poniewa idea jednoci Boga ju wczeniej zawsze bya pojmowana znacznie szerzej ni we
wspczesnym judaizmie. Mona z atwoci dowie, e interpretacja ydowskiego rozumienia
jednoci Boga zostaa w przeszoci celowo zawona w odpowiedzi na jej chrzecijask
interpretacj. Prawda jest taka, e doktryna o Trjcy nie jest wiar w trzech bogw, ale w
jednego Boga, ktry istnieje wiecznie w trzech osobach: w Ojcu, Synu i Duchu witym. Trjca
nie jest pojciem biblijnym, lecz teologicznym; prb trafnego wyraenia wszystkich informacji
z Pisma, ktre dotycz natury Boga. Kto mgby powiedzie, e jeli tylko kto wierzy w Jeszu
Mesjasza, to doktryna nie jest szczeglnie wana. Pismo naucza: Bo jeli ustami swoimi
wyznasz, e Jezus jest Panem i uwierzysz w sercu swoim, e Bg wzbudzi Go z martwych,
zbawiony bdziesz (Rzym. 10: 9). Cho jest to prawda, werset ten nie uczy, e wystarczy, aby
dana osoba przyznawaa si do pewnych pogldw, a bdzie zbawiona. Raczej znajdujemy tu
wezwanie do penego uznanie tego, kim jest Bg. Jeli kto uznaje jakiego Mesjasza, ktry jest
kim mniejszym, ni naucza Pismo, to nie uznaje on Mesjasza z Bibilii. Afirmacja Jeszuy, ktry
64
Resztka Izraela powraca
nie jest Bogiem to nie to samo, co afirmacja Jeszui, ktry jest Bogiem, Stwrc wszechrzeczy.
Inni nie maj trudnoci z przyjciem prawdy o trjjedynej naturze Boga, ale maj problem z
koncepcj osb Boga. Pojcie to nie miao nigdy na celu wyraenia trzech niezalenych i
oddzielnych bytw, ale zabezpieczenie nauki o naturze Boga przed modalizmem, pogldem,
goszcym, e Bg jest jeden, ale przybiera rne formy, co w gruncie rzeczy oznaczaoby, e
Bg jest zmienny. Jednak On jest ten sam wczoraj, dzisiaj i na wieki. Nazarejczycy, radykalnie
wierni Pismu wierzcy pierwszego stulecia, nie byli jedynym odamem judaizmu przyznajcym
si do Jeszui z Nazaretu. Byy jeszcze inne ugrupowania, ktre uwaay si za ydowskie i za
uczniw Jeszui Mesjasza, jednak postrzegany przez nich obraz Jego osoby daleki by od nauki
Nowego Testamentu. Dzisiejsi ydzi mesjanistyczni s w sensie teologicznym spadkobiercami
Nazarejczykw, nie za heretyckich ugrupowa dziaajcych w czasach staroytnych. Podobnie,
jak staroytni ydzi mesjanistyczni yli obok takich heretyckich odamw, tak i obecnie, w
dwudziestym wieku jest wielu, ktrzy okrelaj si mianem mesjanistycznych, cho ich
teologia nie jest zgodna z gwnym nurtem mesjanistycznym. Grupy takie oraz goszone przez
nich pogldy zostan krtko scharakteryzowane w dalszej czci tego rozdziau, wraz z
omwieniem mesjanistycznego ujcia nauki o trjjedynej naturze Boga.
Ireneusz, ktory y w latach 120-202 n. e., tak pisa o Keryntosie faszywym nauczycielu z
drugiego stulecia:
Keryntos, czowiek wyksztacony przez mdrcw egipskich naucza, e wiat
nie zosta stworzony przez przedwiecznego Boga, lecz przez jak Moc
zupenie z Nim nie zwizan Twierdzi, e Jezus nie zosta zrodzony z
dziewicy, a jako syn Jzefa i Marii podlega przeklestwu naoonemu na ca
ludzko mimo, i by bardziej sprawiedliwy, rozwaniejszy i mdrszy od
innych. Co wicej, zdaniem Keryntosa po chrzcie Jezusa zstpi na Niego
Chrystus w postaci gobicy, posany od Najwyszego. Odtd Jezus rozpocz
sub ogaszania nieznanego Ojca i czynienia cudw. Lecz w kocu Chrystus
opuci Jezusa, ktry nastpnie cierpia i powsta z martwych, podczas gdy
Chrystus pozosta nietknity, gdy by istot duchow. [2]
Obraz osoby Jeszui wedug Keryntosa moe si wydawa z ludzkiego punktu widzenia
uduchowiony, niemniej jednak nie ma on nic wsplnego z nowotestamentow nauk o Jeszui,
podobnie jak te o roli Boga, jako Stwrcy. Trudno wyjani, dlaczego Keryntos i jego
zwolennicy przyznawali Jeszui tak nisk rang; moe nieco wiata na t spraw rzuca
wzmianka Ireneusza na temat egipskiego wyksztacenia heretyka. Nowotestamentowa nauka o
naturze Jeszui i Ojca moga nie mieci si w siatce poj staroytnej myli egipskiej. Pogldy
Keryntosa i jego zwolennikw uznano za nieprzystajce do gwnego nurtu wiary
nowotestamentowej spoecznoci wierzcych w Mesjasza. Dlatego te uznano ich za odstpcw.
Bardzo spokrewnione z naukami Keryntosa byy pogldy ebionitw. Ebionici odrzucali pisma
apostoa Pawa, twierdzc, e jest on odstpc od Prawa; podobnie te odrzucali bosk natur
Jeszui. Orygenes, ktry y w latach 185-254, tak pisze o ebionitach:
Niech sobie bd i tacy, ktrzy przyjwszy Jezusa chepi si, e s chrzecijanami, a chc y
wedle Prawa ydowskiego, tak jak yje ydowskie posplstwo. Takimi s ebionici, ktrzy dziel
si na dwa odamy: jedni, podobnie jak my, uznaj, e Jezus urodzi si z dziewicy, drudzy za
twierdz, e Jezus urodzi si tak samo jak pozostali ludzie.
65
Resztka Izraela powraca
Orygenes nie rni si zbytnio od innych przywdcw Kocioa tamtego okresu, ktrzy,
dostrzegajc teologiczne rnice pomidzy ydami ortodoksyjnymi a heretykami, tworzc z
nich jedn kategori tylko ze wzgldu na czcy te dwie grupy ydowski styl ycia. Jest to
bdne w tym samym stopniu, co czenie np. mormonw z chrzecijanami ewangelicznymi,
poniewa obie te grupy ogaszaj si uczniami Jezusa Chrystusa, cho sposb, w jaki realizuj
to uczniostwo jest kracowo rny.
Ci, ktrzy okrelaj si mianem mesjanistycznych, a przy tym odrzucaj nauczanie Nowego
Przymierza, nie powinni uywa tego okrelenia w odniesieniu do siebie. ydzi mesjanistyczni
akceptuj Stare i Nowe Przymierze jako autorytet we wszystkich sprawach wiary i praktyki.
Jeszua, ktrego uczniami s ci wspczeni heretycy, to nie jest Jeszua o ktrym czytamy w
Nowym Przymierzu. Jeszua, o ktrym naucza judaizm mesjanistyczny, jest w peni
czowiekiem, a zarazem w peni Bogiem. On jest Stwrc wszystkiego, przyszed na wiat w
ciele, narodzi si z dziewicy i zawsze istnia. cile zwizani z ebionitami byli elkezaici.
Wedug historyka z II wieku Hipolita nauczali oni, e:
Chrystus urodzi si jako czowiek w taki sam sposb jak wszyscy oraz, e
kiedy zosta zrodzony z dziewicy, byy to Jego kolejne narodziny, poniewa
wczeniej rodzi si ju wielokrotnie i bdzie si pojawia na wiecie jeszcze
wiele razy [4]
Ta grupa nie tylko podkrelaa narodzenie z dziewicy, ale dodatkowo jeszcze widziaa w nim
powtarzajce si wydarzenie i zaprzeczaa bstwu Jeszuy.
