Ratownik - Medyczny 322 (06) z1.04 U

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Borowiak
Stosowanie procedur postpowania ratowniczego

w nagych stanach internistycznych 322[06].Z1.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
dr hab. n. med. Waldemar Machaa
mgr Ewa o
Opracowanie redakcyjne:
mgr Ewa Borowiak
Konsultacja:
mgr Magorzata Sienna
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 322[06].Z1.04.

Stosowanie procedur postpowania ratowniczego w nagych stanach internistycznych,
zawartego w moduowym programie nauczania dla zawodu ratownik medyczny.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 4
3. Cele ksztacenia 5
4. Materia nauczania 6
4.1. Zasady badania podmiotowego i przedmiotowego. Badania laboratoryjne.
Badania specjalistyczne w chorobach internistycznych 6
4.1.1. Materia nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajce 8
4.1.3. wiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postpw 9
4.2. Zasady wykonania elektrokardiogramu, interpretacja podstawowych
zapisw 10
4.2.3. wiczenia 12
4.3. Nage stany kardiologiczne 14
4.3.3. wiczenia 25
4.4. Ostre choroby ukadu oddechowego 28
4.4.3. wiczenia 32
4.5. Charakterystyka nagych zaburze metabolicznych 35
4.5.3. wiczenia 37
4.6. Ostra niewydolno wtroby. Stany zapalne ukadu moczowego. Ostra
niewydolno nerek 39
4.6.3. wiczenia 42
4.7. Wybrane choroby zakane 45
4.7.3. wiczenia 48
5. Sprawdzian osigni 50
6. Literatura 56

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych stanach nagych
w internie, ich przyczynach, objawach oraz sposobie diagnostyki i postpowania
ratowniczego.
W poradniku znajdziesz:
wymagania wstpne wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie ju uksztatowane,
ktre warunkuj poprawno korzystania z poradnika,
cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem,
materia nauczania wiadomoci teoretyczne niezbdne do opanowania treci jednostki
moduowej,
zestaw pyta, umoliwiajcy Tobie sprawdzenie stopnia opanowania okrelonych treci,
wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa
umiejtnoci praktyczne,
sprawdzian, umoliwiajcy analiz Twoich postpw w opanowaniu materiau,
sprawdzian osigni, przykadowy zestaw zada. Zaliczenie testu bdzie
potwierdzeniem opanowania przez Ciebie materiau caej jednostki moduowej,
literatur uzupeniajc.
322[06].Z1
Medycyna ratunkowa
322[06].Z1.01
Podawanie lekw rnymi drogami
322[06].Z1.02
Prowadzenie resuscytacji
kreniowo-oddechowej
322[06].Z1.04
Stosowanie procedur postpowania ratowniczego
w stanach nagych internistycznych
Schemat ukadu jednostek moduowych

3
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
posugiwa si wiedz z zakresu anatomii, fizjologii i patofizjologii,
interpretowa pojcie zdrowia, choroby i mierci,
okrela czynniki chorobotwrcze,
klasyfikowa choroby,
charakteryzowa przebieg choroby,
wykonywa pomiar podstawowych funkcji yciowych,
analizowa zmiany w funkcjonowaniu ukadw i narzdw spowodowane schorzeniami,
dobiera rodki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,
analizowa acuch przeycia,
rozpoznawa stan zagroenia ycia,
udziela pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej,
wykonywa podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosego,
wykonywa automatyczn defibrylacj zewntrzn,
udziela pierwszej pomocy osobie z ciaem obcym w drogach oddechowych,
udziela pierwszej pomocy poszkodowanemu w omdleniu, w przypadku zawau serca
i innych nagych zachorowaniach,
stosowa przyrzdowe metody udraniania drg oddechowych,
odsysa drogi oddechowe,
stosowa przyrzdowe metody wentylacji pacjenta,
podawa tlen rnymi metodami,
okrela dziaanie i zastosowanie lekw w stanach zagroenia zdrowia i ycia,
oblicza dawk leku,
przewidywa i rozpoznawa powikania po podaniu rodkw farmakologicznych,
wdraa procedury postpowania w sytuacji wystpienia powika polekowych,
wspiera psychicznie pacjenta,
nawizywa kontakt z osob doros, w podeszym wieku i niepenosprawn,
stosowa metody promowania zachowa prozdrowotnych i zwikszajcych poziom
bezpieczestwa ludzi,
podejmowa wspprac w zespole,
ocenia skuteczno podjtych dziaa,
stosowa zasady etyki w dziaalnoci zawodowej,
korzysta z rnych rde informacji.

4
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
rozpozna nage stany internistyczne,
scharakteryzowa stany zagroenia ycia wynikajce z zaburze funkcjonowania ukadu
krenia i serca,
wykona elektrokardiogram,
zinterpretowa prawidowy zapis elektrokardiograficzny,
rozpozna w elektrokardiogramie podstawowe zaburzenia rytmu serca, zawa minia
sercowego,
rozpozna objawy wstrzsu,
zrnicowa rodzaje wstrzsu,
rozpozna objawy ostrych nieurazowych chorb ukadu oddechowego,
scharakteryzowa nage zaburzenia metaboliczne,
oznaczy stenie glukozy glukometrem,
scharakteryzowa ostr niewydolno wtroby,
oceni stan chorego w nagych zaburzeniach funkcji ukadu moczowego,
zaoy cewnik do pcherza moczowego,
okreli zasady zapobiegania chorobom zakanym,
zastosowa procedury postpowania w sytuacji chorb zakanych,
zanalizowa informacje o stanie chorego uzyskane z badania podmiotowego
i przedmiotowego,
pobra materia do bada laboratoryjnych,
przygotowa pacjenta do bada specjalistycznych,
podj medyczne czynnoci ratunkowe w nagych zagroeniach pochodzenia
wewntrznego.

5
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Zasady badania podmiotowego i przedmiotowego. Badania
laboratoryjne. Badania specjalistyczne w chorobach
internistycznych
4.1.1. Materia nauczania
Zasady badania podmiotowego i przedmiotowego

Badanie podmiotowe, czyli wywiad jest to rozmowa ukierunkowana na ustalenie
podstawowego problemu pacjenta oraz jego wpywu na ycie chorego. W ratownictwie
zbieranie danych w czasie wywiadu musi przebiega bardzo sprawie. Naley na pocztku
wytworzy atmosfer wzajemnego zaufania poprzez:
a) przedstawienie si caym nazwiskiem, funkcj, wyksztaceniem,
b) zwracanie si do pacjenta zawsze uywajc formy grzecznociowej: Pan, Pani,
c) zapewnienie komfortu zainteresowanie si czy chory czuje si komfortowo, moe musi
i do ubikacji, czy ma ble?
d) zapamitanie pierwszego wraenia (wiek, komfort, niedomagania).
Kolejnym etapem wywiadu jest zbieranie danych subiektywnych i obiektywnych poprzez:
zadawanie otwartych pyta, np.: Jak si Pani/Pan czuje? W czym mog Pani/Panu
pomc?,
uatwianie rozmowy pozycja ciaa, kontakt wzrokowy, aktywne suchanie,
okazanie empatii umoliwia nam zrozumienie problemu pacjenta, np. wyobraam
sobie, e moe to by cikie dla Pani,
klaryfikacj, np. ma Pani duszno jak idzie po schodach, czy to Pani chciaa powiedzie.
Konfrontacj, np. wczeniej Pan powiedzia, e nie pali, a teraz mwi o blu, ktry
odczuwa jak wyszed zapali. Naley ustali prawd,
pytanie pacjenta wprost o wystpujce dolegliwoci.
Po ustaleniu problemu np. bl w klatce piersiowej zadajemy pytania wg OLD CART:
O onset pocztek, kiedy si pojawi, przy jakich czynnociach wykonywanych, o jakiej
porze, co chory wtedy robi.
L location prosimy o lokalizacj blu za pomoc jednego palca.
D duration czas trwania (jak dugo trwa dolegliwo).
C characteristics charakter blu (ostry, piekcy opasujcy, przewleky, cigy,
przerywany), czy narasta od maego do duego blu, czy odwrotnie. Jak zanika to czy
nagle czy powoli?
A aggravating factors czynniki pogarszajce (czsto pacjent nie moe powiedzie co
pogarsza sytuacj). Naley da mu kilka opcji np. czy jest gorszy rano czy wieczorem,
czy gdy zmienia si pozycja, ciepo zimno , uniesienie nogi.
R relieving factors czynniki agodzce (zastosowanie leku, gorca kpiel).
T treatment leczenie co pacjent zastosowa w domu aby sobie pomc, by moe uy
lekw bez recepty lub innych lekw, ciepo zimno, zi.
Kompleksowy wywiad nie powinien dotyczy tylko teraniejszoci. Obejmuje on rwnie
wywiad dotyczcy przeszoci chorobowej pacjenta, jego rodziny i sytuacji psychospoecznej.

6
Wywiad dotyczcy przeszoci badanego zawiera:
choroby przebyte w dziecistwie (np. ryczka. gorczka reumatyczna itd.),
leczone choroby psychiczne, ukadu krenia, nowotworowe,
przebyte wypadki i urazy, zabiegi operacyjne, hospitalizacje,
przyjmowane leki, wykonywane transfuzje, szczepienia.
Wywiad rodzinny obejmuje:

wiek, stan zdrowia, ewentualnie przyczyna mierci rodzicw, rodzestwa, dzieci,
wystpowanie w rodzinie: cukrzycy, chorb serca. hypercholesterolemii, nadcinienia
ttniczego, udaru mzgu, chorb nerek, grulicy, nowotworu, zapalenia staww, alergii,
choroby psychicznej, alkoholizmu oraz objaww podobnych jak u badanego.
Wywiad psychosocjalny zawiera informacje o:

wyksztaceniu i zawodzie,
sytuacji finansowej i domowej,
trybie ycia i odpoczynku.
Badanie przedmiotowe polega na badaniu poszczeglnych ukadw. Wikszo ukadw

badamy wg kolejnoci:
1) ogldanie (inspekcja),
2) palpacja (obmacywanie, badanie przez dotyk) wyczuwanie za pomoc rk,
3) opukiwanie wywoywaniu dwikw podczas opukiwania.
4) osuchiwanie uywamy stetoskopu.
Badania laboratoryjne
Morfologia krwi naley do podstawowych i najpowszechniej wykonywanych bada.

Pozwala okreli stan zdrowia badanego, wykry zapalenia, zatrucia i wiele innych procesw
chorobowych zachodzcych w organizmie czowieka.
Dziki badaniom biochemicznym krwi okrela si, poziom enzymw, elektrolitw,
hormonw, biaek i mikro i makroelementw w organizmie czowieka. Wyniki daj obraz
funkcji wikszoci narzdw i ukadw. Wiele chorb nie mogoby by prawidowo
rozpoznanych i leczonych bez analizy tych substancji. Jest ona jednak bardzo
skomplikowana, dlatego te opracowano grupy bada, ktre przedstawiaj stan
funkcjonowania danego narzdu czy ukladu. W zwizku z tym powstay tzw. profile
oznacze: profil oglny sd, potas, chlorki, wap, fosfor, kwas moczowy, kreatynina,
mocznik, bilirubina, transaminazy, fosfataza alkaliczna, albumina, biako cakowite; profil
nerkowy sd, potas, kreatynina, mocznik; profil wtrobowy bilirubina, transaminazy,
fosfataza alkaliczna, albumina; profil kostny wap, fosfor, biako cakowite, albumina,
fosfataza alkaliczna; profil sercowy potas, transaminazy, kinaza kreatynowa, dehydrogenaza
mleczanowa; profil lipidowy cholesterol, triglicerydy, cholesterol HDL; profil tarczycowy
tyreotropina, tyroksyna.
Kolejnym badaniem jest badanie moczu, ktre moe pomc w rozpoznaniu chorb nerek
i drg moczowych, ale rwnie wtroby czy trzustki. Badanie moczu moe pomc przy
diagnostyce wielu schorze i w ocenie oglnego stanu zdrowia danej osoby. Nerki usuwaj
z moczem produkty przemiany materii, substancje organiczne, pyny i inne substancje
toksyczne.

7
Na wyniki niektrych bada mog mie wpyw takie czynniki jak: wiek, pe, cia,
podwyszona temperatura ciaa, alkohol, leki, rodki silnie dziaajce oraz pora dnia.
Badania specjalistyczne w chorobach internistycznych
Zdjcie radiologiczne jest to badanie, w ktrym do zobrazowania narzdw

wewntrznych wykorzystuje si promieniowanie rentgenowskie (np. angiografia, badanie rtg
odka, bronchografia, cholangiografia, koronarografia, mammografia, urografia itp.).
Tomografia komputerowa jest to badanie obrazowe wykorzystujce do oceny narzdw
ciaa ludzkiego promieniowanie rentgenowskie i komputer. Krca wok lampa
rentgenowska aparatu TK emituje wizki promieniowania X, ktre przechodz przez pacjenta
pod rnymi ktami ulegajc osabianiu i nastpnie padaj na detektory. Na podstawie
pomiarw gstoci osabiania promieniowania komputer tworzy obrazy poprzecznych
przekrojw ciaa pacjenta uwidaczniajcych z du dokadnoci tkanki organizmu i struktur
narzdw. Poddane dalszej obrbce komputerowej przekroje poprzeczne mog by rdem
obrazw trjwymiarowych.
Ultrasonografia jest to bezpieczne badanie obrazowe wykorzystujce do bada
narzdw ciaa ludzkiego fale ultradwikowe. Wykorzystanie zjawiska odbicia fali
ultradwikowej na granicy orodkw o ronych gstociach pozwala na ocen wielkoci,
ksztatu i struktury narzdw wewntrznych (np. nerki, piersi, wtroby). Badanie
dopplerowskie jest rodzajem badania ultrasonograficznego, pozwalajcego ocenia przepyw
naczyniowy. Ocena ultrasonograficzna naczy staa si moliwa dziki wykorzystaniu efektu
Dopplera polegajcego na zmianie czstotliwoci fali ultradwikowej po odbiciu od orodka
bdcego w ruchu. Aparat USG rejestruje zmiany czstotliwoci fali ultradwikowej odbitej
od pyncej krwi i przedstawia je na monitorze. Pynca krew widoczna jest wewntrz naczy
w rnych odcieniach koloru czerwonego i niebieskiego. Moliwy jest take dokadny pomiar
prdkoci przepywu krwi i innych parametrw na specjalnym wykresie.
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

1. Co to jest badanie podmiotowe?
2. Jakie s zasady przeprowadzania wywiadu?
3. Jakie s metody badania przedmiotowego?
4. Jakie badania zalicza si do laboratoryjnych?
5. Jakie badania zalicza si do specjalistycznych?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad z pacjentem wywiad rodowiskowy.
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) przedstawi si,
2) zainteresowa si samopoczuciem badanego,
3) zapyta gdzie pacjent mieszka,
4) zapyta z kim chory mieszka,

8
5) zapyta czy pacjent utrzymuje kontakt z bliskimi,
6) zapyta jaka jest sytuacja finansowa pacjenta,
7) zapyta gdzie pacjent pracuje/pracowa,
8) zapyta czy chory utrzymuje kontakt ze znajomymi z pracy,
9) zapyta jak pacjent spdza czas wolny,
10) podzikowa za rozmow,
11) odnotowa uzyskane informacje w dokumentacji pacjenta.
Wyposaenie stanowiska pracy:

dokumentacja pacjenta,
osoba symulujca pacjenta.
4.2.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie badanie podmiotowe?
2) omwi przebieg wywiadu?
3) przeprowadzi wywiad?
4) wymieni sposoby badania przedmiotowego?
5) wymieni badania laboratoryjne?
6) wymieni badania specjalistyczne?

