Nr ewid.

160/2015/KBF
Nr ewid. 161/2015/P/15/002/KBF

ANALIZA
WYKONANIA BUDETU PASTWA
I ZAOE POLITYKI PIENINEJ
W 2014 ROKU

Zatwierdzona przez
KOLEGIUM NAJWYSZEJ IZBY KONTROLI
w dniu 8 czerwca 2015 roku
SPIS TRECI

I. WPROWADZENIE ........................................................................................................................ 5

II. SYNTEZA ..................................................................................................................................... 13

III. SYTUACJA SPOECZNO-GOSPODARCZA........................................................................ 27

1. Sytuacja gospodarcza na wiecie ...........................................................................................27
2. Sytuacja spoeczno-gospodarcza w Polsce.........................................................................30
3. Zaoenia makroekonomiczne ...............................................................................................38
4. Realizacja wybranych celw strategicznych.......................................................................42

IV. PLANOWANIE I UCHWALANIE BUDETU PASTWA .................................................... 51

1. Opracowanie projektu ustawy budetowej na rok 2014 ...............................................51
2. Planowanie dochodw, wydatkw i deficytu budetu pastwa
w latach 2011-2014......................................................................................................................54

V. RZDOWE SPRAWOZDANIE Z WYKONANIA USTAWY BUDETOWEJ.................... 59

1. Podstawy prawne i poprawno sporzdzenia .................................................................59
2. Powiadczenie rzetelnoci sprawozda i ksig rachunkowych...................................59
2.1. Sprawozdanie Rady Ministrw.........................................................................................60
2.2. Sprawozdawczo budetowa .........................................................................................61
2.3. Ksigi rachunkowe................................................................................................................63

VI. WYKONANIE BUDETU PASTWA I BUDETU RODKW EUROPEJSKICH

ORAZ INNYCH PLANW FINANSOWYCH....................................................................................65
1. Przebieg wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich...............65
1.1. Dochody, wydatki i wynik budetu pastwa
oraz budetu rodkw europejskich.............................................................................65
1.2. Zarzdzanie realizacj budetu pastwa i budetu rodkw europejskich ....70
1.3. Wykonanie zada przez Narodowy Bank Polski
i Bank Gospodarstwa Krajowego....................................................................................80
2. Wykonanie budetu pastwa i budetu rodkw europejskich.................................82
2.1. Dochody budetu pastwa i budetu rodkw europejskich..............................82
2.2. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich............................. 108
3. Wynik budetu pastwa i budetu rodkw europejskich ........................................ 154
3.1. Potrzeby poyczkowe....................................................................................................... 155
3.2. Finansowanie potrzeb poyczkowych ....................................................................... 160
3.3. Wykonanie planu przychodw i rozchodw ........................................................... 161
3.4. Efekty konsolidacji zotowej i walutowej................................................................... 166
4. Inne plany finansowe zawarte w ustawie budetowej................................................ 167
4.1. Pastwowe fundusze celowe ..........................................................................................169
4.2. Pastwowe osoby prawne...............................................................................................183
4.3. Agencje wykonawcze ........................................................................................................188
4.4. Instytucje gospodarki budetowej ...............................................................................193
VII. ROZLICZENIA POLSKI Z UNI EUROPEJSK ........................................................................... 197
1. rodki z budetu Unii Europejskiej na rachunkach programowych....................... 199
2. Wydatki na realizacj programw operacyjnych i WPR .............................................. 201

VIII. PLAN FINANSOWY WYDATKW W UKADZIE ZADANIOWYM ....................................... 219

IX. SEKTOR FINANSW PUBLICZNYCH............................................................................................ 227

1. Dochody, wydatki i deficyt sektora finansw publicznych ........................................ 229
2. Przepywy rodkw wewntrz sektora finansw publicznych ................................. 236
3. Wydatki publiczne w ukadzie dziaowym ....................................................................... 246

X. DUG PUBLICZNY I NALENOCI SKARBU PASTWA ........................................................ 251

1. Pastwowy dug publiczny oraz dug sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych....................................................................................................................... 251
2. Dug Skarbu Pastwa............................................................................................................... 258
3. Zarzdzanie dugiem Skarbu Pastwa............................................................................... 262
4. Porczenia i gwarancje Skarbu Pastwa........................................................................... 263
5. Nalenoci Skarbu Pastwa ................................................................................................... 265
6. Wykonanie dziaa objtych programem konwergencji............................................ 268

XI. WYKONANIE ZAOE POLITYKI PIENINEJ NA ROK 2014........................................... 271

XII. ANEKSY .................................................................................................................................................. 282

Aneks 1. Zestawienie informacji z kontroli u dysponentw
czci budetu pastwa............................................................................................... 282
Aneks 2. Zestawienie kontrolowanych czci budetu pastwa,
pastwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych
i pastwowych osb prawnych wraz z ocenami ............................................... 287
Aneks 3. Wykaz jednostek objtych kontrol wykonania budetu pastwa
w 2014 roku...................................................................................................................... 295
Aneks 4. Wykaz kontroli, ktrych wyniki zostay wykorzystane w informacjach
i analizie wykonania budetu pastwa w 2014 roku......................................... 301
Aneks 5. Kryteria oceny wykonania budetu pastwa....................................................... 303
Aneks 6. Przychody i wydatki pastwowych funduszy celowych
w latach 2010-2014 ....................................................................................................... 308
Aneks 7. Wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych
w latach 2010-2014 ....................................................................................................... 311
Aneks 8. Wykonanie planw finansowych agencji wykonawczych
w latach 2010-2014 ....................................................................................................... 315
Aneks 9. Wykonanie planw finansowych instytucji gospodarki budetowej
w latach 2011-2014 ....................................................................................................... 318
Aneks 10. Metodologia sporzdzenia zestawienia dochodw i wydatkw
sektora finansw publicznych za lata 2011-2014 .............................................. 322
 I . WPROWADZENIE

Dostarczenie obiektywnej wiedzy ostanie pastwa ijego funkcjonowaniu, wtym oprawidowoci

gromadzenia iwydatkowania rodkw publicznych, jest jednym zpodstawowych zada Najwyszej
Izby Kontroli, bdcej naczelnym organem kontroli pastwowej. Kluczowym dokumentem, su-
cym realizacji tego celu, jest sporzdzana corocznie przez NIK analiza wykonania budetu pastwa
izaoe polityki pieninej.
Analiza wykonania budetu pastwa izaoe polityki pieninej w2014 roku zawiera ocen wykona-
nia budetu pastwa, budetu rodkw europejskich oraz planw finansowych jednostek sektora
finansw publicznych ujtych wustawie budetowej narok 2014 zdnia 24stycznia 2014 r.1, jak rw-
nie ocen skutecznoci dziaa Narodowego Banku Polskiego zwizanych zrealizacj zaoe poli-
tyki pieninej. Ponadto przedstawia sytuacj sektora finansw publicznych.

1. Podstawa prawna

Zgodnie zart.204 ust.1 pkt1 i2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Najwysza Izba Kontroli ma
obowizek przedoenia Sejmowi analizy wykonania budetu pastwa izaoe polityki pieninej
oraz opinii wprzedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw. Obowizek przedoenia Sejmowi tych
dokumentw wynika rwnie ztreci art.7 ust.1 pkt1 i2 ustawy zdnia 23grudnia 1994 r. oNaj-
wyszej Izbie Kontroli2.
Analiza, wczci dotyczcej wykonania budetu pastwa, wraz zuchwalon przez Kolegium NIK
opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw obok sprawozdania Rady Ministrw
zwykonania ustawy budetowej stanowi podstaw dla Sejmu dodokonania oceny prawidowo-
ci wydatkowania rodkw publicznych.

2. Ukad tekstu irda informacji

W jedenastu rozdziaach przedmiotowej Analizy zaprezentowano uwarunkowania, przebieg, wyniki

oraz skutki realizacji budetu pastwa izaoe polityki pieninej w2014 r.
W rozdziale pierwszym przedstawione zostay zaoenia kontroli wykonania budetu pastwa
w2014 r., przyjte wcelu zapewnienia odpowiedniej jakoci, porwnywalnoci iwiarygodnoci jej
wynikw. Omwiono wnim zakres rzeczowy ipodmiotowy kontroli oraz metodologi stosowan
przy sporzdzeniu wydanego przez Najwysz Izb Kontroli powiadczenia wiarygodnoci sprawoz-
dania zwykonania budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich.
W rozdziale drugim wsposb syntetyczny zostay przedstawione najwaniejsze ustalenia, oceny
iwnioski, wynikajce zanalizy sposobu planowania iwykonania ustawy budetowej oraz zaoe
polityki pieninej narok 2014. Sformuowano tam rwnie opini osprawozdaniach budetowych
atake zawarto wykaz najczciej wystpujcych nieprawidowoci oraz uwagi ocharakterze sys-
temowym.

1 Dz.U. z2014 r., poz.162.

2 Dz.U. z2012 r., poz.82 zezm.

5
W PR OWADZEN IE

Rozdzia trzeci powicono omwieniu uwarunkowa spoeczno-gospodarczych wykonania

budetu pastwa izaoe polityki pieninej, wtym realizacji zaoe makroekonomicznych. Ich
wpyw naskuteczno realizacji zada zosta uwzgldniony wformuowanych ocenach.
W rozdziale czwartym przedstawiano proces planowania iuchwalenia ustawy budetowej narok 2014.
Rozdzia pity zawiera opini owiarygodnoci irzetelnoci danych zawartych wsprawozdaniach
budetowych oraz wSprawozdaniu Rady Ministrw zwykonania budetu pastwa zaokres od1stycz-
nia do31grudnia 2014 r.
Szczegowa analiza wykonania budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich zostaa przedsta-
wiona wrozdziale szstym. Rozdzia ten zosta powicony omwieniu przebiegu iefektw realizacji
budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich, wtym wykonania gwnych rodzajw dochodw
iwydatkw, dziaa podejmowanych wcelu zmniejszenia deficytu oraz sposobw iefektw zarz-
dzania pynnoci. Zawarto wnim rwnie informacje natemat bankowej obsugi budetu pastwa
ibudetu rodkw europejskich. Wrozdziale tym przedstawiono take wykonanie, ujtych wusta-
wie budetowej, planw finansowych jednostek sektora finansw publicznych (pastwowych fun-
duszy celowych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budetowej oraz innych pastwo-
wych osb prawnych).
W rozdziale sidmym omwiono rozliczenia Polski zUni Europejsk, aw rozdziale smym doko-
nano analizy planw finansowych wydatkw wukadzie zadaniowym.
W rozdziale dziewitym zaprezentowane zostao rozliczenie dochodw iwydatkw caego sektora
finansw publicznych, wtym wujciu dziaowym, atake dokonano analizy przepyww rodkw
wewntrz tego sektora.
Rozdzia dziesity powicony zosta analizie ksztatowania si pastwowego dugu publicznego
iposzczeglnych jego skadowych oraz omwieniu wykonania dziaa objtych programem kon-
wergencji.
W ostatnim rozdziale przedstawiono ocen dziaa Narodowego Banku Polskiego podejmowanych
wcelu wykonania zaoe polityki pieninej w2014 r.
Do Analizy zaczono zestawienie informacji owynikach kontroli udysponentw czci budetu
pastwa (Aneks 1), zestawienie ocen wykonania budetu pastwa wposzczeglnych czciach oraz
ocen wykonania planw finansowych poszczeglnych pastwowych funduszy celowych, agencji
wykonawczych ipastwowych osb prawnych (Aneks 2), atake wykaz skontrolowanych jedno-
stek (Aneks 3) iwykaz kontroli, ktrych wyniki zostay wykorzystane winformacjach ianalizie wyko-
nania budetu pastwa (Aneks 4).
Podstaw sporzdzenia Analizy byy wyniki kontroli wykonania budetu pastwa przeprowadzonej
przez Najwysz Izb Kontroli w234 jednostkach, oraz kontroli wykonania zaoe polityki pieni-
nej wNarodowym Banku Polskim. Ustale zawartych wAnalizie dokonano take woparciu opublicz-
nie dostpne materiay sprawozdawcze, statystyczne ianalityczne, wtym:
sprawozdanie Rady Ministrw zwykonania budetu pastwa zaokres od1stycznia do31grud-
nia 2014 r.;
sprawozdania miesiczne (operatywne) Ministerstwa Finansw zwykonania budetu pastwa
w2014 r.;
opracowania Gwnego Urzdu Statystycznego, wtym informacje owielkoci produktu krajo-
wego brutto, inflacji, produkcji sprzedanej przemysu, sprzeday detalicznej, handlu zagranicz-
nego, wskanikw cen ikursw walut oraz zatrudnienia, wynagrodze iwiadcze spoecznych;

6
 W PR OWADZEN IE

raporty ipublikacje Narodowego Banku Polskiego, wtym wzakresie bilansu patniczego ipoli-
tyki pieninej;
raporty iprognozy organizacji midzynarodowych;
opracowania wasne NIK sporzdzone napodstawie wynikw innych kontroli.
Ze wzgldu nafakt, i cz wskanikw jest publikowana wdrugiej poowie roku, wniektrych przy-
padkach podstaw ustale byy prognozy lub dane wstpne.
W zamieszczonych w analizie tabelach z wyjtkiem tabel w aneksie 103 przyjto nastpujce znaki
umowne: () oznacza, e zjawisko nie wystpio; (0,0) zjawisko istniao wwielkoci mniejszej
od0,05; (.) oznacza zupeny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych; x oznacza, e
wypenienie pozycji jest niemoliwe lub niecelowe.

3. Zakres rzeczowy ipodmiotowy kontroli budetowej

Gwnym celem, przeprowadzonej wokresie odstycznia domaja 2015 r., kontroli budetowej, byo
dokonanie oceny wykonania ustawy budetowej narok 2014 oraz wydanie opinii oprawidowoci
rozliczenia finansowego budetu pastwa.
Ustalenia wynikajce ztej kontroli winny wszczeglnoci umoliwi ocen:
prawidowoci wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich przez dysponen-
tw czci budetu pastwa oraz wykonania planw finansowych przez kierownikw pastwo-
wych jednostek budetowych (dysponentw II iIII stopnia);
poprawnoci i kompletnoci ksig rachunkowych w wybranych czciach budetu pastwa,
majcych najistotniejszy wpyw narealizacj budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich;
wykonania planw finansowych pozabudetowych jednostek sektora finansw publicznych;
wykonania zada zwizanych zbankow obsug budetu pastwa ibudetu rodkw euro-
pejskich.
Przedmiotowy zakres kontroli obejmowa:
wykonanie dochodw, wydatkw ideficytu budetu pastwa oraz rde jego finansowania,
wykonanie dochodw, wydatkw iwyniku budetu rodkw europejskich,
przychody irozchody budetu pastwa,
nalenoci izobowizania, wtym zobowizania ztytuu zaciganych kredytw ipoyczek oraz
emitowanych papierw skarbowych,
wykonanie planw finansowych wybranych jednostek sektora finansw publicznych.
Przyrost zaduenia Skarbu Pastwa podlega kontroli przez analiz skadowych zaduenia idzia-
a podejmowanych wcelu minimalizacji kosztw jego obsugi, poprawno wyliczenia deficytu
budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich, pastwowego dugu publicznego, relacji dugu
doproduktu krajowego brutto.
Dziaania kontrolne koncentroway si nazagadnieniach istotnych zpunktu widzenia celw kon-
troli. Badana bya midzy innymi zgodno realizacji dochodw iwydatkw zustaw budetow
narok 2014, przepisami ustawy zdnia zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicznych4 oraz wyda-
nymi naich podstawie przepisami wykonawczymi, jak rwnie prawidowo stosowania przepisw

3 Uzyskane dane do sporzdzenia tego aneksu uniemoliwiaj zastosowanie przyjtych znakw umownych.
4 Dz.U. z2013 r., poz.885 zezm.

7
W PR OWADZEN IE

ustawy zdnia 29stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych5, ustawy zdnia 29wrzenia 1994 r.
orachunkowoci6, jak rwnie innych ustaw regulujcych gospodark finansow jednostek sektora
finansw publicznych.
W trakcie prowadzonych czynnoci kontrolnych szczegln uwag zwracano nanieprawidowo-
ci wskazujce nanaruszenie dyscypliny finansw publicznych7, wystpowanie zjawisk imechani-
zmw korupcjogennych oraz nainne istotne nieprawidowoci zpunktu widzenia kryteriw kon-
troli okrelonych wart.5 ustawy oNajwyszej Izbie Kontroli, amianowicie legalnoci, gospodarno-
ci, celowoci irzetelnoci.
Kontrola wykonania budetu pastwa w2014 r. przeprowadzona zostaa udysponentw 111 czci
budetu pastwa oraz wjednostkach bezporednio wykorzystujcych rodki publiczne. Obja take
11 samorzdowych kolegiw odwoawczych, dwie prokuratury apelacyjne oraz sze podlegych
im wybranych prokuratur okrgowych, jak rwnie trzy sdy apelacyjne oraz podlege im wybrane
trzy sdy okrgowe.
Analiza obowizujcego stanu prawnego w zakresie ustanawiania dysponentw rodkw budzeto-
wych wskazuje napotrzeb:
uregulowania kwestii ustanowienia prezesw regionalnych izb obrachunkowych jako dyspo-
nentw trzeciego stopnia,
Na mocy 2 ust.2 pkt3 rozporzdzenia Ministra Finansw zdnia 4grudnia 2009 r. wsprawie kla-
syfikacji czci budetowych oraz okrelenia dysponentw8 minister waciwy dospraw admi-
nistracji publicznej zosta ustanowiony dysponentem czci Regionalne izby obrachunkowe. Sto-
sownie do3 ust 3 rozporzdzenia Ministra Finansw zdnia 15stycznia 2014 r. wsprawie szcze-
gowego sposobu wykonywania budetu pastwa9 dysponent czci budetowej ustanawia
bezporednio mu podlegych dysponentw drugiego itrzeciego stopnia. Azatem warunkiem
niezbdnym doustanowienia dysponentw trzeciego stopnia jest przymiot bezporedniej pod-
legoci. Natomiast ministrowi waciwemu dospraw administracji publicznej nie przysuguj
wobec regionalnych izb obrachunkowych uprawnienia charakterystyczne dla sprawowania nad-
zoru wramach administracji rzdowej, gdy zgodnie zart.2 ust 1 ustawy zdnia 7padziernika
1992 r. oregionalnych izbach obrachunkowych10 jego nadzr nad dziaalnoci regionalnych
izb obrachunkowych jest wycznie napodstawie kryterium zgodnoci zprawem. Ustanowienie
prezesw regionalnych izb obrachunkowych, jako dysponentw trzeciego stopnia budzi wt-
pliwoci, zarwno wwietle wyej przywoanych przepisw, jak iz punktu widzenia ograniczo-
nych moliwoci oddziaywania ministra waciwego dospraw administracji publicznej nawyko-
nywanie przez regionalne izby obrachunkowe statutowych zada.
doprecyzowania przepisw normujcych rol dyrektorw generalnych urzdw jako dysponen-
tw rodkw budetowych.
Definicji kierownika pastwowej jednostki budetowej, czy te szerzej kierownika jednostki
sektora finansw publicznych, nie zawiera ustawa zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicz-

5 Dz.U. z2013 r., poz.907 zezm.

6 Dz.U. z2013 r., poz.330 zezm.
7 Zakres i zasady odpowiedzialnoci za naruszenie dyscypliny finansw publicznych okrelaj przepisy ustawy
zdnia 17grudnia 2004 r. oodpowiedzialnoci zanaruszenie dyscypliny finansw publicznych (Dz.U. z2013 r.,
poz.168).
8 Dz.U. z2014 r., poz.413.
9 Dz.U. z2014 r., poz.82 zezm.
10 Dz.U. z2012 r., poz.1113 zezm.

8
 W PR OWADZEN IE

nych. Wsystemie prawa funkcjonuj przepisy art.17 ust.1 ustawy zdnia 8sierpnia 1996 r. ozasa-
dach wykonywania uprawnie przysugujcych Skarbowi Pastwa11 oraz art.421 ustawy zdnia
16wrzenia 1982 r. opracownikach urzdw pastwowych12. Pierwszy ztych przepisw wprost
przypisuje dyrektorom generalnym nie tylko uprawnienia, ale wrcz status kierownikw urz-
dw, drugi za nakazuje dyrektorowi generalnemu urzdu wykonywanie zada kierownika tego
urzdu. Zkolei art.25 ust.3 ustawy zdnia 21listopada 2008 r. osubie cywilnej13, kreujcy bez-
poredni podlego dyrektora generalnego kierownikowi urzdu, uniemoliwia przyznanie
mu statusu kierownika urzdu. Rwnie art.280 i282 ust.1 ustawy ofinansach publicznych,
wsposb wyrany rozrniajce kierownika jednostki sektora finansw publicznych idyrektora
generalnego urzdu administracji rzdowej, nie pozwalaj nautosamianie dyrektora general-
nego urzdu zkierownikiem jednostki sektora finansw publicznych.
Art.25 ust.4 ustawy osubie cywilnej nakada nadyrektorw generalnych szereg obowiz-
kw bezporednio zwizanych zzapewnieniem funkcjonowania icigoci pracy urzdu oraz
warunkw jego dziaania iorganizacji pracy, wrd ktrych znajduj si take takie jak gospo-
darowanie mieniem urzdu izwizana ztym reprezentacja Skarbu Pastwa, realizacja polityki
personalnej, wtym dokonywanie czynnoci zwizanych znawizaniem itrwaniem stosunku
pracy, anawet wprost przypisane dyrektorowi generalnemu dysponowanie okrelonymi rod-
kami finansowymi. Znaczna cz ustawowych obowizkw dyrektora generalnego naley
wic dosfery gospodarki finansowej. Przedstawione wyej rozumienie pojcia kierownika jed-
nostki sektora finansw publicznych, odwoujce si dodosownego brzmienia art.280 i282
ust.1 ustawy ofinansach publicznych, wwietle obowizkw dyrektora generalnego okrelo-
nych wart.25 ust.4 ustawy osubie cywilnej, jest nieskorelowane zprzepisami art.53 ust.1
i2 ustawy ofinansach publicznych, ktre odpowiedzialnoci zacao gospodarki finansowej
obciaj kierownika jednostki sektora finansw publicznych, apowierzenie tych obowizkw
pracownikom jednostki pozostawiaj uznaniu kierownika.
Wykonanie budetw wojewodw badano udysponenta gwnego idwch dysponentw trzeciego
stopnia, tj.wurzdzie obsugujcym danego wojewod iwojewdzkim inspektoracie ochrony ro-
dowiska. Ponadto wramach prowadzonej wurzdzie wojewdzkim kontroli wydatkw nadotacje,
napodstawie analizy ryzyka wystpienia nieprawidowoci, wytypowano iskontrolowano trzy jed-
nostki samorzdu terytorialnego oraz jednostki bezporednio wykorzystujce tedotacje.
W urzdach marszakowskich sprawdzona zostaa prawidowo realizacji wybranych wydatkw
wramach regionalnych programw operacyjnych lub Programu Operacyjnego Kapita Ludzki.
W pastwowych funduszach celowych, wybranych agencjach wykonawczych oraz winnych wybra-
nych pastwowych osobach prawnych skontrolowano prawidowo wykonania planw finanso-
wych ujtych wzacznikach doustawy budetowej.
Kontrol wzakresie obsugi budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich przeprowadzono
take wNarodowym Banku Polskim iBanku Gospodarstwa Krajowego.

11 Dz.U. z2012 r., poz.1224.

12 Dz.U. z2013 r., poz.269 zezm.
13 Dz.U. z2014 r., poz.1111 zezm.

9
Wykres 1. Liczba jednostek objtych kontrol wykonania budetu pastwa w2014 r.

Urzdy centralne

Urzdy miast, gminy, miasta na

55 prawach powiatu
77 Urzdy wojewdzkie

11 Sdy, prokuratura

6 Urzdy marszalkowskie

8
Regionalne Izby Obrachunkowe
15
46 Samorzdowe Kolegia Odwoawcze
16

Inne

rdo: opracowanie wasne NIK.

4. Metodyka kontroli budetowej

Kontrola budetowa zostaa przeprowadzona zgodnie zustaw oNajwyszej Izbie Kontroli, zzasto-
sowaniem metod itechnik kontrolnych rekomendowanych wmidzynarodowych standardach rewi-
zji finansowej oraz woparciu ostandardy kontroli NIK izaoenia metodyczne dokontroli wykona-
nia budetu pastwa14.
Zakres iszczegowo kontroli prowadzonych wposzczeglnych czciach byy zrnicowane.
Po pierwsze realizacja dochodw budetowych sprawdzana bya tylko wtych czciach, wktrych
na2014 r. zostay zaplanowane dochody wkwocie wyszej ni 250mln z. Wpozostaych czciach
badanie zostao ograniczone doanalizy porwnawczej danych dotyczcych wykonania w2014 r.
planu dochodw budetowych inalenoci zdanymi zroku ubiegego.
Po drugie powiadczenie rzetelnoci sprawozda iksig rachunkowych, wyraajce opini Najwy-
szej Izby Kontroli wsprawie wiarygodnoci rozlicze budetu pastwa ibudetu rodkw europej-
skich, zostao oparte nawynikach kontroli badania ksig rachunkowych w10 czciach budeto-
wych onajwyszych (powyej 15 mld z) kwotach wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw
europejskich zrealizowanych w2013 r. oraz 12 czciach wybranych losowo zwykorzystaniem bazy
danych zsystemu Trezor. Szczegowe badanie poprawnoci ikompletnoci ksig rachunkowych
wwybranych jednostkach przeprowadzone zostao zgodnie zwytycznymi standardw midzyna-
rodowych, naprbie dowodw izapisw ksigowych wybranych zzastosowaniem jednej zdwch
metod: metody monetarnej (MUS)15, ktra uwzgldnia warto transakcji przy ich losowaniu lub
metody losowania prostego dowodw ksigowych. Zdarzenia gospodarcze opisane wtych dowo-
dach byy sprawdzane pod wzgldem poprawnoci formalnej zapisw.

14 https://www.nik.gov.pl/plik/id,7881.pdf
15 Ang. Monetary Unit Sampling.

10
 W PR OWADZEN IE

We wszystkich jednostkach przeprowadzono rwnie badanie systemu kontroli zarzdczej wzakre-

sie wjakim odnosi si doprowadzenia ksig rachunkowych isporzdzania sprawozda.
Opinie oprawidowoci sporzdzenia jednostkowych sprawozda byy formuowane napodstawie
wynikw badania zgodnoci danych zesprawozda zewidencj ksigow, aw przypadku jedno-
stek, wktrych przeprowadzone zostao szczegowe badanie ksig rachunkowych, take napod-
stawie oceny wiarygodnoci ksig rachunkowych, wzakresie majcym wpyw nasprawozdania bie-
ce i roczne, poprzedzone ocen kluczowych elementw kontroli zarzdczej.
Zakres przedmiotowy kontroli wpastwowych funduszach celowych, agencjach wykonawczych
ipastwowych osobach prawnych obejmowa wykonanie planw finansowych wybranych jedno-
stek ujtych wzacznikach doustawy budetowej. Badaniem objto legalno irzetelno wpro-
wadzania zmian wplanie przychodw irozchodw, legalno wydatkw, osignite rzeczowe efekty
wydatkowania rodkw narealizacj ustawowych zada, stopie realizacji gwnych zada oraz
sposb gospodarowania wolnymi rodkami.
W ramach kontroli wykonania budetu pastwa analizie podano rwnie saldo rozlicze finanso-
wych pomidzy Polsk aUni Europejsk oraz wykonanie budetu pastwa wzakresie rodkw wa-
snych UE. Realizacja programw finansowanych zerodkw Unii Europejskiej iinnych rde nie-
podlegajcych zwrotowi kontrolowana bya wMinisterstwie Infrastruktury iRozwoju, Ministerstwie
Rolnictwa iRozwoju Wsi, instytucjach zarzdzajcych iu dysponentw trzeciego stopnia wykorzy-
stujcych terodki.
Zakres kontroli wNarodowym Banku Polskim iBanku Gospodarstwa Krajowego obejmowa wykony-
wanie zada zwizanych zobsug budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich. WNBP skon-
trolowane zostay rwnie wybrane aspekty gospodarki wasnej.
W kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. oceny oglne wykonania budetu pastwa
wposzczeglnych czciach, wykonania planu finansowego pastwowych funduszy celowych, pa-
stwowych osb prawnych iagencji wykonawczych formuowane byy wedug nastpujcej skali
ocen: pozytywna, negatywna, aw przypadku gdy nie zostay spenione kryteria adnej ztych ocen
stosowano ocen opisow. Szczegowe kryteria zostay przedstawione waneksie 5.

11
12

 II. SYNTEZA

W 2014 r. budet pastwa ibudet rodkw europejskich realizowane byy wwarunkach utrzymu-
jcej si umiarkowanej koniunktury gospodarczej wgospodarce wiatowej ipowolnego oywienia
gospodarczego wUnii Europejskiej. Tempo wzrostu gospodarczego wPolsce, podwch latach spo-
wolnienia, znacznie przyspieszyo, askala tego przyspieszenia bya wiksza ni zakadano. Gwnym
czynnikiem wspierajcym wzrost gospodarczy wPolsce by popyt krajowy.
Sytuacja ludnociowa Polski nadal bya trudna. Nie wprowadzono znaczcych zmian gwarantuj-
cych stabilny rozwj demograficzny.
Budet pastwa ibudet rodkw europejskich oraz plany finansowe pozabudetowych jednostek
sektora finansw publicznych zostay wykonane zgodnie zustaw budetow. Sprawozdanie Rady
Ministrw zwykonania budetu pastwa zaokres od1stycznia do31grudnia 2014 r. przekazuje
rzetelny obraz wykonania budetu pastwa.
W 2014 r. zmniejszya si relacja deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB.
Wdniu 13 maja 2015 r. Komisja Europejska przyja rekomendacj zakoczenia wobec Polski pro-
cedury nadmiernego deficytu.
Skala iwaga nieprawidowoci stwierdzonych wkontroli wykonania budetu pastwa ibudetu
rodkw europejskich bya podobna, jak wlatach poprzednich. Zwrcenia uwagi wymagaj nadal
niezadowalajca jako planowania niektrych dochodw iwydatkw budetu pastwa, pogor-
szenie skutecznoci poboru podatkw brak wypracowanych procedur systematycznego przegldu
wydatkw publicznych, oraz naruszenia przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych.
Nie zosta zrealizowany cel polityki pieninej banku centralnego, jakim byo utrzymanie infla-
cji napoziomie 2,5% zdopuszczalnym przedziaem odchyle 1 punkt procentowy. Odstycznia
dogrudnia wskanik cen towarw iusug konsumpcyjnych ksztatowa si znacznie poniej dolnej
granicy przedziau odchyle. Jednoczenie o dwa lata wyduona zostaa prognozowana przez Naro-
dowy Bank Polski cieka powrotu inflacji do tego przedziau.

Oglna ocena wykonania ustawy budetowej

1. Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie ustawy budetowej narok 2014. Ogln
ocen potwierdzaj oceny wykonania budetu pastwa wposzczeglnych czciach budetu
pastwa i oceny wykonania planw finansowych pozabudetowych jednostek sektora finansw
publicznych.
2. Dochody budetu pastwa (283,5 mld z) w 2014 r. byy o 2,1% wysze ni zaplanowano.
Wydatki (312,5 mld z) byy nisze o3,9% odlimitu ustawowego. Wrezultacie deficyt planowany
na47,5mld z wynis 29,0 mld z. Uzyskane dochody pozwoliy nasfinansowanie 90,7% wydat-
kw budetu pastwa. Wpoprzednim roku relacja tawynosia 86,9%.

13
SYNTEZA

Wykres 2. Dochody, wydatki ideficyt budetu pastwa w2014 r.

[mld z]

Deficyt 29,0
9,3% Wydatki 312,5
100%

Dochody 283,5
90,7%

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

Prognozowane dochody iwydatki budetu rodkw europejskich wykonano w87,3% iwynio-

sy one odpowiednio 68,1 mld z i68,4 mld z. Deficyt budetu rodkw europejskich wynis
0,3 mldz iby nieznacznie niszy odzakadanego (0,4 mld z). Wpoprzednim roku wykonanie
budetu rodkw europejskich zamkno si nadwyk (6,2 mld z).

Wykres 3. Dochody, wydatki ideficyt budetu rodkw europejskich w2014 r.

[mld z]

Wydatki 68,4
100%
Deficyt 0,3
0,5 %

Dochody 68,1
99,5 %

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

czne dochody budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wyniosy 351,6 mld z ibyy
wysze oddochodw osignitych w2013 r. o0,7%. Wydatki budetu pastwa ibudetu rod-
kw europejskich wyniosy 380,9 mld z ibyy nisze odwydatkw poniesionych w2013 r. o1,1%.
czny wynik budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wynis minus 29,3 mld z iby
niszy oddeficytu osignitego w2013 r. o6,6 mld z, tj.o18,5%.
3. Zmniejszya si nierwnowaga budetu pastwa i sektora finansw publicznych. Relacja defi-
cytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB w 2014 r. wyniosa 3,2% i bya

14
 SYNTEZA

nisza ni w2013 r. o0,8 punktu procentowego16. Deficyt budetu pastwa nakoniec 2014 r.
stanowi 52,4% deficytu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych. Relacja tabya nisza
o10,8punktu procentowego wporwnaniu dopoprzedniego roku. Gwn przyczyn zmniej-
szenia deficytu sektora ideficytu budetu pastwa byy wysze od planowanych dochody, nie-
pene wykonanie limitu wydatkw oraz przeprowadzona napocztkulutego 2014 r. reforma
emerytalna.
4. Spadek zaduenia Skarbu Pastwa wcigu 2014 r. o6,9%, atym samym pastwowego dugu
publicznego, wynika zprzeprowadzonego wlutym 2014 r. umorzenia obligacji skarbowych
owartoci 130,2 mld z. Powyczeniu umorzenia skarbowych papierw wartociowych (SPW)
zaduenie Skarbu Pastwa wzrosoby o72,1 mld z, tj.o8,6%. Byby towzrost wyszy ni rok
wczeniej inajwyszy odco najmniej 13 lat. Dug Skarbu Pastwa zmniejszy si jedynie wujciu
wartociowym, wynikajcym z przyjtej metodyki jego liczenia. Nie obejmuje ona potencjalnych
zobowiza z tytuu wypaty przyszych emerytur, jakie przej Skarb Pastwa, umarzajc SPW
przejte od otwartych funduszy emerytalnych.
5. Polityka gospodarcza rzdu w2014 r. nadal oparta bya nazwikszaniu zaduenia, cow nie-
wystarczajcym stopniu przekada si narozwj polskiej gospodarki. Jeeli pozyskane rodki
zzacignitego dugu oraz rodki unijne nie wzmocni krajowych przedsibiorstw inie spowo-
duj zwikszenia bazy podatkowej, tow przyszoci mog wystpi trudnoci wspacie zaci-
gnitego dugu wraz zodsetkami.

Opinia osprawozdaniach budetowych

6. Najwysza Izba Kontroli stwierdza, e sprawozdanie z wykonania budetu pastwa za okres
od1stycznia do31grudnia 2014 r. sporzdzone przez Rad Ministrw przedstawia rzetelnie,
wewszystkich istotnych aspektach, informacje idane owysokoci dochodw, wydatkw, defi-
cytu oraz rozchodw irde finansowania poyczkowych potrzeb budetu pastwa.
Najwysza Izba Kontroli zaopiniowaa pozytywnie sprawozdania sporzdzone przez 96 dyspo-
nentw czci budetowych (93,2% skontrolowanych), wtym 18 z22 dysponentw, uktrych
przeprowadzono badanie ksig rachunkowych oraz przez 134 dysponentw III stopnia (91,8%
skontrolowanych) stwierdzajc, e dane wykazane wsprawozdaniach byy zgodne zkwotami
wynikajcymi zewidencji ksigowej, prowadzonej wwarunkach przyjtego systemu kontroli
zarzdczej wzakresie finansowym zawierajcego wszystkie wymagane elementy/czynnoci okre-
lone waktach prawnych iregulacjach wewntrznych oraz obowizujcych standardach. Stwier-
dzono, e wprzyjtej koncepcji kontroli ustanowiono mechanizmy kontroli zapobiegajce zna-
czcym ryzykom zidentyfikowanym wobszarze prowadzenia ksig rachunkowych isporzdza-
nia sprawozda. Ponadto, wprzypadku 21 z22 dysponentw, uktrych kontrolowano ksigi
rachunkowe, nie zidentyfikowano nieprawidowoci, ktre wskazywayby, e ksigi stanowice
podstaw sporzdzenia sprawozda, obejmujce zapisy dotyczce dochodw iwydatkw oraz
zwizanych znimi nalenoci izobowiza, prowadzone byy nieprawidowo.

16 Termin sektor instytucji rzdowych isamorzdowych wedug Europejskiego Systemu Rachunkw Narodowych
oznacza zbiorowo instytucji podlegych wadzy publicznej i wykonujcych zadania publiczne na zasadach
niekomercyjnych. Zakres podmiotowy sektora instytucji rzdowych i samorzdowych rni si od zakresu
podmiotowego pojcia sektor finansw publicznych wpolskim prawie finansowym. Inne ste zasady obliczania
wielkoci dochodw, wydatkw, deficytu idugu obu sektorw. Obowizujce Polsk kryteria konwergencji Unii
Europejskiej, takie jak np. relacja deficytu i dugu publicznego do PKB, odnosz si do wielkoci obliczonych
wedug metodologii ESA2010.

15
SYNTEZA

Stwierdzone wtrakcie kontroli nieprawidowoci zostay skorygowane lub nie miay istotnego
wpywu narzetelno informacji idanych wykazanych wsprawozdaniu Rady Ministrw zwyko-
nania budetu pastwa zaokres od1stycznia do31grudnia 2014 r.

Sytuacja spoeczno-gospodarcza
7. W 2014 r. budet pastwa i budet rodkw europejskich realizowane byy w warunkach
poprawy sytuacji gospodarczej wUnii Europejskiej iumiarkowanego wzrostu gospodarki wiato-
wej. Tempo wzrostu produktu krajowego brutto gospodarki wiatowej utrzymao si napoziomie
z2013 r. iwynioso 3,3%. Wwikszoci gospodarek rozwijajcych si wzrost gospodarczy jednak
spowolni, natomiast kraje rozwinite zwikszyy dynamik wzrostu gospodarczego. Nastpi
wzrost gospodarczy zarwno wUnii Europejskiej ogem, jak iw strefie euro. Produkt krajowy
brutto wUnii Europejskiej zwikszy si wskali roku o1,3% oraz o0,9% wstrefie euro, wobec
odpowiednio 0,0% ispadku o0,5% w2013 r.
W Polsce tempo wzrostu gospodarczego, podwch latach spowolnienia, w2014 r. ulego wyra-
nemu przyspieszeniu. Produkt krajowy brutto zwikszy si realnie o3,4%, tj.dwukrotnie wicej
wporwnaniu do2013 r. Zkrajw Unii Europejskiej wyszy wzrost gospodarczy w2014r. osi-
gny Malta, Irlandia iWgry. Inaczej ni w dwch poprzednich latach gwnym czynnikiem
wspierajcym wzrost gospodarczy wPolsce by popyt krajowy. rednioroczne ceny towarw
iusug konsumpcyjnych w2014 r. pozostay napoziomie zpoprzedniego roku. Zanotowano
popraw narynku pracy. Przecitne zatrudnienie wgospodarce narodowej w2014 r. byo wysze
ni wpoprzednim roku, wtym wsektorze przedsibiorstw wzroso o0,6%. Liczba bezrobot-
nych zarejestrowanych w urzdach pracy na koniec grudnia 2014 r. bya o 15,4% nisza ni
przed rokiem. W2014 r. wzrosy obroty towarowe handlu zagranicznego zewszystkimi grupami
krajw, zwyjtkiem krajw Europy rodkowo-Wschodniej. Wwyniku niszej dynamiki eksportu
ni importu saldo wymiany byo ujemne. Wtrzecim zkolei roku liczba ludnoci Polski zmalaa.
Obserwowane wostatnich latach zmiany demograficzne spowanym zagroeniem dla dal-
szego rozwoju kraju.

Zaoenia makroekonomiczne
8. Budet pastwa narok 2014 zosta skonstruowany przy ostronych zaoeniach makroekono-
micznych. Zagwny czynnik determinujcy wykonanie budetu pastwa uznano niestabiln
sytuacj ekonomiczn wEuropie ina wiecie. Przyjto jednak, e w2014 r. dynamika aktywno-
ci wgospodarce wiatowej bdzie ulega poprawie, ato przyczyni si dowzrostu PKB wPolsce
o 2,5%. rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych w 2014 r. oszacowano
na2,4%. Zaoono, e w2014 r. poziom zatrudnienia zarwno wsektorze przedsibiorstw, jak
iw caej gospodarce narodowej bdzie zbliony doroku poprzedniego, ztendencj dostabiliza-
cji ipoprawy wkolejnych latach. Stop bezrobocia rejestrowanego nakoniec 2014 r. okrelono
na13,8%, awzrost realnej pacy wgospodarce narodowej o1,0% wporwnaniu do2013 r. Przy-
jto, e rachunek biecy bilansu patniczego zamknie si ujemnym saldem napoziomie 3,3%
PKB. Prognoz przygotowano woparciu oaktualne dane dotyczce biecej ioczekiwanej sytu-
acji wUE.
Skala przyspieszenia wzrostu gospodarczego Polski okazaa si wiksza ni zakadano przy kon-
strukcji budetu na2014 r. Produkt krajowy brutto zwikszy si w2014 r. o3,4% wujciu real-
nym, tj.o0,9 punktu procentowego wicej ni zakadano wprognozie przyjtej przy opracowy-

16
 SYNTEZA

waniu ustawy budetowej. Najwiksze rozbienoci midzy prognozami awykonaniem odno-

towano wskadowych popytu krajowego iimporcie. Dynamiki inwestycji, spoycia publicznego
iimportu uksztatoway si znacznie powyej prognoz. Nietrafiona okazaa si prognoza infla-
cji. W 2014 r. ceny towarw i usug konsumpcyjnych utrzymay si na poziomie 2013 r. Prze-
citne zatrudnienie wgospodarce narodowej iw sektorze przedsibiorstw uksztatowao si
napoziomie zblionym dooczekiwanego. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosa 11,5%,
tj.o2,3 punktu procentowego poniej wielkoci zakadanej. Istotne rozbienoci midzy pro-
gnoz awykonaniem dotyczyy rwnie rachunku biecego, ktry zamkn si kwot ujemn
znacznie mniejsz ni planowana.

Planowanie budetu pastwa

9. Proces opracowania ustawy budetowej na rok 2014 przebiega zgodnie z obowizujcym
prawem inie uleg istotnej zmianie wrelacji dolat poprzednich.
Wystpiy znaczne rnice w kwotach planowanych dochodw i wydatkw w Wieloletnim
Planie Finansowym Pastwa nalata 2013-2016 oraz projekcie ustawy budetowej przekazanym
przez Ministra Finansw naposiedzenie Rady Ministrw 3wrzenia 2013 r. Rnice planowa-
nych wewskazanych dokumentach kwot dochodw, wydatkw ideficytu wyniosy odpowied-
nio 13,6 mld z, 17,0 mld z i3,3 mld z. Wskazuje tona potrzeb konsekwentnego doskonale-
nia prognoz budetowych. Poprawy wymagaj take prognozy dochodw zdywidend ztytuu
udziaw Skarbu Pastwa wspkach, ktre wykonano wwysokoci mniejszej odplanowanej
o21,3%, atake planowanie wydatkw nawspfinansowanie projektw zudziaem rodkw
UE iwydatkw majtkowych, ktre wykonano odpowiednio wwysokoci 72,5% i92,6% planu
pozmianach. Zaplanowanie kwot rnicych si odwykonania odokoo 1,0 dookoo 3,4 mld
z wiadczy opotrzebie przegldu rzetelnoci trybu planowania tych pozycji budetu pastwa.
Przy konstruowaniu limitu wydatkw uwzgldniono dziaania majce wpyw naograniczenie
nadmiernego deficytu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych. W2014 r. analogicznie jak
wlatach ubiegych pozosta zamroony fundusz wynagrodze wjednostkach sektora finansw
publicznych, zwyczeniem sektora samorzdowego oraz wynagrodze pracownikw publicz-
nych szk wyszych. Uwzgldniono take zmiany wsystemie emerytalnym, ktre oddziauj
nafinanse publiczne. Zmiany tewpyny naobnienie dotacji dla Funduszu Ubezpiecze Spo-
ecznych, obnienie wydatkw naobsug dugu publicznego ipotrzeb poyczkowych budetu
pastwa. Ponadto wprojekcie budetu zastosowano pomocniczo stabilizujc regu wydat-
kow. Wynikao toz faktu, e doczasu przekazania projektu ustawy budetowej doSejmu nie
weszy wycie odpowiednie przepisy ozmianie ustawy ofinansach publicznych. Limit wydatkw
budetu pastwa wustawie budetowej wynis 325,3 mld z iby o9,7 mld z niszy odlimitu
wyznaczonego przy pomocy stabilizujcej reguy wydatkowej.
Struktura planowanych wydatkw nie ulega istotnej zmianie. W2014 r. wydatki zaplanowano
przede wszystkim na sfinansowanie obowizkowych ubezpiecze spoecznych, dziaalno
administracji publicznej, obron narodow ibezpieczestwo publiczne, wymiar sprawiedliwo-
ci, owiat iszkolnictwo oraz pomoc spoeczn. Dostrzegajc podjte przez Ministerstwo Finan-
sw dziaania narzecz przegldu konkretnych rodzajw wydatkw irealizacji trzech pilotay
przegldu wybranych kategorii wydatkw, naley zwrci uwag nakonieczno sfinalizowa-
nia wnieodlegym czasie opracowania metodyki przegldw wydatkw publicznych oraz doko-
nania wzorganizowany sposb iw szerszym zakresie przegldw efektywnoci iskutecznoci
zada publicznych.

17
SYNTEZA

Dochody budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

10. Plan dochodw budetu pastwa okrelony wustawie budetowej zosta wykonany w102,1%.
Zrealizowane dochody wyniosy 283,5 mld z ibyy wysze odplanowanych o5,8 mld z. Przekro-
czenie prognozy dochodw budetu pastwa wystpio gwnie wwyniku wyszych ni zao-
ono dochodw podatkowych, ktre byy wysze odprognozowanych o2,7%. Znaczco wysze
odplanowanych, tj.o7,4% byy dochody zpodatku odtowarw iusug. Trafne okazay si zaoe-
nia, e wzrost gospodarczy przyspieszy, ana gromadzenie dochodw wpynie rwnie korzyst-
nie zmiana struktury popytu. Podwch latach przerwy, nastpi wyrany wzrost popytu krajo-
wego. Prognoza dochodw podatkowych ogem zostaa sporzdzona prawidowo.
Nietrafne byy natomiast zaoenia dotyczce wzrostu w 2014 r. dochodw budetowych
zpodatku akcyzowego odwyrobw tytoniowych ialkoholowych. Mimo podwyek stawek podat-
kowych, dochody zopodatkowania tych wyrobw byy odpowiednio nisze odkwoty planowa-
nej o6,3% oraz o10,5%. Dochody ztych rde byy take nisze douzyskanych w2013 r. Powy-
ej prognozy zostay wykonane dochody zakcyzy odpaliw oraz odsamochodw, cow znacz-
nym stopniu pozwolio zrekompensowa nisze ni planowano dochody zakcyzy odwyrobw
tytoniowych oraz alkoholu.
Dochody niepodatkowe wyniosy 27,2 mld z i byy nisze od planowanych o 3,3%. Wyni-
kao togwnie zniezrealizowania zaoonych wustawie budetowej dochodw zdywidend
odspek zudziaem Skarbu Pastwa. Nisz realizacj dochodw niepodatkowych zrekompen-
soway wiksze ni planowano wpywy zpodatku odtowarw iusug.
Zmniejszy si udzia dochodw niepodatkowych wdochodach budetu pastwa. Dochody nie-
podatkowe wporwnaniu doroku poprzedniego byy nisze o24,3%, gwnie wwyniku reali-
zacji niszych dochodw zdywidend oraz braku wpaty zzysku NBP. Bank Centralny nakoniec
2013 r. wykaza zerowy wynik finansowy. Wpata zzysku za2012 r. dobudetu pastwa w2013r.
wyniosa 5,3 mld z.
11. W trakcie 2014 r. nalenoci budetu pastwa wzrosy o 13 mld z, co stanowio 4,6% zrealizo-
wanych dochodw budetu pastwa. Wysoki by poziom zalegoci wobec budetu pastwa,
ktre wyniosy 57,5 mld z, w tym 71,5% stanowiy zalegoci podatkowe. Zalegoci podatkowe
nakoniec 2014 r. byy wysze ni nakoniec 2013 r. o24,1%. Zalegoci wpodatku odtowarw
iusug wzrosy o7,9 mld z, tj.o40,1%.
Znacznie wzrosy kwoty uszczuple wpodatkach wykryte przez organy kontroli skarbowej oraz
organy podatkowe. Zobowizania podatkowe wymierzone wdecyzjach pokontrolnych iwynika-
jce zkorekt deklaracji zoonych przez podatnikw wnastpstwie kontroli przeprowadzonych
przez urzdy kontroli skarbowej wzrosy o64,5% iwyniosy 10,6 mld z, aprzez urzdy skarbowe
wzrosy o62,6% iwyniosy 4,0 mld z. Wzrosa czstotliwo wykrywania wtrakcie kontroli podat-
kowych nieprawidowoci, osignita przy niszej liczbie przeprowadzonych kontroli. WSu-
bie Celnej czstotliwo tawzrosa z68,0% do78,5%, przy zmniejszeniu liczby kontroli o15,4%,
awurzdach skarbowych z70,5% do77,0%, przy spadku liczby kontroli o19,8%.
Znaczne kwoty uszczuple wpodatkach oraz rosnca czstotliwo wykrywania nieprawido-
woci wtrakcie kontroli podatkowych wiadcz opoprawie doboru podmiotw dokontroli, ale
take outrzymywaniu si znacznych rozmiarw szarej strefy wgospodarce iwysokim ryzyku
wystpowania oszustw podatkowych.

18
 SYNTEZA

W 2014 r., podobnie jak wlatach 2012-2013, pogorszya si skuteczno poboru podatkw. Obni-
ya si cigalno bieca dochodw podatkowych przez urzdy skarbowe, mierzona relacj
wpyww biecych pomniejszonych onadpaty wymagalne donalenoci powstaych wokre-
sie biecym, spowodowana znacznym wzrostem zalegoci podatkowych. Pogorszya si rw-
nie realizacja zalegoci zlat ubiegych. Nie zosta osignity przez suby podlege Ministrowi
Finansw zakadany poziom relacji wpyww ztytuu nalenoci stanowicych dochd budetu
pastwa donalenoci budetowych. W2014 r. relacja tawyniosa 91,6%, tj.bya o0,9 punktu
procentowego nisza odpoziomu przyjtego wPlanie dziaalnoci Ministra Finansw na2014 r.
(w 2013 r. relacja tawyniosa 93,4%).
12. W 2014 r. dochody budetu rodkw europejskich wyniosy 68,1 mld z istanowiy 87,3% kwoty
planowanej. Wporwnaniu doroku 2013 byy nisze o2,0 mld z, tj.o2,9%. Wlatach 2011-2014
dochody budetu rodkw europejskich pozwalay nasfinansowanie 96,2% poniesionych wtym
okresie wydatkw budetu rodkw europejskich. Stopie finansowania wydatkw rodkami
stanowicymi dochody budetu rodkw europejskich nie wynika wprost zrelacji pomidzy
wielkoci wpyww zbudetu UE izrealizowanych wydatkw. rodki europejskie sdocho-
dami budetu rodkw europejskich poich przekazaniu narachunek dochodw budetu pa-
stwa. Biorc pod uwag fakt, i toMinister Finansw decyduje oich przeznaczeniu, cz rod-
kw faktycznie ju przekazanych przez Komisj Europejsk doPolski nie stanowi dochodw
budetu rodkw europejskich. Nakoniec 2014 r. kwota tych rodkw przekraczaa 4 mld euro.
Nie ma wic penej korelacji pomidzy wielkoci rodkw uzyskanych zUE iwielkoci docho-
dw budetu rodkw europejskich. Dokoca 2014 r. Minister Finansw nie wypracowa propo-
zycji ustawowych okrelajcych tryb iterminy przekazywania rodkw pochodzcych zbudetu
Unii Europejskiej iinnych rde zagranicznych nadochody budetu rodkw europejskich, oco
Najwysza Izba Kontroli wnioskowaa pokontrolach wykonania budetu pastwa wlatach ubie-
gych. Minister Finansw nadal nabieco podejmowa decyzje, kiedy ijaka cz rodkw zosta-
nie przewalutowana i przekazana na dochody budetu rodkw europejskich, copozwalao
nadowolne ksztatowanie wielkoci zrealizowanych dochodw iwyniku finansowego budetu
rodkw europejskich.

Wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

13. Wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wyniosy 380,9 mld z iw porwna-
niu do2013 r. byy nisze o1,1%. Wrelacji dowydatkw 2013 r. najwicej wzrosy Wydatki majt-
kowe o16,3% iWydatki biece jednostek budetowych o2,5%. W2014 r., poraz pierwszy odkilku
lat, zmniejszya si kwota wydatkw wgrupie Obsuga dugu Skarbu Pastwa o18,9%, wydatkw
naDotacje isubwencje o2,2% oraz rodki wasne Unii Europejskiej o4,8%. Wydatki majtkowe
budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wyniosy 49,9 mld z ibyy o16,3% wysze
ni w2013 r. (42,9 mld z). Udzia tych wydatkw wwydatkach ogem w2014 r. wynis 13,1%
iwporwnaniu do2013 r. wzrs o2 punkty procentowe. Wdalszym cigu niezbdne jest podej-
mowanie dziaa majcych nacelu wzmocnienie nadzoru nad procesem realizacji zada, zwasz-
cza wramach programw wieloletnich. wiadcz otym nieprawidowoci stwierdzone zarwno
naetapie przygotowania inwestycji budowlanych jak i ich realizacji.
14. Wydatki nawynagrodzenia wpastwowych jednostkach budetowych, ujte wzaczniku nr6
doustawy budetowej narok 2014, wyniosy 27,1 mld z, tj.99,6% planu pozmianach. Wporw-
naniu do2013 r. byy one wysze o0,9%. Przecitne miesiczne wynagrodzenie wynioso 4.483
z i byo o 0,9% wysze w porwnaniu do 2013 r. Tendencja wzrostu utrzymywaa si take

19
SYNTEZA

wlatach 2011-2012 (z 4.191 z do4.330 z). Przecitne zatrudnienie wtych jednostkach wynioso
504.100osb iw porwnaniu do2013 r. byo wysze zaledwie o220 osb. Przecitne zatrudnie-
nie osb objtych mnonikowymi systemami wynagrodze17 wynioso 393.438 osb iw porw-
naniu do2013 r. zwikszyo si o791 osb, tj.o0,2%. Najwikszy wzrost zatrudnienia wporwna-
niu do2013 r. wystpi wrd onierzy zawodowych ifunkcjonariuszy (o 1.837 osb, tj.o0,8%).
15. Wydatki budetu rodkw europejskich zrealizowano w2014 r. wkwocie 68,4 mld z. Stanowiy
one 87,3% limitu okrelonego wustawie budetowej oraz 97,9% planu pozmianach. Wporwna-
niu dowykonania wroku 2013 byy wysze o4,5 mld z, tj.o7,1%. Wydatki narealizacj progra-
mw wramach Narodowej Strategii Spjnoci stanowiy 66,3% wydatkw budetu rodkw euro-
pejskich ogem iw porwnaniu zrokiem 2013 byy wysze o11,2%. Realizacja poszczeglnych
krajowych programw operacyjnych ksztatowaa si od91,9% planu pozmianach (POInnowa-
cyjna Gospodarka) do99,8% (PO Rozwj Polski Wschodniej). Wydatki narealizacj zada wramach
Wsplnej Polityki Rolnej stanowiy 32,1% wydatkw budetu rodkw europejskich iw porwna-
niu dowykonania w2013 r. byy nisze o1,3%.

Deficyt budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich oraz inne potrzeby

poyczkowe
16. Deficyt budetu pastwa w 2014 r. wynis 29,0 mld z i by o13,2 mld z niszy ni w 2013 r.
Budet rodkw europejskich osign nieznaczny deficyt wwysokoci 0,3 mld z. czny deficyt
wynis 29,3 mld z iby o6,6 mld z niszy ni w2013 r. Stanowi on 1,7% PKB, tojest o0,5punktu
procentowego mniej ni wroku poprzednim.
Potrzeby poyczkowe netto wyniosy 43,2 mld z ibyy nisze odplanowanych o12,0 mld z.
Najwikszy wpyw naksztatowanie si potrzeb poyczkowych mia deficyt budetu pastwa
irodki przeznaczone nafinansowanie potrzeb ZUS. Wsparcie udzielone ZUS polegao naudzie-
leniu poyczek przez Skarb Pastwa nazapewnienie wypat zFUS oraz poprzez transfer rod-
kw zbudetu pastwa nauzupenienie ubytku skadek przekazywanych przez ZUS doOFE.
Razem finansowanie tow 2014 r. wynioso 17,2 mld z istanowio 39,8% potrzeb poyczkowych
netto budetu pastwa. W2014 r. zostay udzielone ZUS poyczki wwysokoci 8,9 mld z. By
toszsty rok zrzdu, wktrym ZUS otrzyma takie wsparcie. czna kwota zobowiza ZUS
ztytuu otrzymanych poyczek wynosia nakoniec 2014 r. 39,8 mld z. Nauzupenienie ska-
dek odprowadzonych doOFE ZUS otrzyma w2014 r. 8,3 mld z. Obie formy wsparcia ZUS nie
sujmowane wwydatkach, pomimo e FUS nie ma zdolnoci dospaty uzyskanych poyczek,
arodki napokrycie ubytku skadek pochodziy prawie wcaoci zemisji skarbowych papierw
wartociowych. Gdyby powysze transfery zostay zaliczone dowydatkw nastpiby wzrost defi-
cytu iw konsekwencji zwikszenie relacji deficytu budetu pastwa doPKB do2,7%.
17. rodki nafinansowanie potrzeb poyczkowych pozyskiwane byy gwnie poprzez emisj skar-
bowych papierw wartociowych narynku krajowym. Pozyskano std rodki netto wkwocie
46,6 mld z, ktre byy wysze odprzewidywanych wustawie budetowej o14,4 mld z. Nisze
od planu byo finansowanie na rynku zagranicznym, gdzie saldo finansowania byo ujemne
iwynioso 3,2 mld z, tojest o26,2 mld z mniej ni zaoono wustawie budetowej. Ograniczenie
finansowania zagranicznego byo moliwe wzwizku zezmniejszeniem potrzeb poyczkowych

17 Wymienionych wart.5 pkt1 ustawy zdnia 23grudnia 1999 r. oksztatowaniu wynagrodze wpastwowej sferze
budetowej oraz ozmianie niektrych ustaw (Dz.U. z2011 r. Nr79, poz.431 zezm.).

20
 SYNTEZA

oraz moliwoci pozyskania nakorzystnych warunkach rodkw narynku krajowym. Zmiana

struktury finansowania potrzeb poyczkowych oraz umorzenie przekazanych do ZUS gwnie
krajowych obligacji Skarbu Pastwa spowodoway, e udzia dugu w walutach obcych w zadu-
eniu Skarbu Pastwa ogem wynis 35,5%. Strategia zarzdzania dugiem sektora finansw
publicznych na lata 2014-2017 przewidywaa, e wskanik ten w 2014 r. wyniesie okoo 35-37%,
anastpnie bdzie si obnia docelowo poniej 30%, w tempie uzalenionym od warunkw ryn-
kowych.
Do finansowania potrzeb poyczkowych Minister Finansw wykorzysta rwnie rodki zotowe
iwalutowe zgromadzone narachunkach wNarodowym Banku Polskim iBanku Gospodarstwa
Krajowego. Wykorzystanie rodkw pozyskanych zkonsolidacji dobiecego zarzdzania bude-
tem pastwa pozwolio nazmniejszenie emisji SPW. Rozwizanie tobyo korzystne, gdy koszt
pozyskania rodkw zemisji SPW by wyszy, ni koszt pozyskania rodkw wwyniku konsoli-
dacji. W2014 r. redni koszt pozyskania depozytw zotowych wynosi 2,14%, podczas gdy koszt
pozyskania rodkw zrynku krajowego wformie emisji obligacji wynosi 3,21%. Pozyskanie rod-
kw wramach konsolidacji walutowej nie generowao kosztw.

Rozliczenia zUni Europejsk

18. W 2014 r. zbudetu Unii Europejskiej doPolski wpyny rodki wwysokoci 17,1 mld euro. Polska
wpacia do budetu Unii Europejskiej z tytuu skadek i dokonanych zwrotw 4,1 mld euro.
Saldo biecych rozlicze Polski zUni Europejsk byo dodatnie iwynioso 13,0 mld euro. Byo
ono wysze ni w2013 r. o16,0%. Najistotniejsz pozycj wpyww (68,4%) stanowiy rodki
z tytuu refundacji wydatkw na programy operacyjne Narodowej Strategii Spjnoci (NSS)
2007-2013, ktre wyniosy 11,7 mld euro oraz transfery w ramach Wsplnej Polityki Rolnej
5,0mld euro (29,2%).
Polska odmomentu przystpienia doUnii Europejskiej, otrzymaa rodki finansowe zbudetu
UE wwysokoci 109,5 mld euro, akwota wpaconych skadek wyniosa 35,1 mld euro. Saldo rozli-
cze pomidzy Polsk aUE od1maja 2004 r. do31grudnia 2014 r. byo dodatnie (74,3 mld euro).
Wporwnaniu dostanu na koniec roku 2013 wzroso o13,0 mld euro. Wrd nowych krajw
czonkowskich UE Polska pozostaa gwnym odbiorc rodkw ztytuu dopat bezporednich
wramach Wsplnej Polityki Rolnej. Bya te najwikszym beneficjentem rodkw wramach poli-
tyki spjnoci iProgramu Rozwoju Obszarw Wiejskich.
19. Od pocztku uruchomienia programw operacyjnych NSS 2007-2013 do 31 grudnia 2014 r.
zawarto 104.837 umw nakwot dofinansowania zUE 287,0 mld z, costanowio 101,8% alo-
kacji nalata 2007-2013. Dla krajowych programw operacyjnych poziom kontraktacji ksztato-
wa si od100,0% (PO Rozwj Polski Wschodniej) do107,9% (PO Innowacyjna Gospodarka), adla
16 Regionalnych POwynis rednio 97,9%. Narealizacj tych programw poniesiono wydatki
wkwocie 226,4 mld z, tj.o45,5 mld z wicej ni nakoniec ubiegego roku. Zrealizowane wydatki
stanowiy 84,3% alokacji na lata 2007-2013. Komisja Europejska do koca 2014 r. zrefundo-
waa 51,3 mldeuro, tj.94,5% kwoty wynikajcej zwnioskw przekazanych Komisji Europejskiej
przez Instytucj Certyfikujc wzakresie rodkw UE oraz 76,0% dostpnej dla Polski alokacji
(67,5mldeuro). Dozrefundowania przez KE pozostaa kwota 3,0 mld euro.
Na realizacj zada wramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013 dokoca 2014 r.
zawarto umowy iwydano decyzje oprzyznaniu pomocy nakwot 72,2 mld z, tj.100,2% aloka-
cji (72,1mldz). Kwota zrealizowanych patnoci wyniosa 61,6 mld z, tj.85,5% alokacji wkadu

21
SYNTEZA

publicznego 20072013. Udzia rodkw zbudetu Unii Europejskiej wwysokoci 12,2 mld euro
stanowi 91,2% limitu okrelonego wtabeli finansowej Programu (13,4 mld euro). Kwota zrefun-
dowana przez Komisj nakoniec 2014 r. wyniosa 10,4mldeuro, costanowio 77,9% przyzna-
nego limitu rodkw UE.
Alokacja 2007-2012 wynoszca 11,5 mld euro, uwzgldniajc zadeklarowane wydatki izaliczk,
zrealizowana zostaa w105,8%. Speniona zostaa zatem zasada n+218.
W 2014 r. na realizacj programw wspfinansowanych z Unii Europejskiej wydatkowano
77mldz (w tym z budetu Unii Europejskiej 69,8 mld z), co stanowio 97,2% planu. Wydatki te
byy wysze o 3,0 mld z ni w 2013 r. Zachowanie w 2015 r. podobnego poziomu wydatkowania
tych rodkw powino umoliwi pene wykorzystanie przyznanej alokacji.

Pozabudetowe jednostki sektora finansw publicznych

20. Plany finansowe pastwowych funduszy celowych wykonane zostay prawidowo, astwier-
dzone nieprawidowoci nie wpyny w zasadniczy sposb na gospodarowanie rodkami
publicznymi. W 2014 r. funkcjonowao 28 pastwowych funduszy celowych, ktrych przychody
wyniosy 225,8 mld z i byy o 0,1% wysze ni zaplanowano w ustawie budetowej. Koszty
wyniosy 235,9 mld z i w 75,0% zostay pokryte dochodami wasnymi funduszy. Pozosta
cz stanowiy dotacje zbudetu pastwa, ktre wyniosy 48,9 mld z, wtym doFunduszu
Ubezpiecze Spoecznych 30,4 mld z. Przychody FUS stanowiy 82,6% przychodw fundu-
szy, akoszty 82,7%. Stan funduszy nakoniec 2014 r. wynis minus 21,3 mld z iby o10,0 mld z
niszy odstanu nakoniec 2013 r. Wynikao toz pogarszajcej si kondycji finansowej FUS, kt-
rego stan nakoniec 2014 r. wynis minus 40,3 mld z iby o6,4 mld z niszy ni rok wczeniej.
Nastpio dalsze obnienie stanu rodkw FUS mimo uzyskania nieoprocentowanej poyczki
zbudetu pastwa. Pogbiajca si nierwnowaga midzy przychodami ikosztami Funduszu,
powikszajca deficyt finansw publicznych, stanowi zagroenie dla finansw publicznych.
W2014 r. Zakad Ubezpiecze Spoecznych nie wyodrbni funduszy rezerwowych dla ubezpie-
cze rentowych oraz chorobowego iwypadkowego. Przyczyn byo niespenienie przesanki
ustawowej, tj.brak wystarczajcych rodkw finansowych pozostajcych wdniu 31grudnia
kadego roku narachunku FUS, pomniejszonego okwoty niezbdne dozapewnienia wypat
wiadcze przypadajcych na pierwszy miesic kolejnego roku. Na koniec 2014 r. Minister
Finansw dysponowa kwot ponad 17,4 mld z, przekazan wzarzdzanie terminowe iover-
night przez dysponentw siedmiu funduszy celowych. rodki teprzekazane byy gwnie przez
Fundusz Pracy (5,8 mld z), Fundusz Reprywatyzacji (5,2 mld z) oraz Fundusz Gwarantowanych
wiadcze Pracowniczych (3,1 mldz). Zdaniem NIK, rodki zgromadzone narachunkach fun-
duszy powinny suy przede wszystkim finansowaniu zada okrelonych wustawach tworz-
cych poszczeglne fundusze celowe. Utrzymywanie narachunkach funduszy wysokiego stanu
rodkw wdugim okresie nie przyczynia si dorealizacji celw okrelonych wustawach lub
wiadczy ozbyt wysokim obcieniu podmiotw.