Ostatnia z omawianych grup, zwolennicy Sabeliusza, wyznawaa modalizm wiar w
jednego Boga w trzech tymczasowych przejawach. Zgodnie z relacj Epifaniusza:
Wreszcie do gosu doszed Sabeliusz. Naucza on, e Ojciec, Syn i Duch wity
to jedna i ta sama osoba, ktrej zostay przypisane trzy imiona. [5]
Wszystkie te grupy okrelay siebie mianem uczniw Jeszui, jednake ich interpretacje Jego
osoby byy bardzo rne. Niektrzy mieli problemy z pogodzeniem jednoci Boga z bstwem
Jeszui; inni znw nie potrafili rozwiza dylematw Tory. Z niektrymi spord tych
dylematw wierzcy ydzi zmagaj si take i dzi. Rwnoczenie ze wzbudzeniem ruchu
mesjanistycznego w naszych czasach ostatecznych powstay te jego falsyfikaty, podobnie jak
na pocztku. Powd omwienia kwestii trjjedynej natury Boga jest i by zawsze ten sam
jest to jedno fundamentalnych zagadnie wiary.
Utwierdzenie wiary w Jeszu pociga za sob konieczno zrozumienia kim On naprawd jest.
Wzywanie imienia Pana nie jest recytowaniem mantry, ale uznaniem prawdziwej natury Boga.
Wzywanie imienia Jeszui, ktry nie jest Bogiem, to woanie do wiatru; zbawcze jest tylko
wzywanie Jeszui, boskiego Syna Boego, Pana wszechrzeczy. Modalizm jest jeszcze jedn
bdn nauk, ktr wyznaj niektrzy wierzcy. Jest to najprostszy sposb wyjanienia
trjjedynej natury Boga, przy jednoczesnym zachowaniu Jego pojedynczoci. Bd ten
szczeglnie przemawia do tych, ktrzy pragn utwierdzi pojedynczo Boga; prawdy
fundamentalnej dla judaizmu Tory a take nauczania Nowego Przymierza. Na temat
modalizmu tak wypowiada si znany teolog, Harold O. J. Brown:
Modalizm utrzymuje bstwo Jeszuy, ale nie widzi w Nim odrbnej Osoby w
stosunku do Ojca. Nauka ta gosi, e Bg objawia si w rnych postaciach,
lub przejawach, w rnych okresach dziejowych; jako Ojciec w dziele
66
Resztka Izraela powraca
Stworzenia i nadania Prawa; jako Syn w Mesjaszu Jeszui oraz jako Duch
wity po wniebowstpieniu Syna. Podkrelajc peni boskoci Mesjasza,
modalizm jednoczenie unika sugestii, e Jeszua jest drugim Bogiem obok
Ojca. Niestety, nierozrnianie Osb i ich odrbnoci w Bstwie prowadzi do
zarzucenia niezmiernie wanej idei wstawiennictwa Mesjasza, jako naszego
rzecznika i reprezentanta przez obliczem Ojca.
Logicznie rozumujc, modalizm ukazuje zdarzenia zbawczej historii jako
rodzaj szarady. Nie bdc odrbn Osob, Syn waciwie nie moe
reprezentowa nas przed Ojcem. Dalsz konsekwencj tego jest pogld, e
Mesjasz by czowiekiem jedynie pozornie; zgodnie z zaoeniami modalizmu
alternatyw wic jest przekonanie, e to sam Bg umar na krzyu. Poniewa
idea ta brzmi absurdalnie (...) naturaln konsekwencj tego jest wniosek, e
cho Mesjasz by w peni Bogiem, czowiekiem by tylko na pozr. [6]
Modalici kad szczeglny nacisk na Ewangeli w. Jana, poniewa podkrela ona jedno
Jeszuy z Ojcem w takich fragmentach, jak np. ten: Ja i Ojciec jedno jestemy. Sowo
oznaczajce jedno w greckim tekcie 10 rozdziau, werset 30 to hen rodzaju nijakiego, co
nasuwa raczej znaczenie jedno bstwo, jedna boska esencja, ni jedna osoba. Jeli Syn nie
jest rzeczywist Osob, ktra moe sta przed Ojcem i zwraca si do Niego, wwczas
koncepcja ofiary zamiennej, wedug ktrej Jeszua zaj nasze miejsce i spaci nasz dug Ojcu,
staje si w najlepszym razie symbolem, nie za rzeczywistoci. Tam, gdzie modalizm zaznacza
swj wpyw, musi znikn koncepcja zadouczynienia, lub zastpczego odkupienia. Dlatego
te modalizm jest czasem przyjmowany przez tych, ktrzy sprzeciwiaj si doktrynie zastpczej
ofiary. Najczciej jednak wystpuje ona jako prba zredukowania tajemnicy Trjcy do
bardziej zrozumiaego pojcia, nawet za cen prawdziwego czowieczestwa Jeszui i doktryny
zadociuczynienia. [7]
Problem, z jakim stykaj si ydzi mesjanistyczni, jest wsplny wszystkim wierzcym
chodzi o wyjanianie zagadnie wiary. Bez wzgldu na perspektyw, z ktrej prbujemy co
wyjania, wiara jest tajemnic. Jedynym rozwizaniem jest ugruntowywanie objawionych
prawd Pisma, przy jednoczesnej akceptacji faktu, e istniej rzeczy przed nami zakryte. Innymi
sowy, przyjmijmy fakt, e Bg jest jeden oraz e istnieje wiecznie w trzech osobach Ojcu,
Synu i Duchu witym nie wdajc si w szczegowe dociekania tego, jak jest to moliwe.
Stanowisko takie nie oznacza, e ta koncepcja jest nielogiczna, ale e przekracza ona granice
ludzkiej moliwoci zrozumienia natury Boga. Zarozumialstwem byoby zakada, e
ograniczone istoty ludzkie mog w peni uchwyci tajemnic nieskoczonego Boga. Mdro
polega tu na uznaniu naszych ogranicze; na wyznawaniu i utwierdzaniu prawdy, ktr mona
ogarn, zamiast na deniu do wyjanienia rzeczy bdcych daleko poza naszym
zrozumieniem. W o wiele gorszym pooeniu znajduje si kto, kto prbuje wytumaczy to, co
niewytumaczalne, ni ten, kto prbuje szuka odpowiedzi w Biblii, nawet gdy jego
ograniczona z natury interpretacja (teraz bowiem widzimy jakby przez zwierciado i niby w
zagadce 1 Kor 13: 12) nie siga prawdy zawartej w Sowie Boym.
Niektrzy twierdz, e istnieje potrzeba innego ni dotd wyjanienia trjjedynej natury Boga
dla ydw, ktrzy postrzegaj kwesti Trjcy jako sprzeczn z judaistycznym monoteizmem.
Jest to jednak bdny zarzut. Jak twierdzi dr Brown:
67
Resztka Izraela powraca
68
Resztka Izraela powraca
1. Fr. Bellarmino Bagatti, The Church from the Circumcision (Jerusalem: Franciscan
Printing Press, 1984), pp. 86-87.
2. Ireneusz, Przeciw heretykom, I 26,1.
3. Orygenes, Przeciwko Celsusowi, V, 61. (wyd. polskie: Akademia Teologii Katolickiej,
Warszawa, 1986).
4. Hipolit, Refutatio, IX.
5. Epifaniusz, Przeciw heretykom, LXII, I.
6. Harold O. J. Brown, Heresies: The Image of Christ in the Mirror of Heresy and Orthodoxy
from the Apostles to the Present (Grand Rapids: Baker Book House , 1984), p. 99.
7. Ibid., p. 100.
8. Ibid., p.
9. Rabbi Tzvi Nassi, The Great Mystepy: How Can Three Be One? (Cincinnati: Messianic
Literature Outreach, 1990).