9
4.2. Zasady wykonania elektrokardiogramu, interpretacja
podstawowych zapisw
Zasady wykonania elektrokardiogramu

Elektrokardiografia jest to badanie polegajce na rejestracji elektrycznej czynnoci
minia sercowego z powierzchni klatki piersiowej. Krzywa elektrokardiograficzna jest
graficznym przedstawieniem rnicy potencjaw (napi) w trakcie depolaryzacji
i repolaryzacji komrek minia sercowego. Badania naley przeprowadzi w stanie
spoczynku fizycznego i psychicznego pacjenta. Osoba badana powinna by poinformowana
o celowoci przeprowadzania badania i o jego przebiegu. W miejscu przeprowadzania zapisu
powinno wykluczy si elementy mogce zakca przebieg badania (np. urzdzenia
elektryczne). Pacjent powinien wygodnie lee (lub siedzie w zalenoci od stanu
klinicznego) z odsonit klatk piersiow i koczynami. Cztery elektrody koczynowe
mocowane s wg schematu: elektroda czarna (koczyna dolna prawa), czerwona (koczyna
grna prawa), ta (koczyna grna lewa) i zielona (koczyna dolna lewa). Elektrody
przedsercowe powinna by umiejscowione nastpujco: V1 (kolor czerwony) w prawym
czwartym midzyebrzu tu przy brzegu mostka, V2 (kolor ty) po lewej stronie
w czwartym midzyebrzu przy brzegu mostka, V3 (kolor zielony) w poowie odlegoci
i wysokoci midzy elektrodami V2 i V4, V4 (kolor brzowy) w pitym midzyebrzu w linii
rodkowo-obojczykowej lewej, V5 (kolor czarny) w pitym midzyebrzu, w linii pachowej
przedniej lewej i V6 (kolor fioletowy) w pitym midzyebrzu w linii pachowej rodkowej
lewej. W celu zwikszenia przewodzenia naley stosowa el do EKG w miejscu przyoenia
elektrody.
Standardowe zapis EKG wykonuje si przy pomocy 12 odprowadze: 3 dwubiegunowe
koczynowe (I, II, III), 3 jednobiegunowe koczynowe (aVR, aVL, aVF) oraz
6 jednobiegunowych przedsercowych (V1, V2, V3, V4, V5, V6). Odprowadzenie I obrazuje
rnic potencjaw pomidzy elektrodami umocowanymi na koczynach grnych lewej
i prawej. Odprowadzenie II przedstawia rnic potencjaw powsta midzy elektrodami
umocowanymi na koczynie dolnej lewej i grnej prawej. Odprowadzenie III ukazuje rnic
potencjaw pomidzy elektrodami umocowanymi na koczynach grnej i dolnej lewej.
Odprowadzenie jednobiegunowe aVR odbiera wahania potencjau umieszczonej na koczynie
grnej prawej, odprowadzenie aVL na koczynie grnej lewej, a odprowadzenie aVF na
koczynie dolnej lewej. Elektrody przedsercowe rejestruj wahania potencjau elektrycznego
z danego punktu klatki piersiowej.
Istniej wskazania do stosowania odprowadze specjalnych. Elektroda V7 umocowana
jest w pitym midzyebrzu w linii pachowej tylnej lewej, a V8 na tym samym poziomie, ale
w linii opatkowej. Odprowadzenia przedsercowe wysokie polegaj na umiejscowieniu
elektrod przedsercowych o jedno midzyebrze wyej.
Po umocowaniu elektrod naley ustawi waciw szybko przesuwu papier: 25 lub 50
mm/s (zalecana 25mm/s). Naley dokona zapisu potencjau z odprowadze I, II, III, dalej
aVR, aVL, aVF oraz z odprowadze przedsercowych V1, V2, V3, V4, V5, V6. U pacjentw,
w penym kontakcie, naley dokona zapisu na wdechu z odprowadze koczynowych I, II,
III. Wykonanie zapisu EKG koczy si wstpn jego interpretacj oraz uporzdkowaniem
odziey pacjenta i sprztu.

10
Interpretacja podstawowych zapisw
Krzywa EKG skada si z wychyle od linii izoelektrycznej (linii poziomej

zarejestrowanej w czasie, gdy w sercu nie stwierdza si adnych pobudze), ktre nazywa si
zaamkami P i T (dodatnie wychylone w gr; ujemne w d) oraz z zawartych midzy
nimi odcinkw (czas trwania linii izoelektrycznej pomidzy zaamkami). Odstpy to cz
krzywej obejmujca odcinek i ssiadujcy z nim zaamek. Prac przedsionkw obrazuje
zaamek P i odcinek PQ, komr zesp QRS, odcinek ST oraz zaamek T. Faz depolaryzacji
przedsionkw cian obrazuje zaamek P (dodatni we wszystkich 11 odprowadzeniach, poza
aVR). Rytm zatokowy cechuje si obecnoci dodatnich zaamkw P w odprowadzeniach I
i II oraz ujemnym w odprowadzeniu aVR. Odcinek PQ wyraa czas przewodzenia
depolaryzacji przez wze przedsionkowo-komorowy (AV), z kolei odstp PQ czas
przewodzenia depolaryzacji od wza zatokowo-przedsionkowego do przedsionkowo-
-komorowego (jest mierzony od pocztku zaamka P do pocztku zespou QRS, norma
0,10,2 s). Zesp QRS jest wynikiem depolaryzacji cian komr. Skada si z zaamkw
oznaczonych literami Q, R, S (w zalenoci od wysokoci potencjau s to due lub mae
litery). Punkt czcy J czyli miejsce, w ktrym koczy si zesp QRS i rozpoczyna odcinek
ST. Prawidowo jego przemieszczenie nie powinno przekracza 1 mm w gr lub w d od
linii izoelektrycznej. Odcinek ST jako okres depolaryzacji komr mierzony jest od koca
zespou QRS do pocztku zaamka T, ktry jest wyrazem kocowej fazy repolaryzacji cian
komr. Odstp QT jest mierzony od pocztku zespou QRS do koca zaamka T. W grupie
25% osb w zapisie EKG wystpuje zaamek U, ktry znajduje si bezporednio za
zaamkiem T. Jest on wyrazem repolaryzacji wkien Purkinjego lub potencjau powstaego w
czasie rozcigania minia serca w rozkurczu, podczas napywu krwi do serca.
Do oceny rytmu serca naley pomiar czstotliwoci jego skurczw. Gdy rytm jest
miarowy, na zapisie o przesuwie papieru 25 mm/s naley liczb 1500 (lub 300) podzieli
przez dugo odstpu RR w milimetrach (lub przez liczb piciomilimetrowych kwadratw
znajdujcych si na dugoci tego odstpu). Analogicznie , przy zapisie o przesuwie papieru
50 mm/s naley liczb 3000 (lub 600) podzieli przez dugo odstpu RR w milimetrach (lub
prze liczb piciomilimetrowych kwadratw znajdujcych si na dugoci tego odstpu).
Czsto rytmu serca u pacjentw z rytmem niemiarowym uzyskamy po obliczeniu liczby
zespow QRS wystpujcych w cigu 6 sekund (przy szybkoci 25 mm/s = jest to 15 cm,
przy 50 mm/s = 30 cm) i po pomnoeniu jej przez 10.
Przy ocenie rytmu serca zmierz czstotliwo rytmu serca, oce jego miarowo,
pochodzenie (zatokowe, pozazatokowe), oce przewodzenie przedsionkowo-komorowe
(zmierz odstp PQ, oce zaamki P), podaj analizie zespoy QRS i odcinki ST.

1. Co to jest elektrokardiogram?
2. Jaki jest sposb umiejscowienia elektrod koczynowych i przedsercowych?
3. Czym charakteryzuje si potencja rejestrowany przez poszczeglne elektrody?
2. Jak przebiega rejestracja zapisu EKG?
3. Jakie elementy skadowe zawiera krzywa EKG?
4. Czym charakteryzuj si poszczeglne zaamki, odcinki i odstpy krzywej EKG?
5. Co zawiera wstpna ocena zapisu EKG?

11
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj zapis EKG u pacjenta uskarajcego si na oglne osabienie.

1) umy rce przed i po wykonaniu badania,
2) nawiza kontakt z pacjentem,
3) przygotowa psychicznie i fizycznie pacjenta,
4) przygotowa aparat z zestawem koczynowych i przedsercowych elektrod,
5) zastosowa u pacjenta pozycj lec, wyeliminowa wysiek fizyczny i ograniczy stres,
6) odsoni koczyny i klatk piersiow badanego (jednoczenie w miar moliwoci
zapewni komfort cieplny pacjentowi),
7) zwikszy przewodzenie potencjau przez skr pacjenta stosujc el do EKG miejscu
przyoenia elektrod,
8) umocowa elektrody na ciele pacjenta we waciwych miejscach,
9) wteliminowa biece artefakty,
10) dokona zapisu krzywej EKG,
11) obserwowa stan kliniczny pacjenta w czasie badania,
12) dokona wstpnej interpretacji zapisu EKG,
13) wdroy standard postpowania w zalenoci od wynikw bada,
14) odczy elektrody, uporzdkowa odzie pacjenta i sprzt,
15) odnotowa wykonanie badania w dokumentacji pacjenta.

leanka do EKG,
elektrokardiograf,
zestaw elektrod koczynowych i przedsercowych,
papier ciepoczuy do EKG,
el do EKG,
fantom lub pozorant,
dokumentacja pacjenta.
wiczenie 2
Dokonaj interpretacji zapisu EKG u pacjenta uskarajcego si na oglne osabienie.

1) zmierzy czstotliwo rytmu serca,
na zapisie o przesuwie papieru 25 mm/s podziel cyfr 1500 przez dugo odstpu
RR w milimetrw.
2) oceni jego miarowo,
3) oceni pochodzenie (zatokowy, komorowy)
rytm zatokowy cechuje si obecnoci dodatnich zaamkw P w odprowadzeniach I
i II oraz ujemnym w odprowadzeniu aVR,
4) oceni przewodzenie przedsionkowo-komorowe (zmierz odstp PQ: norma 0,10,2s,
oce zaamki P),

12
5) analizowa zespoy QRS i odcinki ST (szeroko i wielko wychylenia),
6) odnotowa wynik analizy zapisu EKG w dokumentacji pacjenta.

fizjologiczne i patologiczne elektrokardiogramy,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie elektrokardiogram?
2) omwi umiejscowienie elektrod?
3) zdefiniowa poszczeglne odprowadzenia w EKG?
4) wykona zapis EKG?
5) zdefiniowa poszczeglne elementy krzywej EKG?
6) rozpozna poszczeglne elementy krzywej EKG?
7) oceni rytm serca?

13
4.3. Nage stany kardiologiczne
Bl w klatce piersiowej
Jest to gwny objaw dusznicy bolesnej lub zawau serca, ale rwnie moe wystpowa
w chorobach ukadu oddechowego lub miniowo-szkieletowego.
Wyrnia si nastpujce rodzaje blu w klatce piersiowej:
1. Bl trzewny wkna trzewne przewodz bodce blowe midzy innymi z serca,
osierdzia i puc. Pacjent okrela bl jako tpy, uciskajcy lub rozlany i wskazuje na
rnorodne rda jego umiejscowienie.
2. Bl somatyczny wkna somatyczne przewodz czucie z opucnej ciennej, otrzewnej,
mini szkieletowych i skry. Chory interpretuje bl jako ostry, oraz precyzyjnie go
umiejscawia.
3. Odczuwanie blu bodce blowe pochodzenia trzewnego mog by odbierane jako
somatyczne. Osoba odczuwa bl promieniujcy w jakim kierunku np. do ramion,
opatki.
4. Atypowe ble w klatce piersiowej to bodce blowe nie pasujce do adnej z wyej
wymienionych kategorii.
Obraz kliniczny obejmuje:

W wywiadzie naley ustali: charakter blu, co go nasila, agodzi, czy byy podobne
incydenty w przeszoci, czynniki zagroenia (np. palenie papierosw, dugotrwajcy stres),
rozpoznane schorzenia u pacjenta, ale rwnie w jego rodzinie i ewentualny przebieg
leczenia.
Objawy:
1) wiadczce o stanie zagroenia ycia to: trudnoci w oddychaniu, zaburzenia
wiadomoci, sabo wyczuwalne, przyspieszone ttno, tachykardia lub bradykardia,
obnienie cinienia ttniczego skurczowego poniej 100 mm Hg, zimny, lepki pot na
skrze,
2) mog towarzyszy: nudnoci, wymioty, czkawka, uczucie koatania serca, zawroty gowy
lub osabienie.
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: chorob niedokrwienn serca, zapalenie osierdzia,
zatorowo pucn, rozwarstwienie aorty, tamponad serca,, odm opucnow, zapalenie puc,
ostr perforacj przeyku, schorzenia w obrbie jamy brzusznej (choroba wrzodowa odka,
schorzenia pcherzyka ciowego, trzustki, ledziony, wtroby i nerek) oraz ukadu
miniowo-szkieletowego np. zwikszone napicie minia, stan zapalny w obrbie mostka
lub stawu barkowego.
Ocena zawiera: badanie podstawowych parametrw yciowych, monitorowanie zapisu
EKG, cinienia ttniczego krwi, saturacji, poziom glukozy we krwi i oznaczenie poziomu
markerw martwicy minia sercowego we krwi. Badania dodatkowe obejmuje: zdjcie RTG
klatki piersiowej, gazometri oraz inne badania laboratoryjne.
Postpowanie ratownicze:
zbadanie wiadomoci i oddechu,
wikszo pacjentw wymaga zastosowania tlenoterapii,
zbadanie ttna,
zabezpieczenie drogi ylnej,

14
zbadanie pozostaych parametrw yciowych (pomiar cinienia ttniczego krwi, zapis
EKG, ocena saturacji),
wdroenie standardu postpowania w zalenoci od rozpoznanej przyczyny blu w klatce
piersiowej, obrazu klinicznego pacjenta i wynikw bada,
zapewnienie wsparcia psychicznego, komfortu cieplnego.
Ostry zesp wiecowy (OZW)

Jest to grupa schorze przebiegajcych ze znacznym ograniczeniem lub nawet ustaniem
przepywu krwi w ttnicach wiecowych. OZW jest stanem bezporedniego zagroenia ycia.
Najczstsz przyczyn tych zaburze jest zakrzep powstajcy w miejscu pknicia blaszki
miadycowej. Do OZW zalicza si: niestabiln dusznic bolesn, zawa serca bez uniesienia
odcinka ST oraz z uniesieniem odcinka ST.
W wywiadzie naley ustali wystpujce objawy, co je nasila, agodzi, czy byy podobne
incydenty w przeszoci, czynniki ryzyka choroby wiecowej (np. palenie papierosw,
dugotrwajcy stres), rozpoznane schorzenia u pacjenta ale rwnie w jego rodzinie
i ewentualny przebieg leczenia.
Objawy:
bl (silny i promieniujcy), dyskomfort w klatce piersiowej (uczucie ucisku) lub
nadbrzusza,
mog towarzyszy: hipotonia, osabienie, nudnoci, wymioty, pocenie si, zawroty gowy
i uczucie koatania serca
Rozpoznanie rnicowe patrz cz Bl w klatce piersiowej. Rnicowanie blu
dawicowego opiera si na 3 punktach jego charakterystyce, czynnikach wyzwalajcych
(wysiek fizyczny lub psychiczny, niska temperatura powietrza) oraz czynnikach znoszcych
bl (zaprzestanie wysiku, zaycie azotanw). W przypadku OZW bl nie ustpuje pod
wpywem odpoczynku lub zaycia nitrogliceryny, a nawet czsto pojawia si podczas
spoczynku.
Ocena obejmuje dane z wywiadw, badanie przedmiotowe, obraz zmian
w 12-odprowadzeniowym zapisie elektrokardiograficznym: obecno nowych zmian odcinka
ST (0,05 mV) lub ujemne zaamki T (0,2 mV)) oraz poziom biochemicznych markerw
uszkodzenia minia sercowego: troponiny (cTn), CK-MB, biaka wicego kwasy
tuszczowe (h-FABP) z towarzyszcymi objawami podmiotowymi. Naley jednak pamita,
e nie kady wzrost stenia cTn wskazuje na ostry zesp wiecowy. Wzrost poziomu cTn
obserwuje si take w innych stanach chorobowych, np: w posocznicy, hipowolemii,
zastoinowej niewydolnoci serca, zatorowoci pucnej czy w cikiej infekcji ukadu
oddechowego.
zbadanie samopoczucia i oddechu pacjenta,
zastosowanie u pacjenta pozycji psiedzcej/lecej, wyeliminowanie jakiegokolwiek
wysiku fizycznego i ograniczenie stresu,
zastosowanie tlenoterapii o przepywie 48 l/min przez mask lub wsy tlenowe,
zbadanie ttna,
zbadanie pozostaych parametrw yciowych (pomiar cinienia ttniczego krwi, ocena
saturacji),
wykonanie 12 odprowadzeniowego EKG,
okrelenie poziomu markerw uszkodzenia minia sercowego: cTn, CK-MB, h-FABP,