18 Zasada n+2 jest jedn z podstawowych regu zarzdzania finansowego funduszami pomocowymi Unii
Europejskiej, ajej celem jest motywowanie Pastw Czonkowskich dosprawnego wydatkowania alokowanych
rodkw pomocowych. Wpraktyce oznacza to, e wydatki zalokacji 2007-2012 winny by zadeklarowane dokoca
2014 r., aby nie utraci refundacji zKE.

22
 SYNTEZA

21. Pastwowe osoby prawne objte kontrol zrealizoway plany finansowe zgodnie zzaoeniami
przyjtymi wustawie budetowej. Ich przychody pochodziy gwnie zprzedsiwzi realizo-
wanych wramach prowadzonej dziaalnoci gospodarczej. Dotacje zbudetu pastwa przeka-
zane 33 pastwowym osobom prawnym (spord 38 ujtych wzaczniku doustawy budeto-
wej) wyniosy 276,1mln z istanowiy 3,5% przychodw zrealizowanych w2014 r. Udzia dotacji
wprzychodach tych podmiotw wykazuje tendencj wzrostow od2010 r. W2014 r. pastwowe
osoby prawne osigny dodatni wynik finansowy wwysokoci 360,7mln z (w 2013 r. wynik by
ujemny iwynosi 375,1mln z).
22. W dziaalnoci agencji wykonawczych nie stwierdzono nieprawidowoci wrealizacji zada pod-
czas wykonania planu finansowego w2014 r. Osignite zostay efekty rzeczowe prowadzonej
dziaalnoci wynikajce zplanu finansowego oraz budetu wukadzie zadaniowym. Prawidowe
byo take wydatkowanie rodkw narealizacj programw finansowanych iwspfinansowa-
nych zerodkw Unii Europejskiej. Dwie agencje, tj.Agencja Restrukturyzacji iModernizacji Rol-
nictwa oraz Agencja Rynku Rolnego peniy funkcj agencji patniczych dysponujcych rodkami
narealizacj programw wspfinansowanych zbudetu Unii Europejskiej, ktre nie byy ujmo-
wane wich planach finansowych nafakt ten NIK zwracaa uwag pokontrolach wykonania
budetu pastwa ju wlatach poprzednich. Agencja Restrukturyzacji iModernizacji Rolnictwa
wydatkowaa w2014 r. zerodkw narealizacj programw wspfinansowanych zbudetu Unii
Europejskiej 25,6 mld z, aAgencja Rynku Rolnego 239,0mln z. Wynik finansowy netto za2014r.
dziesiciu agencji wykonawczych by dodatni iwynis 1.299,1mln z.
23. Instytucje gospodarki budetowej w2014 r. zrealizoway przychody wwysokoci 894,3mln z,
tj.o83,8mln z (o 10,3%) wysze ni w2013 r. Wprzychodach 15,3% stanowiy dotacje zbudetu
pastwa przekazane doZakadu Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego, Central-
nego Orodka Sportu oraz Mazowieckiej IGB MAZOVIA. Koszty dziaalnoci wyniosy 907,0mln
z ibyy wysze o10,6% ni w2013 r. Wzrost ten mia wpyw naczny wynik finansowy (netto)
instytucji gospodarki budetowej, ktry coprawda osign warto ujemn 16,6mln z i by
o0,7mln z niszy ni rok wczeniej. W2014 r. dwie instytucje spord 15 funkcjonujcych ponio-
so straty (w 2013 r. dotyczyo to50% funkcjonujcych instytucji). W2014 r. NIK nie kontrolowaa
dziaalnoci oraz planw finansowych instytucji gospodarki budetowej, wzwizku ztym doko-
naa analizy danych ujtych wsprawozdaniach budetowych. Wyniki tej analizy wskazuj, e
wporwnaniu do2013 r. nastpio pogorszenie oglnych wynikw finansowych wwikszoci
instytucji gospodarki budetowej.

Sytuacja finansw publicznych

24. Na koniec 2014 r. pastwowy dug publiczny (PDP) wynis 826,8 mld z i zmniejszy si
w stosunku do stanu na koniec 2013 r. o 55,5 mld z. Zmniejszenie PDP byo gwnie wyni-
kiem istotnego obnienia zaduenia Skarbu Pastwa o58,5 mld z19. Nastpio tona skutek
jednorazowego zdarzenia zwizanego zprzeprowadzonymi w2014 r. zmianami wsystemie
emerytalnym. W ich wyniku nastpio umorzenie obligacji Skarbu Pastwa, ktre otwarte
fundusze emerytalne przekazay do ZUS. Dug ten zwikszy przysze zobowizanie FUS,
ktre nie s zaliczane do PDP. Skutkowao tojednorazowym obnieniem PDP o130,2 mld z.
Gdyby nie miao miejsce umorzenie obligacji, nastpiby wzrost PDP wszacowanej wysoko-

19 Skonsolidowanego wramach sektora finansw publicznych.

23
SYNTEZA

ci 74,7 mldz20, tj. o okoo 8,5%. Zmniejszyo si take zaduenie sektora ubezpiecze spo-
ecznych wcaoci wynikajce zobnienia zaduenia ZUS o0,3 mld z21. Zwikszeniu ulego
natomiast zaduenie sektora samorzdowego o 3,3 mld z. Wzrost ten by ponad trzykrot-
nie wikszy ni w2013 r.
W efekcie powyszej jednorazowej operacji umorzenia obligacji Skarbu Pastwa, poczterech
latach z rzdu, kiedy relacja PDP do PKB na koniec roku istotnie przekraczaa 50%, w 2014 r.
zmniejszya si dopoziomu 47,8%. Natomiast relacja zaduenia sektora finansw publicznych
doPKB, obliczanego wedug stosowanej wUnii Europejskiej metodologii ESA2010, wyniosa
50,1% ibya nisza o5,6 punktu procentowego ni nakoniec 2013 r.
W dugu Skarbu Pastwa zaduenie wyemitowane w kraju i zagranic stanowio odpowiednio
64,5% i35,5%. Dalszemu zwikszeniu do58,6%, tj.o6,7 punktu procentowego uleg udzia inwe-
storw zagranicznych wdugu Skarbu Pastwa.
25. W 2014 r. zaduenie sektora instytucji rzdowych isamorzdowych zmniejszyo si o59,5mldz
dokwoty 866,6 mld z. Relacja zaduenia sektora instytucji rzdowych isamorzdowych doPKB
napoziomie 50,1% stawia Polsk nadziesitym miejscu wrd krajw Unii Europejskiej, tj.odwa
miejsca wyej ni w 2013 r. Wysze relacje zaduenia do PKB ma wikszo krajw Europy
Zachodniej. Jednak coroku systematycznie powiksza si rnica pomidzy wielkoci dugu
instytucji rzdowych isamorzdowych oraz PDP. Jest tospowodowane rnicami wmetodologii
liczenia dugu publicznego. NIK wskazywaa ju wprzeszoci napotrzeb ujednolicenia meto-
dologii liczenia dugu publicznego.
26. Od 2009 r. Polska objta jest procedur nadmiernego deficytu instytucji rzdowych isamorzdo-
wych. Zgodnie zzaleceniami Rady Ecofin deficyt powinien zosta obniony dopoziomu poniej
3% najpniej w2015 r. Wedug danych GUS deficyt sektora instytucji rzdowych isamorzdo-
wych wrelacji doPKB uleg obnieniu z4,3% w2013 r. do3,2% w2014 r. iby niszy odzakada-
nego o0,7 punktu procentowego. Poprawa wartoci tego wskanika nastpia gwnie naskutek
niszych o19,8 mld z potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Byo towynikiem przeprowa-
dzonych w2014 r. zmian wsystemie emerytalnym. Redukcji deficytu oraz utrzymaniu dugu sek-
tora instytucji rzdowych isamorzdowych poniej wartoci referencyjnej 60% PKB wkolejnych
latach powinno sprzyja wprowadzenie stabilizujcej reguy wydatkowej.

Nieprawidowoci
27. Skala iwaga nieprawidowoci stwierdzonych wkontroli wykonania budetu pastwa ibudetu
rodkw europejskich w 2014 r. nie ulega zmniejszeniu w porwnaniu do lat poprzednich.
Problemem pozostaje nadal przestrzeganie przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych.
Wwyniku nierzetelnego prowadzenia postpowa oudzielenie zamwie publicznych iniego-
spodarnego wydatkowania rodkw publicznych Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie

20 Poza koniecznoci sfinansowania deficytu budetu pastwa, ktry wynis 29,3 mld z, nawzrost PDP wpyno
gwnie osabienie si zotego wobec walut obcych, w ktrych nominowane jest zaduenie zagraniczne Skarbu
Pastwa (13,8 mld z), a take skumulowanie rodkw zotowych i walutowych w celu prefinansowania potrzeb
poyczkowych 2015 r. (12,7 mld z). Innym czynnikiem powodujcym wzrost PDP byo finansowanie poyczek krajowych
izagranicznych, wtym dla ZUS (8,9 mld z). Ponadto dug zosta zacignity wcelu pozyskania rodkw dla FUS ztytuu
ubytku skadek przekazywanych OFE (7,9 mld z) oraz wzwizku zdokapitalizowaniem BGK (1 mld z).
21 Warto zaduenia FUS wykazywana wPDP nie obejmuje caego zaduenia, gdy obliczana jest zuwzgldnieniem
konsolidacji zobowiza wsektorze finansw publicznych. Eliminuje ona zPDP dug FUS wobec Skarbu Pastwa
ztytuu poyczek, ktrych czna warto nakoniec 2014 r. wyniosa 39,8 mld z.

24
 SYNTEZA

wykonanie budetu pastwa wczci Krajowe Biuro Wyborcze. Zpowodu wadliwego przepro-
wadzenia przygotowa doobsugi informatycznej wyborw niemoliwe byo sprawne oblicze-
nie iogoszenie wynikw wyborw samorzdowych. Znaczna cz nieprawidowoci powtarza
si odkilku lat. Dysponenci rodkw budetowych wniewystarczajcym stopniu realizuj wnio-
ski pokontrolne Najwyszej Izby Kontroli. Nieprawidowoci najczciej polegay na:
przekraczaniu upowanie dodokonywania wydatkw,
niedochodzeniu nalenoci budetowych, w tym z tytuu odsetek od nalenoci, ktrych ter-
min patnoci upyn,
prowadzeniu ksig rachunkowych w sposb niezgodny z przepisami ustawy o rachunkowoci,
bdach w ewidencji ksigowej, w tym polegajcych na klasyfikowaniu dowodw ksigowych
doniewaciwego okresu sprawozdawczego, bdnej kwalifikacji transakcji wramach klasyfi-
kacji budetowej ibdach formalnych zapisw ksigowych,
bdach wsprawozdaniach budetowych,
naruszaniu trybu przekazywania dotacji celowych, nieterminowym rozliczaniu dotacji oraz
nieegzekwowaniu zwrotu niewykorzystanych dotacji,
nieprzestrzeganiu przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych oraz procedur
wewntrznych wpostpowaniach oudzielanie zamwie publicznych.
Wystpowanie licznych przypadkw nakadania na wykonawcw kar umownych za nienaleyte lub
nieterminowe wykonanie postanowie umw wiadczy o potrzebie zwikszenia nadzoru nad pro-
cesem wyboru wykonawcw zlecanych zada.
W wietle wynikw kontroli istotne jest kontynuowanie dziaa ocharakterze systemowym obej-
mujcych:
y popraw jakoci prognozowania dochodw iwydatkw budetowych,
y przeprowadzenie wprzewidywalnej perspektywie czasu przegldu wydatkw,
y reform systemu podatkowego wcelu jego uproszczenia iuodpornienia naoszustwa podatkowe,
y wzmocnienie systemu kontroli zarzdczej, zwaszcza mechanizmw kontroli oraz monitorowa-
nia ioceniania.

Ponadto Najwysza Izba Kontroli zwraca uwag napotrzeb wyeliminowania niespjnoci ustaw
regulujcych status kierownika urzdu administracji rzdowej, wktrym powoano dyrektora gene-
ralnego, zustaw ofinansach publicznych oraz uregulowania kwestii ustanowienia prezesw regio-
nalnych izb obrachunkowych jako dysponentw trzeciego stopnia.

Realizacja zaoe polityki pieninej

Ustalony w Zaoeniach polityki pieninej narok 201422 cel podstawowy, jakim byo utrzymanie
inflacji napoziomie 2,5% zdopuszczalnym przedziaem odchyle 1 punkt procentowy, nie zosta
osignity. Odstycznia dogrudnia roczny wskanik wzrostu cen towarw iusug konsumpcyjnych
(CPImierzony poprzez porwnanie cen w miesicu biecym do cen wanalogicznym miesicu roku
poprzedniego), ksztatowa si napoziomie od0,7% do-1,0%, tj.poniej dolnej granicy przedziau
odchyle. Wcaym II proczu 2014 r. wystpowaa deflacja, cospowodowao pogbienie ujemnego
odchylenia odcelu inflacyjnego. Prognozowany przez NBP termin powrotu inflacji do przedziau
odchyle zosta przesunity z 2015 r. na koniec 2017 r. Brak skutecznoci wosiganiu celu inflacyj-
nego by przede wszystkim wynikiem nieprzewidzianego, silnego spadku cen paliw, energii elek-

22 Uchwaa Rady Polityki Pieninej zdnia 3wrzenia 2013 r. wsprawie ustalenia zaoe polityki pieninej narok
2014 (M.P. z2013 r., poz.779).

25
SYNTEZA

trycznej oraz cen ywnoci nieprzetworzonej, tj.czynnikw pozostajcych poza sfer oddziaywania
polityki pieninej. Zmiany tych cen pozostaway pod wpywem silnego obnienia cen surowcw
energetycznych irolnych narynkach wiatowych. Dospadku wskanika CPI poniej celu ideflacji
przyczyniy si take ostrone decyzje Rady Polityki Pieninej (RPP) owysokoci stp procentowych,
podejmowane wlatach ubiegych midzy innymi pod wpywem przeszacowanych prognoz inflacji.
W 2014 r. RPP dokonaa jednorazowej obniki stp procentowych, lecz pomimo tego ich realny
poziom nalea donajwyszych wEuropie. Jednoczenie Zarzd NBP, zgodnie zZaoeniami, stabili-
zowa pynno sektora bankowego, efektywnie wykorzystujc dotego operacje otwartego rynku,
operacje depozytowo-kredytowe oraz system rezerwy obowizkowej. Dziki temu osignito cel
operacyjny ustalony wZaoeniach, zgodnie zktrym krtkoterminowa rynkowa stawka POLONIA23
w2014 r. ksztatowaa si wpobliu stopy referencyjnej NBP. Biorc jednak pod uwag, e istotny
wpyw zmiany stp procentowych NBP uwidacznia si po upywie 4-6 kwartaw, podjte dziaania
nie przeoyy si wsposb istotny naksztatowanie si inflacji w2014 r.

23 Stawka POLONIA (ang. Polish Overnight Average) stanowi rzeczywiste rednie oprocentowanie krtkoterminowych
niezabezpieczonych lokat midzybankowych natermin jednodniowy (overnight).

26
 III. SY TUAC jA SPO ECZNO - gOSPODARCZA

W 2014 r. budet pastwa ibudet rodkw europejskich realizowane byy wwarun-

kach przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego wPolsce, poprawy sytuacji gospo-
darczej wUnii Europejskiej iumiarkowanego wzrostu gospodarki wiatowej.
Tempo wzrostu gospodarczego wPolsce, podwch latach spowolnienia, nabrao przy-
spieszenia inaleao donajwyszych wkrajach Unii Europejskiej.
Skala przyspieszenia wzrostu gospodarczego Polski okazaa si wiksza ni zakadano
przy konstrukcji budetu na2014 r.
rednioroczne ceny towarw iusug konsumpcyjnych pozostay napoziomie niezmie-
nionym wporwnaniu do2013 r.
Poprawia si sytuacja narynku pracy.
W dalszym cigu jest mao prawdopodobne, e Polska osignie zakadane cele strate-
giczne wperspektywie 2020 r.

1. Sytuacja gospodarcza nawiecie

W roku 2014 dynamika wzrostu gospodarczego wskali globalnej nie ulega zmianie wporwnaniu
dopoprzedniego roku. Wedug danych Midzynarodowego Funduszu Walutowego tempo wzro-
stu produktu krajowego brutto gospodarki wiatowej utrzymao si napoziomie z2013 r. iwynio-
so 3,3%. Natempo wzrostu gospodarczego nawiecie istotnie oddziaywaa wysoka dynamika PKB
narynkach wschodzcych iw krajach rozwijajcych si. Wwikszoci gospodarek rozwijajcych
si wzrost gospodarczy jednak spowolni, natomiast kraje rozwinite zwikszyy dynamik wzrostu
gospodarczego wobec 2013 r. Oywienie aktywnoci gospodarczej wkrajach rozwinitych widoczne
byo wnajwikszym stopniu wStanach Zjednoczonych iWielkiej Brytanii, doczego przyczyni si
wzrost popytu krajowego. Wstrefie euro kontynuowane byo powolne oywienie, hamowane przez
sabo popytu inwestycyjnego ipogarszajc si koniunktur narynkach gospodarek rozwijajcych
si. Wgospodarce Japonii utrzymywaa si spadkowa tendencja PKB24.
Wedug danych Komisji Europejskiej iEurostatu w2014 r. nastpi wzrost gospodarczy zarwno
wcaej Unii Europejskiej, jak iw strefie euro25. Produkt krajowy brutto wUnii Europejskiej zwik-
szy si wskali roku o1,3% oraz o0,9% wstrefie euro. W2014 r. spord krajw czonkowskich UE
najwikszy wzrost PKB odnotowano wIrlandii (o 4,8%), naWgrzech (o 3,6%), naMalcie (o 3,5%),
wPolsce (o 3,3%) oraz wLuksemburgu (o 3,0%). Stosunkowo dua bya take dynamika wzrostu
wRumunii ina Litwie (po 2,9%), naSowenii iw Wielkiej Brytanii (po 2,6%) oraz naotwie (o 2,4%).
PKB obniy si wczterech krajach, tj.wFinlandii (o 0,1%), wChorwacji iwe Woszech (po 0,4%) oraz
najbardziej naCyprze (o 2,3%). Kontynuacja powolnego oywienia gospodarczego wUnii Europej-
skiej wynikaa zrosncej konsumpcji prywatnej. W2014 r. trwao rwnie oywienie wgospodarkach
wikszoci krajw Europy rodkowo-Wschodniej, wynikajce zewzrostu popytu krajowego. Kraje
tenaleay donajszybciej rozwijajcych si gospodarek Unii Europejskiej. Jedynie gospodarka Chor-
wacji znajdowaa si wci wrecesji, jednak wporwnaniu dopoprzedniego roku jej skala wyra-
nie si zmniejszya.

24 IMF World Economic Outlook, April, 2015.

25 European Economic Forecast, Winter, 2015.

27
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

W wikszoci pozaunijnych krajw OECD w 2014 r. obserwowano umiarkowane przyspieszenie

tempa wzrostu PKB26. Najwysz dynamik charakteryzoway si Korea Poudniowa iNowa Zelan-
dia, gdzie wzrost PKB wynis 3,3% iby szybszy ni przed rokiem. Wysz dynamik wporwna-
niu doroku poprzedniego miay rwnie Australia, Kanada, Stany Zjednoczone, Norwegia, Meksyk
i Szwajcaria. W pozostaych krajach pozaunijnych OECD nastpio osabienie dynamiki wzrostu,
przy czym gospodarka Japonii znajdowaa si wstagnacji. Wrezultacie PKB krajw OECD ogem
w2014r. zwikszy si o1,8% wskali roku, tj.o0,4 punktu procentowego wicej ni rok wczeniej.
Spowolnienie wzrostu gospodarczego w2014 r. objo wikszo pozostaych najwikszych gospo-
darek wiata. W2014 r. wdalszym cigu wgrupie krajw BRICS27 najszybciej rozwijay si Chiny,
wktrych wzrost gospodarczy wskali roku wynis 7,4%. Znacznie przyspieszya take gospodarka
Indii (wzrost PKB o7,2%), natomiast wolniej rozwijay si Republika Poudniowej Afryki iBrazylia,
agospodarka Rosji znalaza sina skraju recesji.
W 2014 r. zmniejszyo si tempo wzrostu cen towarw i usug konsumpcyjnych w Unii Europej-
skiej ogem. Najwyszy wzrost cen wystpi wAustrii iWielkiej Brytanii (po 1,5%) oraz wRumu-
nii (o 1,4%) iFinlandii (o 1,2%). Szybciej ni przecitnie wUnii Europejskiej ogem rosy take ceny
wNiemczech, naMalcie, otwie iLuksemburgu. Spadek cen wskali roku wystpi wszeciu kra-
jach Unii Europejskiej, wtym najgbszy wBugarii (o 1,6%) iGrecji (o 1,4%). W2014 r. utrzymywa
si wysoki wzrost cen towarw iusug konsumpcyjnych wkrajach BRICS (z wyjtkiem Chin) oraz
wTurcji. Jednak najbardziej wskali roku wzrosy wgrudniu 2014 r. ceny wRosji (o 11,4%).
Zharmonizowana stopa bezrobocia28 wUnii Europejskiej ogem wgrudniu 2014 r. wyniosa 9,9%
ibya o0,7 punktu procentowego nisza ni rok wczeniej. Nisze wskaniki odnotowano rwnie
wkrajach strefy euro (z 11,8% wgrudniu 2013 r. do11,4% wgrudniu 2014 r). Podobnie jak wroku
poprzednim, najwysz stop bezrobocia charakteryzoway si Grecja (27,5%) iHiszpania (23,7%).
Dla Polski wskanik ten wynis 8,0% iw cigu roku obniy si o2,0 punkty procentowe. Najni-
sz stop bezrobocia wgrudniu miay Niemcy (4,8%), Austria (4,9%) iWielka Brytania (5,4%). Wkra-
jach OECD ogem wgrudniu 2014 r. stopa bezrobocia wyniosa 7,1%, tj.obniya si wcigu roku
o0,5punktu procentowego. WStanach Zjednoczonych iJaponii stopa bezrobocia wgrudniu 2014r.
bya rwnie nisza ni przed rokiem iwyniosa odpowiednio 5,6% i3,4%.
W 2014 r. wUnii Europejskiej nastpia dalsza niewielka poprawa relacji deficytu sektora instytucji
rzdowych isamorzdowych29 doproduktu krajowego brutto zminus 3,2% w2013 r. dominus 2,9%.
Poraz kolejny pogorszya si natomiast relacja dugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych
doPKB, ktra wyniosa 86,8% ibya o1,3 punktu procentowego wysza ni przed rokiem. Prg 60%
dla relacji dugu doPKB przekroczyo 16 pastw UE. Wnajtrudniejszej sytuacji bya Grecja, gdzie rela-
cja dugu doPKB wyniosa 177,1% PKB. Tak jak wroku poprzednim, wysoki poziom dugu wrela-
cji doPKB obserwowano take weWoszech (132,1%), wPortugalii (130,2%), wIrlandii (109,7%),
naCyprze (107,5%) iw Belgii (106,5%).

26 Kraje OECD:
nalece do Unii Europejskiej: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania,
Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Polska, Portugalia, Sowacja, Sowenia, Szwecja, Wgry, Wielka Brytania,
Wochy;
pozostae kraje czonkowskie: Australia, Chile, Kanada, Islandia, Izrael, Japonia, Korea Poudniowa, Meksyk,
Norwegia, Nowa Zelandia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Turcja.

27 Brazylia, Chiny, Indie, Republika Poudniowej Afryki, Rosja.

28 Udzia bezrobotnych wliczbie ludnoci aktywnej zawodowo.
29 Wedug notyfikacji fiskalnej opublikowanej przez Eurostat 21kwietnia 2015 r.

28
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Prognozy instytucji midzynarodowych wskazuj, e wzrost gospodarczy nawiecie stopniowo przy-

spieszy dookoo 3,5% w2015 r. i4,0% w2016 r. Wzrasta bdzie aktywno gospodarcza wUnii
Europejskiej. Wzrost PKB wkrajach UE ogem w2015 r. szacuje si napoziomie 1,7%, aw stre-
fie euro 1,3%. Wzrost gospodarczy maj osign wszystkie pastwa czonkowskie Unii, anajwy-
szy wystpi wIrlandii, wPolsce, naLitwie, otwie iMalcie. Niekorzystne snatomiast prognozy dla
Cypru, Chorwacji iWoch.
Wedug prognoz Komisji Europejskiej w2015 r. znacznie przyspieszy gospodarka Stanw Zjedno-
czonych (do 3,5%), przewidywane jest take dalsze osabienie tempa wzrostu wChinach (do 7,1%).
Wkrajach UE ogem iStanach Zjednoczonych w2015 r. nie nastpi wzrost cen towarw iusug kon-
sumpcyjnych. Prognoz wzrostu PKB iinflacji wwybranych krajach przedstawiono wponiszej tabeli.

Tabela 1. Wzrost PKB i inflacji w wybranych krajach

PKB Inflacja
Kraje 20131 20141 20152 20162 20131 20141 20152 20162
r/r, %
Belgia 0,3 1,0 1,1 1,4 1,2 0,5 0,1 1,1
Niemcy 0,1 1,5 1,5 2,0 1,6 0,8 0,1 1,6
Estonia 1,6 1,9 2,3 2,9 3,2 0,5 0,4 1,6
Irlandia 0,2 4,8 3,5 3,6 0,5 0,3 0,3 1,3
Grecja -3,9 1,0 2,5 3,6 -0,9 -1,4 -0,3 0,7
Hiszpania -1,2 1,4 2,3 2,5 1,5 -0,2 -1,0 1,1
Francja 0,3 0,4 1,0 1,8 1,0 0,6 0,0 1,0
Wochy -1,9 -0,5 0,6 1,3 1,3 0,2 -0,3 1,5
Cypr -5,4 -2,8 0,4 1,6 0,4 -0,3 0,7 1,2
otwa 4,2 2,6 2,9 3,6 0,0 0,7 0,9 1,9
Litwa 3,3 3,0 3,0 3,4 1,2 0,2 0,4 1,6
Luksemburg 2,0 3,0 2,6 2,9 1,7 0,7 0,6 1,8
Malta 2,5 3,3 3,3 2,9 1,0 0,8 1,0 1,9
Holandia -0,7 0,7 1,4 1,7 2,6 0,3 0,4 0,7
Austria 0,2 0,2 0,8 1,5 2,1 1,5 1,1 2,2
Portugalia -1,4 1,0 1,6 1,7 0,4 -0,2 0,1 1,1
Sowenia -1,0 2,6 1,8 2,3 1,9 0,4 -0,3 0,9
Sowacja 1,4 2,4 2,5 3,2 1,5 -0,1 0,4 1,3
Finlandia -1,2 0,0 0,8 1,4 2,2 1,2 0,5 1,3
Strefa euro -0,5 0,8 1,3 1,9 1,4 0,4 -0,1 1,3
Bugaria 1,1 1,4 0,8 1,0 0,4 -1,6 -0,5 1,0
Czechy -0,7 2,3 2,5 2,6 1,4 0,4 0,8 1,4
Dania -0,5 0,8 1,7 2,1 0,5 0,3 0,4 1,6
Chorwacja -0,9 -0,5 0,2 1,0 2,3 0,2 -0,3 1,0
Wgry 1,5 3,3 2,4 1,9 1,7 0,0 0,8 2,8
Polska 1,7 3,3 3,2 3,4 0,8 0,1 -0,2 1,4
Rumunia 3,4 3,0 2,7 2,9 3,2 1,4 1,2 2,5
Szwecja 1,3 1,8 2,3 2,6 0,4 0,2 0,5 1,0
Wielka Brytania 1,7 2,6 2,6 2,4 2,6 1,5 1,0 1,6
UE 0,0 1,3 1,7 2,1 1,5 1,6 -0,1 2,0
Stany Zjednoczone 2,2 2,4 3,5 3,2 1,5 1,6 -0,1 2,0
Japonia 1,6 0,4 1,3 1,3 0,4 2,7 0,6 0,9
Chiny 7,6 7,4 7,1 6,9 2,6 2,3 2,5 3,0
wiat 3,3 3,3 3,6 4,0

1
Szacunek wykonania.
2
Prognoza.

rdo: European Economic Forecast, Winter, 2015.

29
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Z powyszego wynika, e globalny wzrost gospodarczy w2015 r. pozostanie naumiarkowanym

poziomie. Aktywno gospodarcza bdzie nierwna wposzczeglnych krajach iregionach. Wsto-
sunku doubiegego roku, tempo wzrostu gospodarczego wzaawansowanych gospodarkach bdzie
wysze, aobniy si narynkach wschodzcych irozwijajcych si, odzwierciedlajc przede wszyst-
kim sabsze perspektywy dla niektrych duych gospodarek wschodzcych ikrajw eksportuj-
cych rop naftow.
Z punktu widzenia Polski istotne jest ksztatowanie si sytuacji gospodarczej wUnii Europejskiej.
Wzimowej prognozie zaprezentowanej przez Komisj Europejsk dopozytywnych czynnikw dla
tempa wzrostu gospodarczego zaliczono:
wikszy odszacowanego pozytywny wpyw niskich cen ropy naftowej nazagregowany popyt;
wiksz odzakadanej deprecjacj kursu euro wzwizku zpolityk luzowania ilociowego pro-
wadzon przez Europejski Bank Centralny;
pozytywne skutki Europejskiego Planu Inwestycyjnego;
zakoczenie sukcesem reform strukturalnych wkrajach czonkowskich UE.
Wrd negatywnych czynnikw ryzyka dla swojej prognozy wzrostu gospodarczego Komisja Euro-
pejska zaliczya midzy innymi:
moliwo dalszego zaostrzenia konfliktu midzy Rosj iUkrain oraz naBliskim Wschodzie
iwpnocnej Afryce;
wzrost zmiennoci narynkach finansowych wzwizku zrozwojem sytuacji wGrecji, niestabil-
no dugu publicznego winnych krajach oraz polityk monetarn wUSA;
opnienia wimplementacji reform strukturalnych wpastwach czonkowskich;
pogbienie si procesw deflacyjnych oraz utrwalenie si niskich oczekiwa inflacyjnych wUE;
wyduenie si okresu poprawy sytuacji narynku pracy.

2. Sytuacja spoeczno-gospodarcza wPolsce

Po dwch latach spowolnienia gospodarczego, w2014 r. tempo wzrostu gospodarczego wPolsce

ulego wyranemu przyspieszeniu. Gwnym czynnikiem wzrostu by popyt krajowy zarwno kon-
sumpcyjny, jak iinwestycyjny. Zanotowano stopniow popraw narynku pracy. Umacniaa si nieco
dynamika przecitnego zatrudnienia wsektorze przedsibiorstw. Wzrost produkcji sprzedanej prze-
mysu isprzeday detalicznej by znacznie wikszy ni w2013 r. Import w2014 r. rs szybciej ni
eksport, cowpyno nawysze ujemne saldo whandlu zagranicznym ni wroku poprzednim. Nie
poprawia si natomiast sytuacja demograficzna Polski.

Sytuacja gospodarcza
W 2014 r. produkt krajowy brutto wPolsce zwikszy si realnie o3,4%, tj.dwukrotnie wicej ni
w2013 r. Tempo wzrostu gospodarczego byo stosunkowo rwnomierne wcaym okresie wI kwar-
tale wynioso 3,5%, wII kwartale 3,6%, aw kolejnych 3,3% wujciu rocznym.
W 2013 r.30 prawie wewszystkich wojewdztwach odnotowano wzrost produktu krajowego brutto
wcenach biecych wporwnaniu do2012 r., przy czym najwikszy wwojewdztwie wielkopol-
skim o4,8%, anajmniejszy wwojewdztwie lskim o1,0%. Natomiast wwojewdztwie wito-
krzyskim wystpi spadek PKB o0,2% wporwnaniu z2012 r. Udziay poszczeglnych wojewdztw

30 Wstpne szacunki produktu krajowego brutto wedug wojewdztw w2013 r. GUS, Warszawa, stycze 2015.

30
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

wtworzeniu PKB w2013 r. byy znacznie zrnicowane od2,1% wwojewdztwie opolskim (udzia
taki sam jak w2012 r.) do21,9% wwojewdztwie mazowieckim (udzia taki sam jak w2012 r.).
PKB brutto wprzeliczeniu na1 mieszkaca w2014 r. wynis 44.919 z iby wyszy ni w2013 r.
o4,0% (w 2013 r. 43.184 z).
W przekroju wojewdztw poziom PKB w przeliczeniu na 1 mieszkaca w 2013 r. ksztatowa si
od30.477 z wwojewdztwie lubelskim (70,6% przecitnej dla kraju) do68.682 z wwojewdztwie
mazowieckim (159,1% redniej krajowej).
Inaczej ni wlatach poprzednich gwnym czynnikiem wspierajcym wzrost gospodarczy w2014 r.
by popyt krajowy. Wpyw tego czynnika natempo wzrostu gospodarczego wynis 4,8 punktu pro-
centowego. Wynikao toz dodatniego wpywu spoycia, ktry wynis 2,7 punktu procentowego
iakumulacji 2,1 punktu procentowego. Ujemny wpyw nawzrost gospodarczy w2014 r. mia eks-
port netto, ktry wynis -1,4 punktu procentowego.
Warto dodana brutto wgospodarce narodowej wskali roku zwikszya si o3,2%, wobec 1,8%
w 2013 r. Najbardziej wzrosa warto dodana brutto w transporcie i gospodarce magazynowej
(o6,5%), budownictwie (o 4,7%) oraz wprzemyle (o 4,1%). Wadnej kategorii warto dodana
brutto nie zmniejszya si, anajmniejszy wzrost od0,7% do1,3% zanotowano winformacji ikomu-
nikacji oraz obsudze rynku nieruchomoci.

Tabela 2. Wzrost PKB w poszczeglnych kwartaach w latach 2011-2014

Kwartay
Lata I II III IV
Analogiczny okres roku poprzedniego = 100
2011 104,6 104,5 104,8 105,1
2012 103,7 102,2 101,3 100,2
2013 100,5 100,8 102,4 103,0
2014 103,5 103,6 103,3 103,3

rdo: Informacja w sprawie zaktualizowanego szacunku PKB wedug kwartaw za lata 2013-2014. GUS, Warszawa,
17 kwietnia 2015 r.

W 2014 r. wskanik wielkoci PKB namieszkaca Polski wedug parytetu siy nabywczej stanowi
68,4% redniej unijnej iod 2004 r. zwikszy si oponad 19 punktw procentowych. Od2011 r. war-
to tego wskanika wzrosa o4,4 punkty procentowe. Wtej sytuacji szacunki przedstawione wAna-
lizie wykonania budetu pastwa w2013 roku, i przy utrzymaniu tempa wzrostu gospodarczego
zostatnich 10 lat wPolsce iUnii Europejskiej, Polska bdzie potrzebowaa okoo 20 lat naosigni-
cie redniego unijnego poziomu PKB namieszkaca, pozostaj aktualne.
Rozwj gospodarczy Polski coraz bardziej uzaleniony jest odsytuacji gospodarczej wUnii Europej-
skiej. Zakadana poprawa sytuacji gospodarczej wkrajach Unii Europejskiej, moe wzmocni rozwj
gospodarczy wPolsce.

31
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Wykres 4. Dynamika PKB wPolsce iUnii Europejskiej wlatach 2005-2014 (rok poprzedni = 100)

107,2
108
106,2 [%]
106 104,8
103,5 103,9 103,7
104 102,6 103,4
101,8 101,7
102 103,4 103,1
102,0 102,1
101,7 101,3
100
100,5 100,0
99,5
98

96
95,6
94
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Polska UE

rdo: Eurostat Real GDP growth rate.

rednioroczne ceny towarw iusug konsumpcyjnych w2014 r. pozostay napoziomie z2013 r.

Najwikszy wpyw napoziom wskanika cen konsumpcyjnych w2014 r. mia spadek cen odziey
iobuwia, usug zwizanych zedukacj oraz transportem, a take wzrost cen napojw alkoholowych
iwyrobw tytoniowych oraz towarw iusug zwizanych zuytkowaniem mieszkania lub domu
inonikami energii.

Tabela 3. Inflacja w poszczeglnych kwartaach w latach 2011-2014

Kwartay
Lata I II III IV
Analogiczny okres roku poprzedniego = 100
2011 103,8 104,6 104,1 104,6
2012 104,1 104,0 103,9 102,9
2013 101,3 100,5 101,1 100,7
2014 100,6 100,3 99,7 99,3

rdo: dane GUS.

Ceny produkcji sprzedanej przemysu byy nisze ni przed rokiem. Najwikszy spadek cen wystpi
wgrnictwie iwydobyciu oraz wprzetwrstwie przemysowym. Utrzyma si spadek cen produkcji
budowlano-montaowej zapocztkowany jeszcze w2012 r.
Przecitne zatrudnienie wgospodarce narodowej w2014 r. byo wysze ni wpoprzednim roku,
wtym wsektorze przedsibiorstw wzroso o0,6%.
Wzrostowi gospodarczemu towarzyszy znaczny wzrost produkcji sprzedanej przemysu (o 3,3%),
sprzeday detalicznej (o 4,1%) iprodukcji budowlano-montaowej (o 3,6%).
Produkcja sprzedana przemysu ogem (w cenach staych) w2014 r. bya o3,3% wysza ni wroku
poprzednim (w 2013 r. wzrost ten wynosi 2,2%). Wprzedsibiorstwach oliczbie pracujcych powy-

32
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

ej dziewiciu osb najwyszy wzrost produkcji wystpi wprzetwrstwie przemysowym (o 4,6%),

wdostawie wody, gospodarowaniu ciekami iodpadami oraz rekultywacji (o 3,0%). Spadek produk-
cji odnotowano wgrnictwie iwydobywaniu (o 6,0%) oraz wwytwarzaniu izaopatrywaniu wener-
gi elektryczn, gaz, par wodn igorc wod (o 4,1%).
Wykres 5. Tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysu w poszczeglnych kwartaach lat
2013-2014 (analogiczny okres poprzedniego roku = 100)

[%]

6
5
4
3
2
1
0
I kw 2013 II kw III kw IV kw I kw 2014 II kw III kw IV kw
-1
-2
-3

rdo: dane GUS.

Wydajno pracy wprzemyle bya o2,2% wysza ni przed rokiem, przy wikszym o1,1% zatrud-
nieniu iwzrocie przecitnego miesicznego wynagrodzenia brutto o3,4%.
Produkcja budowlano-montaowa (w cenach staych) zrealizowana naterenie kraju przez przed-
sibiorstwa oliczbie pracujcych powyej dziewiciu osb w2014 r. bya o3,6% wysza ni przed
rokiem, przy spadku o12,0% wroku poprzednim ispadku o1,1% w2012 r. Wynikao toze znacznego
wzrostu sprzeday wpierwszych dwch kwartaach 2014 r. Produkcja budowlano-montaowa bya
wysza ni przed rokiem wewszystkich dziaach budownictwa, poza budow budynkw. Wzrost pro-
dukcji wynis od1,8% wjednostkach zajmujcych si robotami budowlanymi ocharakterze inwe-
stycyjnym do8,6% wpodmiotach specjalizujcych si winynierii ldowej iwodnej. Spadek wdzie-
dzinie budowy budynkw wynis 4%.
W 2014 r. sprzeda detaliczna ogem (w cenach staych) bya o4,1% wysza ni wroku poprzed-
nim. W2013 r. wystpi wzrost sprzeday detalicznej o2,5%, aw 2012 r. o2,3%. Wprzedsibior-
stwach oliczbie pracujcych powyej dziewiciu osb sprzeda detaliczna wzrosa o4,1% wobec
2,5% w2013 r. Wkolejnych kwartaach 2014 r. nastpowao pogorszenie dynamiki sprzeday, jednak
wgrudniu 2014 r. tempo wzrostu zaczo rosn ito znacznie szybciej ni wpoprzednich miesi-
cach. Najwyszy wzrost sprzeday wskali roku wystpi wgrupiewkno, odzie, obuwie (o 17,2%),
wgrupie farmaceutyki, kosmetyki, sprzt ortopedyczny (o 10,6%) iw przedsibiorstwach prowa-
dzcych sprzeda wniewyspecjalizowanych sklepach (o 7,5%). Analogicznie do2013 r. spada jedy-
nie sprzeda wjednostkach handlujcych paliwami staymi, ciekymi igazowymi (o 3,4%).

33
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Wykres 6. Tempo sprzeday detalicznej wposzczeglnych kwartaach 2013-2014 (analogiczny

okres poprzedniego roku = 100)
6 [%]

0
I kw 2013 II kw III kw IV kw I kw 2014 II kw III kw IV kw

rdo: dane GUS.

W 2014 r. wzrosy obroty towarowe handlu zagranicznego zewszystkimi grupami krajw, zwyjt-
kiem krajw Europy rodkowo-Wschodniej. Wwyniku niszej dynamiki eksportu ni importu saldo
wymiany byo ujemne.
Eksport wcenach biecych liczony wzotych by wyszy o5,3% ni wroku poprzednim iwynis
682,4 mld z, za import wzrs o5,6% iwynis 692,6 mld z. Wymiana zamkna si ujemnym saldem
wwysokoci 10,2 mld z wobec ujemnego salda wwysokoci 8,2 mld z rok wczeniej.
W skali roku odnotowano wzrost udziau krajw rozwinitych, w tym krajw UE w eksporcie, obni-
y si natomiast ich udzia w imporcie. Zmniejszy si udzia krajw Europy rodkowo-Wschodniej
wobrotach ogem, przy wzrocie znaczenia (zwaszcza wimporcie) krajw rozwijajcych si. Naj-
wikszy wzrost eksportu zanotowano whandlu zkrajami rozwinitymi, wszczeglnoci nalecymi
dostrefy euro (o 9,4%) ikrajami rozwijajcymi si (o 6,9%). Whandlu zkrajami rozwinitymi wyst-
pi wzrost eksportu o7,8%, wtym zkrajami Unii Europejskiej o8,2%. Najwikszym odbiorc polskich
produktw w2014 r. bya podobnie jak wlatach poprzednich Unia Europejska. Eksport dokrajw
Unii stanowi 77,1% wartoci eksportu ogem, aimport ztych krajw 58,6% wartoci importu
ogem (w 2013 r. odpowiednio 75,0% i58,5%). Najwyszy udzia wobrotach handlu zagranicznego
miay Niemcy, ktrych udzia weksporcie ogem wynis 26,1%, aw imporcie ogem 22,0%. Udzia
ten wzrs wporwnaniu doroku poprzedniego o1,0 punkt procentowy weksporcie io 0,3 punktu
procentowego wimporcie. Wrd najwaniejszych partnerw Polski kolejne miejsca poNiemczech
weksporcie zajmoway Wielka Brytania (6,4%), Czechy (6,3%), Francja (5,6%), Wochy (4,5%), Rosja
(4,3%), aw imporcie Chiny (10,5%), Rosja (10,5%), Wochy (5,4%), Holandia (3,8%) iFrancja (3,8%).

Sytuacja demograficzna iwarunki ycia

W trzecim zkolei roku liczba ludnoci Polski zmalaa. Wedug szacunkw GUS liczba ludnoci na
koniec 2014 r. wyniosa 38.479tys. , tj.ookoo 17tys. mniej ni wkocu 2013 r. io 54tys. mniej ni
wkocu 2012 r.

34
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

W 2014 r. odnotowano ujemny przyrost naturalny ludnoci, toznaczy liczba urodze bya nisza
odliczby zgonw o1,3tys. Odponad 20 lat niska liczba urodze nie gwarantuje prostej zastpowal-
noci pokole, gdy wspczynnik dzietnoci ksztatuje si poniej 2. Wedug dostpnych danych
GUS w2013 r. wspczynnik dzietnoci wynis 1,26, cooznacza, e na100 kobiet wwieku rozrod-
czym (15-49 lat) przypadao okoo 126 urodzonych dzieci. Wielko optymalna tego wspczyn-
nika, korzystna dla stabilnego rozwoju demograficznego to2,1-2,15, tj.gdy na100 kobiet wwieku
15-49lat przypada rednio 210-215 urodzonych dzieci.
Rezultatem zmian demograficznych jest midzy innymi sukcesywne zmniejszanie si liczby dzieci
imodziey oraz wzrost liczby iodsetka osb wwieku poprodukcyjnym. W2014 r. nakade 100 osb
wwieku produkcyjnym przypadao 29 osb wwieku przedprodukcyjnym oraz 30 wwieku popro-
dukcyjnym. Wpoprzednim roku wielkoci teuksztatoway si napoziomie 29 osb. Jeszcze w2000 r.
liczby tewynosiy odpowiednio 40 i24. Napocztku lat 90. XX wieku nakade 100 osb wwieku pro-
dukcyjnym przypadao 50 osb wwieku przedprodukcyjnym i22 osoby wwieku poprodukcyjnym.
Obserwowane wostatnich latach zmiany demograficzne wskazuj, e sytuacja ludnociowa Polski
jest trudna. Niski poziom dzietnoci przy jednoczesnym wyduaniu si trwania ycia bdzie powo-
dowa zmniejszenie poday pracy oraz coraz szybsze starzenie si spoeczestwa. Zjawisko tobdzie
potgowa utrzymujca si wysoka skala emigracji Polakw zagranic. Prognozy nalata 2014-2050
wskazuj, e wPolsce bdzie nastpowa systematyczny spadek ludnoci wcaym prognozowanym
okresie ado 34 milionw w2050 r.
W 2014 r. przecitny miesiczny dochd rozporzdzalny na1 osob wgospodarstwie domowym
wynosi 1.340 z. By todrugi rok realnego wzrostu dochodw gospodarstw domowych. Przecitny
dochd wzrs o3,2%, podczas gdy w2013 r. o0,7%. W2013 r., podobnie jak wroku poprzednim,
przecitny miesiczny dochd rozporzdzalny, jak iprzecitne miesiczne wydatki naosob byy
najwysze wgospodarstwach osb pracujcych nawasny rachunek poza gospodarstwem rolnym.
Najniszy przecitny dochd na osob zanotowano w gospodarstwach rencistw, a najnisze
wydatki wgospodarstwach rolnikw. Wrd przecitnych wydatkw wgospodarstwie domowym
w2013r. (1.062 z) dominoway wydatki naywno inapoje bezalkoholowe (24,9% wydatkw),
uytkowanie mieszkania inoniki energii (20,8%) oraz transport (9,6%) inie ulegy one znaczcym
zmianom wporwnaniu dowydatkw zlat poprzednich. Czynnikiem rnicujcym poziom idyna-
mik dochodw iwydatkw gospodarstw domowych jest miejsce zamieszkania iregion zamiesz-
kania. Przecitne miesiczne dochody wynosiy od76,8% redniej krajowej wwojewdztwie pod-
karpackim do130,1% wwojewdztwie mazowieckim, awydatki wtych wojewdztwach od82,4%
redniej krajowej do125,4%. W2013 r. odsetek badanych gospodarstw domowych oceniajcych
wasn sytuacj materialn jako przecitn wynis 54,9% w miastach (w 2012 r. 55,1%) i 60,7%
nawsi (w 2012r. 59,8%). Wocenie blisko 1/4 badanych wmiecie sytuacja materialna bya dobra
ibardzo dobra (w2012 r. 24,6%), ana wsi odpowiednio: 18,2% i17,8%. Jako z iraczej z swoj
sytuacj oceniao 20,3% gospodarstw wmiecie (w 2012 r. 20,3%) oraz 21,1% gospodarstw nawsi
(w 2012 r. 22,4%).
Pod wzgldem nierwnoci dochodw ludnoci mierzonej wspczynnikiem Giniego31 Polska pla-
suje si nieco powyej redniej w krajach Unii Europejskiej. W 2013 r. wspczynnik ten wynis

31 Wspczynnik Giniego wskanik koncentracji dochodw, przyjmuje warto pomidzy 0 a 100%. Im wysza
warto wspczynnika, tym wiksze nierwnoci osiganych dochodw. Wskanik ten osignby warto zero,
gdyby wszystkie osoby miay taki sam dochd, natomiast warto 100%, gdyby wszystkie osoby poza jedn
miay dochd zerowy. Inaczej mwic, wskanik ten pokazuje, jak warto dochodw trzeba przesun, aby
dochody wszystkich byy rwne.

35
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

wPolsce 30,7% iby zbliony doredniej wartoci unijnej rwnej 30,5%. Mniejsze zrnicowanie
dochodw ni wPolsce wystpuje midzy innymi wtakich krajach jak: Sowacja (24,2%), Sowenia
(24,4%), Czechy (24,6%) iSzwecja (24,9%). Najwiksze nierwnoci dochodw wystpuj wBuga-
rii, naotwie, Litwie iw Grecji (34,4%-35,4%). Odwielu lat nierwnoci dochodowe wPolsce stop-
niowo obniaj si. Wlatach 2007-2013 warto wspczynnika Giniego obniya si wnaszym kraju
z32,2% do30,7%32.
W kocu grudnia 2014 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzdach pracy wyniosa
1.825,2tys. ibya mniejsza o15,4%, tj.o332,7tys. ni przed rokiem. Stopa bezrobocia rejestrowa-
nego wyniosa 11,5% ibya nisza o1,9 punktu procentowego wporwnaniu zkocem 2013 r. Stopa
bezrobocia wwojewdztwach ksztatowaa si napoziomie od7,8% wwielkopolskim do18,9%
wwarmisko-mazurskim.

Wykres 7.Wykres
Stopabezrobocia
7.Stopabezrobocia rejestrowanego
rejestrowanego nakoniecgrudnia
nakoniecgrudnia 20142014 r.wedug
r. wedug wojewdztw
wojewdztw

rdo: dane GUS.

W strukturze bezrobotnych najbardziej zwikszy si wskali roku udzia osb bez prawa dozasiku
(do 86,7%) oraz kobiet (51,5%), natomiast zmniejszy si udzia absolwentw33 (do 4,7%). Nastpi
dalszy wzrost udziau dugotrwale bezrobotnych (z 53,7% w2013 r. do57,7% w2014 r.) oraz odse-
tek osb bezrobotnych powyej 50 roku ycia (od 24,3% do26,0%). Zmniejszy si natomiast udzia
osb bezrobotnych wwieku do25 roku ycia do16,5% (o 2,1 punktu procentowego).

32 Europejskie badanie dochodw i warunkw ycia (EU-SILC) w 2013 r. GUS. Warszawa, 22 grudnia 2014 r.
33 Za bezrobotnego absolwenta uwaa si osob bezrobotn, zarejestrowan w okresie 12 miesicy od dnia
ukoczenia nauki w szkole, kursw zawodowych trwajcych co najmniej 24 miesice lub nabycia uprawnie do
wykonywania zawodu.

36
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Wykres 8. Stopa bezrobocia rejestrowanego wlatach 2005-2014

[ % ]
20
17,6
18
16 14,8
13,4 13,4
14 12,4 12,5
11,9 11,5
11,2
12
9,5
10
8
6
4
2
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

rdo: dane GUS.

Zharmonizowana stopa bezrobocia w Polsce na koniec 2014 r. wyniosa 8,2% i bya nisza
o1,8punktu procentowego ni w2013 r. Wedug danych Eurostatu34 bezrobocie wkrajach Unii Euro-
pejskiej byo bardzo zrnicowane wposzczeglnych regionach. W2014 r. najniszy poziom bezro-
bocia zanotowano wCzechach w rejonie Pragi iGrnej Bawarii (Niemcy) 2,5%, anajwyszy whisz-
paskich regionach: Andaluzji 34,8% ina Wyspach Kanaryjskich 32,4%. Bezrobocie wregionach
wPolsce wynosio wtym okresie od7,7% wRegionie Centralnym (wojewdztwa dzkie imazowiec-
kie) do11,2% wRegionie Wschodnim (wojewdztwa lubelskie, podkarpackie, witokrzyskie ipod-
laskie). Wkadym zregionw Polski bezrobocie byo mniejsze wporwnaniu do2013 r.
Znaczca poprawa sytuacji narynku pracy wkrtkiej perspektywie czasowej moe nastpi tylko
w przypadku przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Sytuacja gospodarcza Polski w 2014 r.,
tj.znaczny wzrost gospodarczy, wzrost zatrudnienia oraz utworzenie wikszej iloci miejsc pracy
przy zmniejszeniu skali likwidacji miejsc pracy, sprzyjaa takiej poprawie. Wpyno tona zwiksze-
nie liczby osb skrelonych zrejestru bezrobocia, wszczeglnoci zpowodu podjcia pracy. Wdu-
szej perspektywie czasowej sytuacja narynku pracy poprawi si, gdy jak wynika zprognoz demo-
graficznych radykalnie niestety spadnie liczba osb wwieku produkcyjnym.
Czynnikiem wpywajcym narynek pracy bya take emigracja zarobkowa Polakw. Wyniki spisu
ludnoci potwierdziy obserwowany w ostatnich latach wzrost liczby Polakw przebywajcych
zagranic35. Wmomencie spisu powszechnego ponad 2mln osb przebywao powyej trzech mie-
sicy poza krajem. Najczciej Polacy wyjedali za granic z zamiarem podjcia pracy, a moty-
wem dowyjazdu bya perspektywa wyszych zarobkw ni wPolsce. Emigracja natakim poziomie
zmniejszya popyt naprac wPolsce ibezrobocie, zdrugiej jednak strony wyjechali najczciej ludzie
modzi. Wedug danych raportu Work Service S.A.36, a20% potencjalnych uczestnikw rynku pracy
wPolsce rozwaa emigracj zarobkow. Najczciej sto modzi mczyni poniej 35 roku ycia,
aszczeglnie osoby wwieku 18-24 lata. Najliczniejsza grupa deklarujcych ch wyjazdu toosoby

34 Unemployment in EU regions. Eurostat, 22kwietnia 2015.

35 Narodowy Spis Powszechny Ludnoci iMieszka 2011. GUS. Warszawa, padziernik 2013.
36 Migracje zarobkowe Polakw. Work Service S.A. Wrzesie 2014.

37
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

nie majce jeszcze dowiadcze zrynkiem pracy studenci iosoby uczce si, jednak oemigracji
zarobkowej myl nie tylko bezrobotni, ale rwnie zatrudnieni. Dla nich motywatorem dowyjazdu
jest wyszy standard ycia, czy lepsze perspektywy rozwoju zawodowego.
*
* *
Rzd zakada, e PKB wPolsce w2015 r. wzronie realnie o3,4%, czyli otyle samo, cow roku 201437.
Motorem wzrostu gospodarczego pozostanie popyt krajowy dziki dalszemu przyspieszeniu dyna-
miki spoycia prywatnego i utrzymaniu na wysokim poziomie przyrostu inwestycji prywatnych
ipublicznych. Wzrostowi realnych dochodw dodyspozycji gospodarstw domowych maj sprzyja
pozytywne tendencje obserwowane narynku pracy, spadek cen konsumpcyjnych, zwikszenie walo-
ryzacji emerytur irent oraz dalsze zwikszenie pomocy pastwa dla rodzin zdziemi. Wkad eksportu
netto wewzrost PKB pozostanie ujemny. W2016 r., wraz zprzyspieszeniem prywatnego popytu kra-
jowego, oczekiwana jest dalsza poprawa koniunktury gospodarczej wPolsce. Realne tempo wzrostu
PKB przyspieszy do3,8%. Eksport netto bdzie prawie neutralny dla wzrostu gospodarczego zwka-
dem napoziomie minus 0,1 punktu procentowego. Prognoza ksztatowania si sytuacji gospodar-
czej jest zbliona dotej, naktrej oparto ustaw budetow narok 2015. Dla porwnania, wprzed-
stawionych przez Komisj Europejsk prognozach zlutego 2015 r. oszacowano wzrost realnego PKB
wPolsce napoziomie 3,2% w2015 r. i3,4% w2016 r. Istotnie wd zrewidowana zostaa natomiast
prognoza inflacji. Ryzyko niszej inflacji, wstosunku doprognozy przyjtej wustawie budetowej
na2015 r., pojawio si wIV kwartale ubiegego roku iwynikao przede wszystkim zgwatownego
spadku cen ropy naftowej narynkach wiatowych, aw konsekwencji obniek cen paliw narynku
krajowym, jak rwnie zniszej dynamiki cen ywnoci. Wzwizku ztym na2015 r. prognozowany
jest spadek cen towarw iusug konsumpcyjnych rednio o0,2%, aw2016r. ich wzrost o1,7%.
Przyspieszenie inflacji w2016 r. bdzie zwizane zwygasaniem bezporedniego wpywu spadku cen
surowcw energetycznych naceny krajowe iutrzymywaniem si silnego wzrostu popytu krajowego.
Prognoza Komisji Europejskiej dla Polski zlutego 2015 r. rwnie wskazuje nadeflacj w2015r.
wwysokoci 0,2%, podczas gdy w2016 r. spodziewany wzrost cen ma wynie 1,4%.
Tempo wzrostu polskiej gospodarki, jako kraju rozwijajcego si, jest wostatnich latach sabsze
od tempa rozwoju gospodarki wiatowej jako caoci. Oznacza to, e w polityce gospodarczej
konieczne jest przezwycienie przeszkd ograniczajcych przyspieszenie tempa wzrostu, ktre
polegaj midzy innymi nanadmiernej iloci przepisw, czyli przeregulowaniu sfery realnej, cz-
stych zmianach wprawie inadmiernych obcieniach fiskalnych.

3. Zaoenia makroekonomiczne

W uzasadnieniu doprojektu ustawy budetowej narok 2014 zagwny czynnik determinujcy wyko-
nanie budetu pastwa w2014 r. uznano niestabiln sytuacj ekonomiczn wEuropie ina wiecie.
Przyjto jednak, e w2014 r. dynamika aktywnoci wgospodarce wiatowej bdzie ulega poprawie.
Zaoono popraw popytu wewntrznego, w tym spoycia i inwestycji prywatnych. Do czynnikw
wspierajcych wzrost popytu inwestycyjnego zaliczono przede wszystkim konkurencyjno kosz-
tow polskich przedsibiorstw wzgldem zagranicznych partnerw handlowych oraz spadek kosztu

37 Informacja odziaaniach podjtych przez Polsk wcelu realizacji rekomendacji Rady wramach procedury nadmiernego
deficytu. Warszawa, kwiecie 2015 r.

38
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

kapitau wzwizku zobnieniem stp procentowych. Przyjto, e tempo wzrostu inwestycji ogem
przyspieszy do4,4%, aspoycie ogem, wefekcie niskiej inflacji, uksztatuje si napoziomie 1,6%.
Prognozowano, e import dbr iusug wzronie realnie do4,9% midzy innymi wzwizku zrosn-
cym udziaem wstrukturze popytu krajowego importochonnych inwestycji prywatnych oraz ocze-
kiwanym przyspieszeniem popytu finalnego wzwizku zprognozowan popraw popytu zagranicz-
nego. Realny wzrost eksportu dbr iusug powinien przyspieszy do4,3%.
Przyjto, e czne saldo rachunku biecego ikapitaowego w2014 r. powinno uksztatowa si
napoziomie okoo minus 1,1% PKB.
Zaoono, e w 2014 r. poziom zatrudnienia, zarwno w sektorze przedsibiorstw, jak i w caej
gospodarce narodowej bdzie zbliony doroku poprzedniego, ztendencj dostabilizacji ipoprawy
wkolejnych latach. Stop bezrobocia rejestrowanego nakoniec 2014 r. okrelono na13,8%, awzrost
realnej pacy wgospodarce narodowej o1,0% wporwnaniu do2013 r.
rednioroczny wzrost cen towarw iusug konsumpcyjnych w2014 r. oszacowano na2,4%. Zao-
ono ograniczony wzrost cen zpowodu braku presji popytowej ipacowej wpolskiej gospodarce,
stabilizacj cen narynkach surowcowych, tendencj aprecjacyjn zotego, atake dalsze zacienia-
nie polityki fiskalnej potwierdzone decyzjami Rady Polityki Pieninej dotyczcymi skali itempa
zmian stp procentowych.
Prognoz przygotowano woparciu oaktualne dane dotyczce biecej ioczekiwanej sytuacji wUE.

Produkt krajowy brutto ijego skadowe

Produkt krajowy brutto w2014 r. wzrs o 0,9 punktu procentowego wicej ni zakadano wprogno-
zie przyjtej przy opracowywaniu ustawy budetowej.

Tabela 4. Produkt krajowy brutto i jego skadowe

2013 2014
Wyszczeglnienie Wykonanie Prognoza 1
Wykonanie1
%
PKB 101,7 102,5 103,4
Eksport 104,8 104,3 105,7
Import 101,8 104,9 109,1
Popyt krajowy 100,4 102,7 104,9
Spoycie 101,4 101,6 103,4
prywatne 101,2 102,1 103,0
publiczne 102,1 100,0 104,7
Akumulacja 96,5 106,4 111,4
nakady brutto na rodki trwae 101,1 104,4 109,2
1
Prognoza na podstawie metodologii ESA1995, a wykonanie metodologii ESA2010.
rdo: Uzasadnienie do ustawy budetowej na rok 2014. Biuletyn Statystyczny GUS nr 3, kwiecie 2015. Wyniki kontroli NIK
wMinisterstwie Finansw.

39
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Najwiksze rozbienoci midzy prognozami awykonaniem odnotowano wskadowych popytu

krajowego iimporcie. Dynamiki inwestycji, spoycia publicznego iimportu uksztatoway si powy-
ej prognoz.

Bilans patniczy
W 2014 r. ujemne saldo caego rachunku obrotw biecych bilansu patniczego byo lepsze odzao-
e przyjtych doustawy budetowej. W relacji do PKB wynioso ono 1,4%, podczas gdy zakadano
3,3%.
Rachunek biecy bilansu patniczego zamkn si ujemnym saldem wkwocie 5,8 mld euro, ktre
byo znacznie nisze ni zakadano.
Prognozowanego dodatniego salda obrotw towarowych (6,1 mld euro) nie udao si zrealizowa
iw 2014 r. odnotowano saldo ujemne (1,6mld euro).
Inwestycje bezporednie netto w 2014 r. byy wysze ni prognozowano i osigny kwot
6,5mldeuro.

Tabela 5. Bilans patniczy

2013 2014
Wyszczeglnienie Wykonanie Prognoza Wykonanie1
mln euro
Rachunek biecy -5.148 -14.360 -5.762
w tym obroty towarowe: saldo 635 6.050 -1.629
Wpywy z eksportu 148.855 168.400 157.241
Wypaty za import 148.220 174.450 158.870
Rachunek obrotw kapitaowych
i finansowych 3.714 23.300 7.418
w tym inwestycje bezporednie (netto) 2.572 5.000 6.539
Relacja salda obrotw biecych do PKB (%) -1,3 -3,3 -1,4
1
Wykonanie 2014 r. podano na podstawie wstpnych danych miesicznych.
rdo: Biuletyn Statystyczny GUS nr 3, kwiecie 2015, Wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Istotne rozbienoci midzy prognoz awykonaniem dotyczyy rachunku biecego, ktry zamkn
si kwot ujemn znacznie mniejsz ni planowana. Wpyw nato miao inne ni przewidywano
uksztatowanie si zarwno importu (realizacja napoziomie 91,1% planu), jak ieksportu (wykona-
nie napoziomie 93,4% planu).
Szczegowe porwnanie prognozy i wykonania danych rachunku patniczego jest utrudnione
wzwizku ztym, e wraz zpublikacj wdniu 30wrzenia 2014 r. danych rachunku zadrugi kwarta
2014 r. NBP wprowadzi zmiany wklasyfikacji iprezentacji danych wzwizku zimplementacj pod-
rcznika dobilansu patniczego BPM638 (midzy innymi wzakresie rachunku finansowego).

38 Priorytetowym celem okrelonym wBPM6 jest zapewnienie midzynarodowej porwnywalnoci danych bilansu
patniczego oraz midzynarodowej pozycji inwestycyjnej.

40
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Rynek pracy, wynagrodzenia iwiadczenia spoeczne

W porwnaniu dozaoe ustawy budetowej narok 2014 przecitne zatrudnienie wgospodarce
narodowej byo nisze o1,5% io 0,3% wysze ni przed rokiem. Wsektorze przedsibiorstw prze-
citne zatrudnienie uksztatowao si napoziomie 5.529tys. osb, tj.o0,2% powyej poziomu ocze-
kiwanego.
Stopa bezrobocia rejestrowego wyniosa 11,5%, tj.o2,3 punktu procentowego poniej wielkoci
zakadanej.

Tabela 6. Zatrudnienie, bezrobocie, wynagrodzenia i wiadczenia spoeczne

2013 2014
Wyszczeglnienie
Wykonanie Prognoza Wykonanie
Przecitne zatrudnienie w gospodarce narodowej
(tys. osb), w tym: 9.566 9.743 9.5921
w sektorze przedsibiorstw 5.494 5.516 5.529
Liczba zarejestrowanych bezrobotnych
(stan na koniec okresu) 2.158 2.202 1.825
Stopa bezrobocia na koniec roku (%) 13,4 13,8 11,5
Przecitne wynagrodzenie brutto w gospodarce naro-
dowej (z), w tym: 3.659 3.746 3.783
w sektorze przedsibiorstw 3.837 3.955 3.980
w jednostkach sfery budetowej 3.999 4.109
Przecitna emerytura i renta (brutto) (z):
z pozarolniczego systemu ubezpiecze 1.921 1.955 1.991
rolnikw indywidualnych 1.122 1.129 1.145
1
Szacunek Ministerstwa Finansw.
rdo: Biuletyn Statystyczny GUS nr 3, kwiecie 2015. Wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Przecitne miesiczne wynagrodzenia nominalne brutto wgospodarce narodowej isektorze przed-

sibiorstw byy wysze ni zakadane na etapie opracowania ustawy budetowej, odpowiednio
o1,0% i0,6%.
Przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto wgospodarce narodowej byo realnie wysze o3,4%,
aw sektorze przedsibiorstw o3,7% ni przed rokiem. Wjednostkach sfery budetowej przecitne
miesiczne wynagrodzenie wporwnaniu do2013 r. wzroso realnie o2,8%.
Przecitna miesiczna emerytura irenta zpozarolniczego systemu ubezpiecze spoecznych bya
o1,8% wysza ni prognozowana, aemerytura irenta rolnikw indywidualnych wysza o1,4%.
Przecitna emerytura zpozarolniczego systemu ubezpiecze bya realnie o3,6% wysza ni przed
rokiem, aprzecitna miesiczna emerytura irenta brutto rolnikw indywidualnych o2,1% wysza
odtej w2013 r.

Ceny, rynek pieniny iwalutowy

Szczegowe informacje dotyczce ksztatowania si inflacji oraz stp procentowych znajduj si
wrozdziale XI Wykonanie zaoe polityki pieninej.

41
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Tabela 7. rednie w roku wskaniki cen i rynku walutowego

2013 2014
Wyszczeglnienie Jednostka
Wykonanie Prognoza Wykonanie
Dynamika cen towarw i usug konsumpcyjnych % 0,9 2,4 0,0
Dynamika cen produkcji sprzedanej przemysu % -1,3 -1,5

Stopy procentowe operacji otwartego

rynku (rednio w okresie) % 2,95 2,54 2,39

Kurs walutowy (rednio w okresie) PLN/USD 3,1608 3,0798 3,1551

Kurs walutowy (rednio w okresie) PLN/EUR 4,1975 3,9997 4,1852

rdo: Biuletyn Statystyczny GUS nr 3, kwiecie 2015. Wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Kursy zotego dowalut obcych uksztatoway powyej kursw zakadanych wustawie budetowej
o2,4% dla dolara amerykaskiego i4,6% dla euro.
Stopa referencyjna NBP wujciu redniorocznym wyniosa w2014 r. 2,4% ibya zbliona dostopy
przyjtej wprognozie.

