Podstawy teoretyczne pracy napdu hydraulicznego

(hydrostatycznego) o posuwisto-zwrotnym i obrotowym ruchu

organu roboczego

Napd hydrauliczny ma dwa znaczenia w technice:

1. Rodzaj energii wyjciowej zamienianej na energi mechaniczn (np. napd elektryczny)
2. Urzdzenie do nadawania ruchu maszynie roboczej lub mechanizmowi (np. napd rubowy,
cierny)

Dziaanie napdu hydraulicznego opiera si na ciekej substancji, ktra jest nonikiem energii
pomidzy jej generatorem (tutaj: pomp wyporow), a odbiornikiem (silnikiem), w ktrym
zamieniana jest ponownie na energi mechaniczn. Substancj t jest najczciej olej lub emulsja
oleju w wodzie.
Analizujc rwnanie Bernoulliego:
p v2
h =const
g 2g
mona powiedzie, e w ustalonym ruchu cieczy doskonaej suma wysokoci pooenia,
wysokoci cinienia i wysokoci prdkoci jest staa w kadym punkcie tej strugi.
Z energetycznej postaci rwnania Bernoulliego:
v2
g h V p V V =const
2
moemy wyodrbni nastpujce skadniki:
E z= g h V - energia potencjalna (pooenia)
E p= p V - energia cinienia
v2
E k = V - energia kinetyczna
2
W hydraulicznych ukadach napdowych gwn rol odgrywaj: energia cinienia i energia
kinetyczna. W zalenoci od tego, ktry rodzaj energii ma decydujce znaczenie w przekazywaniu
energii od generatora do odbiornika w hydraulicznym ukadzie napdowym, nazywamy je
odpowiednio napdem hydrostatycznym, dla dominujcej energii cinienia i napdem
hydrokinetycznym, w przypadku gdy przewaa energia kinetyczna.
Napd hydrostatyczny zdefiniujemy zatem jako (Napd hydrostatyczny. Elementy,
Stefan Stryczek, WNT 1990):

zesp maszyn i urzdze sucy do zamiany dowolnego typu energii na energi

cinienia akumulowan w ciekej substancji jako jej noniku oraz do ponownej
zamiany tej energii na energi mechaniczn

W hydrostatycznym ukadzie napdowym generatorem energii cinienia jest pompa wyporowa,

napdzana bezporednio silnikiem elektrycznym lub spalinowym. Przez system przewodw
rurowych, umoliwiajcy przepyw cieczy, z generatorem poczony jest odbiornik silnik lub
cylinder hydrauliczny (siownik), napdzajcy maszyn. Hydrostatyczny ukad napdowy musi by
take wyposaony w elementy dodatkowe zawory bezpieczestwa, rozdzielacze, chodnice cieczy
roboczej, filtry i inne elementy potrzebne do poprawnej pracy napdu. Niezbdnym elementem
kadego ukadu jest take zbiornik, w ktrym zmagazynowana jest ciecz robocza.
 1 dwignia; 2 pompa; 3 siownik; 4 zbiornik; 5, 6 zawr zwrotny; 7 zawr odcinajcy

Na powyszym rysunku przedstawiony jest schemat prostego hydrostatycznego ukadu

napdowego o posuwisto-zwrotnym ruchu organu roboczego. Rczn pomp mona zastpi
pomp wyporow.
Dwignia (1) wywiera nacisk P1 na tok (2) o powierzchni F1, powodujc przesuw toka o S1.
Ciecz wyparta z cylindra przez zawr zwrotny (6) trafia do cylindra (3) i powoduje przesunicie
nurnika obcionego si P2 o S2. Zbiornik (4) suy do uzupeniania poziomu cieczy w ukadzie;
wycieki s niestety nieuniknione.
Z prawa Pascala o rwnomiernym rozchodzeniu si cieczy:
P P
p= 1 = 2
F1 F2
Przy zaoeniu nieciliwoci cieczy i pominiciu strat w przepywie, mona napisa:
F 1 s 1=F 2 s 2
P 1 s 1=P 2 s 2
Prdkoci tokw wynios odpowiednio:
s s
v 1= 1 v 2= 2
t t
Przeoenie napdu hydraulicznego wyznaczone z powyszych rwna:
P F s v
i= 2 = 2 = 1 = 1
P1 F 1 s 2 v 2
Teoretyczna moc napdu hydrostatycznego:
N = P1 v 1=P 2 v 2= p F 1 v 1= p F 2 v 2= pQ
lub:
Qp
N= podstawiajc Q w [dm3/min] i p w MPa, gdzie Q:
60
Q=F 1 v 1=F 2 v 2
 1 pompa; 2 silnik; 3 pompa uzupeniajca przecieki; 4 zbiornik; 5 zawr bezpieczestwa; 6 zawr zwrotny;
7 zawr przecieniowy