69
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA DZIEWITY
Judaizm mesjanistyczny:
ruch o charakterze pionierskim
Przynaleno do kongregacji mesjanistycznej pod kilkoma wzgldami rni si od
czonkostwa w tradycyjnym kociele czy synagodze. Kongregacje te s mniejsze od wikszoci
kociow i synagog; istnieje w nich atmosfera bliskiej zayoci pomidzy poszczeglnymi
czonkami. Zgromadzenia mesjanistyczne nie maj kocielnego charakteru, poniewa wyraaj
swoj wiar wedug ydowskich wzorcw kulturowych. Dzieje si tak, poniewa wikszo
czonkw tych spoecznoci to ydzi, a kulturowy wyraz danej kongregacji jest odbiciem
tosamoci jej czonkw. Jest cakiem naturaln i suszn rzecz okazywa cze Panu w
kontekcie wasnej kultury. Ci spord czonkw spoecznoci, ktrzy nie s ydami, maj
wielkie pragnienie utosamienia si z narodem ydowskim i jego powoaniem. Widz oni w
przynalenoci do spoecznoci mesjanistycznej znakomit okazj do utosamienia si z
narodem wybranym w taki sposb, jak uczynia to Rut, ktra powiedziaa do Noemi: Nie
nalegaj na mnie, abym ci opucia i odesza od ciebie; albowiem dokd ty pjdziesz i ja pjd;
gdzie ty zamieszkasz i ja zamieszkam; lud twj lud mj, a twj Bg Bg mj. (Rut 1:16).
Chocia wikszo osb odwiedzajcych spoecznoci mesjanistyczne kieruje si szczerymi
motywami, s jednak tacy, ktrzy przychodz nie dlatego, e pragn zjednoczy si w ten
sposb z ydami lub czuj si powoani do uczestnictwa w zgromadzeniu mejsanistycznym.
Istnieje pewien odsetek, ktrego motywem jest antykocielne nastawienie. Ludzie ci uwaaj,
e skoro w jakim miejscu nie ma krzya, piewnikw czy innych tradycyjnych symboli, to
mog oni tam wreszcie wyraa swoje antykocielne postawy. Kongregacje mesjanistyczne
chc w pozytywny sposb wyraa swoj ydowsko w praktykowaniu wiary, a nie dy do
antykocielnego nastawienia. Ludzie, ktrych cechuje taka postawa, nie maj w rzeczywistoci
powoania do spoecznoci mesjanistycznych i przyczaj si do nich ze zych powodw. S w
konsekwencji przeszkod dla wzrostu zgromadzenia. W pewnym sensie czonkowie
spoecznoci mesjanistycznej maj pionierskiego ducha judaizm mesjanistyczny jest
rozwijajcym si ruchem. Porwnujc te spoecznoci z wikszoci Ciaa wierzcych, s one
stosunkowo mae: czsto kongregacje o bardziej tradycyjnym charakterze odznaczaj si
wiksz liczebnoci. Wikszo mesjanistycznych kongregacji nie moe si poszczyci
wielkimi budynkami, efektownym otoczeniem czy te oszaamiajco bogatym
harmonogramem. Jednak dla tych, ktrzy s powoani do judaizmu mesjanistyczengo, to
wszystko stanowi jedynie czynnik zewntrzny. Kongregacje mesjanistyczne s czci Boego
dziea wrd Jego narodu wybranego. Dowiadczenie uczestnictwa w ruchu mesjanistycznym
niewiele si rni od sytuacji narodu ydowskiego za czasw Nehemiasza.
Nehemiasz opisuje wydarzenia, ktre miay miejsce 90 lat po powrocie z Babilonu. Jerozolima
zostaa zniszczona w 586 roku p. n. e.. Historia, o ktrej mwi ta ksiga zdarzya si okoo 433
roku p. n. e., prawie 160 lat po zburzeniu Jerozolimy. W tym okresie y i umar Daniel, a Estera
bya krlow Persji. Po Achaszweroszu (Kserksesie) panowanie w Persji obj Artakserkses.
70
Resztka Izraela powraca
71
Resztka Izraela powraca
72
Resztka Izraela powraca
fragmentem. Mieszkacy Tekoa naprawiali nastpn cz, ale czytamy, e wysoko urodzeni z
tego miasta nie zgosili si do pracy. W tym rozdziale wymienieni s zotnicy, wytwrcy
wonnoci i naczelnicy okrgw wszyscy oni mieli swj udzia w odbudowie murw. Pewien
mczyzna pracowa nawet wraz ze swoimi crkami. Lista wymienia dalej naczelnika okrgu
Bet-Hakkerem, przywdcw, niewolnikw witynnych, stranikw, kupcw i wreszcie
lewitw. Pracowali niemal wszyscy. Niektrzy byli odpowiedzialni za due fragmenty, inni
pracowali nad maymi odcinkami w pobliu swoich domw. Zdumiewajca bya jedno wrd
ludu Izraela pracowali wszyscy z wyjtkiem arystokracji z Tekoa. Niektrzy mogli mie
jak praktyk w budowaniu, ale na pewno byli tacy, ktrzy jej nie mieli. Mimo to pracowali,
jak umieli, aby odbudowa mury Jerozolimy.
Mury miay doniose znaczenie z kilku powodw. Niemal a do wspczesnych czasw, mury
stanowiy gwn obron w obliczu ataku wojennego. Jeli mury byy zburzone, kady mg
wej do miasta i spldrowa je. Dlatego wanie armie wyruszajce na podbj zawsze
rozpoczynay atak od zniszczenia murw obronnych.
Po drugie, mury byy symbolem, przypominay o zburzeniu Jerozolimy i o tym, e Izrael by
cigle pohabionym narodem. Za kadym razem, gdy patrzyli na ruiny, przypominay im one o
saboci i zniszczeniu. Odbudowa murw oznaczaa, e miasto nie bdzie ju wicej
pomiewiskiem dla ogldajcych je i jego mieszkacy nie bd musieli rumieni si z
zaenowania, ale bd mogli y bezpiecznie. Przywrcenie murw do dawnego stanu byo
znakiem, e Bg dziaa wrd tego ludu.
ydzi mesjanistyczni, podobnie jak tamci ludzie z czasw Nehemiasza, stanowi duchow
resztk Izraela. Powrcili do swego kraju, ale brakowao w nim murw obronnych. Kraj by
may, saby i budzi politowanie. Zgromadzenia mesjanistyczne zazwyczaj te s mae i nie
robi na zewntrz wielkiego wraenia. Ich rozwj take jest powolny.
Zdarza si, e ludzie nalecy do tych spoecznoci zastanawiaj si, czy Bg rzeczywicie
wrd nich dziaa. Zastanawiaj si, dlaczego nic si nie dzieje i zaczynaj rozglda si za
wikszymi, bardziej efektownymi spoecznociami. Aby nalee do kongregacji
mesjanistycznej, trzeba naprawd mie pionierskiego ducha. Znamienne, e resztka po
powrocie do kraju zacza pracowa nad odbudow murw. Tym, co zjednoczyo ludzi i
pobudzio ich do wsplnego wysiku byo wiadectwo Nehemiasza mwice o Boej asce i
mocy. Nehemiasz by osob zdoln zachci i zgromadzi ludzi wok siebie. Mimo, e nie
mieli praktyki w budowaniu, stali si budowniczymi. Jako grupa, stanowili tak samo
rnorodn mozaik, jak obecni ydzi mesjanistyczni, ktrzy na og nie mog si poszczyci
ukoczeniem szk biblijnych. Nie wszyscy s nauczycielami, artystami czy muzykami.
Wywodz si z najrozmaitszych rodowisk a mimo to Bg powoa ich do uczestnictwa w tym
ruchu. Oznacza to uczynienie priorytetu z wasnej spoecznoci; gotowo powicenia czasu i
rodkw.
Wymaga to uwiadomienia sobie, e ruch mesjanistyczny nie jest jeszcze jedn instytucj, ale
dzieem samego Boga. Ci, ktrzy s czonkami spoecznoci mesjanistycznych angauj si w
odbudow staroytnego ruchu. Kiedy spogldaj na kongregacje mesjanistyczne, nie widz
jedynie maych wyizolowanych spoecznoci, ale postrzegaj siebie jako cz wikszej caoci.