4. Realizacja wybranych celw strategicznych

Zasady prowadzenia polityki rozwoju, podmioty prowadzce t polityk oraz tryb wsppracy
midzy nimi okrela ustawa zdnia 6grudnia 2006 r. ozasadach prowadzenia polityki rozwoju39.
Zgodnie zustaw strategiami rozwoju s: dugookresowa strategia rozwoju kraju (obejmujca okres
conajmniej 15 lat), redniookresowa strategia rozwoju kraju (obejmujca okres 4-10 lat) oraz inne
strategie rozwoju (odnoszce si dosektorw, dziedzin iregionw). W szczeglnoci s to: Dugo-
okresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030 iStrategia Rozwoju Kraju 2020, ktrych zaoenia sko-
relowane sz europejskim dokumentem programowym Europa 2020 Strategia narzecz inteligent-
nego izrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego wczeniu spoecznemu oraz dziewicioma zintegro-
wanymi strategiami dotyczcymi: Innowacyjnoci iEfektywnoci Gospodarki, Rozwoju Kapitau Ludz-
kiego, Rozwoju Transportu, Bezpieczestwa Energetycznego irodowiska, Sprawnego Pastwa, Rozwoju
Kapitau Spoecznego, Rozwoju Regionalnego, Rozwoju Systemu Bezpieczestwa Narodowego RP oraz
Zrwnowaonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa iRybactwa.

Strategia Europa 2020

Europa 2020 Strategia narzecz inteligentnego izrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego wczeniu
spoecznemu jest dugookresowym programem rozwoju spoeczno-gospodarczego Unii Europej-
skiej nalata 2010-2020. Stanowi ona odpowied nakryzys gospodarczy z2008 r. iuwzgldnia sto-
jce przed Europ dugofalowe wyzwania zwizane zglobalizacj, starzeniem si spoeczestw oraz
rosnc potrzeb racjonalnego wykorzystania zasobw. Gwnym jej celem jest wzrost gospodar-
czy, ale szczegln uwag zwrcono nakwestie dotyczce zrwnowaenia tego procesu. Efektem
realizacji Strategii ma by gospodarka bazujca nawiedzy, niskoemisyjna, promujca przyjazne ro-
dowisku technologie, oszczdnie gospodarujca zasobami, kreujca nowe zielone miejsca pracy,
azarazem zachowujca dbao ospjno spoeczn.

39 Dz.U. z2014 r., poz.1648 zezm.

42
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Postp w realizacji Strategii jest monitorowany na podstawie zbioru wskanikw przypisanych

doniej wymienionych piciu celw rozwojowych, ktre maj by osignite w2020 r. napozio-
mie unijnym.
Za cele nadrzdne Strategii Europa 2020 uznano:
1. Wzrost wskanika zatrudnienia osb wprzedziale wiekowym 20-64 lata dopoziomu 75%.
2. Przeznaczenie 3% PKB Unii Europejskiej nabadania irozwj.
3. Osignicie celw 20/20/20 wzakresie klimatu ienergii zmniejszenie emisji gazw cieplar-
nianych o20% wporwnaniu z1990 r., zwikszenie do20% udziau energii odnawialnej wogl-
nym, zuyciu energii oraz zwikszenie efektywnoci energetycznej o20%.
4. Podniesienie poziomu wyksztacenia poprzez zmniejszenie odsetka osb zbyt wczenie kocz-
cych nauk doponiej 10% oraz zwikszenie doco najmniej 40% odsetka osb wwieku 3034
lat zwyksztaceniem wyszym lub rwnowanym.
5. Zmniejszenie ubstwa poprzez wydwignicie conajmniej 20mln osb zubstwa lub wyklu-
czenia spoecznego.
Wartoci docelowe Strategii Europa 2020 zostay okrelone napoziomie globalnym caej Unii Europej-
skiej. Poniewa poszczeglne kraje czonkowskie sbardzo zrnicowane zarwno pod wzgldem
gospodarczym jak ispoecznym, Komisja Europejska zobowizaa pastwa czonkowskie doprzeo-
enia nadrzdnych celw unijnych nacele krajowe oraz dookrelenia metod ich realizacji wdoku-
mentach zwanych Krajowymi Programami Reform. Sone coroku aktualizowane iprzekazywane
wkwietniu doKomisji Europejskiej.
Aktualizacj Krajowego Programu Reform nalata 2014-2015 Rada Ministrw przyja 22kwietnia
2014r. Dokument ten stanowi element systemu zarzdzania krajow polityk rozwoju, azapropo-
nowane wnim reformy, wpowizaniu zrealizacj dugo- iredniookresowej strategii rozwoju kraju
oraz dziewicioma zintegrowanymi strategiami krajowymi, maj umoliwi koncentracj naobsza-
rach priorytetowych zpunktu widzenia rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski. Krajowy Program
Reform nalata 2014-2015 okrela wjaki sposb Polska bdzie realizowa cele Strategii Europa 2020
wzakresie zatrudnienia, nakadw nabadania irozwj, energii iklimatu, edukacji oraz przeciwdzia-
ania ubstwu. Wdokumencie powizano realizacj poszczeglnych zada Strategii zpriorytetami
nowej perspektywy finansowej nalata 2014-2020. rodki europejskie znowej perspektywy stanowi
istotne rdo ich finansowania. Stan realizacji wybranych wskanikw Strategii Europa 2020 przyj-
tych dla Polski przedstawia ponisza tabela.

Tabela 8. Wybrane wskaniki realizacji Strategii Europa 2020 w Polsce

Wskaniki 2010 2011 2012 2013 2014 Cel dla Polski (2020)
Wskanik zatrudnienia osb
w wieku 20-64 lata (%) 64,3 64,5 64,7 64,9 . 71,0
Nakady na badania i rozwj (% PKB) 0,72 0,75 0,89 0,87 . 1,70
Udzia energii ze rde odnawialnych
w zuyciu energii (%) 9,2 10,3 10,9 11,3 . 15,0
Modzie niekontynuujca nauki (%) 5,4 5,6 5,7 5,6 5,4 4,5
Osoby w wieku 30-34 lata posiadajce
wysze wyksztacenie (w %) 34,8 36,5 39,1 40,5 41,7 45,0
Wskanik zagroenia ubstwem Zmniejszenie o 1,5 mln
lub wykluczeniem spoecznym (%) 27,8 27,2 26,7 25,8 .
liczby osb yjcych poni-
ej relatywnej granicy
ubstwa1
1
W odniesieniu do roku bazowego 2008.

rdo: dane GUS.

43
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Z analizy stopnia realizacji wyej wymienionych wskanikw wynika, e podejmowane dziaania

narzecz osignicia celw przyjtych dla Polski wStrategii Europa 2020, byy mao skuteczne. Szcze-
glnie trudno bdzie zrealizowa zaoenia wzakresie nakadw nabadania irozwj, zatrudnie-
nia osb wwieku 20-64 lata oraz udziau energii zerde odnawialnych. Wcelu utrzymania wyso-
kiej pozycji gospodarczej Unii Europejskiej realizacja Strategii zakada wzmocnienie innowacyjno-
ci oraz popraw konkurencyjnoci przez wzrost nakadw nadziaalno badawczo-rozwojow
do3% PKB (w Polsce celem jest 1,7% PKB). W2013 r. wUnii Europejskiej ogem nakady nabada-
nia irozwj wyniosy 2,02% PKB, podczas gdy wPolsce 0,87% PKB. Liderami innowacyjnoci wUnii
Europejskiej sFinlandia oraz Szwecja, gdzie w2013 r. relacja nakadw nadziaalno badawczo-
-rozwojow doPKB wyniosa 3,32% i3,21%. Najnisze nakady poniesiono wRumunii oraz naCyprze
(0,39% PKB i0,48% PKB).
Na poziomie niszym ni rednia dla Unii Europejskiej (68,4%) pozostawa take wskanik zatrudnie-
nia wPolsce w2013 r. wgrupie wiekowej 20-64 lata (64,9%).
Mimo e w2013 r. Polska osigna zaoony cel zmniejszenia o1,5mln liczby osb yjcych poni-
ej relatywnej granicy ubstwa, odsetek osb zagroonych ubstwem lub wykluczeniem spoecz-
nym by nadal o1,3 punktu procentowego wyszy odredniej wUnii Europejskiej.
Komisja Europejska przeprowadzia w 2014 r. analiz polskiej polityki gospodarczej oraz doko-
naa oceny Krajowego Programu Reform na lata 2014-2015 iProgramu Konwergencji na2014 r.
Stwierdzono, e Polska rozpocza reformy, aby rozwizywa niektre zproblemw wskazanych
wpoprzednich zaleceniach, ale wci stoi przed wieloma wyzwaniami, ktre wymagaj bardziej
ambitnych, staych wysikw, aby pobudzi wzrost gospodarczy itworzy miejsca pracy. Wyzwania
tedotycz szczeglnie obszarw finansw publicznych, rynku pracy, infrastruktury oraz otoczenia
biznesu iinnowacji.
W wyniku dokonanych ustale Rada Unii Europejskiej zalecia40 Polsce podjcie dziaa narzecz
poprawy wydajnoci gospodarki. Obejmuj one nastpujce zagadnienia:
1. Stabilno systemu finansw publicznych.
Polska powinna zapewni trwa korekt nadmiernego deficytu do2015 r. Wymaga towdraa-
nia reform strukturalnych wcelu zwikszenia zdolnoci dostosowawczej gospodarki oraz pobu-
dzenia wzrostu gospodarczego izatrudnienia. Wzwizku ztym konieczne jest zminimalizowanie
ci winwestycjach pobudzajcych wzrost gospodarczy, lepsze ukierunkowanie polityki spoecz-
nej, poprawa efektywnoci kosztowej wydatkw ioglnej wydajnoci sektora opieki zdrowotnej,
zwikszenie bazy podatkowej, naprzykad przez rozwizanie problemu nadmiernie rozbudowa-
nego systemu obnionych stawek VAT, atake popraw przestrzegania przepisw prawa podat-
kowego, zwaszcza przez usprawnienie skutecznoci administracji podatkowej. Ponadto powinna
by powoana niezalena rada budetowa.
2. Zmniejszenie bezrobocia modziey izwikszenie aktywnoci osb dorosych wdoksztacaniu.
Z uwagi nawysok stop bezrobocia modziey Polska powinna usprawni system szkolnictwa
zawodowego oraz zmniejszy liczb modziey zatrudnionej naumowach czasowych. Dla osb
dorosych naley stworzy motywacj douczenia si przez cae ycie wcelu dostosowywania

40 Zalecenia Rady zdnia 8lipca 2014 r. wsprawie krajowego programu reform Polski na2014 r. oraz zawierajce
opini Rady natemat przedstawionego przez Polsk programu konwergencji na2014 r. (Dz.U. C 247 z29.7.2014,
s. 97).

44
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

ich umiejtnoci dozapotrzebowania rynku pracy. Wzmocni dziaania wcelu ograniczenia nad-
miernego wykorzystywania umw cywilnoprawnych.
3. Podniesienie wspczynnika aktywnoci zawodowej kobiet ireforma systemu emerytalnego.
Naley podj dziaania w celu zwikszenia aktywnoci zawodowej kobiet, midzy innymi
poprzez zapewnienie dostpnoci wysokiej jakoci, przystpnej cenowo opieki nad dziemi
iedukacji przedszkolnej. Polska powinna zreformowa system emerytalny poprzez wczenie
rolnikw dopowszechnego systemu emerytalnego oraz wycofanie specjalnego systemu eme-
rytalnego dla grnikw.
4. Podniesienie poziomu inwestycji wbadania naukowe iinnowacje.
Polska powinna zachci sektor prywatny doinwestycji wbadania naukowe irozwj poprzez
odpowiedni pomoc zerodkw publicznych, takich jak bodce podatkowe.
5. Odbudowa irozwj infrastruktury energetycznej, kolejowej icznoci.
Polska powinna zadba orozwj infrastruktury, ktra hamuje wzrost gospodarczy. Odnowie-
nia irozbudowy wymaga sie pocze kolejowych, przesyu energii elektrycznej oraz czno-
ci szerokopasmowej, cowie si zzapewnieniem skutecznej realizacji projektw inwestycyj-
nych wtych dziedzinach.
6. Poprawa otoczenia biznesu.
Polska powinna podj dalsze dziaania wcelu poprawy otoczenia biznesu. Wtym celu naley
uproci zasady podatkowe, wymogi dotyczce pozwole na budow, skrci czas trwania
postpowa upadociowych oraz dokoczy reformy zwizane zuatwieniem dostpu dozawo-
dw regulowanych.
W przyjtej przez Rad Ministrw wdniu 28kwietnia 2015 r. aktualizacji Krajowego Programu Reform
nalata 2015-2016 przedstawiono gwne dziaania, ktre bezporednio maj przyczynia si doreali-
zacji celw Strategii Europa 2020 oraz zalece Rady Unii Europejskiej. Efekt dziaa bdzie moliwy
dookrelenia wlatach nastpnych. Optymistyczna jest natomiast wielko wskanikw obrazuj-
cych zatrudnienie w2014 r., pomimo e nadal sone nisze ni rednia dla Unii Europejskiej. Wdoku-
mencie tym poruszono midzy innymi nastepujce kwestie:
1. W 2014 r. nastpia poprawa sytuacji narynku pracy. Liczba pracujcych wwieku 15 lat iwicej
przekroczya 16 milionw, co przeoyo si na wzrost wskanika zatrudnienia wrd osb
wwieku 20-64 lata dopoziomu 67,4%. Wzrost ten dotyczy zarwno modszych, jak istarszych
grup wiekowych. Ponadto w2014 r. nastpi spadek bezrobocia. Stopa bezrobocia wIV kwartale
2014 r. wyniosa 8,1%, wobec 9,9% wcaej Unii Europejskiej (dane wedug Eurostatu). Jednak
nadal w grupie wiekowej 20-64 lata wskanik zatrudnienia 2014 r. pozostawa o 2,2% niszy
ni rednia dla Unii Europejskiej. Wmaju 2014 r. wesza wycie ustawa zdnia 14marca 2014r.
o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektrych innych
ustaw41. Wprowadzia ona rozwizania midzy innymi majce nacelu popraw jakoci iefektyw-
noci usug wiadczonych przez urzdy pracy oraz nowe instrumenty skierowane dogrup znajdu-
jcych si wszczeglnej sytuacji narynku pracy, wtym doludzi modych do30 roku ycia, osb
powyej 50 roku ycia oraz osb powracajcych narynek pracy poprzerwie zwizanej zespra-
wowaniem opieki nad dzieckiem.

41 Dz.U. z2014 r., poz.598.

45
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

2. Nakady nabadania irozwj w2013 r. wzrosy o70,9mln z wporwnaniu z2012 r., ale oznaczao
tospadek wrelacji doPKB o0,02 punktu procentowego. Utrzymywaa si natomiast pozytywna
tendencja wzrostu nakadw sektora przedsibiorstw nabadania irozwj. W2013 r. wyniosy one
6.291mln z (0,38% PKB), cooznacza wzrost wporwnaniu do2012 r. o950mln z. Rada Mini-
strw wdniu 8kwietnia 2014 r. przyja Program Rozwoju Przedsibiorstw do2020 r., wktrym
okrelono system wsparcia dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw. Zaproponowane instru-
menty wsparcia, ujte wwikszoci wprogramach operacyjnych, maj suy tworzeniu bardziej
korzystnego otoczenia dla biznesu ipodnoszeniu jakoci kapitau ludzkiego oraz wzmacnianiu
rnych form finansowania nakadw nabadania irozwj oraz innowacje. Szacunkowa alokacja
rodkw finansowych wramach tego Programu nalata 2014-2020 wynosi okoo 25,5 mld z.
3. Poprawie efektywnoci energetycznej wPolsce sprzyjaj rozwizania przyjte wustawie zdnia
15kwietnia 2011 r. oefektywnoci energetycznej42 oraz znowelizowanej ustawie zdnia 10kwiet-
nia 1997 r. Prawo energetyczne43. Efektywno energetyczna wbudownictwie bdzie popra-
wiana dziki wdroeniu ustawy zdnia 29sierpnia 2014 r. ocharakterystyce energetycznej budyn-
kw44 oraz udzielanemu wsparciu nabudow/remont budynkw. Rozwj instalacji wykorzystu-
jcych odnawialne rda energii bdzie wspierany poprzez instrumenty przewidziane wnowej
ustawie zdnia 20lutego 2015 r. oodnawialnych rdach energii45.
4. Polska, wedug danych Komisji Europejskiej, jako jedno zniewielu pastw Unii Europejskiej ju
w2010 r. osigna zalecane wartoci wzakresie czterech zpiciu najwaniejszych wskanikw
rozwoju edukacji wEuropie46.
5. W 2013 r. wskanik zagroenia ubstwem lub wykluczeniem spoecznym wynis 25,8% iby
o 0,9 punktu procentowego mniejszy ni w 2012 r. Liczba osb zagroonych ubstwem lub
wykluczeniem spoecznym zmniejszya si od2008 r. o1.743tys. , cooznacza, e osignity zosta
zaoony cel. Wdniu 12sierpnia 2014 r. Rada Ministrw przyja Krajowy Program Przeciwdzia-
ania Ubstwu iWykluczeniu Spoecznemu 2020. Nowy wymiar aktywnej integracji, wktrym jako
cel gwny wyznaczono utrzymanie zmniejszenia liczby osb ubogich napoziomie z2013r. oraz
dalsz redukcj ubstwa iwykluczenia spoecznego.
6. Podjte zostay dziaania legislacyjne narzecz poprawy otoczenia biznesu, funkcjonowania admi-
nistracji celnej ipodatkowej, oraz dziaania wzakresie zwikszenia oszczdnoci kosztowej iefek-
tywnoci wydatkw naochron zdrowia atake zwikszenia zasigu cznoci szerokopasmo-
wej.

42 Dz.U. Nr94, poz.551 zezm.

43 Dz.U. z2012 r., poz.1059 zezm.
44 Dz.U. z2014 r., poz.1200 zezm.
45 Dz.U. z2015 r., poz.478.
46 Odsetek modziey zniskimi osigniciami wczytaniu; odsetek modziey niekontynuujcej nauki; odsetek osb
w wieku 20-24 lat z wyksztaceniem co najmniej na poziomie rednim lub zasadniczym; liczba absolwentw
kierunkw matematycznych, nauk przyrodniczych itechnicznych; liczba osb wwieku 25-64 lat uczestniczcych
wksztaceniu lub szkoleniu.

46
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci

Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci (DSRK) zostaa przy-
jta uchwa Nr16 Rady Ministrw zdnia 5lutego 2013 r.47 Jest topodstawowy dokument wyznacza-
jcy oglne kierunki polityki narzecz rozwoju kraju wperspektywie do2030 r. Celem gwnym DSRK
jest poprawa jakoci ycia Polakw mierzona wzrostem produktu krajowego brutto namieszkaca,
zwikszeniem spjnoci spoecznej, zmniejszeniem nierwnomiernoci ocharakterze terytorialnym,
oraz skal skoku cywilizacyjnego spoeczestwa iinnowacyjnoci gospodarki wstosunku doinnych
krajw. DSRK wskazuje trzy obszary strategiczne, wktrych naley podj dziaania narzecz reali-
zacji zaoonego celu, tj.Konkurencyjno iinnowacyjno gospodarki oraz Rwnowaenie potencjau
rozwojowego regionw oraz Efektywno isprawno pastwa. Stan realizacji wybranych wskanikw
DSRK przedstawia ponisza tabela.

Tabela 9. Wybrane wskaniki realizacji Dugookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska 2030
Trzecia fala nowoczesnoci

2011 2012 2013 2014 Warto

Wskaniki docelowa
Warto porednia 2030
Cel gwny: Poprawa jakoci ycia Polakw
PKB na jednego mieszkaca w relacji do PKB
najzamoniejszego kraju w UE (wg PPP) (%) 47 50 51 . 75
Wskanik rozwoju spoecznego (HDI) (pkt) 0,830 0,833 0,834 . 0,900
Obszar 1. Konkurencyjno
i innowacyjno gospodarki
Energochonno gospodarki (kgoe/1000 euro) . . . . 167,0
Nakady na dziaalno badawcz i rozwojow
w relacji do PKB 0,75 0,89 0,87 . 3,00
Udzia eksportu wyrobw wysokiej techniki
w eksporcie ogem (%) 5,1 6,0 6,7 . 15
Udzia energii ze rde odnawialnych
w kocowym zuyciu energii (%) 10,3 10,9 11,3 . >15
Warto zoonego wskanika innowacyjnoci
w Europejskim Rankingu Innowacyjnoci (%) 0,3 0,3 0,3 . 75
Wskanik globalnej konkurencyjnoci (GCI) (pkt) 4,46 4,46 4,46 4,48 5,3
Wskanik zatrudnienia osb w wieku 2064 lata
(%) 64,5 64,7 64,9 . 80,0
Obszar 2. Rwnowaenie potencjau
rozwojowego regionw
Odsetek ludnoci korzystajcej
z sieci wodocigowej na wsi (%) 75,7 76,2 76,6 . 92,0
Odsetek mieszkacw obszarw wiejskich
posiadajcych dostp do szerokopasmowego
Internetu w technologii DSL lub modem sieci
kablowej (%) . . . . 85
Relacja PKB na 1 mieszkaca najbiedniejszego
wojewdztwa do najbogatszego (%) 44 44 . . 60

47 M.P. z2013 r., poz.121.

47
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

2011 2012 2013 2014 Warto

Wskaniki docelowa
Warto porednia 2030
Obszar 3. Efektywno i sprawno pastwa
Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia
(EHCI) (pkt) . 577 521 511 750
Wskanik Globalnej Konkurencyjnoci (GCI)
obcienia regulacyjne (pozycja w rankingu) 124 131 133 117 50
Wskanik Globalnej Konkurencyjnoci (GCI)
przejrzysto w tworzeniu polityk
(pozycja w rankingu) 93 104 120 110 50
Wskanik wydajnoci instytucji rzdowych
(pozycja w rankingu) 95 108 115 108 50

rdo: Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Wskaniki realizacji. GUS.

W DSRK przyjto, e zewzgldu nawielo zagadnie oraz prawie dwudziestoletni horyzont cza-
sowy, jest ona dokumentem, ktry moe ipowinien podlega modyfikacjom.
Strategia taoparta jest nascenariuszu stabilnego rozwoju, apomylno realizacji wszystkich zao-
onych wniej celw bdzie uzaleniona odwielu czynnikw zarwno wewntrznych, jak izewntrz-
nych, ktre mog wpywa nadostpno rodkw finansowych najej realizacj. Szczeglne znacze-
nie bdzie mia rozwj sytuacji wgospodarce wiatowej oraz wstrefie euro. Dowiadczenia kryzysu
finansowo-gospodarczego z2008 r., ktry dotkn przede wszystkim pastwa wysoko rozwinite,
wtym pastwa Unii Europejskiej pokazuj, e zewzgldu naotwarto gospodarek poszczeglnych
krajw irosnce midzy nimi wspzalenoci, zakres isia oddziaywania pojawiajcych si zjawisk
iprocesw kryzysowych nagospodarki poszczeglnych pastw jest znaczca imoe powodowa
konieczno weryfikacji planw rozwojowych. Wzwizku zpowyszym najwikszy wpyw nareali-
zacj Strategii bdzie mie sytuacja wposzczeglnych pastwach Unii Europejskiej oraz utrzyma-
nie stabilnoci strefy euro.
Przedstawione powyej dane wskazuj, e osignicie zamierzonych wStrategii celw moe by
mao realne. Dugi horyzont czasowy realizacji DSRK stwarza jednak szans naosignicie wynikw
zblionych dozamierzonych.

Strategia Rozwoju Kraju 2020

Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne spoeczestwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pastwo
(SRK 2020) zostaa przyjta uchwa Nr157 Rady Ministrw zdnia 25wrzenia 2012 r.48 Wskazuje
ona kierunki rozwoju pastwa, ktre powinny zosta zrealizowane wperspektywie do2020 r. Jest
todokument kluczowy dla okrelenia dziaa rozwojowych moliwych dosfinansowania wramach
perspektywy finansowej Unii Europejskiej nalata 2014-2020. Jako cel gwny SRK 2020 wskazano
wzmocnienie iwykorzystanie gospodarczych, spoecznych iinstytucjonalnych potencjaw zapew-
niajcych szybszy izrwnowaony rozwj kraju oraz popraw jakoci ycia ludnoci. Dokument
wyznacza trzy obszary strategiczne: Sprawne iefektywne pastwo, Konkurencyjna gospodarka oraz
Spjno spoeczna iterytorialna, naktrych koncentrowa si bd gwne dziaania narzecz reali-
zacji zaoonego celu. Strategia okrela take, jakie dziaania interwencyjne sniezbdne wred-
niookresowej perspektywie wcelu przyspieszenia procesw rozwojowych. Podstawowym elemen-
tem procesu monitorowania realizacji SRK 2020 szawarte wtym dokumencie wskaniki kluczowe,

48 M. P. z2012 r., poz.882.

48
 SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

ktre su przede wszystkim ocenie, wjakim stopniu udao si osign zamierzone cele poprawy
poziomu ycia obywateli. Stan realizacji wybranych wskanikw SRK 2020 przedstawia ponisza
tabela.

Tabela 10. Wybrane wskaniki realizacji Strategii Rozwoju Kraju 2020

2011 2012 2013 2014 Warto

Wskaniki docelowa
Warto porednia 2020

Dynamika PKB (w cenach staych) (2010=100) 104,8 106,7 108,5 112,2 140-144

Dynamika realnych dochodw do dyspozycji brutto

w sektorze gospodarstw domowych ogem
(2010=100) 100,9 101,7 . . 138-142

PKB na jednego mieszkaca wg PPP (UE27=100) 64 65 67 . 74-79

Saldo strukturalne sektora instytucji rzdowych

i samorzdowych w relacji do PKB (%) . . . . -1,0

Stopa inwestycji (%) 20,2 19,2 18,4 . 21-23

Wskanik Globalnej Konkurencyjnoci GCI

(pozycja w rankingu/pkt)1 41/4,46 41/4,46 42/4,46 . /4,48 25/5,20

Wskanik rozwoju spoecznego HDI

(pozycja w rankingu/pkt)2 39/0,830 34/0,833 35/0,834 ./. 35/0,820

Wskanik zatrudnienia kobiet/mczyzn w wieku

20-64 lata (%) 57,2/71,9 57,5/72,0 57,6/72,1 ./. 69,0/73,0

Wskanik zatrudnienia osb w wieku 20-64 lata

(%) 64,5 64,7 64,9 . 71,0

Obszar strategiczny - sprawne i efektywne

pastwo

Wskanik efektywnoci rzdzenia (pkt)3 0,62 0,66 0,71 . 1,00

Wskanik jakoci stanowionego prawa (pkt) 0,94 0,96 1,05 . 1,30

redni czas dochodzenia nalenoci

z umw drog sdow (dni) 830 685 685 685 <600

Obszar strategiczny konkurencyjna

gospodarka

Dug sektora instytucji rzdowych

i samorzdowych w relacji do PKB
(wedug ESA95) (%) 54,8 54,4 55,7 . 45,0

Udzia eksportu w PKB (%) 43,1 45,0 46,1 . 44-46

Nakady na dziaalno badawcz i rozwojow

w relacji do PKB (%) 0,75 0,89 0,87 . 1,70

Odsetek osb posiadajcych wysoki poziom

kompetencji internetowych (%) 10 . 10 . 40-45

ODEX (Zagregowany wskanik efektywnoci

energetycznej) (2000=100)4 73,2 71,2 . . 63,0

49
SY TUAC JA SPO ECZNO - GOSPODARCZA

2011 2012 2013 2014 Warto

Wskaniki docelowa
Warto porednia 2020

Poziom ograniczenia masy odpadw komunalnych

ulegajcych biodegradacji przekazywanych
do skadowania w stosunku do odpadw
wytworzonych w 1995 r. (%) 61 54 50 . 35

Udzia energii ze rde odnawialnych

w kocowym zuyciu energii brutto (%) 10,3 10,9 11,3 . 15,0

czna dugo autostrad (km) 1.069,6 1.365,1 1.481,8 . 2.000,0

czna dugo drg ekspresowych (km) 737,6 1.052,4 1.244,3 . 2.800,0

Obszar strategiczny spjno spoeczna

i terytorialna

Wskanik zagroenia ubstwem lub wykluczeniem

spoecznym (%) 27,2 26,7 25,8 . 20-23

Wskanik zatrudnienia osb niepenosprawnych

(%) 20,7 21,4 20,9 . 27,0

Udzia wojewdztw Polski Wschodniej w PKB (%) 15,3 15,2 . . 18-20

1
Wskanik zoony okrelajcy zdolnoci poszczeglnych pastw do zapewnienia dugookresowego wzrostu
gospodarczego. Przyjmuje wartoci z zakresu 1-7, gdzie warto 7 oznacza najwiksz konkurencyjno.
2
Human Development Index (HDI) jest syntetyczn miar rozwoju czowieka. Mierzy rednie osignicia w kraju
w podstawowych wymiarach ludzkiego rozwoju: dugie i zdrowe ycie (zdrowie), dostp do wiedzy (edukacja) oraz
godziwy poziom ycia (dochody). Wskanik prezentuje miejsce w rankingu midzynarodowym pod wzgldem wartoci
wskanika HDI.
3
Wskanik jest redni waon szeregu (od 7 do 13) innych indeksw odzwierciedlajcych opinie ekspertw,
przedsibiorcw i gospodarstw domowych na temat rnych aspektw funkcjonowania sfery publicznej. Ocenie
podlegaj w szczeglnoci nastpujce zjawiska: jako usug publicznych, jako administracji publicznej i stopie
jej niezalenoci od wpyww politycznych,jako formuowanych i wdraanych polityk, jako struktury publicznej:
transportowej, sanitarnej, informatycznej, etc.
Warto wskanika efektywnoci rzdzenia jest wystandaryzowana w przedziale <-2,5; 2,5>, przy czym im wysza nota,
tym wysza oceny jakoci rzdzenia w danym kraju.
4
ODEX (ODYSSEE Energy Efficiency Index) jest otrzymywany poprzez agregowanie zmian w jednostkowym zuyciu
energii, obserwowanych w danym czasie na okrelonych poziomach uytkowania kocowego. Obliczony jest
dla kadego roku jako iloraz rzeczywistego zuycia energii w danym roku i teoretycznego zuycia energii, nie
uwzgldniajcego efektu zuycia jednostkowego (tzn. przy zaoeniu dotychczasowej energochonnoci procesw
produkcji danych wyrobw). Wskanik ODEX nie pokazuje biecego poziomu intensywnoci energetycznej, lecz
postp w stosunku do roku bazowego. Im wskanik niszy, tym wiksza poprawa efektywnoci wykorzystania energii.

rdo: Strategia Rozwoju Kraju 2020. Wskaniki realizacji. GUS.

Realizacja SRK 2020, analogicznie jak w przypadku DSRK, jest uzaleniona od wielu czynnikw
wewntrznych izewntrznych, ktre bd wpywa nadostpno rodkw finansowych najej reali-
zacj. Aktualizacja wskanikw DSRK w2012 r. iwyduenie jej horyzontu czasowego stwarza wik-
sz szans naosignicie niektrych zakadanych celw. Podobnie jak wprzypadku DSRK, brakuje
publikacji wzakresie wartoci w2014 r. wikszoci wskanikw realizacji SRK 2020, couniemoliwia
dokonanie oceny aktualnego stanu jej realizacji. Przedstawione powyej wskaniki oraz ich dyna-
mika wskazuj, e bd trudnoci zosigniciem celw zamierzonych wStrategii Rozwoju Kraju 2020.
Zwymienionych wyej wskanikw zrealizowany zosta wskanik udziau eksportu wPKB. Realiza-
cja pozostaych wskanikw odbiega znaczco odwartoci docelowych. Najbardziej zaawansowana
jest realizacja wskanikw zobszaru strategicznego Sprawne iefektywne pastwo.

50
I V. P l A N O W A N I E I U C h W A l A N I E b U D E T U PA S T W A

Proces opracowania ustawy budetowej na rok 2014 nie uleg istotnej zmianie w porw-
naniu do roku 2013.
Do ustalenia limitu wydatkw zastosowano stabilizujc regu wydatkow, pomimo
e nie byo jeszcze takiego obowizku.
Plan ustalony w ustawie budetowej znacznie odbiega od wykonania dochodw
zdywidend ztytuu udziaw Skarbu Pastwa wspkach, wydatkw majtkowych
oraz wydatkw nawspfinansowanie projektw zudziaem rodkw zUE.
Istotne rnice, ktre wystpiy wkwotach dochodw iwydatkw oszacowanych wWie-
loletnim Planie Finansowym Pastwa 2013-2016 zkwietnia 2013 r. oraz wprojekcie
ustawy budetowej narok 2014, wskazuj napotrzeb konsekwentnego doskonalenia
planowania dochodw iwydatkw budetu pastwa, zarwno wperspektywie rocznej
jak iredniookresowej.

1. Opracowanie projektu ustawy budetowej narok 2014

Projekt ustawy budetowej narok 2014 zosta opracowany zgodnie zobowizujcymi przepisami
prawa. Rozporzdzenie wsprawie szczegowego sposobu, trybu iterminw opracowania materia-
w doprojektu ustawy budetowej narok 2014 (tzw. nota budetowa) zostao wydane 13czerwca
2013 r.49 Wnocie budetowej okrelono 19 formularzy planw rzeczowych zada, 43 formularze pro-
jektu budetu oraz 3 formularze dla ukadu zadaniowego. Wporwnaniu do2013 r., wcelu uwzgld-
nienia Perspektywy Finansowej 2014-2020, wprowadzono zmiany w12 formularzach, wktrych
prezentowano dane doopracowania budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wzakre-
sie finansowania iwspfinansowania projektw zudziaem rodkw zbudetu Unii Europejskiej.
Proces planowania iopracowywania ustawy budetowej przebiega podobnie jak wlatach poprzed-
nich. Dysponenci czci budetowych przygotowali materiay planistyczne kierujc si wszczegl-
noci:
Zaoeniami projektu budetu pastwa na2014 r. przyjtymi przez Rad Ministrw 11czerwca
2013 r., wtym prognozami wskanikw makroekonomicznych, opracowanych przez Ministra
Finansw przy wsppracy ministra waciwego dospraw zabezpieczenia spoecznego iinnych
ministrw waciwych wsprawach polityki spoeczno-gospodarczej;
wstpnymi kwotami wydatkw dla poszczeglnych czci budetowych przekazanymi przez
Ministra Finansw wlipcu 2013 r.;
zadaniami realizowanymi w ramach programw i projektw dofinansowywanych ze rod-
kw pochodzcych zbudetu Unii Europejskiej oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego, atake Szwajcarsko-Pol-
skiego Programu Wsppracy.
Pomimo i wWieloletnim Planie Finansowym Pastwa (WPFP) 2013-2016 zkwietnia 2013 r. iZaoe-
niach projektu budetu pastwa narok 2014 r. zczerwca 2013 r. przyjto tesame wskaniki makro-

49 Dz.U. z2013 r., poz.702.

51
P L A N O WA N I E I U C H WA L A N I E B U D E T U PA S T WA

ekonomiczne50 wystpiy istotne rnice wkwotach planowanych dochodw iwydatkw wWPFP

2013-2016 oraz projekcie ustawy budetowej przekazanym przez Ministra Finansw naposiedzenie
Rady Ministrw 3wrzenia 2013 r. Dochody zaplanowano odpowiednio wwysokoci 288,7 mldz
i 275,1 mld z, wydatki 343,7 mld z i 326,7 mld z, adeficyt budetu pastwa 55,0 mld z wobec
51,7mld z. Rnica wplanowanych wewskazanych dokumentach kwotach dochodw, wydatkw
ideficytu wyniosa odpowiednio 13,6 mld z, 17,0 mld z i3,3 mld z.
Zdaniem NIK, znaczne rozbienoci pomidzy prognozowanymi wWieloletnim Planie Finansowym
Pastwa iprojekcie ustawy budetowej kwotami dochodw, wydatkw ideficytu budetowego
wskazuj napotrzeb konsekwentnego doskonalenia prognoz budetowych.
Dysponenci czci budetowych sporzdzali projekty budetu wukadzie tradycyjnej klasyfikacji
budetowej oraz wukadzie zadaniowym. Sporzdzajc plany finansowe wukadzie zadaniowym
narok budetowy ikolejne lata, wykorzystywano katalog funkcji, zada, podzada idziaa zamiesz-
czonych wzaczniku doNoty budetowej. Materiay doprojektu ustawy budetowej wzakresie pro-
gramw finansowanych zudziaem rodkw europejskich iprogramw midzy innymi Europejskiej
Wsppracy Terytorialnej, Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa iPartnerstwa opracowa iprzedsta-
wi Ministrowi Finansw minister waciwy dospraw rozwoju regionalnego (art.138 ust.3 ustawy
ofinansach publicznych). Zgodnie zart.138 ust.4 ustawy ofinansach publicznych, materiay dopro-
jektu ustawy budetowej wzakresie rodkw pochodzcych zEuropejskiego Funduszu Rybackiego
oraz Wsplnej Polityki Rolnej opracowuje iprzedstawia odpowiednio minister waciwy dospraw
rybowstwa i minister waciwy dospraw rozwoju wsi. Natomiast materiay planistyczne dotyczce
projektw realizowanych wramach innych rodkw, oktrych mowa wart.5 ust.3 pkt6 ustawy
ofinansach publicznych zostay przedstawione Ministrowi Finansw bezporednio przez poszcze-
glnych dysponentw. Wydatki narealizacj programw finansowanych zudziaem rodkw UE
oraz otrzymywanych odpastw czonkowskich EFTA ustalane byy woparciu oformularze otrzy-
mane odministrw/dysponentw.
Po analizie planw rzeczowych Minister Finansw, zgodnie z3 noty budetowej, ustali wstpne
limity wydatkw dla czci budetowych, ktre przekaza dysponentom wwymaganym terminie.
Kwota przekazanego limitu wydatkw obejmowaa wydatki na inwestycje kontynuowane oraz
zakupy inwestycyjne. Wielko wydatkw/kosztw, wtym wynagrodze osobowych oraz bezosobo-
wych ujtych wplanach finansowych wpodlegych inadzorowanych jednostkach sektora finansw
publicznych (agencjach, instytucjach gospodarki budetowej, osobach prawnych, funduszach celo-
wych), nie moga by wysza ni wielko wydatkw/kosztw wynikajcych zplanw finansowych
narok 2013. Wszczeglnie uzasadnionych przypadkach wielko wydatkw/kosztw (zwyjtkiem
wynagrodze osobowych oraz bezosobowych) wynikajcych zpostanowie ustawowych itrakto-
wanych jako wydatek zdeterminowany (wydatek sztywny), moga by wysza ni kwota rodkw
planowanych wroku 2013, ale wymagao toprzekazania doMinisterstwa Finansw uzasadnienia.
Minister Finansw przypomnia dysponentom, e wramach realizowanej polityki kadrowo-pacowej,
posiadaj uprawnienia dodokonywania wtrakcie prac planistycznych nad ustaw budetow, zmian
wzakresie przeniesie etatw iwynagrodze pomidzy dziaami klasyfikacji budetowej, majcych
nacelu zapewnienie prawidowej realizacji zada, wtym rwnie wypat nalenych nagrd jubile-
uszowych iodpraw emerytalnych. Przecitne wynagrodzenie miesiczne wgospodarce narodowej,

50 Dynamika PKB 102,5%, PKB w cenach biecych 1.721,5 mld z, rednioroczny wzrost cen towarw i usug
konsumpcyjnych 102,4%, przecitne zatrudnienie wgospodarce narodowej 99,9%, stopa bezrobocia 13,8% oraz
realny wzrost przecitnego wynagrodzenia brutto wgospodarce narodowej 101,0%.

52
 P L A N O WA N I E I U C H WA L A N I E B U D E T U PA S T WA

stanowice podstaw donaliczenia odpisu nazakadowy fundusz wiadcze socjalnych na2014 r.

wynosio 2.917,14 z.
Dysponenci budetu pastwa wwyznaczonym terminie, tj. dodnia 17sierpnia 2013 r., przekazali
doMinisterstwa Finansw dane dotyczce opracowania projektu budetu pastwa na2014 r.
Projekt ustawy budetowej narok 2014 wraz zuzasadnieniem Minister Finansw przedstawi Radzie
Ministrw 3wrzenia 2013 r., aRada Ministrw, zzachowaniem terminu okrelonego wart.141
ustawy ofinansach publicznych, przekazaa projekt doSejmu.
W toku prac nad ustaw budetow51, wwyniku decyzji Rady Ministrw iSejmu, prognoza docho-
dw ulega podwyszeniu per saldo o2,7 mld z, przede wszystkim ztytuu dochodw zopat, grzy-
wien, odsetek iinnych dochodw niepodatkowych, alimit wydatkw obniono per saldo o1,4 mldz
naskutek redukcji planu wgrupie Dotacje isubwencje oraz Obsuga dugu Skarbu Pastwa, atake
podwyszenia planu wgrupie Wydatki majtkowe. Deficyt obniono z51,7 mld z do47,5mldz.
W projekcie ustawy budetowej uwzgldniono, midzy innymi zaplanowane na2014 r. zmiany wsys-
temie emerytalnym52, ktre oddziayway nawydatki wwyniku:
ustalenia wysokoci skadki naubezpieczenie emerytalne przekazywanej zZUS doOFE napozio-
mie 2,92% oraz przejcie czci ubezpieczonych zeskadk zOFE doZUS (w okresie od1kwiet-
nia do31lipca 2014 r.) wwyniku wprowadzenia dobrowolnoci;
stopniowego iproporcjonalnego przenoszenia rodkw zOFE nasubkonto wZUS na10 lat
przed osigniciem wieku emerytalnego;
przeniesienia 51,5% aktyww doZUS zgodnie zprzyjt hierarchi iumorzeniem skarbowych
papierw wartociowych.
Zmiany tewpyny midzy innymi naobnienie planowanej dotacji zbudetu pastwa nauzu-
penienie rodkw Funduszu Ubezpiecze Spoecznych. W2014 r. zaplanowano dotacj doFUS53
wkwocie 30,4 mld z, tj.o6,8 mld z nisz ni w2013 r.
Na sfinansowanie potrzeb obronnych Rzeczypospolitej Polskiej naleao przeznaczy wydatki
wwysokoci nie niszej ni 1,95% PKB zroku poprzedzajcego rok budetowy54. Wustawie bude-
towej narok 2014 limit wydatkw naobron narodow (32,0 mld z) spenia ten wymg.
W trakcie opracowywania projektu ustawy budetowej narok 2014 ipo jej wejciu wycie istotnej
zmianie ulegy uwarunkowania prawne wzakresie przepisw dotyczcych regu fiskalnych. Znie-
siono regu ograniczajc tempo wzrostu wydatkw innych ni prawnie zdeterminowane (oraz
nowych wydatkw prawnie zdeterminowanych) doprognozowanego wskanika inflacji powikszo-
nego opunkt procentowy, tj.tzw. tymczasow dyscyplinujc regu wydatkow. Ponadto 28grud-
nia 2013 r., wwyniku implementacji dyrektywy Rady 2011/85/UE zdnia 8listopada 2011 r. wsprawie
wymogw dla ram budetowych pastw czonkowskich, wzakresie regu fiskalnych, weszy wycie
przepisy dotyczce nowej tzw. stabilizujcej reguy wydatkowej. W przeciwiestwie do dotych-
czas obowizujcych regu fiskalnych, stosowanych poprzekroczeniu progw ostronociowych,
stabilizujca regua wydatkowa wyznacza kwot wydatkw nakady rok, anie tylko wprzypadku

51 Poczwszy od pierwszego projektu ustawy przekazanego przez Ministra Finansw Radzie Ministrw w dniu
3wrzenia 2013 r. dodnia uchwalenia ustawy przez Sejm iSenat.
52 Wprowadzone ustaw zdnia 6grudnia 2013 r. ozmianie niektrych ustaw wzwizku zokreleniem zasad wypaty
emerytur zerodkw zgromadzonych wotwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. z2013 r., poz.1717).
53 Cz 73 ZUS, 243.
54 Zgodnie zart.7 ust.1 ustawy zdnia 25maja 2001 r. oprzebudowie imodernizacji technicznej oraz finansowaniu
Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z2009 r. Nr67, poz.570 zezm.).

53
P L A N O WA N I E I U C H WA L A N I E B U D E T U PA S T WA

nierwnowagi wfinansach publicznych. Wprzeciwiestwie natomiast dozniesionej tymczasowej

reguy wydatkowej, nowa regua obejmuje prawie cay sektor finansw publicznych. Zuwagi nafakt,
ezgodnie zKonstytucj Rzeczypospolitej Polskiej Rada Ministrw bya zobowizana doprzesa-
nia doSejmu ustawy budetowej narok 2014 dokocawrzenia 2013 r., azmiana ustawy ofinan-
sach publicznych wprowadzajca stabilizujc regu wydatkow dotego czasu nie wesza wycie,
wustawie budetowej na2014 r. regua tazostaa zastosowana, pomimo e nie byo takiego obo-
wizku.
Limit wydatkw budetu pastwa ustalony przy pomocy stabilizujcej reguy wydatkowej (art.112aa
ustawy ofinansach publicznych) wynis 335,0 mld z iby wyszy odlimitu wydatkw zaplanowa-
nego wustawie budetowej. Wprojekcie ustawy budetowej na2014 r. zwrzenia 2013 r. przekaza-
nym przez Rad Ministrw doSejmu wydatki zaplanowano wwysokoci 324,6 mld z, aw ustawie
uchwalonej przez Sejm 24stycznia 2014 r. 325,3 mld z.
Dziaaniami uzupeniajcymi doprzyjtego przez Rad Ministrw projektu ustawy budetowej byy
rozwizania wprowadzone ustaw zdnia 8listopada 2013 r. ozmianie niektrych ustaw wzwizku
z realizacj ustawy budetowej55 (w tzw. ustawie okoobudetowej). Utrzymano zapis, i kwot
bazow dla osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe w2014 r. ustala si wwysokoci
przysugujcej tym osobom w2008 r. W2014 r. kwota bazowa dla osb zajmujcych kierownicze
stanowiska pastwowe nie zostaa zwaloryzowana.
Ponadto wjednostkach sektora finansw wielko wynagrodze, zwyczeniem wynagrodze finan-
sowanych wramach programw realizowanych zudziaem rodkw zagranicznych nie moga prze-
kroczy wroku 2014 wielkoci wynagrodze zaplanowanych wustawie budetowej narok 2013,
wbrzmieniu obowizujcym przed dniem 14padziernika 2013 r., albo wynikajcych zplanw finan-
sowych narok 2013, wprzypadku gdy nie sone ujmowane wustawie budetowej.
Minister waciwy dospraw finansw publicznych mg, wdrodze rozporzdzenia, wyrazi zgod
nazwikszenie wielkoci wynagrodze bezosobowych niezalenie odtych ogranicze, uwzgld-
niajc stan finansw publicznych pastwa, konieczno zapewnienia prawidowej realizacji zada
publicznych oraz rdo finansowania zwikszenia wielkoci wynagrodze.
Ustawa budetowa na rok 2014 zostaa podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
29 stycznia 2014 r. Dochody budetu pastwa zaplanowano w kwocie 277,8 mld z, wydatki
325,3mld z, adeficyt 47,5 mld z.

2. Planowanie dochodw, wydatkw ideficytu budetu pastwa

wlatach 2011-2014

W roku 2014 wporwnaniu doroku 201156 kwota planowanych dochodw iwydatkw budetu
pastwa wzrosa odpowiednio o1,7% i3,8%. Wydatki planowane na2014 r. wrelacji doroku 2012
byy mniejsze o1,1%, ado 2013 r. o0,6%.
Na wzrost prognozy dochodw w latach 2011-2014 wpyw miay podatek dochodowy od osb
fizycznych (14,4%), podatek akcyzowy (5,8%) oraz dochody zdywidend iwpat zzysku (45,0%).

55 Dz.U. z2013 r., poz.1645.

56 W podrozdziale mowa jest o kwotach zaplanowanych w ustawach budetowych (w przypadku roku 2013
nowelizacji ustawy budetowej).

54
 P L A N O WA N I E I U C H WA L A N I E B U D E T U PA S T WA

W najmniejszym stopniu ulegay zmianie prognozowane dochody zca (w latach 2011-2012 zapla-
nowano po1,8 mld z, aw latach 2013-2014 po2,0 mld z) oraz wpaty jednostek samorzdu teryto-
rialnego (2,4 mld z wlatach 2011-2013 i2,5 mld z w2014 r.). Zmniejszya si natomiast prognoza
wpyww ztytuu rodkw zUE iinnych rde z2,4 mld z w2011 r. do1,7 mld z w2014 r.
Wzrost planu wydatkw uzaleniony by odwzrostu wtrzech grupach57, tj.Wydatki biece jedno-
stek budetowych (10,8%), wiadczenia narzecz osb fizycznych (12,9%) oraz rodki wasne UE (13,5%).
Wanalizowanym okresie plan wydatkw wczterech grupach ekonomicznych ulega cigym waha-
niom itak wgrupach:
Dotacje isubwencje wzrs ze147,2 mld w2011 r.z do157,4 mld z w2013 r.58, anastpnie zma-
la do153,5 mld z w2014 r.;
Wydatki majtkowe zmala z15,6 mld z w2011 r. do12,5 mld z w2013 r., aw 2014 r. wzrs
do14,9mld z;
rodki wasne UE wzrs z15,7 mld z w2011 r. do18,2 mld z w2013 r. izmala do17,8 mld z
w2014r.;
Wydatki naobsug dugu Skarbu Pastwa wzrs od2011 r. (38,4 mld z) do2013 r.59 (43,5 mld z)
izmniejszyy si w2014 r. do36,2 mld z.
W dwch grupach wiadczenia narzecz osb fizycznych iWydatki biece jednostek budetowych
plan wzrasta, wpierwszej z22,2 mld z w2011 r. do25,1 mld z w2014 r., aw drugiej z59,2 mld z
w2011 r. do65,6 mld z w2014 r. Wgrupie Wspfinansowanie projektw zudziaem rodkw zUE
limity wydatkw systematycznie malay z15,0 mld z w2011 r. do12,3 mld z w2014 r.
Pomimo tych zmian struktura planu poszczeglnych pozycji dochodw (w tym wszczeglnoci
dochodw podatkowych) iwydatkw wlatach 2011-2014 bya do stabilna.

Tabela 11. Struktura dochodw i wydatkw budetu pastwa w ustawach budetowych w latach
2011-2014
2011 2012 20131 2014
Wyszczeglnienie
%
Dochody 100,0 100,0 100,0 100,0
1.1. Dochody podatkowe 88,8 90,1 86,7 89,3
1.1. Podatki porednie 65,8 66,8 63,1 64,4
Podatek od towarw i usug 43,7 45,0 41,0 41,7
Podatek akcyzowy 21,5 21,3 21,7 22,3
Podatek od gier 0,6 0,5 0,5 0,4
1.2. Podatek dochodowy od osb prawnych 9,1 9,1 8,0 8,4
1.3. Podatek dochodowy od osb fizycznych 14,0 13,7 14,8 15,7
1.4. Podatek tonaowy 0,0 0,0 0,0 0,0
1.5. Podatek od wydobycia niektrych kopalin 0,6 0,8 0,7
2. Dochody niepodatkowe 10,3 9,2 12,7 10,1
2.1. Dywidendy i wpaty z zysku 1,3 2,8 2,5 1,9
2.2. Wpaty z zysku NBP 0,6 1,9
2.3. Co 0,7 0,6 0,7 0,7

57 Wydatki przedstawiono wgrupach, oktrych mowa wart. 124 ustawy o finansach publicznych, zwyodrbnieniem
wydatkw na wspfinansowanie, chyba e w tekcie zaznaczono, e omawiana grupa obejmuje take cz
nawspfinansowanie.
58 Kwot 157,4 mld z zaplanowano wustawie budetowej. Wwyniku nowelizacji ustawy plan obniono do156,3 mld z.
59 Kwot 43,5 mld z zaplanowano wustawie budetowej. Wwyniku nowelizacji ustawy plan obniono do42,7 mld z.

55
P L A N O WA N I E I U C H WA L A N I E B U D E T U PA S T WA

2011 2012 20131 2014

Wyszczeglnienie
%
2.4. Opaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe 6,8 5,0 6,7 6,6
2.5. Wpaty jednostek samorzdu terytorialnego 0,9 0,8 0,9 0,9
3. rodki z UE i innych rde 0,9 0,6 0,6 0,6
Wydatki 100,0 100,0 100,0 100,0
Dotacje i subwencje 47,0 47,6 47,8 47,2
wiadczenia na rzecz osb fizycznych 7,1 7,1 7,4 7,7
Wydatki biece jednostek budetowych. 18,9 18,6 18,5 20,2
Wydatki majtkowe 5,0 4,5 3,8 4,6
Wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa 12,3 13,1 13,0 11,1
rodki wasne UE 5,0 4,9 5,6 5,5
Wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw z UE 4,8 4,2 4,0 3,8
1
Nowelizacja ustawy budetowej.
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych z ustaw budetowych na lata 20112014.

W latach 20112014 wprognozie dochodw zauwaalny jest systematyczny spadek planowanych

wpyww ztytuu podatku dochodowego odosb prawnych, podatku odgier oraz rodkw zUE
iinnych rde, awzrost podatku akcyzowego ipodatku dochodowego odosb fizycznych. Udzia
dochodw niepodatkowych nie by stabilny iw roku 2011 oraz 2014 wynosi okoo 10%, w2012 r.
9,2%, aw 2013 r. 12,7%.
Po stronie wydatkw wzrs udzia limitu wydatkw nawiadczenia narzecz osb fizycznych, Wydatki
biece jednostek budetowych i rodki wasne UE, a zmala na Wydatki majtkowe oraz wydatki
naWspfinansowanie projektw zudziaem rodkw zUE.
W porwnaniu do2013 r. prognoz dochodw na2014 r. zwikszono o2,1 mld z (0,7%). Wpyw
nato miay bardziej optymistyczne oczekiwania codo ksztatowania si wpyww, gwnie zpodat-
kw porednich (+2,7 mld z zpodatku odtowarw iusug i+2,3 mld z zpodatku akcyzowego) oraz
podatku dochodowego odosb fizycznych (+2,8 mld z). Dochody niepodatkowe zaplanowano
w2014 r. wkwocie 28,1 mld z, niszej o6,8 mld z wodniesieniu doroku 2013, przede wszystkim
wzwizku znieuwzgldnieniem wpaty zzysku NBP.
Relacja planowanych wydatkw dodochodw ujtych wustawach budetowych nalata 20112014
nie bya wstabilna iwyniosa odpowiednio 114,7%, 111,9%, 118,7% (nowelizacja ustawy na2013r.)
oraz 117,1%.
Struktura prognozy dochodw naprzestrzeni lat 2013-2014 nie ulega zmianie. Zarwno wroku
2013 jak i2014 okoo 90% dochodw prognozowane byo wczci Podatki iinne wpaty narzecz
budetu pastwa. Dochody oistotniejszym znaczeniu planowano rwnie wczciach Skarb Pa-
stwa (okoo 2%) oraz Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe iBudety wojewodw (po okoo
1-1,5%).
Zaplanowane na2014 r. wydatki wkwocie 325,3 mld z byy nisze odwydatkw na2013 r. (per
saldo o2,0 mld z) wwyniku zmniejszenia limitu wgrupie Wydatki naobsug dugu Skarbu Pastwa
oraz Dotacje isubwencje (w relacji doroku 2013 odpowiednio o6,5 mld z i2,8 mld z). Wporwna-
niu z2013 r. limit wydatkw obniono take wczci Obsuga dugu krajowego (o 8,0 mld z) iZakad
Ubezpiecze Spoecznych (o 4,8 mld z). Wizao si toze zmniejszeniem, wpierwszym przypadku
dyskonta iinnych rozlicze dotyczcych skarbowych papierw wartociowych, kredytw ipoyczek
oraz innych instrumentw finansowych zwizanych zobsug dugu krajowego, aw drugim dota-
cji doFunduszu Ubezpiecze Spoecznych.

56
 P L A N O WA N I E I U C H WA L A N I E B U D E T U PA S T WA

Tabela 12. Porwnanie planowanych wydatkw w grupach z przypisanym wspfinansowaniem

w latach 2013-2014

20131 2014 2013 2014

3:2
Wyszczeglnienie Wydatki budetu pastwa planowane
Struktura wydatkw
w ustawach budetowych
mln z %
1 2 3 4 5 6
Dotacje i subwencje 160.908,5 158.159,2 49,2 48,6 98,3
wiadczenia na rzecz
osb fizycznych 24.146,6 25.079,2 7,4 7,7 103,9
Wydatki biece jedno-
stek budetowych 67.754,2 71.788,0 20,7 22,1 106,0
Wydatki majtkowe 13.600,4 16.325,9 4,2 5,0 120,0
Wydatki na obsug du-
gu Skarbu Pastwa 42.704,8 36.169,9 13,0 11,1 84,7
rodki wasne UE 18.179,9 17.765,2 5,6 5,5 97,7
Razem 327.294,4 325.287,4 100,0 100,0 99,4
1
Nowelizacja ustawy budetowej.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

W latach 20132014 najwikszy wzrost planu wystpi w grupie Wydatki majtkowe (o 20,0%)
iWydatki biece jednostek budetowych (o 6,0%). Wzrost wydatkw majtkowych determinowaa
realizacja zada zzakresu obrony narodowej, jednostek wymiaru sprawiedliwoci iPolicji. Natomiast
gwnymi przyczynami wzrostu wydatkw biecych jednostek budetowych byy:
wzrost o 2,0 mld z skadek na ubezpieczenia spoeczne finansowane z budetu pastwa
zaosoby przebywajce naurlopach wychowawczych, zaosoby pobierajce zasiek macierzyski
oraz zaosoby zatrudnione jako nianie, wtym midzy innymi nafinansowanie skadek wzwizku
zrealizacj ustawy zdnia 26lipca 2013 r. ozmianie ustawy osystemie ubezpiecze spoecz-
nych oraz niektrych innych ustaw60 iustawy zdnia 28maja 2013 r. ozmianie ustawy Kodeks
pracy oraz niektrych innych ustaw61 (w rezerwie celowej naten cel zabezpieczono dodatkowo
450mln z);
zwikszenie o 1,5 mld z nakadw na obron narodow, przede wszystkim na zabezpieczenie
wojsk oraz centralne wsparcie;
zwikszenie o 0,3 mld z rezerwy celowej na sfinansowanie przez Krajowe Biuro Wyborcze usta-
wowo okrelonych zada dotyczcych wyborw ireferendw wzwizku zkoniecznoci zabez-
pieczenia rodkw nasfinansowanie wyborw samorzdowych oraz doParlamentu Europej-
skiego.
Wzrost planu wydatkw nawiadczenia narzecz osb fizycznych spowodowany by zapotrzebowa-
niem nadodatkowe rodki nawiadczenia emerytalno-rentowe zpowodu ich waloryzacji oraz wzro-
stu liczby wiadczeniobiorcw.
Rezerwy celowe zaplanowano na 2014 r. w wysokoci 23,3 mld z. Byy one wysze od planu
na2013r. per saldo o5,1 mld z, cowynikao gwnie z:

60 Dz.U. z2013 r., poz.983.

61 Dz.U. z2013 r., poz.675.

57
P L A N O WA N I E I U C H WA L A N I E B U D E T U PA S T WA

przyjcia przez Rad Ministrw wdniu 17wrzenia 2013 r. programu wieloletniego Priorytetowe
zadania modernizacji technicznej Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wramach programw ope-
racyjnych iutworzenia rezerwy wwysokoci 3,5 mld z;
zwikszenia rodkw wrezerwie Zwikszenie dostpnoci wychowania przedszkolnego o1,1mldz;
utworzenia Rezerwy nasfinansowanie wypat zFunduszu dopat wsparcia dla nabywcw lokali
mieszkalnych wwysokoci 0,6 mld z.
Istotnej zmianie nie ulega take struktura planowanych wydatkw. W2014 r. wydatki zaplanowano
w31 dziaach, przy czym ponad 87% tych wydatkw ujto wdziewiciu dziaach, tj.: Rne rozlicze-
nia62, Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne, Administracja publiczna, Obrona narodowa, Bezpiecze-
stwo publiczne iochrona przeciwpoarowa, Wymiar sprawiedliwoci, Obsuga dugu publicznego, Szkol-
nictwo wysze oraz Pomoc spoeczna. Wydatki zaplanowane wdwch pierwszych zwymienionych
wyej dziaw stanowiy 50% ogu wydatkw.
Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli Minister Finansw powinien podj dziaania zmierzajce
dopoprawy planowania dochodw zdywidend ztytuu udziaw Skarbu Pastwa wspkach oraz
wydatkw majtkowych ina wspfinansowanie projektw zudziaem rodkw UE. Dochody zdywi-
dend z tytuu udziaw Skarbu Pastwa w spkach wykonano (3,9 mld z) w wysokoci mniej-
szej odplanowanej (5,0 mld z) o21,3%, wydatki majtkowe zrealizowano w2014 r. wwysokoci
16,9 mld z, tj. o 7,4% (1,4 mld z) poniej planu po zmianach (18,3 mld z)63, a wydatki w grupie
Wspfinansowanie projektw zudziaem rodkw UE wykonano (8,8 mld z) w72,5% planu pozmia-
nach (12,2 mld z).
Zaplanowanie powyszych skadowych budetu pastwa wkwotach rnicych si odwykonania
odokoo 1,0 dookoo 3,4 mld z wiadczy opotrzebie przegldu trybu planowania, tak aby zmniej-
szaniu ulegay rnice midzy kwotami planowanymi awykonanymi.

62 W dziale Rne rozliczenia planowano gwnie subwencje oglne z budetu, wpat skadki do budetu Unii
Europejskiej wramach systemu rodkw wasnych UE, obliczon napodstawie DNB oraz rezerwy.
63 Wydatki wgrupach Wydatki majtkowe iWspfinansowanie projektw zudziaem rodkw zUE.

58
 V. R Z D O W E S P R AW OZ DA N I E
Z W Y k O N A N I A U S TAW Y b U D E T O W E j

Wykazane wsprawozdaniu Rady Ministrw zwykonania budetu pastwa za2014 r.

dane dotyczce podstawowych wielkoci budetu pastwa swiarygodne.
NIK zaopiniowaa pozytywnie roczne sprawozdania budetowe 93,2% kontrolowanych
dysponentw czci budetowych oraz 91,8% kontrolowanych dysponentw trzeciego
stopnia.
NIK wydaa 21 opinii pozytywnych z22 wydanych wzakresie prawidowoci prowadze-
nia ksig rachunkowych przez dysponentw czci budetowych.

1. Podstawy prawne ipoprawno sporzdzenia

Rada Ministrw, zgodnie zart.182 ust.2 ustawy ofinansach publicznych, przedstawia Sejmowi
iNajwyszej Izbie Kontroli roczne sprawozdanie zwykonania ustawy budetowej. Obowizek jego
przedstawienia wynika znormy konstytucyjnej (art.226 ust.1 Konstytucji RP). Tre sprawozdania,
zgodnie zart.182 ust.3 ustawy ofinansach publicznych, obejmowaa:
dochody, wydatki oraz nadwyk albo deficyt sektora finansw publicznych,
dochody i wydatki wynikajce z zamkni rachunkw budetu pastwa, sporzdzone wedug
szczegowoci iukadu ustawy budetowej,
przychody ikoszty pastwowych funduszy celowych,
przychody ikoszty agencji wykonawczych,
przychody ikoszty instytucji gospodarki budetowej,
przychody ikoszty jednostek, oktrych mowa wart.9 pkt14 wyej wymienionej ustawy.
Dodatkowo dorocznego sprawozdania zwykonania ustawy budetowej doczone zostay doku-
menty przewidziane wart.182 ust.2 pkt1-5 oraz ust.4 i7 ustawy ofinansach publicznych.

2. Powiadczenie rzetelnoci sprawozda iksig rachunkowych

Powiadczenie rzetelnoci sprawozda iksig rachunkowych wyraa opini owiarygodnoci rozli-

cze budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich. Wzwizku zwprowadzeniem przez Najwy-
sz Izb Kontroli w2014 r. zmiany metodologii przeprowadzenia kontroli wykonania budetu pa-
stwa wyej wymieniona opinia wydana zostaa napodstawie:
a) sprawdzenia oraz oceny we wszystkich kontrolowanych jednostkach systemu kontroli zarzd-
czej wzakresie finansowym odnoszcym si doprowadzenia ksig rachunkowych isporzdza-
nia sprawozda;
b) sprawdzenia we wszystkich kontrolowanych jednostkach, czy dane wykazane w sprawozdaniach
budetowych oraz sprawozdaniach zoperacji finansowych zgodne byy zdanymi wynikajcymi
zewidencji ksigowej;
c) przeprowadzenia szczegowego badania ksig rachunkowych u 22 dysponentw czci bude-
towych, majcych najistotniejszy wpyw narealizacj budetu, ktrych zrealizowane wydatki
budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wtych czciach w2014 r. wyniosy cznie
301.424,0mln z, tj.79,1% wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich.

59
R Z D O W E S P R AW OZ D A N I E Z W Y K O N A N I A U S TAW Y B U D E T O W E J

W wyniku zmiany metodologii przeprowadzania kontroli powiadczajcej, ograniczajc oblisko 90%

liczb dowodw objtych szczegowym badaniem, Najwysza Izba Kontroli skontrolowaa zapisy
ksigowe dotyczce transakcji naczn kwot 122.546,7mln z, podczas gdy rok wczeniej warto
tawynosia 6.269,8mln z.
Relacje liczby iwartoci zbadanych w2013 i2014 roku dowodw ksigowych stanowicych pod-
staw zapisw wksigach rachunkowych kontrolowanych jednostek przedstawia poniszy wykres.

Wykres 9. Liczba iwarto dowodw ksigowych zbadanych wlatach 2013-2014

140 000 20
18,9 122 546,7
18
120 000
16
100 000 14
80 000 12
10
60 000 8
40 000 6
4
20 000 6 269,8
2,2 2
0 0
2013 r. 2014 r.

czna warto dowodw (w mln z) Liczba dowodw (tys.)

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wykonania budetu pastwa za2013 i2014 r.

2.1. Sprawozdanie Rady Ministrw

Najwysza Izba Kontroli stwierdza, e sprawozdanie z wykonania budetu pastwa za okres
od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. sporzdzone przez Rad Ministrw przedstawia rzetelnie,
wewszystkich istotnych aspektach, informacje idane owysokoci dochodw, wydatkw, nale-
noci izobowiza oraz wyniku budetu pastwa. Stwierdzone wwyniku przeprowadzenia kon-
troli pozostae nieprawidowoci zostay skorygowane wtrakcie kontroli lub byy nieistotne.
Wyraona opinia owiarygodnoci danych opiera si naobiektywnych dowodach uzyskanych wtrak-
cie bada kontrolnych przeprowadzonych zgodnie zprzyjt metodyk kontroli opart namidzy-
narodowych standardach rewizji finansowej.
Proces powiadczenia wiarygodnoci wykonania podstawowych wielkoci budetu pastwa obej-
mowa wszczeglnoci:
ocen przyjtego systemu kontroli zarzdczej wzakresie finansowym, aby upewni si czy usta-
nowiono mechanizmy kontroli zapobiegajce znaczcym ryzykom zidentyfikowanym wobsza-
rze prowadzenia ksig rachunkowych isporzdzania sprawozda,
ocen systemw ksigowych, aby upewni si, czy stanowi one waciw podstaw uzyskania
rzetelnych danych (kompletnych ipoprawnych),
weryfikacj kluczowych procedur ksigowych, aby upewni si, czy funkcjonuj one prawi-
dowo,

60
 R Z D O W E S P R AW OZ D A N I E Z W Y K O N A N I A U S TAW Y B U D E T O W E J

analityczn kontrol danych ksigowych, aby upewni si, czy sone przedstawione spjnie
iwydaj si racjonalne,
bezporednie sprawdzenie prby zapisw ksigowych, aby upewni si, czy transakcje lece
uich podstaw miay miejsce is poprawnie zarejestrowane,
sprawdzenie sprawozda budetowych oraz sprawozda wzakresie operacji finansowych, aby
upewni si, czy dane wykazane wsprawozdaniach wynikaj zksig rachunkowych.