15
zastosowanie swoistego leczenia: naley jak najszybciej poda kwas acetylosalicylowy
w dawce (300 mg doustnie), klopidogrel (300mg doustnie = 4 tabletki) oraz
nitrogliceryn (0,5 mg podjzykowo maksymalnie 1,2 mg, pod warunkiem, e nie
wspistniej objawy hipotonii i nie podejrzewa si zawau prawej komory), a take:
morfin (48 mg, nastpnie 2 mg w odstpach co 5 min) zgodnie z zaleceniem
lekarskim,
zastosowanie zgodnie z zaleceniem lekarskim dodatkowego leczenia: heparyna
drobnoczsteczkowa (LMWH) lub niefrakcjonowana (UFH), leki -adrenolityki
(zwalniaj prac serca, zmniejszaj kurczliwo i cinienie), blokujce kanay wapniowe
(prowadz do obnienia cinienia i zwikszaj przepyw wiecowy).
zapewnienie wsparcia psychicznego, komfortu cieplnego,
pacjenta z podejrzeniem OZW naley jak najszybciej przetransportowa do szpitala
(w pozycji lecej lub siedzcej, jeli chory ma objawy obrzku puc).
Zaburzenia rytmu i przewodnictwa serca

Jest to stan, w ktrym praca serca jest nieregularna, albo gdy bodce wywoujce skurcz
wkien minia sercowego powstaj w nieprawidowym miejscu. Zaburzenia rytmu serca
(arytmia, niemiarowo serca) stanowi najczstsz anomali spord wszystkich chorb
serca.
Wyrnia si nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu oraz zaburzenia
przewodnictwa:
I. Nadkomorowe zaburzenia rytmu powstaj w obrbie lub powyej wza przedsionkowo-
-komorowego (AV).
1. Niemiarowo zatokowa jest to fizjologiczne przyspieszenie pracy serca podczas
wdechu. Czsto wystpuje u dzieci i modziey.
2. Tachykardia zatokowa (> 100/min) jest fizjologiczna u maych dzieci i powstaje jako
efekt wysiku fizycznego lub psychicznego. Moe towarzyszy rwnie wielu stanom
patologicznym, np: gorczce, nadcinieniu ttniczemu krwi, krwawieniom,
niedokrwistoci, niewydolnoci serca, w czasie stosowania rodkw pobudzajcych
i narkotykw.
Ocena: badanie EKG wykazuje czsto skurczw przedsionkw powyej 100/min
(nawet szybsz u niemowlt i dzieci) w stosunku 1:1 z czynnoci komr.
Postpowanie ratownicze: polega na rozpoznaniu i leczeniu przyczyny wywoujcej.
3. Wieloogniskowy czstoskurcz przedsionkowy na og wystpuje w przebiegu
przewlekych chorb puc. Wdrowanie rozrusznika spotyka si u bardzo modych,
szczeglne wysportowanych osb.
Ocena: w zapisie EKG wieloogniskowy czstoskurcz przedsionkowy charakteryzuje
si czstoci skurczw przedsionkw wysz od 100/min, a w wdrowaniu
rozrusznika jest wolniejsza ni l00/min.
Postpowanie ratownicze: polega na rozpoznaniu i leczeniu schorzenia puc.
4. Trzepotanie przedsionkw wystpuje w schorzeniach powodujcych uszkodzenie
minia serca, jego stan zapalny czy zatorowo pucn. Kady napad trzepotania
przedsionkw wymaga ustalenia jego przyczyny.
Ocena: w zapisie EKG objawia si zbyt szybk, ale miarow czynnoci elektryczn
i skurczow przedsionkw (kurcz si z czstoci ok. 250350/min). Czsto
stwierdza si czsto pracy komr wynoszc 150/min z obecnym blokiem AV 2:1,
ale take 3:1 i 4:1. U niektrych pacjentw moe stanowi powane zagroenie
wystpienia migotania komr.

16
zastosowanie u pacjenta leczenia przyczynowego i objawowego zgodnie z
zaleceniami lekarskimi: leki antyarytmiczne i poprawiajce wydolno minia
sercowego (leki blokujce kana wapniowy np. Diltiazem, leki -adrenolityczne
np. Propranolol, glikozydy naparstnicy np. digoksyna,),
ewentualnie (zgodnie z zaleceniami lekarskimi) przygotowanie pacjenta do
zastosowania elektrokardiowersji czy ablacji przezskrnej.
5. Migotanie przedsionkw. Jest to najczstsze zaburzenie rytmu serca. Moe by
pierwotne u osb zdrowych i wtrne u pacjentw np. z nadcinieniem ttniczym
krwi, wadami zastawki mitralnej, niewydolnoci serca, naduywajcych alkoholu.
Objawy: uczucie koatania serca, lku, zmczenie, zawroty gowy, uczucie
dyskomfortu w klatce piersiowej, duszno, wielomocz, zasabnicie bez utraty
przytomnoci, rzadziej omdlenie.
Ocena: utno jest zupenie niemiarowe. W zapisie EKG zauwaana jest
niemiarowo zupena komr z obecn fal migotania, najlepiej widoczn w
odprowadzeniach znad prawej komory. Czynno rytmu komr wynosi okoo
160/min.
Postpowanie ratownicze: jak przy trzepotaniu przedsionkw.
6. Czstoskurcz nadkomorowy pochodzcy z jednego lub wielu ognisk
bodcotwrczego oraz z blokiem AV. Czstoskurcz nadkomorowy moe wystpi
u osb zdrowych, ale czsto towarzyszy powanych schorzeniom serca: zawaowi,
zapaleniu, wad lub zespoowi preekscytacji.
Objawy: pocztek nagy, uczucie koatania serca.
Ocena: w EKG czsto akcji serca 150200/min. Zapis z wskimi lub szerokimi
zespoami QRS. Uwaga! Ten ostatni rodzaj czstoskurczu nie moe by w praktyce
odrniony od czstoskurczu komorowego, tote naley go leczy tak jak
czstoskurcz komorowy.
Postpowanie ratownicze: jak przy trzepotaniu przedsionkw. Dodatkowo wykonuje
si zabiegi stymulujce nerw bdny tj. zanurzenie twarzy w zimnej wodzie, prba
Valsalvy, masa zatoki szyjnej uciskanie zatoki szyjnej z jednakow si przez 10
sekund (zabieg naley wykona po uprzednim sprawdzeniu, czy ttno jest
prawidowo wypenione po obu stronach i czy nie wystpuj szmery nad ttnicami
szyjnymi).
Uwaga! Kady czstoskurcz nadkomorowy z blokiem AV moe by spowodowany
przedawkowaniem naparstnicy. Dlatego u tych pacjentw istnieje przeciwwskazanie
do rutynowego podawania jej preparatw.
7. Bradykardia zatokowa (< 60/min) jest to zjawisko fizjologiczne u sportowcw. Moe
by objawem stosowanych lekw (np. glikozydw, lekw blokujcych kana
wapniowy czy narkotykw), hipotermii. Towarzyszy chorobie niedokrwiennej
minia sercowego czy niedoczynnoci tarczycy.
Ocena: ttno jest zwolnione. W zapisie EKG s zauwaalne zespoy QRS
o prawidowej szerokoci poprzedzone zaamkami P z czstoci poniej 60/min.
Postpowanie ratownicze: zastosowanie u pacjenta leczenia przyczynowego
i objawowego zgodnie z zaleceniami lekarskimi np.: podawanie atropiny.
Ewentualnie przygotowanie pacjenta do wszczepienia sztucznego stymulatora serca.
8. Zaburzenia rytmu z wza przedsionkowo-komorowego. S spowodowane
przedawkowaniem digoksyny oraz schorzeniami minia serca.
Przedwczesne pobudzenia wzowe wystpuj na og u chorych z niedokrwieniem
minia serca lub zatruciem digoksyn.

17
Ocena: w EKG widoczne s przedwczesne, prawidowo uksztatowane zespoy
QRS, na og nie s poprzedzone zaamkiem P.
i objawowego zgodnie z zaleceniami lekarskimi.
II. Komorowe zaburzenia rytmu powstaj poniej wza AV.

1. Przedwczesne pobudzenia komorowe (PVCs) wystpuj u osb zdrowych, czsto s
objawem wielu chorb serca.
Ocena: zapis EKG zawiera przedwczesne, szerokie, znieksztacone zespoy QRS
nie poprzedzone zaamkiem P. Charakterystyczna jest obecno przerwy
wyrwnawczej jako skutku po pobudzeniu dodatkowym.
i objawowego zgodnie z zaleceniami lekarskimi. U osb zdrowych (bez chorb
serca) nie stosuje si lekw przeciwarytmicznych, ewentualnie zalecane s leki
uspakajajce. U pacjentw ze schorzeniami organicznymi serca w leczeniu
objawowym zaleca si podawanie potasu, glikozydw naparstnicy oraz leczenie
antyarytmiczne.
2. Czstoskurcz komorowy (z szerokimi zespoami QRS) wystpuje u pacjentw
z powanymi schorzeniami serca (zawaem), z cikimi zaburzeniami
elektrolitowymi i rwnowagi kwasowo-zasadowej oraz z przedawkowaniem lekw
np. przeciwdepresyjnych czy digoksyny. Jest zaburzeniem rytmu zagraajcym yciu
pacjenta.
Objawy: uczucie koatania serca, lku, zmczenie, duszno, a do objaww
wstrzsu.
Rozpoznanie rnicowe: obejmuje czstoskurcz nadkomorowy z poszerzonymi
zespoami QRS.
Ocena: w EKG zauwaa si szerokie, zdeformowane zespoy QRS (szersze ni
0,12 s lub 3 mm). Rytm jest na og miarowy, przyspieszony (100200/min).
zbadanie wiadomoci i oddechu pacjenta,
zastosowanie u pacjenta pozycji psiedzcej/lecej, wyeliminowanie
jakiegokolwiek wysiku fizycznego i ograniczenie stresu,
zbadanie ttna,
zbadanie pozostaych parametrw yciowych (pomiar cinienia ttniczego krwi,
zapis EKG, ocena saturacji),
okrelenie stenia potasu w surowicy krwi,
zastosowanie swoistego leczenia: naley poda zgodnie z zaleceniami lekarskimi
np. lidokain, prokainamid lub bretylium,
ewentualnie (zgodnie z zaleceniami lekarskimi) przygotowanie pacjenta do
zastosowania elektrokardiowersji,
zastosowanie u pacjenta leczenia przyczynowego i objawowego zgodnie
z zaleceniami lekarskimi,
zapewnienie wsparcia psychicznego, komfortu cieplnego.

18
3. Migotanie komr jest nastpstwem chaotycznej, bezadnej czynnoci elektrycznej
serca.
Objawy: nage zatrzymanie krenia
Ocena: w EKG widoczne s nieregularne zaamki o zmiennej amplitudzie. Brak
prawidowego oddechu i oznak krenia krwi.
Postpowanie ratownicze: wdroenie standardu resuscytacji kreniowo-oddechowej.
III. Zaburzenia przewodnictwa powstajce w obrbie wza AV

1. Blok AV pierwszego stopnia jest wydueniem przewodzenia z wza AV do minia
przedsionkw. Wystpuje u pacjentw z niedokrwieniem, zapaleniem minia serca,
gorczk reumatyczn lub w nastpstwie przedawkowania lekw np. digoksyny.
Ocena: w badaniu EKG obserwuje si wyduony odstp PR (powyej 0,20 s).
2. Blok AV drugiego stopnia (naprzemienny). Charakteryzuj si przewodzeniem tylko
niektrych zaamkw P. Bloki AV drugiego stopnia s dzielone na typ I i typ II.
Blok AV zwany Mobitza typu I (Wenckebacha).

Ocena: w zapisie EKG odstpy PR ulegaj stopniowemu wyduaniu si a do
cakowitego zablokowania zaamka P.
i objawowego zgodnie z zaleceniami lekarskimi np.: podawanie atropiny.
Ewentualnie przygotowanie pacjenta do wszczepienia sztucznego stymulatora serca.
Blok AV Mobitza typu II.

Ocena: w EKG wystpuj przerwy, ktre s podwojeniem lub zwielokrotnieniem
odstpu PP. Cz zaamkw P nie ulega przewodzeniu, bez uprzedniego
stopniowego wyduania odstpu PR. Obserwuje si zaleno zaamkw P
i zespow ORS, cechuje j regularno 2:1 lub 3:1 (co drugie lub trzecie pobudzenie
przedsionkowe jest przewiedzione).
i objawowego zgodnie z zaleceniami lekarskimi. Czsto istnieje konieczno
przygotowania pacjenta do wszczepienie sztucznego stymulatora serca.
3. Blok AV trzeciego stopnia (cakowite przerwanie przewodzenia bodca, cakowity

blok serca).
Objawy: zawroty gowy, omdlenia, objawy niewydolnoci krenia lub zespou MAS.
Rozpoznanie rnicowe: obejmuje czstoskurcz komorowy, trzepotanie, migotanie
komr oraz inne przyczyny omdlenia.
Ocena: w zapisie EKG stwierdza si rozkojarzenie AV bez wystpowania
jakichkolwiek uchwytnych zalenoci pomidzy zaamkami P i zespoami QRS.
Czsto rytmu komr i szeroko zespow QRS zaley od pooenia rozrusznika
stymulujcego komory.
Postpowanie ratownicze: jak w bloku AV Mobitza typu II cznie z wdroeniem
schematu reanimacji.

19
4. Bloki wizek i odng pczka Hisa. Przyczynami s choroba wiecowa, zawa lub
zwyrodnienie minia serca.
W zalenoci od umiejscowienia bloku w przewodzeniu bodca zespoy QRS mog
by prawidowe ale z odchyleniem osi QRS w lewo lub w prawo. Mog by
poszerzone (tj. powyej 0,12 s) oraz trjfazowe.
5. Zespoy preekscytacji s skutkiem istnienia dodatkowej drogi przewodzcej.