S wiadomi, e Bg czyni w ich kongregacji to samo, co we wszystkich zgromadzeniach
mesjanistycznych na caym wiecie. Wiedz, e s ruchem przebudzeniowym, ktry niegdy
73
Resztka Izraela powraca
74
Resztka Izraela powraca
ROZDZIA DZIESITY
Wnioski
Jak wspomniano powyej, od pierwszego wieku zawsze istniaa resztka ydw wierzcych w
Mesjasza. W swojej nawczeniejszej fazie, wiara mesjanistyczna rozwijaa si w narodowym
kontekcie ydowskim. W tamtych czasach, gdy ktokolwiek oddawa swoje ycie w rce Jeszuy,
jego ydowska tosamo nie bya poddawana w wtpliwo. Oto relacja ukasza z Dziejw
Apostolskich 21:20
Powiedzieli mu [Pawowi]: Widzisz, bracie, ile to jest tysicy ydw, ktrzy
uwierzyli, a wszyscy gorliwie trzymaj si zakonu.
ydowsko i wiara w Jeszu jako Mesjasza pozostaway z sob w znakomitej, niezmconej
relacji. W pniejszym okresie judaizm Faryzeuszy zacz dominowa i usun w cie inne
formy ydowskiej wiary. Judaizm mesjanistyczny zosta potpiony i wraz z innymi opcjami
zakazany. W tym samym czasie rozwijajcy si Koci podlega coraz bardziej wpywowi
licznie nawracajcych si pogan. Dc do ujednolicenia, spowodowano postpujce
wymazywanie opcji mesjanistycznej, odcinajc j od ydowskich korzeni. Pniejsza historia
Kocioa jest naznaczona rosncym antysemityzmem, i to w imieniu Jezusa. Nienawi i
przemoc, w poczeniu z kulturow i religijn nietolerancj pync z zewntrz i od wewntrz
ydowskiej spoecznoci spowodoway, e nard ydowski zacz postrzega wiar w Jeszu
obiecanego Mesjasza, jako religi nie-ydowsk. Ci spord ydw, ktrzy uwierzyli w Jeszu
jako Mesjasza, byli uznawani za zdrajcw i heretykw. Uznano, e wiara w Mesjasza i ydowska
tosamo wzajemnie si wykluczaj. W znakomitej wikszoci, nard ydowski odrzuci
Jeszu z Nazaretu jako swego Mesjasza.
Z nastaniem ruchu mesjanistycznego, ydowscy wierzcy znw zaczli si identyfikowa ze
swoim narodem. Postanowili trwa w jednoci jako wiadkowie twierdzc, e mona by
ydem i jednoczenie wierzy w Jeszu. Ruch mesjanistyczny jest zjawiskiem, ktre pojawio
si na przeomie dziewitnastego i dwudziestego wieku, rwnolegle z procesem odradzania si
pastwa Izrael.
Sam ruch jest mody lecz posiada dziedzictwo sigajce czasw staroytnych. Z powodu swej
wieoci, wytycza nowe, pionierskie szlaki oraz odkurza inne, ktrymi nard Izraela nie
chodzi przez 1500 lat. Mimo oczywistych rnic dzielcych ruch mesjanistyczny od
tradycyjnego chrzecijastwa, istniej midzy nimi bardzo wane podobiestwa, z ktrych
naley czerpa nauk. Naley przy tym zadba, by porwnujc obydwa zjawiska nie wylewa
dziecka z kpiel w imi kontekstualizacji.
Wyglda na to, e w ostatnich czasach historia zatacza pewien krg. Jeszua pojawi si na
wiecie w momencie, gdy ydzi mieszkali w ziemi swoich ojcw. Dobra Nowina zostaa
ogoszona innym ludom przez potomkw Abrahama. Pniejsze wydarzenia spowodoway
odwrcenie si Izraela od Jeszuy i zdusiy wczesny ruch mesjanistyczny. Nard ydowski
zosta rozproszony po caej Ziemi, a jego tosamo pastwowa zanika.
75
Resztka Izraela powraca
Teraz, gdy zblia si czas powrotu Mesjasza, ydzi znw mieszkaj we wasnym kraju.
Synowie narodu wybranego oddaj swoje ycie Jeszui. Wierzcy, ydzi i nie-ydzi, powinni
podtrzymywa ruch mesjanistyczny i trwa przy nim, jak trwaj przy Mesjaszu.
Wierzcy ydzi z pierwszych wiekw oczekiwali powtrnego przyjcia Jeszuy i odkupienia ich
narodu. Tak samo czyni wspczeni ydzi mesjanistyczni, wyraajc to, co napisa w swej
arliwoci pewien ich brat:
Bracia! Pragnienie serca mego i modlitwa zanoszona do Boga zmierzaj ku
zbawieniu Izraela. (Rz. 10:1)
76
Resztka Izraela powraca
DODATEK 1
Analiza porwnawcza
kongregacji mesjanistycznych
Przeprowadzajc ponisze badania, posuono si opiniami tych przywdcw, ktrych
kongregacje istniej ponad rok i licz ponad dziesiciu czonkw, bez wzgldu na pochodzenie.
Celem wytyczenia takich, a nie innych kryteriw tej analizy byo zbadanie czynnikw rozwoju
w tych kongregacjach, ktre w mniejszym lub wikszym stopniu rozwiny si wewntrz ruchu
mesjanistycznego i rzeczywicie s dla niego reprezentatywne. Kongregacje, ktre licz mniej
ni rok, nie mogy by wiarygodnym i wystarczajco obfitym rdem informacji w tych
badaniach; z kolei te, ktre licz poniej dziesiciu czonkw, nie speniaj kryteriw
ustalonych w tej analizie. Zaklasyfikowano je w kategorii biblijnych grup domowych, z ktrych
wyoniy si liczne istniejce obecnie zgromadzenia. Kryterium wyznaczone przez UMJC
okrelajce pene czonkostwo w danej kongregacji mwi, e musi ona skupia co najmniej
dziesiciu ydw mesjanistycznych. Lista spoecznoci uczestniczcych w tym przegldzie
podana jest w Dodatku 2.
W poniszych badaniach dono do oszacowania tych praktyk, czynnikw i wydarze, ktre
s charakterystyczne dla kongregacji mesjanistycznych. Dane wyaniajce si z tej analizy s
odbiciem tego, w jaki sposb przywdcy kongregacji postrzegaj ruch mesjanistyczny. Mog
by rwnie rodkiem pomocniczym dla tych zgromadze, ktre d do stabilizacji.
Prezentowane badania przeprowadzono podczas dwch konferencji: Messiah '87, ktra odbya
si w Grantham w stanie Pensylwania w lipcu 1987 roku organizowanej przez MJAA, oraz
podczas konferencji w Atlancie (Georgia) w sierpniu 1987 roku organizowanej przez FMC .
Kwestionariusze zostay rozesane do czonkw kadej z kongregacji FMC, a nastpnie bardzo
szybko odesane.
Nastpna procedura polegaa na indywidualnej probie skierowanej do kadego z
przywdcw kongregacyjnych o wypenienie takiego kwestionariusza. Wikszo
kwestionariuszy zostaa odesana jeszcze przez zakoczeniem kadej z konferencji. Kilka z nich
nadeszo poczt. W badaniach wzio udzia trzydzieci sze kongregacji; dwie zostay
wyczone, poniewa nie speniay kryteriw wieku i wielkoci. Czterej przywdcy wyrazili ch
pomocy, ale nie chcieli wypenia kwestionariusza, szczeglnie tego duszego.
Po uporzdkowaniu wynikw w tabelach, kademu z nich odesano kopi z danymi w
kopercie z adresem zwrotnym i formularz pocztowy z prob o nadesanie odpowiedzi na
wyniki bada. Kada grupa danych opatrzona jest analiz i komentarzem. Cakowita liczba
kongregacji biorcych udzia w przegldzie wyniosa 30.
77
Resztka Izraela powraca
Lata # %
1985-1987 2 7
1980-1984 14 46
1975-1979 8 27
1970-1974 3 10
przed 1970 3 10
Lata # %
0-3 6 20
4-5 7 23
6-8 10 33
9-12 5 17
ponad 12 2 7
78
Resztka Izraela powraca
Wiek # %
26-30 3 10
31-35 6 20
36-40 11 37
41-45 4 13
46-50 2 7
51-60 4 13
Spord ankietowanych przywdcw dwudziestu siedmiu miao ony, a trzej byli nieonaci,
przy czym ci drudzy wyraali zainteresowanie maestwem w przypadku spotkania waciwej
osoby.
Wiek wikszoci przywdcw zgromadze mesjanistycznych waha si pomidzy trzydziestym
pierwszym a czterdziestym czwartym rokiem ycia, z najwyszym odsetkiem pomidzy
trzydziestym szstym a czterdziestym. Liczby te znowu mwi o wieoci tego ruchu. Spord
szeciu najwikszych kongregacji, najmodszy przywdca ma trzydzieci pi lat a najstarszy
pidziesit dwa. Nie wida, aby miao to jaki wpyw na rozwj czy wielko kongregacji.