2.2. Sprawozdawczo budetowa

Przeprowadzono kontrol rocznych sprawozda budetowych:
Rb-27 zwykonania planu dochodw budetowych,
Rb-28 zwykonania planu wydatkw budetu pastwa,
Rb-23 ostanie rodkw narachunkach bankowych,
Rb-BZ1 zwykonania wydatkw budetu pastwa oraz budetu rodkw europejskich wuka-
dzie zadaniowym
oraz sprawozda zoperacji finansowych zaIV kwarta 2014 r.
Rb-N ostanie nalenoci oraz wybranych aktyww finansowych,
Rb-Z ostanie zobowiza wedug tytuw dunych oraz porcze igwarancji
sporzdzonych przez dysponentw 103 czci budetowych oraz 146 dysponentw budetu pa-
stwa trzeciego stopnia. Ponadto w39 czciach, wktrych wydatkowano rodki zbudetu rodkw
europejskich, skontrolowano sprawozdania Rb-28 UE zwykonania planu wydatkw budetu rod-
kw europejskich oraz Rb-28 UE WPR zwykonania planu wydatkw budetu rodkw europejskich
wzakresie wydatkw narealizacj Wsplnej Polityki Rolnej.
Sprawozdania budetowe oraz sprawozdania w zakresie operacji finansowych sporzdzane
s w oparciu o zasad kasow lub memoriaow, zalenie od rodzaju prezentowanych danych.
Dochody iwydatki budetu pastwa wykazywane sw ujciu kasowym, natomiast pozostae dane,
wtym ostanie rodkw pieninych, nalenoci izobowiza wujciu memoriaowym.
Za sporzdzenie wyej wymienionych sprawozda, zgodnie zobowizujcymi przepisami, odpo-
wiadaj kierownicy kontrolowanych jednostek.
Zadaniem Najwyszej Izby Kontroli byo skontrolowanie iwyraenie opinii ozgodnoci tych sprawoz-
da zwymagajcymi zastosowania przepisami prawa oraz sprawdzenie, czy dane wykazane wspra-
wozdaniach wynikaj zewidencji ksigowej.
Badanie sprawozda zostao zaplanowane iprzeprowadzone wtaki sposb, aby uzyska racjonaln
pewno64, pozwalajc nawyraenie onich opinii. Wewszystkich kontrolowanych jednostkach
poprzedzone zostao badaniem przyjtego systemu kontroli zarzdczej wzakresie finansowym, aby
upewni si, e wprzyjtej koncepcji kontroli ustanowiono mechanizmy kontroli zapobiegajce zna-
czcym ryzykom zidentyfikowanym wobszarze prowadzenia ksig rachunkowych isporzdzania
sprawozda. U22-ch wybranych dysponentw czci budetowych, poprzedzone zostao rwnie
kontrol ksig rachunkowych, aby upewni si czy ksigi rachunkowe stanowice podstaw sporz-
dzenia sprawozda prowadzone byy zgodnie zobowizujcymi przepisami ibyy rzetelne, adane
znich wynikajce wiarygodne. Wszystkie kontrolowane sprawozdania zostay take sprawdzone pod
ktem terminowoci ich sporzdzenia.

64 Zgodnie zMidzynarodowymi Standardami Rewizji Finansowej racjonalna pewno towysoki, ale nie absolutny
poziom ufnoci.

61
R Z D O W E S P R AW OZ D A N I E Z W Y K O N A N I A U S TAW Y B U D E T O W E J

Najwysza Izba Kontroli zaopiniowaa pozytywnie sprawozdania sporzdzone przez 96 dysponen-

tw czci budetowych (93,2% skontrolowanych), wtym 18 z22 dysponentw, uktrych przepro-
wadzono badanie ksig rachunkowych oraz przez 134 dysponentw trzeciego stopnia (91,8% skon-
trolowanych). Wwyniku przeprowadzonego badania NIK stwierdzia, e dane wykazane wsprawoz-
daniach cznych wynikaj zesprawozda jednostkowych, adane wsprawozdaniach jednostkowych
szgodne zkwotami wynikajcymi zewidencji ksigowej, prowadzonej wwarunkach przyjtego
systemu kontroli zarzdczej wzakresie finansowym, zawierajcego wszystkie wymagane elementy/
czynnoci okrelone waktach prawnych iregulacjach wewntrznych oraz obowizujcych standar-
dach. Ponadto, wprzypadku 21 z22 dysponentw, uktrych kontrolowano ksigi rachunkowe, nie
zidentyfikowano nieprawidowoci, ktre pozwoliyby nastwierdzenie, e ksigi stanowice pod-
staw sporzdzenia sprawozda, obejmujce zapisy dotyczce dochodw iwydatkw oraz zwiza-
nych znimi nalenoci izobowiza prowadzone byy nieprawidowo.
Niemniej jednak w26 jednostkach, spord 249 kontrolowanych, kontrola Najwysza Izba Kontroli
wykazaa, e pomimo ustanowienia wprzyjtej koncepcji kontroli mechanizmw zapobiegajcych
znaczcym ryzykom zidentyfikowanym wobszarze prowadzenia ksig rachunkowych isporzdza-
nia sprawozda, okazay si one niewystarczajce lub nie dziaay wpeni skutecznie iw konsekwen-
cji nie zdoay zapobiec stwierdzonym nieprawidowociom. Dosprawozda sporzdzonych przez
tejednostki Najwysza Izba Kontroli zgosia zastrzeenia.
Najistotniejsze nieprawidowoci dotyczyy:
a) sprawozda Rb-28 Ministra Finansw w zakresie czciObsuga zaduenia zagranicznego oraz
czci Obsuga dugu krajowego, wktrych nie zostay wykazane zobowizania przypadajce
dozapaty po2014 r. wkwotach odpowiednio 5.836,6mln z wczci Obsuga zaduenia zagra-
nicznego i11.932,5mln z wczci Obsuga dugu krajowego; byo toniezgodne z13 instrukcji
sporzdzania sprawozda budetowych wzakresie budetu pastwa, ktry stanowi, i wspra-
wozdaniu Rb-28 wkolumnie zobowizania ogem wykazuje si wszystkie uznane przez jed-
nostk zobowizania niespacone dokoca okresu sprawozdawczego, awic rwnie tezobo-
wizania, ktre bd zapacone wroku nastpnym;
b) sprawozdania Rb-28 i Rb-BZ1 Ministra Finansw w zakresie czcirodki wasne Unii Europejskiej,
wktrych wzwizku zprzyjtymi zasadami prowadzenia ksig rachunkowych, nie ujto zobo-
wiza ztytuu polskiej skadki dobudetu UE naliczonej wgrudniu 2014 r. wkwocie 1.362,3mln
z, patnej wstyczniu 2015 r.;
c) sprawozda Rb-27 oraz Rb-28 i Rb-BZ1 dysponenta czciObrona narodowa, wktrych wwyniku
bdw wsprawozdaniach jednostkowych65 zaniono odpowiednio nalenoci o61,7mln z oraz
zobowizania o14,9mln z;
d) sprawozdania Rb-27 dysponenta czciGospodarka, wktrym wwyniku bdnego sporzdzenia
sprawozdania jednostkowego Ministerstwa Gospodarki zaniono kwot zalegoci o20,9mln z,
atake kwot nalenoci o6,5mln z.
Za wyjtkiem sprawozda Rb-28 dysponenta czci rodki wasne Unii Europejskiej oraz Rb-28
iRb-BZ1 dysponenta czci Obrona narodowa, opisane wyej nieprawidowoci, zostay skorygo-
wane przez waciwe jednostki.

65 Inspektoratu Uzbrojenia wzakresie Rb-27 oraz Urzdu Ministra Obrony Narodowej wzakresie Rb-28 iRb-BZ1.

62
 R Z D O W E S P R AW OZ D A N I E Z W Y K O N A N I A U S TAW Y B U D E T O W E J

Najwysza Izba Kontroli wskazuje ponadto, e:

a) w 2014 r. w dalszym cigu nie wyeliminowano podwjnego wykazywania dochodw i wydatkw
wramach wyprzedzajcego finansowania Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich (PROW); funk-
cjonujcy system przewiduje dwukrotny przepyw rodkw przez rachunek dochodw budetu
rodkw europejskich irachunek doobsugi patnoci WPR, wwyniku czego prezentowane przez
Ministra Finansw kwoty dochodw iwydatkw budetu rodkw europejskich ztytuu Wspl-
nej Polityki Rolnej szawyane, naco NIK zwracaa uwag wpoprzednich kontrolach budeto-
wych; pomimo e kwoty dochodw iwydatkw budetu rodkw europejskich ztytuu Wsplnej
Polityki Rolnej zostay wykazane wsprawozdaniach Rb-27UE oraz Rb-28UE WPR wkwotach wyni-
kajcych zewidencji ksigowej, byy one zawyone odpowiednio o240,8mln z oraz 434,8mln
z; w2014 r. Minister Finansw, wramach prac nad projektem ustawy ofinansowaniu Wsplnej
Polityki Rolnej, podj dziaania zmierzajce dowyeliminowania wprzyszoci opisanego wyej
podwjnego wykazywania dochodw iwydatkw dotyczcych PROW;
b) realizujc wniosek Najwyszej Izby Kontroli po kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 r.
Minister Finansw, rozporzdzeniem w sprawie sprawozdawczoci budetowej, wprowadzi
nowe uregulowania dotyczce prezentowania dokonanych wdanym roku budetowym zwro-
tw patnoci zrealizowanych wlatach ubiegych; pomimo wyodrbnienia kwot tych zwrotw
wsprawozdaniach budetowych Rb-28UE oraz Rb-28UE WPR, nie byy one wykazywane wspra-
wozdaniach operatywnych zwykonania budetu pastwa w2014 r. wzakresie budetu rodkw
europejskich opracowywanych przez Ministra Finansw.
W konsekwencji wskazanych wyej nieprawidowoci iuwag Minister Finansw, okrelajc deficyt
budetu rodkw europejskich, nie uwzgldni:
kwoty 974,6 mln z, ktra wpyna w 2014 r. na rachunki bankowe do obsugi patnoci tytuem
zwrotu patnoci dokonanych wlatach 2010-2013 oraz
kwoty 194,0 mln z stanowicej rnic wynikajc z podwjnego wykazywania dochodw
iwydatkw budetu rodkw europejskich wsprawozdaniach budetowych wzwizku zfunk-
cjonowaniem mechanizmu wyprzedzajcego finansowanie wramach PROW,
skutkiem czego wynik budetu rodkw europejskich zosta zaniony o1.168,6mln z. Tym samym
powinien stanowi nadwyk wwysokoci 851,1mln z, anie deficyt wwysokoci 317,3mln z.
Z zastrzeeniem powyszego, skontrolowane sprawozdania roczne zwykonania wydatkw budetu
rodkw europejskich przez dysponentw czci Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie.

2.3. Ksigi rachunkowe

Najwysza Izba Kontroli skontrolowaa iwyrazia opini oprawidowoci ksig rachunkowych stano-
wicych podstaw sporzdzenia sprawozda budetowych przez dysponentw 2266 czci budeto-
wych rodkw budetu pastwa. Szczegow kontrol objto okoo 2,2tys. dowodw ksigowych,
tj.rednio 100 dowodw ukadego dysponenta czci. Zbadane zapisy ksigowe ilece uich pod-
staw dowody dotyczyy transakcji ocznej wartoci 122.546,7mln z.

66 Kontrol objto dysponentw nastpujcych czci budetowych: Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
Sdy powszechne (z uwagi naspecyfik kontrol objto Sd Apelacyjny wGdasku, Sd Apelacyjny wRzeszowie, Sd
Apelacyjny wBiaymstoku), Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe, Kultura fizyczna, Obrona narodowa, Praca,
Rozwj wsi, Rozwj regionalny, Szkolnictwo wysze, Transport, Sprawy wewntrzne, Zdrowie, Pastwowa Agencja
Atomistyki, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego, Zakad Ubezpiecze Spoecznych, Obsuga zaduenia
zagranicznego, Obsuga dugu krajowego, Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego, rodki wasne
Unii Europejskiej, Wojewdztwo dzkie.

63
R Z D O W E S P R AW OZ D A N I E Z W Y K O N A N I A U S TAW Y B U D E T O W E J

Ocen prawidowoci ksig rachunkowych w22 kontrolowanych jednostkach wydano uoglniajc

wyniki badania prby nacao dowodw objtych badaniem. Przyjto jednolite kryteria dotyczce
wartoci nieprawidowoci uznawanych zaistotne iz tego wzgldu skutkujcych obnieniem oceny.
Dopuszczalny tolerowany poziom bdw przy badaniu wiarygodnoci wyznaczony by oddzielnie
dla nieprawidowoci wpywajcych nasprawozdania roczne ibiece iwynosi odpowiednio 1,5%
i2,5% wartoci dowodw objtych ocen, aw przypadku nieprawidowoci ocharakterze formal-
nym, okrelony zosta jako 5% wartoci dowodw objtych ocen.
Badanie ksig rachunkowych poprzedzone zostao ocen przyjtego systemu kontroli zarzdczej
wzakresie finansowym. Ksigi rachunkowe oceniono pod ktem ich wiarygodnoci izgodnoci.
Badanie ksig rachunkowych polegao wszczeglnoci naweryfikacji stosowanych zasad rachunko-
woci, sprawdzeniu prawidowoci dokumentowania operacji gospodarczych, rzetelnoci, bezbd-
noci isprawdzalnoci ksig rachunkowych oraz powiza dokonanych wksigach rachunkowych
zapisw zdowodami ksigowymi. Badaniem objto prb dowodw ksigowych dobran wgw-
nej mierze metod statystyczn uwzgldniajc prawdopodobiestwo wyboru transakcji propor-
cjonalnie dojej wartoci (MUS). Wielko prby uzaleniona bya odwynikw analizy ryzyka, ktra
uwzgldniaa midzy innymi dotychczasowe wyniki kontroli NIK oraz ocen mechanizmw kontroli
zarzdczej iorganizacji systemu rachunkowoci, atake efekty przegldu analitycznego.
Badanie wiarygodnoci polegao nazbadaniu wybranych dowodw iodpowiadajcych im zapisw
ksigowych pod ktem prawidowoci wartoci transakcji, okresu ksigowania, ujcia nakontach
syntetycznych ianalitycznych, wtym wpodziakach klasyfikacji budetowej, zgodnie zktr dane
zostaj ujte wsprawozdaniach budetowych. Badanie zgodnoci polegao naocenie wybranych
zapisw idowodw ksigowych pod wzgldem ich poprawnoci formalnej, kompletnoci ikontroli
biecej oraz dekretacji.
Najwysza Izba Kontroli stwierdza, e wprzypadku 21 spord 22 kontrolowanych jednostek (95,5%),
wtrakcie kontroli nie zidentyfikowano nieprawidowoci, ktre wskazywayby, e ksigi rachunkowe
obejmujce zapisy dotyczce dochodw iwydatkw oraz zwizanych znimi nalenoci izobowi-
za, prowadzone byy nieprawidowo.
W przypadku czci rodki wasne Unii Europejskiej kontrola wykazaa nieprawidowo polegajc
nastosowaniu niezgodnej zart.20 ust.1 ustawy orachunkowoci praktyki ujmowania bezspornego
zobowizania ztytuu polskiej skadki naliczonej wgrudniu 2014 r. wewidencji ksigowej nakontach
rozrachunkowych dopiero wnastpnym miesicu, comiao wpyw naprawidowo danych wykaza-
nych wsprawozdaniach rocznych. Zobowizania ztytuu pozostaych miesicznych rat polskiej skadki
za2014 r. ksigowano prawidowo, wmiesicu, wktrym zobowizanie zostao ustalone.
Ponadto w10 jednostkach stwierdzono nieprawidowoci iuchybienia, ktre dotyczyy gwnie for-
malnych brakw lub zbyt wysokiego stopnia uoglnienia zapisw wdokumentacji opisujcej przy-
jte zasady rachunkowoci, wszczeglnoci wopisie: systemu informatycznego sucego dopro-
wadzenia ksig rachunkowych; metod wyceny aktyww ipasyww oraz przyjtych zasad klasyfika-
cji zdarze. Wystpiy rwnie nieprawidowoci wzakresie poprawnoci formalnej dowodw izapi-
sw ksigowych, ktre nie skutkoway obnieniem opinii natemat rzetelnoci ksig rachunkowych.
Najwysza Izba Kontroli stwierdzia rwnie, e ewidencja ksigowa czci Obsuga zaduenia zagra-
nicznego bya prowadzona napodstawie okrelonych przez Ministra Finansw zasad rachunkowoci,
ktre zuwagi naoglny charakter, nie zapewniay takiej jakoci prowadzenia ewidencji, jak wprzy-
padku, gdyby bya ona prowadzona napodstawie ustawy zdnia 29wrzenia 1994 r. orachunkowo-
ci. Zdaniem NIK, nie ma merytorycznych przesanek dowyczenia stosowania ustawy orachunko-
woci wobec tej czci budetu pastwa.

64
 V I . W y ko n a n I e b u d e t u pa s t Wa
I budetu rodkW europe jskIch
o r a z I n n ych pl an W fI nan soW ych

1. przebieg wykonania budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

Realizacja budetu pastwa w2014 r. przebiegaa wwarunkach korzystniejszych ni

zaoone wustawie iw roku poprzednim.
Deficyt budetu pastwa zmniejszy si wporwnaniu zrokiem poprzednim oponad
30%, aw porwnaniu zplanowanym oprawie 40%. Wynik budetu rodkw euro-
pejskich, pozeszorocznej nadwyce zamkn si deficytem wwysokoci 317,3mln z.
W budecie pastwa rozdysponowano 91,6% rezerwy oglnej i80,7% rodkw ujtych
wrezerwach celowych.
Dokonano zmian w planie wydatkw 132 czci budetu pastwa na czn kwot
20.511,0 mln z Jednoczenie dysponenci 53 czci dokonali blokad na kwot
6.416,9mln z. Ponadto Minister Finansw udzieli 393 zapewnie finansowania lub
dofinansowania narok 2014 ilata nastpne nakwot 2.811,9mln z.
Zasadne jest opracowanie metodologii przegldu wydatkw publicznych oraz efektyw-
noci ich wykorzystania.
Minister Finansw, przy ocenie planowania igospodarowania rodkami publicznymi,
powinien wykorzystywa nadane mu uprawnienia okrelone wart.176 ustawy ofinan-
sach publicznych.
Minister Finansw, wykorzystujc w2014 r. dostpne instrumenty zarzdzania pynno-
ci, zapewni pen iterminow obsug zobowiza krajowych izagranicznych

1.1. Dochody, wydatki iwynik budetu pastwa orazbudetu rodkw europejskich

Sytuacja gospodarcza Polski w2014 r. ulegaa poprawie, naco wskazywa midzy innymi wyszy
odplanowanego wzrost PKB, ktry wynis 3,4% przy planowanym 2,5%. Wykonane w2014 r. czne
dochody budetu pastwa przekroczyy o2,1% kwot zaplanowan wart.1 ustawy budetowej.
Natomiast wykonane wydatki budetu pastwa poraz kolejny zostay zrealizowane poniej war-
toci przyjtych wustawie budetowej. Wrezultacie w2014 r. deficyt budetu pastwa ustalony
nakwot nie wiksz ni 47.505,1mln z, wynis 28.976,8mln z, costanowio 61,0% planu. Zreali-
zowane dochody iwydatki budetu rodkw europejskich uksztatoway si poniej wartoci pla-
nowanych. Deficyt budetu rodkw europejskich wynis 317,3mln z, costanowio 81,0% planu.

65
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 13. Wykonanie budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2012-2014
2012 2013 2014
5:2 5:3 5:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
Budet pastwa
Dochody 287.595,1 279.151,2 277.782,2 283.542,7 98,6 101,6 102,1
Wydatki 318.001,9 321.345,3 325.287,4 312.519,5 98,3 97,3 96,1
Deficyt -30.406,8 -42.194,1 -47.505,1 -28.976,8 95,3 68,7 61,0
Budet rodkw europejskich
Dochody 64.655,3 70.121,4 77.957,1 68.088,4 105,3 97,1 87,3
Wydatki 68.309,0 63.872,4 78.348,8 68.405,7 100,1 107,1 87,3
Deficyt -3.653,7 6.249,0 -391,7 -317,3 8,7 -5,1 81,0
Razem
Dochody 352.250,4 349.272,6 355.739,3 351.631,1 99,8 100,7 98,8
Wydatki 386.310,9 385.217,7 403.636,2 380.925,2 98,6 98,9 94,4
Deficyt -34.060,5 -35.945,1 -47.896,8 -29.294,1 86,0 81,5 61,2

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Wykonane dochody budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wyniosy 351.631,1mln z

ibyy nieznacznie (o 0,7%) wysze ni rok wczeniej, jednak nadal byy nisze oddochodw zrealizo-
wanych w2012 r. Wzrost dochodw budetowych by konsekwencj przyspieszenia wzrostu gospo-
darczego w2014 r. Zwikszenie dochodw budetu pastwa wporwnaniu doroku poprzedniego
wynioso 1,6%. Wprawdzie dochody budetu rodkw europejskich byy wporwnaniu zrokiem
poprzednim nisze o2,9%, jednak NiK zauwaa, e mogyby one by znacznie wysze, gdyby Mini-
ster finansw wykorzysta naten cel rodki pochodzce zunii europejskiej, znajdujce si nadzie
31grudnia 2014 r. wjego dyspozycji jako refundacja wczeniej poniesionych wydatkw. Szczeg-
owe dane odnoszce si doksztatowania przez Ministra finansw dochodw wbudecie rodkw
europejskich zostay zawarte wrozdziale Vi. punkt 2.1.2.

66
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 10. Dynamika dochodw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wlatach 2004-2014

250 [%]

200

150

100

50

0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

rok poprzedni=100 rok 2004=100 PKB, rok 2004=100

rdo: opracowanie wasne napodstawie kontroli wMinisterstwie Finansw.

W porwnaniu do roku poprzedniego w 2014 r. najbardziej, o13.130,1mln z, wzrosy dochody

podatkowe. Wzrost ten wynika gwnie zwyszych wpyww ztytuu podatku odtowarw iusug
o10.850,7mln z (9,6%) oraz podatku dochodowego odosb fizycznych o1.731,5mln z (4,2%).
Nisze o8.744,0mln z (24,3%) wpywy uzyskano natomiast ztytuu dochodw niepodatkowych.
Wynikao togwnie zbraku wpaty zzysku NBP za2013 r. oraz niszych odplanowanych docho-
dw ztytuu dywidend iwpat zzysku.

Wykres 11. Struktura zrealizowanych w 2014 r. dochodw budetu pastwa i budetu rodkw
europejskich
Dochody
niepodatkowe
7,7 % Dochody z tytuu
rozlicze z UE
19,8 %

Dochody podatkowe
72,5 %

rdo: opracowanie wasne napodstawie kontroli wMinisterstwie Finansw.

67
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wyniosy 380.925,2mln z iw porwna-

niu zwielkociami zapisanymi wustawie budetowej, byy znaczco nisze o22,7 mld z, tj.o5,6%.
Zoyo si nato nisze o12,8 mld z wykonanie wydatkw budetu pastwa oraz nisze o9,9 mldz
wykonanie wydatkw budetu rodkw europejskich.
W porwnaniu doroku poprzedniego wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich
byy o4,3 mld z nisze. Byy one take nisze (o 5,4 mld z) ni wydatki sprzed dwch lat. Dopiero
odnoszc wykonanie wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich dowykonania
z2011 r, mona zaobserwowa ich nominalny wzrost o25,9%, przy czym ponad tego wzrostu
wynikao zezjawisk inflacyjnych. Wujciu realnym wydatki tezwikszyy si od2011 r. o5,6%.
Wykonanie wydatkw budetu pastwa wporwnaniu do2013 r. byo nisze o8,8 mld z, naco
wnajwikszym stopniu wpyno obnienie o8 mld z wydatkw naobsug dugu Skarbu Pa-
stwa. Zkolei obnienie tych wydatkw byo spowodowane przede wszystkim przeprowadzeniem
reformy emerytalnej, wwyniku czego umorzono obligacje, ktre byy wposiadaniu ofe, awydatki
naobsug skarbowych papierw wartociowych zmniejszyy si o4,6 mld z.
Wydatki budetu pastwa w 2014 r. w przeliczeniu na jednego mieszkaca Polski67 wyniosy
8,1tys.z (w 2013 r. 8,3tys.z), awraz zwydatkami budetu rodkw europejskich 9,9tys.z (w2013r.
10,0tys.z).

Wykres 12. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2008-2014 i ich
udzia wPKB

386,3 385,2 380,9

363,5 24,2 23,8 24,2
343,0 22,2 23,2
21,8 22,0
298,0
277,9

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
% PKB
mld z

rdo: opracowanie wasne NIK.

Dominujc pozycj wydatkw budetu pastwa w2014 r. byy wydatki biece, ktre wyniosy
288.435,2mln z, costanowio 92,3% wydatkw. Wporwnaniu do2013 r. byy one nisze o3,3%.
Spadek wydatkw nie obj natomiast wydatkw majtkowych, ktre w 2014 r. stanowiy 4,9%
wydatkw budetu pastwa. Wzrosy one wporwnaniu doroku poprzedniego o18,5%, cobyo
zgodne z zaleceniami unii europejskiej formuowanymi w odpowiedzi na przedstawiane przez
stron polsk Programy Konwergencji. Zalecenia tedotyczyy midzy innymi ograniczenia domini-
mum ci inwestycji infrastrukturalnych sprzyjajcych wzrostowi.
Ponad 76% ogu wydatkw budetu pastwa zrealizowano womiu nastpujcych czciach:
Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego - 16,4% wydatkw budetu pastwa,

67 Wedug danych GuS liczba mieszkacw Polski nadzie 31grudnia 2014 r. wyniosa 38.479tys. Patrz Biuletyn
Statystyczny nr3, Warszawa, kwiecie 2015.

68
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Zakad Ubezpiecze Spoecznych - 12,3%,

Obsuga dugu krajowego - 8% (ale wraz zobsug zaduenia zagranicznego ju 11,0%),
Obrona narodowa 10%,
Budety wojewodw 9,9%,
Sprawy wewntrzne - 6,2%,
rodki wasne Unii Europejskiej - 5,5%,
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego - 5,3%.
Z kolei najwiksze niewykorzystane kwoty wydatkw pozostay wczciach Zakad Ubezpiecze Spo-
ecznych oraz Obsuga zaduenia zagranicznego68, wynoszc po2,2 mld z wkadej czci.

Wykres 13. Struktura wydatkw wedug czci budetu pastwa

Subwencje oglne dla jst

16,4% ZUS
26,5%
Obrona narodowa

12,3%
Budety wojewodw

Obsuga dugu krajowego

5,3% Sprawy wewntrzne

5,5% 10,0%
rodki wasne UE

6,2%
KRUS
9,9%
8,0%
Pozostae

rdo: opracowanie wasne napodstawie kontroli wMinisterstwie Finansw.

W budecie rodkw europejskich, w odrnieniu od budetu pastwa, prawie poow wydat-

kowanych rodkw (48,2%) przeznaczono na wydatki majtkowe, ktre wyniosy 33.003,6 mln
z. Wporwnaniu dowykonania w2013 r. byy one wysze o17,5%. Pozostae 51,8% wydatkw
budetu rodkw europejskich stanowiy wydatki biece (35.402,1mln z), ktre wporwnaniu
dowykonania w2013 r. byy nisze o1,1%.
czny deficyt budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wynis 29.294,1mln z iby niszy
oddeficytu osignitego w2013 r. o6.651,0mln z, tj.o18,5%, jednak poprawa tego wyniku wyni-
kaa wycznie zezmniejszenia si deficytu budetu pastwa (o 13,2 mld z). Wynik budetu rod-
kw europejskich w2014 r. zamkn si deficytem ponad 0,3 mld z, podczas gdy w2013 r. nad-
wyk 6,2 mld z.
relacja cznego deficytu budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich doPKB wyniosa 1,7%
(2,2% w2013 r.).
W 2014 r., podobnie jak wlatach poprzednich, realizacja budetu pastwa charakteryzowaa si nie-
rwnomiernym tempem wcigu roku.

68 cznie z kwot 0,5 mld z przeniesion w listopadzie 2014 r. do czci Obsuga dugu krajowego.

69
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 14. Wykonanie budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w 2014 r. wedug
kwartaw

Kwartay
Wyszczeglnienie I II III IV
mln z
Budet pastwa
Dochody ogem 66.974,9 69.346,5 72.869,1 74.352,2
podatkowe 62.045,3 62.405,7 64.011,1 66.318,9
niepodatkowe 4.881,8 6.552,9 8.470,4 7.326,7
rodki z UE i innych rde
niepodlegajce zwrotowi 47,8 387,9 387,6 706,6
Wydatki ogem 84.465,9 77.154,1 70.015,1 80.884,4
biece 80.182,6 73.284,0 65.390,1 69.578,5
majtkowe 1.229,5 1.895,7 2.890,1 9.238,6
wspfinansowanie
projektw z udziaem
rodkw UE 3.053,8 1.974,4 1.734,9 2.067,3
Wynik -17.491,0 -7.807,6 2.854,0 -6.532,2
Budet rodkw europejskich
Dochody ogem 13.412,4 17.243,4 14.668,3 22.764,3
Wydatki ogem 17.847,6 12.775,3 14.659,8 23.123,0
Wynik -4.435,2 4.468,1 8,5 -358,7

rdo: opracowanie wasne na podstawie kontroli w Ministerstwie Finansw.

Due wahania wrealizacji dochodw iwydatkw wpyway nanierwnomierny rozkad potrzeb

poyczkowych. Najwysze wykonanie deficytu budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich
miao miejsce wi kwartale. Stanowio ono nadzie 31marca 2014 r. 74,8% rocznego wykonania
obu deficytw. Dotak znacznego stanu nierwnowagi przyczynia si wistotnym stopniu deficyt
budetu rodkw europejskich. Wzwizku zsystematycznym wzrostem wpyww podatkowych
zkwartau nakwarta poprawie ulegaa realizacja dochodw budetu pastwa. Najnisze wykona-
nie wydatkw budetu pastwa miao miejsce wiii kwartale, awydatkw budetu rodkw europej-
skich wii kwartale roku. Ponadto, podobnie jak wlatach poprzednich, szczeglnie nierwnomierny
by rozkad wydatkw majtkowych od8,1% wi kwartale do60,6% wiV kwartale.
Wahania zrealizowanych wposzczeglnych kwartaach kwot dochodw iwydatkw budetu pa-
stwa wynikay midzy innymi zobowizujcych przepisw, ksztatujcych terminy wpyww docho-
dw irealizacji wydatkw. Natomiast wodniesieniu dobudetu rodkw europejskich ksztatowanie
wszczeglnoci dochodw tego budetu wynika zarbitralnych decyzji Ministra finansw.

1.2. Zarzdzanie realizacj budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

Do zarzdzania realizacj wydatkw budetu pastwa od2005 r. wykorzystywany jest informatyczny
System obsugi Budetu Pastwa trezor. System ten obejmuje cay proces uruchamiania rodkw
nawydatki budetowe, wtym midzy innymi skadanie zapotrzebowa izatwierdzanie limitw
dziennych. System ten posiada szereg zdefiniowanych regu kontrolnych, ktre wpywaj zarwno

70
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

nakontrol rachunkow dokumentw, jaki ina kompletno ujcia wzakresie operacji dotyczcych
budetu pastwa. Wcelu zabezpieczenia danych zgromadzonych wsystemie informatycznym opra-
cowane zostay mechanizmy suce zapewnieniu bezpieczestwa. Procedury zwizane zryzykiem
niedostpnoci systemu zostay ujte wrozporzdzeniu Ministra finansw zdnia 15stycznia 2014r.
wsprawie szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa69 oraz umowie rachunku ban-
kowego prowadzonego wzotych zwykorzystaniem midzysystemowego interfejsu B2B, czcego
zintegrowany system ksigowy NBP zsystemem trezor wMinisterstwie finansw. Wramach tego
systemu przekazywane stake okrelone sprawozdania (w tym rb-27, rb-28) przez dysponentw
rodkw budetu pastwa.
W 2014 r. trway prace nad wdroeniem nowej wersji Systemu, ktry pierwszy raz zosta uyty
dorealizacji obsugi budetu pastwa narok budetowy 2015.
Pomocniczo dozarzdzania budetem pastwa suy rwnie system foX, wktrym nabieco
wujciu kasowym ewidencjonowane sprzychody irozchody budetu pastwa.
Ponadto dokontroli poprawnoci danych izarzdzania budetem pastwa wykorzystywane szesta-
wienia obejmujce planowane iwykonane przepywy wujciu dziennym wpodziale naposzcze-
glne tytuy wpyww iwypyww rodkw, sporzdzane oddzielnie przez rne departamenty
Ministerstwa finansw. Poprzez porwnanie iuzgodnienie kwot wzestawieniach, dokonywana jest
weryfikacja danych, atake monitorowana ich zgodno zdokumentami zlece przelewu.

1.2.1. Dziaania rady Ministrw iMinistra finansw

harmonogram realizacji budetu pastwa

Minister finansw, zgodnie zart.147 ustawy ofinansach publicznych, wewsppracy zdysponen-

tami czci budetowych, opracowa harmonogram realizacji budetu pastwa. harmonogram obej-
mowa prognoz dochodw budetu pastwa oraz wielko wydatkw planowanych dosfinansowa-
nia wposzczeglnych miesicach roku budetowego. Podstaw sporzdzenia harmonogramu stano-
wiy zatwierdzone plany finansowe dysponentw czci budetowych. Minister finansw wniosko-
wa dodysponentw, aby terminy zapotrzebowania nawydatki wynikay zzawartych umw, azobo-
wizania byy regulowane bez nieuzasadnionego wyprzedzenia. Byo tozgodne zart.162 pkt2 ustawy
ofinansach publicznych, ktry obliguje dopenej realizacji zada wterminach okrelonych przepi-
sami iharmonogramem.
roczny harmonogram dochodw iwydatkw budetu pastwa na2014 r. zosta podpisany wdniu
21marca 2014 r. oddnia podpisania harmonogramu wydatkw zatwierdzono wsystemie trezor
6.202 wnioski ojego modyfikacj wcznej kwocie ponad 62 mld z. Zatwierdzono ponadto 11.880
wnioskw ododatkowe zapotrzebowania. Dokonane w2014 r. aktualizacje harmonogramu wydat-
kw wynikay midzy innymi z:
decyzji Ministra finansw zwizanych zrozdysponowaniem rezerw celowych irezerwy oglnej;
dostosowywania miesicznych limitw dobiecych potrzeb dysponentw iprzesuni wcza-
sie finansowania zada okrelonych przepisami prawa jak izawartymi umowami;
blokowania planowanych wydatkw.

69 Dz.u. z2011 r., poz.82 zezm.

71
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Ministerstwo finansw w 2014 roku przekazao dysponentom 313.205,1 mln z (w 2013 r. byo
to321.987,6mln z)70. Zkwoty tej wydatkowano 312.519,5mln z. Pozostae rodki zostay zwrcone
nacentralny rachunek budetu pastwa. rodki budetowe w2014 r. przekazywane byy dysponen-
tom do rwnomiernie odstycznia doczerwca przekazano 161.627,6mln z (51,6%), aw ii pro-
czu 151.577,5mln z (48,4%). Wpywao topozytywnie nautrzymanie pynnoci budetu pastwa.
Zgodnie z9 ust.2 rozporzdzenia Ministra finansw zdnia 15stycznia 2014 r. wsprawie szcze-
gowego sposobu wykonywania budetu pastwa, Minister finansw moe okreli kwot rod-
kw pozostajcych narachunkach biecych wydatkw dysponentw, ktra nie bdzie podlegaa
codziennemu przekazywaniu nacentralny rachunek biecy budetu pastwa. W2014 r, nadal obo-
wizywaa ustalona w2010 roku kwota 5tys.z. Wyniki kontroli wykazay, e narachunkach dyspo-
nentw nie pozostaway rodki powyej ustalonego limitu.

rezerwy

rezerwa oglna utworzona zostaa w wysokoci 95,0 mln z (0,03% planowanych wydatkw),
tj.zgodnie zart.140 ust.1 ustawy ofinansach publicznych. Podziau tej rezerwy dokonano nakwot
87,0mln z (91,6% planu), tj.o18,8mln z wysz ni w2013 r. (68,2mln z 71,8% planu), przy
takiej samej kwocie planowanej. Zgodnie zdyspozycjami zawartymi wzarzdzeniach Prezesa rady
Ministrw, Minister finansw dokona przeniesienia planu wydatkw zrezerwy oglnej wkwocie
57,1mln z, napodstawie uchwa rady Ministrw 28,0mln z oraz napodstawie wasnego upraw-
nienia, wynikajcego z1 ust.2 rozporzdzenia rady Ministrw zdnia 23lutego 2010 r. wsprawie
dysponowania rezerw ogln budetu pastwa71, wkwocie 1,9mln z. Wwyniku podziau rezerwy
oglnej zwikszono planowane wydatki w27 czciach budetu pastwa. Decyzje Ministra finan-
sw wsprawie zwikszenia wydatkw dysponentw czci budetowych zrezerwy oglnej wyda-
wane byy zgodnie zobowizujcymi przepisami ibez zbdnej zwoki.
rezerwy celowe utworzone zostay zgodnie zart.140 ust.2 i3 ustawy ofinansach publicznych. Plan
wydatkw tych rezerw w77 tytuach nakwot 23.273,0mln z (zacznik nr2 doustawy budetowej)
stanowi 7,2% wydatkw budetu. Suma rezerw celowych, oktrych mowa wart.140 ust.2 pkt1
i4 ustawy ofinansach publicznych nie przekroczya limitu 5% wydatkw budetu (art.140 ust.3 ).
Wtrakcie roku budetowego 2014 plan rezerw celowych zosta zwikszony o100,0mln z wwyniku
przeniesienia tej kwoty zczci rodki wasne Unii Europejskiej. utworzono now rezerw celow
naspat zobowiza Skarbu Pastwa. Zmieniono przeznaczenie rodkw nakwot 1.221,4mlnz
w15 tytuach rezerw, pouzyskaniu pozytywnej opinii Sejmowej Komisji finansw Publicznych,
tj.zgodnie zart.154 ust.9 ustawy ofinansach publicznych. rozdysponowania rezerw celowych
Minister finansw dokonywa wporozumieniu zwaciwymi ministrami lub innymi dysponentami
czci budetowych. Wyjtek stanowia rezerwa celowa nazwikszenie wynagrodze wynikajcych
zezmian organizacyjnych inowych zada wpastwowych jednostkach budetowych podziau tej
rezerwy dokonuje rada Ministrw.
rozdysponowano 18.860,4 mln z rezerw celowych, tj. 80,7% planu po zmianach (wobec 85,3%
w2013 r. ponowelizacji). Niski poziom rozdysponowania niektrych rezerw celowych - w13 pozy-
cjach rozdysponowano poniej 60% kwoty planowanej -wynika zniedostatecznego przygotowa-
nia przez dysponentw budetowych planowanych zada dorealizacji lub niedotrzymania termi-
nw ich realizacji.

70 Dane dla obydwu lat wedug stanu nadzie 31grudnia.

71 Dz.u. Nr45, poz.257.

72
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Decyzje Ministra finansw wsprawie zmian wbudecie pastwa zudziaem rezerw celowych wyda-
wane byy bez zbdnej zwoki.
W wyniku kontroli Najwysza izba Kontroli zgosia uwagi dosposobu rozdysponowania rezerwy
celowej wpozycji 25 - Dotacje celowe nafinansowanie lub dofinansowanie zada zzakresu pomocy
spoecznej oraz naopacenie skadki naubezpieczenie zdrowotne zaosoby pobierajce niektre wiad-
czenia z pomocy spoecznej (w tym zasiki stae). Minister finansw w ramach tej pozycji udzieli
zapewnienia finansowania zada realizowanych przez ministra waciwego ds. zabezpieczenia spo-
ecznego, dotyczcych produkcji blankietw Kart Duej rodziny, ich personalizacji oraz dystrybu-
cji (tj.zada okrelonych w18 ust.1 pkt1 iust.2 rozporzdzenia rady Ministrw z27maja 2014 r.
wsprawie szczegowych warunkw realizacji rzdowego programu dla rodzin wielodzietnych72),
pomimo e rodki naten cel nie zostay ujte wrezerwie celowej. Wocenie Najwyszej izby Kon-
troli byo toniezgodne zart.153 ust.1 pkt2 ustawy ofinansach publicznych. Napodstawie udzielo-
nego zapewnienia Minister finansw wdniu 16czerwca 2014 r. dokona zmian wbudecie pastwa
narok 2014, polegajcych na przeniesieniu rodkw wkwocie 10,2mln z zczci Rezerwy celowe
doczci Zabezpieczenie spoeczne. Zdaniem NiK, przed wprowadzeniem zmian, Minister finansw,
zgodnie zart.154 ust.9 ustawy ofinansach publicznych, powinien dokona zmiany przeznaczenia
poz.25 rezerwy celowej. Niedokonanie napodstawie art.154 ust.9 ustawy ofinansach publicznych
zmiany przeznaczenia rezerwy celowej wpoz.25 przy jednoczesnym dokonaniu zmian wbude-
cie pastwa na2014 r., poprzez przekazanie rodkw wkwocie 10,2mln z zczci Rezerwy celowe
doczci Zabezpiecznie spoeczne dla ministra waciwego ds. zabezpieczenia spoecznego nareali-
zacj zada wynikajcych zrzdowego programu dla rodzin wielodzietnych, przyczynio si donaru-
szenia art.154 ust.7 ustawy ofinansach publicznych.
jednoczenie Najwysza izba Kontroli zauwaa, e rodki narealizacj zada wynikajcych zpro-
gramu dla rodzin wielodzietnych wustawie budetowej narok 2015 ujte zostay wnowo utwo-
rzonej pozycji rezerw nr15 rodki narealizacj Karty Duej Rodziny, wktrej toodrbnie wykazano
kwot 52,5mln z wramach dotacji, a14,9mln z wwydatkach biecych. Ponadto zadania przewi-
dziane dorealizacji wramach programu dla rodzin wielodzietnych w2014 r. przez ministra waci-
wego ds. zabezpieczenia spoecznego zdniem 1stycznia 2015 r. zostay przypisane ministrowi wa-
ciwemu ds. rodziny73. Naley wskaza, e wprowadzone na2015 r. zmiany potwierdzaj jedynie sta-
nowisko Najwyszej izby Kontroli codo nieuwzgldnienia w2014 r. wrezerwach celowych (poz.25)
rodkw narealizacje zada wynikajcych zrzdowego programu dla rodzin wielodzietnych prze-
widzianych dla ministra waciwego ds. zabezpieczenia spoecznego.

Zmiany iprzeniesienia wydatkw wramach budetu pastwa

W planie wydatkw budetu pastwa narok 2014 zostay wprowadzone zmiany naczn kwot
20.511,0 mln z74. Zwiksze planowanych wydatkw dokonano w 129 czciach, a zmniejsze
w52czciach. Plan wydatkw majtkowych zosta zmieniony w62 czciach budetu pastwa75.
Minister finansw, zgodnie z art. 171 ust. 3 i 4 ustawy o finansach publicznych, wyrazi zgod
nazmian planu wydatkw majtkowych w52 czciach budetowych, wwyniku czego dyspo-

72 Dz.u. z2014 r. poz.755 zezm. rozporzdzenie zostao uchylone zdniem 1stycznia 2015 r.
73 Napodstawie ustawy zdnia 5grudnia 2014 r. oKarcie Duej rodziny (Dz.u. z2014 r., poz.1863).
74 Zmiany tenie uwzgldniaj przeniesie dokonanych przez dysponentw czci budetowych wramach danego
dziau budetu pastwa (zmiany dokonane bez obowizku informowania Ministra finansw).
75 Wedug danych Ministerstwa finansw.

73
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

nenci czci mogli zwikszy wydatki majtkowe okwot (per saldo) 251,6mln z76. Nie wyrazi nato-
miast zgody nadokonanie zmiany wsiedmiu przypadkach naczn kwot 61,8mln z. uzasadnie-
niem odmowy byy midzy innymi brak zapewnienia dysponenta, ewnioskowane przeniesienie
nie wpynie negatywnie nadalsz realizacj inwestycji oraz nie spowoduje powstania zobowiza
ztego tytuu wlatach przyszych, atake konieczno przeznaczenia powstaych nadwyek rod-
kw budetowych nafinansowanie niedoborw ju istniejcych bd moliwych dowystpienia
nadalszym etapie wykonania budetu. Wskazywano rwnie nabrak moliwoci wyraenia zgody
nadokonanie zmiany wplanie wydatkw wprzypadku, gdy powstay oszczdnoci wwydatkach,
naktre uprzednio dysponent uzyska rodki zrezerw celowych. Ponadto Minister informowa dys-
ponentw okoniecznoci podejmowania dziaa zmierzajcych doracjonalizowania iograniczenia
wydatkw budetowych, awobec stwierdzenia nadmiaru posiadanych rodkw, namoliwo blo-
kowania planowanych wydatkw.

Blokady planowanych wydatkw budetowych

Dysponenci dokonali wtrakcie 2014 r. roku blokad wydatkw w53 czciach budetowych, nakwot
6.416,9mln z, costanowio 1,7% zrealizowanych wydatkw. Kwota dokonanych blokad bya ponad
3,5 krotnie wysza ni rok wczeniej (w 2013 r. ponowelizacji ustawy budetowej zablokowano plan
wydatkw w37 czciach nakwot 1.816,3mln z, tj.0,6%). Blokady dokonywane byy wprzypad-
kach stwierdzenia nadmiaru posiadanych rodkw iopnie wrealizacji zada, tj.zgodnie zart.177
ust.1 pkt2 i3 ustawy ofinansach publicznych. Wskazuje tona potrzeb dalszego wzmoenia nad-
zoru nad opracowywaniem planw wydatkw ijego realizacj.
Najwiksze kwoty zablokowano wczciach Zakad Ubezpiecze Spoecznych oraz Wydatki naobsug
zaduenia zagranicznego. Blokady dokonane wtych czciach stanowiy 58% ogu blokad.
W czci Zakad Ubezpiecze Spoecznych dysponent dokona blokady nakwot 2,0 mld z. Zablo-
kowane rodki dotyczyy planowanych wydatkw wrozdziaach obejmujcych skadki naubezpie-
czenia spoeczne, wiadczenia finansowane zbudetu pastwa zlecone dowypaty ZuS iKruS oraz
skadki naubezpieczenia zdrowotne iwiadczenia dla osb nieobjtych obowizkiem ubezpiecze-
nia spoecznego.
W czci Obsuga zaduenia zagranicznego blokada wyniosa 1,7 mld z. Nisze ni planowane kwoty
wydatkw byy wgwnej mierze spowodowane rnicami wplanowanych iwykonanych kursach
walutowych istopach procentowych. Przykadowo planowany przy wydatkach kurs euro dozo-
tego wynosi 4,60 eur/PlN, awykonany 4,19eur/PlN (dla kursu dolara dozotego kursy wyniosy
odpowiednio 3,59 uSD/PlN i3,16 uSD/PlN). Stopy procentowe rynku pieninego rwnie odbie-
gay odplanowanych: narynkach euro idolara amerykaskiego planowane stopy dla kredytw 6M
wynosiy odpowiednio 0,5% i0,7%, awykonane naobu tych rynkach wyniosy 0,3%.
Najwysza izba Kontroli zwrcia uwag na dokonywanie blokad z opnieniem w stosunku
dowystpienia okolicznoci uzasadniajcych ich dokonanie oraz podejmowanie decyzji obloko-
waniu planowanych wydatkw budetowych pod koniecgrudnia, comoe utrudnia Ministrowi
finansw realizacj uprawnienia wynikajcego zart.177 ust.6 ustawy ofinansach publicznych,
tj.utworzenia pouzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji waciwej dospraw budetu
nowej rezerwy celowej iprzeniesienia dotej rezerwy kwoty wydatkw zablokowanych napodsta-
wie ust.1 pkt2 i3 zprzeznaczeniem nasfinansowanie zobowiza Skarbu Pastwa (art.177 ust.7 tej
ustawy). Naprzykad wczci Administracja publiczna blokada nastpia dwa ip miesica poodst-
pieniu przez Ministerstwo administracji icyfryzacji odumowy, cow ocenie NiK, byo przesank

76 W2013 r. napodstawie udzielonych zgd przez Ministra finansw kwota wydatkw majtkowych moga ulec
zmniejszeniu (per saldo) okwot 52,6mln z.

74
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

do stwierdzenia nadmiaru posiadanych rodkw i dokonania blokad. Minister Zdrowia dopiero

wdniu 23grudnia 2014r. dokona blokady rodkw budetowych wkwocie ogem 184,3mln z.
Pne udostpnianie Ministrowi finansw oszczdnoci dysponenta wformie blokad wydatkw
wystpio rwnie w czci Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe oraz w czci Wydatki
naobsug zaduenia zagranicznego.

Zapewnienie finansowania lub dofinansowania zbudetu pastwa

Minister finansw, na podstawie art. 153 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, udzieli
w2014r. 393zapewnie finansowania lub dofinansowania narok 2014 ilata nastpne nakwot
2.811,9mlnz77. Zudzielonych na2014 r. zapewnie wkwocie 4.669,8mln z Minister finansw
dokona zmian wbudecie pastwa nakwot 2.123,9mln z (uruchomiono o15,9% wicej rodkw
ni w2013 r.). Zmiany tepolegay naprzeniesieniu rodkw zczci Rezerwy celowe78 doposzcze-
glnych czci budetowych narealizacje zada/projektw objtych zapewnieniem.

oglna kontrola Ministra finansw nad realizacj dochodw i wydatkw oraz przychodw
irozchodw budetu pastwa oraz ocena planowania igospodarowania rodkami publicznymi

Zgodnie zart.174 pkt1 ustawy ofinansach publicznych, Minister finansw sprawuje ogln kon-
trol nad realizacj dochodw iwydatkw oraz przychodw irozchodw budetu pastwa, azgod-
nie zart.74 wyej wymienionej ustawy sprawuje take kontrol nad sektorem finansw publicz-
nych oraz nad stanem dugu Skarbu Pastwa wzakresie przestrzegania zasady stanowicej, e pa-
stwowy dug publiczny nie moe przekroczy 60% wartoci rocznego produktu krajowego brutto.
Zgodnie zart.52 ust.1 pkt2 ustawy ofinansach publicznych, limit stanowi wycznie czna suma
rozchodw budetu pastwa, powyczeniu kwot, oktrych mowa wart.52 ust.1a ustawy ofinan-
sach publicznych, tj.rozchodw wynikajcych zzobowiza finansowych zaciganych ispacanych
przez Ministra finansw wtym samym roku budetowym. Pozostae kwoty przychodw irozcho-
dw oraz ich struktura stanowiy plan, ktry nie by dla Ministra finansw wicy. oznacza to,
edysponowa on bardzo du swobod wwyborze sposobw finansowania potrzeb poyczko-
wych budetu pastwa oraz zarzdzania pynnoci budetu pastwa idugiem Skarbu Pastwa,
pozostawion przez ustawodawc.
Minister finansw comiesic zamieszcza nastronie internetowej sprawozdania operatywne zwyko-
nania budetu pastwa. Byy one form kontroli realizowanych wposzczeglnych miesicach roku
budetowego kwot dochodw i wydatkw, poziomu deficytu lub nadwyki budetu pastwa,
atake kontroli zobowiza, wtym wymagalnych. Sprawozdania wykorzystywane byy dosporz-
dzenia zbiorczej informacji oprzebiegu wykonania ustawy budetowej zapierwsze procze 2014r.,
stanowiy materia pomocniczy przy uruchamianiu rodkw, wszczeglnoci zrezerwy nazobowi-
zania wymagalne Skarbu Pastwa oraz przy udzielaniu zgody nazmian planu wydatkw majt-
kowych.

77 liczba iwarto wedug stanu na31grudnia 2014 r.

78 Pozycja 4 Przeciwdziaanie iusuwanie skutkw klsk ywioowych, 8 Wspfinansowanie projektw realizowanych
z udziaem rodkw europejskich (), 25 Dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie zada w zakresie
pomocy spoecznej (), 45 Dofinansowanie zada wasnych jednostek samorzdu terytorialnego, 59
Dofinansowanie zada z zakresu ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, 79 Finansowanie polsko-ukraiskiej
wsppracy modziey, 82 rodki na finansowanie programu wieloletniego Priorytetowe zadania modernizacji
technicznej Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach programu operacyjnego oraz 98 Finansowanie
programw zbudetu rodkw europejskich.

75
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

ogln kontrol efektywnoci iskutecznoci realizacji budetu wukadzie zadaniowym (art.174

pkt2 ustawy ofinansach publicznych) Minister finansw sprawowa midzy innymi poprzez zapew-
nienie spjnoci iporwnywalnoci ocen realizacji zada publicznych dysponentw czci Budety
wojewodw. rezultatem tych dziaa byo opracowanie projektw jednolitych dla budetw zada-
niowych wszystkich wojewdztw, kart miernikw, ktre zostay wykorzystane podczas prac plani-
stycznych napotrzeby projektu ustawy budetowej na2014 r.
W 2014 r. Ministerstwo finansw przeprowadzio take analiz rocznej sprawozdawczoci zzakresu
ukadu zadaniowego. Na tej podstawie sformuowano wnioski i rekomendacje, midzy innymi
wzakresie koniecznoci zapewnienia spjnoci danych finansowych iefektywnociowych. Sporz-
dzono takeanaliz porwnawcz wydatkw budetu pastwa oraz budetu rodkw europejskich
wukadzie zadaniowym wlatach 2011-2017. Ponadto napodstawie zgosze dysponentw, Mini-
sterstwo finansw wykonao sze ekspertyz dotyczcych problematyki analizy oraz oceny realiza-
cji zada wobszarze wybranych czci budetowych (kontroli inadzoru skutecznoci iefektywno-
ci, oktrej mowa wart.175 ust.1 pkt4 ustawy ofinansach publicznych). ekspertyza taka zostaa
wykonana midzy innymi dla czci Budety wojewodw.
W 2014 r. Minister finansw nie skorzysta zuprawnienia79 wynikajcego zart.176 ustawy ofinan-
sach publicznych twierdzc, e ocena planowania igospodarowania rodkami publicznymi wtym
trybie stanowi narzdzie fakultatywne ijest jednym zwielu instrumentw wykorzystywanych wpro-
cesie planowania iwykonywania ustawy budetowej oraz e moe by stosowane wprzypadku
stwierdzenia takiej potrzeby wefekcie biecych analiz.
Zdaniem Najwyszej izby Kontroli, pomimo e tryb ten nie ma charakteru obligatoryjnego, aMinister
finansw mg istosowa w2014 r. alternatywne formy oceny planowania igospodarowania rod-
kami publicznymi80, zasadne jest korzystanie ztego uprawnienia. Wocenie Najwyszej izby Kontroli
pozyskane informacje mog stanowi dodatkowe rdo wiedzy oplanowaniu igospodarowaniu
rodkami publicznymi przez dysponentw iby wykorzystane naetapie planowania budetowego.
Ponadto stosowanie tego trybu umoliwi ocen jego skutecznoci.
W 2013 r. Ministerstwo finansw zainicjowao prace nad systemowym przegldem efektywnoci
wydatkw publicznych, wktre zaangaowany zosta Bank wiatowy. Wewsppracy zBankiem
wiatowym wdniach 17-18czerwca 2014 r. odbyo si seminarium, wtrakcie ktrego prezentowane
idyskutowane byy rozwizania dotyczce przegldw wydatkw stosowanych wkrajach oecD.
Wsppraca Ministerstwa zBankiem wiatowym dotyczy pilotaowego przegldu wydatkw prze-
znaczonych nawsparcie rodzin oniskim dochodzie. W2014 r. nawizano te wspprac z oecD,
ktra obejmuje przeprowadzenie dwch kolejnych przegldw wydatkw odnoszcych si dopoli-
tyki mieszkaniowej oraz wydatkw budetu pastwa pod ktem ich sztywnoci imoliwoci uela-
stycznienia. Wyniki przegldw dostarcz informacji, jak okreli metodyk przeprowadzania prze-
gldw.
Niezalenie od powyszego, w 2014 r. Ministerstwo finansw dokonywao oceny finansowania
wybranych rodzajw wydatkw publicznych. Wszczeglnoci przeprowadzono przegld wydat-
kw nafinansowanie zada zleconych zzakresu administracji rzdowej wynikajcych zustawy zdnia

79 Dokonania oceny planowania i gospodarowania rodkami publicznymi w okrelonych jednostkach sektora

finansw publicznych.
80 Naleay do nich bieca analiza dokumentw przedstawianych przez dysponentw oraz wnioskowanie
owszczcie kontroli skarbowej.

76
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

28listopada 2014 r. Prawo oaktach stanu cywilnego81, ustawy zdnia 24wrzenia 2010 r. oewiden-
cji ludnoci82 oraz ustawy zdnia 6sierpnia 2010 r. odowodach osobistych83. Wefekcie, wustawie
budetowej narok 2015, dotacje narealizacj zada wynikajcych zewskazanych ustaw zostay
zaplanowane przy przyjciu jednolitego dla wszystkich wojewdztw sposobu kalkulacji kosztw
przedmiotowych zada realizowanych przez jednostki samorzdu terytorialnego. Ponadto przy pra-
cach, wramach dziaa majcych nacelu wsparcie rodzin wielodzietnych, wystandaryzowano koszty
zwizane zprzyznaniem Karty Duej rodziny.
Zdaniem Najwyszej izby Kontroli istnieje potrzeba zakoczenia wnajbliszym czasie prac nad meto-
dyk przegldu wydatkw publicznych oraz ich efektywnoci.

1.2.2. Zarzdzanie pynnoci budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

Zarzdzanie pynnoci budetu pastwa ma nacelu zapewnienie terminowej obsugi zobowiza

finansowych zerodkw budetowych oraz efektywne zagospodarowanie wolnych rodkw. Zada-
nie topowinno by realizowane zgodnie zzapisanym wStrategii zarzdzania dugiem sektora finan-
sw publicznych celem, tj.minimalizacj kosztw obsugi dugu wdugim horyzoncie czasu, przy
przyjtych ograniczeniach zwizanych zryzykiem. regu jest, e zarzdzanie pynnoci odbywa
si wwarunkach nierwnomiernego rozkadu potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Gwnym
czynnikiem warunkujcym rozkad potrzeb jest realizacja deficytu budetu pastwa ibudetu rod-
kw europejskich oraz wykupy skarbowych papierw wartociowych. W2014 r. najwiksza kumula-
cja potrzeb miaa miejsce wpierwszym kwartale (53% potrzeb poyczkowych netto84, 36% wykupw
dugu, cznie 42%). Nafinansowanie skumulowanych potrzeb napocztku roku Minister finansw
gromadzi rodki ju wkocu poprzedniego roku. Pozwalao tounikn wysokich emisji dugu tu
przed terminem zapotrzebowania narodki, coniosoby zesob ryzyko wzrostu rentownoci emi-
towanych skarbowych papierw wartociowych iw konsekwencji wdugim okresie wzrostu kosz-
tw obsugi dugu. Wostatnich latach istotnemu zwikszeniu uleg poziom prefinansowania potrzeb
nastpnego roku. oile w2012 r. zostao zwyprzedzeniem sfinansowane 19% potrzeb, towlatach
2013-2014 odpowiednio 29% i28%. Prefinansowanie w2014 r. potrzeb nastpnego roku wynioso
ju 33%.
Na dzie 31 grudnia 2013 r. rodki zgromadzone przez Ministra finansw na rachunkach lokat
zotowych wynosiy 2,1 mld z, a na rachunkach lokat walutowych 12,5 mld z (rwnowarto
3,0mldeuro). relatywnie niski stan rodkw zotowych wynika zwczeniejszego przekazania rod-
kw nawydatki roku 2014, wtym nawynagrodzenia iemerytury patne zgry wkwocie 5,6 mld z.
Na dzie 31grudnia 2014 r. stan rodkw zgromadzonych nalokatach zotowych wynosi 3,9 mldz,
ana rachunkach lokat walutowych 28,6 mld z (rwnowarto. 6,7 mld euro). Stan rodkw zo-
towych zosta ustalony po przekazaniu patnych z gry wynagrodze i emerytury, w wysokoci
4,9mldz.
Przyrost rodkw narachunkach lokat walutowych wynis 16,1 mld z, cooznacza wzrost o128,8%.
Podstawow przyczyn tego przyrostu bya konsolidacja walutowa, wprowadzona we wrze-

81 Dz.u. z2014 r., poz.1741 zezm.

82 Dz.u. z2015 r., poz.388.
83 Dz.u. Nr167, poz.1131 zezm.
84 Potrzeby poyczkowe budetu pastwa tozapotrzebowanie narodki finansowe niezbdne dosfinansowania:
deficytu budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich oraz rozchodw budetu pastwa, poza wykupami
dugu.

77
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

niu 2013r.85 Wwyniku tej konsolidacji rodki pochodzce zunii europejskiej, niewykorzystane
dofinansowania wydatkw budetu rodkw europejskich, zostay przekazane Ministrowi finansw
narachunek walutowy doczasowego wykorzystania wramach zarzdzania pynnoci. W2014r.
rachunek ten zasiliy rodki w euro pochodzce z unii europejskiej, stanowice rwnowarto
71,2mld z. Natomiast wramach rozlicze rodkw europejskich w2014 r. Minister finansw, zgod-
nie zezgoszonymi zapotrzebowaniami, zwrci dobudetu rodkw europejskich kwot 69,1 mldz.
tylko jej cz pochodzia zesprzeday walut narynku krajowym iw NBP. t drog Minister finan-
sw uzyska rwnowarto 57 mld z, natomiast pozostaa cz (12,1 mld z) pochodzia zemisji
dugu narynek krajowy. NiK oszacowaa koszt finansowania przez emisj dugu narynku krajowym
na45,7mln z.
W celu uniknicia ryzyka refinansowania86, Minister finansw gromadzi znaczne kwoty rodkw
take wcigu roku naoprocentowanych lokatach zotowych iwalutowych wNBP iBGK. Narachun-
kach lokat zotowych redni dzienny stan wynosi 11 mld z, ana rachunkach lokat walutowych
22,6 mld z. Stan rodkw zotowych by gwnie wynikiem emisji obligacji przeprowadzonych
w2014 r. Sprzyja temu znaczcy popyt, zgoszony naaukcjach sprzeday obligacji, ktry wynis
186,2 mln z i by ponad dwukrotnie wyszy od maksymalnej poday ogoszonej przez Ministra
finansw. Pozyskiwanie rodkw nastpowao w warunkach spadajcych stp procentowych
narynku pieninym iniszych rentownoci skarbowych papierw wartociowych (SPW). redni
poziom stopy referencyjnej NBP, planowany na2,5% wynis 2,42%, arentowno SPW wyniosa
od3,0% dla papierw picioletnich do3,7% wprzypadku obligacji dziesicioletnich (przy plano-
wanych odpowiednio 4,3% i4,7%). utrzymanie wysokiego poziomu lokat zotowych byo moliwe
take poprzez wykorzystanie konsolidacji zarzdzania pynnoci sektora finansw publicznych87.
redni dzienny poziom rodkw zgromadzonych nadepozytach terminowych w2014 r. wynis
26,3mldz. Koszt pozyskania tych rodkw wramach konsolidacji zotowej wynis 647,1mln z,
podczas gdy podobny poziom rodkw w2013 r. obciy budet pastwa wydatkami wkwocie
924,4mln z. obnienie kosztw utrzymania rodkw zkonsolidacji byo spowodowane spadkiem
stp rynku pieninego wporwnaniu doroku poprzedniego. rednie oprocentowanie depozytw
terminowych, oparte ostop WiBiD, wynioso 2,14%, podczas gdy rok wczeniej wynosio 2,5%. Dla
porwnania koszt pozyskania rodkw zrynku krajowego wformie emisji obligacji byby wyszy
rednia waona rentowno sprzedanych w2014 r. obligacji hurtowych ostaym oprocentowaniu

85 Wpyw rodkw pochodzcych zunii europejskiej wynis 16,9 mld euro, az emisji dugu narynki zagraniczne
4,6 mld euro, 2,0 mld dolarw amerykaskich oraz 0,5 mld frankw szwajcarskich.
86 ryzyko refinansowania dugu wie si zemisj dugu wcelu sfinansowania potrzeb poyczkowych pastwa
zwizanych zwykupem istniejcego zaduenia. ryzyko dotyczy zarwno samej zdolnoci wykupu zapadajcego
dugu, jak iwarunkw, naktrych jest on refinansowany (w tym wszczeglnoci kosztw obsugi generowanych
przez nowo emitowany dug). im wysza jest patno ztytuu wykupu zapadajcego dugu iim bliszy jest termin,
tym wiksze ryzyko zwizane zjego refinansowaniem. Nawielko ryzyka refinansowania wpywa wielko dugu
publicznego oraz jego struktura zapadalnoci. Doograniczenia ryzyka refinansowania przyczynia si wyduenie
okresu zapadalnoci dugu oraz rwnomierne rozoenie wykupw wczasie.
87 Wprowadzenie zasad skonsolidowanego zarzdzania pynnoci sektora finansw publicznych nastpio
wmaju 2011 r., wwyniku nowelizacji ustawy ofinansach publicznych. Zarzdzanie pynnoci sektora finansw
publicznych polega naczasowym udostpnieniu Ministrowi finansw wolnych rodkw niektrych jednostek
sektora finansw publicznych wformie depozytu lub przekazania ich wzarzdzanie. Konsolidacja wpierwszym
etapie obja dwie grupy jednostek. obowizek przekazywania wolnych rodkw w zarzdzanie Ministra
finansw dotyczy pastwowych funduszy celowych bez osobowoci prawnej zwyjtkiem funduszy ZuS iKruS,
aobowizek lokowania wolnych rodkw wformie depozytu uMinistra finansw dotyczy agencji wykonawczych,
NfZ oraz pozostaych jednostek organizacyjnych zosobowoci prawn utworzonych napodstawie odrbnych
ustaw (w tym NfoiGW, fGP, PfroN). Wdrugim etapie, odstycznia 2015 r. rozszerzono zakres jednostek objtych
konsolidacj.