Na powyszym rysunku przedstawiono ukad napdowy o obrotowym ruchu organu roboczego.

Odbiornikiem energii hydraulicznej jest wyporowy silnik hydrauliczny pod wzgldem
funkcjonalnym jest to odwrotno pompy.
Pompa o zmiennym kierunku toczenia cieczy (1) generuje energi cinienia, ktra pod postaci
cieczy jest przesyana systemem pocze do silnika hydraulicznego (2), wprawiajc go tym samym
w ruch, czego efektem jest moment obrotowy pojawiajcy si na wale silnika. Pompa (3) suy do
uzupeniania cieczy w ukadzie ze zbiornika (4).
Natenie przepywu w pompie (g) i silniku (s) okrelaj rwnania:
Q g =q g n g i Q s=q s ns
Gdzie: qg wydajno pompy; qs chonno silnika.
Przeksztacajc powysze wzory mona napisa:
Q Q
n g = g i n s= s
qg qs
Moment uzyskiwany na wale napdowym obliczymy z rwnania:
N Ns
M s= s =
s 2 ns
Moc Ns:
N s= p Qs = p n s q s=M s s
Ostatecznie wzr na moment wyglda nastpujco:
p Qs pn q p qs
M s= = s s= =K p
2 ns 2 ns 2
q
K = s - wspczynnik momentu
2
Ukad taki (o obrotowym ruchu organu roboczego) moemy potraktowa jako przekadni
hydrostatyczn o przeoeniu:
n q
i= s = g
ng qs
 Jak kade inne, hydrostatyczne ukady napdowe posiadaj swoje zalety i wady.

Do zalet mona zaliczy:

moliwo przenoszenia duych si i momentw
proste zabezpieczanie przed przecieniem
moliwo wprawiania w ruch urzdze pod penym obcieniem
moliwo uzyskiwania bezstopniowej zmiany si i prdkoci
bardzo maa bezwadno ukadu (moliwe czste zmiany prdkoci i obcienia)
samoczynne smarowanie
daleko posunita unifikacja i normalizacja
zwarta konstrukcja (maa masa na jednostk generowanej mocy)
dokadno pozycjonowania (nawet do 1m)
brak koniecznoci stosowania hamulca i moliwo utrzymania obcienia w dowolnym
pooeniu
atwo automatyzacji oraz moliwo centralnego programowania

Do wad natomiast:
znaczna haaliwo, wzrastajca z cinieniem
konieczno stosowania silnika napdzajcego pomp (nisza sprawno)
konieczno montau zbiornika
konieczna praca w okrelonym przedziale temperatur (ciecz robocza)
kopoty z uszczelnieniami i zachowaniem czystoci cieczy roboczej
trudno odszukiwania przyczyn nieprawidowoci zoonego ukadu
wymagana dua dokadno wykonania elementw
zachowanie wyjtkowej czystoci przy montau i pracach serwisowych

PODSTAWOWE ZASADY EKSPLOATACJI

Naley na bieco sprawdza poziom cieczy roboczej w zbiorniku. Jej duy ubytek
wiadczy o nieszczelnociach, ktre naley zlokalizowa i usun.
Temperatura cieczy roboczej powinna by stale kontrolowana zbyt wysoka moe
wiadczy o nieprawidowociach w dziaaniu ukadu chodzcego i powodowa spadek
jakoci cieczy roboczej (spadek lepkoci)
W przypadku oznak zanieczyszczenia (zmtnienie, czste zawieszanie si suwakw) lub
zuycia cieczy roboczej wymieni j na now, przepukujc wczeniej ukad
Po wymianie cieczy lub rozczeniu ukadu, odpowietrzy ukad, pozwalajc pompie
pracowa przez jaki czas na biegu jaowym