Wiek przywdcw czterech najmniejszych zgromadze waha si pomidzy trzydzieci jeden a
czterdzieci cztery lata.
Stopie # %
rednie 28 93
seminarium 14 47
wysze 8 27
szkoa biblijna 10 33
licencjat 5 17
nieformalne 2 7
79
Resztka Izraela powraca
seminaryjne, jeden skoczy szko biblijn, a jeden nie posiada formalnego wyksztacenia
biblijnego. Moe to oznacza, e pewien zasb edukacji biblijnej jest pomocny w prowadzeniu i
w rozwoju zdrowej spoecznoci, ale prawdopodobnie nie ma to wpywu na jej wielko.
Chocia nie kadzie si najwikszego nacisku na formalne wyksztacenie, to jednak jest ono
wysoko cenione i promowane wewntrz ruchu mesjanistycznego. Organizacja UMJC posiada
swoj jesziw (szko biblijn), w ktrej mona zdoby przygotowanie i edukacj
duszpastersk. Ostatnio w okrgu waszyngtoskim powsta Messiah Bible Institute dla celw
podstawowych i zaawansowanych studiw teologicznych, za MJAA rozpocza realizacj
programu szkolenia przywdcw. Nacisk na wyksztacenie, ktre ma wysok warto w
kulturze ydowskiej, moe si przyczyni do wzrostu liczby duszpasterzy z wyksztaceniem
wyszym.
Nurt # %
ydowski:
ortodoksyjny 9 30
konserwatywny 7 23
reformowany 4 13
wiecki 6 20
mesjanistyczny 1 4
Nie-ydowski: 1 4
80
Resztka Izraela powraca
Orientacja # %
charyzmatyczna 23 77
niecharyzmatyczna 5 17
dyspensacjonalna 8 27
przymierze 2 7
obietnica 7 23
pre-Trib* 13 43
mid-Trib 1 3
post-Trib 2 7
premilenialna 17 57
Zgodno # %
cakowita 26 87
czciowa 4 13
81
Resztka Izraela powraca
duchowych. Spord czterech najmniejszych kongregacji, trzy na cztery take maj orientacj
charyzmatyczn. Jeli wic porwnamy t informacj z danymi o najwikszych
spoecznociach, moemy wywnioskowa, e charyzmatyczno nie jest gwnym czynnikiem
wzrostu.
Inn przyczyn takiej rnorodnoci pogldw w kongregacjach moe by to, e wikszo
ich czonkw przysza z rozproszenia pord rnych denominacji, wnoszc automatycznie
pogldy preferowane przez swoje bye spoecznoci.
Styl nauczania # %
ekspozycyjny 24 80
studium biblijne 4 13
wyznaczony tekst 4 13
tematyczny 16 53
W tym przypadku przywdcy mogli wymieni wicej ni jeden styl nauczania. Wikszo
przywdcw naucza w sposb opisowy, wykorzystujc czciowo przesanie tematyczne. Taki
akcent prawdopodobnie odzwieciedla fakt, e wielu spord wierzcych ydw przyszo do
Pana poprzez wiadectwo Pisma, nie za z powodu swojego otoczenia i tradycji (wyjtek
stanowi wierzcy wychowani w rodowisku mesjanistycznym). Sowo Boe jest ponad
wszystko inne w zgromadzeniach mesjanistycznych, poniewa to ono, a nie tradycja czy
wychowanie stanowi fundament mesjanistycznej wiary w Jeszu. Czterech spord
przywdcw szeciu najwikszych kongregacji okrelio swj styl nauczania jako gwnie
opisowy, podczas gdy dwch posuguje si raczej stylem teksowo-tematycznym. Wszystkie z
czterech najmniejszych kongregacji maj przede wszystkim nauczanie typu opisowego.
Kierownictwo # %
rada starszych 21 70
kongregacja 2 7
pastor 7 23
82
Resztka Izraela powraca
Urzd # %
pastor/rabbi 0 0
lider uwielbienia 4 13
starszy 2 7
szamasz/diakon 11 37
skarbnik 2 7
Kada z szeciu najwikszych kongregacji kierowana jest przez grono starszych. Mona to
porwna z mniejszymi kongregacjami, z ktrych trzy na cztery take podlegaj kierownictwu
starszych, za jedna opiera si na modelu pastoralnym. Oznaczaoby to, e ten rodzaj
przywdztwa nie ma wpywu na wzrost ani wielko kongregacji.
W adnym z mesjanistycznych zgromadze kobiety nie peni funkcji pastora, jednak w wielu
kobiety mog zajmowa inne kierownicze stanowiska. Z dwch zgromadze, w ktrych kobiety
peniy funkcj starszych, jedna jest poczona z Kocioem Prezbiteriaskim Stanw
Zjednoczonych a druga z Kocioem Zborw Boych, ktre to kocioy dopuszczaj kobiety
do urzdu starszych. W innej znw kongregacji nie byo pojedynczych kobiet-starszych ale za
to peni takie funkcje wraz ze swoimi mami. W takim ukadzie kade z maonkw musi
spenia kryteria wymagane na tym stanowisku. Najwikszy obszar dziaalnoci kobiet w
zgromadzeniach mesjanistycznych stanowi pozycja szamasza, ktra jest bardziej zorientowana
na usugiwanie, ni na autorytet.
Rola kobiet w spoecznociach mesjanistycznych, podobnie jak i w innych, podlega wielu
przemianom. Albo nie moe ona wykroczy poza urzd szamasza, albo te rola ta moe wiza
si z jakim rodzajem dziaalnoci pasterskiej. Faktem jest, e Biblia naucza, i kobieta nie
powinna by autorytetem stojcym wyej od mczyzny; z drugiej strony prawd jest, e w
wielu sytuacjach kobieta moe sprawowa sub w miejscu, w ktrym mczyzna nie moe
tego uczyni. W takich przypadkach raczej skonni jestemy widzie kobiet w zespole o
charakterze przywdczym ale pod kontrol przywdcy-mczyzny.
83
Resztka Izraela powraca
% czonkw # %
1-25 1 3
25-50 11 37
51-75 17 57
76-100 1 3
% czonkw # %
1-25 6 20
25-50 10 33
51-75 10 33
76-100 3 10
brak danych 4 13
84
Resztka Izraela powraca
liczba kongregacji: 23
% 77
Frekwencja # %
10-25 4 13
26-50 11 37
51-75 6 20
76-100 3 10
101-150 3 10
151-250 2 7
ponad 250 1 3
85
Resztka Izraela powraca
# naboestw # %
1 15 50
2 14 47
3 1 3
Dzie # %
pitek 16 53
sobota 13 43
niedziela 12 40
86
Resztka Izraela powraca
wito # %
Rosz Ha Szana 30 100
Jom Kipur 30 100
Pascha 30 100
Chanuka 29 97
Purim 29 97
Sukkot 29 97
Szawuot 23 76
Simchat Tora 20 67
Niepodlego 11 37
Jom Ha Szoah 10 33
T'szi'b'Av 5 17
Lag'b'omer 1 3
Z szeciu najwikszych zgromadze, cztery zbieraj si tylko w sobot rano, jedno w pitek
wieczorem i w niedziel, za jedno tylko w niedzielny wieczr. Spord najmniejszych, trzy
gromadz si w niedziel rano i jedno w pitek wieczorem. Mona wysun wniosek, e dzie
organizowania naboestwa nie jest najwaniejszym czynnikiem wpywajcym na wzrost i
liczebno kongregacji. Jedno ze zgromadze redniej wielkoci przesuno naboestwa z
pitkowego wieczoru na niedziel rano, co odbio si spadkiem liczby uczszczajcych.