78
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

wynosia 3,21%. Poziom pynnych aktyww budetu pastwa w2014 r. zapewni bezpieczn reali-
zacj przepyww budetowych. Koszt utrzymania pynnoci88 budetu pastwa NiK oszacowaa
na320mlnz, adochody ztytuu oprocentowania lokat stanowiy kwot 316mln z. oznacza to,
eakumulacja wolnych rodkw bya finansowo neutralna dla budetu.
Na poow 2014 r. zaplanowane zostao wdroenie tzw. drugiego etapu procesu konsolidacji zarzdza-
nia pynnoci finansw publicznych, jednak pniejsze zakoczenie procesu legislacyjnego umoli-
wio jego pene wdroenie dopiero od2stycznia 2015 r.89 Katalog jednostek objtych obowizkiem
konsolidacji zosta rozszerzony oinstytucje gospodarki budetowej, pastwowe instytucje kultury,
Polsk akademi Nauk itworzone przez ni jednostki organizacyjne, rzdowe SP ZoZ iwojewdz-
kie fundusze ochrony rodowiska. Ponadto konsolidacj objte zostay depozyty sdowe skadane
narachunku Ministra finansw. uzasadnieniem wprowadzenia drugiego etapu konsolidacji byo de-
nie dozmniejszenia potrzeb poyczkowych budetu pastwa, aprzez toobnienie poziomu dugu
publicznego izmniejszenie kosztw jego obsugi. cz rodkw jednostek sektora finansw publicz-
nych nie bya wykorzystywana nabiec dziaalno tych jednostek ibya lokowana wsektorze ban-
kowym (na koniec 2012 r. bya tokwota 3,6 mld z). Zdrugiej strony Skarb Pastwa wcelu finansowa-
nia potrzeb poyczkowych budetu pastwa pozyskuje rodki narynku poprzez sprzeda skarbowych
papierw wartociowych. cz tych rodkw pochodzia zsektora bankowego, wtym zerodkw
lokowanych przez jednostki sektora finansw publicznych wbankach. Minister finansw oceni tak
sytuacj jako nieefektywn zpunktu widzenia zarzdzania igospodarowania rodkami publicznymi
oraz pynnoci Skarbu Pastwa oraz caego sektora finansw publicznych, powodujc powstanie
zbdnych kosztw wwyniku wikszej odmoliwej emisji dugu Skarbu Pastwa90. take wykorzysta-
nie wzarzdzaniu pynnoci budetu pastwa rodkw pieninych skadanych dotychczas dodepo-
zytu sdowego lub narachunki depozytowe sdu (depozyty sdowe), ma przyczyni si dozmniejsze-
nia potrzeb poyczkowych Skarbu Pastwa. WStrategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicz-
nych wlatach 2015-2018 Ministerstwo finansw zaoyo, e wwyniku wprowadzonych zmian potrzeby
poyczkowe 2015 r. zostan obnione o4,5 mld z.
jednym zpodstawowych instrumentw zarzdzania ryzykiem pynnoci91 w2014 r. byy przetargi
zamiany obligacji, przeprowadzane zwyprzedzeniem wstosunku terminu zapadalnoci obligacji.
ten rodzaj transakcji pozwala nadokonanie bardziej rwnomiernego rozkadu potrzeb iniwelowa-

88 Koszt ten dotyczy utrzymania pynnoci zotowej. Pynno walutowa zapewniona zostaa wwyniku konsolidacji
walutowej, tojest wsposb nie powodujcy ponoszenia kosztw. Zemisji dugu narynki zagraniczne pozyskano
6,5 mld euro, arozdysponowano nawydatki irozchody zagraniczne kwot 6,7 mld euro. Zkonsolidacji walutowej
pozyskano 16,9 mld euro, asprzedano waluty narynku ido NBP owartoci 13,5 mld euro.
89 Projekt ustawy zmieniajcej ustaw ofinansach publicznych zosta przedstawiony douzgodnie wdniu 26lipca
2013 r. Wwyniku dugo trwajcych uzgodnie midzyresortowych ikonsultacji spoecznych, projekt wpyn
doSejmu wdniu 18czerwca 2014 r., apodpisany przez Prezydenta zosta wdniu 13listopada 2014 r.
90 rozszerzenie zakresu podmiotw wramach drugiego etapu konsolidacji spotkao si natomiast zkrytycznymi
ocenami zwaszcza rodowisk bankowych, ktre podkrelay, e spowoduje ona dalsze wycofywanie rodkw
zsystemu bankowego, szacowane nawet na10 mld z. Zwizek Bankw Polskich zwraca uwag na konieczno
oszacowania skutkw negatywnego wpywu proponowanych rozwiza napoziom generowanych wynikw
przez banki i zmniejszenia liczby miejsc pracy u przedsibiorcw bankowych. Zastrzeenia rwnie budzio
umiejscowienie wustawie ofinansach publicznych przepisu przyznajcego Ministrowi finansw prawo otwarcia
rachunkw, naktrych bd przechowywane pienidze przyjte dodepozytu sdowego.
91 ryzyko pynnoci budetu pastwa toryzyko utraty przez budet pastwa zdolnoci doregulowania biecych
zobowiza oraz terminowej realizacji wydatkw budetowych. ograniczanie tego ryzyka wymaga, by
budet pastwa mia dostp doodpowiednio duego zasobu pynnych rodkw finansowych, pozwalajcych
nauniezalenienie odprzejciowych zjawisk kryzysowych, uniemoliwiajcych lub utrudniajcych pozyskiwanie
rodkw poyczkowych zrynku finansowego poracjonalnym koszcie.

79
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

nie spitrzonych wykupw SPW. Wwyniku tych przetargw zamieniono obligacje z2015 r. owarto-
ci nominalnej 24,2 mld z (w 2013 r. zamiana obligacji z2014 r. wyniosa 23,8 mld z).
Kolejnym instrumentem zarzdzania pynnoci byy transakcje pochodne, zawarte poraz pierwszy
w2014 r., typu cross currency Swap92. Polegay one nawymianie dolarw amerykaskich owartoci
nominalnej 1.000mln dolarw amerykaskich nafranki szwajcarskie. Wramach rozlicze tych trans-
akcji Minister finansw uzyska w2014 r. nawymianie patnoci kuponowych93 korzy wpostaci
pomniejszenia wydatkw naobsug zaduenia zagranicznego wwysokoci 20,6mln z.
W ramach zarzdzania pynnoci Minister finansw przeprowadzi take transakcje rynkowej
wymiany walut typu fX Swap94, pozwalajce naokresowe wykorzystanie posiadanych walut wcelu
pozyskania rodkw zotowych. Wtym celu wdniu 8stycznia 2014 r. dokona okresowej wymiany
100mln euro nazote, zobowizkiem dokonania transakcji przeciwnej wdniu 29stycznia 2014 r.
transakcja tabya korzystna, gdy zostaa dokonana pokoszcie niszym ni koszt pozyskania rod-
kw narynku wewntrznym.
Do zarzdzania pynnoci budetu pastwa jest wykorzystywany informatyczny system obsugi
budetu pastwa trezor. jednym zcelw jego wdroenia byo usprawnienie zarzdzania pynno-
ci budetu pastwa. Zapomoc systemu trezor Minister finansw uzyskiwa dostp doaktual-
nych, odpowiednio pogrupowanych informacji natemat planowanych iponoszonych wtrakcie roku
wydatkw oraz zrealizowanych dochodw. umoliwiao tokontrol nad rodkami otrzymywanymi
iwydatkowanymi, aw rezultacie usprawniao zarzdzanie pynnoci budetu pastwa. Zarzdza-
niu pynnoci suy rwnie wymg zgromadzenia nakoniec kadego dnia roboczego wszystkich
rodkw budetowych nacentralnym rachunku biecym budetu pastwa.

1.3. Wykonanie zada przez Narodowy Bank Polski iBank Gospodarstwa Krajowego

Zgodnie z rozdziaem 7 ustawy o finansach publicznych, bankowa obsuga budetu pastwa

ibudetu rodkw europejskich bya prowadzona przez Narodowy Bank Polski iBank Gospodar-
stwa Krajowego. W2014 r. zadania wynikajce ztej ustawy oba banki realizoway prawidowo.
W 2014 r. NBP obsugiwa 3.403 podmioty sektora finansw publicznych. Prowadzi dla nich
8.362rachunki biece oraz 6.129 rachunkw pomocniczych zotowych, 507 rachunkw biecych
ipomocniczych wwalutach obcych oraz 279 rachunkw lokat terminowych wzotych iw walutach
obcych.
Zasady prowadzenia rachunkw wNBP napotrzeby Ministra finansw zostay okrelone wobu-
stronnych umowach. Wramach obsugi budetu pastwa wNBP prowadzony by centralny rachunek
biecy budetu pastwa, skadajcy si zrachunku dochodw budetowych (np.rachunki dla wpy-
ww ztytuu podatku dochodowego odosb prawnych ifizycznych, podatkw porednich, podatku
akcyzowego, wpyww pobranych przez pastwowe jednostki budetowe), wydatkw budetowych

92 cross currency Swap to transakcja polegajca na wymianie kwoty nominalnej na pocztku i na kocu czasu
trwania transakcji, po tym samym kursie walutowym, oraz na okresowej wymianie patnoci odsetkowych
wdwch rnych walutach, wedug staych stawek procentowych. rnica pomidzy kwot patnoci dokonanych
przez Ministra finansw akwot uzyskan pomniejszya wydatki naobsug zaduenia zagranicznego. Warto
zawartych w2014 r. transakcji przy przyjtych zaoeniach codo poziomu kursu chf/uSD powinna by dla Ministra
finansw dodatnia lub rwna zero.
93 Sto stae patnoci wdolarach amerykaskich ifrankach szwajcarskich, wymieniane cop roku przez okres,
najaki zawarta zostaa transakcja cross currency Swap.
94 fX Swap polegaa nawymianie walut nazote iwymianie odwrotnej poupywie okresu najaki zawarta zostaa
transakcja, pokursach ustalonym wdniu jej zawarcia. rnica pomidzy patnoci zotow dokonan (rozchody)
iotrzyman (pomniejszenie rozchodw) przez Ministra finansw stanowi koszt transakcji.

80
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

(rachunek doprzekazywania rodkw budetowych dla dysponentw czci budetowych) oraz

rachunki dooperacji zwizanych zfinansowaniem deficytu budetowego (w tym rachunek doprze-
prowadzania operacji zwizanych zotrzymanymi iudzielonymi krajowymi poyczkami ikredytami
oraz SPW, rachunek dla przychodw irozchodw zwizanych zobsug zaduenia zagranicznego
oraz rachunek wpyww zprywatyzacji).
rodki zotowe byy lokowane w NBP na podstawie umowy z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie
lokowania rodkw pieninych narachunkach lokat terminowych, zawartej pomidzy Ministrem
finansw iNBP. Zgodnie z3 ust.2 aneksu doumowy, okrelono dzienne limity stanu tych lokat
na2014r. Wcigu roku byy one zmienne iwynosiy od2,0 mld z do4,0 mld z. W2014 r. nie wyst-
piy przypadki przekroczenia dziennego limitu lokat Ministra finansw wNBP. Minister finansw
utrzymywa wNBP 305 lokat terminowych wzotych owartoci 92.524,7mln z, tj.niszej o7,9% ni
w2013r. oraz trzy lokaty nakwot 3.408,6mln jenw japoskich. oprocentowanie tych lokat wyno-
sio od0,6% do2,5%. odsetki wypacone odlokat zapadych w2014 r. stanowiy kwot 20,9mln z.
rodki walutowe Ministra finansw byy utrzymywane napodstawie umowy rachunku bankowego
wwalutach obcych zdnia 26sierpnia 2008 r. (ze zmianami) narachunkach pomocniczych wwalu-
tach: euro, dolarach amerykaskich, jenach japoskich oraz frankach szwajcarskich. Nakoniec roku
stan rodkw natych rachunkach stanowi rwnowarto kwoty 14.211mln z. Dochody ztytuu
odsetek odwyej wymienionych rodkw wyniosy 92tys.z.
ogem rodki Skarbu Pastwa wNBP nakoniec 2014 r. wyniosy 20.620,7mln z ibyy o168,3%
wysze ni w2013 r.
obsuga bankowa Ministra finansw prowadzona bya rwnie przez BGK. Dotyczya ona przede
wszystkim konsolidacji sektora finansw publicznych, patnoci dla beneficjantw programw finan-
sowanych zudziaem rodkw europejskich, prefinansowania zada realizowanych zudziaem rod-
kw pochodzcych zbudetu unii europejskiej, obsugi lokat zotowych iwalutowych oraz sprze-
day walut obcych.
W 2014 r. BGK kontynuowa prowadzone od 2011 r. czynnoci zwizane z przyjmowaniem wol-
nych rodkw przekazywanych Ministrowi finansw wdepozyt lub zarzdzanie ich zwrotem oraz
innymi operacjami zwizanymi zkonsolidacj sektora finansw publicznych. Wkonsolidacji uczest-
niczyy 74 jednostki, dla ktrych otwarto 1.032 rachunki bankowe dogromadzenia wolnych rod-
kw przekazywanych narachunki Ministra finansw wdepozyt lub zarzdzanie. Suma depozytw
terminowych w2014 r. zamkna si kwot 224.110,4mln z. Niewykorzystane przez jednostki rodki
nakoniec dnia roboczego byy automatycznie lokowane przez BGK nadepozytach overnight95, kt-
rych czny wolumen w2014 r. wynis 816.851,9mln z. Nakoniec 2014 r. warto czynnych depo-
zytw wyniosa 28.213,2mln z, zczego nadepozytach terminowych ulokowano 24.081,5mln z,
wtym overnight 4.131,7mln z.
BGK peni rol centralnego podmiotu patniczego dorealizacji patnoci dla beneficjantw progra-
mw finansowanych zudziaem rodkw europejskich. Wramach obsugi budetu rodkw europej-
skich Minister finansw zawar zBGK trzy umowy naprowadzenie rachunkw zwizanych zobsug
bankow dochodw oraz patnoci zbudetu rodkw europejskich.
Prowadzc na zlecenie Ministra finansw rachunki lokat zotowych, BGK zawiza lokaty termi-
nowe na1.060,8 mld z. odtych operacji naliczy iprzekaza narachunek Ministra finansw odsetki
wkwocie 294,9mln z. Narachunkach lokat walutowych zawiza 263 depozyty terminowe nakwot

95 Depozyt, ktry zostanie rozliczony dokoca nastpnego dnia roboczego podniu zoenia depozytu.

81
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

31.240mln euro oraz 11.815mln dolarw amerykaskich, ana rachunkach overnight 251 depozy-
tw owartoci 145.618mln euro i17 depozytw owartoci 3.770mln dolarw amerykaskich. Suma
odsetek przekazanych w2014 r. nadochody Ministra finansw wyniosa 17,6mln z.
Kwota prowizji zawiadczone przez BGK usugi bankowe w2014 r., zapacona przez Ministra finan-
sw, wyniosa 19,3mln z ipozostawaa naporwnywalnym poziomie z2013 r. (19,6mln z).

2. Wykonanie budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

Dochody budetu pastwa i dochody budetu rodkw europejskich wyniosy

351.631,1mln z ibyy o0,7% wysze ni w2013 r.
Ponad 72% dochodw budetu pastwa idochodw budetu rodkw europejskich
stanowiy dochody podatkowe.
Dochody podatkowe byy wysze od zrealizowanych w 2013 r. o 5,4%, gwnie
zpowodu wyszego wykonania dochodw zpodatku odtowarw iusug.
Prawie 20% dochodw stanowiy dochody budetu rodkw europejskich.
Nadal znacznie rosy kwoty zalegoci ztytuu podatkw oraz pogorszya si skutecz-
no poboru podatkw.

2.1. Dochody budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

W ustawie budetowej narok 2014 dochody budetu pastwa idochody budetu rodkw euro-
pejskich ustalono na kwot 355.739,3 mln z. Zrealizowane dochody wyniosy 351.631,1 mln z
iwporwnaniu doplanu byy nisze o4.108,2mln z, tj.o1,2%. Dochody budetu pastwa byy
wysze odplanu o5.760,5mln z, adochody budetu rodkw europejskich nisze o9.868,7mln z.

2.1.1. Dochody budetu pastwa

W ustawie budetowej na2014 r. ustalono dochody budetu pastwa wkwocie 277.782,2mln z.

Zrealizowane dochody wyniosy 283.542,7 mln z, tj. 102,1% wielkoci planowanej. Decydujcy
wpyw nauzyskanie wyszych odplanu dochodw miay dochody podatkowe.
o rozmiarach dochodw zadecydoway dochody dziesiciu czci budetu pastwa. Dochody zreali-
zowane wczci Podatki iinne wpaty narzecz budetu pastwa wyniosy 257.215,9mln z istanowiy
90,7% dochodw budetu pastwa. Zasadniczym rdem dochodw byy dochody zpodatkw,
ktre wyniosy 254.781,0mln z. Poza wymienion czci, dochody powyej jednego miliarda zre-
alizowano wdziewiciu czciach96 nakwot 23.552,9mln z. Dochody testanowiy 8,3% dochodw
budetu pastwa izostay wykonane wczciach Skarb Pastwa, Budet, finanse publiczne iinstytu-
cje finansowe, Budety wojewodw, Obsuga dugu krajowego, Subwencje oglne dla jednostek samo-
rzdu terytorialnego, Sdy Powszechne, Rozwj wsi, rodowisko oraz Urzd Komunikacji Elektronicz-
nej. Dochody wpozostaych czciach wyniosy 2.773,9mln z istanowiy 1,0% dochodw budetu
pastwa.
Dochody podatkowe stanowiy 89,9% dochodw budetu pastwa, dochody niepodatkowe 9,6%97,
adochody zerodkw unii europejskiej iinnych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej 0,5%.

96 Przyjto jako jedn cz Budety wojewodw oraz Sdy powszechne.

97 Przyjto, e dochodami niepodatkowymi sdochody zinnych rde ni podatki lub rodki zunii europejskiej
iinnych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej.

82
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 14. Struktura dochodw budetu pastwa w2014 r.

Pozostae
9,6% Dywidendy i wpaty z zysku
CIT
1,5%
8,2%

PIT

15,2%

VAT
43,8%

Akcyza

21,7%

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

W porwnaniu z rokiem poprzednim dochody budetu pastwa byy wysze o 4.391,5 mln z,
tj.o1,6%, natomiast oddochodw zrealizowanych w2012 r. byy o1,4% nisze. Dochody pozwoliy
nasfinansowanie 90,7% wydatkw budetu pastwa, podczas gdy rok wczeniej relacja tawynio-
sa 86,9%, aw 2012 r. 90,4%.
Wzrost dochodw podatkowych by wikszy odnominalnego wzrostu produktu krajowego brutto.
relacja dochodw podatkowych doPKB, podwuletnim obnianiu si, wzrosa o0,2 punktu pro-
centowego. Poprawa relacji bya gwnie efektem wyszych, wporwnaniu do2013 r., dochodw
zpodatku odtowarw iusug.

tabela 15. relacja dochodw podatkowych do PKB w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

Wyszczeglnienie
%
Dochody podatkowe, w tym: 15,7 15,4 14,5 14,7
podatek od towarw i usug 7,8 7,4 6,8 7,2
podatek akcyzowy 3,7 3,7 3,6 3,6
podatek dochodowy od osb prawnych 1,6 1,6 1,4 1,3
podatek dochodowy od osb fizycznych, w tym: 2,5 2,5 2,5 2,5
zryczatowany podatek dochodowy 0,4 0,4 0,4 0,4
podatek od gier 0,1 0,1 0,1 0,1
podatek od wydobycia niektrych kopalin 0,1 0,1 0,1

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

W 2014 r., mimo nieznacznej poprawy, relacja dochodw podatkowych do PKB bya nisza ni
wlatach 2005-2012 idrugi rok zrzdu ksztatowaa si poniej 15%.

83
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 15. relacja dochodw podatkowych doPKB wlatach 2004-2014

18
[%]
17
17,4 17,2
16
16,4
15 15,8 15,8 15,7
15,5 15,4
14 14,6 14,5 14,7

13

12

11

10
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

Wykonanie gwnych rodzajw dochodw

Dochody podatkowe

W ustawie budetowej przyjto prognoz dochodw podatkowych nakwot 247.980,0mln z. Dochody

podatkowe wyniosy 254.781,0mln z iw stosunku dokwoty okrelonej wustawie budetowej byy
wysze o2,7%. Wporwnaniu do2013 r. byy wysze o5,4%, aw porwnaniu do2012r. o2,6%.

tabela 16. Dochody podatkowe wedug rde w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

6:5 6:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
Dochody podatkowe, w tym: 243.210,9 248.274,6 241.650,9 247.980,0 254.781,0 102,7 105,4
podatek od towarw i usug 120.832,0 120.000,7 113.411,5 115.700,0 124.262,2 107,4 109,6
podatek akcyzowy 57.963,7 60.449,9 60.653,1 62.080,0 61.570,4 99,2 101,5
podatek od gier 1.477,0 1.441,6 1.303,9 1.250,0 1.234,7 98,8 94,7
podatek dochodowy od osb
prawnych 24.861,9 25.145,7 23.075,3 23.250,0 23.266,2 100,1 100,8
podatek dochodowy od osb
fizycznych, 38.074,9 39.809,4 41.290,5 43.700,0 43.022,0 98,4 104,2
w tym:
zryczatowany
podatek dochodowy 6.253,8 6.966,6 7.121,0 7.342,0 6.150,1 83,8 86,4
podatek dochodowy
z odpatnego zbycia
papierw wartociowych 1.177,4 951,5 774,2 766,0 914,4 119,4 118,1
podatek od wydobycia
niektrych kopalin 1.426,9 1 916,3 2.000,0 1.425,0 71,3 74,4

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

84
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Przekroczenie prognozy dochodw podatkowych wystpio gwnie z powodu wyszych ni

zaoono dochodw zpodatku odtowarw iusug. Nieznacznie poniej prognozy zrealizowane
zostay dochody z podatku akcyzowego (w 99,2%) oraz podatku dochodowego od osb fizycz-
nych (w98,4%). trafna bya prognoza dochodw zpodatku dochodowego odosb prawnych, ktre
zostay zrealizowane w100,1%. Wyrane rnice pomidzy prognozami iwykonaniem wystpiy
wwybranych rdach dochodw zpodatku akcyzowego oraz podatku dochodowego odosb
fizycznych.
W 2014 r. 28,0% wpyww podatkowych98, tj.82.983,0mln z, stanowiy wpaty od20 najwikszych
podatnikw, wtym ztytuu podatku akcyzowego wpaty wyniosy 48.434,9mln z.
W ustawie budetowej ostronie zaoono, e dochody podatkowe w2014 r. bd wysze o3,7%
w stosunku do prognozowanego wykonania w 2013 r. Wzrost dochodw mia wynika gwnie
zuwarunkowa makroekonomicznych wzwizku zpoprawiajc si kondycj polskiej gospodarki.
Zaoenie, e wzrost gospodarczy, pospowolnieniu w2013 r., przyspieszy w2014 r. byo trafne.
W 2014 r. PKB wzrs o 3,4%, podczas gdy w 2013 r. o 1,7%. Korzystnie na gromadzenie docho-
dw wpyn wyrany wzrost popytu krajowego. oywienie gospodarcze rozpoczo si wdrugiej
poowie 2013 r. tempo wzrostu PKB w i i ii kwartale 2013 r. wynioso 0,5% i 0,8%, podczas gdy
wiiiiiVkwartale 2,4% i3,0%. Dochody podatkowe wii proczu 2013 r. byy wysze wporwnaniu
doanalogicznego okresu 2012 r. o1.526,4mln z, tj.o1,2%, podczas gdy wi proczu 2013 r. byy
nisze o8.150,1mln z, tj.o6,7%. W2014 r. kwartalny wzrost gospodarki ksztatowa si powyej
3,0% (w ikwartale wynis 3,5%, ii kwartale 3,6%, iii kwartale 3,3%, iV kwartale 3,3%). Zgodnie zzao-
eniami, popyt wewntrzny by gwnym czynnikiem wzrostu gospodarczego. By on wspierany
przez wzrost realnych wynagrodze wgospodarce narodowej (o 3,4%) przy wzrocie zatrudnienia
wsektorze przedsibiorstw (o 0,6%). Zmiana struktury wzrostu PKB, wporwnaniu do2013 r., pozy-
tywnie wpyna nagromadzenie dochodw podatkowych. Wi proczu 2014 r. dochody podatkowe
byy wysze wporwnaniu doanalogicznego okresu 2013 r. o10.425,2mln z, tj.o9,1%, awiip-
roczu 2014 r. o2.704,9mln z, tj.o2,1%. Nietrafna okazaa si natomiast prognoza wzrostu infla-
cji o2,4%. inflacja ksztatowaa si w2014 r. napoziomie 0%, podczas gdy w2013 r. wyniosa 0,9%.

tabela 17. udzia dochodw z Vat, akcyzy, Pit, cit w dochodach podatkowych i dochodach
budetu pastwa w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014

Udzia w dochodach
Wyszczeglnienie Udzia w dochodach podatkowych
budetu pastwa
%

Dochody podatkowe 100 100 100 100 87,6 86,3 86,6 89,9
Podatki porednie, 74,1 73,3 72,6 73,4 64,9 63,2 62,8 66,0
w tym:
VAT 49,7 48,3 46,9 48,8 43,5 41,7 40,6 43,8
Akcyza 23,8 24,3 25,1 24,2 20,9 21,0 21,7 21,7
CIT 10,2 10,1 9,5 9,1 9,0 8,7 8,3 8,2
PIT 15,7 16,0 17,1 16,9 13,7 13,8 14,8 15,2

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

98 Wpywy podatkowe to wpaty minus zwroty ztytuu podatkw porednich, podatku odwydobycia niektrych
kopalin, podatku dochodowego odosb fizycznych oraz podatku dochodowego odosb prawnych.

85
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

udzia dochodw podatkowych w dochodach budetu pastwa w porwnaniu do wykonania

w2013 r. zwikszy si o3,3 punktu procentowego. Najbardziej wzrs, poobnieniu si w2012 r.
i2013 r., udzia dochodw zpodatku odtowarw iusug. Kolejny rok zrzdu zwikszy si udzia
dochodw zpodatku dochodowego odosb fizycznych, azmniejszy zpodatku dochodowego
odosb prawnych.

tabela 18. Wpywy podatkowe wedug wojewdztw w latach 2013-2014 oraz ich relacja do PKB
w2013 r.

2013 2014
Struktura Relacja
Wojewdztwo wpyww Wpywy
wpyww PKB2 do PKB
% mln z

Razem 100,0 100,0 16,9 280.416,1 296.329,8

Dolnolskie 5,5 8,5 11,0 15.505,7 15.274,7
Kujawsko-pomorskie 2,1 4,5 7,7 5.759,4 6.149,6
Lubelskie 3,1 4,0 13,2 8.692,0 9.158,5
Lubuskie 1,0 2,2 7,5 2.786,7 3.210,4
dzkie 4,9 6,1 13,5 13.697,5 14.306,5
Maopolskie 8,8 7,7 19,3 24.767,9 26.615,2
Mazowieckie 39,6 21,9 30,5 111.144,3 117.857,0
Opolskie 1,0 2,1 8,3 2.901,5 3.352,1
Podkarpackie 2,0 3,9 8,6 5.591,8 6.088,3
Podlaskie 1,5 2,3 10,8 4.073,4 5.278,1
Pomorskie 9,4 5,8 27,7 26.463,4 27.319,6
lskie 8,2 12,5 11,1 22.972,7 22.733,3
witokrzyskie 0,9 2,4 6,0 2.401,9 2.552,8
Warmisko-mazurskie 0,9 2,7 5,8 2.621,6 2.967,3
Wielkopolskie 9,5 9,7 16,4 26.516,1 28.605,2
Zachodniopomorskie 1,6 3,8 7,2 4.520,2 4.861,0
1
Wpywy podatkowe, w tym z podatkw porednich, podatku dochodowego od osb fizycznych oraz podatku
dochodowego od osb prawnych.
2
Dane wedug wstpnych szacunkw GuS z 27 stycznia 2015 r.

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Podatek odtowarw iusug (Vat)

Dochody zpodatku odtowarw iusug wyniosy 124.262,2mln z ibyy wysze odprognozy ustalo-
nej wustawie budetowej o8.562,2mln z, tj.o7,4%. Dochody byy wysze odwykonania w2013r.
o10.850,7mln z, tj.o9,6% iod wykonania w2012 r. o4.261,5mln z, tj.o3,6%.
Wzrost dochodw zVat w2014 r. wynika gwnie zczynnikw ocharakterze makroekonomicznym.
trafne okazay si zaoenia, e korzystnie nagromadzenie dochodw wpynie zmiana struktury
popytu. Podwch latach przerwy, nastpi wyrany wzrost popytu krajowego. jego wzrost genero-
wao spoycie prywatne iakumulacja.

86
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Szybciej rosa sprzeda towarw iusug opodatkowanych stawk podstawow ni sprzeda towa-
rw iusug opodatkowanych stawkami obnionymi. Sprzeda towarw iusug opodatkowanych
stawk podstawow wzrosa o4,5% (w 2013 r. wstosunku do2012 r. o0,7%), asprzeda opodatko-
wana stawkami obnionymi o2,6% (w 2013 r. wstosunku do2012 r. o4,3%). Wywz opodatkowany
stawk 0% wzrs o2,8% (w 2013 r. wstosunku do2012 r. o5,9%).
Zwroty osobom fizycznym niektrych wydatkw zwizanych zbudownictwem mieszkaniowym
obniyy dochody zVat o1.370,0mln z. Zwroty byy wysze o870,0mln z odprzyjtych wpro-
gnozie wwysokoci 500,0mln z. Wporwnaniu z2013 r. byy wysze o319,7mln z, tj.o30,4%. Pro-
gnozowano, e wwyniku wprowadzonych zmian, tj.uchylenia ustawy zdnia 29sierpnia 2005 r.
ozwrocie osobom fizycznym niektrych wydatkw zwizanych zbudownictwem mieszkaniowym99
ustaw zdnia 27wrzenia 2013 r. opomocy pastwa wnabyciu pierwszego mieszkania przez mo-
dych ludzi, zwroty osobom fizycznym niektrych wydatkw zwizanych zbudownictwem mieszka-
niowym100 bd nisze ni wpoprzednich latach. Zaoenia okazay si nietrafne, liczba skadanych
przez podatnikw wnioskw wostatnim kwartale 2013 r. bya wysza ni wroku poprzednim. Podat-
nikom przysugiwao prawo zwrotu czci wydatkw nazakup materiaw budowlanych po31grud-
nia 2013 r. pod warunkiem zakupu tych materiaw przed 1stycznia 2014 r. W2014 r. rozpatrzono
663tys. wnioskw, tj.o39,3% wicej ni w2013 r.
Zalegoci wVat wyniosy 27.769,4 mln z i byy wysze ni na koniec 2013 r. o 7.945,2 mln z,
tj.o40,1%.

Podatek akcyzowy

Dochody zpodatku akcyzowego wyniosy 61.570,4mln z, tj.99,2% prognozy zawartej wustawie

budetowej. Wposzczeglnych rdach dochodw zpodatku akcyzowego wystpiy wyrane r-
nice pomidzy prognozami iwykonaniem. Powyej prognozy zostay wykonane dochody zakcyzy
odpaliw oraz odsamochodw, cow znacznym stopniu pozwolio zrekompensowa nisze ni plano-
wano dochody zakcyzy odwyrobw tytoniowych oraz alkoholu. odmiennie odzaoe przyjtych
doustawy budetowej przebiegaa sprzeda wyrobw objtych podatkiem akcyzowym. Wporw-
naniu do zrealizowanych w 2013 r. dochody z podatku akcyzowego byy wysze o 917,3 mln z,
tj.o1,5%.
Dochody zakcyzy odpaliw silnikowych wyniosy 27.457,6mln z ibyy wysze odprognozowanych
o1.396,8mln z, tj.o5,4%. Wporwnaniu zrokiem poprzednim dochody wzrosy o5,5%. Wzrost
dochodw by wynikiem przede wszystkim rosncego zapotrzebowania nabenzyn silnikow iolej
napdowy. Wstosunku do2013 r. sprzeda, import inabycie wewntrzwsplnotowe benzyn silniko-
wych, wedug danych Ministerstwa finansw wzrosa o2,7%, aoleju napdowego o6,4%.
Nietrafna bya prognoza zwikszenia dochodw zpodatku akcyzowego odwyrobw tytoniowych.
Wustawie budetowej zaoono wzrost dochodw ztego rda o468,0mln z, przy spadku sprze-
day o6,1%. od1stycznia 2014 r. wprowadzona zostaa kolejna podwyka akcyzy nawyroby tyto-
niowe. Spodziewano si, e w2014 r. spadek sprzeday, gwnie papierosw, bdzie spowodowany
odchodzeniem odpalenia tytoniu lub zastpowaniem go coraz popularniejszymi e-papierosami.
Zmian stawki uzasadniono koniecznoci osignicia odstycznia 2018 r. unijnego minimum podat-
kowego wprowadzonego dyrektyw rady 2011/64/ue zdnia 21czerwca 2011 r. wsprawie struk-

99 Dz.u. Nr177, poz.1468 zezm.

100 Dz.u. z2013 r., poz.1304 zezm.

87
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tury oraz stawek akcyzy stosowanych do wyrobw tytoniowych101 oraz polityk prozdrowotn
zmierzajc dozmniejszania spoycia wyrobw tytoniowych. Dokonywane corocznie podwyki
akcyzy pozwoliy w2014 r., tj.wczeniej ni wynika toz wymogw, osign minimalny poziom
opodatkowania papierosw. Dochody zpodatku akcyzowego odwyrobw tytoniowych wynio-
sy 17.922,7mlnz ibyy o6,3% nisze odprognozowanych. Dochody byy nisze wporwnaniu
zdochodami ztego tytuu zrealizowanymi w2013 r. iw 2012 r. o1,6% io 3,5%. Dostawy papiero-
sw narynek wporwnaniu z2013 r. zmniejszyy si, wedug danych GuS, o12,4%. Sprzeda wyro-
bw tytoniowych obniya si wstosunku do2013 r., wedug szacunkw Ministerstwa finansw,
ookoo 10%. Wostatnich latach stopniowo rosa wielko szarej strefy wobrocie wyrobami tyto-
niowymi. W2014 r. istotnym problemem pozostawaa poprawa skutecznoci poboru podatku akcy-
zowego odwyrobw tytoniowych, zewzgldu nanasilenie si niekorzystnych dla budetu pastwa
zjawisk wtym obszarze.
Nietrafne okazay si take zaoenia dotyczce wzrostu dochodw zpodatku akcyzowego odalko-
holu etylowego. Dochody z tego tytuu wyniosy 6.614,1 mln z co stanowio 89,5% prognozy.
Dochody byy nisze ni w 2013 r. o 7,6%. Podwyka stawki podatkowej na alkohol od 1 stycz-
nia 2014 r. o15%, przy zaoonym spadku sprzeday miaa przynie dodatkowe wpywy wsto-
sunku douzyskanych wroku 2012 wkwocie 780mln z. Wedug danych GuS poczterech kwarta-
ach 2014r. dostawy alkoholu narynek wyniosy 77,6% poziomu dostaw w2013 r. Wodniesieniu
do2012 r. dostawy zmniejszyy si o10,2%. Podwyszenie stawki podatku akcyzowego naalkohol
miao nacelu realizacj zaoe budetowych oraz byo elementem polityki prozdrowotnej. Stawka
akcyzy nanapoje spirytusowe nie bya zmieniana od1stycznia 2009 r. Prognozujc spadek sprze-
day alkoholu etylowego przy podwyce stawki podatku akcyzowego zdniem 1stycznia 2014 r.
kierowano si reakcj rynku wyrobw spirytusowych popodwyce wprowadzonej zdniem 1stycz-
nia 2009 r. Spodziewano si, e skutek dla budetu pastwa wynikajcy zezwikszonych dostaw
wyrobw alkoholowych zestar
stawk akcyzy zaistnieje przede wszystkim wstyczniu 2014 r. oraz
napoziomie zblionym jak przy podwyce stawki podatku akcyzowego zdniem 1stycznia 2009 r.
Wstyczniu 2009 r. dynamika wpyww zpodatku akcyzowego odalkoholu etylowego wyniosa
147,4%, aw grudniu 2008 r. 110,4% r/r. inaczej ni oczekiwao Ministerstwo finansw byo zreak-
cj rynku poogoszeniu podwyki akcyzy od1stycznia 2014 r. Wgrudniu 2013 r. dynamika docho-
dw wyniosa 142,4%, aw styczniu 2014 r. 180,8 r/r. Wedug danych GuS dostawy wdek, likierw
iinnych napojw alkoholowych wiV kwartale 2013 r. byy o46,8% wysze ni wanalogicznym okre-
sie roku 2012. Dochody zpodatku akcyzowego odalkoholu etylowego wzrosy w2013 r. wporw-
naniu do2012 r. o8,3%. tylko wlistopadzie igrudniu 2013 r. dochody byy wysze o512,5mln z
(rok doroku). Prognoza dochodw zawarta wznowelizowanej ustawie budetowej na2013 r. zostaa
przekroczona o11,1%, tj.o715,1mln z. Wwyniku zaplanowanej izapowiedzianej w2013 r. pod-
wyki stawki akcyzy od1stycznia 2014 r., wostatnich miesicach 2013 r. nastpi gwatowny wzrost
produkcji izapasw alkoholu, odktrego zapacono akcyz wedug stawki przed podwyk, cowpy-
no naznaczny wzrost dochodw zpodatku akcyzowego pod koniec 2013 r. iw styczniu 2014 r. tak
duy wzrost produkcji alkoholu wiV kwartale 2013 r. mia bezporednie przeoenie naspadek pro-
dukcji alkoholu wroku 2014 r.
Zalegoci w podatku akcyzowym wyniosy 5.853,0 mln z i byy nisze ni na koniec 2013 r.
o292,2mln z, tj.o4,8%.

101 Dz.u. l 176 z5.07.2011 r., s. 24.

88
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Podatek odgier

Dochody z podatku od gier wyniosy 1.234,7 mln z, co stanowio 98,8% kwoty prognozowanej.
Wporwnaniu z2013 r. dochody byy nisze o5,3%.
Zmniejszenie si wpyww ztytuu podatku odgier byo wynikiem midzy innymi zmian wprowa-
dzonych ustaw zdnia 19listopada 2009 r. ograch hazardowych102 istopniowym zmniejszaniem
si liczby salonw gier naautomatach ipunktw gier naautomatach oniskich wygranych. Kwota
podatku nalenego odgier urzdzanych wsalonach gier naautomatach wporwnaniu zrokiem
poprzednim zmniejszya si z142,6mln z do90,2mln z (o 36,7%), apodatku odgier urzdzanych
naautomatach oniskich wygranych z205,1mln z do90,2mln z (o 56,0%).
Podatek naleny odgier liczbowych wynis 561,8mln z iwzrs wporwnaniu z2013 r. o4,6%,
aodgier urzdzanych wkasynach wynis 244,8mln z iwzrs o8,5%. Podatnicy zadeklarowali rw-
nie wysze, wporwnaniu doroku poprzedniego, kwoty podatku ztytuu urzdzania zakadw
wzajemnych (122,6mln z, tj.o18,1% wicej) iloterii pieninych (102,1mln z, tj.o17,9% wicej).

Podatek dochodowy odosb fizycznych (Pit)

W 2014 r. dochody zPit wyniosy 43.022,0mln z, tj.98,4% prognozy zawartej wustawie budetowej.
Dochody zpodatku pobieranego wedug skali podatkowej iod dochodw zpozarolniczej dzia-
alnoci gospodarczej wyniosy 35.957,5mln z ibyy wysze odprognozowanych o365,5mln z,
tj.o1,0%. Nawykonanie dochodw zpodatku pobieranego wedug skali podatkowej wpyw mia
nominalny wzrost przecitnego wynagrodzenia wgospodarce narodowej o3,4% (prognozowano
wzrost o3,5%) oraz wzrost o0,1% zatrudnienia wgospodarce narodowej (prognozowano spadek
o0,1%) oraz nieznacznie wysze odprognozowanych skutki obowizujcych od1stycznia 2013 r.
zmian systemowych.
Zmiany systemowe, wtym: ograniczenie 50% kosztw uzyskania przychodw ztytuu praw autor-
skich (do 42.764 z), likwidacja ulgi ztytuu uytkowania sieci internet, zmiany wzakresie ulgi ztytuu
wychowywania dzieci, wpyny nazwikszenie dochodw zpodatku pobieranego wedug skali
podatkowej wedug szacunkw Ministerstwa finansw ookoo 370mln z. Skutek zmian dla budetu
by wyszy odprognozowanego oprawie 140mln z.
W latach 2010-2013103 stopniowo rosa efektywna stawka wpodatku dochodowym odosb fizycz-
nych (od dochodw poodliczeniach, wtym poodliczeniu skadki napowszechne ubezpieczenie
zdrowotne): za2010 r. wyniosa 7,61%, za2011 r. 7,86%, za2012 r. 8,15%, za2013 r. 8,24%). Wzrost
efektywnej stawki by spowodowany midzy innymi utrzymaniem od2009 r. nastaym poziomie
progw podatkowych, kwoty wolnej odpodatku oraz zryczatowanych kosztw uzyskania przy-
chodw.
Dochody podatnikw podlegajce opodatkowaniu wedug skali podatkowej osignite w2013 r.
wzrosy wporwnaniu zrokiem poprzednim o4,1%. Natomiast nisze ni wzeznaniach za2012 r.
byy kwoty wykazanych przez podatnikw odlicze, wtym odlicze oddochodu o33,4% aodlicze
odpodatku o3,5%.
Nie wykonano prognozowanych wwysokoci 7.342,0mln z dochodw zezryczatowanego podatku
dochodowego od osb fizycznych. Dochody byy nisze od planu o 1.191,9 mln z, tj. o 16,2%.

102 Dz.u. Nr201, poz.1540 zezm.

103 Dane za2014 r. bd dostpne wdrugiej poowie 2015 r., porozliczeniu zezna podatkowych za2014 r.

89
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Niezostay zrealizowane prognozowane wpywy ztytuu zryczatowanego podatku dochodowego

odprzychodw zodsetek lub innych rodkw pieninych zgromadzonych narachunku podatnika
oraz oddochodw ztytuu udziau wfunduszach kapitaowych. Wplanie uwzgldniono spadek tych
dochodw o10,0% wstosunku doprognozowanego wykonania 2013 r. W2014 r. dochody zpowy-
szego rda wyniosy 2.303,2mln z ibyy nisze odprognozowanych o765,8mln z, tj.o25,0%.
Wporwnaniu z2013 r. dochody byy nisze o977,8mln z, tj.o29,8%. Naobnienie dochodw
wpyw miay obniki stp procentowych. Stopa referencyjna NBP napocztku 2013 r. wynosia 4,25%
ibya stopniowo obniana. Wdniu 4lipca 2013 r. zostaa obniona z2,75% do2,50%, a9padzier-
nika 2014 r. do2,00%.
Dochody zodpatnego zbycia papierw wartociowych lub pochodnych instrumentw finansowych
wyniosy 914,4mln z, tj.119,4% prognozy.
W porwnaniu z 2013 r., dochody z Pit byy wysze o 1.731,5 mln z, tj. o 4,2%, w tym dochody
zpodatku pobieranego wedug skali podatkowej iod dochodw zpozarolniczej dziaalnoci gospo-
darczej byy wysze o7,7%, adochody zodpatnego zbycia papierw wartociowych lub pochod-
nych instrumentw finansowych o18,1%.
Saldo rozliczenia rocznego za2013 r.104, uwzgldniajce wszystkie formy opodatkowania, podobnie
jak wlatach poprzednich byo ujemne, ale wporwnaniu dopoprzedniego roku byo korzystniejsze
dla finansw publicznych o479,0mln z.
Zgodnie zustaw zdnia 13listopada 2003 r. odochodach jednostek samorzdu terytorialnego105,
udzia jednostek samorzdu terytorialnego wewpywach zPit wynosi w2014 r. 49,38%, w2013 r.
49,27%, w2012 r. 49,11%, aw 2011 r. 48,97%. Zmiana udziau jednostek samorzdu terytorialnego
wewpywach zPit wynikaa zezwikszenia udziau gmin. udzia gmin wewpywach zPit wynosi
w2014 r. 37,53% iw stosunku do2013 r. wzrs o0,11 punktu procentowego, aw stosunku do2012
o0,27 punktu procentowego. udzia powiatw iwojewdztw wewpywach zPit wlatach 2011-2014
nie zmienia si iwynosi 10,25% i1,60%.

tabela 19. Wpywy z podatku dochodowego od osb fizycznych w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

Wyszczeglnienie
mln z
Wpywy, w tym: 60.073,9 62.703,9 65.856,1 71.062,9
dochody budetu pastwa 30.643,7 31.891,4 33.395,3 35.957,5
udziay jednostek samorzdu
terytorialnego, 29.430,2 30.812,5 32.460,8 35.105,4
z tego:
gmin 22.308,5 23.377,6 24.653,6 26.681,0
powiatw 6.160,1 6.431,0 6.753,1 7.287,0
wojewdztw 961,6 1.003,9 1.054,1 1.137,5
Dane obejmuj wpywy, w ktrych jednostki samorzdu terytorialnego maj udzia, tj. wpywy z podatku dochodowego
od osb fizycznych pobieranego na zasadach oglnych oraz podatku pobieranego od dochodw z pozarolniczej
dziaalnoci gospodarczej.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

104 tj. rnica midzy kwotami podatku (do zapaty i do zwrotu) wykazanymi przez podatnikw w rozliczeniach
rocznych.
105 Dz.u. z2015 r., poz.513.

90
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tempo wzrostu dochodw budetu pastwa zpodatku dochodowego odosb fizycznych w2014r.,
podobnie jak wlatach poprzednich byo nisze odtempa wzrostu wpyww ztego tytuu. Miaa nato
wpyw zmiana udziau gmin wewpywach zpodatku dochodowego odosb fizycznych (pobieranego
nazasadach oglnych oraz podatku pobieranego oddochodw zpozarolniczej dziaalnoci gospodar-
czej wwysokoci 19%). Podczas gdy wpywy za2014 r. wzrosy wstosunku doroku poprzedniego o7,9%,
dochody budetu pastwa wzrosy o7,7%, audziay jednostek samorzdu terytorialnego o8,1%.
Zalegoci wPit wyniosy 5.779,1mln z ibyy wysze ni nakoniec 2013 r. o485,3mln z, tj.o9,2%.

Podatek dochodowy odosb prawnych (cit)

Dochody zpodatku dochodowego odosb prawnych wyniosy 23.266,2mln z, tj.100,1% prognozy

zawartej wustawie budetowej.
Planowano, e dochody w porwnaniu do prognozowanego wykonania za 2013 r. wzrosn
o1.250,0mln z, tj.o5,7%. faktycznie zrealizowane w2013 r. dochody byy wysze wporwnaniu
doprognozowanego wykonania o1.075,3mln z, tj.o4,9%.
Dochody zcit wzrosy nieznacznie wstosunku do2013 r., mimo korzystnych uwarunkowa makro-
ekonomicznych. Dochody byy wysze ni w2013 r. o190,9mln z, tj.o0,8%.
Wpywy od bankw i pozostaych instytucji finansowych byy nisze ni w poprzednim roku
o205,3mln z, tj.o4,6%. Natomiast lepsze ni przed rokiem byy wyniki finansowe pozostaych osb
prawnych. Wpywy odprzedsibiorstw niefinansowych wzrosy o535,2mln z, tj.o2,1%.
Wynik rozliczenia rocznego podatku dochodowego odosb prawnych za2013 r. by podobny jak
za2012 r. Saldo rozliczenia rocznego za2013 r. dla budetu pastwa wynioso plus 317,0mln z,
podczas gdy za2012 r. plus 339,0mln z. efektywna stawka wpodatku dochodowym odosb praw-
nych poraz kolejny obniya si: za2010 r. wyniosa 17,59%, za2011 r. 17,37%, za2012 r. 17,29%,
aza 2013r. 17,04%.106 Podatnicy odliczyli wzeznaniach za2013 r. wysz ni wzeznaniach za2012r.
o17,5% kwot strat zlat ubiegych. Kwota odliczonych strat stanowia 9,7% dochodu, podczas gdy
wzeznaniach za2012 r. 8,25%, aw zeznaniach za2011 r. 7,98%.
Zgodnie zustaw odochodach jednostek samorzdu terytorialnego, udzia jednostek samorzdu
terytorialnego wewpywach zcit wlatach 20112014 wynosi 22,86%, ztego udzia gmin 6,71%,
powiatw 1,40%, awojewdztw 14,75%.

tabela 20. Wpywy z podatku dochodowego od osb prawnych w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

Wyszczeglnienie
mln z
Wpywy, w tym: 31.739,3 31.949,9 29.379,6 29.709,5
dochody budetu pastwa 24.861,9 25.145,7 23.075,3 23.266,2
udziay jednostek samorzdu
terytorialnego, 6.876,3 6.799,6 6.301,3 6.441,9
z tego:
gmin 2.017,2 1.998,3 1.852,9 1.884,2
powiatw 421,3 416,0 386,5 393,5
wojewdztw 4.437,8 4.385,3 4.062,0 4.164,2

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

106 Dane za2014 r. bd dostpne wdrugiej poowie 2015 r., porozliczeniu zezna podatkowych za2014 r.

91
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W 2014 r. zalegoci wcit, podynamicznym wzrocie w2013 r., obniyy si. Zalegoci wyniosy
1.613,1mln z ibyy nisze ni nakoniec 2013 r. o8,4%.

Podatek odwydobycia niektrych kopalin

Dochody zpodatku odwydobycia niektrych kopalin wyniosy 1.425,0mln z, tj.71,3% prognozy.

Napoziom dochodw wpyny nisze odzakadanych ceny miedzi isrebra. ceny miedzi byy nisze
odprognozowanych o8,8% asrebra o35,0%. Wydobycie miedzi isrebra ksztatowao si napozio-
mie zblionym doprognozowanego. Wydobycie miedzi byo nisze ni wroku poprzednim o0,9%,
asrebra wysze o4,6%. Wporwnaniu dowykonania w2013 r., dochody byy nisze o491,3mln z,
tj.o25,6%. Podatek odwydobycia niektrych kopalin zosta wprowadzony od18kwietnia 2012 r.

Dochody niepodatkowe

W ustawie budetowej dochody niepodatkowe zaplanowano wkwocie 28.148,1mln z. Zrealizo-

wane dochody wyniosy 27.231,9mln z, tj.96,7% planu. Wporwnaniu do2013 r. dochody byy
nisze o8.744,0mln z.
Na obnienie dochodw wporwnaniu zrokiem poprzednim, najwikszy wpyw mia brak wpaty
z tytuu zysku NBP. W 2014 r. nie przewidywano wpyww do budetu pastwa pochodzcych
zwpaty zzysku NBP. Plan finansowy banku centralnego na2013 r. zakada uksztatowanie si ujem-
nego (straty) wyniku finansowego. Wsprawozdaniu finansowym NBP nadzie 31grudnia 2013 r.
wykazano zerowy wynik finansowy.
Najwikszy udzia wrd tych dochodw miay opaty, grzywny, odsetki iinne dochody niepodat-
kowe (66,6%) oraz dochody zdywidendy odspek zudziaem Skarbu Pastwa iwpat zzysku jed-
noosobowych spek Skarbu Pastwa iprzedsibiorstw pastwowych (15,5%). Dochody zca wynio-
sy 2.440,7mln z, awpaty jednostek samorzdu terytorialnego 2.428,2mln z.

tabela 21. Dochody niepodatkowe w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014
6:5 6:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
Dochody niepodatkowe, w tym: 32.274,5 37.143,2 35.975,9 28.148,1 27.231,9 96,7 75,7
Dywidendy i wpaty z zysku 6.122,9 8.208,0 7.052,9 5.207,9 4.213,5 80,9 59,7
Dochody z ca 6.202,7 1.974,0 2.022,1 2.003,0 2.440,7 121,9 120,7

Wpaty jednostek samorzdu

terytorialnego 2.383,8 2.407,9 2.205,6 2.506,0 2.428,2 96,9 110,1
Wpata z zysku NBP 1.923,8 8.205,3 5.264,0 x x

Opaty, grzywny , odsetki

i inne dochody 15.641,3 16.348,0 19.431,3 18.431,3 18.149,5 98,5 93,4

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Dywidendy iwpaty zzysku

W 2014 r. dochody zdywidend oraz wpat zzysku zrealizowano wkwocie 4.213,5mln z, tj.wielkoci
niszej odplanu o19,1%. Wporwnaniu do2013 r. dochody byy nisze o2.839,4mln z (o 40,3%),
aw porwnaniu do2012 r. nisze o3.994,5mln z (o 48,7%).

92
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 22. Dochody z tytuu dywidend oraz wpat z zysku w latach 2011-2014
2011 2012 2013 2014
6:5 6:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
Dywidendy i wpaty z zysku, 6.122,9 8.208,0 7.052,9 5.207,9 4.213,5 80,9 59,7
z tego:

Dywidendy 5.311,6 7.788,1 6.699,6 5.007,9 3.941,2 78,7 58,8

Wpaty z zysku przedsibiorstw
pastwowych oraz
jednoosobowych spek SP 811,3 419,9 353,4 200,0 272,3 136,1 77,1

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Dywidendy odspek zudziaem Skarbu Pastwa byy nisze odplanu o1.066,7mln z, tj.o21,3%.
W porwnaniu do kwot uzyskanych w 2013 r., wpaty byy nisze o 2.758,4 mln z, tj. o 41,2%.
Dochody ztego tytuu w97,5% zostay zrealizowane wczci Skarb Pastwa iwyniosy 3.844,3mlnz.
W2014 r. najwiksze wpaty dobudetu przekazay:
PGe Polska Grupa energetyczna S.a. 1.200,8 mln z
Polskie Grnictwo Naftowe iGazownictwo S.a. 640,8mln z
Powszechny Zakad ubezpiecze S.a. 516,5 mln z
KGhM Polska Mied S.a. 317,9mln z
Powszechna Kasa oszczdnoci Bank Polski S.a. 294,3 mln z
eNerGa S.a. 213,3mln z
Polski Koncern Naftowy orleN S.a. 169,5mln z
enea Sa 129,6mln z
totalizator Sportowy Sp. zo.o. 110,6mln z
tauroN Polska energia S.a. 100,1mln z
Wymienione spki wpaciy doorganw podatkowych rwnie 32.358,0mln z podatkw, costano-
wio 10,9% wpyww podatkowych107 zrealizowanych w2014 r. wkraju. Wkwocie tej wpaty ztytuu
podatku akcyzowego wyniosy 14.255,6mln z.
Dochody z dywidend w czci Skarb Pastwa byy nisze od kwoty planowanej o 755,7 mln z,
tj.o16,4%. Nanisze wykonanie planu dochodw miao wpyw ustalenie przez Walne Zgromadze-
nie akcjonariuszy PZu S.a. terminu wpaty drugiej raty dywidendy za2013 r. nastycze 2015 r. oraz
nieuzyskanie czci dochodw ztytuu dywidend zaliczkowych.
Minister Skarbu Pastwa wykonywa nakoniec 2013 r. prawa zakcji lub udziaw Skarbu Pastwa
w630108 spkach, Minister Gospodarki w20 spkach, aw 95 spkach pozostae organy lub jed-
nostki pastwowe. Warto nominalna akcji i udziaw (kapitau zakadowego) Skarbu Pastwa

107 tj. wpaty minus zwroty z tytuu podatkw porednich, podatku od wydobycia niektrych kopalin, podatku
dochodowego odosb fizycznych oraz podatku dochodowego odosb prawnych.
108 Z tego 170 stanowiy jednoosobowe spki Skarbu Pastwa oraz 460 spek z czciowym udziaem Skarbu
Pastwa. Z 170 jednoosobowych spek Skarbu Pastwa 107 prowadzio dziaalno gospodarcz, a 63 byo
wlikwidacji, wupadoci zlikwidacj majtku lub nie prowadzio dziaalnoci. Spord 460 spek zczciowym
udziaem Skarbu Pastwa, 262 to spki niepubliczne prowadzce dziaalno, 179 to spki niepubliczne
wlikwidacji, wupadoci zlikwidacj majtku lub nieprowadzce dziaalnoci oraz 19 tospki publiczne. Dane
wedug Sprawozdania ostanie mienia Skarbu Pastwa nadzie 31grudnia 2013 r. Ministerstwa Skarbu Pastwa,
str. 71, Warszawa 2014.

93
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

w745 spkach wyniosa 75,4 mld z (a szacunkowa warto rynkowa 162,5 mld z)109. Dobudetu
pastwa w2014 r. zjednej zotwki kapitau zakadowego wwartociach nominalnych bdcego
wasnoci Skarbu Pastwa wpyno ponad 5 groszy dywidendy, aponad 2 grosze liczc dokapi-
tau wwartoci rynkowej (w 2013 r. byo to9 groszy iprawie 4 grosze).
W 2014 r. dywidend wpaciy 63 z630 spek bdcych wnadzorze Ministra Skarbu Pastwa. War-
to nominalna akcji iudziaw Skarbu Pastwa w630 spkach wyniosa 37,4 mld z. Skaday si
nato udziay w320 spkach owartoci nominalnej 36,8 mld z, wktrych udzia Skarbu Pastwa
wynosi powyej 25% oraz udziay wpozostaych 310 spkach owartoci 0,6 mld z. Bdcy wa-
snoci Skarbu Pastwa kapita zakadowy spek nadzorowanych przez Ministra Skarbu Pastwa
da w2014 r. zkadego zotego ponad 10 groszy dywidendy (w 2013 r. prawie 15 groszy), aponad
3 grosze liczc dokapitau wwartoci rynkowej.
Nominalna warto akcji iudziaw Skarbu Pastwa w20 spkach wnadzorze Ministra Gospodarki
wyniosa 16,7 mld z. W2014 r. dywidend wpacia jedna spka, tj.operator Gazocigw Przesyo-
wych GaZ-SySteM S.a. 70,0mln z. Kapita zakadowy, bdcy wasnoci Skarbu Pastwa wymie-
nionej Spki da w2014 r. zkadego zotego 2 grosze dywidendy.
W czci Gospodarka dochody ztytuu dywidend wyniosy 18,4% kwoty planowanej izostay uzy-
skane wcaoci wwyniku wpaty przekazanej przez GaZ-SySteM S.a. Przyczyn niepenej realiza-
cji planu dochodw byo niepobranie zaplanowanej wkwocie 310,0mln z dywidendy odjastrzb-
skiej Spki Wglowej Sa, wzwizku zniekorzystn sytuacj gospodarcz tego podmiotu. okolicz-
no tanie zostaa uwzgldniona naetapie planowaniu budetu.
Nisze o10,9mln z, tj.o84,8% ni zaoono, byy dochody ztytuu dywidend realizowane wczci
Obrona narodowa. Przyczyn niewykonania planu dochodw byy zmiany wasnociowe wspkach
nadzorowanych przez Ministra obrony Narodowej iutworzenie spki Polska Grupa Zbrojeniowa S.a.
Dochody zwpat zzysku jednoosobowych spek Skarbu Pastwa iprzedsibiorstw pastwowych
wyniosy 272,3mln z, tj.136,1% prognozy zawartej wustawie budetowej. Wporwnaniu dokwot
uzyskanych w2013 r. dochody byy nisze o22,9%. Przekroczenie prognozy wynikao gwnie zwy-
szych ni zaoono wpat odpodmiotw zajmujcych si utrzymaniem infrastruktury energetycznej.
Najwiksze wpaty zzysku zrealizoway: Polskie Sieci elektroenergetyczne operator S.a. 61,7mln
z, Polskie Koleje Pastwowe S.a. 48,2mln z, operator Gazocigw Przesyowych GaZ-SySteM S.a.
46,5mln z oraz Przedsibiorstwo eksploatacji rurocigw NaftowychPrzyja S.a. 33,4mln z.

co

Dochody zostay zrealizowane wkwocie 2.440,7mln z, tj.wyszej odplanu o21,9%. Podstawow

przyczyn wyszego odprognozowanego wykonania dochodw bya wysza o0,13 punktu pro-
centowego efektywna stawka celna110 odprzyjtej doustawy budetowej na2014 r. Doosignicia
wyszych dochodw zce przyczyni si take wyszy o4,6% odprzyjtego dokalkulacji dochodw
redni kurs rynkowy euro. Wporwnaniu do2013 r. dochody byy wysze o20,7%.
Zgodnie zuregulowaniami unijnymi 25% opat celnych torodki pastwa czonkowskiego, a75%
torodki odprowadzane dobudetu unii europejskiej. W2014 r. wpata dobudetu unii europej-
skiej ztytuu udziau wopatach celnych wyniosa 1.736,6mln z.

109 Dane wedug Sprawozdania ostanie mienia Skarbu Pastwa nadzie 31grudnia 2013 r. Ministerstwo Skarbu Pastwa,
str. 71-76, Warszawa 2014.
110 efektywna stawka celna liczona jako iloraz wartoci ca taryfowego dowartoci importu rzeczowego (w zotych)
wyraony wprocentach.

94
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

opaty, grzywny, odsetki iinne dochody niepodatkowe

Dochody zopat, grzywien, odsetek iinnych dochodw niepodatkowych wyniosy 18.149,5mlnz

ibyy nisze odzaplanowanych wustawie budetowej o281,8mln z, tj.o1,5,%. Wporwnaniu
do2013 r. dochody ztego tytuu byy nisze o1.281,8mln z, tj.o6,6%.
W 2014 r. 80,5% dochodw zopat, grzywien, odsetek iinnych dochodw niepodatkowych zostao
zrealizowanych wsiedmiu czciach:
Budety wojewodw 2.958,9mln z,
Obsuga dugu krajowego 2.539,9mln z,
Sdy powszechne 2.215,3mln z,
Rozwj wsi 2.008,4mln z,
rodowisko 1.868,3mln z,
Urzd Komunikacji Elektronicznej 1.864,3mln z,
Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe 1.158,1mln z.
Nalenoci z tytuu opat, grzywien, odsetek i innych dochodw niepodatkowych pozostae
dozapaty wyniosy 16.598,9mln z, wtym zalegoci 15.761,8mln z. Wstosunku dostanu nakoniec
2013 r. nalenoci wzrosy o28,2%, azalegoci o29,1%. Zalegoci stanowiy 27,4% oglnej kwoty
zalegoci budetu pastwa (57.460,1mln z). Najwiksze zalegoci wystpiy wczciach Budety
wojewodw (8.860,2 mln z), Obsuga zaduenia zagranicznego (2.198,5 mln z), Budet, finanse
publiczne iinstytucje finansowe (2.061,5mln z) oraz Kultura fizyczna (736,4mln z).

tabela 23. opaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe w wybranych dziaach w latach
2011-2014
2011 2012 2013 2014
6:5 6:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
Opaty, grzywny, odsetki i inne
dochody niepodatkowe, w tym 15.641,3 16.348,0 19.431,3 18.431,3 18.149,5 98,5 93,4
w dziale:
Gospodarka mieszkaniowa 3.841,4 3.130,3 3.316,3 2.832,5 3.572,4 126,1 107,7
Obsuga dugu publicznego 1.593,4 3.403,4 3.268,7 1.590,8 2.607,4 163,9 79,8
Wymiar sprawiedliwoci 2.214,5 2.222,5 2.290,2 2.238,3 2.284,1 102,0 99,7
Administracja publiczna 2.112,2 2.409,5 2.219,5 2.175,1 2.194,0 100,9 98,9
Transport i czno 810,2 790,1 1.820,4 3.426,2 2.090,1 61,0 114,8
Gospodarka komunalna
i ochrona rodowiska 376,7 384,5 1.520,6 1.872,0 944,2 50,4 62,1
Lenictwo 17,2 11,8 17,4 808,6 810,3 100,2 4.647,4
Dochody od osb prawnych,
od osb fizycznych i od innych
jednostek nieposiadajcych
osobowoci prawnej
oraz wydatki zwizane
z ich poborem 1.468,5 953,9 818,8 811,5 754,5 93,0 92,1

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Dochody wdziale Gospodarka mieszkaniowa byy wysze ni w2013 r. o256,1mln z, tj.o7,7%.