Najczstszym tego typu zaburzeniem jest Zespl Wolffa-Parkinsona-White'a
(WPW).
Ocena: w badaniu EKG obserwuje si wystpowanie czstoskurczw
nadkomorowych czy migotania przedsionkw.
Obrzk puc
Jest to stan, w ktrym dochodzi do gromadzenia si pynu przesikowego
w pcherzykach pucnych zamiast powietrza. W konsekwencji wystpuje pogorszenie
wymiany gazowej w pucach. Najczstsz przyczyn jest niewydolno serca lewokomorowa.
Obrzk puc doprowadza do cikiej niewydolnoci oddechowo-kreniowej, a czsto w jej
wyniku do zejcia miertelnego.
W wywiadzie naley ustali: charakter dolegliwoci, co je nasila, agodzi, czy byy
podobne incydenty w przeszoci, rozpoznane schorzenia u pacjenta i ewentualny przebieg
leczenia. Uwaga! Chory moe mie problem z mwieniem. Odpowiada krtkim zdaniami,
chwytajc w przerwach oddech.
Objawy: narastaj bardzo szybko:
duszno (wysikowa, spoczynkowa nasilajca si w pozycji lecej), przyspieszony
oddech (w bardzo zawansowanym stadium moe ulec zwolnieniu),
kaszel nasilajcy si w nocy odkrztuszaniem pienistej, rowawo zabarwionej
wydzieliny,
sinica skry i bon luzowych,
przyspieszona akcja serca (w bardzo zaawansowanym stadium moe ulec zwolnieniu),
konieczno oddawania moczu w porze nocnej (nykturia),
uczucie lku, dyskomfortu w klatce piersiowej,
osabienie,
zaburzenia wiadomoci,
ttnicze cinienie skurczowe ulega obnieniu wraz z narastaniem objaww wstrzsu
kardiogennego.
Rozpoznanie rnicowe: obejmuje przewlek obturacyjn chorob puc, zawa prawej
komory serca, tamponad serca, zator ttnicy pucnej oraz zapalenie puc.
Ocena: Uwaga! Leczenia nie naley opnia ze wzgldu na szczegow diagnostyk.
W zapisie EKG mona stwierdzi cechy zawau serca, jego niedokrwienia czy te
wystpujce zaburzenia rytmu serca. Podczas osuchiwania s syszalne rzenia
drobnobakowe u podstaw puc. Moe pojawi si trzeci ton serca. Pomocne jest rwnie
zdjcie RTG klatki piersiowej ukazujce poszerzenie rdpiersia oraz rdmiszowe
nagromadzenie pynu a do rozlanych naciekw pcherzykowych. Badania laboratoryjne
wykonywane s w celu ustalenia poziomu biochemicznych markerw uszkodzenia minia

20
sercowego (cTn, CK-MB, h-FABP), istnienia stanu zapalnego (morfologia), zaburze
elektrolitowych i niewydolnoci nerek (stenie elektrolitw i kreatyniny). Pacjent
z obrzkiem puc jest okrelany jako osoba posiadajca IV klas niewydolnoci serca skali
niewydolnoci serca wg Nowojorskiego Stowarzyszenia Serca (New York Heart Associacion,
NYHA).
Jest to klasyfikacja (1964 r.) opierajc si na ocenie aktywnoci fizycznej pacjenta,
w tym jego moliwoci w zakresie wykonywania codziennych czynnoci.
Klasa I brak ogranicze aktywnoci fizycznej. Podstawowa aktywno fizyczna nie
powoduje zmczenia, koatania serca czy dusznoci.
Klasa II pacjent z niewielkim ograniczeniem aktywnoci. Dobre samopoczucie w czasie
odpoczynku. Podstawowa aktywno fizyczna powoduje zmczenie, koatanie serca czy
duszno.
Klasa III pacjent ze znacznym ograniczeniem aktywnoci. Dobre samopoczucie
w czasie odpoczynku. Mniejsza ni podstawowa aktywno fizyczna powoduje
zmczenie, koatanie serca czy duszno.
Klasa IV pacjent nie moe wykonywa jakiejkolwiek aktywnoci fizycznej. Objawy
niewydolnoci serca wystpuj w spoczynku i przy niewielkiej aktywnoci fizycznej.
zastosowanie u pacjenta pozycji psiedzcej/lecej, wyeliminowanie jakiegokolwiek
wysiku fizycznego i ograniczenie stresu,
zastosowanie tlenoterapii o przepywie 48 l/min przez mask lub wsy tlenowe, lub
intubacja w zaleno od stanu pacjenta i wynikw bada,
zbadanie ttna,
zabezpieczenie dostpu do yy,
zastosowanie leczenia przyczynowego (np. zawau serca, tamponady, zaburze rytmu
serca) oraz objawowego: naley jak najszybciej zmniejszy obcienie serca poprzez
podanie nitrogliceryny (rozszerza yy i w mniejszym stopniu ttniczki), furosemidu
(zmniejszenie zastoju w pucach), lekw: -blokerw, -adrenolitycznych (leki z grupy
blokujacych receptory -adrenergiczne), glikozydw nasercowych (zwikszenie
kurczliwoci, pobudliwoci serca, zwolnienie przewodzenia i akcji serca). Zaleca si
take podawanie lekw uspokajajcych, morfiny,
zastosowanie leczenia przeciwwstrzsowego (Levonor, Dopamina, Dobutamina)
w zalenoci od wartoci cinienia oraz narastania objaww wstrzsu kardiogennego,
zapewnienie dronoci drg oddechowych (odsysanie),
zapewnienie pacjentowi wsparcia psychicznego, komfortu cieplnego,
pacjenta z obrzkiem puc naley jak najszybciej przetransportowa do szpitala do
Oddziau Intensywnej Terapii (OIT) (w pozycji siedzcej).
Nadcinienie ttnicze
Jest to stan, w ktrym warto cinienia ttniczego krwi jest wysza ni 140 mm Hg dla
cinienia skurczowego lub 90 mm Hg dla rozkurczowego. Moe przebiega jako nadcinienie
pierwotne (samoistne bez ustalonej przyczyny) lub wtrne (jest konsekwencj ju toczcego
si procesu chorobowe np. nerek). Lk, bl, przedawkowanie lekw mog by przyczyn
nadcinienie przemijajcego. U wikszoci chorych nadcinienie jest schorzeniem
przewlekym i wymagajcym dugotrwaego leczenia. Izolowane podwyszenie cinienia

21
rozkurczowego nie przekraczajce 115 mm Hg bez objaww ostrego uszkodzenia narzdw
docelowych nie wymaga nagej pomocy medycznej.
Objawy:
bez objaww,
chwiejno emocjonalna, trudnoci koncentracji, bezsenno,
przypieszona czynno serca,
uczucie gorca,
ble, zawroty gowy.
Rozpoznanie rnicowe obejmuje przeom nadcinieniowy.
Ocena: pomiar cinienia ttniczego krwi w stanie spoczynku fizycznego i psychicznego.
Postpowanie ratownicze obejmuje wyjanienie pacjentowi i jego rodzinie: istoty
choroby, zasad leczenia dietetycznego, koniecznoci systematycznego badania i leczenia
u lekarza pierwszego kontaktu, ograniczenia alkoholu, zaprzestania palenia papierosw,
normowania masy ciaa, zwikszenia aktywnoci ruchowej (minimum 34 razy w tygodniu
przez 3040 min).
Stany nage i naglce w przebiegu nadcinienia ttniczego

S to stany, charakteryzujce si podwyszeniem ttniczego cinienia rozkurczowego
powyej 115 mm Hg. Moe przebiega bez wystpienia objaww uszkodzenia narzdw lub
z przerostem lewej komory oraz z wystpowaniem zaawansowanych zmian narzdowych.
W wywiadzie naley ustali charakter objaww, rozpoznane dotychczas choroby oraz
systematyczno w ich leczeniu.
Objawy czsto nie s charakterystyczne:
bl gowy,
neurologiczne objawy ogniskowe,
zaburze widzenia,
bl w klatce piersiowej lub duszno.
Ocena: podwyszone cinienie ttnicze krwi. Podczas badania fizykalnego stwierdza si
obecno tonu czwartego lub unoszcego uderzenia koniuszkowego (albo obydwu tych
objaww).
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: nadcinienie ttnicze przemijajce i rzekome (bd
w pomiarze).
zastosowanie u pacjenta pozycji najbardziej komfortowej,
zbadanie ttna,
pobranie materiau do bada laboratoryjnych (oznaczenie stenia elektrolitw,
kreatyniny, mocznika, badanie oglne moczu),
zastosowanie leczenia przyczynowego (np. schorzenia nerek) oraz objawowego. Celem
leczenia jest takie obnienie wartoci cinienia ttniczego krwi, aby rednie cinienie
ttnicze (tj. warto cinienia rozkurczowego plus jedna trzecia cinienia ttna) obniyo
si o 2025%. W tym celu podawane s leki tj: nitrogliceryna (szczeglnie u pacjentw
z OZW i obrzkiem puc), alfa-blokery (np. Ebrantil doylnie 12,550 mg) i beta-

22
blokery, lek blokujcy kana wapniowy (np. Cordafen), inhibitor konwertazy
(np. Kaptopril 12,5 mg), leki moczopdne,
umieszczenie pacjenta w Oddziale celem obserwacji i dalszego leczenia.
Wstrzs. Rodzaje wstrzsu. Rozpoznawanie wstrzsu

Wstrzs czyli cikie hemodynamiczne zaburzenie doprowadzajce do niedokrwienia,
niedotlenienia tkanek wanych dla ycia narzdw (mzgu, serca, nerek).
Wyrnia si: wstrzs hipowolemiczny (spowodowany wzgldnym lub bezwzgldnym
obnieniem objtoci krwi krcej), kardiogenny (w ktrym serce nie spenia roli pompy
ssco-toczcej zmniejszenie minutowej objtoci wyrzutowej przy zachowanej prawidowej
objtoci krwi krcej) oraz wstrzs spowodowany niedomog regulacji krenia
obwodowego, jego odmian jest wstrzs anafilaktyczny (spowodowany rozszerzeniem
oyska naczyniowego) i septyczny (uwarunkowany wieloczynnikowo). Inne rodzaje wstrzsu
(hemolityczny, toksyczny, endokrynologiczny) maj mniejsze znaczenie kliniczne.
Wstrzs hipowolemiczny najczciej spowodowany jest krwotokiem (np. w wyniku
urazu) lub utrat pynu pozakomrkowego (np. w biegunkach, nadmiernym drenau
pooperacyjnym, oparzeniu).
Objawy: zale od objtoci krwi utraconej, szybkoci tej utraty i wydolno danego
organizmu:
okres wyrwnania utrata do 15% objtoci krwi krcej: nieznacznie przyspieszona
praca serca, uczucie zimna, wzmoone pragnienie,
wstrzs niezbyt ciki utrata 1530% krwi krcej (okoo 8001500 ml): tachykardia,
tachypnoe, niepokj, pobudzenie, wyduony czas wypeniania kapilarnego, diureza
godzinowa wynosi 2030 ml, skra blada, chodna,
wstrzs rednio-ciki utrata 3040% krwi krcej (okoo 2000 ml): wyrana
tachykardia i tachypnoe, czas nawrotu kapilarnego przekraczajcy 2s, niepokj,
pobudzenie, zmieniony og wrae zmysowych, obnienie ttniczego cinienia
skurczowego krwi < 100 mmHg, yy szyjne zapadnite (w pozycji lecej),
wstrzs ciki utrata powyej 40% krwi krcej: znaczna tachykardia, ttno prawie
niewyczuwalne, zaburzenia rytmu serca, objawy niedokrwienia serca w zapisie EKG,
wyrane obnienie ttniczego cinienia skurczowego krwi < 60 mmHg, brak diurezy,
zimna lepka skra, obniony poziom wiadomoci, utrata wiadomoci, szerokie prawie
niereagujce renice, zatrzymanie krenia.
Wstrzs kardiogenny jest spowodowany niewydolnoci minia sercowego, zawaem
czy zaburzeniami rytmu serca.
Objawy:
duszno, tachypnoe, tachykardia, obnienie ttniczego cinienia skurczowego
< 80 mmHg,
obrzk puc.
Wstrzs anafilaktyczny wywoany jest reakcj alergiczn

Objawy:
ograniczenie miejscowej reakcji skrnej bez znaczenia klinicznego,
zawroty, ble gowy, niepokj oraz miejscowe reakcje skrne (pokrzywka, wid),
tachypnoe, tachykardia, obnienie ttniczego cinienia skurczowego < 80 mmHg,
nudnoci i wymioty,
objawy napadu dychawicy oskrzelowej, zatrzymanie krenia.

23
Wstrzs septyczny spowodowany jest uszkodzeniem przez cytokininy prozapalne wielu
narzdw, rozsiane wykrzepianie rdnaczyniowe i wywoane tym zaburzenia metaboliczne.
Objawy:
temperatura cia > 38C, lub < 36C, niepokj, pobudzenie,
czstoskurcz powyej 90/min, tachypnoe,
zmiany skrne, samoistne krwawienia.
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: wstrzs hipowolemiczny i kardiogenny (wypenienie
y szyjnych).
Ocena: analiza wywiadu, wartoci ttna, cinienia ttniczego krwi, orodkowego cisnienia
ylnego, diurezy, obrazu klinicznego oraz wynikw bada.
zastosowanie u pacjenta pozycji lecej, we wstrzsie kardiogennym
psiedzcej/lecej,
zbadanie ttna,
orodkowego cinienia ylnego, diurezy, zapis EKG, ocena saturacji),
pobranie materiau do bada laboratoryjnych (oznaczenie morfologii krwi, hematokrytu,
ste hemoglobiny, elektrolitw, kreatyniny, mocznika, wskanikw krzepnicia).
analizowanie wynikw gazometrii,
zaoenie cewnika do pcherza moczowego i analizowanie wielkoci diurezy godzinowej,
zastosowanie leczenia przyczynowego oraz objawowego. Celem leczenia jest przede
wszystkim wypenienie oyska naczyniowego (z wyjtkiem wstrzsu kardiogennego).
W tym celu podawane s rodki koloidowe o cinieniu onkotycznym wikszym ni
osocze (dekstran, hydroksyetylowana skrobia HES i roztwory elatyny), izotoniczne
krystaliczne roztwory soli (np. pyn Ringera), stone roztwory NaCl, oraz koncentraty
krwinek czerwonych. We wstrzsie hipowolemicznym naley wdroy jednoczenie
leczenie kwasicy nieoddechowej (metabolicznej) buforem wodorowglanowym oraz
zapobieganie rozwiniciu si przednerkowej niewydolnoci nerek oraz ostrego zespou
oddychania ARDS. W leczeniu wstrzsu kardiogennego oprcz leczenia
przyczynowego np. niewydolnoci krenia, zawau wane jest podawanie
dopaminy/dobutaminy. We wstrzsie anafilaktycznym podstawowymi elementami terapii
s: eliminacja alergenu oraz podawanie adrenaliny, lekw przeciwhistaminowych
i rozszerzajcych drogi oddechowe. W leczeniu wstrzsu septycznego istotne znaczenie
ma antybiotykoterapia, wyrwnanie kwasicy oraz leczenie powika.
zapewnienie wsparcia psychicznego i komfortu cieplnego,
umieszczenie pacjenta w Oddziale Intensywnej Terapii (OIT).

1. Czym charakteryzuje si bl w klatce piersiowej?
3. Jaki jest obraz kliniczny w ostrym zespole wiecowym?
4. Ktre zaburzenia rytmu serca wiadcz o stanie zagroenia ycia?
5. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec chorego z obrzkiem puc?

24
6. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec pacjenta z nadcinieniem ttniczym?
7. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec pacjenta w poszczeglnych rodzajach
wstrzsu?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Ustal schemat postpowania wobec pacjenta uskarajcego si na ciar uciskajcy
mostek, z jednoczesnym uczuciem blu promieniujcego do lewej rki i opatki.

1) oceni wiadomo i oddech pacjenta,
2) zastosowa u pacjenta pozycj siedzc, wyeliminowa wysiek fizyczny i ograniczy
stres,
3) zastosowa tlenoterapi o przepywie 48 l/min przez mask lub wsy tlenowe,
4) zbada ttno,
5) zabezpieczy dostp do yy,
6) przeprowadzi szybki wywiad z pacjentem, ewentualnie z jego rodzin,
7) zbada pozostae parametry yciowe (pomiar cinienia ttniczego krwi),
8) podczy elektrody EKG,
9) oceni zapis EKG,
10) oznaczy poziom stenia glukozy oraz markerw uszkodzenia minia sercowego:
cTn, CK-MB, h-FABP we krwi,
11) podczy pulsoksymetr,
12) oceni saturacj,
13) okaza wsparcie psychiczne choremu,
14) zapewni komfort cieplny pacjentowi,
15) wdroy standard postpowania w zalenoci od wynikw bada,
16) oceni wyniki swoich dziaa,
17) udokumentowa wyniki oceny stanu pacjenta oraz wykonane czynnoci.

aparat do mierzenia cinienia, stetoskop,
elektrokardiogram,
pulsoksymetr,
glukometr,
kardiotesty,
zestaw do tlenoterapii,
zestaw do zaoenia obwodowej drogi ylnej,
koc termiczny,
fantom,

25
wiczenie 2
Ustal schemat postpowania wobec pacjenta uskarajcego si na niepokj, uczucie
zimna, bl rozpierajcy w klatce piersiowej, trudnoci z oddychaniem,. Pacjent jest blady i ma
krople potu na czole.