Wikszo kongregacji mesjanistycznych obchodzi gwne wita ydowskie, przywizujc
mniejsz wag do wit pomniejszych (patrz tabela 17). Prawdopodobnie istniej ku temu dwa
powody: po pierwsze, ydzi mesjanistyczni celebruj wita, ktre podkrelaj osob i dzieo
Mesjasza. Inne, nie zawierajce treci mesjanicznych, s traktowane polednio. Po drugie,
wita pomniejsze s obchodzone w zwizku z identyfikacj kulturow. Jeeli ich znaczenie nie
jest podkrelane przez sam spoeczno ydowsk (nie-mesjanistyczn), zgromadzenia
mesjanistyczne nie maj motywacji do ich obchodzenia. Wyjtkiem moe by pewna
innowacja, polegajca na obchodzeniu przez niektre kongregacje mesjanistyczne wita
Plonw, majcego korzenie biblijne, lecz nie celebrowanego przez spoeczno nie-
mesjanistyczn.
87
Resztka Izraela powraca
wito # %
Narodzenie Jeszuy (2 w poczeniu z Sukkot) 14 47
Zmartwychwstanie Jeszuy (5 w poczeniu ze . Pierwocin) 20 67
88
Resztka Izraela powraca
Element # %
tradycji
kipa 24 80
kidusz 24 80
talit 21 70
modlitwy 21 70
wiece szbatowe 20 67
tefilin 4 13
89
Resztka Izraela powraca
Zaopatrzenie # %
kipa 17 57
talit 4 14
kipa ilo # %
wszyscy 10 33
wikszo 10 33
niektrzy 4 14
nikt 6 20
talit ilo # %
wszyscy 3 10
wikszo 7 23
niektrzy 11 37
nikt 9 30
tefilin ilo # %
wszyscy 0 0
wikszo 0 0
niektrzy 4 14
nikt 26 86
Powysze liczby (Tabela 22) sugeruj, i kipa oraz talit s najczciej uywanymi elementami
ubioru, stosowanymi podczas modlitwy w kongregacjach mesjanistycznych. Noszenie tefilin
(filakterii) jest zdecydowanie czciej praktykowane przez ydw ortodoksyjnych, ni
mesjanistycznych.
# %
10 33
90
Resztka Izraela powraca
Czstotliwo # %
czsto 7 23
czasami 3 10
Jedna trzecia kongregacji wystawia Tor (Tabela 23a). Jednym z powodw, dla ktrych dwie
trzecie zgromadze tego nie czyni, moe by wysoki koszt takiego zwoju. Pord tych
kongregacji, ktre j wystawiaj istnieje najwyszy odsetek noszcych kip i talit. Najwyraniej
istnieje zwizek midzy bardziej tradycyjnym naboestwem z uyciem Tory a uywaniem
nakrycia gowy i szalu modlitewnego oraz liturgi. Cztery z szeciu wikszych zgromadze
posiadaj zwoje Tory. Posiadanie tych zwojw (Tabela 24a) nie ma jednak wpywu na
liczebno i wzrost kongregacji.
91
Resztka Izraela powraca
Muzyka Stopie # %
wikszy 27 90
mniejszy 2 7
nigdy 0 0
Rodzaj # %
piew 27 90
instrumenty 26 87
taniec 9 30
92
Resztka Izraela powraca
Budynek # %
dom mieszkalny 1 3
koci 12 40
sala wynajta na stae 4 13
sala wynajta na godziny 2 7
szkoa 3 10
wasny budynek 7 23
klub 1 3
# %
22 73
Wiek dzieci # %
przedszkolny 20 67
3-6 20 67
7-10 16 53
11-13 12 40
ponad 13 7 23
93
Resztka Izraela powraca
Grupy mesjanistyczne dopiero niedawno rozwiny wasny system edukacyjny. Do tej pory
byy zmuszone korzysta z materiaw pochodzcych z zewntrz. W miar postpw w
tworzeniu wasnych materiaw dla wszystkich grup wiekowych, bdzie przybywa klas w
szkoach Szabatowych.
# %
7 23
Organizacja # %
UMJC 19 63
FMC 6 20
IAMCS/MJAA 9 30
94
Resztka Izraela powraca
# %
13 43
# %
17 57
Tabela 31: Stopie, do jakiego przywdca jest wspomagany finansowo przez kongregacj
Stopie # %
cakowicie 13 43
czciowo 15 50
wcale 2 7
Stopie # %
wikszo 9 30
cz 19 63
nie ma 2 7
95
Resztka Izraela powraca
Tosamo # %
ortodoksi 4 13
konserwatywni 9 30
reformowani 11 37
agnostycy 1 3
wieccy 5 17
Reakcja # %
obojtno 16 53
niewiadomo 1 3
uczestnictwo 0 0
sprzeciw 12 40
wrogo 1 3
96
Resztka Izraela powraca
Gocie # %
1-4 2 7
5-10 12 40
11-20 11 37
ponad 20 5 17
Gocie # %
1-4 18 60
5-10 12 40
11-20 0 0
ponad 20 0 0
Gocie # %
1-4 24 80
5-10 6 20
11-20 0 0
ponad 20 0 0
97
Resztka Izraela powraca
Skuteczno # %
dua 2 7
nieza 14 47
mierna 11 37
adna 3 10
Dziaania # %
obchodzenie wit 22 73
zawieranie znajomoci 20 67
dystrybucja literatury 15 50
ogoszenia 15 50
specjalne imprezy 15 50
koncerty 13 43
Inne metody (Tabela 39) to: ewangelizacja od drzwi do drzwi, specjalne konferencje,
imprezy kulturalne (zakadanie kawiarni, wystpy z udziaem suby tanecznej itp.), misje
wrd studentw, organizacja opieki nad dziemi, opieka nad bezdomnymi.
98
Resztka Izraela powraca
Dziaania # %
zawieranie znajomoci 17 17
obchodzenie wit 16 53
specjalne imprezy 9 30
ogoszenia 8 27
koncerty 6 20
dystrybucja literatury 1 3
Dziaania # %
zawieranie znajomoci 17 57
obchodzenie wit 16 53
specjalne imprezy 9 30
ogoszenia 8 27
koncerty 6 20
dystrybucja literatury 1 3
99
Resztka Izraela powraca
Wikszo kongregacji zanotowaa liczebny wzrost w cigu ostatnich czterech lat (Tabela 42).
Wyjtkami s: jedno zgromadzenie, ktre zmienio dzie gwnych naboestw i jedno, ktre
si podzielio.
Powysze dane prowadz do wniosku, e najwiksze zgromadzenia upatruj skuteczno
ewangelizacyjn w metodach specjalnych, na rwni z ewangelizacj przez przyja i
obchodzeniem wit ydowskich. W mniejszych grupach najpopularniejszymi metodami s:
ewangelizacja przez nawizywanie kontaktw osobistych, celebrowanie wit oraz wystpy
zespow muzycznych. Tak wic, generalnie trzy powysze metody s czciej stosowane i
najskuteczniejsze. Andrew Shishkoff, lider kongregacji Beth Messiah z Rockville w stanie
Maryland (jednej z najwikszych, ktra podwoia liczb czonkw w cigu czterech ostatnich
lat) wymienia najwaniejsze czynniki wzrostu liczebnoci tej grupy:
Wzrost liczebnoci naszego zgromadzenia jest rezultatem dziaania
nastpujcych czynnikw (wymieniam tylko najwaniejsze):
1. Modlitwa z wiar. Pi lat temu w gronie liderw rozpoczlimy modlitw
wstawiennicz o wzrost liczebnoci grupy. Modlitwa jest kontynuowana.
2. Ustalilimy cele i z nadziej oczekujemy ich osignicia.
3. Wizja wzrostu liczebnego kongregacji zostaa przedstawiona wszystkim
czonkom. Jako liderzy dzielilimy si z innymi gbokim przekonaniem, e
Bg zamierza powikszy nasze zgromadzenie.
4. Wpyw profetyczny z zewntrz. Bg da nam wizj wzrostu kongregacji
przez mw Boych spoza ruchu mesjanistycznego.
5. Filozofia maksymalnego wysiku kongregacji w kierunku wychowania
nowych liderw. Rozwj zgromadzenia wymaga aktywnoci wszystkich jego
czonkw.
Planowanie rozwoju. Przeprowadzka do wikszych pomieszcze. Budowa
wasnych obiektw. Wasne publikacje, powikszanie instrumentarium dla
suy muzycznej. Nowi nauczyciele w szkole Szabatowej itd.