Byy one rwnie wysze odzaplanowanych wustawie budetowej o26,1%. Zrealizowane wczci
Rozwj wsi wpaty odagencji Nieruchomoci rolnych nadwyki rodkw pieninych zgospodaro-

95
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

wania mieniem Zasobu Wasnoci rolnej Skarbu Pastwa wyniosy 1.956,1mln z ibyy wysze ni
w2013 r. o13,1%. Dochody ztego tytuu byy wysze odplanowanych o29,6%. Dochody wczci
Budety wojewodw wyniosy 1.492,9mln z idotyczyy gwnie dochodw ztytuu realizacji zada
zlecanych jednostkom samorzdu terytorialnego zgospodarowania gruntami inieruchomociami
Skarbu Pastwa (1.488,7mln z). Najwiksze dochody, 402,4mln z zrealizowano wwojewdztwie
mazowieckim. Zalegoci w tym dziale wyniosy 753,5 mln z i dotyczyy gwnie, podobnie jak
wlatach poprzednich, dochodw ztytuu realizacji zada zlecanych jednostkom samorzdu teryto-
rialnego zgospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa (728,3mln z).
Dochody w dziale Obsuga dugu publicznego w czci Obsuga dugu krajowego wyniosy
2.539,9mlnz, tj.164,2% planu. Prawie cao uzyskanych dochodw (99,1%), tj.2.517,5mln z sta-
nowiy wpywy uzyskane wzwizku zesprzeda skarbowych papierw wartociowych. Byy one
wysze odplanowanych o989,0mln z. Przekroczenie planu dochodw wynikao zpremii realizo-
wanych przy sprzeday obligacji skarbowych pocenie wyszej odich wartoci nominalnej. Wysza
bya rwnie (o 24,9%) odzakadanej, sprzeda obligacji skarbowych, odktrej planowano uzyska
dochody. Zrealizowane dochody byy nisze odwykonania 2013 r. o19,8%, gwnie wwyniku reali-
zacji niszych o616,5mln z dochodw ztytuu odsetek ipremii odobligacji skarbowych, pomimo
wikszej sprzeday obligacji wstosunku doroku poprzedniego. Byo togwnie spowodowane
odmiennym ksztatowaniem si rentownoci skarbowych papierw wartociowych wporwnaniu
dooprocentowania obligacji wdanym okresie oraz niszym rednim oprocentowaniem obligacji
skarbowych. Dochody wdziale Obsuga dugu publicznego wczci Obsuga zaduenia zagranicz-
nego wyniosy 67,4mln z ibyy wysze odzaplanowanych wustawie budetowej o53,4%. Przekro-
czenie planowanych dochodw wynikao zwyszych odprognozowanych o15,0mln z odsetek
odrodkw zgromadzonych narachunkach walutowych Ministra finansw, atake realizacji nie-
ujtych wplanie dochodw ztytuu premii ponad warto nominaln obligacji, uzyskanej przy ich
emisji zagranic.
Dochody wdziale Wymiar sprawiedliwoci wyniosy 2.284,1mln z, tj.102,0% planu. Wporwna-
niu do dochodw wykonanych w 2013 r. zmniejszyy si o 0,3%. Dochody zostay zrealizowane
gwnie wczci Sdy powszechne (2.215,3mln z) zwpyww ztytuu rnych opat sdowych
1.737,8mln z oraz grzywien, mandatw iinnych kar pieninych odludnoci 360,0mln z. Zalego-
ci nakoniec 2014 r. wyniosy 630,8mln z iwzrosy wstosunku do2013 r. o59,5mln z, tj.o10,4%.
Zalegoci dotyczyy gwnie grzywien, mandatw iinnych kar pieninych naoonych naosoby
fizyczne przez sdy.
Dochody w dziale Administracja publiczna zrealizowano w wysokoci 2.194,0 mln z. Dochody
byy wysze od kwoty planowanej o 19,0 mln z, tj. o 0,9 %. W porwnaniu z 2013 r. byy nisze
o25,5mlnz, tj.o1,1%. Najwysze dochody zrealizowano wnastpujcych czciach budetu pa-
stwa:
Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe 810,5mln z, wtym zopat pobranych przez jed-
nostki budetowe wzwizku zprzejciem zada, ktre w2010 r. realizowane byy zrachunku
dochodw wasnych 505,0mln z,
Budety wojewodw 717,9mln z, wtym zgrzywien, mandatw ikar pieninych dla ludno-
ci 580,8mln z,
Sprawy zagraniczne iczonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej wUnii Europejskiej 241,3mln z, wtym
gwnie zopat konsularnych.
Na koniec 2014 r. zalegoci wyniosy 2.306,1mln z iw porwnaniu do2013 r. wzrosy o848,0mln z,
tj.o58,1%. Najwikszy wzrost zalegoci, o648,6mln z, tj.o112,4%, nastpi wrozdziale Urzdy skar-

96
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

bowe wczci Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe. Wynika on gwnie zniecignitych
nalenoci zasdzonych wyrokami sdowymi (w tym wyrokiem nakwot 495,3mln z) dotyczcymi
przepadku korzyci majtkowych narzecz Skarbu Pastwa ztytuu dziaalnoci przestpczej, takiej
jak nielegalny obrt paliwami, zomem. Znaczn pozycj stanowiy rwnie zalegoci zgrzywien,
mandatw ikar pieninych dla ludnoci wczci Budety wojewodw, ktre wyniosy 705,7mln z.
W dziale Transport iczno dochody wyniosy 2.090,1mln z iw stosunku dokwoty planowanej byy
nisze o1.336,1mln z, tj.o39,0%. Dochody wtym dziale byy wysze ni w2013 r. o269,7mlnz,
tj.o14,8%. Najwiksze dochody wwysokoci 1.864,3mln z zostay zrealizowane wczci Urzd
Komunikacji Elektronicznej, gwnie z tytuu opat za prawo do wykorzystywania czstotliwoci,
zadokonanie rezerwacji czstotliwoci, opaty telekomunikacyjnej oraz opat zaegzaminy iwyda-
nie wiadectw operatora urzdze telekomunikacyjnych. Przyczyn niewykonania planu docho-
dw wtym rdle byo nieprzeprowadzenie aukcji narezerwacj czstotliwoci zpasma 800 Mhz
i2,6 Ghz, zktrych planowano wpywy wwysokoci 1.800,0mln z. Dochody zgrzywien iinnych
kar pieninych odosb prawych iinnych jednostek organizacyjnych nakadanych przez inspekcj
transportu Drogowego wyniosy 37,9mln z, az grzywien iinnych kar pieninych odosb fizycz-
nych 25,3mln z.
Dochody wdziale Gospodarka komunalna iochrona rodowiska wyniosy 944,2mln z iw odniesie-
niu dokwoty zaplanowanej byy nisze o927,8mln z, tj.o49,6%. Wporwnaniu z2013 r. byy nisze
o576,4mln z, tj.o37,9%. Najwikszy udzia wdochodach stanowiy wpaty dokonywane przez fun-
dusze ochrony rodowiska igospodarki wodnej nadofinansowanie zada pastwowych jednostek
budetowych zzakresu ochrony rodowiska igospodarki wodnej (602,7mln z). W2014 r. uzyskano
rwnie dochody wkwocie 323,0mln z ztytuu sprzeday uprawnie doemisji gazw cieplarnia-
nych. Dochody tebyy o68,4% nisze odzaplanowanych, zuwagi nazmniejszenie przez Komisj
europejsk wolumenw uprawnie doemisji gazw cieplarnianych, mogcych zosta sprzedanych
naaukcji wlatach 20132020. Zamiast przewidzianych dosprzeday przez Polsk w2014 r. 55,5mln
uprawnie doemisji, sprzedano 13,3mln uprawnie, tj.24% zaplanowanej pierwotnie puli na2014 r.
i100% moliwej dosprzeday liczby uprawnie zgodnie zrozporzdzeniem Komisji (ue) nr176/2014
zdnia 25lutego 2014 r. zmieniajcym rozporzdzenie nr1031/2010111.
Dochody wdziale Lenictwo wyniosy 810,3mln z, tj.100,2% kwoty zaplanowanej. Najwiksz pozy-
cj stanowiy dochody wwysokoci 800,0mln z zrealizowane ztytuu wpaty Pastwowego Gospo-
darstwa lenego lasy Pastwowe, pozmianie w2014 r. ustawy zdnia 28wrzenia 1991 r. olasach112,
zgodnie z ktr, w 2014 r. i 2015 r. Pastwowe Gospodarstwo lene lasy Pastwowe dokonuje
wpaty dobudetu pastwa zkapitau (funduszu) wasnego wwysokoci 800,0mln z rocznie113.
W dziale Dochody odosb prawnych, odosb fizycznych iod innych jednostek nieposiadajcych oso-
bowoci prawnej oraz wydatki zwizane zich poborem wyniosy 754,6mln z ibyy nisze odkwoty
planowanej o45,4mln z, tj.o5,7%. Wporwnaniu do2013 r., dochody wtym dziale byy nisze
o 64,2 mln z, tj. o 7,8%. Najwysze dochody zostay zrealizowane w czci Podatki iinne wpaty
narzecz budetu pastwa 604,2 mln z, przede wszystkim z odsetek od nieterminowych wpat
ztytuu podatkw iopat. Wpywy ztytuu odsetek odnieterminowych wpat wyniosy 898,8mlnz
izostay pomniejszone oodsetki zanieterminowe rozliczenia zapacone przez organy podatkowe.

111 rozporzdzenie Komisji (ue) nr176/2014 zdnia 25lutego 2014 r. zmieniajce rozporzdzenie (ue) nr1031/2010
wszczeglnoci wcelu okrelenia wolumenw uprawnie doemisji gazw cieplarnianych, ktre maj zosta
sprzedane naaukcji wlatach 2013-2020 (Dz.u. l 56 z26.02.2014, s. 11).
112 Dz.u. z2014 r., poz.1153 zezm.
113 ustawa zdnia 24stycznia 2014 r. ozmianie ustawy olasach (Dz.u. z2014 r., poz.222).

97
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W2014 r. bya tokwota 295,4mln z, tj.o33,1mln z wysza ni w2013 r. Najbardziej wzrosy kwoty
odsetek wypaconych przez urzdy skarbowe za nieterminowe rozliczenia podatku dochodo-
wego odosb fizycznych. W2013 r. urzdy skarbowe wypaciy 18,1mln z ztego tytuu, w2014r.
107,9 mln z, co byo nastpstwem realizacji wyroku trybunau Konstytucyjnego z dnia 18 lipca
2013r. sygn. akt SK 18/09. organy podatkowe uchylay decyzje wzakresie ustalenia zobowizania
podatkowego wpodatku dochodowym odosb fizycznych ztytuu nieujawnionych rde docho-
dw.

rodki zunii europejskiej iinnych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej

W budecie pastwa ujmowane sdochody, niezaliczane dodochodw budetu rodkw europej-

skich, ztytuu refundacji zbudetu unii europejskiej oraz odpastw czonkowskich efta wydat-
kw poniesionych przez budet pastwa gwnie na realizacj projektw pomocy technicznej,
tj.dochody okrelone wart.111 pkt16 ustawy ofinansach publicznych.
Dochody budetu pastwa ze rodkw z ue i innych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej
w2014 r. wyniosy 1.529,9mln z, costanowio 92,5% prognozy zawartej wustawie budetowej.
Wporwnaniu do2013 r. byy wysze o0,4%.
rdem dochodw byy gwnie rodki pochodzce zrefundacji wydatkw poniesionych wramach
Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna oraz projektw pomocy technicznej innych programw
operacyjnych Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013. Zaplanowane wwysokoci 1.328,4mln z,
zostay zrealizowane wwysokoci 1.200,0mln z, tj.90,3% planu. Wramach 16 regionalnych progra-
mw operacyjnych Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013 dochody zostay zrealizowane wkwocie
311,7mln z, tj.83,4% planu, aProgramu Operacyjnego Kapita Ludzki 206,8mln z, tj.84,5% planu.
Dochody w ramach Wsplnej Polityki Rolnej wyniosy 207,5 mln z, tj. 100,9% prognozy. rodki
uzyskane z tytuu programw realizowanych w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego
2009-2014 iMechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014 wyniosy
15,9mlnz ibyy nisze ni zaoono o12,6mln z.

Dziaania narzecz penej egzekucji dochodw

Minister finansw identyfikowa obszary zagroone wystpowaniem nieprawidowoci iaktywizo-

wa podlege organy dokontroli obrotu towarami wraliwymi oraz wymierzenia nalenych podat-
kw. organy kontroli skarbowej oraz organy podatkowe koncentroway si, zgodnie zzaleceniami
Ministra finansw, nazwalczaniu oszustw wpodatku odtowarw iusug. obszarami szczeglnie
naraonymi nawystpowanie niekorzystnych zjawisk by obrt paliwami, wyrobami elektronicz-
nymi oraz metalami.
W 2014 r. urzdy kontroli skarbowej przeprowadziy 10.105 kontroli, a w 2013 r. 10.177. Kwoty
uszczuple wpodatkach wymierzone wdecyzjach pokontrolnych dyrektorw urzdw kontroli
skarbowej iwynikajce zkorekt deklaracji zoonych przez podatnikw wyniosy 10.602,3mln z
ibyy wysze ni w2013 r. o64,5%. Poprawia si skuteczno kontroli mierzona wysokoci usta-
le nalenoci budetowych na1.000 kontrolerw. Wskanik ten wynis 3.042,3mln z, podczas
gdy w2013 r. 1.844,6mln z. inspektorzy kontroli skarbowej wykryli 207,0tys. faktur dokumentuj-
cych fikcyjne transakcje ocznej wartoci 33,7 mld z. W2013 r. wykryto 154,6tys. faktur owarto-
ci transakcji znich wynikajcych nakwot 19,7 mld z. Kontrole podmiotw dokonujcych obrotu
paliwami ujawniy uszczuplenia wpodatku odtowarw iusug nakwot 2.460mln z, aw podatku
akcyzowym nakwot 392mln z.

98
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W 2014 r. urzdy skarbowe przeprowadziy 79.864 kontroli podatkowych, tj. o 19,8% mniej ni
w2013 r. io 32,2% mniej ni w2012 r. czstotliwo wykrywania nieprawidowoci wtrakcie kon-
troli wyniosa 77,0% iw porwnaniu z2013 r. wzrosa o6,5 punktu procentowego. organy podat-
kowe ujawniy uszczuplenia nakwot 4.042,2mln z, tj.wysz ni w2013 r. o62,6%. urzdy skar-
bowe przeprowadziy take 3.345,9tys. czynnoci sprawdzajcych, tj.o81,4tys. mniej ni w2013 r.
ujawniona wtrakcie tych czynnoci kwota uszczuple wyniosa 818,2mln z iw porwnaniu z2013r.
wzrosa o1,0%.
Wysza, ni w2013 r., bya czstotliwo wykrywania nieprawidowoci przez Sub celn. relacja
liczby kontroli podatkowych, wktrych stwierdzono nieprawidowoci doliczby przeprowadzonych
kontroli wyniosa 78,5% ibya wysza o10,5 punktu procentowego ni w2013 r. Zmian czstotli-
wo wykrywania nieprawidowoci osignito przy duo niszej liczbie przeprowadzonych kontroli.
Suba celna przeprowadzia 1.163 kontroli podatkowych, cow porwnaniu z2013 r. (1.374) ozna-
cza spadek o15,4%. W2013 r. liczba kontroli przeprowadzonych przez Sub celn zmniejszya si
o4,3%. Kwota ustale dokonanych wtrakcie kontroli podatkowych icelnych, przeprowadzonych
przez Sub celn w2014 r., wyniosa 1.048,0mln z iw porwnaniu do2013 r. wzrosa o72,4%.
Znaczne kwoty ujawnionych przez suby podlege Ministrowi finansw uszczuple wpodatkach
oraz rosnca czstotliwo wykrywania nieprawidowoci wtrakcie kontroli podatkowych wiad-
cz opoprawie doboru podmiotw dokontroli, ale take outrzymywaniu si znacznych rozmiarw
szarej strefy wgospodarce iwysokim ryzyku wystpowania oszustw podatkowych.
Minister finansw wykorzystywa wyniki analiz ipostpowa kontrolnych organw kontroli skarbo-
wej oraz organw podatkowych dooceny skutecznoci istniejcych rozwiza systemowych maj-
cych nacelu zwalczanie oszustw podatkowych oraz przeciwdziaanie unikaniu opodatkowania. Spo-
rzdzane byy rwnie analizy zagadnie stanowicych przedmiot interpretacji indywidualnych, prac
grup roboczych organizacji Wsppracy Gospodarczej irozwoju oraz unii europejskiej, atake ana-
lizy sygnaw zbiur Krajowej informacji Podatkowej. Wwyniku tych prac, wostatnich latach, Minister
finansw zainicjowa szereg zmian legislacyjnych zmierzajcych douszczelnienia systemu podat-
kowego.
Wedug analiz Ministerstwa finansw, korzystnie nagromadzenie dochodw wpyny zmiany prze-
pisw wprowadzone ustaw zdnia 26lipca 2013 r. ozmianie ustawy opodatku odtowarw iusug
oraz niektrych innych ustaw114. Zmiany weszy wycie 1padziernika 2013 r. ipolegay przede
wszystkim na:
rozszerzeniu zakresu stosowania mechanizmu odwrotnego obcienia na obrt niektrymi
wyrobami zestali imiedzi oraz nadodatkowe grupy towarw stanowicych odpady isurowce
wtrne,
wprowadzeniu instytucji odpowiedzialnoci podatkowej nabywcy zazobowizania podatkowe
wVat sprzedawcy wprzypadku dostaw takich towarw wraliwych, jak niektre wyroby sta-
lowe (nieobjte mechanizmem odwrotnego obcienia), paliwa izoto nieobrobione wymie-
nione wzaczniku nr13 dodanym doustawy,
likwidacji moliwoci kwartalnego rozliczania podatku Vat przez podatnikw dokonujcych
sprzeday towarw wraliwych wymienionych wzaczniku nr13.
W zwizku zpotwierdzeniem wystpowania znacznych nieprawidowoci, stwierdzonych wtrak-
cie dziaa kontrolnych, wrozliczaniu podatku Vat wobrocie paliwami, stal, metalami szlachet-
nymi ielektronik, Minister finansw przygotowa kolejne zmiany ustawy zdnia 11marca 2014 r.

114 Dz.u. z2013 r., poz.1027.

99
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

opodatku odtowarw iusug115 majce nacelu ograniczenie naduy. Zmiany od1lipca 2015 r.
polegaj midzy innymi narozszerzeniu katalogu towarw objtych mechanizmem odwrconego
obcienia owyroby zkategorii elektroniki takie jak tablety, notebooki, laptopy, telefony komr-
kowe, konsole dogier wideo.
istotnym problemem pozostawaa poprawa skutecznoci poboru podatku akcyzowego odwyro-
bw tytoniowych, zewzgldu nanasilenie si niekorzystnych dla budetu pastwa zjawisk wtym
obszarze. Dziaania Suby celnej ujawniy proceder unikania opodatkowania akcyz wyrobw tyto-
niowych polegajcy naudostpnianiu wmiejscach sprzeday detalicznej maszyn dowytwarzania
papierosw oraz wykorzystywanie cygar doprodukcji papierosw. Minister finansw podj dziaa-
nia legislacyjne wcelu ograniczenia tych zjawisk. Wprowadzone wustawie zdnia 6grudnia 2008r.116
o podatku akcyzowym zmiany obowizuj od 1 stycznia 2015 r. Wczeniej z inicjatywy Ministra
finansw, tj.od1stycznia 2013 r. oraz od1stycznia 2014 r., weszy wycie zmiany majce nacelu
ograniczenie zjawiska produkcji papierosw zsuszu tytoniowego bez odprowadzania podatku akcy-
zowego.
W zwizku zrozpoznanymi ryzykami wrozliczaniu podatku dochodowego, wtym przez podmioty
z udziaem kapitau zagranicznego, Minister finansw przygotowa zmiany legislacyjne majce
nacelu wyeliminowanie mechanizmw agresywnego planowania podatkowego117. Zmiany zmie-
rzajce doograniczenia zmniejszania si podstawy opodatkowania wpodatku dochodowym itrans-
feru dochodw poza polski system podatkowy byy spjne zrozwizaniami zalecanymi przez organy
unii europejskiej oraz organizacj Wsppracy Gospodarczej irozwoju. Wprowadzone lub zainicjo-
wane zmiany zmierzajce douszczelnienia systemu podatkowego, przeciwdziaania unikania opo-
datkowania dotyczyy midzy innymi:
opodatkowania dochodw zagranicznej spki kontrolowanej przez polskich podatnikw
zmiany weszy wycie oddnia 1stycznia 2015 r.,
przygotowania projektu ustawy o zmianie ustawy ordynacja podatkowaoraz niektrych innych
ustaw przewidujcego wprowadzenie przepisw wzakresie klauzuli przeciwko unikaniu opo-
datkowania,
opodatkowania spki komandytowo-akcyjnej podatkiem dochodowym od osb prawnych
zmiany weszy wycie oddnia 1stycznia 2014 r.,
wprowadzania do umw o unikaniu podwjnego opodatkowania klauzul zapobiegajcych
wykorzystywaniu postanowie umownych lub ograniczajcych ich stosowanie wprzypadku
tworzenia sztucznych struktur lub przeprowadzania transakcji, wktrych gwnym celem jest
skorzystanie zpreferencji przyznawanych wtych umowach.
jednak Minister finansw wlatach 2012-2014 nie dysponowa skutecznymi narzdziami prawnymi
zapewniajcymi szczelno systemu podatkowego wtym obszarze.
W polskim systemie podatkowym nie ma klauzuli oglnej przeciwko unikaniu opodatkowania,
natomiast w wielu krajach rozwizania wprowadzajce tak klauzul funkcjonuj od wielu lat.
Klauzul wprowadziy midzy innymi: francja (1941, nowa wersja od2008), Niemcy (1977, nowa
wersja od2008), irlandia (1989), Szwecja (1980), Wielka Brytania (2013), australia (1936, nowa wersja
od1981), Belgia (nowa wersja od2012), Kanada (1988). Ponadto organy podatkowe oraz organy

115 Dz.u. z2011 r. Nr177, poz.1054 zezm.

116 Dz.u. z2014 r., poz.752 zezm.
117 informacja owynikach kontroli Nadzr organw podatkowych iorganw kontroli skarbowej nad prawidowoci
rozlicze zbudetem pastwa podmiotw zudziaem kapitau zagranicznego, Nrewid. 27/2015/P/14/013/KBf, NiK,
Warszawa kwiecie 2015 r.

100
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

kontroli skarbowej byy wlatach 20122014 niedostatecznie przygotowane doprowadzenia kon-

troli prawidowoci rozlicze zbudetem pastwa podmiotw zudziaem kapitau zagranicznego.
Przeprowadzono nieliczne kontrole majce nacelu weryfikacj legalnoci transferu dochodw poza
polski system podatkowy przez podmioty gospodarcze. Nazbyt ma liczb planowanych kontroli,
poza niewystarczajcym przygotowaniem organw podatkowych oraz organw kontroli skarbowej
doprowadzenia kontroli tych zagadnie, wpyw miay ograniczenia czasowe wynikajce zustawy
oswobodzie dziaalnoci gospodarczej oraz koncentrowanie si przez teorgany, zgodnie zzalece-
niami Ministra finansw, nazwalczaniu nieprawidowoci wpodatku odtowarw iusug.
Kolejnym obszarem wystpowania istotnych zagroe byo urzdzanie gier hazardowych. Skutecz-
no Suby celnej wzwalczaniu urzdzania zakadw wzajemnych bez zezwole zaporednictwem
sieci internet, w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 30 padziernika 2014 r., bya niska118. Nie zosta
tym samym osignity cel zaoony przy uchwalaniu ustawy o grach hazardowych. celem tym
bya gwnie ochrona obywateli rP przed uzalenieniem odgier hazardowych, wtym urzdzanych
wsieci internet. rodkiem, ktry mia doprowadzi dotego celu byo stworzenie warunkw praw-
nych doprowadzenia dziaalnoci wycznie dla podmiotw posiadajcych ustawowe zezwolenia
iwprowadzenie zakazu uczestnictwa wgrach hazardowych organizowanych wsieci bez zezwole-
nia. Pomimo wprowadzenia rozwiza prawnych umoliwiajcych zwalczanie zjawiska nielegalnego
urzdzania zakadw wzajemnych organy Suby celnej nie byy wstanie zapobiec nielegalnemu
urzdzaniu, oraz reklamowaniu zakadw wzajemnych zaporednictwem sieci internet wsytuacji,
gdy siedziby podmiotw urzdzajcych nielegalne zakady wzajemne oraz serwery wykorzystywane
doorganizowania tych zakadw wsieci internet znajdoway si poza granicami rP. funkcjonujce
instytucje prawne nie zapobiegaj organizowaniu zakadw wzajemnych zaporednictwem sieci
internet poza granicami rP iczerpaniu znacznych korzyci ztej dziaalnoci kosztem polskich przed-
sibiorcw dziaajcych woparciu owydane zezwolenia ikosztem budetu pastwa; uwarunkowa-
nia prawne iwymuszona przez nie metodologia zwalczania tego obszaru przestpczoci przyjta
przez Sub celn umoliwiaa skuteczny nadzr jedynie nad podmiotami organizujcymi zakady
wzajemne napodstawie udzielonych zezwole.
W latach 2011-2012 Suba celna nie prowadzia postpowa karnych skarbowych dotyczcych
uczestniczenia obywateli rP wnielegalnych zakadach wzajemnych. W2013 r. prowadzono jedno
takie postpowanie zakoczone wystawieniem mandatu w wysokoci jednego tysica zotych.
od2014 r. wzrasta skuteczno zwalczania zjawiska uczestnictwa obywateli rP wtych zakadach.

Nalenoci Skarbu Pastwa ztytuu zalegoci wewpatach dobudetu pastwa

Zalegoci z tytuu podatkw i innych nalenoci budetowych na koniec 2014 r. wyniosy

57.460,1mln z iw porwnaniu dostanu nakoniec 2013 r. zwikszyy si o25,1%. Zalegoci podat-
kowe stanowiy 71,5% zalegoci ogem budetu pastwa.

118 informacja o wynikach kontroli Egzekwowanie przepisw prawa wobec podmiotw prowadzcych dziaalno
wzakresie zakadw wzajemnych, Nrewid. 21/2015/i/14/001/KBf, NiK, Warszawa 2015 r.

101
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 24. Zalegoci budetu pastwa w latach 2011-2014 wedug stanu na 31 grudnia

2011 2012 2013 2014 2011 2014

5:4
Wyszczeglnienie Struktura
mln z
%
1 2 3 4 5 6 7 8
OGEM, z tytuu 32.872,6 38.237,3 45.925,0 57.460,1 125,1 100,0 100,0

Dochodw podatkowych, w tym: 22.915,2 27.100,1 33.111,6 41.103,5 124,1 69,7 71,5
VAT 12.352,8 15.298,3 19.824,2 27.769,4 140,1 37,6 48,3
akcyza 5.402,4 5.816,3 6.145,2 5.853,0 95,2 16,4 10,2
CIT 1.032,0 1.162,7 1.761,7 1.613,1 91,6 3,1 2,8
PIT 4.060,8 4.757,2 5.293,8 5.779,1 109,2 12,4 10,1
Pozostaych dochodw, w tym: 9.957,4 11.137,2 12.813,4 16.356,6 127,7 30,3 28,5
realizacja zada zlecanych
jednostkom samorzdu
terytorialnego 4.113,1 5.202,0 6.510,4 7.837,8 120,4 12,5 13,6
odsetki i opaty
od udzielonych poyczek
i kredytw zagranicznych
oraz od rachunkw specjalnych 1.870,4 1.775,7 1.802,3 2.188,0 121,4 5,7 3,8
grzywny, mandaty, inne kary
pienine od osb fizycznych 1.018,1 1.021,6 1.056,8 1.156,0 109,4 3,1 2,0
wpywy z tytuu porcze
i gwarancji 806,5 728,9 496,5 497,1 100,1 2,5 0,9
co 489,1 442,0 412,1 323,8 78,6 1,5 0,6
grzywny, mandaty, inne
kary pienine od osb
prawnych i innych jednostek
organizacyjnych 122,9 205,5 269,8 290,8 107,8 0,4 0,5

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Kolejny rok zrzdu nastpi znaczny wzrost zalegoci podatkowych. W2011 r. zalegoci podat-
kowe wzrosy o 11,4%, w 2012 r. o 18,3%, w 2013 r. o 22,2%, natomiast w 2014 r. o 24,1%.
Nakoniec 2014 r. stan zalegoci podatkowych wynis 41.103,5mln z iby wyszy ni nakoniec
2013 r. o7.991,9mln z. Najbardziej, o 40,1%, wzrosy zalegoci wpodatku odtowarw iusug,
tj.o7.945,2mln z.
Wzrosa liczba dunikw posiadajcych zalegoci podatkowe powyej jednego miliona zotych.
Nakoniec 2014 r. byo ich 8.154, tj.o17,8% wicej ni nakoniec 2013 r. Zalegoci najwikszych du-
nikw wyniosy 31.129,5mln z ibyy wysze ni wroku poprzednim o29,9%. Stanowiy one 75,7%
zalegoci podatkowych ogem.
Zalegoci podatkowe biece, zaewidencjonowane w urzdach skarbowych, wzrosy o 28,6%
iwedug stanu nadzie 31grudnia 2014 r. wyniosy 12.297,8mln z. W2013 r. zalegoci podatkowe
biece wurzdach skarbowych wzrosy o29,8%.
Zobowizania wynikajce zdecyzji wymiarowych, ujtych wewidencji urzdw skarbowych, pokon-
trolach urzdw kontroli skarbowych oraz urzdw skarbowych wyniosy 8.047,5mln z iwzrosy
o48,4%. Najbardziej zwikszyy si kwoty zobowiza wynikajce zdecyzji wymiarowych dyrekto-
rw urzdw kontroli skarbowej wVat o3.143,9mln z, tj.o96,9%.

102
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W 2014 r., podobnie jak wlatach 2012-2013, pogorszya si skuteczno poboru podatkw. obniya
si cigalno przez urzdy skarbowe wpyww biecych oraz zalegoci podatkowych zlat ubie-
gych. Wskanik realizacji podatkw, liczony jako relacja wpyww biecych pomniejszonych onad-
paty wymagalne donalenoci powstaych wokresie biecym wurzdach skarbowych wynis
96,0% iuleg pogorszeniu wporwnaniu zosignitym wpoprzednim roku o0,6 punktu procento-
wego, cobyo wynikiem wzrostu zalegoci biecych. W2013 r. wskanik ten, wzgldem osigni-
tego w2012 r., obniy si o0,7 punktu procentowego. Wskanik realizacji zalegoci zlat ubiegych,
liczony jako relacja wpyww dosumy zalegoci zlat ubiegych, wynis 8,7% iby o4,0 punkty pro-
centowe niszy ni w2013 r. Pogorszenie wskanika nastpio wpodatku dochodowym odosb
prawnych o7,7 punktu procentowego, podatku odtowarw iusug o4,5 punktu procentowego,
awpodatku dochodowym odosb fizycznych o1,8 punktu procentowego. Pogorszenie si realizacji
wskanika byo wynikiem zmniejszenia si, wporwnaniu zpoprzednim rokiem, wpyww napoczet
zalegoci zlat ubiegych przy jednoczesnym wzrocie tych zalegoci.
Nalenoci podatkowe ogem wyniosy 45.001,9 mln z i w porwnaniu do 2013 r. wzrosy
o9.406,0mln z, tj.o26,4%, w2013 r. wzrosy o20,4%. Najwikszy udzia wnalenociach podat-
kowych stanowiy nalenoci w podatku od towarw i usug 66,1%. W 2012 r. byo to 55,5%,
a w 2013 r. 58,9%. Nalenoci podatkowe objte rnymi postpowaniami ograniczajcymi lub
uniemoliwiajcymi ich cignicie, w szczeglnoci w postpowaniach ugodowych, ukado-
wych, upadociowych, egzekucji sdowej, patne w ratach i z odroczonym terminem patnoci
oraz objte wstrzymaniem wykonania decyzji ostatecznej, nakoniec 2014 r. wyniosy 6.209,0mln z
(wzrosy o4,1%) istanowiy 13,8% nalenoci podatkowych ogem. Nalenoci podatkowe wyni-
kajce z decyzji nieostatecznych z nadanym rygorem natychmiastowej wykonalnoci wyniosy
1.485,9mlnz (wzrosy o16,7%) istanowiy 3,3% nalenoci podatkowych ogem.
W 2014 r. urzdy skarbowe osigny wyszy wskanik skutecznoci egzekucji, mierzony relacj
kwoty wyegzekwowanych zalegoci podatkowych dokwoty zalegoci objtych tytuami wykonaw-
czymi, ktry wynis 25,3% iby o2,3 punktu procentowego wyszy ni w2013 r. Zmiana wartoci
wskanika nastpia wwyniku wyegzekwowania niszej, ni w2013 r., o86,0mln z kwoty zalegoci
wtrybie administracyjnego postpowania egzekucyjnego (o 2,9%), przy mniejszej o1.519,9mlnz
kwocie zalegoci objtej tytuami wykonawczymi (o 11,1%).
Nieznacznie pogorszya si skuteczno egzekucji zalegoci podatkowych prowadzonej przez izby
celne. Wskanik skutecznoci egzekucji zmniejszy si z9,2% w2013 r. do9,0% w2014 r. Kwota zale-
goci podatkowych objta tytuami wykonawczymi zmniejszya z1.244,9mln z do1.198,3mln z,
tj.o3,7%, akwota wyegzekwowanych zalegoci z114,7mln z do107,7mln z, tj.o6,1%.
Zalegoci podatkowe majce ponad pi lat, ewidencjonowane wurzdach skarbowych, wedug
stanu nakoniec 2014 r., wyniosy 9.865,4mln z istanowiy 28,1% zalegoci ogem. Wporwnaniu
zestanem nakoniec 2013 r. wzrosy o22,6%.
Zalegoci podatkowe odpisane z powodu przedawnienia wyniosy 1.675,2mln z ibyy wysze
wporwnaniu doodpisanych w2013 r. o15,3mln z, tj.o0,9%. Najbardziej wzrosy kwoty odpisa-
nych zalegoci przez izby celne wpodatku akcyzowym, tj.o69,8%. Natomiast zmniejszeniu o16,4%
ulega kwota przedawnionych zalegoci wurzdach skarbowych.
Zalegoci wcach wyniosy nakoniec 2014 r. 323,8mln z iw porwnaniu do2013 r. zmniejszyy
si o21,4%. Nazmniejszenie zalegoci wpyw miao odpisanie nalenoci ztytuu przedawnie.
W2014 r. kwota nalenoci odpisanych ztytuu przedawnie wyniosa 82,1mln z, iw porwnaniu
do2013 wzrosa o116,1%. Gwnym powodem przedawnie nalenoci celnych by brak majtku
dunikw, zktrego moliwe byoby przeprowadzenie skutecznego postpowania egzekucyjnego

103
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

lub unikanie egzekucji poprzez ukrywanie majtku. Wskanik skutecznoci egzekucji zwikszy si
z4,8% w2013 r. do9,6% w2014 r. Kwota zalegoci objta tytuami wykonawczymi zmniejszya
z75,7mln z w2013r. do53,0mln z w2014 r., tj.o30,0%, akwota wyegzekwowanych zalegoci
wzrosa z3,6mln z w2013 r. do5,1mln z w2014 r., tj.o40,3%.
Drugi rok zrzdu nie zosta osignity zakadany poziom relacji wpyww ztytuu nalenoci stano-
wicych dochd budetu pastwa donalenoci budetowych. Miernik taki zosta przyjty wPlanie
dziaalnoci Ministra Finansw na2014 r. dopomiaru stopnia realizacji przez jednostki podlege jed-
nego znajwaniejszych celw, jakim byo zapewnienie dochodw dla budetu pastwa ztytuu
podatkw, ce inalenoci niepodatkowych. Miernik planowany doosignicia wwysokoci 92,5%,
zosta zrealizowany napoziomie 91,6%, cobyo wynikiem wzrostu niezapaconych przez podatni-
kw nalenoci podatkowych.
jednostki podlege Ministrowi finansw w2014 r. zrealizoway dochody podatkowe brutto119 ico
nakwot 298,8 mld z, tj.wysz o5,8% ni wroku 2013. Nafunkcjonowanie urzdw iizb skar-
bowych, urzdw kontroli skarbowej, Suby celnej oraz Ministerstwa finansw wydatkowano
5.956,9mln z120, tj.wicej ni w2013 r. i2012 r. odpowiednio o0,3% io 1,1%. Wroku 2014 wydatki
na sfinansowanie dziaalnoci tych jednostek stanowiy 1,99% zrealizowanych przez ten aparat
dochodw brutto, wskanik ten obniy si (o 0,11 punktu procentowego) wporwnaniu do2013r.,
wktrym nasfinansowanie dziaalnoci urzdw iizb skarbowych, urzdw kontroli skarbowej,
Suby celnej oraz Ministerstwa finansw wydatkowano 2,10% zrealizowanych przez ten aparat
dochodw (w 2012 r. 2,05%).

2.1.2. Dochody budetu rodkw europejskich

Wyodrbniony wramach budetu pastwa budet rodkw europejskich121 obejmowa dochody

iwydatki ztytuu realizacji programw Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013, Wsplnej Polityki
Rolnej, Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa iNadbrzenych Obsza-
rw Rybackich (PO Ryby), Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy, Norweskiego Mechanizmu
Finansowego 2009-2014, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Programu Gospodarczego 2009-
2014. Wlatach 2011-2014 dochody zrealizowane zostay wwysokoci 251.455,7mln z ipozwa-
lay nasfinansowanie 96,2% poniesionych wtym okresie wydatkw budetu rodkw europejskich
(261.416,8mln z).

119 obliczono jako sum dochodw zpodatkw porednich, wpyww zPit icit (bez kwoty podatku dochodowego
odosb fizycznych przekazywanego przez urzdy skarbowe narzecz organizacji poytku publicznego), podatku
odkopalin oraz podatkw zniesionych.
120 tj.wydatki czci Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe wrozdziaach Urzdy skarbowe, Urzdy kontroli
skarbowej, Izby skarbowe, Izby celne i urzdy celne, Egzekucja administracyjna nalenoci pieninych, Urzdy
naczelnych i centralnych organw administracji rzdowej, Pozostaa dziaalno (do oblicze przyjto 100%
wydatkw wwymienionych rozdziaach zewzgldu nabrak moliwoci wyodrbnienia wydatkw zwizanych
zpoborem podatkw ice).
121 Budet rodkw europejskich zosta wyodrbniony wramach budetu pastwa w2010 r.

104
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 25. Dochody, wydatki i udzia dochodw w finansowaniu wydatkw budetu rodkw
europejskich w latach 2011-2014
2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie
mln z
Dochody budetu rodkw
europejskich 48.590,6 64.655,3 70.121,4 68.088,4
Wydatki budetu rodkw
europejskich 60.829,7 68.309,0 63.872,4 68.405,7
Udzia dochodw
w finansowaniu wydatkw (%) 79,9 94,7 109,8 99,5

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Najwysze tempo wzrostu dochodw wystpio w 2012 r. (33,1%). uzyskane w 2014 r. dochody
budetu rodkw europejskich byy o 2,9% nisze ni w 2013 r. i o 5,3% wysze w porwnaniu
doroku 2012. Wlatach 2011-2012 oraz wroku 2014 dochody byy nisze odwydatkw budetu rod-
kw europejskich odpowiednio o20,1%, 5,4% i0,5%. Natomiast wroku 2013 dochody byy wysze
odwydatkw ponoszonych wramach budetu rodkw europejskich o6.249,0mln z, tj.o9,8%.
Stopie finansowania wydatkw rodkami stanowicymi dochody budetu rodkw europejskich
nie wynika wprost zrelacji pomidzy wielkoci wpyww zbudetu ue izrealizowanych wydatkw.
rodki europejskie staj si dochodami budetu rodkw europejskich poich przekazaniu narachu-
nek dochodw czci Dochody budetu rodkw europejskich. Biorc pod uwag fakt, i to Mini-
ster finansw decyduje oich przeznaczeniu, cz rodkw faktycznie ju przekazanych przez Ke
doPolski nie stanowi dochodw budetu rodkw europejskich. Nakoniec 2014 r. kwota tych rod-
kw przekraczaa 4 mld euro. Nie ma wic bezporedniej korelacji pomidzy wielkoci rodkw uzy-
skanych zue iwielkoci dochodw budetu rodkw europejskich. Dokoca 2014 r. Minister finan-
sw nie wypracowa propozycji ustawowych, ani te regulacji wewntrznych, okrelajcych tryb
iterminy przekazywania rodkw pochodzcych zbudetu unii europejskiej iinnych rde zagra-
nicznych nadochody budetu rodkw europejskich, oco Najwysza izba Kontroli wnioskowaa
pokontrolach wykonania budetu pastwa wlatach ubiegych. Wprowadzony w2013 r. mechanizm
konsolidacji rodkw europejskich spowodowa przekazywanie rodkw zrachunkw programo-
wych dobudetu pastwa. jednak Minister finansw nadal nabieco podejmowa decyzje, kiedy
ijaka cz rodkw zostanie przewalutowana iprzekazana nadochody budetu rodkw europej-
skich. Praktyka taka pozwalaa nadowolne ksztatowanie wielkoci zrealizowanych dochodw, atym
samym wyniku budetu rodkw europejskich. Zwyjanie Ministerstwa finansw wynika, e Mini-
ster finansw definiuje dugookresowe cele kierujc si nadrzdn zasad zapewnienia pynnego
finansowania programw operacyjnych.

105
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 26. Dochody budetu rodkw europejskich w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie
mln z
OGEM, z tego: 48.590,6 64.655,3 70.121,4 68.088,4
Krajowe Programy Operacyjne Narodowej
Strategii Spjnoci 2007-2013 20.162,9 34.732,6 34.283,3 37.342,3
Regionalne Programy Operacyjne
Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013 10.786,6 10.047,6 13.464,8 9.153,7
Granty Europejskiego Funduszu
Spoecznego 0,7 0,0 0,5 0,6
PO Zrwnowaony Rozwj Sektora
Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw
Rybackich 251,1 291,5 581,3 528,9
Wsplna Polityka Rolna 17.372,5 19.446,0 21.519,8 20.481,7
Szwajcarsko-Polski Program Wsppracy 16,9 137,6 191,4 282,7
Norweski Mechanizm Finansowy
i Mechanizm Finansowy Europejskiego
Programu Gospodarczego 2009-2014 80,2 298,5

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

W strukturze dochodw budetu rodkw europejskich wlatach 2011-2014 dominujc pozycj

stanowiy dochody ztytuu realizacji programw Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013 (ponad
67%) iWsplnej Polityki Rolnej (ponad 31%). Wramach Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013 naj-
wysze czne dochody zaokres czterech lat zrealizowano ztytuu Programu Operacyjnego Infra-
struktura irodowisko (73.050,6mln z), Regionalnych Programw Operacyjnych (43.452,7mln z), Pro-
gramu Operacyjnego Kapita Ludzki (24.492,4mln z) oraz Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospo-
darka (22.814,4mln z). Womawianym okresie nadochody zerodkw Wsplnej Polityki Rolnej prze-
kazano 78.820,0mln z.
W ustawie budetowej narok 2014 zaplanowano dochody budetu rodkw europejskich wkwocie
77.957,1mln z, wtym 23.734,6mln z ztytuu realizacji zada wramach Wsplnej Polityki Rolnej.
Zrealizowane w2014 r. dochody wyniosy 68.088,4mln z (w tym w ramach WPr 20.481,7 mln z)
istanowiy 87,3% kwoty planowanej i97,1% wykonania 2013 r.
tabela 27. Dochody budetu rodkw europejskich w latach 2013-2014
2013 2014
4:2 4:3
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6
OGEM, w tym: 70.121,4 77.957,1 68.088,4 97,1 87,3
Programy Narodowej Strategii Spjnoci
47.748,6 51.411,7 46.496,6 97,4 90,4
2007-2013, w tym:
Program Operacyjny Infrastruktura
17.606,8 24.427,6 21.243,5 120,7 87,0
i rodowisko
Program Operacyjny Innowacyjna
7.667,8 7.217,0 7.258,6 94,7 100,6
Gospodarka
Program Operacyjny Kapita Ludzki 7.312,2 7.875,5 6.856,7 93,8 87,1
Program Operacyjny Rozwj Polski
1.696,5 1.780,2 1.983,4 116,9 111,4
Wschodniej
Regionalne Programy Operacyjne (RPO), 13.464,8 10.110,5 9.153,7 68,0 90,5
w tym:
Dolnolskie 1.075,6 827,1 771,0 71,7 93,2

106
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

2013 2014
4:2 4:3
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6
Kujawsko-Pomorskie 681,1 846,5 615,2 90,3 72,7
Lubelskie 946,1 664,4 627,4 66,3 94,4
Lubuskie 295,3 249,2 173,9 58,9 69,8
dzkie 870,2 391,3 430,7 49,5 110,1
Maopolskie 1.074,1 544,6 467,4 43,5 85,8
Mazowieckie 1.356,1 1.133,8 1.150,5 84,8 101,5
Opolskie 372,6 247,8 256,1 68,7 103,3
Podkarpackie 921,4 725,7 676,2 73,4 93,2
Podlaskie 385,0 487,4 467,1 121,3 95,8
Pomorskie 699,4 471,1 374,5 53,5 79,5
lskie 1.565,9 1.260,1 1.175,1 75,0 93,3
witokrzyskie 731,7 507,4 377,2 51,6 74,3
Warmisko-mazurskie 820,1 699,2 752,0 91,7 107,6
Wielkopolskie 1.036,0 451,7 338,3 32,7 74,9
Zachodniopomorskie 634,2 602,9 501,2 79,0 83,1
Program Operacyjny Zrwnowaony Rozwj
Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych
Obszarw Rybackich (PO Ryby) 581,3 547,0 528,9 91,0 96,7
Perspektywa Finansowa 2014-2020 1.127,6 x x
Wsplna Polityka Rolna (WPR), w tym: 21.519,8 23.734,6 20.481,7 95,2 86,3
Program Rozwoju Obszarw Wiejskich
(PROW) 200720131 7.784,7 8.942,8 6.633,9 85,2 74,2
1
Bez dochodw dotyczcych finansowania wyprzedzajcego ProW 2007-2013 (240,8 mln z).
rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

W 2014 r. dochody ztytuu refundacji wydatkw naprogramy realizowane wramach Narodowej Stra-
tegii Spjnoci zostay wykonane wkwocie 46.496,6mln z, tj.w90,4%. Nisze odplanu byo zarwno
wykonanie dochodw ztytuu krajowych programw operacyjnych (o 3.958,0mln z, tj.o9,6%),
jak iregionalnych programw operacyjnych (o 956,7mln z, tj.o9,5%). Wskanik wykonania planu
dochodw dla regionalnych programw operacyjnych ksztatowa si od72,7% dla RPO Wojewdz-
twa Kujawsko-Pomorskiego do110,1% dla RPO Wojewdztwa dzkiego.
Dochody ztytuu POZrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa iNadbrzenych Obszarw Rybac-
kich wyniosy 528,9mln z, tj.96,7% planu. Poniej prognozy zrealizowano dochody ztytuu Szwaj-
carsko-Polskiego Programu Wsppracy (o 130,8mln z, tj.o31,6%) oraz Norweskiego Mechanizmu
Finansowego 2009-2014 iMechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014
(o 424,4mln z, tj.o58,7%).
W zwizku zrealizacj zada wramach Wsplnej Polityki Rolnej nadochody wpyno 20.481,7mlnz
(w tym 363,4mln z dotyczcych PROW 2014-2020), tj.o13,7% poniej planu io 4,8% poniej wyko-
nania 2013 r. (21.519,8mln z). Naniezrealizowanie planu dochodw dotyczcych WPR wpyno
nisze o3.114,5mln z (o 13,3%) wykonanie dochodw ztytuu refundacji wydatkw otrzymanych
zbudetu ue oraz nisze o138,3mln z, tj.o36,5% dochody ztytuu refundacji finansowania wyprze-
dzajcego PROW 2007-2013.
Ministerstwo finansw wskazao, e zuwagi narefundacyjny charakter dochodw budetu rod-
kw europejskich ztytuu WPr ich wysoko jest cile uzaleniona odzrealizowanych wdanym roku
wydatkw, ktre podobnie jak dochody, zostay w2014 r. wykonane napoziomie niszym odpla-

107
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

nowanego. Nisza refundacja finansowania wyprzedzajcego PROW 2007-2013 wynikaa gwnie

zniszej odplanowanej realizacji PROW zarwno w2014 r., jak iw ostatnim kwartale 2013 r.122, jak
rwnie zespecyfiki zada realizowanych wramach tego programu, bowiem refundacja wydatkw
poniesionych wroku n nie zawsze dokonywana jest wtym samym roku, comoe znaczco wpy-
n napoziom zrealizowanych dochodw.
Na 2014 r. przewidziane zostay dochody ztytuu rodkw uzyskanych wramach nowej perspek-
tywy finansowej 2014-2020 wwysokoci 1.127,5mln z. Dokoca 2014 r. narachunki programowe
wNBP wramach Polityki Spjnoci iWsplnej Polityki Rybackiej wpyny zaliczki wcznej kwocie
245,7mlneuro, zczego 52,1mln euro stanowiy zaliczki zEuropejskiego Funduszu Pomocy Najbar-
dziej Potrzebujcym. rodki tenie zostay przekazane w2014 r. narachunek dochodw budetu
rodkw europejskich, wzwizku zczym nie wykonano planu dochodw ztego tytuu. Minister-
stwo finansw wyjanio, e naetapie powstawania projektu ustawy budetowej na2014 r. zaka-
dano, ewszystkie nowe programy operacyjne wramach perspektywy finansowej 2014-2020 bd
zatwierdzone i uruchomione w poowie 2014 roku, a otrzymana z Komisji europejskiej zaliczka
wramach przyjtych programw operacyjnych zostanie przeznaczona nasfinansowanie pierwszych
wydatkw wramach nowej perspektywy finansowej. Poniewa programy tezostay zatwierdzone
przez Ke dopiero zkocem 2014 r. nie byo koniecznoci dokonywania patnoci wramach Perspek-
tywy finansowej 2014-2020, atym samym uruchamiania rodkw budetowych.

2.2. Wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

Wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wyniosy 380.925,2mln z.
Ponad 50% wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich zostao wyko-
nanych wczterech dziaach iw dziewiciu rozdziaach klasyfikacji budetowej.
Ponad 40% wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich stanowiy
transfery doinnych jednostek sektora finansw publicznych.

W ustawie budetowej narok 2014 ustalono limit wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw
europejskich nakwot 403.636,2mln z. Wykonane wydatki wyniosy 380.925,2mln z istanowiy
96,4% planu pozmianach (395.176,7mln z), wydatki budetu pastwa 96,1% planu pozmianach,
wydatki budetu rodkw europejskich 97,9% planu pozmianach.

2.2.1. Struktura wydatkw

Zrealizowane w 2014 r. wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich byy o 1,1%
nisze odwydatkw poniesionych rok wczeniej. Zmniejszenie towynikao zograniczenia wydat-
kw budetu pastwa o2,7%, podczas gdy wydatki rodkw europejskich wzrosy o7,1%.
W 2014 r., podobnie jak w latach poprzednich, znaczcy udzia w wydatkach budetu pastwa
ibudetu rodkw europejskich stanowiy transfery123 dojednostek sektora finansw publicznych.

122 Zgodnie zprzepisami ue refundacje ztytuu ProW przekazywane scztery razy wroku; refundacja zaostatni
kwarta 2013 r. wpyna wpierwszym kwartale 2014 r.
123 Dowydatkw transferowych zaliczono takie wydatki, ktre napodstawie klasyfikacji paragrafw oraz woparciu
o inne sprawozdania mona jednoznacznie okreli jako transfery do innych jednostek sektora finansw
publicznych.

108
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

udzia transferw wwydatkach ogem przekracza 40%, apo uwzgldnieniu transferw przekazy-
wanych zbudetu pastwa dofunduszu ubezpiecze Spoecznych zpominiciem rachunku wydat-
kw, udzia ten przekroczyby 43%. oznacza to, e niemal poowa rodkw zgromadzonych wbude-
cie pastwa ibudecie rodkw europejskich suya zasilaniu innych jednostek sektora finansw
publicznych wcelu realizacji zada publicznych. Poziom redystrybucji rodkw wewntrz sektora
zaporednictwem budetu pastwa, bdcy miar centralizacji finansw publicznych, by nadal
wysoki.
W 2014 r. wydatki byy realizowane w 151 czciach budetowych, w tym 16 wojewdztwach,
49samorzdowych kolegiach odwoawczych i11 sdach apelacyjnych. Dysponenci czci bude-
towych ustanowili bezporednio im podlegych dysponentw drugiego itrzeciego stopnia, przy
czym sami rwnie wykonywali rol dysponenta trzeciego stopnia wzakresie wydatkw wasnej
jednostki. Podobnie jak wroku poprzednim, najwiksza liczba jednostek organizacyjnych funk-
cjonowaa wramach czci Budet, finanse publiczne iinstytucje finansowe (451 jednostek), Sdy
powszechne (298 jednostek), Kultura iochrona dziedzictwa narodowego (317 jednostek), Sprawiedli-
wo (211 jednostek), Sprawy zagraniczne iczonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej wUnii Europejskiej
(161 jednostek) iObrona narodowa (102 jednostki). Nakoniec 2014 r. wadministracji rzdowej funk-
cjonowao 3.053 pastwowe jednostki budetowe.
W zaczniku nr2 doustawy budetowej wydatki budetu pastwa zostay przypisane doczci
budetowych wpodziale nadziay irozdziay klasyfikacji budetowej. Wydatki budetu rodkw
europejskich ujte wzaczniku nr4 doustawy budetowej, przypisane zostay doczci budeto-
wych, wpodziale nadziay iprogramy operacyjne.
Nie ulego zmianie zrnicowanie wielkoci wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw euro-
pejskich, przypisanych doposzczeglnych czci budetowych. Ponad 90% wydatkw zrealizo-
wano w 28 czciach (w tym w omiu wojewdztwach), a ponad 95% w 40 czciach (w tym
wpitnastu wojewdztwach). jednoczenie na97 czci przypado zaledwie 2% wydatkw ogem
budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich. Powysze dane wskazuj, e wykonanie wydat-
kw wokoo 2/3 czci budetowych wminimalnym stopniu wpywa naocen wykonania budetu.
W68 czciach wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich nie przekroczyy nawet
50mln z.

Wykres 16. Koncentracja wydatkw wczciach budetowych w2014 r.

100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
25 50 75 100 125 150
czci
skumulowane wartoci (w %)

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

109
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W 2014 r. wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich byy realizowane w33 dziaach
klasyfikacji budetowej. ich liczba nie ulega zmianie wporwnaniu do2013 r. charakterystyczn
cech struktury dziaowej jest koncentracja wikszoci wydatkw wzaledwie kilku dziaach. Blisko
poowa cznych wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich zostaa zrealizowana
wtrzech dziaach, tj.Rne rozliczenia, Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne oraz Obsuga dugu
publicznego. udzia tych dziaw wwydatkach ogem budetu pastwa ibudetu rodkw euro-
pejskich zmniejszy si z54,9% w2009 r. 124 do49,0% wroku 2014.
okoo 75% wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wykonano womiu dzia-
ach, aponad 85% wjedenastu dziaach. oprcz wczeniej wymienionych dziaw, wydatki kon-
centroway si wdziale Rolnictwo iowiectwo, Obrona narodowa, Transport iczno, Pomoc spo-
eczna, Szkolnictwo wysze, Administracja publiczna, Bezpieczestwo publiczne iochrona przeciwpoa-
rowa oraz Wymiar sprawiedliwoci. Napozostae 22 dziay przypadao cznie niespena 13% wydat-
kw.

Wykres 17. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w 2014 r. wedug dziaw
klasyfikacji budetowej

Transport i czno
[mld z]
Szkolnictwo wysze
Rne rozliczenia
Rolnictwo i owiectwo
Bezpieczestwo publiczne i ochrona przeciwpoarowa
Pomoc spoeczna
Obsuga dugu publicznego
Obrona narodowa
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne
Administracja publiczna
Pozostae dziay

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

W analizowanym okresie najwiksze rodki wbudecie pastwa ibudecie rodkw europejskich

przeznaczono narealizacj zada finansowanych wdziale Rne rozliczenia. W2014 r. wyniosy one
prawie 83 mld z. Wydatki tezaliczaj si dokategorii wydatkw sztywnych, gdy wpata rodkw
dobudetu unii europejskiej oraz finansowanie regionalnych programw operacyjnych iProgramu
Operacyjnego Kapita Ludzki wynika zmidzynarodowych porozumie, za wielko subwencji ogl-
nej jest uwarunkowana przez system dochodw jednostek samorzdu terytorialnego.
Na drugim miejscu, pod wzgldem wielkoci wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw euro-
pejskich, znalaz si dzia Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne. Na finansowanie zada z tego
zakresu przeznaczono zbudetu pastwa ponad 69 mld z.
trzecie miejsce pod wzgldem wielkoci wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europej-
skich (34,5 mld z) zajmuje Obsuga dugu publicznego. W2014 r. poraz pierwszy odczterech lat zaha-
mowana zostaa tendencja wzrostowa wydatkw wtym dziale.

124 W2009 r. rodki europejskie nie byy wyodrbnione wbudecie pastwa.

110
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Na czwartym miejscu znalazy si wydatki wdziale Rolnictwo iowiectwo (30,5 mld z). Byy one prze-
znaczone niemal wycznie nazadania zwizane zrolnictwem. Wodrnieniu odtrzech pierwszych
dziaw, gwnym rdem finansowania zada realizowanych wtym dziale byy rodki europejskie.

tabela 28. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2009, 2011,
2013-2014 wedug dziaw klasyfikacji budetowej
2009 2011 2013 2014
Budet pastwa i budet rodkw Budet Budet rodkw
Wyszczeglnienie
europejskich pastwa europejskich
mld z %
OGEM 298,0 363,5 385,2 380,9 82,0 18,0

Rne rozliczenia, z tego: 67,3 80,7 83,9 82,9 84,9 15,1

Subwencja oglna dla jst 45,4 48,3 51,3 51,2 100,0 0,0
Rozliczenia z budetem
oglnym UE 13,4 14,7 18,1 17,3 100,0 0,0
Regionalne Programy
Operacyjne 20172013 5,9 12,7 9,7 9,7 9,2 90,8
Program Operacyjny Kapita
Ludzki 2,1 4,5 4,4 4,3 12,0 88,0
Pozostae 0,5 0,4 0,5 0,3 100,0 0,0
Obowizkowe ubezpieczenia
spoeczne 64,0 72,4 74,8 69,1 100,0 0,0
Obsuga dugu publicznego 32,2 36,0 42,5 34,5 100,0 0,0
Rolnictwo i owiectwo 16,0 28,6 32,0 30,5 28,3 71,7
Obrona narodowa 16,8 19,2 20,1 23,4 100,0 0,0
Transport i czno 13,3 21,6 19,9 22,9 38,4 61,6
Pomoc spoeczna 12,5 13,5 14,3 14,5 99,9 0,1
Szkolnictwo wysze 11,7 13,2 14,2 15,3 94,0 6,0
Administracja publiczna 10,7 13,2 14,1 14,1 89,4 10,6
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 13,5 13,1 13,7 13,8 99,3 0,7
Wymiar sprawiedliwoci 9,3 10,0 10,5 11,0 98,7 1,3
Ochrona zdrowia 6,8 8,0 8,0 7,7 95,2 4,8
Przetwrstwo przemysowe 2,5 6,0 7,8 8,5 14,9 85,1
Nauka 4,4 6,4 6,6 7,1 70,4 29,6
Pozostae zadania w zakresie
polityki spoecznej 3,5 4,2 4,5 4,8 76,6 23,4
Pozostae dziay 13,5 17,7 18,2 20,8 69,2 30,8

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

W trzech dziaach spord pitnastu najwikszych pod wzgldem wielkoci wydatkw budetu
pastwa ibudetu rodkw europejskich wiodcym rdem finansowania byy rodki europejskie.
oprcz dziau Rolnictwo iowiectwo byy todziay: Transport iczno oraz Przetwrstwo przemy-
sowe. istotny udzia wydatkw zbudetu rodkw europejskich wwydatkach ogem zaobserwo-
wano rwnie wdziaach Rne rozliczenia, Nauka, Administracja publiczna oraz Pozostae zadania
wzakresie polityki spoecznej.

111
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Spadek wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich odnotowano wczterech klu-
czowych dziaach, tj.Rne rozliczenia, Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne, Obsuga dugu publicz-
nego oraz Rolnictwo iowiectwo.
Wzrost wydatkw odnotowano natomiast wdziaach Obrona narodowa, Transport iczno oraz
Pomoc spoeczna, przy czym wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich narealiza-
cj zada wtych dziaach rosy znacznie szybciej odwzrostu PKB wcenach staych.
Wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wykonane w2014 r. byy realnie o14,4%
wysze odwydatkw poniesionych w2009 r. Dla porwnania wtym samym okresie PKB liczony
wcenach staych wzrs o16,4%.
Porwnanie zmiany realnych wydatkw, jaka nastpia pomidzy 2009 r. a2014 r. wnajwikszych
dziaach klasyfikacji budetowej wskazuje nadue zrnicowanie kierunkw itempa zmian. Zjednej
strony mona zaobserwowa zmniejszenie wydatkw nabezpieczestwo publiczne, obsug dugu
publicznego, obowizkowe ubezpieczenia spoeczne, az drugiej strony wzrost wydatkw wyszy ni
warto produktu krajowego brutto wdziewiciu dziaach Rolnictwo iowiectwo, Transport icz-
no, Przetwrstwo przemysowe, Gospodarka komunalna iochrona rodowiska, Obrona narodowa,
Nauka, Owiata iwychowanie, Gospodarka mieszkaniowa oraz Pozostae zadania wzakresie polityki
spoecznej.

Wykres 18. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w wybranych dziaach
iprodukt krajowy brutto w2014 r. wrelacji dowielkoci z2009 r.

Rne rozliczenia

Obowizkowe
ubezpieczenia spoeczne
Obsuga dugu publicznego

Rolnictwo i owiectwo

Obrona narodowa

Transport i czno

Pomoc spoeczna
Zmiana PKB, ceny stae

Szkolnictwo wysze

Administracja publiczna
Bezpieczestwo publiczne
i ochrona przeciwpoarowa
Wymiar sprawiedliwoci

Ochrona zdrowia

Przetwrstwo przemysowe

Nauka
Pozostae zadania
w zakresie
polityki spoecznej
-20 0 20 40 60 80 100
%

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw oraz danych GUS.

112
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

opisane powyej rnice wredniookresowej dynamice wydatkw wposzczeglnych dziaach spo-

wodoway przesunicia wstrukturze wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich.
od2009 r. zwikszy si udzia wydatkw wdziale Rolnictwo iowiectwo (o 2,6 punktu procento-
wego), Transport iczno (o 1,6 punktu procentowego), Przetwrstwo przemysowe (o 1,4punktu
procentowego) iby tostay trend. Wzrosy take wydatki wdziale Gospodarka komunalna iochrona
rodowiska (o 0,9 punktu procentowego). Zmiany w strukturze wydatkw dokonay si midzy
innymi kosztem zmniejszenia udziau wydatkw wdziale Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne
(o 3,3 punktu procentowego), Obsuga dugu publicznego (o 1,8 punktu procentowego), Bezpie-
czestwo publiczne iochrona przeciwpoarowa (o 0,9 punktu procentowego) oraz Rne rozliczenia
(o0,8punktu procentowego).

tabela 29. Struktura wydatkw budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2009,
2011 i 2013-2014 wedug dziaw klasyfikacji budetowej
2009 2011 2013 2014
Wyszczeglnienie Ogem = 100
%
OGEM 100,0 100,0 100,0 100,0
Rne rozliczenia 22,6 22,2 21,8 21,8
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 21,5 19,9 19,4 18,2
Obsuga dugu publicznego 10,8 9,9 11,0 9,0
Rolnictwo i owiectwo 5,4 7,9 8,3 8,0
Obrona narodowa 5,6 5,3 5,2 6,1
Transport i czno 4,4 5,9 5,2 6,0
Szkolnictwo wysze 3,9 3,6 3,7 4,0
Pomoc spoeczna 4,2 3,7 3,7 3,8
Administracja publiczna 3,6 3,6 3,7 3,7
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 4,5 3,6 3,6 3,6
Wymiar sprawiedliwoci 3,1 2.7 2,7 2,9
Przetwrstwo przemysowe 0,8 1,7 2 2,2
Ochrona zdrowia 2,3 2,2 2,1 2,0
Nauka 1,5 1,8 1,7 1,9
Pozostae zadania w zakresie polityki
spoecznej 1,2 1,2 1,2 1,3
Pozostae dziay 4,6 4,8 4,7 5,5

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Kolejno dziaw wedug wielkoci wydatkw cechuje si du trwaoci. odwielu lat przewo-
dz Rne rozliczenia, Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne iObsuga dugu publicznego. Wydatki
naobron narodow nadal snisze odwydatkw narolnictwo, wydatki naadministracj publiczn
obniyy si wobec wydatkw napomoc spoeczn iszkolnictwo wysze oraz pozostaj nieznacz-
nie wysze odwydatkw nabezpieczestwo publiczne iochron przeciwpoarow. W2014 r. prze-
znaczono wiksze rodki budetowe nafinansowanie przetwrstwa przemysowego ni nanauk.
Wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich w2014 r. byy realizowane w392 rozdzia-
ach klasyfikacji budetowej, odpowiadajcych okrelonym zadaniom publicznym lub grupie zada

113
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

opodobnym charakterze. Wdwudziestu najwikszych rozdziaach koncentrowao si okoo 69,5%

wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich, wtrzydziestu okoo 77,6%, aw stu
rozdziaach okoo 95,3%. Napozostaych prawie trzysta rozdziaw klasyfikacji budetowej przy-
pado niespena 5% wydatkw.
W 2014 r. ponad poow wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wykonano
zaledwie wdziewiciu rozdziaach Cz owiatowa subwencji oglnej dla jednostek samorzdu
terytorialnego, Fundusz Ubezpiecze Spoecznych, Obsuga skarbowych papierw wartociowych oraz
innych instrumentw finansowych narynku krajowym, Agencja Restrukturyzacji iModernizacji Rolnic-
twa, Rozliczenia zbudetem oglnym Unii Europejskiej ztytuu rodkw wasnych, Fundusz Emerytalno-
Rentowy (KRUS), wiadczenia pienine zzaopatrzenia emerytalnego, Dziaalno dydaktyczna (szk
wyszych), a take wiadczenia rodzinne, wiadczenie zfunduszu alimentacyjnego oraz skadki naubez-
pieczenia emerytalne irentowe zubezpieczenia spoecznego. W34 rozdziaach wydatkowano 80% rod-
kw, a95% rodkw w97 rozdziaach. Wporwnaniu zlatami 2009 i2011 poziom koncentracji
wydatkw pozostawa nazblionym poziomie.

tabela 30. liczba rozdziaw klasyfikacji budetowej, w ktrych zrealizowano okrelon cz

budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2009, 2011 i 2013-2014

2009 2011 2013 2014

Wyszczeglnienie
Liczba rozdziaw o najwikszych wydatkach
50% 8 8 8 9
60% 11 12 12 14
70% 20 18 19 21
80% 31 31 32 34
90% 58 63 62 65
95% 93 96 94 97
100% 389 385 391 392

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

Kluczowe znaczenie dla wykonania budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich w2014 r. miay
wydatki ujte wdwudziestu jeden rozdziaach, zktrych kady stanowi conajmniej 1% wydatkw
ogem budetu. Podobnie jak wlatach poprzednich, najwiksz cz (30% rodkw) budetu
pastwa ibudetu rodkw europejskich przeznaczono nawypat czci owiatowej subwencji
oglnej dla jednostek samorzdu terytorialnego,na dotacj dla funduszu ubezpiecze Spoecz-
nych, naobsug patnoci przez agencj restrukturyzacji iModernizacji rolnictwa oraz naobsug
dugu krajowego.
analiza wydatkw finansowanych zapomoc rodkw budetu pastwa, zpominiciem rodkw
europejskich wskazuje, e udzia cznych wydatkw naobsug dugu krajowego izagranicznego
zmniejszy si z10,8% wydatkw budetu pastwa w2009 r. do9,0% wroku 2014.

114
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 31. rozdziay o najwikszych wydatkach w 2014 r., ich udzia w budecie pastwa
i budecie rodkw europejskich oraz miejsce w rankingu w 2009, 2011 i 2013-2014 r.

2009 2011 2013 2014 2009 2011 2013 2014

Nazwa rozdziau
Miejsce w rankingu Udzia w wydatkach ogem (%)
Cz owiatowa subwencji
oglnej dla jednostek samorzdu
terytorialnego 1 2 1 1 11,2 10,2 10,3 10,4
Fundusz Ubezpiecze
Spoecznych 2 1 2 2 10,2 10,3 9,6 8,0
Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa 5 4 4 3 4,5 6,9 7,3 6,9
Obsuga skarbowych papierw
wartociowych oraz innych
instrumentw finansowych
na rynku krajowym 3 3 3 4 8,6 7,5 8,4 6,5
Rozliczenia z budetem oglnym
Unii Europejskiej z tytuu
rodkw wasnych 6 6 5 5 4,5 4,1 4,7 4,5
wiadczenia pienine
z zaopatrzenia emerytalnego 7 7 7 6 4,0 3,8 4,0 4,2
Fundusz Emerytalno-Rentowy 4 5 6 7 5,3 4,2 4,1 4,2
Dziaalno dydaktyczna 8 10 8 8 3,2 2,9 2,8 3,1
wiadczenia rodzinne,
wiadczenia z funduszu
alimentacyjnego oraz skadki
na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe z ubezpieczenia
spoecznego 9 11 11 9 2,9 2,6 2,5 2,5
Regionalne Programy Operacyjne
20072013 13 8 10 10 2,0 3,5 2,5 2,5
Obsuga zaduenia
zagranicznego i innych
operacji zagranicznych 11 12 9 11 2,2 2,4 2,6 2,5
Drogi publiczne krajowe 10 9 13 12 2,4 3,4 2,0 1,9
Centralne wsparcie
(w obronie narodowej) 14 13 12 13 2,0 2,0 2,1 1,9
Jednostki sdownictwa
powszechnego 16 15 16 14 1,7 1,5 1,5 1,6
Cz wyrwnawcza
subwencji oglnej dla gmin 12 14 14 15 2,0 1,6 1,6 1,6
Komendy powiatowe Policji 15 16 15 16 1,8 1,5 1,5 1,6
Infrastruktura kolejowa 43 26 24 17 0,4 0,7 0,7 1,5
Polska Agencja Rozwoju
Przedsibiorczoci 31 18 17 18 0,5 1,2 1,2 1,5
Zabezpieczenie wojsk 18 20 19 19 1,1 1,0 1,0 1,3
Program Operacyjny Kapita
Ludzki (komponent regionalny) 26 17 18 20 0,7 1,2 1,2 1,1
Razem 20 rozdziaw
o najwikszych wydatkach x x x x 72,8 72,9 71,9 69,5

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

W 2014 r. nastpio znaczne zmniejszenie wydatkw na fundusz ubezpiecze Spoecznych oraz

naobsug skarbowych papierw wartociowych narynku krajowym, cowynikao zezmian wsys-
temie emerytalnym. Wzrost wydatkw przekazanych agencji restrukturyzacji iModernizacji rolnic-
twa by efektem zwikszonego napywu rodkw europejskich dla polskiego rolnictwa.