2) zastosowa u pacjenta pozycj psiedzc/lec, wyeliminowa wysiek fizyczny
i ograniczy stres,
4) zbada ttno,
6) zbada pozostae parametry yciowe (pomiar cinienia ttniczego krwi),
8) podczy elektrody EKG,
9) oceni zapis EKG,
10) oznaczy poziom stenia glukozy oraz markerw uszkodzenia minia sercowego: cTn,
CK-MB, h-FABP we krwi,
11) podczy pulsoksymetr,
12) oceni saturacj,
13) zaoy cewnik do pcherza moczowego i analizowa wielko diurezy godzinowej,
15) wdroy standard postpowania we wstrzsie kardiogennym,
16) zapewni drono drg oddechowych i waciw wentylacj,
17) oceni nasilanie si objaww wstrzsu oraz efekt podjtych dziaa,

elektrokardiogram,
pulsoksymetr,
kardiotesty,
zestaw do cewnikowania pcherza moczowego,
zestaw lekw przeciwwstrzsowych,
koc termiczny,
fantom,

26
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z blem w klatce
piersiowej?
2) zdefiniowa pojcie: ostry zesp wiecowy?
3) rozpozna ostry zesp wiecowy (OZW)?
4) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z OZW?
5) rozpozna zaburzenia rytmu serca zagraajce yciu chorego?
6) zaplanowa postpowanie ratownicze w zaburzeniach rytmu serca?
7) zdefiniowa pojcie obrzku puc?
8) rozpozna obrzk puc u chorego?
9) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z obrzkiem puc?
10) zdefiniowa pojcie: nadcinienie ttnicze?
11) rozpozna stany nage w nadcinieniu ttniczym?
12) zaplanowa postpowanie ratownicze z osob z nadcinieniem
ttniczym?
13) rozpozna objawy wstrzsu?
14) zaplanowa postpowanie ratownicze z pacjentem we wstrzsie
hipowolemicznym?
15) zaplanowa postpowanie ratownicze z pacjentem we wstrzsie
kardiogennym?

27
4.4. Ostre choroby ukadu oddechowego
Niewydolno oddechowa
Jest to stan przebiegajcy z zaburzeniem czynnoci ukadu oddechowego doprowadzajcy
do upoledzenia wymiany gazowej w pucach i do spadku stenia parcjalnego tlenu.
Terminem ostrej niewydolnoci oddechowej okrelamy stan, w ktrym prno tlenu we
krwi ttniczej (pO2) wynosi mniej ni 60 mm Hg (8,0 kPa) hipoksemia, lub prno
dwutlenku wgla (pC02) powyej 50 mm Hg (6,7 kPa) hiperkapnia. Tym zaburzeniom
gazometrycznym towarzyszy obnienie pH krwi do wartoci mniejszej ni 7,35. U niektrych
chorych np. z przewlek obturacyjn chorob puc (p.o.ch.p) niewydolno oddechow
rozpoznaje si gdy prno C02 wzrasta powyej wartoci wyjciowych i jednoczenie
nastpuje obnienie pH surowicy krwi. Istnieje wiele przyczyn niewydolnoci oddechowej:
np. choroby serca, wstrzs, schorzenia ukadu nerwowego, opucnej, puc, ciao obce
w drogach oddechowych, urazy klatki piersiowej, czy dziaanie lekw, alkoholu.
Objawy: duszno, tachypnoe, sinica, tachykardia, dezorientacja, spltanie, niepokj, lk,
agodne nadcinienie ttnicze, obkurczenie obwodowych naczy krwiononych. Pniej:
bradykardia, hipotensja, sinica, utrata przytomnoci i zatrzymanie krenia.
Ocena: analiza wywiadu, wartoci gazometrii krwi ttniczej (czciowa niewydolno
spadek p02, cakowita spadek p02 i wzrost pC02) oraz obrazu klinicznego. Pomocne jest
w diagnostyce zdjcie RTG klatki piersiowej, EKG i inne badania.
ocena wiadomoci i oddechu pacjenta,
zastosowanie u pacjenta pozycji siedzcej, wyeliminowanie wysiku fizycznego
i ograniczenie stresu,
zastosowanie tlenoterapii w takiej iloci, aby uzyska saturacj co najmniej 90%,
zbadanie ttna,
zapewnienie podwjnego obwodowego dostpu donaczyniowego,
saturacji),
przeprowadzenie szybkiego wywiadu z pacjentem, ewentualnie z jego rodzin,
systematyczne analizowanie wartoci gazometrii,
zastosowanie leczenia ukierunkowanego przede wszystkim na przyczyn niewydolnoci
oraz leczenia objawowego,
zapewnienie dronoci drg oddechowych,
wykonanie intubacji i prowadzenie wentylacji mechanicznej u chorych, u ktrych pO2 jest
poniej 50 mmHg, a pH krwi ttniczej jest nisze ni 7,30,
Niedrono drg oddechowych

Schemat postpowania zosta omwiony w module resuscytacja kreniowo-
-oddechowa.

28
Stan astmatyczny
Jest to lekooporny, przeduajcy si i zagraajcy yciu napad dusznoci astmatycznej.
Astma oskrzelowa to zesp chorobowy wywoany odwracalnym, napadowym zweniem
drg oddechowych, ktre spowodowane jest skurczem nadwraliwych oskrzeli, obrzkiem
bony luzowej i nadprodukcj wydzieliny przez gruczoy luzowe.
Objawy:
silna duszno wydechowa utrudniajca mwienie,
orthopnoe (typ dusznoci pojawiajcy si w pozycji lecej, a ustpujcy w pozycji
siedzcej, kiedy to w czasie podparcia aktywacji ulegaj pomocnicze minie
oddechowe),
tachypnoe > 25/min z towarzyszcym wistem,
tachykardia > 120/min, pniej bradykardia,
ttno paradoksalne (przy amplitudzie cinie > 10 mmHg),
sinica,
zaburzenia wiadomoci.
Ocena: osuchowo wyciszone szmery oddechowe, gazometria krwi.
ocena wiadomoci i zbadanie oddechu pacjenta,
zbadanie ttna,
saturacji),
wlew cigy (PWE, NaCl 0,9%),
zastosowanie lekw z grupy glikokortykoidw (np. Solu-Medrol), 2-mimetykw
(np. Salbutamol), metyloksantynw (aminophilina). U chorych z zaburzeniami
wiadomoci zaleca si podawanie adrenaliny podskrnie,
Przewleka obturacyjna choroba puc

Jest to zesp chorobowy charakteryzujcy si postpujc, przewlek dusznoci
i utrudnieniem przepywu powietrza wydechowego, spowodowanym przez wzrost oporu lub
zmniejszenie si przekroju oskrzelikw i maych oskrzeli. Zmiany te nie ustpuj pod
wpywem lekw broncholitycznych i glikokortysteroidw. Moe przebiega pod postaci
rozedmy puc lub przewlekego zapalenia oskrzeli. Najwaniejszym czynnikiem ryzyka
p.o.ch.p. jest palenie papierosw.
Objawy: wisty, duszno wysikowa, orthopnoe, oddychanie przez niedomknite usta,
kaszel, osabienie, pniej objawy przewlekej niewydolnoci prawo-komorowej (serce pucne
rozszerzenie y szyjnych, obrzki obwodowe i powikszenie wtroby) i niewydolnoci
oddechowej.

29
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: niewydolno krenia, obecno ciaa obcego,
zatorowo pucn, reakcj anafilaktyczn, zapalenie puc, astm oskrzelow, grulic, rak
oskrzela i odm opucnow.
Ocena: gazometria krwi, RTG klatki piersiowej, badania laboratoryjne.
zastosowanie tlenoterapii o przepywie 246 l/min przez mask lub wsy tlenowe.
Uwaga! Naley podawa jak najmniejsz ilo tlenu konieczn do utrzymania wysycenia
krwi tlenem na poziomie 90%,
zbadanie ttna,
saturacji, wartoci gazometrii),
zastosowanie lekw z grupy antybiotykw (konieczno leczenia istniejcego stanu
zapalnego) glikokortykoidw (np. Solu-Medrol), 2-mimetykw (np. Salbutamol) lub
antycholinergicznych, metyloksantynw (aminophilina),
edukowanie pacjenta w zakresie zaprzestania palenia papierosw,
umieszczenie w szpitalu pacjenta w szczeglnoci z zapaleniem puc, przewlek
niewydolnoci krenia lub z innymi wspistniejcymi schorzeniami.
Zator ttnicy pucnej

Zator ttniczy pucnej to stan, w ktrym zakrzep ylny (a niekiedy inna substancja) jest
materiaem zatorowym powodujcym zamknicie ttnicy pucnej. Do najczstszych
czynnikw ryzyka tej choroby nale choroby serca (np. zawa serca), zakrzepica y
gbokich, cia, zastj ylny, dugotrwae unieruchomienie czy uraz.
Objawy: zale od wielkoci zajtego naczynia, s bardzo rnorodne, co stanowi
trudno diagnostyczn. Najczciej wystpuje: bl w klatce piersiowej o charakterze
opucnowym, duszno i krwioplucie. Dodatkowo moe pojawi si: tachykardia, tachypnoe,
kaszel, niepokj, poty, omdlenie, objawy prawokomorowej niewydolnoci krenia lub
zatrzymanie krenia.
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: zawa serca, rozwarstwiajcy ttniak aorty, zapalenie
chrzstek ebrowych, p.o.ch.p., zamanie eber, perforacj przeyku, zapalenie puc, astm
oskrzelow i odm opucnow.
Ocena: osuchowo rzenia i wzmoony drugi ton serca, w zapisie EKG wystpuje
tachykardia zatokowa i nieswoiste zaburzenia odcinka ST-T, jednak najbardziej swoistym
elektrokardiograficznym objawem zatorowoci pucnej jest klasyczny objaw gbokiego
zaamka S w odprowadzeniu I z zaamkiem Q i odwrconym zaamkiem T w odprowadzeniu
III, gazometria krwi, RTG klatki piersiowej (zwykle prawidowy), badania laboratoryjne.

30
zbadanie ttna,
zastosowanie podawania lekw podwyszajcych cinienie ttnicze krwi (dopamina) oraz
przeciwzakrzepowych (heparyna) i tromblolitycznych (np. streptokinaza),
umieszczenie chorego w szpitalu.
Krwawienie z drg oddechowych

Objaw: krwioplucie, czyli wykrztuszanie krwi, ktrej rdo znajduje si poniej krtani.
Moe wystpowa jako odkrztuszanie plwociny podbarwionej krwi lub jako krwotok
(masywne krwioplucie ponad 100 ml krwi na godzin lub ponad 300500 ml w cigu doby).
Kady przypadek krwioplucia u pacjenta musi by bardzo dokadnie poddany diagnostyce.
Przyczyn odkrztuszania plwociny podbarwionej krwi najczciej jest przewleke
zapalenie oskrzeli. Krwioplucie moe wystpowa w przebiegu: zapalenia, ropnia, grulicy
puc, rozstrzenia, raka oskrzeli, zawau puca czy urazu puca. Nasilenie objaww zaley od
rodzaju schorzenia prowadzcego do krwioplucia oraz od objtoci wykrztuszanej krwi.
Najczciej zgaszany w czasie wywiadu jest kaszel, bl w klatce piersiowej, duszno.
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: krwawienie z nosa, garda, krtani i z grnego odcinka
przewodu pokarmowego.
Ocena obejmuje wywiad i obraz kliniczny. Wykonuje si zdjcie RTG klatki piersiowej,
bronchoskopi oraz badania laboratoryjne (morfologia krwi, gazometria, czas krwawienia
i krzepnicia, elektrolity, mocznik, kreatynina, glukoza, grupa krwi).
ocena wiadomoci i zbadanie oddechu pacjenta,
zbadanie ttna,
zastosowanie witaminy K (przy minimalnym krwiopluciu), lekw uspokajajcych (bardzo
ostronie nie doprowadzajc do zahamowania odruchu kaszlowego) oraz uzupenienie
pynw,
zapewnienie dronoci drg oddechowych oraz waciwego oddychania i krenia,
Zapalenie puc
Jest to ostry lub przewleky stan zapalny, obejmujcy przestrze pcherzykow lub
tkank miszow. Podzia zapalenia puc uwzgldnia zmiany anatomiczne (np. patowe,

31
rdmiszowe), etiologi (np. bakteryjne, zachystowe) oraz kryteria kliniczne (pierwotne,
wtrne, ostre, przewleke).
Objawy: nagy pocztek z gorczk, dreszczami, kaszlem i narastajc dusznoci, ktrej
towarzyszy poruszanie skrzydekami nosa. Pniej wystpuje odkrztuszanie
czerwonobrunatnej wydzieliny i bl w klatce nasilajcy si przy oddechu.
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: grulic, grzybic puc, raka oskrzeli i ciao obce
w drogach oddechowych.
Ocena, obejmuje wywiad i obraz kliniczny. Osuchowo stwierdza si szmer oddechowy
oskrzelowy, rzenia dwiczne oraz wyrane przewodzenie gosowe. Wykonuje si zdjcie
RTG klatki piersiowej (w ktrym s widoczne zacienienia wielkoplamiste) oraz badania
laboratoryjne (OB., leukocytoza).
zbadanie ttna,
zastosowanie leczenia przede wszystkim antybiotykoterapi oraz leczenie objawowe,

1. Czym charakteryzuje si ostra niewydolno oddechowa?
2. Jaki jest obraz kliniczny w stanie astmatycznym?
3. Jaki jest obraz kliniczny w p.o.ch.p?
4. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec chorego z zatorem ttnicy pucnej?
5. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec pacjenta z krwiopluciem?
6. Jaki jest obraz kliniczny w zapaleniu puc?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Pobierz krew woniczkow w celu wykonania badania gazometrycznego.

2) przygotowa zestaw,
5) zaoy rkawiczki,

32
6) przygotowa noyk, wacik lub gazik,
7) ucisn opuszk palca w celu wykonania przekrwienia skry,
8) zdezynfekowa miejsce nakucia,
9) odczeka a rodek dezynfekujcy wyparuje,
10) naku energicznie przygotowane miejsce noykiem,
11) pobra krople krwi do mikropipety,
12) zabezpieczy miejsce nakucia gazikiem,
13) uporzdkowa zestaw,
14) oznaczy prbk krwi i przekaza do laboratorium,
15) odnotowa wykonanie badania w dokumentacji pacjenta.

zestaw do pobierania krwi woniczkowej,
kapilary,
rkawiczki jednorazowe, gogle (okulary ochronne),
fantom,
wiczenie 2
Ustal schemat postpowania wobec pacjenta l. 68 uskarajcego si na duszno oraz
kaszel, ktry nasili si noc, kilka godzin temu. W wywiadzie podaje dugotrwae leczenie
astmy oskrzelowej od 10 lat. W badaniu fizykalnym: tachypnoe, tachykardia, wisty, szmer
oskrzelowy. Gazometria: prno tlenu pO2= 69 mmHg; prno dwutlenku wgla
pCO2= 39 mmHg.

2) zastosowa u pacjenta pozycj siedzc, wyeliminowa wysiek fizyczny i ograniczy
stres,
4) wdroy leczenie drog wziewn (o ile nie byo jeszcze stosowane),
5) zbada ttno,
7) zbada pozostae parametry yciowe (pomiar cinienia ttniczego krwi, ocena saturacji),
9) wdroy leczenie drog doyln,
11) oceni wyniki swoich dziaa,
12) wdroy standard postpowania w zalenoci od obrazu klinicznego i dalszych wynikw
bada,

pulsoksymetr,

33
zestaw lekw,
koc termiczny,
fantom,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z ostr
niewydolnoci oddechow?
2) zdefiniowa pojcie: stan astmatyczny?
3) rozpozna objawy p.o.ch.p?
4) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z zatorem ttnicy
pucnej?
5) rozpozna krwioplucie?
6) zaplanowa postpowanie ratownicze w zapaleniu puc?