Cztery pord szeciu wikszych kongregacji powikszyo si w cigu ostatnich czterech lat o
50 do 100%. Jak pokreli Shishkoff, tak dynamiczny wzrost liczebnoci jego zgromadzenia nie
by spowodowany jakimi specjalnymi metodami ewangelizacji lecz skuteczn modlitw
wstawiennicz, planowaniem rozwoju, szukaniem wizji wzrostu, motywacj czonkw oraz ich
aktywn sub na rzecz wsplnoty. Niepoledni rol odegrao rwnie powane podejcie do
problemw technicznych, jak odpowiednie pomieszczenia, sprzt itd. Z powyszego wynika, e
nawet najlepsze planowanie i program musz by poparte modlitw o zgromadzenie. Wpyw
na otoczenie oraz wzrost liczebnoci rozpoczynaj si jeszcze zanim ktokolwiek wychodzi z
ewangeli na zewntrz. Oprcz tego, z pomnaaniem grupy wie si zjawisko tumu
przycigajcego tumy. Dlatego duym kongregacjom atwiej przychodzi wzrost liczebnoci. Im
mniejsze zgromadzenie, tym cisza praca zwizana z ewangelizacj. Strategia podana przez
Shishkoffa z pewnoci moe pomc w osigniciu stanu, w ktrym mona ewangelizowa
efektywnie.
Liderzy podaj nastpujce powody opuszczenia kongregacji:
przeprowadzka
niezgoda z wizj mesjanistyczn
100
Resztka Izraela powraca
Stan # %
rosncy 23 77
stabilny 5 17
malejcy 2 7
Dziaania # %
naboestwa 24 80
spotkania 26 87
wyjazdy 17 57
specjalne 14 47
Inne zajcia wymienione w ankietach (Tabela 44) to studia biblijne dla kobiet, spotkania
modlitewne, grupy wzrostowe, zawody sportowe, studia biblijne i grupy domowe.
101
Resztka Izraela powraca
102
Resztka Izraela powraca
103
Resztka Izraela powraca
DODATEK 2
Kongregacje stanowice przedmiot bada
Beth Messiah Congregation East Hanover, New Jersey
Olive Tree Congregation Plainview, Nowy Jork
Beth Messiah Congregation Columbus, Ohio
Beth Ariel Fellowship Brentwood, Kalifornia
Kehilat Mashiach Cincinnati, Ohio
Kehilat Ariel San Diego, Kalifornia
Vineyard Congregation Long Grove, Illinois
Emmanuel Congregation Baltimore, Maryland
Adat HaTikvah Congregation Chicago, Illinois
Congregation Or Chadash Clearwater, Floryda
Beth Messiah Congregation Filadelfia, Pensylwania
Congregation Beth Shalom Springifield, Massachusetts
Beth Messiah Congregation Rockville, Maryland
Shema Yisrael Congregation Rochester, Nowy Jork
Tree of Life Congregation San Diego, Kalifornia
Tikvat Yisrael Cleveland, Ohio
Beth Messiah Congregation Cincinnati, Ohio
Beth Yeshua Congregation Youngstown, Ohio
Adat HaMashiach Congregation Irvine, Kalifornia
Beth Israel Congregation Clearwater, Floryda
Seed of Abraham St. Louis Park, Minnesota
Adat Yeshua Albuquerque, Nowy Meksyk
Beth HaTikvah St. Louis, Missouri
Congregation Rosh Pina Baltimore, Maryland
Ohev Yisrael Springffeld, Virginia
Temple Aron Kodesh Fort Lauderdale, Floryda
Congregation Bnai Maccabim Highland Park, Illinois
Tsemach Adonai Santa Cruz, Kalifornia
Ruach Israel Wellesley, Massachusetts
Beth Jacob Congregation Jacksonville, Floryda
Mimo, i nie jest to lista kompletna, stanowi reprezentatywn prbk kongregacji nalecych
do wszystkich trzech ugrupowa. Wymieniono te zgromadzenia, ktre zgodziy si wzi
udzia w badaniach oraz speniy kryteria podane w Dodatku 1.
104
Resztka Izraela powraca
DODATEK 3
ydowscy wierzcy
czonkowie kociow chrzecijaskich.
Analiza danych statystycznych.
Oprcz tych wierzcych ydw, ktrzy nale do kongregacji mesjanistycznych, istnieje wielu
innych, bdcych czonkami kociow chrzecijaskich. Niektrzy z nich wytykaj
kongregacjom mesjanistycznym brak odpowiednich programw, ktre byyby dla nich
odpowiednie. Inni obwiniaj ydowskich misjonarzy o to, e kieruj nowo nawrconych ydw
do kociow chrzecijaskich z pominiciem zgromadze mesjanistycznych. Z kolei sami
chrzecijanie pochodzenia ydowskiego s oskarani o oportunizm, polegajcy na przyczaniu
si do ustabilizowanych kociow zamiast budowania podstaw silnego ruchu
mesjanistycznego.
Prbujc zbada zjawisko przyczania si ydowskich wierzcych do kociow
chrzecijaskich, w lutym 1992 roku przeprowadzono badanie reprezentatywnej grupy. Celem
badania byo okrelenie cech wsplnych ydw, ktrzy woleli zosta czonkami pogano-
chrzecijaskich kociow, ni wej do kongregacji mesjanistycznych, ktrych dziaalno
jest skierowana wanie do ydw. Chodzio o to, by pozna i lepiej zrozumie czynniki
wpywajce na podjcie takiego wyboru.
Odpowiedzi na takie pytania mog pomc kongregacjom mesjanistycznym znale powody,
dla ktrych potrzeby badanej grupy wierzcych nie zostay zaspokojone w rodowisku
ydowskim oraz podj wysiek w celu trafienia do tych ydw, ktrzy jeszcze nie zdecydowali
o swojej przynalenoci eklezjalnej. Wyniki bada pozwol rwnie lepiej zrozumie motywy
tych wierzcych, ktrzy pozostaj poza ruchem mesjanistycznym i nie zamierzaj si do niego
przycza.
Przeprowadzono wywiady telefoniczne z siedemdziesicioma wierzcymi ydami z rnych
obszarw USA oraz z szedziesicioma omioma, ktrzy nale do kociow
chrzecijaskich. Badana grupa nie jest liczna, ale powinna by wystarczajca do uzyskania
pewnego oglnego wizerunku tych drugich. W badaniach starano si rozmawia przede
wszystkim z tymi, ktrzy w peni identyfikuj si z ydowskoci i jednoczenie wyranie
podkrelaj przynaleno do kocioa chrzecijaskiego. Wywiady z wierzcymi, ktrzy nie
przyznaj si ju do swego pochodzenia byyby zreszt bezcelowe.
Wychowanie ydowskie %
tradycyjne 54
wieckie 36
ydowscy wierzcy 4
chrzecijanie 7
105
Resztka Izraela powraca
Wiek %
20 latkowie 20
30 latkowie 34
40 latkowie 39
50 latkowie 5
60 latkowie i starsi 2
Rok nawrcenia %
przed 1960 5
1960-64 2
1965-69 4
1970-74 13
1975-79 13
1980-84 18
1985-89 29
1990-92 18
106
Resztka Izraela powraca
decyzj oddania ycia Mesjaszowi, byy rozmowy z przyjacimi, wpyw wierzcej rodziny,
kocioa oraz kampania ewangelizacyjna. Zdecydowanie najczciej nawracali si dziki
wiadectwu przyjaci. Okazao si rwnie, e wizi braterskie w kongregacji s jednym z
najwaniejszych powodw, dla ktrych wierzcy pozostaj w zgromadzeniu. Jak wida, istnieje
zaleno pomidzy sposobem poznania Jeszuy i motywacj do uczszczania na naboestwa.
Samookrelenie %
hebrajski chrzecijanin 5
ydowski chrzecijanin 27
yd mesjanistyczny 27
yd speniony 13
ydowski wierzcy 20
wierzcy 9
ydzi dla Jezusa 7
yd 2
chrzecijanin 30
adne 2
ydowsko to gwnie %
religia 7
kultura 27
tosamo etniczna 55
wszystkie wymienione 23
ydowsko jest dla wikszoci badanych zwizana z tosamoci narodow (kim jestem), a
dopiero pniej z kulturow (jak wyraam siebie). Po nawrceniu do Mesjasza ydowsko nie
jest odrzucana, wbrew obiegowym opiniom na temat ydw pozostajcych w kocioach.