115
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

2.2.2. Wydatki wedug grup ekonomicznych

Wydatki budetu pastwa podzielone zostay, zgodnie zrozporzdzeniem Ministra finansw zdnia
2marca 2010 r. wsprawie szczegowej klasyfikacji dochodw, wydatkw, przychodw irozchodw
oraz rodkw pochodzcych zerde zagranicznych125 nagrupy wydatkw, tj.:
dotacje isubwencje,
wiadczenia narzecz osb fizycznych,
wydatki biece jednostek budetowych,
wydatki majtkowe,
wydatki naobsug dugu Skarbu Pastwa,
rodki wasne unii europejskiej.
ten ukad wydatkw zaburza wyodrbniona wustawie budetowej dodatkowa grupa wydatkw
Wspfinansowanie projektw zudziaem rodkw Unii Europejskiej. Kategoria taobejmuje wydatki fak-
tycznie nalece dowyej wymienionych grup ekonomicznych, coutrudnia odczytywanie wielkoci
cakowitych wydatkw uwzgldniajcych ich charakter ekonomiczny iogranicza przejrzysto finan-
sw publicznych. Prezentowanie czci wydatkw zposzczeglnych grup ekonomicznych wdodat-
kowo wydzielonej grupie Wspfinansowanie projektw zudziaem rodkw Unii Europejskiej zmienia
obraz finansw publicznych wistotny sposb, wpywajc przede wszystkim nawielko wydatkw
majtkowych oraz wydatkw nadotacje isubwencje. Dlatego te wdalszej czci analizy wykonanie
wydatkw wposzczeglnych grupach ekonomicznych prezentowane jest zuwzgldnieniem wydat-
kw zgrupy Wspfinansowanie projektw zudziaem rodkw Unii Europejskiej.
W 2014 r., podobnie jak w latach ubiegych, najwikszy udzia w wydatkach ogem stanowiy
Dotacje isubwencje (50,8%), Wydatki biece jednostek budetowych (16,1%) oraz Wydatki majt-
kowe (13,1%). Wyniki analizy wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich potwier-
dzaj, e podobnie jak wroku ubiegym, wydatki tebyy wprzewaajcej czci dystrybuowane
wformie dotacji isubwencji nazadania biece doinnych osb prawnych, zarwno sektora finan-
sw publicznych, jak iinnych sektorw. W2014 r. uwag zwraca zmniejszenie si udziau wydatkw
naobsug dugu Skarbu Pastwa wwydatkach ogem.

Wykres 19. Struktura wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich w2014 r.
Obsuga dugu Skarbu rodki wasne UE
Pastwa 4,5%
9,1%
Dotacje i subwencje
Wydatki majtkowe 50,8%
13,1%

Wydatki biece

jednostek budetowych

16,1%

wiadczenia na rzecz
osb fizycznych
6,4%

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

125 Dz.u. z2014 r., poz.1053 zezm.

116
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Prawie 80% wydatkw budetu pastwa i budzetu rodkw europejskich w2014 r. przeznaczono
nadotacje isubwencje, wydatki biece jednostek budetowych oraz wydatki majtkowe.
analiza danych wokresie od2009 r. do2013 r. wskazuje nadosy stabilny, wysoki udzia dotacji isub-
wencji nazadania biece wwydatkach budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich. Pomimo
zmniejszenia si kwoty tych wydatkw w2014 r. wporwnaniu doroku ubiegego o2,2%, nadal
ponad poowa wydatkw realizowana bya wtej formie.

tabela 32. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2011-2014
2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie
mld z
OGEM 363,5 386,3 385,2 380,9
Dotacje i subwencje
(na zadania biece) 187,3 192,6 197,8 193,5
wiadczenia na rzecz osb fizycznych 21,9 23,0 24,0 24,4
Wydatki biece jednostek
budetowych 56,8 58,5 59,9 61,4
Wydatki majtkowe 46,8 54,2 42,9 49,9
Wydatki majtkowe pastwowych
jednostek budetowych 9,8 9,8 10,2 12,6
Dotacje i subwencje 37,0 44,4 32,7 37,3
Obsuga dugu Skarbu Pastwa 36,0 42,1 42,5 34,5
rodki wasne Unii Europejskiej 14,7 15,9 18,1 17,3
%
OGEM 100,0 100,0 100,0 100,0
Dotacje i subwencje
(na zadania biece) 51,5 49,9 51,4 50,8
wiadczenia na rzecz osb fizycznych 6,0 6,0 6,2 6,4
Wydatki biece jednostek
budetowych 15,6 15,1 15,6 16,1
Wydatki majtkowe 12,9 14,0 11,1 13,1
Wydatki majtkowe pastwowych
jednostek budetowych 2,7 2,5 2,6 3,3
Dotacje i subwencje 10,2 11,5 8,5 9,8
Obsuga dugu Skarbu Pastwa 9,9 10,9 11,0 9,0
rodki wasne Unii Europejskiej 4,1 4,1 4,7 4,5

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

W relacji dowydatkw 2013 r. wnajwyszym stopniu wzrosy Wydatki majtkowe (o 16,3%) iWydatki
biece jednostek budetowych (o 2,5%).
Na przestrzeni ostatnich kilku lat nie odnotowuje si istotnych zmian wstrukturze wydatkw. udzia
poszczeglnych grup wydatkw wwydatkach ogem jest wmiar stabilny. Mona jednak zauwa-
y systematyczny wzrost wydatkw nawiadczenia narzecz osb fizycznych iWydatkw biecych
jednostek budetowych.
W 2014 r., poraz pierwszy odkilku lat, zmniejszya si kwota wydatkw naobsug dugu Skarbu
Pastwa (o 18,8%) iwpaty dobudetu unii europejskiej (o 4,8%).

117
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 20. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2007-2014
wpodziale nakierunki wydatkowania
250

200 [mld z]

150

100

50

0
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wydatki jednostek budetowych

Dotacje i subwencje
wiadczenia dla osb fizycznych
Wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa i wpaty do budetu Unii Europejskiej

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

Budet pastwa ibudet rodkw europejskich jest wduym stopniu narzdziem dystrybuowania
rodkw nazadania realizowane przez jednostki inne ni pastwowe jednostki budetowe. W2014r.
dotacje i subwencje na finansowanie zada biecych i inwestycyjnych wyniosy 230,8 mld z
iwporwnaniu doroku ubiegego wzrosy o0,1%. utrzymuje si tendencja szybszego wzrostu
zada biecych iinwestycyjnych wporwnaniu dowydatkw ogem (o 1,2 punktu procento-
wego).
Najwysza izba Kontroli zbadaa wydatki pod ktem legalnoci, gospodarnoci, celowoci irzetelno-
ci ich dokonywania. Kontrola przeprowadzona zostaa nawybranej prbie wydatkw126 dysponen-
tw trzeciego stopnia. Prb wydatkw dobadania dobrano stosujc metody statystyczne (gw-
nie losowanie metod monetarn MuS, tj.zprawdopodobiestwem proporcjonalnym dowartoci)
idobr celowy. Przy doborze prby uwzgldniono wyniki przeprowadzonej analizy ryzyka wyst-
pienia nieprawidowoci.
Badaniu u144 dysponentw trzeciego stopnia poddano prb wydatkw budetu pastwa odpo-
wiadajcych pozapacowym wydatkom kontrolowanej jednostki ocznej wartoci 39.461,3mlnz.
Ponadto w40 jednostkach zbadano prb wydatkw budetu rodkw europejskich owartoci
2.149,0mln z.
Na podstawie wybranej prby sprawdzono zgodno realizacji wydatkw zzasadami gospodaro-
wania rodkami publicznymi, wtym czy wydatki dokonywane byy wsposb celowy ioszczdny,
z zachowaniem zasad: uzyskiwania najlepszych efektw z danych nakadw oraz optymalnego

126 Prba wydatkw dobierana bya zgrupy Wydatki biece jednostek budetowych, Wydatki majtkowe oraz Wydatki
nawiadczenia narzecz osb fizycznych.

118
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

doboru rodkw sucych osigniciu zaoonych celw, atake wsposb umoliwiajcy termi-
now realizacj zada. Wprzypadku wydatkw ponoszonych wramach budetu rodkw europej-
skich zbadano rwnie czy zostay one przeznaczone nacel lub zadanie ujte wumowie odofinan-
sowanie oraz czy byy niezbdne dorealizacji projektu. Wwyniku kontroli, w23 jednostkach stwier-
dzono nieprawidowoci wdokonywaniu wydatkw budetu pastwa, wcznej kwocie 44,8mlnz,
costanowio 0,11% wydatkw objtych badaniem.
W wydatkach realizowanych wramach budetu rodkw europejskich nieprawidowoci stwier-
dzono wczterech jednostkach naczn kwot 2,0mln z, costanowio 0,1% wydatkw objtych
badaniem.
Skontrolowane w ramach prby wydatki biece jednostek budetowych i wydatki majtkowe
wzdecydowanej wikszoci dokonywane byy zgodnie zprzeznaczeniem, wsposb celowy.
Nieprawidowoci wrealizacji wydatkw biecych jednostek budetowych stwierdzono midzy
innymi w:
Ministerstwie edukacji Narodowej, wktrym w2014 r. wydatkowano 0,7mln z naopacenie
skadek na2015 r. dobudetu europejskiej fundacji Modziey (0,4mln z) ieuropejskiego cen-
trum jzykw Nowoytnych (0,3mln z) pomimo, e wnotach patniczych tych organizacji okre-
lono termin patnoci 1/3 kadej skadki dokocalutego 2015 r., apozostaych 2/3 skadki
dokocaczerwca 2015 r.; poprzez opacenie skadek wpenej wysokoci wdniu 23grudnia
2014 r. zwyprzedzeniem ustalonych terminw odwa miesice dokonano patnoci 0,2mln z,
ao sze miesicy127 kwoty 0,5mln z;
Ministerstwie rodowiska, w ktrym sfinansowano ze rodkw rezerwy celowej, poz. 59Dofinan-
sowanie zada zzakresu ochrony rodowiska igospodarki wodnej, niezgodnie zcelem jej utwo-
rzenia, skadk doorganizacji midzynarodowych wkwocie 38,2mln z oraz dziaania wramach
programu GreenEvo-Akcelerator Zielonych Technologii edycja V, VI, VII (GreenEvo) suce promo-
waniu technologii polskich firm zagranic, wtym walk orynki zagraniczne firm uczestnicz-
cych wtym programie wkwocie 2,2mln z; przedmiotowa rezerwa celowa zostaa utworzona
wbudecie pastwa zerodkw Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska iGospodarki Wod-
nej oraz wojewdzkich funduszy ochrony rodowiska igospodarki wodnej nadofinansowanie
zada pastwowych jednostek budetowych zzakresu ochrony rodowiska igospodarki wod-
nej, mieszczcych si wkatalogu zada okrelonych wart.400a ustawy zdnia 27kwietnia 2001r.
Prawo ochrony rodowiska128; wskazane wyej zadania nie mieciy si wtym katalogu; skadki
doorganizacji midzynarodowych szobowizaniem rzeczypospolitej Polskiej ztytuu przyna-
lenoci dotych organizacji, natomiast celem programu GreenEvo jest wspieranie aktywnoci
midzynarodowej firm uczestnikw ieksportu polskich technologii129.
Ponadto stwierdzono przypadki zawierania umw zlecenia, speniajcych warunki umw oprac,
okrelone wart.22 1 ustawy zdnia 26czerwca 1974 r. Kodeks pracy.
W Ministerstwie Zdrowia, napodstawie objtych badaniem 160 umw zlecenia ijednej umowy
odzieo stwierdzono, e w2014 r. z10 osobami zawarto 61 umw zlecenia owartoci 0,3mln z,
narealizacj biecych zada Ministerstwa, wynikajcych zwewntrznych regulaminw komrek
organizacyjnych. umowy realizowane byy wsiedzibie Ministerstwa, aosoby wiadczce usugi nie
byy zatrudnione uinnego pracodawcy. umowy zawierane byy wielokrotnie zdan osob naokres

127 opaty bankowe ztytuu jednorazowego przelewu kwoty skadek wyniosy 130 z.
128 Dz.u. z2013 r., poz.1232 zezm.
129 http://greenevo.gov.pl/pl/informacje-ogolne/greenevo/

119
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

rednio odjednego doczterech miesicy. Przedmiotem umw bya midzy innymi realizacja bie-
cych zada organizacyjno-technicznych ipomocniczych, prowadzenie sekretariatu, prowadzenie
rejestru umw, weryfikacja umw, analiza sprawozda, uruchamianie rodkw finansowych, prowa-
dzenie korespondencji, sporzdzanie sprawozda, wprowadzanie iksigowanie umw wcentral-
nym rejestrze, analiza iweryfikacja kont analitycznych atake rozpatrywanie wpywajcych skarg.
Przyczyn braku moliwoci wyeliminowania umw zlecenia dotyczcych biecych zada Mini-
sterstwa Zdrowia, jak wyjaniono, byy braki kadrowe oraz konieczno zapewnienia cigoci reali-
zacji naoonych zada.
W Ministerstwie rodowiska zerodkw przeznaczonych narealizacj programu GreenEvo w2014r.
poniesiono wydatki wcznej kwocie 324,9tys.z ztytuu zatrudnienia pracownikw, doobsugi
tego programu, napodstawie umw zlecenia, wtym 264,1tys.z nazatrudnienie tych pracownikw
poprzez agencj pracy tymczasowej. Prace zwizane zobsug programu odlipca 2014 r. wykony-
wao omiu pracownikw zatrudnionych przez t agencj, ktrzy pracowali ju wczeniej wMini-
sterstwie napodstawie umw zlecenia midzy innymi przy obsudze programu GreenEvo. Stwier-
dzono rwnie, e charakter wykonywanych obowizkw przez osoby zatrudnione poprzez t agen-
cj, wyczerpywa znamiona stosunku pracy. Zakres isposb wykonywanych obowizkw sugero-
wa, e praca musi by wykonywana osobicie ipod kierownictwem. Praca tanie miaa take cha-
rakteru doranego, sezonowego ani okresowego. Zawarcie umowy zagencj zwikszyo wydatki
nazatrudnienie dodatkowych pracownikw okoszty narzutu agencji (o 23,02%). Wcaym 2,5-letnim
okresie obowizywania umowy narzut mia wynie 0,3mln z. Wypacony w2014 r. agencji narzut
wynis 49,4tys.z.
W Ministerstwie Pracy iPolityki Spoecznej wczci Praca wydatkowano 0,1mln z wwyniku zawar-
cia 52 umw, zlecajc osobom fizycznym nieprowadzcym dziaalnoci gospodarczej realizacj prac,
ktre pokryway si zzakresem zada pracownikw departamentu zlecajcego.
W Krajowym Zarzdzie Gospodarki Wodnej cztery osoby, zatrudnione w2014 r. napodstawie umw
zlecenia wykonyway, wokresie od1stycznia do31grudnia 2014 r. oraz w2013 r. i2015 r., okrelo-
nego rodzaju prace narzecz tej jednostki, pod kierownictwem wyznaczonych osb oraz wwyzna-
czonym miejscu iczasie.
ustalenia kontroli wskazuj ponadto nawystpowanie wprocesach inwestycyjnych tych samych
nieprawidowoci, cow latach ubiegych. Nanisz realizacj planu wydatkw majtkowych wpyw
miay wszczeglnoci stwierdzone przypadki nierzetelnego ich planowania oraz niewaciwego
przygotowania zada inwestycyjnych dorealizacji.
W Ministerstwie Spraw Zagranicznych wwyniku nierzetelnego zaplanowania inwestycji budowla-
nych powstaa konieczno zmian wtrakcie roku planu inwestycji, ktry wznaczcej czci (53,2%)
nie zosta wykonany. Z zaplanowanych na 2014 r. czterech zada inwestycyjnych zrealizowano
tylko jedno nakwot 1,3mln z. Przyczynami niezrealizowania pozostaych trzech zada inwesty-
cyjnych zaplanowanych pierwotnie na2014 r. byy: brak przeniesienia praw wasnoci, brak decyzji
Wojewody Mazowieckiego oustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego dla terenu zamkni-
tego, przy czym zustale kontroli wynika, e odecyzj wystpiono 22wrzenia 2014 r. Zewzgldu
naproblemy techniczne wpywajce nawzrost kosztw przebudowy zabezpieczenia zewntrznego
budynkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych przy al. Szucha 23 i21 wpostaci betonowych supw
iwysuwanych cylindrw oraz przeduajce si uzgodnienia wewntrzne wzakresie zabezpiecze-

120
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

nia budynkw wynikajce zwyszego ni przewidywany stopnia skomplikowania zadania zrezygno-

wano zrealizacji tego projektu130.
Niepena realizacja wydatkw majtkowych wMinisterstwie administracji icyfryzacji (cz Admi-
nistracja publiczna) wynikaa gwnie zzaniechania przebudowy siedziby Ministerstwa zpowodu
nieuzyskania odPrezydenta Miasta Stoecznego Warszawy pozwolenia nabudow (midzy innymi
zewzgldu naprotesty wacicieli ssiednich nieruchomoci).
Planowane przez Krajow rad radiofonii itelewizji (Krrit) rodki na inwestycje budowlane
wkwocie 0,2mln z przesunite zostay (za zgod Ministra finansw) gwnie nazwikszenie wydat-
kw biecych jednostek budetowych. Przewodniczcy Krrit zrezygnowa zpropozycji Minister-
stwa Skarbu Pastwa przystosowania obiektu przy ul. Senatorskiej 38 wWarszawie nadocelow sie-
dzib Krrit poniewa, jak wykazaa zlecona przez Krrit analiza prawna, donieruchomoci zostay
zgoszone roszczenia reprywatyzacyjne. Przyczyn nierozpoczcia inwestycji budowlanej przy
ul.Sobieskiego 101 bya przeduajca si procedura administracyjna wystawienia zawiadczenia
obraku roszcze dotej nieruchomoci.
Ponadto wMinisterstwie Zdrowia nie wykorzystano w2014 r. rodkw inwestycyjnych wwysoko-
ci 36,8mln z (23,0%) przeznaczonych narealizacj zada wramach Narodowego Programu Zwal-
czania Chorb Nowotworowych131, cowynikao zprzekazania radzie Ministrw przez Ministra Zdro-
wia projektu harmonogramu zada tego programu na2014 r. i2015 r. dopiero wdniu 5maja 2014 r.
ijego zmian 23lipca 2014 r. rada Ministrw przyja harmonogram wdniu 28maja 2014 r., ajego
zmian 12sierpnia 2014 r. opnio torozpoczcie procedur konkursowych nawybr realizatorw
zada. realizatorzy odmwili zawarcia szeciu umw, wtym:
Wojewdzki Szpital Specjalistyczny wZgierzu nie zakupi tomografu komputerowego owarto-
ci 2,9mln z, zpowodu braku moliwoci wyonienia wykonawcy wtrybie ustawy ozamwie-
niach publicznych, zrealizowania dostawy irozliczenia dotacji do19grudnia 2014 r.,
uniwersytecki Szpital Kliniczny weWrocawiu odstpi odzakupu tomografu komputerowego
owartoci 2,0mln z,
instytut Grulicy i chorb Puc w Warszawie odstpi od zadaniaPoprawa standardw leczenia
operacyjnego iskojarzonego raka puca, doposaenie imodernizacja klinik ioddziaw torakochi-
rurgii nakwot 1,9mln z,
Wojewdzki Szpital Specjalistyczny im. Kopernika w odzi odmwi zawarcia umowy na reali-
zacj trzech zada na kwot czn 4,3 mln z, w tym na zakup tomografu komputerowego
za3,4mln z,
Wojewdzki Szpital Zespolony w Kaliszu odstpi od zawarcia umowy na kwot 3,3 mln z
zpowodu dostarczenia przez dostawc tomografu komputerowego niezgodnego zespecyfi-
kacj istotnych warunkw zamwienia.
W wyniku przeprowadzonej kontroli prawidowoci udzielania zamwie publicznych, zwyjtkiem
opisanych w dalszej czci rozdziau ustale kontroli wKrajowym Biurze Wyborczym (KBW) stwier-
dzono, e wydatki byy realizowane napodstawie umw zawartych zwykonawcami wyonionymi
wpostpowaniach przeprowadzonych wzdecydowanej wikszoci zgodnie zprzepisami ustawy
zdnia 29stycznia 2004 r. Prawo zamwie publicznych132, austalone nieprawidowoci miay charak-

130 Decyzja Dyrektora Generalnego Suby Zagranicznej z31grudnia 2014 r.

131 ustawa zdnia 1lipca 2005 r. oustanowieniu programu wieloletniego Narodowy program zwalczania chorb
nowotworowych (Dz.u. Nr143, poz.1200 zezm.).
132 Dz.u. z2013 r., poz.907 zezm.

121
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

ter jednostkowy. Dotyczyy wszczeglnoci: zawierania umw zwykonawcami wyonionymi zpomi-

niciem przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych, niedania odwykonawcw dokumentw
wymaganych przepisami tej ustawy oraz bdw wopisie przedmiotu zamwienia.
W Komendzie Gwnej Policji nie sporzdzono przedmiaru robt dla dwch zamwie uzupenia-
jcych naczn kwot 0,5mln z dozamwienia podstawowego naremont pomieszcze gabine-
towo-biurowych przy ul. Puawskiej 148/150 wWarszawie. Stanowio tonaruszenie art.31 ustawy
Prawo zamwie publicznych, ktry nakada nazamawiajcego obowizek opisania przedmiotu
zamwienia naroboty budowlane zapomoc dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicz-
nej wykonania iodbioru robt budowlanych.
W grudniu 2014 r. wKrajowym Zarzdzie Gospodarki Wodnej udzielono, wtrybie zwolnej rki, zam-
wienia uzupeniajcego nakwot 0,3mln z doudzielonego wykonawcy wybranemu w2013r.
wtrybie przetargu nieograniczonego zamwienia publicznego naOpracowanie MasterPlanw dla
obszarw dorzeczy Wisy iOdry, pomimo e zgodnie zeSpecyfikacj istotnych Warunkw Zamwie-
nia (SiWZ) dozamwienia podstawowego, termin udzielenia zamwie uzupeniajcych upyn
31stycznia 2014 r. Stanowio tonaruszenie art.67 ust.1 pkt6 ustawy Prawo zamwie publicznych.
centralny Zarzd Suby Wiziennej niezgodnie zprzepisami art.36a ust.1 iart.7 ust.1 ustawy
Prawo zamwie publicznych udzieli zamwienia nadostaw zestaww ochronnych133, wramach
realizowanego projektu wspfinansowanego zerodkw Norweskiego Mechanizmu finansowego,
wprowadzajc wSpecyfikacji istotnych Warunkw Zamwienia zakaz powierzenia czci lub caoci
zamwienia podwykonawcom. Stanowio tojednoczenie naruszenie warunku okrelonego wroz-
dziale iV pkt2 regulaminu wsprawie wdroenia Norweskiego Mechanizmu finansowego nalata
2009-2014 oraz 7 ust.3 zarzdzenia Dyrektora Generalnego Suby Wiziennej wsprawie reali-
zacji projektu zdnia 27marca 2013 r. tym samym wydatki poniesione narealizacj zamwienia
mog zosta uznane zaniekwalifikowalne ipodlega korekcie finansowej. Narealizacj zamwienia
w2014r. wydatkowano 1,9mln z, wtym: 1,6mln z zbudetu rodkw europejskich i289,7tys.z
zbudetu pastwa.
W 2014 r. inspektorat uzbrojenia, realizujc zakupy inwestycyjne sprztu wojskowego, ponownie
udzieli 126 zaliczek nakwot 2.601,9mln z napodstawie decyzji Ministra obrony Narodowej134,
coNajwysza izba Kontroli kwestionowaa pokontroli wykonania budetu pastwa w2013 r. udzie-
lanie zaliczek wstosowanym wwczas trybie byo niezgodne z15 ust.6 rozporzdzenia Ministra
finansw zdnia 7grudnia 2010 r. wsprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jedno-
stek budetowych isamorzdowych zakadw budetowych135. Najwysza izba Kontroli wniosko-
waa midzy innymi oskuteczny nadzr nad wykonaniem wydatkw budetowych przez podle-
gych dysponentw wzakresie udzielania zaliczek napoczet wykonania zamwie. Wwyniku pod-
jtych dziaa w Ministerstwie obrony Narodowej opracowany zosta projekt ustawy o zmianie
ustawy oprzebudowie imodernizacji technicznej oraz finansowaniu Si Zbrojnych rzeczypospo-
litej Polskiej. Wprojekcie tym przewidziana zostaa moliwo udzielania zaliczek napoczet wyko-
nania zamwie, doktrych nie stosuje si ustawy Prawo zamwie publicznych. Projekt ten zosta
przyjty przez Stay Komitet rady Ministrw naposiedzeniu wdniu 12lutego 2015 r. ijest wtrak-
cie prac legislacyjnych.

133 tj.240 kompletw udaroodpornych i628 kompletw kuloodpornych.

134 Decyzja Nr285/MoN Ministra obrony Narodowej zdnia 20wrzenia 2012 r. wsprawie zasad udzielania zaliczek
napoczet wykonania zamwie sprztu wojskowego (Dz. urz. MoN z2012 r., poz.360 zezm.)
135 Dz.u. Nr241, poz.1616 zezm.

122
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Najwysza izba Kontroli negatywnie ocenia dziaania Krajowego Biura Wyborczego zwizane
zwykorzystaniem rodkw zbudetu pastwa naobsug informatyczn wyborw. Wpyw nato
miay midzy innymi nastpujce ustalenia kontrolne:
1. Brakowao systematycznych idugofalowych dziaa wzakresie informatyzacji wyborw. Nie
zostaa opracowana wieloletnia, docelowa strategia zapewnienia wsparcia informatycznego dla
rnego rodzaju wyborw, cobyo przyczyn udzielania zamwie naopracowanie systemw
informatycznych dla obsugi niemal kadych kolejnych wyborw.
2. Nie zostay okrelone precyzyjnie na etapie postpowania przetargowego oraz w zawartej
umowie wymagania jakociowe dla informatycznego systemu obsugi wyborw samorzdo-
wych w2014 roku. Nie sformuowao te wymaga dotyczcych metodyki zarzdzania projek-
tem wzakresie wytwarzanego oprogramowania.
3. Postpowania przetargowe byy prowadzone wsposb nierzetelny. Ponadto niemal nakadym
etapie tych postpowa dochodzio wkontrolowanej jednostce dolicznych narusze przepi-
sw Prawa zamwie publicznych, cowefekcie miao wpyw nawynik niektrych rozstrzygni.
Komisja przetargowa wdwch postpowaniach opieraa si wswych rozstrzygniciach naoce-
nach dokonanych przez pracownikw wieloosobowego stanowiska pracy dospraw informa-
tycznego systemu wyborczego istatystyki wyborczej, ktrzy formuowali swoje uwagi wsposb
oglny, nie dysponujc obiektywnymi kryteriami oceny ofert. Zdaniem NiK sytuacja taka wska-
zuje, e wfunkcjonowaniu KBW wystpowa mechanizm korupcjogenny, polegajcy nadowolno-
ci wpodejmowaniu decyzji przez czonkw Komisji przetargowej, ktrzy opierali si naoglnych
inieweryfikowalnych ocenach wyej wymienionych pracownikw KBW, dokonanych poprzez
pryzmat wysoce subiektywnych kryteriw oceny ofert.
4. Nierzetelnie, bez adnego sprawdzenia, przeprowadzony zosta odbir zamwionego opro-
gramowania doobsugi wyborw. Wykonawcy zapacono 306,3tys.z zaprodukt, ktry nie by
zgodny zSiWZ oraz zumow. odbierajc zamwiony produkt bez uwag, KBW utrudnio sobie
naliczanie kar umownych odwykonawcy.
5. Nie zdefiniowano warunkw iprocedur dopuszczenia douytkowania systemu informatycz-
nego wykorzystywanego wtrakcie wyborw. Zabrako wszczeglnoci precyzyjnego okrelenia
warunkw, ktrych spenienie potwierdzioby, e system dziaa sprawnie ijest gotowy douycia
wkomisjach wyborczych wszystkich szczebli.
6. Dopuszczono douytkowania systemu informatycznego doobsugi wyborw, ktry posiada
istotne bdy wzakresie obsugi protokow (generowanie, opracowanie, wydruk) terytorialnych
komisji wyborczych. analiza bezpieczestwa kodu rdowego systemu centralnego wykazaa
szereg nieprawidowoci, zktrych cz miaa charakter krytyczny. Wykryte bdy mogy pro-
wadzi midzy innymi douzyskania nieuprawnionego dostpu dozasobw przez uytkowni-
kw systemu centralnego oraz douzyskania nieautoryzowanego dostpu dosystemu izaso-
bw poprzez osoby nieposiadajce konta wsystemie. NiK nie znalaza dowodw wiadczcych
owykorzystaniu tej podatnoci, zawartej wsystemie.
7. Dopuszczono douytkowania wtrakcie wyborw system informatyczny, wktrym wystpowa
bd krytyczny wynikajcy zniewaciwej implementacji algorytmu ustalania wynikw wyborw
przy remisie wyborczym. Bd ten zosta usunity dopiero wtrakcie trwania wyborw.

123
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

8. Dopuszczony douytkowania program Kalkulator wyborczy nie zosta wystarczajco zabezpie-

czony, coumoliwio topozyskiwanie kodu rdowego oprogramowania bezporednio zudo-
stpnionej publicznie binarnej wersji aplikacji.
9. Zdecydowano o dopuszczeniu do uytkowania wdniu wyborw wadliwego systemu, mimo
dwch nieudanych oglnopolskich testw oraz zastrzee zawartych wtreci raportu audytora.
Powysze nieprawidowoci spowodoway, e wdniu wyborw posugiwano si wersj obarczon
bdami. Nie zapewniono take sprawdzonej infrastruktury serwerowej isystemowej oraz nie przy-
gotowano inie wdroono adekwatnych dowystpienia moliwych ryzyk planw awaryjnych
pozwalajcych naszybk reakcj nawypadek niesprawnoci oprogramowania iinfrastruktury obsu-
gujcej wybory.
Stwierdzone przez Najwysz izb Kontroli nieprawidowoci wskazuj napotrzeb dalszego wzmo-
enia nadzoru nad przebiegiem realizacji zada finansowanych zwydatkw biecych jednostek
budetowych iwydatkw majtkowych.

Dotacje isubwencje

Dotacje isubwencje stanowi najwiksz grup wydatkw budetowych. W2014 r. wydatki budetu
pastwa ibudetu rodkw europejskich nadotacje isubwencje zwizane zdziaalnoci biec
beneficjentw wyniosy 193.481,9mln z iw porwnaniu do2013 r. (197.849,0mln z) zmniejszyy si
o4.367,1mln z, tj.o2,2%. Wydatki wtej grupie stanowiy 50,8% oglnej kwoty wydatkw budetu
pastwa ibudetu rodkw europejskich, aich realizacja wyniosa 98,5% planu pozmianach.

Wykres 21. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich na dotacje i subwencje
wlatach 2011-2014

180
[mld z]
160

140

120

100

80

60

40

20

0
2011 2012 2013 2014

Budet pastwa Budet rodkw europejskich

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

W 2014 r. dominujcy udzia (82,0%) w cznej kwocie dotacji i subwencji stanowiy wydatki
zbudetu pastwa, ktre wyniosy 158.646,6mln z. Naprzestrzeni ostatnich czterech lat udzia ten
zmniejszy si o2,0 punkty procentowe nakorzy budetu rodkw europejskich.

124
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 33. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich na dotacje i subwencje
w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

Wyszczeglnienie Plan
Wykonanie Wykonanie
po zmianach
mln z
OGEM, w tym: 187.308,7 192.589,2 197.849,0 196.453,1 193.481,9

Dotacje dla pastwowych funduszy

celowych 53.352,1 55.825,2 53.712,6 47.209,0 47.201,8

Subwencje oglne dla jednostek

samorzdu terytorialnego 48.058,1 50.406,0 51.001,7 50.907,3 50.904,5

Dotacje celowe dla jednostek

samorzdu terytorialnego 20.498,0 20.551,6 21.822,8 23.895,2 23.393,1
Dotacje podmiotowe 17.862,6 19.057,0 19.291,9 20.538,2 20.428,0

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

W analizowanym okresie nie wystpiy istotne zmiany wstrukturze wydatkw zbudetu pastwa
ibudetu rodkw europejskich nadotacje isubwencje. Najwikszy udzia stanowiy:
dotacje dla pastwowych funduszy celowych, niemal wcaoci przeznaczone dla funduszu
ubezpiecze Spoecznych iKasy rolniczego ubezpieczenia Spoecznego,
subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego,
dotacje celowe dla jednostek samorzdu terytorialnego,
dotacje podmiotowe.
Z wyjtkiem dotacji dla pastwowych funduszy celowych, ktrych udzia wcigu ostatnich czte-
rech lat zmniejszy si o4,1 punktu procentowego, udzia pozostaych wyej wymienionych kate-
gorii wzrs od0,6 punktu procentowego wprzypadku subwencji oglnej dla jednostek samorzdu
terytorialnego do1,2 punktu procentowego wprzypadku dotacji celowych.
Wydatki nadotacje dla pastwowych funduszy celowych oraz wydatki nasubwencje oglne dla jed-
nostek samorzdu terytorialnego zostay zrealizowane prawie w100% planu pozmianach.
Na subwencj ogln skadaj si:
cz owiatowa dla gmin, powiatw iwojewdztw,
cz wyrwnawcza dla gmin, powiatw iwojewdztw,
cz rwnowaca dla gmin ipowiatw,
cz regionalna dla wojewdztw,
cz rekompensujca dla gmin,
uzupenienie subwencji.
Zasady ustalania subwencji oglnych dla jednostek samorzdu terytorialnego reguluje ustawa
z13listopada 2003 r. odochodach jednostek samorzdu terytorialnego136. Wysoko kwot prze-
znaczonych naposzczeglne czci subwencji oraz wysoko wpat ustalana jest corocznie wusta-
wie budetowej, wpodziale naposzczeglne stopnie jednostek samorzdu terytorialnego137.

136 Dz.u. z2015 r., poz.513.

137 art.19 ustawy odochodach jednostek samorzdu terytorialnego.

125
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W analizowanym okresie nie wystpiy istotne zmiany wstrukturze wydatkw wtej grupie. Najwy-
szy udzia, stanowicy cznie w2014 r. 94,3% subwencji, przypada nacz owiatow oraz cz
wyrwnawcz subwencji.

Wykres 22. Struktura wydatkw na subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego
w2014 r.
Cz regionalna
Cz rwowaca 1,8%
3%
Uzupenienie
Cz wyrwnawcza 17,2% 0,9%

Cz rekompensujca
0,03%

Cz owiatowa
77,1%

rdo: wyniki kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

W 2014 r. nasubwencje oglne wydatkowano 50.904,5mln z138, tj.o5,9% wicej ni w2011 r. inie-
znacznie mniej (o 97,2mln z) ni w2013 r.
cz owiatowa subwencji oglnej stanowi najistotniejsze rdo finansowania wydatkw publicz-
nych naowiat iwychowanie wPolsce. Kwot przeznaczon nacz owiatow subwencji ogl-
nej dla wszystkich jednostek samorzdu terytorialnego ustala si wwysokoci cznej kwoty czci
owiatowej subwencji oglnej, nie mniejszej ni przyjta wustawie budetowej wroku bazowym,
skorygowanej o kwot innych wydatkw z tytuu zmiany realizowanych zada owiatowych139.
Kwota tabya rozdzielana pomidzy poszczeglne jednostki samorzdu terytorialnego napodsta-
wie algorytmu okrelonego wrozporzdzeniu Ministra edukacji Narodowej z18grudnia 2013 r.
wsprawie sposobu podziau czci owiatowej subwencji oglnej dla jednostek samorzdu teryto-
rialnego wroku 2014140.
Poszczeglne czci subwencji oglnej nalene jednostkom samorzdu terytorialnego oraz wyso-
koci wpat dobudetu pastwa zostay wyliczone rzetelnie izgodnie zobowizujcymi przepisami.
rodki wramach subwencji oglnej zostay przekazane doposzczeglnych jednostek samorzdu
terytorialnego terminowo iw prawidowych kwotach.

138 Bez wydatkw majtkowych wwysokoci 299,0mln z.

139 art.28 ust.1 ustawy odochodach jednostek samorzdu terytorialnego.
140 Dz.u. z2013 r., poz.1687.

126
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W ramach czci wyrwnawczej subwencji oglnej jednostkom samorzdu terytorialnego przeka-

zano ogem kwot 8.804,4mln z (100,0% planu pozmianach). cz wyrwnawcz otrzymao
2.140 gmin, 311 powiatw i15 wojewdztw141.
cz wyrwnawcza subwencji oglnej obejmuje kwot podstawow ikwot uzupeniajc. Kwota
podstawowa przekazywana jest tym jednostkom samorzdu terytorialnego, wktrych wskanik
dochodw podatkowych najednego mieszkaca jest mniejszy odwskanika dochodw podatko-
wych wyliczonego odpowiednio dla wszystkich gmin142, powiatw iwojewdztw143. Kwot uzupe-
niajc w2014 r. otrzymyway gminy, wktrych gsto zaludnienia jest nisza odredniej gstoci
zaludnienia wkraju144, powiaty, wktrych wskanik bezrobocia obliczony jako iloraz stopy bezro-
bocia wpowiecie istopy bezrobocia wkraju by wyszy od1,10 oraz wojewdztwa, wktrych liczba
mieszkacw nie przekraczaa trzech milionw145.
cz rwnowaca icz regionalna subwencji oglnej wcznej kwocie ogem 2.445,3mln z
zostay przekazane 1.447 gminom, 314 powiatom, 66 miastom naprawach powiatu oraz wszystkim
wojewdztwom. cz rwnowaca (regionalna) subwencji oglnej w2014 r. bya rwna wielko-
ci obowizkowych wpat tych jednostek samorzdu terytorialnego, wktrych wskaniki docho-
dw podatkowych przekraczay wprzypadku gmin 150% rednich dochodw podatkowych
obliczonych dla wszystkich gmin, aw przypadku powiatw iwojewdztw 110% rednich docho-
dw podatkowych obliczonych dla wszystkich jednostek danego rodzaju146. uzyskane rodki byy
nastpnie redystrybuowane midzy jednostki samorzdu terytorialnego napodstawie szczego-
wych kryteriw podziau okrelonych wustawie odochodach jednostek samorzdu terytorialnego
dla poszczeglnych stopni samorzdu terytorialnego147.
W ramach uzupenienia subwencji oglnej jednostkom samorzdu terytorialnego przekazano
zrezerw czn kwot 440,1mln z148, zktrej 76,3% rozdysponowa Minister finansw wporozu-
mieniu zMinistrem infrastruktury irozwoju dla 146 jednostek samorzdu terytorialnego nadofi-
nansowanie:
inwestycji nadrogach publicznych powiatowych iwojewdzkich oraz nadrogach powiatowych,
wojewdzkich ikrajowych wgranicach miast naprawach powiatu (89,0% rozdysponowanej
kwoty rezerwy),
remontu, utrzymania, ochrony izarzdzania drogami krajowymi iwojewdzkimi wgranicach
miast naprawach powiatu (4,5%),
utrzymania wwinoujciu rzecznych przepraw promowych orednim nateniu ruchu wskali
roku powyej 2.000 pojazdw nadob (6,5%).

141 informacja owynikach kontroli wykonania budetu pastwa wczci Subwencje oglne dla jednostek samorzdu
terytorialnego, Nrewid. 92/2015/P/15/001/KaP, Warszawa 2015.
142 Wprzypadku gmin wskanik dochodw podatkowych uprawniajcych dootrzymania kwoty podstawowej musi
by mniejszy od92% tego wskanika dla wszystkich gmin.
143 art.20 ust.2, art.22 ust.2 oraz art.24 ust.2 ustawy odochodach jednostek samorzdu terytorialnego.
144 Zgodnie zart.20 ust.9 ustawy odochodach jednostek samorzdu terytorialnego gminom, wktrych wskanik
dochodw podatkowych jest wyszy od150% wskanika dochodw podatkowych dla wszystkich gmin, nie jest
przekazywana kwota uzupeniajca.
145 art.20 ust.7, art.22 ust.7 oraz art.24 ust.7 ustawy odochodach jednostek samorzdu terytorialnego.
146 art. 29-31 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego. Stosownie do art. 20 ust. 9 powoanej
ustawy cz rwnowaca subwencji dla gmin zwikszana jest okwot uzupeniajc czci wyrwnawczej
subwencji, ktrej nie otrzymay gminy zewzgldu naprzekroczenie 150% wskanika dochodw podatkowych
najednego mieszkaca liczonego dla wszystkich gmin wPolsce.
147 art.21a, art.23a oraz art.25 ustawy odochodach jednostek samorzdu terytorialnego.
148 art.26 ust.1 iart.36 ust.4 pkt1 ustawy odochodach jednostek samorzdu terytorialnego.

127
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Pozostaa cz uzupenienia zrezerwy subwencji oglnej (104,1mln z) zostaa rozdysponowana,

stosownie dowymogu okrelonego wart.36a ust.3 ustawy odochodach jednostek samorzdu
terytorialnego, pomidzy 380 gmin i305 powiatw, zgodnie zzasadami podziau rezerwy subwen-
cji oglnej narok 2014, przyjtymi przez Komisj Wspln rzdu iSamorzdu terytorialnego149.
W 2014 r. wydatki na dotacje celowe dla jednostek samorzdu terytorialnego wyniosy
23.393,1mlnz150. Zgodnie zustaw odochodach jednostek samorzdu terytorialnego oraz usta-
wami ustrojowymi, dotacje tes przekazywane nadofinansowanie zada wasnych, zada zzakresu
administracji rzdowej oraz innych zada zleconych ustawami, atake narealizacj zada napod-
stawie porozumie zorganami administracji rzdowej. Zostay one przekazane przez ministrw,
wojewodw oraz dysponentw innych czci budetowych gwnie narealizacj zada zzakresu
administracji rzdowej. Kwota wydatkw poniesionych naten cel bya najwysza wokresie ostat-
nich czterech lat. Wporwnaniu dokwoty z2011 r. wzrosa o14,1%. Kwoty dotacji przekazane jed-
nostkom samorzdu terytorialnego w2014 r. byy o1.570,3mln z, tj.o7,2% wysze odkwot dotacji
przekazanych w2013 r. Wzrost ten by wynikiem zmiany zakresu dotowanych zada, wtym zwiza-
nych zprzeprowadzonymi w2014 r. wyborami posw Parlamentu europejskiego oraz powszech-
nymi wyborami samorzdowymi. Dotacje celowe przekazane gwnie zbudetw wojewodw sta-
nowiy 98,3% wielkoci ogu dotacji nazadania biece jednostek samorzdu terytorialnego.
Najwysze kwoty dotacji celowych dla jednostek samorzdu terytorialnego (powyej 1 mld z) prze-
znaczono nazadania zzakresu pomocy spoecznej (14.348,4mln z), bezpieczestwa publicznego
iochrony przeciwpoarowej (2.020,0mln z), owiaty iwychowania (1.604,8mln z), ochrony zdro-
wia (1.389,0mln z) oraz rolnictwa iowiectwa (1.335,3mln z). Ponadto wformie dotacji finanso-
wano zadania zzakresu transportu icznoci, edukacyjnej opieki wychowawczej oraz administra-
cji publicznej.
W ramach kontroli wykonania budetu pastwa w2014 r. udysponentw czci budetu pastwa
zbadano wydatki nadotacje pod ktem legalnoci, gospodarnoci, celowoci irzetelnoci ich doko-
nywania. Badanie przeprowadzono nawybranej prbie wydatkw nadotacje, wykorzystujc metody
statystyczne (gwnie losowanie metod monetarn MuS). Wdoborze prby uwzgldniono wyniki
przeprowadzonej analizy ryzyka wystpienia nieprawidowoci.
Zbadano wydatki nadotacje151 wcznej kwocie 65.305,3mln z152 u49 dysponentw czci budetu
pastwa, wtym 16 wojewodw, atake w48 jednostkach samorzdu terytorialnego oraz wwybra-
nych jednostkach bezporednio wykorzystujcych rodki publiczne. Napodstawie wybranej prby
sprawdzono prawidowo udzielania irozliczania dotacji, wtym poprawno okrelenia wielkoci
naliczonych dowypaty kwot dotacji, dokonywanie przez dysponentw oceny rzeczywistego zapo-
trzebowania nadotacje atake wykorzystanie dotacji udzielonych zbudetu pastw narealizacj
zada.
Najwysza izba Kontroli wzdecydowanej wikszoci pozytywnie ocenia planowanie iwykorzysta-
nie wydatkw nadotacje przez dysponentw czci.

149 Stanowisko Komisji Wsplnej rzdu iSamorzdu terytorialnego zdnia 26listopada 2014 r. wsprawie podziau
rezerwy subwencji oglnej w2014 r.
150 Z uwzgldnieniem dotacji na realizacj zada biecych gmin z zakresu edukacyjnej opieki wychowawczej
finansowanych wcaoci przez budet pastwa wramach programw rzdowych (204) oraz dotacji dla gmin
uzdrowiskowych (287).
151 Wydatki nadotacje zrealizowane wgrupie paragrafowej dotacje isubwencje oraz wydatki majtkowe.
152 losowania dokonano zrozdziaw majcych kluczowe znaczenie dla wykonania budetu pastwa wdanej czci.

128
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Nieprawidowoci nie stwierdzono take wrozliczaniu objtych kontrol okoobudetow153 dota-

cji udzielanych przez Ministra Gospodarki wramach programw finansowego wsparcia inwesty-
cji154. celem kontroli przeprowadzonej usiedmiu beneficjentw155 byo dokonanie oceny realizacji
przez beneficjentw postanowie umw oudzielenie wsparcia finansowego inwestycji oszczegl-
nym znaczeniu dla gospodarki polskiej, wypaconego w2014 r. Programy tepowizane byy zcelami
okrelonymi midzy innymi w strategiach rozwoju kraju na lata 2007-2015156 oraz do 2020157,
atake wStrategii Innowacyjnoci iEfektywnoci Gospodarki158. odpocztku realizacji wspieranych
inwestycji skontrolowani beneficjenci zatrudnili ogem 2.808 osb, tj.o30,7% wicej ni ustalono
wumowach (2.149), wtym 2.443 osb zwyszym wyksztaceniem, tj.wicej o34% (1.823). Zpunktu
widzenia celw zdefiniowanych wdokumentach strategicznych oraz zada finansowanych tymi
dotacjami, rodki przekazane beneficjentom uczestniczcym wpowyszych programach zostay
wydatkowane efektywnie.
W wikszoci przypadkw dysponenci czci, stosownie doart.175 ustawy ofinansach publicznych,
sprawowali nadzr ikontrol nad prawidowym wykorzystaniem dotacji udzielonych zbudetu pa-
stwa. Wojewodowie przekazywali dotacje celowe zzachowaniem przepisw art.149 i150 ustawy
ofinansach publicznych, tj.wterminach umoliwiajcych realizacj zada zleconych oraz napod-
stawie umw zawartych nadofinansowanie zada wasnych. Wumowach odotacje zabezpieczono
interesy Skarbu Pastwa, okrelajc wnich midzy innymi termin isposb rozliczenia udzielonych
dotacji, termin zwrotu dotacji niewykorzystanych oraz zasady kontroli wykonywania zada. Woje-
wodowie weryfikowali wywizywanie si jednostek samorzdu terytorialnego zobowizku party-
cypowania wkosztach realizacji zada wwysokoci okrelonej wart.128 ust.2 ustawy ofinansach
publicznych, zgodnie zktrym kwota dotacji nadofinansowanie zada wasnych biecych iinwe-
stycyjnych nie moe stanowi wicej ni 80% kosztw realizacji zadania, chyba e odrbne ustawy
stanowi inaczej.
Stwierdzone wpiciu jednostkach nieprawidowoci wcznej kwocie 87,1mln z stanowiy 0,13%
kwoty dotacji objtej badaniem Zuwagi naniewielk skal nie miay one istotnego wpywu nareali-
zacj poszczeglnych zada. Nieprawidowoci dotyczyy wszczeglnoci:
zanienia przez Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego udzielonej w2014 r. dotacji nie-
publicznym szkoom artystycznym oponad 26mln z, czym naruszy art.90 ust.4b i4c ustawy
zdnia 7wrzenia 1991 r. osystemie owiaty159 i2 rozporzdzenia Ministra Kultury iDziedzic-
twa Narodowego zdnia 12sierpnia 2010 r. wsprawie dotacji przyznawanych niepublicznym
szkoom artystycznym160,
nieterminowego przekazywania przez Ministra administracji i cyfryzacji skadek w kwocie og-
em 30,4mln z doZakadu ubezpiecze Spoecznych wramach dotacji dla funduszu Kociel-
nego ztytuu skadek naubezpieczenie spoeczne izdrowotne osb duchownych.

153 Nri/14/006 Wykorzystanie dotacji celowych nafinansowe wsparcie inwestycji.

154 Informacja owynikach kontroli wykonania budetu pastwa w2014 r. wczci Gospodarka.
155 Byy tofirmy: atos it Services Sp. zo.o., BaSf Polska Sp. zo.o., BNy Mellon Sp. zo.o., iBM Global Services Delivery
centre Polska Sp. zo.o., Mando corporation Poland Sp. zo.o., Michelin Polska Sa oraz Samsung electronics Polska
Sp. zo.o.
156 Przyjta przez rad Ministrw wdniu 29listopada 2006 r.
157 Przyjta przez rad Ministrw wdniu 25wrzenia 2012 r.
158 Strategia Innowacyjnoci i Efektywnoci Gospodarki na lata 2012-2020 Dynamiczna Polska przyjta przez rad
Ministrw wdniu 15stycznia 2013r.
159 Dz.u. z2004 r. Nr256, poz.2572 zezm.
160 Dz.u. Nr162, poz.1091 zezm.

129
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W Ministerstwie rodowiska nie wpeni skutecznie funkcjonoway mechanizmy kontroli zarzdczej,

wzakresie zapewnienia finansowania, wformie dotacji celowych, realizacji przez instytut Meteoro-
logii iGospodarki Wodnej (iMGW) zada pastwowej suby hydrologiczno-meteorologicznej, pa-
stwowej suby hydrogeologicznej oraz pastwowej suby dospraw bezpieczestwa budowli pi-
trzcych. W2014 r. Minister rodowiska iPrezes Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej (KZGW)
zawarli ziMGW pi umw dotacji poupywie odponad dwch dodziewiciu miesicy odwyzna-
czonej wtych umowach daty uznania kwalifikowalnoci kosztw lub wydatkw zwizanych zreali-
zacj zada. Wprzypadku trzech umw oddaty uzgodnienia ich treci dodaty podpisania upyno
od90 do100 dni. Proces zawierania umowy nie zosta przyspieszony nawet wprzypadku umowy,
napodstawie ktrej rodki miay by przeznaczone nasfinansowanie kosztw zwizanych zusuwa-
niem szkd powodziowych powstaych w2014 r. waparaturze pomiarowej oraz winfrastrukturze
pomiarowej iteletechnicznej pastwowej suby hydrologiczno-meteorologicznej. Pomimo e wtym
przypadku szczeglne znaczenie miao zapewnienie bezpieczestwa ludzi imienia, zewzgldu
namoliwo ponownego wystpienia niebezpiecznych zjawisk, toumowa dotacji zostaa pod-
pisana poupywie 112 dni oddaty uzyskania przez Ministerstwo rodowiska rodkw zrezerwy
celowej naprzeciwdziaanie iusuwanie skutkw klsk ywioowych, wtym oddaty przekazania przez
KZGW projektu umowy dodaty jej podpisania wMinisterstwie mino 90 dni.
Ponadto Najwysza izba Kontroli stwierdzia nieprawidowoci wrealizacji przez Ministra Pracy iPoli-
tyki Spoecznej Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (fio) nalata 2014-2020161 oraz Rzdo-
wego Programu narzecz Aktywnoci Spoecznej Osb Starszych 2014-2020162 (rP aSoS). Dotyczyy one
udzielania mikrodotacji zerodkw Programu FIO nieuprawnionym podmiotom, braku staych limi-
tw dla dotacji udzielanych przez ministra wwyniku weryfikacji ocen ekspertw przyznanych wkon-
kursach ofert Programu FIO iRP ASOS, naruszenia zasady jawnoci oraz regulaminu Komisji Konkur-
sowej RP ASOS przez niepodanie wogoszeniu wynikw konkursu, ktre dotacje minister przyzna
wwyniku weryfikacji ocen ekspertw oraz jak punktacj przyznali oni tym projektom. Ponadto nie
zrealizowano przewidzianych wprogramie FIO, dziaa wspierajcych organizacje stranicze irzecz-
nicze163 oraz nie osignito przez projekt emp@tia penej funkcjonalnoci, mimo upywu terminu
jego realizacji.
Stwierdzone przypadki nieprawidowoci dotyczyy midzy innymi:
pnego przekazywania przez wojewod gminom dotacji nazwrot czci podatku akcyzowego
zawartego wcenie oleju napdowego wykorzystywanego doprodukcji rolnej przez producen-
tw rolnych,
nierzetelnego iniezgodnego zobowizujcym prawem prowadzenia postpowa wsprawie
wiadcze zfunduszu alimentacyjnego oraz zwrotu podatku akcyzowego,
rozliczenia przez wojewod dotacji dla gmin przeznaczonych nadofinansowanie zadania reali-
zowanego wramach programu Pomoc pastwa wzakresie doywiania nalata 2014-2020 nie-
zgodnie zwarunkami zawartych wtym zakresie umw zgminami, atake rozliczenia izatwier-
dzenia sprawozda zrealizacji umw dotacji zprzekroczeniem terminu wynikajcego zart.152
ust.2 ustawy ofinansach publicznych.

161 Program przyjty uchwa nr209/2013 rady Ministrw zdnia 27listopada 2013 r.
162 Program realizowany na podstawie uchway Nr 237 rady Ministrw z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie
ustanowienia rzdowego Programu narzecz aktywnoci Spoecznej osb Starszych nalata 2014-2020.
163 organizacje zajmujce si monitorowaniem dziaa instytucji wadzy oraz zwizanych z tym wyraaniem
pogldw innych podmiotw.

130
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

uwagi Najwyszej izby Kontroli dotyczyy take nieskutecznych dziaa nadzorczych sub wojewo-
dw nad realizacj zada przez gminne orodki pomocy spoecznej oraz niezasadnego przyznawa-
nia przez wikszo orodkw pomocy spoecznej wiadcze pielgnacyjnych, specjalnych zasikw
opiekuczych izasikw dla opiekuna, osobom, ktre nie zaprzestay prowadzenia gospodarstwa
rolnego, mimo e byo towarunkiem udzielenia im tych wiadcze164.
Najwysza izba Kontroli pozytywnie ocenia planowanie iwykorzystanie przez jednostki samorzdu
terytorialnego dotacji zbudetu pastwa. Wbadanej prbie nie wystpiy przypadki dochodze-
nia przez jednostki samorzdu terytorialnego odwojewody wpostpowaniach sdowych dotacji
narealizacj zada zzakresu administracji rzdowej iinnych zada zleconych napodstawie ustaw165.
Kontrol objto take beneficjentw, ktrym jednostki samorzdu terytorialnego przekazay kwoty
dotacji. Dotowane zadania zostay zrealizowane, aotrzymane rodki wykorzystano zgodnie zprze-
znaczeniem.
Dotacje podmiotowe obejmuj rodki dla podmiotu wskazanego wodrbnej ustawie lub wumowie
midzynarodowej, wycznie nadofinansowanie dziaalnoci biecej166. Wydatki nadotacje pod-
miotowe zrealizowano wwysokoci 99,5% planu pozmianach. Wlatach 2011-2014 miay one ten-
dencje wzrostow. W2014 r. nadotacje podmiotowe wydatkowano o14,4% wicej ni w2011 r.
Dotacje podmiotowe, podobnie jak wlatach poprzednich, przekazywane byy przez 36 dysponen-
tw czci budetu pastwa, wtym przez 16 wojewodw. Wnajwyszych kwotach zrealizowano
wydatki nadotacje wczci:
Szkolnictwo wysze nadziaalno dydaktyczn oraz nazadania zwizane zestwarzaniem stu-
dentom idoktorantom bdcymi osobami niepenosprawnymi warunkw dopenego udziau
wprocesie ksztacenia, napomoc materialn dla studentw idoktorantw, nazadania projako-
ciowe oraz dla Parlamentu Studentw rzeczypospolitej Polskiej iKrajowej reprezentacji Dok-
torantw,
Transport gwnie dla PKP Polskie linie Kolejowe S.a.; wydatki nadotacje byy o35,3% wysze
ni w2013 r. wzwizku zezwikszonymi potrzebami PKP PlK S.a. wynikajcymi z:
a) ograniczenia wzrostu redniej stawki zadostp doinfrastruktury wakceptowalnej przez rynek
wysokoci 4%, by nie pogorszy konkurencyjnoci transportu kolejowego,
b) zabezpieczenia rodkw na rekompensat z tytuu normalizacji rachunkowoci na podsta-
wie rozporzdzenia rady (eWG) nr1192/69 zdnia 26czerwca 1969 r. wsprawie wsplnych
zasad normalizujcych rachunkowo przedsibiorstw kolejowych167,
c) wyroku trybunau Sprawiedliwoci ue w sprawie c-512/10, ktry spowodowa konieczno
zmiany zasad ustalania opat zakorzystanie zinfrastruktury kolejowej, skutkujcych ich znacz-
nym obnieniem (cz kosztw ponoszonych przez zarzdcw infrastruktury kolejowej nie
bdzie moga by finansowana zopat pobieranych odprzewonikw, poniewa nie moe
by uznana zaponoszone bezporednio jako rezultat wykonywania przewozw pocigami)
ponadto, wcelu wypenienia wynikajcego zDyrektywy 2001/14/We obowizku bilansowa-

164 Zgodnie zobowizujcym od15maja 2014 r. art.17b ust.1 pkt1 ustawy zdnia 28listopada 2003 r. owiadczeniach
rodzinnych (Dz.u. z2015 r., poz.114) oraz art.3 ust.1 pkt1 ustawy zdnia 4kwietnia 2014 r. oustaleniu iwypacie
zasikw dla opiekunw (Dz.u. z2014 r., poz.567).
165 Zgodnie zart.49 ust.6 ustawy zdnia 13listopada 2003 r. odochodach jednostek samorzdu terytorialnego (Dz.u.
z2014 r., poz.1115 zezm.), wprzypadku gdy wojewoda nie przekae jednostkom samorzdu terytorialnego dotacji
celowych zapewniajcych pene iterminowe wykonanie zlecanych zada, przysuguje jej prawo dochodzenia
nalenego wiadczenia wraz zodsetkami, wpostpowaniu sdowym.
166 art.131 ustawy ofinansach publicznych.
167 Dz.u.ue.l.1969.156.8.

131
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

nia si dziaalnoci zarzdcy, jego koszty, ktre nie mog by pokryte zopat zaudostpnia-
nie infrastruktury, bd sfinansowane zbudetu pastwa168;
Nauka nadziaalno jednostek naukowych, Narodowego centrum Bada irozwoju, Narodo-
wego centrum Nauki oraz centrum Nauki Kopernik;
Zdrowie nadziaalno dydaktyczn publicznych uczelni medycznych, wydziaw medycznych
uniwersytetw icentrum Medycznego Ksztacenia Podyplomowego oraz napomoc materialn
dla studentw idoktorantw; dotacje podmiotowe otrzymay take Samodzielny Publiczny
Zakad opieki Zdrowotnej, lotnicze Pogotowie ratunkowe, agencja oceny technologii Medycz-
nych iGwna Biblioteka lekarska.
Niski stopie wykorzystania rodkw przeznaczonych nadotacje, wystpi midzy innymi wramach
dofinansowania Funduszu Dopat, narealizacj wydatkw zwizanych zprogramem Mieszkanie dla
Modych. Zprzyjtej wustawie budetowej narok 2014 kwoty 600,0mln z (wykazanej wramach
czci Rezerwy celowe), Minister finansw przekaza dysponentowi czci Budownictwo, lokalne
planowanie izagospodarowanie przestrzenne oraz mieszkalnictwo, narealizacj programu dopat
dokosztw nabycia pierwszego mieszkania przez modych ludzi 400,0mln z. Kwota ta, w2014r.
zostaa wykorzystana jedynie w wysokoci 207,3 mln z, tj. w 34,5% planu i 52% planu po zmia-
nach. Gwn przyczyn niepenego wykorzystania rodkw by niszy ni prognozowany przez
Bank Gospodarstwa Krajowego popyt nawsparcie udzielane wramach ustawy zdnia 27wrzenia
2013 r. opomocy pastwa wnabyciu pierwszego mieszkania przez ludzi modych169. WMinister-
stwie infrastruktury irozwoju, dla zwikszenia zainteresowania t form pomocy pastwa, przygoto-
wano projekt nowelizacji ustawy ozmianie ustawy opomocy pastwa wnabyciu pierwszego miesz-
kania przez modych ludzi170, przewidujcej nowe rozwizania, ktre zwiksz dostpno dopat
wramach programu Mieszkanie dla Modych midzy innymi dla rodzin wielodzietnych.
W 2014 r., podobnie jak wlatach ubiegych171, Najwysza izba Kontroli stwierdzia, e nie byo mo-
liwe zweryfikowanie przychodw ikosztw wykazywanych przez Polsk agencj Prasow (PaP), sta-
nowicych podstaw okrelenia wysokoci dotacji wrozumieniu art.4 ust.5 ustawy zdnia 31lipca
1997 r. oPolskiej Agencji Prasowej172. ewentualn zmian sposobu rozliczania dotacji podmiotowej
dla PaP Ministerstwo Skarbu Pastwa uzalenia odwejcia wycie zmienionej ustawy oPaP, ktra
bdzie podstaw dowprowadzenia zmian aktu wykonawczego dotyczcego przyznawania irozli-
czania dotacji podmiotowej zbudetu pastwa dla PaP. Wdniu 22grudnia 2014 r. Minister Skarbu
Pastwa wystpi zwnioskiem ozgoszenie projektu ustawy ozmianie ustawy oPolskiej Agencji Pra-
sowej doWykazu prac legislacyjnych iprogramowych Rady Ministrw.
Dotacje przedmiotowe stanowi rodki przeznaczone nadopaty dookrelonych rodzajw wyro-
bw lub usug, kalkulowane wedug stawek jednostkowych. Mog by one udzielane napodsta-
wie odrbnych ustaw lub przepisw unii europejskiej dla przedsibiorcw wytwarzajcych okre-
lone rodzaje wyrobw lub wiadczcych okrelone rodzaje usug oraz dla podmiotw wykonuj-
cych zadania narzecz rolnictwa. Kwoty iprzedmiot tych dotacji ustalane sw ustawie budetowej
(art.130 ustawy ofinansach publicznych ).

168 Dyrektywa 201/14/We zdnia 26lutego 2001 r. wsprawie alokacji zdolnoci przepustowej infrastruktury kolejowej
ipobierania opat zauytkowanie infrastruktury kolejowej oraz przyznawania wiadectw bezpieczestwa (Dz.
urz. Wel 75 z15.03.2001).
169 Dz.u. z2013 r, poz.1304 zezm.
170 Projekt ustawy wdniu 3marca 2015 r. zosta przyjty przez rad Ministrw.
171 informacje owynikach kontroli wykonania budetu pastwa za2012 r. i2013 r. wczci Skarb Pastwa.
172 Dz.u. Nr107, poz.687 zezm.

132
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wydatki nadotacje przedmiotowe zrealizowano w91,6% planu pozmianach. Stanowiy one znikomy
odsetek (0,3%) wgrupie wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich nadotacje
isubwencje. W2014 r. dotacje przedmiotowe przekazywane byy przez piciu dysponentw czci
budetu pastwa. Dotyczyy one gwnie dofinansowania dozada wykonywanych narzecz rol-
nictwa173, krajowych przewozw pasaerskich wcelu wyrwnania przewonikom kolejowym utra-
conych przychodw ztytuu obowizujcych ustawowych uprawnie doulgowych przejazdw174
oraz doposikw sprzedawanych wbarach mlecznych.

wiadczenia narzecz osb fizycznych

Wydatki wtej grupie obejmuj rnorodne formy wiadcze pieninych, wtym wszczeglno-
ci: wiadczenia emerytalno-rentowe wypacane bezporednio zbudetu pastwa, wiadczenia
pienine zpomocy spoecznej, stypendia, nagrody (z wyczeniem nagrd ipremii zaliczanych
dowynagrodze), rnego rodzaju ekwiwalenty pienine nalene pracownikom ifunkcjonariu-
szom pastwowych jednostek budetowych. Maj one charakter bezzwrotny inieodpatny. Wlatach
2011-2014 ich udzia wwydatkach ogem budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich wzrs
od6,0% w2011 r. do6,4% w2014 r.
W 2014 r. wydatki na wiadczenia narzecz osb fizycznych wyniosy 24.432,1mln z. Gwnym r-
dem finansowania byy rodki zbudetu pastwa. Zbudetu rodkw europejskich przekazano
jedynie 1,2mlnz.

Wykres 23. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich na wiadczenia na rzecz
osb fizycznych w2014 r.
Wydatki osobowe
niezaliczone do Pozostae
uposae onierzom
2%
i funkcjonariuszom

5%

wiadczenia
spoeczne
93%

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

173 Wzakresie postpu biologicznego wprodukcji rolinnej izwierzcej, ochrony rolin irolnictwa ekologicznego.
174 o ktrych mowa w ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdw rodkami
publicznego transportu zbiorowego (Dz.u. z2012 r., poz.1138 zezm.).

133
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Najwysze wydatki (93,0%) wtej grupie przeznaczono nawiadczenia spoeczne, wtym gwnie
nawiadczenia emerytalno-rentowe tzw. sub mundurowych oraz uposaenia sdziw iprokura-
torw wstanie spoczynku, atake wiadczenia zlecone dowypaty zakadowi ubezpiecze Spoecz-
nych iKasie rolniczego ubezpieczenia Spoecznego.
Wydatki nawiadczenia narzecz osb fizycznych zostay zrealizowane zgodnie zprzeznaczeniem.
Wyjtkiem byy nieprawidowoci stwierdzone wczci Gospodarka. Polegay one nawypaceniu
poraz kolejny w2014 r. pracownikom Ministerstwa Gospodarki, wramach rodkw nawiadczenia
narzecz osb fizycznych, nagrd wcznej kwocie 3,6mln z zaszczeglne osignicia wdziaalno-
ci proeksportowej. Nagrody tezostay przyznane napodstawie wewntrznych regulaminw. ju
w2011 r. Najwysza izba Kontroli wskazywaa, e wewntrzne akty prawne nie stanowi odrbnych
przepisw wrozumieniu art.124 ust.2 ustawy ofinansach publicznych, zgodnie zktrym wiadcze-
nia narzecz osb fizycznych obejmuj wydatki budetu pastwa kierowane, napodstawie odrb-
nych przepisw, bezporednio lub porednio doosb fizycznych, aniebdce wynagrodzeniem
zawiadczon prac.
Najwysza izba Kontroli podtrzymuje ocen, wyraan wwystpieniach pokontrolnych wystoso-
wywanych pokontrolach wykonania budetu pastwa wczci Gospodarka wlatach poprzednich,
zgodnie zktr dziaania zwizane zplanowaniem, przeniesieniem iwypat tych nagrd byy nie-
legalne, nierzetelne oraz niecelowe.
Wydatki biece jednostek budetowych

Wydatki biece jednostek budetowych zuwzgldnieniem budetu rodkw europejskich w2014r.

wyniosy 61.384,8mln z. Wporwnaniu do2013 r. wzrosy o1.473,9mln z, tj.o2,5%, do2012 r.
o2.886,6mln z, tj.o4,9%, a do2011 r. o4.549,2mln z, tj.o8,0%. udzia tych wydatkw wwydat-
kach ogem w2014 r. wynis 16,1% iw porwnaniu do2011 r. i2013 r. by wyszy o0,5 punktu
procentowego, ado 2012 r. ojeden punkt procentowy.
W grupie tej dominoway wydatki budetu pastwa (99,1%), ktre w2014 r. wyniosy 60.818,9mln z,
tj.90,2% planu pozmianach. Wydatki budetu rodkw europejskich wyniosy 565,9mln z. Wydatki
budetu pastwa wzrosy wporwnaniu doroku ubiegego oblisko 3% (1.628,1mln z), awydatki
budetu rodkw europejskich zmniejszyy si oponad 20% (154,3mln z).