34
4.5. Charakterystyka nagych zaburze metabolicznych
Charakterystyka nagych zaburze metabolicznych: cukrzyca

Cukrzyca jest to czsto dziedzicznie uwarunkowane, przewleke zaburzenie materii,
spowodowane niedoborem insuliny w organizmie. Istnieje podzia na cukrzyc typu I, II
(najczstsza posta), swoist (np. w zapaleniu trzustki) i ciarnych. Przebieg moe by
utajony (bez charakterystycznych objaww) lub jawny.
Objawy: cukrzycy jawnej to osabienie, wzmoone pragnienie (we wczesnym okresie
cukrzycy typu II rwnie aknienie), zwikszona diureza, pocenie si, uczucie widu,
bakteryjne zapalenie skry, utrata masy ciaa, zaburzenia widzenia i nocne kurcze ydek.
Do powika cukrzycy zalicza si makro- i mikroangiopatie (np. chorob wiecow,
neuropati, retinopati, nefropati).
Ocena obejmuje: wywiad, obraz kliniczny oraz oznaczenie stenia glukozy w surowicy
krwi, wydalania glukozy z moczem, cia ketonowych, test doustnego obcienia glukoz.
wdraanie leczenia farmakologicznego (leki doustne przeciwcukrzycowe pochodne
sulfonylomocznika i/lub insulina),
edukowanie pacjenta w zakresie koniecznoci wizyty u lekarza pierwszego kontaktu.
Hipoglikemia
Jest to stan spowodowany obnieniem stenia glukozy w surowicy poniej 50 mg/dl.
Przyczyn hipoglikemii jest wiele (np. niewydolno wtroby, nadnerczy, naduycie alkoholu
czy interakcja z innymi lekami). Jednak najczstsz przyczyn jest przedawkowanie insuliny
lub pochodnych sulfonylomocznika, znaczny wysiek, brak lub nieodpowiedni posiek.
Objawy: drenie ciaa, pocenie, uczucie koatanie serca, tachykardia, tachypnoe, ble
gowy, senno, zaburzenia wiadomoci (Uwaga! Objawy szybko narastaj).
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: padaczk, udar mzgu, zatrucie alkoholem,
zaburzenia psychiczne.
krwi.
zastosowanie u pacjenta pozycji lecej,
zbadanie ttna,
zapewnienie obwodowego dostpu donaczyniowego,
zbadanie pozostaych parametrw yciowych (okrelenie poziomu stenia glukozy
w surowicy krwi, pomiar cinienia ttniczego krwi),
zastosowanie leczenia przyczynowego i objawowego. Przy zachowanej wiadomoci
i niewielkiej hipoglikemii, podanie 520 g glukozy (np. cukierki, buka sodka, sok).
W cikiej hipoglikemii przetoczenie 25100 ml 40% roztworu glukozy. Po 20 minutach
rozwaenie podania kolejnej dawki lub podczenie we wlewie cigym 5% roztworu
glukozy do czasu uzyskania stenia glukozy w surowicy krwi okoo 200 mg/dl.
W przypadku braku dostpu ylnego podanie dominiowe 1g glukagonu,

35
edukowanie pacjenta, jego rodziny w zakresie diety cukrzycowej, znaczenia aktywnoci
ruchowej, samokontroli (pomiar stenia glukozy we krwi, cinienia ttniczego krwi),
koniecznoci systematycznego leczenia si,
rozwaenie umieszczenie chorego w szpitalu (stan pacjenta ulega szybkiej poprawie).
Hiperglikemia
Jest to stan spowodowany wzgldnym lub bezwzgldnym niedoborem insuliny (wzrost
stenia glukozy w surowicy powyej 300 mg/dl). W cukrzycy typu I hiperglikemia
charakteryzuje si wystpowaniem cukrzycowej kwasicy ketonowej (hiperglikemia,
ketonemia i kwasica), a w typie II piczki hiperosmolarnej (hiperglikemia,
hiperosmolarno i odwodnienie). Przyczyny: brak dotychczasowego leczenia lub zbyt mae
dawki lekw, zbyt obfite posiki, infekcje, uraz, stres, nadczynno tarczycy, zawa serca, leki
moczopdne i przeciwdepresyjne.
Objawy: osabienie, brak aknienia, pragnienie, nudnoci, wymioty, odwodnienie
(sucho skry, bon luzowych), skpomocz lub bezmocz, ble brzucha (piczka ketonowa),
tachypnoe, oddech Kussmaula, w oddechu wyczuwalny zapach acetonu (piczka ketonowa).
Odwodnienie objawia si niedocinieniem ttniczym krwi, odruchow tachykardi, such
skr, suchymi luzwkami.
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: hipoglikemi, piczk wtrobow, mocznicow,
zapa, wstrzs, choroby OUN (krwiak, uraz, padaczk), zatrucie alkoholem czy zaburzenia
psychiczne.
krwi.
zbadanie ttna,
zbadanie pozostaych parametrw yciowych (okrelenie poziomu stenia glukozy
w surowicy krwi, pomiar cinienia ttniczego krwi),
zaoenie cewnika do pcherza moczowego w celu okrelenia wielkoci diurezy,
uwzgldnienie w leczeniu odwodnienia i hiperomolarnoci pynw ustrojowych (roztwr
0,9% Na Cl 1 l/h przez pierwsze 23 h), niedobr insuliny, kwasic ketonow (insulina
krtkodziaajca, np. 510 j./h do czasu ustpienia ketozy i kwasicy we wlewie lub
dominiowo) i niedobr elektrolitw (np. potas 1020 mEq/l dodany do wlewu
doylnego, fosforanw 50 mmol/24h). Uwaga! Obnianie stenia glukozy nie powinno
przekracza 100 mg/dl na godzin,
edukowanie pacjenta, jego rodziny w zakresie diety cukrzycowej, znaczenia aktywnoci
ruchowej, samokontroli (pomiar stenia glukozy we krwi, cinienia ttniczego krwi),
koniecznoci systematycznego leczenia si,
umieszczenie chorego na OIT.

36
Badanie glikemii
Do oznaczenia stenia glukozy w surowicy krwi stosuje si urzdzenie zwane
glukometrem. W obecnej chwili dostpne s glukometry wielu firm. Okrelaj one poziom
glukozy najczciej w 5 sekund. Do kadego glukometru musz by dopasowane paski
testowe. Pamitaj, aby po otwarciu nowego opakowania paskw koniecznie wyj stary klucz
kodujcy z aparatu i zastpi go nowym. Jest on zaczony do nowego opakowania paskw.
Glukometr po woeniu paska wskae numer kodu, musi on by zgodny z numerem paska. Na
zaznaczone miejsce na pasku na kropl krwi (woniczkowej, ylnej lub ttniczej).
Glekometr po kilku sekundach wskae warto glukozy. Podczas dokonywania pomiaru
stenia glukozy we krwi zawsze naley przestrzega zalece zawartych w instrukcji obsugi
danego aparatu pomiarowego. Pobrania krwi woniczkowej dokonuje si tak jak do badania
gazometrycznego.

1. Czym charakteryzuje si cukrzyca?
2. Jakie s przyczyny hipoglikemii?
3. Jaki jest obraz kliniczny w hipoglikemii?
4 Jakie s przyczyny hiperglikemii?
4. Jaki jest obraz kliniczny w hipreglikemii?
5. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec chorego w hipoglikemii?
6. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec pacjenta w hiperglikemii?
7. Jak dokonuje si oceny glikemii?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Pobierz krew woniczkow w celu oznaczenia glikemii.

5) zaoy rkawiczki,
6) przygotowa noyk/nakuwacz, wacik lub gazik,
7) woy pasek do glukometru,
8) sprawdzi zgodno kodu wywietlonego na ekranie z umieszczonym na opakowaniu
paska,
9) ucisn opuszk palca w celu wykonania przekrwienia skry,
10) naku energicznie przygotowane miejsce noykiem,
11) naoy kropl krwi na pasek,
12) zabezpieczy miejsce nakucia gazikiem,
13) odczyta wskazanie glukometru,
14) uporzdkowa zestaw,
15) odnotowa wynik badania w dokumentacji pacjenta.
37
zestaw do pobierania krwi woniczkowej,
mikropipety, glukometr,
rkawiczki jednorazowe, gogle,
fantom,
wiczenie 2
Ustal schemat postpowania wobec pacjentki l. 52 uskarajcej si na nage pogorszenie
si stanu zdrowia. Objawia si ono wzmoonym uczuciem godu, dreniami miniowymi,
przyspieszonym i pytkim oddechem. W wywiadzie podaje leczenie choroby niedokrwiennej
serca od 3 lat oraz cukrzycy od 5 lat. W badaniu fizykalnym: ttno szybkie, dobrze
wyczuwalne, nieznacznie podwyszone cinienie krwi, pot na ciele.

1) zastosowa u pacjenta pozycj siedzc lub lec, okaza wsparcie psychiczne choremu,
2) zbada poziom glukozy w surowicy krwi,
3) oceni warto poziomu glukozy,
4) wdroy leczenie hipoglikemii (poda doustnie co sodkiego),
5) kontrolowa poziom glikemii i obraz kliniczny pacjentki,
6) oceni efekty podjtych dziaa,
7) wdroy edukacj pacjentki w zakresie sposobu leczenia dietetycznego,
farmakologicznego i koniecznoci samokontroli,

glukometr, zestaw do pobierania krwi woniczkowej,
paski testujce, rkawiczki,
zestaw lekw roztwory glukozy,
koc termiczny,
fantom,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcia hipoglikemii i hiperglikemii?
2) rozpozna objawy hipoglikemii?
3) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z hipoglikemi?
4) rozpozna objawy hiperglikemii?
5) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z hiperglikemi?
6) wykona pomiar glikemii?

38
4.6. Ostra niewydolno wtroby. Stany zapalne ukadu
moczowego. Ostra niewydolno nerek
Ostra niewydolno wtroby, piczka wtrobowa

Jest to stan przebiegajcy z upoledzeniem wszystkich czynno wtroby. Jego
najczstsz przyczyn jest wirusowe zapalenie wtroby, w drugiej kolejno zatrucie
zwizkami toksycznymi (np. zatrucie paracetamolem).
Objawy: taczka, zaburzenia krzepnicia i wiadomoci (od sennoci do piczki),
czsto towarzyszy niedocinienie, tachypnoe. Mog wystpi powikania: krwawienie
z przewodu pokarmowego, hipoglikemia, obrzk mzgu, ostra niewydolno nerek.
Ocena obejmuje: wywiad, obraz kliniczny i wyniki bada: stenie bilirubiny
(zwikszone), aktywno aminotransferaz (prawidowe lub zwikszone), amoniaku
(zwikszone), zasadowica pocztkowo nieoddechowa (metaboliczna), opukowo mona
stwierdzi zmniejszenie wymiarw wtroby.
zastosowanie u pacjenta pozycji lecej (przy objawach obrzku mzgu pozycja
z uniesieniem tuowia o 45),
zbadanie ttna,
zbadanie pozostaych parametrw yciowych (pomiar cinienia ttniczego krwi),
okrelenie poziomu elektrolitw w surowicy krwi i ich uzupenianie,
zaoenie cewnika do pcherza moczowego w celu okrelenia wielkoci diurezy,
uwzgldnienie w leczenia ograniczenia poday biaka, podanie lekw blokujcych
receptor H2, ewentualnie swoistych odtrutek (adekwatnie do zaytego zwizku
toksycznego),
zapewnienie moliwoci dializoterapii (przy niewydolnoci nerek),
umieszczenie chorego w OIT.
Stany zapalne ukadu moczowego

Kbuszkowe zapalenie nerek. Jest to stan wynikajcy z patologii kbuszkw nerkowych
bez objaww oglnoustrojowych lub jako powikanie rnorodnych schorze. Czst
przyczyn jest autoagresja wywoana infekcj paciorkowcow.
Objawy: moe przebiega bezobjawowo lub wystpuje: krwiomocz i biakomocz. Mog
wystpowa rwnie: obrzki (szczeglnie w obrbie twarzy), nadcinienie ttnicze, ble
gowy, okolicy ldwiowej, senno oraz brak apetytu,
Ocena obejmuje: wywiad, obraz kliniczny i wyniki bada: obecno krwinek
czerwonych, waeczkw czerwonokrwinkowych i biaka w moczu.
zbadanie ttna,

39
zastosowanie leczenia przyczynowego i objawowego,
edukowanie pacjenta, jego rodziny w zakresie diety, znaczenia aktywnoci ruchowej,
samokontroli (cinienia ttniczego krwi), koniecznoci systematycznego leczenia si,
Ostra niewydolno nerek (o.n.n)

Jest to stan wystpujcy nagle, przebiegajcy z szybko postpujcym upoledzeniem
(z reguy odwracalnym) czynnoci zewntrzwydzielniczych nerek z jednoczesn kumulacj
w ustroju toksycznych produktw przemiany materii. Wyrnia si ostr niewydolno nerek
przednerkow (np. we wstrzsie), nerkow (np. w kbuszkowym zapaleniu nerek)
i pozanerkow (np. w kamicy moczowej).
Obraz kliniczny obejmuje 4 fazy. Faza 1 okres uszkodzenia (objawy rnorodne, zalene
od przyczyny), faza 2 skpomoczu lub bezmoczu (obrzki, nadcinienie ttnicze, objawy
niewydolnoci krenia, brak apetytu, ble brzucha, nudnoci, wymioty, senno, zaburzenia
orientacji, niekiedy drgawki), faza 3 wielomoczu (objawy odwodnienia, zaburzenia rytmu
serca) i faza 4 zdrowienia (cofanie si objaww, poprawa samopoczucia chorego).
Rozpoznanie rnicowe obejmuje: czynnociowy skpomocz, przewlek niewydolno
nerek.
Ocena obejmuje wywiad: obraz kliniczny objto wydalanego moczu w cigu doby
i wyniki bada (postpujcy wzrost stenia kreatyniny, mocznika i potasu w surowicy,
kwasica metaboliczna, hiperfosfatemi, hipokalcemi, hiperurykemi).
zbadanie ttna,
orodkowego cinienia ylnego, monitorowanie zapisu EKG),
zaoenie cewnika do pcherza moczowego i analizowanie wielkoci diurezy godzinowej,
pobranie materiau do bada laboratoryjnych (oznaczenie morfologii krwi, hematokrytu,
ste hemoglobiny, elektrolitw, kreatyniny, mocznika, wskanikw krzepnicia),
analizowanie wynikw gazometrii,
zastosowanie leczenia przyczynowego (bardzo istotne!) oraz objawowego. Podawanie
lekw moczopdnych (np.furosemidu) oraz likwidujcych kwasic nieoddechow
(wodorowglan sodu). W okresie wielomoczu naley uwzgldni uzupenianie pynw
i potasu,
prowadzenie bilansu gospodarki wodno-elektrolitowej,
umieszczenie pacjenta w Oddziale Intensywnej Terapii (OIT) w celu wdroenia
dializoterapii.