Prawdopodobnie przekonanie o tym, i przynaleno narodowa jest czym wrodzonym i
nieodcznym pozwala ydom zaaklimatyzowa si wrd chrzecijan i jest jednym z
czynnikw uatwiajcych decyzj o chrzecijaskiej przynalenoci eklezjalnej.
107
Resztka Izraela powraca
To pytanie miao na celu zorientowa si, w jaki sposb ydowscy wierzcy podkrelaj swoj
tosamo narodow. Wikszo czyni to przy okazji obchodzenia wit ydowskich oraz
podtrzymujc ywe relacje z brami w wierze. Najczciej obchodzonymi witami s Chanuka
i Pascha po 16% respondentw. Tylko 2% celebruje Rosz Haszana i Jom Kipur. wito
wiate jest obchodzone tak czsto prawdopodobnie dlatego, e pozostaje w zwizku z Boym
Narodzeniem, natomiast Pascha przez oczywiste treci Mesjaniczne. Interesujce, e tylko 2%
obchodzi wiksze wita, podczas gdy wrd ydw mesjanistycznych czyni to wszyscy!
Stan maeski %
wolny (od zawsze) 32
wolny (rozwiedziony) 13
wolny (wdowiestwo) 0
zwizek z nie-ydem 48
zwizek z niezbawionym ydem 0
zwizek ze zbawionym ydem 7
Dzieci %
poniej 12 32
12-18 18
18-25 18
brak 45
Czynnik maeski jest bardzo wyrany. 93% ydowskich wierzcych w kocioach
chrzecijaskich to maonkowie nie-ydw lub osoby samotne. Moe to oznacza, i
ydowsko nie jest dla nich spraw priorytetow. Gdyby byo inaczej, zapewne polubiliby
wierzcych pochodzenia ydowskiego lub uczszczaliby na naboestwa, gdzie mona by
108
Resztka Izraela powraca
Czstotliwo naboestw %
raz w tygodniu 66
2-3 razy w tygodniu 20
2-3 razy w miesicu 6
raz w miesicu 2
rzadko 7
109
Resztka Izraela powraca
Preferowane miejsce %
uwielbienia
adne 39
jeden koci 27
kilka kociow 21
inne 11
Co lubie w %
poprzednim miejscu
muzyka/liturgia 14
nauczanie 13
pastor 11
pooenie 2
wsplnota 13
ydowskie elementy w %
obecnym miejscu
adnych 73
skadkowe sedery 11
inni ydowscy wierzcy 7
pieni mesjanistyczne 16
110
Resztka Izraela powraca
Lubiane elementy w %
obecnym miejscu
muzyka/liturgia 41
nauczanie 46
pastor 32
wsplnota 73
ewangelizacje 14
moliwo suby 9
szkka niedzielna 4
podoba si maonkowi 4
111
Resztka Izraela powraca
112
Resztka Izraela powraca
Literatura prenumerowana %
biuletyny misyjne 86
biuletyny kocielne 27
literatura mesjanistyczna 13
magazyny chrzecijaskie 39
113
Resztka Izraela powraca
BIBLIOGRAFIA
Bagatti, Bellaffnino. The Church From the Circumcision. Jerusalem: Franciscan Printing
Press, 1984.
Barth, Markus. The People of God. Sheffield: JSNT Press, 1983. Boyle, Isaac. tum. Historii
Kocioa Euzebiusza Pamfilosa. Grand Rapids: Guardian Press,1955.
Brandon, S. G. F. The Fall of Jerusalem and the Christian Church. London: SPCK, 1978.
Brown, Colin. ed. The New International Dictionary of New Testament Theology. Grand
Rapids: Zondervan Publishing House, 1980.
Brown, Harold O. J. Heresies: The Image of Christ in the Mirror of Heresy and Ortodoxy from
the Apostles to the Present. Garden City, New York: Doubleday, 1984.
Brunner, Emil. The Misunderstanding of the Church. tum. Harold Knight. Philadelphia:
Westminster Press, 1953.
Burton, Ernest. The International Critical Commentary, The Epistle to the Galatians.
Edinburgh: T. & T.. Clark, 1920.
Cranfield, C.E.B. A Critical and Exegetical Commentary on The Epistle to the Romans. Vol. 2
Edinburgh: T. & T. Clark, 1979.
Danielou, Jean. The Theology of Jewish Christianity. t'um i wyd. John A. Baker.
Philadelphia: Westminster Press, 1964.
Flannery, Edward. The Anguish of the Jews. New York: Quest, 1965.
Flemming, Bruce. C. E. Contextualization of Theology. Pasadena: William Carey Library,
1980.
Fruchtenbaum, Arnold G. Hebrew Christianity: Its Theology, History, and Philosophy. San
Antonio: Ariel Ministries, 1983.
Fruchtenbaum, Arnold G. Israelology: The Missing Link in Systematic Theology. Tustin,
California: Ariel Ministries, 1989.
Fuller, Daniel P. Gospel and Law: Contrast or Continuum? Grand Rapids: Eerdmans
Publishing Co., 1982.
Gaebelein, Frank E., ed. The Expositors Bible Commentary. Grand Rapids: Zondervan, 1976.
Ginsberg, Louis. ed. The Legends of the Jews. Philadelphia: Jewish Publishing Company,
5728 [1968].
Harris, R. Laird; Archer, Gleason L.; and Waltke, Bruce K. eds. Theological Wordbook of the
Old Testament. Vol. I. Chicago: Moody Press, 1980.
Hertz, Joseph. cyt w: Pirke Avoth, wyd. Nathaniel Kravitz, Chicago: Jewish Way Magazine of
Chicago, 1951.
Jay, Eric G. The ChurchIt's Changing Image Through Twenty Centuries. Atlanta: John
Knox Press, 1978.
Jocz, Jacob. The Jewish People and Jesus Christ. Grand Rapids: Baker Book House.
Juster, Daniel C. Jewish Roots.
Klijn, A. F. J. and Reinink, G. J. Patristic Sects. Leiden: E. J. Brill, 1973.
114
Resztka Izraela powraca
Kung, Hans. The Church. New York: Sheed & Ward, 1967.
Levey, Samson H. Best Kept Secret of the Rabbinical Tradition. Judaism 21, jesie_ 1972.
Longenecker, Richard N. The Christology of Early Jewish Christianity. London: SCM Press
1970; reprint wyd., Grand Rapids: Baker Book House, 1981.
McComiskey, Thomas E. The Covenants of Promise. Baker Book House, 1985.
Milgrom, Jacob. The JPS Torah Commentary: Numbers. The Jewish Publication Society,
5750/1990.
Morris, Leon. New Testament Theology. Grand Rapids: Academie/Zondervan Books, 1986.
Palliere, A. The Unknown Sanctuary. New York: Block, 1928.
Pritz, Ray A. Nazarene Jewish Christian Period Until Its Disappearance in the Fourth
Century. Leiden: E. J. Brill, 1988.
Rausch, David A. Messianic Judaism: Its History, Theology and Polity. New York: Edwin
Mellen, 1982.
Rausch, David A. A Legacy of Hatred. Why Christians Must Not Forget the Holocaust.
Chicago: Moody Press, 1984.
Roberts, Alexander i Donaldson, James, eds. The Anti-Nicene Fathers. 10 Vols. (Grand
Rapids: Eerdmans reprint 1981). Coxe, A. Cleveland. Editor. Vol. 5. Fathers of the Third
Century.
Saucy, Robert L. The Church in God's Program. Chicago: Moody Press, 1972.
Schonfield, Hugh J.The History of Jewish Christianity. London: Duckworth, 1936.
Schwartz-Bart, Andre. The Last of the Just. New York: Atheneum Publishers, 1960.
Silberman, Charles E. A Certain People: American Jews and Their Lives Today. New York:
Summit, 1985.
Simon, Marcel. Jewish Sects at the Time of Jesus. Translated by James H. Farley.
Philadelphia: Fortress Press, 1967.
Stern, David H. Messianic Jewish Manifesto. Jerusalem Jewish New
Testament Publications, 1988.
Thompson, A. E. A Century of Jewish Missions, New York: H. Revell Fleming Company,
1902.
115