40
Dializoterapia (hemodializa, hemofiltracja).
Jest to leczenie nerkozastpcze. Rozrniamy dializoterapi pozaustrojow (hemodializ
to przepuszczanie krwi pacjenta przez aparat dializacyjny, w ktrym odbywa si oddzielenie
toksycznych produktw przemiany materii od krwi) i otrzewnow (polegajc na
wpuszczeniu do jamy otrzewnej pynu dializacyjnego, ktry przez bon otrzewnow
pozyskuje toksyczne produkty przemiany materii). W stanach naglcych zastosowanie ma
tylko hemodializa.
Podczas hemodializy oczyszczanie krwi odbywa si poza organizmem pacjenta i jest
przeprowadzane za pomoc specjalnego aparatu, zwanego sztuczn nerk. Od ponad
pidziesiciu lat doskonalone s metody dializacyjne, produkowane s coraz
nowoczeniejsze i bezpieczniejsze urzdzenia, a przede wszystkim wytwarzane s coraz lepiej
tolerowane przez organizm bony dializacyjne, podstawowy element filtrw zwanych
dializatorami.
Wskazania do dializy to:
stenie mocznika w surowicy > 1625 mmol/1 (> 100150 mg/dl), stenie krea-
tyniny > 700900 umol/1 (> 810 mg/dl); diureza dobowa < 300 ml/24 h,
dobowe zwikszanie stenia mocznika czyli > 60 mg/dl),
hiperkaliemia i kwasica nieoddechowa niepodatna na leczenie zachowawcze,
przewodnienie groce wystpieniem obrzku puc i mzgu,
mocznicowe zapalenie osierdzia.
Dializoterapia jest jedyn szans na przeycie chorych z ostr i przewlek
niewydolnoci nerek.
Zasady i techniki cewnikowania pcherza moczowego

Cewnikowanie pcherza moczowego, czyli wprowadzenie cewnika do pcherza
moczowego. Celem tego zabiegu jest: oprnienie pcherza moczowego, pobranie moczu do
badania, czy zaoenie cewnika na stae (co umoliwia analiz objtoci godzinowej diurezy).
Zasady obowizujce przy zabiegu to: przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta, sprawne
wykonywanie czynnoci zgodnie z zasadami aseptyki i antyseptyki, poszanowanie intymnoci
pacjenta oraz jego ochrona przed ozibieniem.
Technika wykonania (wykonuje dwch uczniw):
3) zapewni intymno pacjentowi,
5) przygotowa psychicznie i fizycznie pacjenta (pozycja grzbietowa, paska, z nogami
ugitymi w kolanach i odwiedzionymi udami; u mczyzny nogi mog by
wyprostowane),
6) zaoy rkawiczki jednorazowe, gogle,
7) ustawi sprzt w okolicy stp pacjenta,,
8) zabezpieczy podkadami ko,
9) otworzy jaowy pakiet,
10) nasczy waciki/gaziki rodkiem dezynfekcyjnym,
11) wyj cewnik z opakowania zgodnie z zasadami aseptyki,
12) zaoy jaowe rkawiczki,
13) u kobiety rozchyli wargi sromowe, chwyci narzdzie z wacikiem i rodkiem
dezynfekcyjnym, zdezynfekowa wargi sromowe wiksze, mniejsze i ujcie cewki
moczowej (co najmniej pi gazikw), gaziki podaje osoba asystujca, odoy narzdzie,
chwyci cewnik podawany przez osob asystujc, po naoeniu na koniec cewnika 2%

41
lidokainy przez osob asystujc wprowadzi cewnik ruchem pobrotowym na
gboko 56 cm, odprowadzi mocz do miski nerkowatej i usun cewnik/lub wypeni
balon cewnika, podczy worek na mocz (po usuniciu cewnika ujcie cewki
zdezynfekowa wacikiem/gazikiem nasczonym rodkiem dezynfekcyjnym),
14) u mczyzny cofn napletek, chwyci narzdzie z wacikiem i rodkiem
dezynfekcyjnym, zdezynfekowa ujcie cewki moczowej (co najmniej trzy gaziki), gaziki
podaje osoba asystujca, odoy narzdzie, chwyci cewnik podawany przez osob
asystujc, po naoeniu na koniec cewnika 2% lidokainy przez osob asystujc
skierowa czonek prostopadle do podoa i wprowadzi cewnik na gboko ok. 10 cm,
obniy czonek, a nastpnie pocign lekko do przodu i wsuwa dalej cewnik, a do
pojawienia si moczu, odprowadzi mocz do miski nerkowatej i usun cewnik/lub
wypeni balon cewnika, podczy worek na mocz (po usuniciu cewnika ujcie cewki
zdezynfekowa wacikiem/gazikiem nasczonym rodkiem dezynfekcyjnym, a nastpnie
nasun napletek),
15) uporzdkowa odzie pacjenta, zestaw,
16) odnotowa wykonanie zabiegu w dokumentacji pacjenta.

1. Czym charakteryzuje si piczka wtrobowa?
2. Jaki jest obraz kliniczny piczki wtrobowej?
3. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec chorego w piczce wtrobowej?
4 Jaki jest obraz kliniczny kbuszkowego zapalenia nerek?
4. Jakie s przyczyny ostrej niewydolnoci nerek?
5. Jaki jest obraz kliniczny ostrej niewydolnoci nerek?
8. Jakie jest postpowanie ratownicze wobec chorego w o.n.n.?
9. Jak dokonuje si cewnikowania pcherza moczowego?
4.6.3. wiczenia
wiczenie 1
Pobierz drog cewnikowania mocz u kobiety w celu oznaczenia jego skadu.

1) poprosi koleank o pomoc,
2) przydzieli rol osoby asystujcej i wykonujcej cewnikowanie pcherza moczowego,
5) zapewni intymno pacjentce,
6) nawiza kontakt z pacjentk,
7) przygotowa psychicznie i fizycznie pacjentk (pozycja grzbietowa, paska, z nogami
ugitymi w kolanach i odwiedzionymi udami),
9) ustawi sprzt w okolicy stp pacjentki,
10) zabezpieczy podkadami ko,
11) otworzy jaowy pakiet,

42
12) nasczy waciki/gaziki rodkiem dezynfekcyjnym,
13) wyj cewnik z opakowania zgodnie z zasadami aseptyki,
14) zaoy jaowe rkawiczki,
15) rozchyli wargi sromowe, chwyci narzdzie z wacikiem i rodkiem dezynfekcyjnym,
zdezynfekowa wargi sromowe wiksze, mniejsze i ujcie cewki moczowej (co najmniej
pi gazikw), gaziki podaje osoba asystujca, odoy narzdzie, chwyci cewnik
podawany przez osob asystujc, po naoeniu na koniec cewnika 2% lidokainy przez
osob asystujc wprowadzi cewnik ruchem pobrotowym na gboko 56 cm,
odprowadzi mocz do miski nerkowatej i usun cewnik/lub wypeni balon cewnika,
podczy worek na mocz,
16) uporzdkowa odzie pacjentki, zestaw,
17) oznaczy prbki moczu i odda do analizy,
18) odnotowa wykonanie zabiegu w dokumentacji pacjentki.

maa poduszka, pociel,
zestaw do cewnikowania pcherza moczowego,
cewniki,
probwki,
rkawiczki jednorazowe i sterylne, gogle,
fantom,
wiczenie 2
Ustal schemat postpowania wobec pacjentki l. 46 uskarajcej si na nasilajce si
obrzki twarzy i koczyn dolnych, podwyszone wartoci cinienia ttniczego oraz
wzmoone pragnienie. Pacjentka zgaszaa take: osabienie, ze samopoczucie, bezsenno,
bl gowy, oraz wid skry. Pacjentka jest paczliwa i rozdraniona, martwi si
o rozpoznanie i dalsze ycie z chorob. Cinienie ttnicze 170/95 mm Hg, oddech 18/min,
ttno 90/ min. Diureza wynosi 18 ml/godzin.

2) zastosowa u pacjenta pozycj lec,
4) zbada ttno,
5) zapewni obwodowy dostp donaczyniowy,
6) zbada pozostae parametry yciowe (pomiar cinienia ttniczego krwi, monitorowanie
zapisu EKG, analizowanie wartoci gazometrii),
8) prowadzi bilans pynw,
9) oceni efekty podjtych dziaa,
10) zapewni komfort cieplny,
11) przetransportowa pacjentk do szpitala,

43
elektrokardiogram,
pulsoksymetr,
zestaw lekw,
miareczkowane naczynie do oznaczania iloci wydalanego moczu,
koc termiczny,
fantom,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie piczki wtrobowej?
2) rozpozna objawy piczki wtrobowej?
3) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta ze piczk
wtrobow?
4) rozpozna ostr niewydolno nerek?
5) zaplanowa postpowanie ratownicze u pacjenta z ostr
niewydolno nerek?
6) wykona cewnikowanie pcherza moczowego?

44
4.7. Wybrane choroby zakane
Przyczyny i objawy chorb zakanych

Chorob zakan nazywamy proces zachodzcy w organizmie ludzkim lub zwierzcym
w nastpstwie dziaania czynnika chorobotwrczego czynnika biologicznego, ktrym mog
by: grzyby, bakterie, krtki, riketsje i wirusy. Cechami charakterystycznym chorb
zakanych s: zakaenie, okres wylegania, pocztek choroby, okres objawowy i zdrowienia.
Przebieg kliniczny chorb zakanych jest rny, zaley od czynnika zakaenia, drogi
zakaenia, wieku pacjenta i wydolnoci danego organizmu. Do typowych objaww chorb
zakanych nale: gorczka i zmiany na skrze. Przebieg moe by ostry, podostry
i przewleky.
Grypa
Jest to ostra choroba zakana ukadu oddechowego spowodowana wirusem grypy. Droga
zakaenia: kropelkowa (np. podczas kichania). Nasilenie jej wystpowania ma miejsce wiosn
i jesieni.
Objawy gwatownie narastaj. Wystpuje: wysoka gorczka, dreszcze, ble gowy,
mini, garda, kaszel, brak apetytu, osabienie.
Postpowanie:
analizowanie obrazu klinicznego,
zastosowanie leczenia objawowego: podawanie lekw przeciwgorczkowych,
ograniczenie aktywnoci fizycznej i psychicznej pacjenta,
umieszczenie w szpitalu maych dzieci, osb starszych lub osb z grup wysokiego ryzyka
wystpienia powika (np. chorzy wyniszczeni, z nowotworami, zakaeni wirusem HIV).
Grulica
Jest to ostra choroba zakana ukadu oddechowego wywoana prtkiem grulicy, zwana
rwnie tuberkuloz. Droga zakaenia: kropelkowa. Wyrnia si take grulic ukadow,
ktra rozwija si midzy innymi w wzach chonnych, skrze, kociach oraz w innych
narzdach. Ta posta choroby rozprzestrzenia si drog pokarmow (np. po spoyciu mleka
krw). Zachorowaniu sprzyja: obniona odporno, niedoywienie, wystpowanie cukrzycy
czy pylicy.
Ocena obejmuje: wywiad, obraz kliniczny i wyniki bada: rentgenowskiego klatki
piersiowej, tomografii komputerowej, bronchoskopii oraz bakteriologicznego plwociny.
Objawy: pocztkowo choroba przebiega bezobjawowo, stopniowo pojawiaj si: brak
apetytu, utrata masy ciaa, kaszel, odkrztuszanie plwociny, poty, stany gorczkowe
i osabienie. Wraz z zaawansowaniem choroby pojawia si bl w klatce piersiowej, duszno,
krwioplucie.
ocena stanu oglnego pacjenta,
zastosowanie u pacjenta pozycji siedzcej,
zbadanie ttna,

45
saturacji, analiza wartoci gazometrii),
ograniczenie u pacjenta aktywnoci fizycznej i psychicznej,
odizolowanie w szpitalu osb z podejrzeniem o czynne prtkowanie oraz umieszczenie
w szpitalu osb z grup wysokiego ryzyka wystpienia powika,
zastosowanie leczenia przyczynowego (antybiotykoterapii) i objawowego
(np. tlenoterapia),
edukowanie pacjenta w zakresie higienicznego trybu ycia, koniecznoci leczenie
przyczyn i objaww oraz moliwoci pomoc spoecznej.
Wirusowe zapalenie wtroby

Jest to zapalenie wtroby najczciej spowodowane infekcj wirusow. Wyrnia si
kilka typw wirusowego zapalenia wtroby (WZW). WZW typu A (HAV) jest wynikiem
infekcji wirusem RNA na drodze pokarmowej w wyniku bezporedniego lub poredniego
kontaktu z wydalinami chorego. Okres inkubacji trwa okoo 6 tygodni. Zakaenie przebiega
beztaczkowo u wikszoci chorych. Nie ma postaci przewlekej ani stanu nosicielstwa.
WZW typu B (HBV) jest spowodowane wirusem DNA, ktry szerzy si drog pozajelitow.
Okres inkubacji wynosi do 6 miesicy. Cz pacjentw ma posta przewlek i pozostaje
nosicielami. WZW typu C (HCV) jest spowodowane wirusem DNA. Okres inkubacji HCV
wynosi do 6 miesicy. Choroba przebiega agodniej ni przy infekcji HBV. WZW typu D
(HDV, czynnik delta) jest spowodowane uszkodzonym wirusem, ktry moe ulega replikacji
jedynie w czasie ostrego lub przewlekego zakaenia HBV. HDV powoduje powane
zapalenie wtroby u chorych z trwajcym przewlekym zakaeniem HBV.
WZW typu E jest spowodowane wirusem RNA pochodzenia wodnego, wystpujcym
endemicznie w Meksyku, Azji i Afryce. Powoduje on piorunujce zapalenie wtroby
u ciarnych.
Objawy WZW: wystpuje faza prodromalna: brak apetytu, podwyszona temperatura
ciaa, osabienie i ze oglne samopoczucie. Faza taczkowa charakteryzuje si zaceniem
powok ciaa, ciemnym moczem i odbarwionymi stolcami. U osb zakaonych wirusem HBV
czsto wystpuj objawy pozawtrobowe np. ble staww.
Ocena: wtroba w badaniu palpacyjnym zazwyczaj jest powikszona i tkliwa. Moe
wystpowa zwikszona aktywno AIAT i AspAT, podwyszone stenie biaka, albumin
i glukozy w surowicy krwi i wyduony czas protrombinowy.
Postpowanie:
zbadanie ttna,
pobieranie materiaw do bada,
zastosowanie ewentualnie leczenia: uzupeniajcego pyny, przeciwwymiotnego,
podawanie witaminy K.
edukowanie pacjenta w zakresie przyczyn WZW i jego metod leczenia dietetycznego
i farmakologicznego,
zapewnienie wsparcia psychicznego oraz komfortu cieplnego,

46
Zesp nabytego niedoboru odpornoci (AIDS)
AIDS jest pn postaci zakaenia HIV (Human Immunodeficiency Virus). Wirus wnika
do krwi i niszczy komrki ukadu odpornociowego czowieka, moe w niej przebywa jaki
czas w stanie bardzo maej aktywnoci przez kilka lat, dochodzi do namnaania si wirusa co
prowadzi do upoledzenia odpornoci i pojawienia si objaww chorobowych
Objawy: gorczka, utrata masy ciaa, powikszenie wzw chonnych, biegunka,
osabienie, trudnoci w koncentracji uwagi. W miar dalszego zmniejszenia odpornoci
dochodzi do zakae oportunistycznych. Do najczstszych zakae zalicza si:
pneumocystozowe zapalenie puc, nowotwory skry i grulic. Czsto wystpuj zmiany
skrne: misak Kaposiego, sucho skry, wid, liszajec pcherzowy, maceracje skry,
opryszczka pospolita, ppasiec, kia oraz wierzb.
Ocena obejmuje: wywiad, obraz kliniczny oraz wykonanie testw serologicznych.
zbadanie ttna,
okazanie wsparcia psychicznego,
pobieranie materiaw do bada,
zastosowanie ewentualnie leczenia przeciwwirusowego w warunkach szpitalnych,
edukowanie pacjenta w zakresie higienicznego trybu ycia, koniecznoci leczenie
objaww, powika oraz moliwoci pomoc psychologiczn,
umieszczeni pacjenta w szpitalu.
Profilaktyka chorb zakanych
Profilaktyka chorb zakanych obejmuje edukacj caego spoeczestwa w zakresie
promocji zdrowia, samokontroli oraz obowizkowych i zalecanych szczepie ochronnych.
Wanym elementem jest rwnie przestrzeganie obowizujcych wytycznych higieniczno-
sanitarnych (przestrzeganie zasad higieny osobistej: higieniczne mycie i dezynfekcja rk,
sterylny sprzt medyczny i jednoczenie ograniczajcy moliwo kontaktu z materiaem
biologicznym, segregowanie i bezpieczne przechowywanie odpadw medycznych
i komunalnych, przeprowadzanie dezynfekcji narzdzi, sprztu i pomieszcze). Profilaktyka
chorb zakanych obejmuje rwnie zasady bezpiecznej pracy w warunkach zapobiegajcych
przenoszeniu zakae (stosowanie rodkw ochrony wasnej: rkawiczki chirurgiczne, maski,
fartuchy ochronne, okulary) oraz przeprowadzanie bada okresowych. Jednoczenie wymusza
konieczno pogbiania wiedzy na temat chorb zakanych.

1. Jaki jest obraz kliniczny grypy?
2. Jaki jest obraz kliniczny grulicy?
3. Jakie jest postpowanie wobec chorego z grulic?
4. Jaki jest obraz kliniczny wirusowego zapalenia wtroby?
5. Jakie s przyczyny AIDS?
6. Jaki jest obraz kliniczny w AIDS?
7. Jakie jest postpowanie wobec chorego z AIDS?
8. Jakie elementy obejmuje profilaktyka chorb zakanych?

47
4.7.3. wiczenia
wiczenie 1
Zabezpiecz materia (np. gaziki) skaony krwi pacjenta z WZW typu B.

1) umy rce przed i po wykonaniu czynnoci,
2) zaoy rkawiczki,
3) odoy skaony materia do pojemnika o nieprzekuwalnych cianach przeznaczonego
do utylizacji jako odpad medyczny,
4) zdezynfekowa powierzchni, na ktrej znajdowa si materia skaony,
5) odczeka zalecany czas do wyparowania zwizku dezynfekujcego,
6) odda do utylizacji pojemnik z materiaem skaonym oraz rkawiczkami.

gaziki,
taca,
rodki do dezynfekcji,
pojemniki na materia skaony,
rkawiczki jednorazowe, gogle.
wiczenie 2
Ustal schemat postpowania wobec pacjentki l. 66 uskarajcej si na wysok gorczk
38C, dreszcze, ble gowy, mini i garda oraz osabienie.

1) umy rce przed i po wykonaniu czynnoci,
3) zbada temperatur pacjentki,
4) zbada podstawowe parametry yciowe,
5) podawa leki przeciwgorczkowe,
6) zapewni wsparcie psychiczne i komfort cieplny,
7) zaleci pozostanie w ku i ograniczenie aktywnoci fizycznej i psychicznej,
8) oceni stan odywienia, wydolno organizmu pod wzgldem koniecznoci umieszenia
pacjentki w szpitalu,

termometr,
elektrokardiogram,
pulsoksymetr,
rkawiczki jednorazowe, gogle,

48
zestaw lekw,
koc termiczny,
fantom,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie: choroby zakane?
2) rozpozna objawy grypy?
3) zaplanowa postpowanie w przypadku u pacjenta z gryp?
4) rozpozna objawy grulicy?
5) zaplanowa postpowanie w przypadku u pacjenta z grulic?
6) zrnicowa typy wirusowego zapalenia wtroby?
7) rozpozna objawy piczki wirusowego zapalenia wtroby?
8) zaplanowa postpowanie w przypadku pacjenta z wirusowym
zapaleniem wtroby?
9) rozpozna objawy AIDS?
10) zaplanowa postpowanie w przypadku pacjenta z AIDS?
11) realizowa profilaktyk chorb zakanych?

49
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi.
5. Pamitaj tylko jedna odpowied jest prawdziwa.
6. Czytaj podane odpowiedzi do koca. Wybierz t, ktra Twoim zdaniem jest pen
odpowiedzi na zadane zadanie.
7. Za jedn prawidow odpowied otrzymasz 1 punkt.
8. Test bdzie zaliczony po uzyskaniu co najmniej 14 punktw.
9. Masz 40 minut na zaznaczenie odpowiedzi na karcie odpowiedzi.
Powodzenia!
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Prawidowa kolejno badania przedmiotowego m.in. ukadu oddechowego to

a) ogldanie, palpacja, opukiwanie, osuchiwanie.
b) ogldanie, opukiwanie, palpacja, osuchiwanie.
c) ogldanie, osuchiwanie, opukiwanie, palpacja.
d) ogldanie, osuchiwanie, palpacja, opukiwanie.
2. W celu dokonania zapisu EKG, elektrod koczynow o kolorze zielonym zakadamy na

koczyn
a) doln lew.
b) doln praw.
c) grn lew.
d) grn praw.
3. Odprowadzenie V4 przy zapisie EKG jest umiejscowione

a) w 2 midzyebrzu jak najbliej mostka po lewej stronie.
b) w 4 midzyebrzu jak najbliej mostka po lewej stronie.
c) w 5 midzyebrzu w linii rodkowo-obojczykowej po lewej stronie.
d) w 5 midzyebrzu w linii przednio-pachowej po lewej stronie.
4. W zapisie EKG, cz krzywej okrelonej liter T oznacza

a) zaamek.
b) odcinek.
c) odstp.
d) punkt.
5. Rytm zatokowy wystpuje gdy w zapisie EKG

a) zaamek P w odprowadzeniu I, III jest dodatni a w aVR ujemny.
b) zaamek P w odprowadzeniu I, II jest dodatni a w aVR ujemny.
c) zaamek P w odprowadzeniu I, III jest ujemny a w aVR dodatni.
d) zaamek P w odprowadzeniu I, II jest ujemny a w aVR dodatni.

50
6. Obserwujesz chorego z podejrzeniem o ostry zesp wiecowy. Ktry, z podanych niej
objaww potwierdza rozpoznanie?
a) bl za mostkiem ustpujcy po podaniu Walidolu.
b) tachykardia.
c) lk.
d) bl za mostkiem niewraliwy na podanie Nitrogliceryny.
7. Zapis EKG w zawale charakteryzuje si

a) uniesieniem odcinka ST fala Pardieego.
b) brakiem uniesienia odcinka ST.
c) wyranym uniesieniem zaamka P.
d) odpowied a) i b) jest prawidowa.
8. Rozpoznanie ostrego zespou wiecowego opiera si na

a) obrazie klinicznym.
b) zapisie EKG.
c) poziomie biochemicznych markerw uszkodzenia minia sercowego.
d) wszystkie wyej wymienione odpowiedzi s prawdziwe.
9. Pacjent uskara si na uczucie koatania serca, lk, zmczenie i duszno. W EKG

stwierdzasz: szerokie, zdeformowane zespoy QRS (szersze ni 0,12 s lub 3 mm), rytm
miarowy, przyspieszony (100200/min). Jakie bdzie Twoje dalsze postpowanie:
a) poda tlen i zastosowanie swoistego leczenia: naley poda zgodnie z zaleceniami
lekarskimi np. nitrogliceryn i adrenalin.
b) poda tlen i zastosowanie swoistego leczenia: naley poda zgodnie z zaleceniami
lekarskimi np. nitrogliceryn i dopamin.
c) poda tlen i zastosowanie swoistego leczenia: naley poda zgodnie z zaleceniami
lekarskimi np. lidokain, prokainamid lub bretylium.
d) poda tlen i zastosowanie swoistego leczenia: naley poda zgodnie z zaleceniami
lekarskimi np. lidokain i dopamin.
10. Migotanie komr charakteryzuje si

a) nagym zatrzymaniem krenia.
b) nieregularnymi zaamkami o zmiennej amplitudzie w zapisie EKG.
c) chaotyczn, bezadn czynnoci elektryczn serca.
11. Blok przedsionkowo-komorowy trzeciego stopnia charakteryzuje si

a) przewodzeniem tylko niektrych zaamkw P.
b) odstpami PR ulegajcymi stopniowemu wyduaniu si a do cakowitego
zablokowania zaamka P.
c) cakowitym przerwaniem przewodzenia bodca cakowity blok serca.
d) adna ww. odpowied nie jest poprawna.

51
12. Do ktrej kategorii niewydolnoci krenia zaliczysz pacjenta, ktry nie moe
wykonywa adnej aktywnoci fizycznej. Objawy niewydolnoci serca wystpuj u niego
w spoczynku i przy niewielkiej aktywnoci fizycznej
a) I.
b) II.
c) III.
d) IV.
13. Wg WHO nadcinienie wymagajce leczenia jest to warto cinienia skurczowego

przekraczajca
a) 160 mm Hg.
b) 150 mm Hg.
c) 140 mm Hg.
d) 130 mm Hg.
14. Choremu z przeomem nadcinieniowym ratownik powinien

a) zakaza wstawania, monitorowa parametry yciowe, poda tlen.
b) poda nitrogliceryn, alfa-blokery i beta-blokery, nitroprusydek sodowy.
c) poda leki: blokujce kana wapniowy, inhibitory konwertazy, moczopdne.
15. U pacjenta z obrzkiem puc cewnikowanie pcherza wykonasz w celu

a) oceny iloci wydalanego moczu.
b) oceny skadu moczu.
c) odbarczenia pcherza moczowego z zalegajcego moczu.
d) zapewnienia higieny krocza.
16. We wstrzsie hipowolemicznego nie wystpuje

a) przyspieszone ttno.
b) sucho skry.
c) przyspieszony oddech.
d) skapomocz.
17. W postpowaniu ratowniczym wobec pacjenta z objawami wstrzsu kardiogennego

naley uwzgldni
a) podanie tlenu i zastosowanie leczenia przyczynowgo oraz podanie adrenaliny.
b) podanie tlenu i zastosowanie leczenia przyczynowgo oraz podanie dopaminy.
c) podanie tlenu i zastosowanie leczenia przyczynowgo oraz podanie pynu Ringera.
d) podanie tlenu i zastosowanie leczenia przyczynowgo oraz podanie dekstray.
18. rodki koloidowe podawane we wstrzsie hipowolemicznym to

a) dekstran.
b) 5% roztwr glukozy.
c) 0,9% roztwr NaCl.
d) 10% roztwr NaCl.

52
19. W profilaktyce zachorowalnoci na gryp naley uwzgldni
a) przestrzeganie zasad higieny osobistej.
b) unikanie kontaktu z osobami chorujcymi.
c) wykonywanie szczepie ochronnych.
20. Do oceny wartoci gazometrii u pacjenta z przewlek obturacyjn chorob puc

pobierzesz krew
a) ttnicz.
b) yln.
c) woniczkow.
21. Podczas napadu dusznoci u pacjenta z astm naley zastosowa

a) gimnastyk oddechow.
b) tlenoterapi.
c) drena uoeniowy.
d) ww. odpowied s prawidowe.
22. Ostra niewydolno oddechowa to stan, gdy we krwi ttniczej cinienie parcjalne
a) O2 (pO2) wynosi mniej ni 60 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
50 mm Hg (6,7 kPa), pH krwi <7,35.
b) O2 (pO2) wynosi mniej ni 65 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
55 mm Hg (6,7 kPa), pH krwi <7,45.
c) O2 (pO2) wynosi mniej ni 70 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
55 mm Hg (6,7 kPa), pH krwi <7,35.
d) O2 (pO2) wynosi mniej ni 70 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
60 mm Hg (6,7 kPa), pH krwi <7,4.
23. Wskazaniem do intubacji jest wynik gazometrii, gdy we krwi ttniczej cinienie parcjalne
a) O2 (pO2) wynosi mniej ni 60 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
50 mm Hg (6,7 kPa) i pH krwi <7,35.
b) O2 (pO2) wynosi mniej ni 60 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
c) O2 (pO2) wynosi mniej ni 65 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
d) O2 (pO2) wynosi mniej ni 70 mm Hg (8,0 kPa) lub dwutlenku wgla (pC02) powyej
24. Pacjent chorujcy na cukrzyc traci przytomno, co zrobisz?

a) podam co sodkiego do picia.
b) podam co sonego do picia.
c) wykonam badanie gazometryczne krwi.
d) zbadam poziom cukru za pomoc glukometru.
25. Zapach acetonu z ust pacjenta z cukrzyc wiadczy o

a) stanie hiperglikemii.
b) stanie hipoglikemii.
c) nie ma to zwizku z cukrzyc.
d) odpowied a) i b) jest prawidowa.

53
26. Zawroty gowy, drenia, poty, wilczy gd u cukrzyka wskazuj na wystpujc
a) hipoglikemi.
b) hiperglikemi.
c) piczk cukrzycow.
d) odpowied b) i c) jest prawidowa.
27. Skpomocz jest to wydalanie moczu na dob poniej

a) 700 ml.
b) 500 ml.
c) 300 ml.
d) 150 ml.
28. Wystpowanie obrzkw jest charakterystyczne dla ostrej niewydolnoci nerek w fazie
a) uszkodzenia.
b) skpomoczu.
c) wielomoczu.
d) mocznicy.
29. taczka jest objawem

a) ostrej niewydolnoci wtroby.
b) wirusowego zapalenia wtroby typu B.
c) wirusowego zapalenia wtroby typu C.
30. Ochrona przed zakaeniami oportunistycznymi jest szczeglnie istotna dla pacjentw z
a) chorob wrzodow odka.
b) zapaleniem pcherzyka ciowego.
c) grulic.
d) chorob AIDS/zakaonych HIV.

54
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie procedur postpowania ratowniczego w nagych stanach

internistycznych
Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
23. a b c d
24. a b c d
25. a b c d
26. a b c d
27. a b c d
28. a b c d
29. a b c d
30. a b c d
Razem:

55
6. LITERATURA
1. Advanced Life Support Group (red. wyd. pol. Juliusz Jakubaszko). Medycyna ratunkowa.
Nage zagroenia pochodzenia wewntrznego. Grnicki Wydawnictwo Medyczne,
Wrocaw 2003
2. Allan M. A., Marsh J.: Wywiad I badanie przedmiotowe. Crash Course. Wydawnictwo
Medyczne Urban& Partner, Wrocaw 2005
3. Camm J.: EKG kieszonkowy przewodnik. Viqa Medica, Gdask 2004
4. Ciechaniewicz W. (red.): Pielgniarstwo wiczenia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszaw 2006
5. Cline D. M., Ma O. J., Tintinalli J. E, Kelen G. D., Stapczynski J. S.: Medycyna
ratunkowa. Urban & Partner, Wrocaw 2003
6. Dudek D., Filipiak K. J., Stpiska J.: Ostry zesp wiecowy. Jak leczy skuteczniej
i szybciej? Doustne leki przeciwpytkowe. Wydawnictwo Termedia, Pozna 2006
7. Herold G. (red.). Medycyna wewntrzna. Repetytorium dla studentw medycyny
i lekarzy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
8. Hough R., Haq I. U.: Choroby wewntrzne. Crash Course Wydawnictwo Medyczne
Uraban& Partner, Wrocaw 2005
9. Jones Sh. A.: EKG Kompendium. Interpretacja i sposb postpowania. Via Medica,
Gdask 2007
10. Kokot F. (red.): Choroby wewntrzne. Podrcznik akademicki. PZWL, Warszawa 2004
11. Plantz S. H., Adler J.N. Medycyna ratunkowa. Wydawnictwo Medyczne Urban& Partner,
Wrocaw 2003
12. Podolec P., Tracz W., Hoffman P.: Echokardiografia praktyczna. Tom IIV. Medycyna
Praktyczna, Krakw 2006
13. Rozpoznawanie i leczenie przewlekej niewydolnoci serca Aktualizacja 2005
wytycznych European Society of Cardiology oraz wytycznych American College
of Cardiology i American Heart Association skrtowe opracowanie. Medycyna
praktyczna 2005/09
14. Starczewska M.E., Pierciska M. M.: Repetytorium z EKG dla zaawansowanych. Via
Medica, Gdask 2006
15. Tomasik T., Windak A., Sklaska A., Kulczycka-yczkowska J., Kocemba J.:
Elektrokardiografia dla lekarza praktyka. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne
Vesalius, Krakw 1998
16. Zawadzki A.: Medycyna ratunkowa i katastrof. PZWL, Warszawa 2006

56

Ratownik - Medyczny 322 (06) z1.04 U

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ratownik - Medyczny 322 (06) z1.04 U

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Stosowanie procedur postpowania ratowniczego

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 322[06].Z1.04.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.1. Materia nauczania

Zasady badania podmiotowego i przedmiotowego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wywiad rodzinny obejmuje:

Wywiad psychosocjalny zawiera informacje o:

Badanie przedmiotowe polega na badaniu poszczeglnych ukadw. Wikszo ukadw

Morfologia krwi naley do podstawowych i najpowszechniej wykonywanych bada.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Zdjcie radiologiczne jest to badanie, w ktrym do zobrazowania narzdw

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.2.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.1. Materia nauczania

Zasady wykonania elektrokardiogramu

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Krzywa EKG skada si z wychyle od linii izoelektrycznej (linii poziomej

4.2.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.2.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Obraz kliniczny obejmuje:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Ostry zesp wiecowy (OZW)

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Zaburzenia rytmu i przewodnictwa serca

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

II. Komorowe zaburzenia rytmu powstaj poniej wza AV.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

III. Zaburzenia przewodnictwa powstajce w obrbie wza AV

Blok AV zwany Mobitza typu I (Wenckebacha).

Blok AV Mobitza typu II.

3. Blok AV trzeciego stopnia (cakowite przerwanie przewodzenia bodca, cakowity

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

5. Zespoy preekscytacji s skutkiem istnienia dodatkowej drogi przewodzcej.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Stany nage i naglce w przebiegu nadcinienia ttniczego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wstrzs. Rodzaje wstrzsu. Rozpoznawanie wstrzsu