134
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 24. Wydatki biece jednostek budetowych budetu pastwa i budetu rodkw
europejskich w2014 r.
Pozostae wydatki
9,7%
Zakupy towarw
i usug
27,4%

Wynagrodzenia
i pochodne
62,9%

rdo: wyniki kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

Wydatki biece jednostek budetowych przeznaczone zostay na:

wynagrodzenia ipochodne 38.620,4mln z175,
zakupy towarw iusug 16.833,7mln z176,
pozostae wydatki 5.930,7mln z, wtym nasfinansowanie wynagrodze bezosobowych oraz
rwnowanikw pieninych iekwiwalentw dla onierzy i funkcjonariuszy 1.538,1mln z,
odpisw naubezpieczenie zdrowotne iskadek naPfroN 375,0mln z, odpisw nazaka-
dowy fundusz wiadcze socjalnych 473,3mln z oraz skadek doorganizacji midzynarodo-
wych 200,3mln z.
Dominujc pozycj (62,9%) stanowiy wynagrodzenia ipochodne, ktrych udzia wporwnaniu
dolat 2011-2013 uleg nieznacznemu zwikszeniu (od 0,6 do0,7 punktu procentowego).
Kontrola wydatkw biecych jednostek budetowych obejmowaa midzy innymi sprawdzenie
udysponentw czci budetu pastwa (dysponenci trzeciego stopnia), czy obowizujce zasady
dokonywania rezerwacji izakupw biletw lotniczych naprzejazdy subowe uwzgldniay kwe-
stie uczestnictwa wprogramach lojalnociowych, przewidujcych moliwo gromadzenia tzw. mil
(punktw) wzamian zakorzystanie zusug firm zrzeszonych wtych programach.
W wyniku kontroli stwierdzono, e zarwno wewntrzne uregulowania jak iumowy zzewntrznym
dostawc biletw lotniczych nie zawieray zapisw dotyczcych korzystania zprogramw lojalno-
ciowych, pozwalajcych nauzyskiwanie korzyci finansowych przy zakupie biletw lotniczych.
jednostki administracji pastwowej do koca 2014 r. dokonyway zakupu biletw lotniczych
wramach zamwienia centralnego realizowanego przez centrum usug Wsplnych177 (cuW) lub

175 Dowynagrodze zpochodnymi zaliczono wydatki ujte wparagrafach: 401-408, 411-412.

176 Dowydatkw obejmujcych zakup towarw iusug zaliczono wydatki ujte wparagrafach: 421-430, 434-440.
177 Zgodnie zprzepisami zarzdzenia Nr16 Prezesa rady Ministrw zdnia 30marca 2011 r. oraz zarzdzenia Nr10

135
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

wewasnym zakresie zzastosowaniem oglnych zasad dokonywania wydatkw. jednostki objte

zamwieniem centralnym nazakup biletw lotniczych mogy uczestniczy wprogramach lojalno-
ciowych, dajcych moliwo zamawiania biletw lotniczych bezpatnie czy bezpatnego podno-
szenia klasy biletu doklasy business. Wikszo kontrolowanych dysponentw czci budetu pa-
stwa dokonywaa rezerwacji biletw lotniczych oraz ich zakupu napodstawie umowy zawartej przez
cuW zpodmiotem zapewniajcym dostp dosystemu wyszukiwania irezerwacji biletw, wimieniu
jednostki. Przedmiotem umw bya rezerwacja, sprzeda isukcesywne dostawy biletw lotniczych
nazagraniczne ikrajowe przewozy pasaerskie napotrzeby urzdw wraz zobowizkowym ubez-
pieczeniem podrnych iich bagau wczasie lotu. Wprzypadku niektrych linii lotniczych jednostki
administracji pastwowej byy rejestrowane przez firm wyonion wpostpowaniu centralnym pro-
wadzonym przez cuW, doprogramw lojalnociowych. umoliwiay one zakup biletw znagroma-
dzonych punktw, comiao nacelu optymalizacj kosztw przelotw lotniczych. Programy tenie
odnosiy si doposzczeglnych pracownikw lecz doinstytucji.
W przypadku dokonywania przez jednostki zakupu biletw lotniczych nazasadach oglnych doko-
nywania wydatkw, napodstawie wewntrznych regulacji wsprawie udzielania zamwie publicz-
nych, jednostki same zawieray zwykonawc umow nawiadczenie usug wzakresie rezerwacji
isprzeday biletw lotniczych. Wybr wykonawcy dokonywany by wtrybie postpowania oudzie-
lenie zamwienia, zgodnie zustaw Prawo zamwie publicznych. tylko niektre spord tych jed-
nostek uczestniczyy wprogramach lojalnociowych.
Zdaniem Najwyszej izby Kontroli jednostki budetowe, dokonujc rezerwacji izakupu biletw lot-
niczych naprzejazdy subowe, powinny bra pod uwag midzy innymi denie doograniczania
kosztw, naprzykad poprzez uczestnictwo wprogramach lojalnociowych lub wynegocjowanie
korzystnych warunkw zwykonawc wyonionym wtrybie postpowania ozamwienia publiczne.

Zatrudnienie iwydatki nawynagrodzenia

W uzasadnieniu doprojektu ustawy budetowej narok 2014 przyjto, e wynagrodzenia wpa-

stwowych jednostkach budetowych dla pracownikw objtych przepisami ustawy zdnia 23grud-
nia 1999 r. oksztatowaniu wynagrodze wpastwowej sferze budetowej oraz ozmianie niekt-
rych ustaw178 bd si ksztatoway napoziomie nominalnym zroku 2013 zuwzgldnieniem rozdy-
sponowanych w2013 r. rezerw celowych oraz dodatkowego wynagrodzenia rocznego naliczonego
zgodnie zustawowo okrelonymi zasadami. Zograniczenia tego wyczono sdziw delegowanych
doMinisterstwa Sprawiedliwoci lub innej jednostki organizacyjnej podlegej Ministrowi Sprawie-
dliwoci, albo przez niego nadzorowanej, ktrych wynagrodzenia sfinansowane zerodkw pozo-
stajcych wdyspozycji Ministra Sprawiedliwoci, a take prokuratorw oraz asesorw prokurator-
skich. Przyjto, e wynagrodzenia dla sdziw iprokuratorw ustalone bd wrelacji doprzecit-
nego wynagrodzenia wdrugim kwartale roku poprzedniego179.

zdnia 28lutego 2014 r. wsprawie wskazania centralnego zamawiajcego doprzygotowywania iprzeprowadzania

postpowa o udzielenie zamwienia publicznego, udzielania zamwie oraz zawierania umw ramowych
napotrzeby jednostek administracji rzdowej oraz zarzdzenia Nr10 zdnia 28lutego 2014 r.
178 Dz.u. z2011 r. Nr79, poz.431 zezm.
179 Zgodnie z komunikatem Prezesa Gwnego urzdu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2013 r. przecitne
wynagrodzenie w drugim kwartale 2013 r. wynioso 3.612,51 z i w porwnaniu do drugiego kwartau 2012 r.
(3.496,82 z) wzroso o3,3%. Wysoko wynagrodzenia zasadniczego dla asesorw prokuratorskich ustalana jest
wrelacji dowynagrodzenia zasadniczego prokuratora prokuratury rejonowej powikszonego onalen skadk
ztytuu ubezpieczenia spoecznego.

136
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Planujc wydatki nawynagrodzenia ujte wzaczniku nr6 doprojektu ustawy budetowej zao-
ono ich wzrost o2,1% wporwnaniu do2013 r. Przyjty wskanik by o2,5 punktu procentowego
niszy odustalonego narok 2013 (4,6%). Zacznik ten, podobnie jak latach 2011-2013180, nie obej-
mowa wszystkich wynagrodze wpastwowej sferze budetowej. Nie wykazywano wnim kwoty
wydatkw nawynagrodzenia pracownikw zatrudnionych wurzdach organw wadzy publicznej,
kontroli, ochrony prawa oraz sdach itrybunaach, wymienionych wart.139 ust.2 ustawy ofinan-
sach publicznych.
rok 2014 by czwartym rokiem, wktrym obowizyway ograniczenia dotyczce planowania wydat-
kw na wynagrodzenia w wybranych jednostkach sektora finansw publicznych, wskazanych
wart.12 ust.1 ustawy zdnia 8listopada 2013 r. ozmianie niektrych ustaw zwizanych zrealiza-
cj ustawy budetowej. Wielko wynagrodze w2014 r. wtych jednostkach nie moga przekro-
czy wielkoci wynagrodze zaplanowanych wustawie budetowej narok 2013 zdnia 25stycz-
nia 2013r.181, wbrzmieniu obowizujcym przed dniem 14padziernika 2013 r., albo wynikajcych
zplanw finansowych narok 2013, wprzypadku gdy nie byy one ujmowane wustawie budetowej.
Dla podmiotw, oktrych mowa wyej wprowadzono rwnie ograniczenia planowanych wydat-
kw nawynagrodzenia, finansowanych wramach programw realizowanych zudziaem rodkw,
oktrych mowa wart.5 ust.1 pkt2 i3 ustawy ofinansach publicznych.
jednoczenie 2014 r. by trzecim rokiem, wktrym wprowadzono ograniczenia dotyczce wielkoci
wynagrodze bezosobowych. ich wielko, zwyczeniem wynagrodze finansowanych wramach
programw realizowanych z udziaem rodkw, o ktrych mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy
ofinansach publicznych, wczciach budetu pastwa bdcych wdyspozycji tego samego dys-
ponenta oraz wjednostkach sektora finansw publicznych, oktrych mowa wart.12 ust.1 ustawy
zdnia 8listopada 2013 r. ktrych plany finansowe nie sujmowane wustawie budetowej, nie moga
przekroczy wielkoci wynagrodze bezosobowych zaplanowanych wustawie budetowej narok
2013 zdnia 25stycznia 2013 r. wbrzmieniu obowizujcym przed dniem 14padziernika 2013 r.,
albo wynikajcych zplanw finansowych narok 2013.
limit wydatkw nawynagrodzenia iwynagrodzenia bezosobowe finansowane z udziaem rod-
kw pochodzcych zbudetu unii europejskiej oraz zerde zagranicznych, wynikajcy zustawy
budetowej narok 2013 wbrzmieniu obowizujcym przed 14padziernika 2013 r., albo wynika-
jcy zplanw finansowych narok 2013, mg zosta zwikszony orodki wcaoci finansowane lub
refundowane ztych rde, aw przypadku wspfinansowania jedynie wwczas, gdy tezwikszone
wynagrodzenia byy conajmniej w70% finansowane lub refundowane zerodkw unii europej-
skiej lub zagranicznych.
ograniczenia wielkoci wynagrodze bezosobowych nie obejmoway wynagrodze przyznanych
zrezerw celowych oraz wypacanych wzwizku zprowadzonymi postpowaniami przygotowaw-
czymi isdowymi.
W trakcie roku Minister finansw wyrazi zgod182 nazwikszenie planu wydatkw nawynagrodze-
nia bezosobowe wtrzech czciach budetu pastwa: Owiata iwychowanie o7,4mln z wzwizku
zprzewidywanym zwikszeniem wydatkw nawynagrodzenia egzaminatorw biorcych udzia
wprzeprowadzaniu egzaminw przez okrgowe Komisje egzaminacyjne, Zdrowie okwot 3,4mlnz

180 Wustawach budetowych wlatach 2011-2013 zacznik nr10.

181 Dz.u. z2013 r., poz.169 zezm.
182 rozporzdzenie Ministra finansw zdnia 11grudnia 2014 r. wsprawie wyraenia zgody nazwikszenie wielkoci
wynagrodze bezosobowych wroku 2014 (Dz.u. z2014 r., poz.1799).

137
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

midzy innymi nafinansowanie systemu egzaminw zewntrznych oraz koordynacj pobierania

iprzeszczepiania komrek, tkanek inarzdw naterenie kraju, atake Kultura iochrona dziedzic-
twa narodowego okwot 0,8mln z, narealizacj zada wramach Programu Wieloletniego Kultura
+priorytet Digitalizacja.
W 2014 r. wydatki nawynagrodzenia bezosobowe wyniosy 951,3mln z183, tj.95,2% planu pozmia-
nach. Wporwnaniu do2013 r. byy wysze o45,8mln z, ado 2012 r. o53,1mln z.
W ramach kontroli wykonania budetu pastwa sprawdzono realizacj, przez dysponentw czci
budetu pastwa postanowie w2014 r. ustawy ozmianie niektrych ustaw zwizanych zrealizacj
ustawy budetowej dotyczcych ograniczenia wydatkw nawynagrodzenia bezosobowe. Wwyniku
kontroli nie stwierdzono przekroczenia przez dysponentw uprawnie wzakresie ich planowania
iwydatkowania.
Podstaw dla Najwyszej izby Kontroli do rozliczenia wynagrodze i zatrudnienia w 2014 r. sta-
nowi ukad wynikajcy zesprawozdania rady Ministrw zwykonania budetu pastwa zaokres
od1stycznia do31grudnia 2014 r. rozliczenia dokonano wodniesieniu dowynagrodze wpa-
stwowych jednostkach budetowych, ujtych wzaczniku nr6 doustawy budetowej narok 2014,
anie docaoci wynagrodze wpastwowej sferze budetowej.
Wydatki nawynagrodzenia wpastwowych jednostkach budetowych wyniosy 27.118,9mln z.
Wporwnaniu dolat 2011-2013 r. wzrosy odpowiednio o1.470,1mln z, (tj.o5,7%), o1.021,2mlnz
(o3,9%) io 252,6mln z (o0,9%).

tabela 34. Przecitne miesiczne wynagrodzenie wedug statusu zatrudnienia w latach 2011-2014
2011 2012 2013 2014 5:2 5:3 5:4
Wyszczeglnienie
z %
1 2 3 4 5 6 7 8
OGEM 4.191,5 4.330,3 4.443,2 4.483,1 107,0 103,5 100,9
Osoby objte mnonikowym systemem
wynagrodze, w tym: 4.536,7 4.664,9 4.784,3 4.819,8 106,2 103,3 100,7
czonkowie korpusu suby cywilnej 4.657,4 4.761,4 4.799,0 4.875,6 104,7 102,4 101,6
osoby zajmujce kierownicze stanowiska
pastwowe 12.252,7 12.409,8 12.636,0 12.895,4 105,2 103,9 102,1
etatowi czonkowie SKO 8.289,6 8.275,0 8.220,8 8.399,5 101,3 101,5 102,2
funkcjonariusze Suby Celnej 5.639,9 5.657,3 5.622,6 5.760,5 102,1 101,8 102,5
onierze zawodowi i funkcjonariusze 4.245,2 4.385,4 4.537,2 4.537,8 106,9 103,5 100,0
sdziowie delegowani do Ministerstwa
Sprawiedliwoci lub innej jednostki
organizacyjnej podlegej Ministrowi
Sprawiedliwoci albo przez niego
nadzorowanej, prokuratorzy oraz
asesorzy i aplikanci prokuratorscy 10.092,8 10.190,8 11.114,6 11. 699,3 115,9 114,8 105,3
pracownicy RCL 8.820,3 8.928,6 8.833,3 8.860,1 100,5 99,2 100,3
eksperci, asesorzy i aplikanci eksperccy
Urzdu Patentowego RP 6.586,0 6.586,0 6.740,8 7.011,3 106,5 106,5 104,0
etatowi czonkowie kolegiw RIO 7.708,3 7.670,0 8.058,7 7.971,4 103,4 103,9 98,9
czonkowie Krajowej Izby Odwoawczej
przy Prezesie UZP 9.459,5 9.684,7 9.802,4 9.421,1 99,6 97,3 96,1

183 Paragraf 409 honoraria i417 Wynagrodzenia bezosobowe.

138
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

2011 2012 2013 2014 5:2 5:3 5:4

Wyszczeglnienie
z %
1 2 3 4 5 6 7 8
czonkowie suby zagranicznej
niebdcy czonkami korpusu suby
cywilnej 3.791,4 3.801,3 3.990,0 4.044,4 106,7 106,4 101,4
nauczyciele zatrudnieni w szkoach
i placwkach prowadzonych przez organy
administracji rzdowej 4.419,6 4.703,0 4.832,8 4.875,6 110,3 103,7 100,9
Osoby nieobjte mnonikowymi systemami
wynagrodze1 3.034,7 3.164,8 3.239,4 3.277,0 108,0 103,5 101,2
1
Bez agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, agencji Wywiadu i Suby Wywiadu Wojskowego

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Przecitne miesiczne wynagrodzenie w2014 r. wynioso 4.483,1 z ibyo o0,9% wysze wporwna-
niu do2013 r. (4.443,2 z). tendencja wzrostu utrzymywaa si take wlatach 2011-2012 z4.191,5z
do4.330,3 z. Przecitne miesiczne wynagrodzenie osb objtych mnonikowymi systemami wyna-
grodze w2014 r. wzroso o6,2% wporwnaniu do2011 r., adla osb nieobjtych mnonikowymi
systemami wynagrodze o8,0%.

tabela 35. Przecitne zatrudnienie wedug statusu zatrudnienia w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014 5:2 5:3 5:4
Wyszczeglnienie
osoby %
1 2 3 4 5 6 7 8
OGEM 509.937 502 232 503.880 504.100 98,9 100,4 100,0
Osoby objte mnonikowym
systemem wynagrodze,
w tym: 392.741 390.215 392.647 393.438 100,2 100,8 100,2
czonkowie korpusu suby
cywilnej 120.295 118.842 118.772 117.805 97,9 99,1 99,2
osoby zajmujce kierownicze
stanowiska pastwowe 219 231 228 219 100,0 94,8 96,1
etatowi czonkowie SKO 571 571 574 564 98,8 98,8 98,3
funkcjonariusze Suby Celnej 14.560 14.530 14.404 14.313 98,3 98,5 99,4
onierze zawodowi
i funkcjonariusze 236.273 235.328 238.027 239.864 101,5 101,9 100,8
sdziowie delegowani
do Ministerstwa Sprawiedliwoci
lub innej jednostki organizacyjnej
podlegej Ministrowi
Sprawiedliwoci albo przez niego
nadzorowanej, prokuratorzy oraz
asesorzy
i aplikanci prokuratorscy 6.285 6.263 6.240 6.238 99,3 99,6 100,0
pracownicy RCL 154 154 157 159 103,2 103,2 101,3
eksperci, asesorzy i aplikanci
eksperccy Urzdu Patentowego RP 186 186 190 185 99,5 99,5 97,4
etatowi czonkowie kolegiw RIO 200 201 203 204 102,0 101,5 100,5
czonkowie Krajowej Izby
Odwoawczej przy Prezesie UZP 37 37 35 38 102,7 102,7 108,6

139
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

2011 2012 2013 2014 5:2 5:3 5:4

Wyszczeglnienie
osoby %
1 2 3 4 5 6 7 8
czonkowie suby zagranicznej
niebdcy czonkami korpusu
suby cywilnej 1.077 1.015 961 925 85,9 91,1 96,3
nauczyciele zatrudnieni
w szkoach i placwkach
prowadzonych przez organy
administracji rzdowej 12.884 12.857 12.856 12.924 100,3 100,5 100,5
Osoby nieobjte mnonikowymi
systemami wynagrodze1 117.196 112.017 111.233 110.662 94,4 98,8 99,5
1
Bez agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, agencji Wywiadu i Suby Wywiadu Wojskowego

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Przecitne zatrudnienie w pastwowych jednostkach budetowych, ujtych w zaczniku nr 6

doustawy budetowej, wynioso 504.100 osb ibyo o220 osb wysze wporwnaniu do2013 r.
Przecitne zatrudnienie w2014 r. wporwnaniu do2012 r. wzroso zaledwie o0,4%.
W 2014 r. przecitne zatrudnienie osb objtych mnonikowymi systemami wynagrodze wynio-
so 393.438 osb iw porwnaniu do2013 r. zwikszyo si o791 osb, tj.o0,2%. Najwikszy wzrost
zatrudnienia w porwnaniu do 2013 r. wystpi wrd onierzy zawodowych i funkcjonariuszy
(o1.837 osb).
W 2014 r. odnotowano natomiast spadek przecitnego zatrudnienia o571 osb wrd osb nieob-
jtych mnonikowymi systemami wynagrodze wporwnaniu do2013 r.
analiza danych dotyczcych przecitnego zatrudnienia osb objtych mnonikowymi systemami
wynagrodze wlatach 2008-2014 wskazuje, e zniesienie zdniem 1stycznia 2010 r. wymogu okre-
lania wustawie budetowej limitw zatrudnienia dla tej grupy wpastwowych jednostkach bude-
towych184 stworzyo warunki doelastycznego ksztatowania wielkoci istruktury zatrudnienia oraz
poziomu wynagrodze, adekwatnego dorealizowanych zada, posiadanych kwalifikacji czy efektw
pracy izdecydowanie ograniczyo wzrost zatrudnienia. Wlatach 2008-2010 wystpowa coroczny
wzrost zatrudnienia wtej grupie napoziomie przekraczajcym 4% rocznie. W2010 r. wporwna-
niu do2008 r. przecitne zatrudnienie wzroso o33.891 osb, tj.o9,4%. odczasu zniesienia limitu
zatrudnienia, wzrost zatrudnienia zosta zahamowany. Wlatach 2011-2012 nastpi nawet spadek
zatrudnienia wporwnaniu do2010 r. odpowiednio o0,8% i0,6%, anastpnie niewielki wzrost
o0,6% wroku 2013 io 0,2% wroku 2014. ogem wroku 2014 wporwnaniu doroku 2011 zatrud-
nienie wzroso tylko o697 osb, tj.o0,2%.
Przecitne zatrudnienie w pastwowych jednostkach budetowych oraz w szkoach wyszych
w2014 r. wporwnaniu do2013 r. byo nisze o1.492 osoby, tj.o0,2%, utrzymywao si naporw-
nywalnym poziomie jak w2012 r., za wporwnaniu do2011 r. byo nisze o8.220 osb, tj.o1,1%.

184 Wzwizku zezmian przepisw oksztatowaniu wynagrodze wpastwowej sferze budetowej oraz zmianie
niektrych ustaw, wprowadzon przez art.160 ustawy zdnia 21listopada 2008 r. osubie cywilnej (Dz.u. z2014r.,
poz.1111 zezm.).

140
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 36. Zatrudnienie i wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych i uczelniach

publicznych latach 2011-2014

Wykonanie

2011 2012 2013 2014

wynagrodzenie

wynagrodzenie

wynagrodzenie

wynagrodzenie
zatrudnienie

zatrudnienie

zatrudnienie

zatrudnienie
miesiczne

miesiczne

miesiczne

miesiczne
9:3 9:5 9:7
Przecitne

Przecitne

Przecitne

Przecitne

Przecitne

Przecitne

Przecitne

Przecitne
Wyszczeglnienie

osoby z osoby z osoby z osoby z %

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
OGEM 727.415 4.406,0 719.534 4.513,5 720.687 4.691,6 719.195 4.818,5 109,4 106,8 102,7
Jednostki
budetowe 572.193 4.367,8 564.336 4.498,0 565.908 4.621,7 566.196 4.669,0 106,9 103,8 101,0
Uczelnie publiczne 155.222 4.546,8 155.198 4.570,1 154.779 4.947,2 152.999 5.372,0 118,1 117,5 108,6

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Wydatki nawynagrodzenia wpastwowych jednostkach budetowych oraz wszkoach wyszych

wyniosy 41.585,7mln z iw porwnaniu do2013 r. wzrosy o1.011,9mln z, tj.o2,5%, do2012 r.
o2.614,1mln z, tj.o6,7%, ado 2011 r. o3.125,8mln z, tj.o8,1%.
analiza wydatkw nawynagrodzenia wlatach 2008-2014 wskazuje, e wprowadzenie od2011 r.
ogranicze wzakresie ich planowania spowodowao zmniejszenie wzrostu tych wydatkw. Dyna-
mika wzrostu wynagrodze, ktra miaa miejsce w latach 2008-2010 (wzrost o 3.463,3 mln z,
tj.o15,9%), wlatach 2011-2014 ulega zmniejszeniu (wzrost o1.470,4mln z, tj.o5,7%). Wzrost wyna-
grodze wlatach 2011-2014 spowodowany by midzy innymi przyznaniem dodatkowych rodkw
narealizacj nowych zada czy te podwyek dla funkcjonariuszy Suby celnej, onierzy zawodo-
wych, sdziw, prokuratorw iasesorw oraz nauczycieli. Podwyszenie wydatkw nawynagrodze-
nia wdanym roku skutkoway wzrostem wydatkw naten cel wlatach nastpnych. Wefekcie plano-
wane wydatki nawynagrodzenia danego roku, ujte wustawie budetowej wporwnaniu doroku
poprzedniego wzrastay o2,42% w2011 r., o2,9% w2012 r., o4,6% w2013 r. io 2,1% w2014 r.

Wydatki majtkowe

W 2014 r. wydatki majtkowe budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wyniosy

49.911,0mln z ibyy o16,3% wysze ni w2013 r. (42.912,2mln z). ich udzia wwydatkach ogem
w2014 r. wynis 13,1% iw porwnaniu do2011 r. wzrs o0,3 punktu procentowego.
W 2014 r. wydatki majatkowe sfinansowano w 67,1% z budetu rodkw europejskich (na poziomie
wyszym o 0,6 punktu procentowego ni w 2013 r.) i w 32,9% z budetu pastwa.

141
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 25. rda finansowania wydatkw majtkowych wlatach 2008-2014

40
[mld z]
35

30

25

20

15

10

0
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Budet pastwa rodki z budetu UE

rdo: wyniki kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

od 2010 r. struktura finansowania tych wydatkw ulega zmianie. Gwnym rdem finansowa-
nia wydatkw majtkowych by budet rodkw europejskich, ktrego udzia stale rs, osigajc
w2012 r. poziom 70,1%. Pomimo i wlatach 2013-2014 nastpio jego zmniejszenie, udzia ten nadal
pozostaje istotny (65,5% w2013 r. i66,1% w2014 r.). Wperspektywie finansowej 2007-2013 szczyt
inwestycyjny przypad wanie narok 2012 istanowi 136,4% wydatkw 2010 r., 115,8% wydatkw
2011r. i126,2% 2013 r.

tabela 37. Wydatki majtkowe budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

Plan po 6:4 6:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Wykonanie
zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
OGEM 46.800,4 54.174,5 42.912,2 51.830,8 49.911,0 116,3 96,3
Budet pastwa 16.807,4 16.205,5 14.822,3 18.263,5 16.907,4 114,1 92,6
Budet rodkw
europejskich 29.993,0 37.969,0 28.089,9 33.567,3 33.003,6 117,5 98,3

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Podobnie jak rok wczeniej, w2014 r. wwydatkach majtkowych budetu pastwa ibudetu rod-
kw europejskich najwikszy udzia 73,8% miay dotacje celowe nadofinansowanie zada realizo-
wanych zudziaem rodkw europejskich (36.847,8mln z), zakupy inwestycyjne jednostek bude-
towych 14,8% oraz wydatki inwestycyjne tych jednostek 6,6%. Niemniej jednak wporwnaniu
doroku 2013 odnotowano znaczny (o 11,7 punktu procentowego) wzrost udziau wyej wymienio-
nych dotacji celowych.

142
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Programy wieloletnie

liczba realizowanych programw wieloletnich zmniejszya si z88 w2010 r. do43 w2014 r. W zacz-
niku nr10 doustawy budetowej narok 2014 ujto 42 programy wieloletnie, narealizacj ktrych
zaplanowano nakady w2014 r. wwysokoci 9.003,7mln z. Wtrakcie roku przyjto Wieloletni Pro-
gram Polskiej Energetyki Jdrowej. Wydatki majtkowe, wtym inwestycyjne stanowi dominujcy
udzia wwydatkach przeznaczonych narealizacj programw wieloletnich. Niektre zprogramw
wieloletnich wczeniej funkcjonoway jako inwestycje wieloletnie. jest tokonsekwencj odstpienia,
wprzepisach ustawy zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicznych, odgospodarowania rod-
kami publicznymi wpostaci inwestycji wieloletnich.
W 2014 r. narealizacj 43 programw wieloletnich wydatkowano 8.879,7mln z, tj.94,5% planu
po zmianach (9.393,0 mln z). Poziom realizacji poszczeglnych programw by zrnicowany.
Wydatki dla 10 programw zostay zrealizowane w100%, dla 28 programw od60 do99,4%, adla
pozostaych piciu programw poniej 60%.
W 2014 r. Najwysza izba Kontroli przeprowadzia uinwestorw kontrol realizacji siedmiu progra-
mw wieloletnich zzakresu inwestycji budowlanych185, wtym dwch zzakresu szkolnictwa wy-
szego ipiciu zochrony zdrowia. Kontrol objto inwestycje, ktre wczeniej zaliczane byy doinwe-
stycji wieloletnich iw wyniku uchwa Sejmu rP irady Ministrw stay si programami wieloletnimi.
Naich realizacj zaplanowano w2014 r. nakady wwysokoci 637,8mln z, costanowio 7,1% wydat-
kw ogem planowanych na2014 r. narealizacj programw wieloletnich. Sprawdzeniu podlegay
dziaania podmiotw publicznych narzecz prawidowego gospodarowania rodkami publicznymi
wydatkowanymi nainwestycje budowlane.

tabela 38. Nakady na wybrane programy wieloletnie w 2014 r.

Warto Nakady Nakady do poniesienia po 2014

koszto- poniesione z budetu ze rodkw
Nazwa programu rysowa do koca 2014 pastwa wasnych
mln z % mln z % mln z %
Budowa Kampusu 600-lecia
Odnowienia Uniwersytetu
Jagielloskiego 962,5 772,8 80,3 189,4 19,7 0,3 0,03
Uniwersytet
im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu 20042015 546,8 516,2 94,4 7,9 1,5 22,6 4,1
Przebudowa i Rozbudowa
Uniwersyteckiego Szpitala
Klinicznego Uniwersytetu
Medycznego w Biaymstoku 509,2 281,3 55,2 216,2 42,5 11,7 2,3
Wieloletni Program Medyczny
Rozbudowy i Przebudowy
Szpitala Uniwersyteckiego
w Bydgoszczy 327,0 292,4 89,4 32,2 9,9 2,3 0,7
Przebudowa Uniwersyteckiego
Szpitala Dziecicego
w Krakowie 201,4 99,6 49,5 97,4 48,4 4,3 2,2

185 informacja o wynikach kontroli Realizacja programw wieloletnich z zakresu inwestycji budowlanych, Nr ewid.
D/15/501/KSi, Warszawa, maj 2015.

143
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Warto Nakady Nakady do poniesienia po 2014

koszto- poniesione z budetu ze rodkw
Nazwa programu rysowa do koca 2014 pastwa wasnych
mln z % mln z % mln z %
Nowa siedziba Szpitala
Uniwersyteckiego
Krakw-Prokocim 1.230,1 25,5 2,1 750,0 61,0 454,6 36,9
Szpital Pediatryczny
Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego w Warszawie 552,0 413,8 75,0 76,9 13,9 61,3 11,1

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli. Warto kosztorysowa i nakady do poniesienia po 2014 r.
z budetu pastwa na podstawie danych z zacznika nr 10 do ustawy budetowej na rok 2015.

Negatywnie oceniono stan przygotowania irealizacj dwch spord siedmiu skontrolowanych pro-
gramw wieloletnich.
W przypadku programu wieloletniego Nowa siedziba Szpitala Uniwersyteckiego Krakw-Prokocim Naj-
wysza izba Kontroli negatywnie ocenia obecny stan zaawansowania prowadzonej od2006 r.186
inwestycji, ktry wynis zaledwie 2,1% jej wartoci. celem programu jest budowa nowego szpitala.
Dokoca 2014 r. wykonano jedynie prace polegajce naprzeoeniu magistrali wodocigowej oraz
wycince drzew ikrzeww znajdujcych si naterenie objtym inwestycj. jedn zprzyczyn op-
nie wrealizacji zadania, aco zatym idzie niewielkiego wykorzystania rodkw zagwarantowanych
wbudecie pastwa nalata 2011-2014 byy protesty organizacji ekologicznej, ktre naokres blisko
trzech lat uniemoliwiy przygotowanie terenu pod inwestycj. Spowodowao tomidzy innymi
konieczno dokonania analizy iweryfikacji dotychczasowych zaoe zarwno pod wzgldem zmie-
niajcych si warunkw demograficznych iepidemiologicznych, jak rwnie aktualnoci posiadanej
od2010 r. dokumentacji projektowej. Weryfikacja ujawnia midzy innymi konieczno uwzgldnie-
nia wprojekcie budowalnym zmian wynikajcych zaktualnych przepisw prawa, comiao istotny
wpyw nawybr trybu postpowania oudzielenie zamwienia publicznego. Nawieloletnie op-
nienia wrealizacji tej inwestycji Najwysza izba Kontroli wskazywaa ju w2012 r., aw 2013 r. wnio-
skowaa ozintensyfikowanie prac majcych nacelu rozpoczcie budowy.
realizacja drugiego programu wieloletniego Przebudowa Uniwersyteckiego Szpitala Dziecicego
wKrakowie187, ktrego celem jest poprawa standardw jakoci udzielania wiadcze zdrowotnych
iunowoczenienie infrastruktury szpitala, przebiegaa wsposb odbiegajcy odprzyjtych zao-
e. Zaawansowanie finansowe inwestycji nakoniec 2014 r. wynioso tylko 49,5%, zamiast zaoo-
nych wpierwotnej wersji programu 65,9%. Niski stopie realizacji planu finansowego na24 mie-
sice przed planowanym zakoczeniem inwestycji, tj.dokoca 2016 r. stwarza realne zagroenie
nieukoczenia jej wzakadanym terminie. Decydujcy wpyw nataki stan miay bdy izaniechania
lece postronie szpitala oraz nieefektywne dziaania inwestora podejmowane wzakresie inwesty-
cji prowadzonej wlatach 2011-2014. Bdcy inwestorem uniwersytet jagielloski nie podj dzia-
a wzakresie precyzyjnego okrelenia roli szpitala wramach kontrolowanej inwestycji, odsamego
pocztku jej realizacji. Prba unormowania tej sytuacji poprzez wydane wlipcu 2014 r. penomoc-
nictwo potwierdzia wtpliwoci Najwyszej izby Kontroli codo caego dotychczasowego procesu
inwestycyjnego prowadzonego wsposb nieuporzdkowany. Skutkowao tomidzy innymi wydat-
kowaniem rodkw publicznych napodstawie umw zawartych przez podmiot inny ni wskazany
jako inwestor wuchwale rady Ministrw, ustanawiajcej program wieloletni. Pomimo braku moli-

186 Pierwszy rok, wktrym wpisano inwestycj dobudetu pastwa jako inwestycj wieloletni (2006-2019).
187 Program ustanowiony uchwa Nr72/2011 rady Ministrw zdnia 24maja 2011 r. nalata 2011-2016.

144
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

woci dotrzymania ustalonego harmonogramu realizacji zadania, inwestor dotychczas nie skierowa
doMinisterstwa Zdrowia wniosku oaktualizacj harmonogramu programu wieloletniego.
Nieprawidowoci oistotnym charakterze, ktre jednak nie miay wpywu naocenian dziaalno,
stwierdzono wrealizacji dwch programw wieloletnich dotyczcych budowy lub rozbudowy szpi-
tala iuczelni. Dotyczyo to:
Wieloletniego Programu Medycznego Rozbudowy iPrzebudowy Szpitala Uniwersyteckiego wByd-
goszczy stwierdzone nieprawidowoci polegay midzy innymi: na podwjnym finansowaniu
zerodkw dotacji tych samych robt budowlanych wcznej kwocie 2,5mlnz, raz narzecz
generalnego wykonawcy i drugi raz na rzecz podwykonawcw; zakupie ze rodkw dotacji
dokumentacji projektowej w96%188 niewykorzystanej przy modernizacji obiektw budowla-
nych ujtych wprogramie; nienaliczeniu wykonawcy zamwienia kar umownych wcznej kwo-
cie 0,4mln z zanieterminowe wykonanie robt; wydatkowaniu rodkw zdotacji zprzekro-
czeniem kwot wydatkw ustalonych wharmonogramach rzeczowo-finansowych 2011-2014
zatwierdzonych przez Ministra Zdrowia wcznej kwocie 4,2mlnz.
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza wPoznaniu 2004-2017 nieprawidowoci polegay nanie-
naliczaniu kary umownej zaopnienia wusuniciu wad stwierdzonych przy odbiorze koco-
wym wramach inwestycji dotyczcej budowy drg, parkingw izagospodarowania terenu przy
Wydziale chemii; wwyniku nieprzestrzegania postanowie umowy dotyczcych zasad wypaty
wynagrodzenia wykonawcy wramach tej inwestycji, podwykonawca zgosi wobec uczelni rosz-
czenie zawykonane iodebrane roboty, mimo i uczelnia uregulowaa nalenoci zate roboty
narzecz wykonawcy; ponadto uczelnia nieprawidowo zaplanowaa parametry budynku Kole-
gium uaM wPile wstosunku dopotrzeb.
W wyniku realizacji do koca 2014 r. Wieloletniego Programu Medycznego rozbudowy i Prze-
budowy Szpitala uniwersyteckiego w Bydgoszczy wydatkowano 292,4mln z, tj.89% warto-
ci kosztorysowej inwestycji. celem programu, ktrego termin zakoczenia przypada na2015r.
jest dostosowanie budynkw ipomieszcze szpitala doobowizujcych wymaga iprzepi-
sw, azakadanym efektem jakociowym programu jest zwikszenie dostpnoci doproce-
dur medycznych dla pacjentw regionu kujawsko-pomorskiego. Planowane wielkoci wska-
nika rezultatu (ilo ek) dla poszczeglnych dziaa inwestycyjnych (obiektw) zakoczonych
do31grudnia 2014r., zostay osignite iwyniosy 88 ek dla obiektw dotyczcych centrum
udarw Mzgu. Stopie wykorzystania ek do2014 r. przekazanych szpitalowi wramach pro-
gramu ksztatowa si napoziomie 37,4% dla oddziau intensywnej terapii Medycznej dla Dzieci,
94% dla Kliniki anestozjologii iintensywnej terapii Medycznej dla Dorosych i112,2% dla cen-
trum udarw Mzgu.
czne nakady zbudetu pastwa wcaym okresie realizacji inwestycji Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu 2004-2017 dokoca 2014r. wyniosy 516,2mln z, tj.94,4% wartoci
kosztorysowej inwestycji. realizacja programu, ktrego celem jest zwikszenie moliwoci
ksztacenia iprowadzenia bada naunikatowych kierunkach studiw (nowoczesne technolo-
gie, informatyzacja ikomunikacja spoeczna), wokresie od2004 r. dokoca 2014 r. istotnie przy-
czynia si dorozwoju uczelni; efektem realizacji inwestycji byo dokoczenie budowy Wydziau
Biologii oraz Wydziau Nauk Geograficznych iGeologicznych, budowy budynku Wydziau Nauk
Politycznych iDziennikarstwa, dokonanie czciowego wykupu gruntu oraz zagospodarowanie
terenu wok Wydziau Biologii, Wydziau Nauk Geograficznych iGeologicznych oraz Wydziau

188 Do31grudnia 2014 r., wedug szacunkowych danych uczelni.

145
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Nauk Politycznych iDziennikarstwa, budowa hali Sportowej, Wydziau chemii (etap ii etap ii
segment ai G), drg, parkingw izagospodarowanie terenu przy Wydziale chemii, budowa
Kolegium uaM wPile (budynek naukowo-dydaktyczny), rozbudowa Wydziau Pedagogiczno-ar-
tystycznego wKaliszu, budowa Wydziau humanistycznego (historycznego). Doefektw realiza-
cji inwestycji zaliczy naley rwnie stopie wykorzystania budynkw Wydziau humanistycz-
nego (historycznego), chemii oraz Pedagogiczno-artystycznego wKaliszu, mierzony liczb stu-
dentw w2013 r. i2014 r. wstosunku dozaoe, ktry wynis od72,5% do93,8%189. termin
realizacji programu zaplanowano na2017 r.
Pozytywnie oceniono realizacj trzech inwestycji realizowanych wramach programw wieloletnich.
y Przebudowa irozbudowa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego wBia-
ymstoku celem programu wieloletniego jest modernizacja irozbudowa obiektw szpital-
nych, ktra ma umoliwi do2017 r. popraw powiza funkcjonalnych pomidzy poszcze-
glnymi klinikami i dziaami szpitala oraz dostosowanie jego budynkw i pomieszcze
doobowizujcych norm iprzepisw. Dokoca 2014 r. uzyskano pozwolenie nauytkowa-
nie nowych budynkw: picio- iszeciokondygnacyjnych (nad ziemi) zldowiskiem dla mi-
gowcw lotnictwa sanitarnego nadachu szeciokondygnacyjnego budynku inadbudowy
jednego budynku. Ponadto nakoniec 2014 r. wybudowano konstrukcje wie wentylacyjnych,
wykonano nadbudowy wkolejnych dwch budynkach (odpowiednio ojedn idwie kondy-
gnacje), rozpoczto roboty wramach przebudowy budynku gwnego oraz budow parkingu
wielopoziomowego.
y Budowa Kampusu 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagielloskiego celem programu jest
powikszenie bazy uniwersytetu jagielloskiego ookoo 171,2tys. m2 powierzchni uytkowej,
copozwoli zapewni lepsze warunki dodalszego rozwoju uczelni wdziedzinie bada nauko-
wych oraz nauczania. Nadzie 31grudnia 2014 r. zakres rzeczowy zrealizowanych ibdcych
w realizacji zada inwestycyjnych wynis 101,1 tys. m2 powierzchni uytkowej. Dokoca
2014 r. zakoczono realizacj siedmiu spord dziewiciu zada inwestycyjnych190 ujtych wtym
programie, wefekcie ktrych od2003 r. przekazywano sukcesywnie douytkowania nastpu-
jce obiekty: Kompleks Nauk Biologicznych, Instytut Nauk orodowisku, Instytut Geografii iGospo-
darki Przestrzennej, Wydzia Matematyki iInformatyki, Wydzia Zarzdzania iKomunikacji Spoecz-
nej, Instytut Zoologii oraz Wydzia Fizyki Astronomii iInformatyki Stosowanej. Woddanych douyt-
kowania obiektach (pomieszczeniach) zainstalowano urzdzenia iaparatur badawcz (podsta-
wow), ktra wedug informacji dziekanw bya wykorzystywana od10% do100%.
y Szpital Pediatryczny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wWarszawie narealizacj inwe-
stycji dokoca 2014 r. wydatkowano 413,8mln z (75%) wartoci kosztorysowej, podczas gdy
szpital ma by oddany do uytku w 2015 r.; celem programu jest tworzenie nowoczesnego
szpitala klinicznego, ktry sprosta zadaniom stawianym przez standardy leczenia oglnope-
diatrycznego ispecjalistycznego oraz realizacji zwikszonych zada dydaktycznych inauko-

189 W zaoeniach z 2011 r. w regulaminie konkursowym na projekt budynku Wydziau humanistycznego

(historycznego) wskazano, e budynek jest przeznaczony dla 2.300 studentw. Wedug stanu na30listopada 2013
r. i30listopada 2014 r. byo ich odpowiednio 2.136 i1.845. Wzaoeniach z2005 r. wregulaminie konkursowym
na projekt budynku Wydziau chemii wskazano, e budynek jest przeznaczony dla 1.500 studentw. Wedug
stanu na 30 listopada 2013 r. i 30 listopada 2014 r. byo ich odpowiednio 1.117 i 1.088. W zaoeniach z 2005 r.
wregulaminie konkursowym naprojekt budynku oddziau Zamiejscowego wKaliszu wskazano, e budynek jest
przeznaczony dla 1.030 studentw. Wedug stanu na30listopada 2013 r. i30listopada 2014 r. byo ich odpowiednio
966 i911.
190 oprcz zadania Wykup gruntw i zada realizowanych w ramach zadania Infrastruktury, gdzie kolejne tytuy
inwestycyjne stanowi podzadania wprogramie wieloletnim.

146
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

wych; budowa szpitala pozwoli przej funkcje dwch szpitali zlokalizowanych przy ulicach
Marszakowskiej iDziadowskiej wWarszawie; program inwestycji zakada realizacj szpitala
opowierzchni uytkowej 42.479 m2 ikubaturze 406.048 m3; budowa Szpitala Pediatrycznego
jest zaawansowana wokoo 98%; uczelnia wramach inwestycji zrealizowaa nadbudow, roz-
budow iprzebudow Zakadu Patomorfologii oraz wybudowaa budynek stacji transformato-
rowej SN/nn; dla obiektu Patomorfologii inwestor uzyska decyzj opozwoleniu najego uyt-
kowanie.
ustalenia wskazuj, e wikszo inwestorw wkontrolowanych programach wieloletnich nie podej-
mowaa wystarczajcych dziaa dla waciwego przebiegu realizacji inwestycji, wtym prawido-
wego iterminowego oddawania douytku poszczeglnych obiektw.
Zdaniem Najwyszej izby Kontroli niezbdne jest wzmocnienie nadzoru nad procesem realiza-
cji zada wramach programw wieloletnich, wtym nad efektywnym wykorzystaniem rodkw
nafinansowanie inwestycji budowlanych.

Wydatki naobsug dugu Skarbu Pastwa

Obsuga dugu publicznego

W 2014 r. wydatki naobsug dugu Skarbu Pastwa wyniosy 34.455,9mln z, tj.95,3% wartoci
przyjtej w ustawie budetowej. Niewykorzystane rodki na obsug zaduenia zagranicznego
wkwocie 1.688,0mln z zostay zablokowane przez Ministra finansw wgrudniu 2014 r., stosownie
dozapisw art.177 ust.1 pkt3 ustawy zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicznych.
Wydatki naobsug dugu stanowiy 11% wydatkw budetu pastwa. Wlatach 2011-2013 udzia
ten wynis rednio 12,8%.
Niemal cao wydatkw, tj.96,8% stanowiy odsetki idyskonto odwyemitowanych narynku krajo-
wym irynkach zagranicznych skarbowych papierw wartociowych oraz odsetki odkredytw zaci-
gnitych wmidzynarodowych instytucjach finansowych.
Wydatki naobsug dugu byy o8,0 mld z, tj.o18,9% nisze ni w2013 r., ztego naobsug dugu
krajowego o7,5 mld z ana obsug dugu zagranicznego o0,5 mld z. istotny wpyw nawielko
wydatkw naobsug dugu krajowego Skarbu Pastwa miao umorzenie przez Ministra finansw
wdniu 3lutego 2014 r. papierw skarbowych przeniesionych zofe doZuS, zgodnie zprzepisami
ustawy zdnia 6grudnia 2013 r. ozmianie niektrych ustaw wzwizku zokreleniem zasad wypaty
emerytur zerodkw zgromadzonych wotwartych funduszach emerytalnych191. Wefekcie umo-
rzenia obligacji skarbowych owartoci nominalnej 130.187,6mln z koszty obsugi dugu krajo-
wego zmniejszyy si o4.564,2mln z. Ministerstwo finansw oszacowao, i wwyniku tej operacji
wperspektywie 10 lat wkadym roku wydatki naobsug dugu bd nisze od0,3% do0,6% PKB,
aczny spadek kosztw obsugi dugu Skarbu Pastwa wyniesie 107,4 mld z. Wyczajc wpyw
umorzenia obligacji, wydatki w2014 r. byy nisze wstosunku doroku poprzedniego o8,1%, przede
wszystkim wwyniku obnienia si oprocentowania obsugiwanych obligacji krajowych izagranicz-
nych, atake mniejszej kwoty wypaconego dyskonta zpowodu niszej wartoci wykupywanego
dugu krajowego.

191 Dz.u. z2013 r., poz.1717.

147
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W 2014 r. przecitne oprocentowanie dugu krajowego mierzone jako relacja wydatkw naobsug
dugu krajowego doredniego stanu zaduenia krajowego Skarbu Pastwa wynioso 5,0%, nato-
miast wydatkw naobsug zaduenia zagranicznego wstosunku doredniego zaduenia zagra-
nicznego 3,6%. Wskaniki tebyy nisze ni wroku ubiegym, gdy wyniosy odpowiednio 5,6% i4,0%.
Wydatki naobsug dugu Skarbu Pastwa stanowiy 2,0% PKB. relacja taksztatowaa si poni-
ej redniej zlat 2011-2013, wynoszcej 2,5%. Wyczajc efekt umorzenia obligacji przeniesionych
zofe doZuS wydatki naobsug dugu stanowiyby 2,3% PKB.
Minister finansw prowadzi obsug zobowiza Skarbu Pastwa ztytuu skarbowych papierw
wartociowych wyemitowanych wkraju oraz zagranic, zacignitych kredytw ipoyczek, rod-
kw przyjtych przez Ministra finansw wdepozyt lub zarzdzanie, atake udzielonych porcze
igwarancji terminowo izgodnie zobowizujcymi przepisami oraz zawartymi umowami. Wydatki
budetowe zostay prawidowo zaplanowane oraz wykonane.

Wydatki naobsug dugu krajowego

Wydatki naobsug dugu krajowego zaplanowano wkwocie 24.370mln z. Decyzj Ministra finan-
sw z26listopada 2014 r. zmniejszony zosta limit wydatkw naobsug zaduenia zagranicznego
o500mln z io t kwot zwikszono plan wydatkw dugu krajowego. Wikszo przeniesionych
rodkw przeznaczono nazapat odsetek odprzedterminowo odkupywanych krajowych obligacji
skarbowych oraz napatnoci ztytuu transakcji nainstrumentach pochodnych (Swap).

tabela 39. Wydatki na obsug dugu krajowego w latach 2011-2014

2014
2011 2012 2013 Plan po 7:4 7:5 7:6
Wyszczeglnienie Ustawa Wykonanie
zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Obsuga dugu
krajowego, w tym: 27.107,1 31.788,2 32.340,7 24.370,0 24.870,0 24.848,4 76,8 102,0 99,9
Odsetki i dyskonto
od krajowych
skarbowych papierw
wartociowych oraz
poyczek, w tym: 27.074,4 31.744,9 32.307,0 24.324,0 24.838,0 24.819,7 76,8 102,0 99,9
bony skarbowe, 1.257,1 676,7 388,8 480,6 x x x
obligacje rynkowe, 25.021,0 29.643,5 30.756,9 22.528,6 23.952,2 23.935,0 77,8 106,2 99,9
w tym: operacje Swap1 885,8 -1.120,6 -500,8 1.947,7 388,9 x x
obligacje
oszczdnociowe 366,8 258,4 236,9 224,3 237,9 237,7 100,3 106,0 99,9
odsetki od rodkw
przyjmowanych
w depozyt przez
Ministra Finansw
427,2 1.166,2 924,4 1.090,5 647,9 647,1 70,0 59,3 99,9
Koszty emisji
skarbowych papierw
wartociowych oraz
inne opaty i prowizje 32,8 43,3 33,7 45,9 31,9 28,6 85,0 62,4 89,8
1
transakcje Swap w jednym roku przynosz wydatki, a w kolejnym pomniejszenie wydatkw na obsug dugu Skarbu
Pastwa, dlatego w tabeli niektre kwoty wykazane s z minusem.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

148
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wydatki naobsug dugu krajowego wyniosy 24.848,4mln z, tj.99,9% planu pozmianach.

W 2014 r. struktura wydatkw naobsug dugu krajowego bya podobna jak wlatach poprzed-
nich, tj.blisko 97,3% stanowiy odsetki idyskonto odkrajowych skarbowych papierw wartocio-
wych, z t rnic, i nie obejmoway wydatkw z tytuu obsugi bonw skarbowych. ostatnia
emisja bonw nastpia wmarcu 2013 r. Skarb Pastwa nie ma zaduenia wbonach skarbowych
odsierpnia 2013r., cowpywa nazwikszenie redniej zapadalnoci dugu krajowego iobnia koszty
obsugi dugu. Pozostae wydatki naobsug dugu krajowego stanowice cznie 2,7% poniesiono
naobsug depozytw pozyskiwanych wramach konsolidacji zarzdzania pynnoci sektora finan-
sw publicznych (2,6%), koszty emisji skarbowych papierw wartociowych oraz innych opat ipro-
wizji (w tym gwnie wynagrodzenie dla agenta emisji Domu Maklerskiego PKo BP) oraz rozliczenia
ztytuu porcze igwarancji udzielonych przez Skarb Pastwa (0,1%).
Wydatki naodsetki idyskonto odobligacji rynkowych, wkwocie 23.935mln z, byy wysze odzaka-
danych w ustawie budetowej o 1.406,4 mln z. Po podwyszeniu planu w tej pozycji w ramach
uprawnie przysugujcych Ministrowi finansw namocy art.166 ust.1 ustawy ofinansach publicz-
nych, zawarte zostay transakcje wymiany patnoci odsetkowych (Swap), ktrych rozliczenie przy-
nioso wydatki w2014 r. wkwocie 1.947,7mln z, tj.7,8% cznych wydatkw naobsug dugu
krajowego. Minister finansw wykorzystuje transakcje Swap dozarzdzania rozkadem kosztw
obsugi dugu wczasie poprzez poniesienie wydatkw wjednym roku, wramach limitw ustalo-
nych wplanie, izmniejszenie wydatkw roku nastpnego. transakcje Swap zawarte w2014 r. przy-
nios zmniejszenie wydatkw w2015 r. o1.969,1mln z, w tym 244mln z wstyczniu i920mln z
wkwietniu, tj.miesicach, wktrych zwykle nastpuje kumulacja wydatkw naobsug obligacji
rynkowych.
Gdyby w2014 r. nie zawarto transakcji Swap wydatki naobsug dugu krajowego byyby nisze
odkwoty przyjtej wustawie budetowej o1.469,4mln z. Zoyy si nato nisze o541,3mln z
wydatki naobsug obligacji rynkowych, gwnie wzwizku zuksztatowaniem si oprocentowa-
nia obligacji zmiennoprocentowych napoziomie niszym o0,4 punktu procentowego odzaoe
oraz przedterminowymi odkupami obligacji dwuletnich ipicioletnich wgrudniu 2013 r. Ponadto
nie dokonano emisji bonw skarbowych, podczas gdy nadyskonto odbonw skarbowych wplanie
przewidziano 480,6mln z. Nisze odzaplanowanych byy rwnie wydatki naobsug depozytw
pozyskiwanych wramach konsolidacji zarzdzania pynnoci sektora finansw publicznych. Wusta-
wie budetowej przewidziano naten cel 1.090,5mln z, awydatkowano 647,1mln z, tj.59,3% planu.
Nisze wydatki wynikay zniszego ni zakadano redniego oprocentowania depozytw termino-
wych idepozytw overnight odpowiednio o0,7 i0,1 punktu procentowego atake niszych
stanw depozytw terminowych wefekcie braku planowanego objcia nowych jednostek obowiz-
kiem lokowania wolnych rodkw uMinistra finansw (przeduenie procesu legislacyjnego iw-
czenie ich od2015 r. zamiast w2014 r.).
W porwnaniu z2013 r. wydatki naobsug dugu krajowego byy nisze o23,2%, tj.o7.492,3mlnz.
Zoyo si na to umorzenie przez Ministra finansw papierw skarbowych (spadek kosztw
o4,6mld z), nisze oprocentowanie obsugiwanego dugu irodkw lokowanych wramach kon-
solidacji (spadek odsetek o1,7 mld z) oraz mniejsza kwota wypaconego dyskonta (o 3,7 mld z),
gwnie zpowodu niszej o17,2 mld z (19,7%) kwoty wykupywanego dugu ztytuu skarbowych
papierw wartociowych.
Zbadane wydatki naobsug dugu krajowego wkwocie 14.219,4mln z, obejmujce odsetki odobli-
gacji skarbowych, patnoci pocztkowe transakcji nainstrumentach pochodnych Swap oraz odsetki

149
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

odrodkw przejtych przez Ministra finansw wzarzdzanie lub depozyt, zostay poniesione zgod-
nie zwarunkami iw terminach okrelonych wdokumentach stanowicych podstaw prawn wydat-
kowania rodkw budetowych naobsug dugu krajowego.

Obsuga zaduenia zagranicznego

W 2014 r. wydatki na obsug zaduenia zagranicznego wyniosy 9.607,5 mln z, tj. 85% planu
pozmianach.

tabela 40. Wydatki na obsug zaduenia zagranicznego w latach 2011-2014

2014
2011 2012 2013 Plan po 7:4 7:5 7:6
Wyszczeglnienie Ustawa Wykonanie
zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Obsuga zaduenia
zagranicznego, w tym: 8.849,0 10.320,6 10.119,4 11.800,0 11.300,0 9.607,5 94,9 81,4 85,0
Odsetki i dyskonto od
skarbowych papierw
wartociowych,
kredytw i poyczek
oraz innych
instrumentw
finansowych, zwizanych
z obsug dugu
zagranicznego, z tego: 8.391,0 9.859,4 9.697,2 11.222,9 10.722,9 9.167,6 94,5 81,7 85,5
kredyty, 1.345,4 1.442,6 1.117,0 1.568,9 x 1.056,3 94,6 67,3 x
obligacje 7.045,6 8.416,8 8.580,2 9.654,0 x 8.111,4 94,8 84,2 x
w tym Cross Currency
Swap1 -20,6 x x
Wydatki zwizane
z finansowaniem
programu F-16 78,9 55,5 27,5 53,0 53,0 26,8 97,6 50,6 50,6
Koszty emisji
skarbowych papierw
wartociowych oraz inne
opaty i prowizje 372,5 399,4 392,8 524,1 524,1 413,1 105,2 78,8 78,8
Rozliczenia z tytuu
porcze i gwarancji
udzielonych przez Skarb
Pastwa 6,6 6,3 1,9 x x x
1
cross currency Swap to transakcja polegajca na wymianie kwoty nominalnej na pocztku i na kocu czasu trwania
transakcji, po tym samym kursie walutowym, oraz na okresowej wymianie patnoci odsetkowych w dwch rnych
walutach, wedug staych stawek procentowych. rnica pomidzy kwot patnoci dokonanych przez Ministra
finansw a kwot uzyskan pomniejszya wydatki na obsug zaduenia zagranicznego, stosownie do przepisu
art.166 ust. 1 ustawy o finansach publicznych.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

W strukturze wydatkw naobsug zaduenia zagranicznego, podobnie jak wlatach ubiegych,

blisko 95,4% stanowiy wydatki nawypat odsetek idyskonta odobligacji Skarbu Pastwa wyemi-
towanych narynkach zagranicznych wcznej kwocie 8.132mln z oraz odsetki odkredytw ipoy-
czek zacignitych wmidzynarodowych instytucjach finansowych wwysokoci 1.056,3mln z.
Na pozostae wydatki zoyy si koszty emisji skarbowych papierw wartociowych, opaty iprowi-
zje, wtym opata zadostp doelastycznej linii Kredytowej Midzynarodowego funduszu Waluto-
wego wwysokoci 356,4mln z oraz wydatki poniesione nafinansowanie programu wyposaenia

150
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Si Zbrojnych rP wsamoloty wielozadaniowe f-16 wkwocie 26,8mln z. Dostp doelastycznej linii

Kredytowej wwysokoci 22 mld SDr (rwnowarto 33,8 mld dolarw amerykaskich) zosta przy-
znany Polsce namocy umowy zdnia 18stycznia 2013 r. Warunki dostpu dotych rodkw w2014r.
pozostay niezmienione.
Polska utrzymuje dostp doelastycznej linii Kredytowej od2009 r. Wstyczniu 2015 r. Minister finan-
sw wystpi iuzyska kolejn, czwart lini, cho ju zobnionym limitem dostpnych rodkw
(zrwnowartoci 33,8 mld do23 mld dolarw amerykaskich). Mimo poprawy sytuacji namidzy-
narodowych rynkach finansowych oraz postrzegania polskiej gospodarki jako stabilnej, Minister
finansw uzna, e pojawienie si nowych zagroe, wszczeglnoci napita sytuacja geopolityczna
zawschodni granic Polski, uzasadniaj utrzymanie elastycznej linii Kredytowej jako instrumentu
ocharakterze zabezpieczajcym iprewencyjnym. Wlatach 2010-2014 poniesione zbudetu pa-
stwa opaty zamoliwo korzystania zlinii wyniosy 1.528, 2mln z.
Zrealizowane wydatki naobsug zaduenia zagranicznego byy nisze odplanowanych wusta-
wie budetowej o2.192,5mln z. Nisze wykonanie o1.228mln z byo efektem rnic kursowych.
Doopracowania planu wydatkw naobsug dugu zagranicznego na2014 r. Minister finansw
przyj kursy walutowe powikszone wstosunku dozaoe przyjtych wustawie budetowej o15%
wprzypadku euro i16,5% dla dolara amerykaskiego. Byo tonajwysze oddziesiciu lat zwiksze-
nie kursw walutowych wstosunku doustawy budetowej. Minister finansw uzasadnia tak wysoki
poziom kursw zmiennoci ich poziomw wewczeniejszych latach192, poziomem kursw waluto-
wych wokresie przygotowywania ustawy budetowej193 oraz zaoeniem moliwego umocnienia
si dolara wobec euro, aw konsekwencji ewentualnej silniejszej deprecjacji zotego wobec dolara
ni euro. NiK zauwaa jednak, e w2012 r. iw pierwszym proczu 2013 r. zmniejszya si rozpito
waha kursw euro idolara amerykaskiego dozotego. Kwota niewykorzystanych rodkw zapla-
nowanych naobsug dugu zagranicznego bya drug codo wielkoci kwot niewykorzystan przez
dysponenta rodkw budetowych w2014 r.
Na nisz odplanu realizacj wydatkw naobsug zaduenia zagranicznego wpyna take mniej-
sza warto nominalna obsugiwanego dugu194 (634mlnz oszczdnoci), nisze stopy procen-
towe195 (169mln z), przedterminowy odkup obligacji zagranicznych196 (101mln z), niewykorzysta-
nie wydatkw zaplanowanych napokrycie kosztw emisji iratingu (41mln z) oraz zawarcie trans-
akcji cross currency Swap (20,6mln z). Wstosunku do2013 r. wydatki naobsug dugu zagranicz-
nego byy nisze o5,1%, przede wszystkim zewzgldu naobnienie si oprocentowania obsugi-
wanych obligacji197, atake nabrak w2014 r. wypat ztytuu porcze igwarancji udzielonych przez
Skarb Pastwa.

192 W 2012 r. kurs PlN/eur ksztatowa si w przedziale 4,05-4,51, a PlN/uSD w przedziale 3,07-3,58, w 2011 r.
odpowiednio 3,84-4,56 i2,65-3,50.
193 Wpoowie 2013 r. kursy utrzymyway si napoziomie PlN/eur 4,28-4,29, PlN/uSD 3,25-3,27, rezerwa wstosunku
dotych poziomw wynosia odpowiednio 7-8% i10%.
194 Brak emisji obligacji wdolarach amerykaskich w2013 r., nisza emisja obligacji weuro, otwarcie nowej emisji
weuro zamiast zakadanego ponownego otwarcia, pniejsze cignienia czci kredytw wmidzynarodowych
instytucjach finansowych.
195 rynkowe stopy procentowe dla euro i dolara amerykaskiego uksztatoway si na poziomie odmiennym
odzakadanego wtrakcie opracowywania ustawy budetowej: redni trzymiesiczny liBor dla euro by niszy
odprognozy o20 punktw bazowych adla dolara o40 punktw bazowych.
196 Minister finansw odkupi w2013 r. obligacje zapadajce w2014 r., cozmniejszyo wydatki 2014 r. okwot 125mlnz.
Zwikszajco o24mln z nawydatki 2014 r. oddziaywa przedterminowy odkup obligacji zapadajcych w2015r.
197 2013 r. zostay wykupione obligacje weuro okuponach od4,384% do4,660%, natomiast kupony obligacji
W
wyemitowanych weuro byy nisze: 3,330% i1,625%.

151
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Badaniu poddano wydatki ztytuu wypaty odsetek idyskonta odobligacji zagranicznych, przy-
padajce dospaty wlutym imarcu 2014 r., wkwocie 2.115,4mln z oraz wydatki ztytuu spaty
odsetek odkredytw ipoyczek zacignitych wmidzynarodowych instytucjach finansowych
wkwocie 180,2mln z, stanowice cznie 24% wydatkw zaduenia zagranicznego. Kontrola wyka-
zaa, epatnoci zostay dokonane terminowo iw prawidowych wysokociach.

rodki wasne unii europejskiej

Na mocy zobowizania traktatowego Polska odprowadza dobudetu oglnego unii europejskiej

(ue), wramach rodkw wasnych ue, skadk obliczon zgodnie zmetodologi unii europejskiej.
Poraz pierwszy skadka zapeen rok przekazana zostaa wwysokoci 2,4 mld euro w2005 r. Wkolej-
nych latach jej wysoko systematycznie wzrastaa, przekraczajc 3 mld euro w2008 r. i4 mld euro
w2013r. Wokresie 10 lat skadka tawzrosa o75% (o 1,7 mld euro). Skadka za2014 r. (4,2 mld euro)
bya o0,2mldeuro nisza ni wroku 2013.
Polska wcigu 11 lat przynalenoci dounii europejskiej wpacia dobudetu ue 26,5 mld euro.
od 2008 r. Polska pod wzgldem wysokoci skadki utrzymuje si nasmym miejscu wrd krajw
dokonujcych patnoci.
Zmiany wysokoci skadki w trakcie roku budetowego wynikay przede wszystkim ze zmiany
poziomu wydatkw ue, uwzgldnionych wostatecznym budecie ue nadany rok budetowy wsto-
sunku dokwot ujtych wprojekcie budetu przedoonym przez Komisj europejsk oraz zmian
budetu oglnego ue wprowadzanych przez rad iParlament europejski wtrakcie roku budeto-
wego.
W okresie obowizywania perspektywy finansowej nalata 2007-2013 dokoca 2013 r. wpaty pol-
skiej skadki czonkowskiej dokonywane byy zgodnie z regulacjami zawartymi w decyzji rady
Nr2007/436/We, euratom zdnia 7czerwca 2007 r. wsprawie systemu rodkw wasnych Wsplnot
europejskich oraz rozporzdzeniu rady Nr1150/2000/We, euratom zdnia 22maja 2000 r. wyko-
nujcego decyzj 2000/597/We, euratom wsprawie systemu rodkw wasnych Wsplnot euro-
pejskich. Wtym okresie dosystemu rodkw wasnych naleay tymczasowe mechanizmy korek-
cyjne, uzgodnione narzecz wybranych pastw patnikw netto, ktre obciay wpaty dobudetu
ue pozostaych pastw czonkowskich. Byy tow szczeglnoci redukcja stawki Vat dla austrii, Nie-
miec, holandii iSzwecji oraz redukcja wpat obliczona napodstawie Dochodu Narodowego Brutto
dla Szwecji iholandii.
Do koca 2014 r. nie zosta zakoczony proces ratyfikacji nowej decyzji rady Nr2014/335/ue, eura-
tom z26maja 2014 r. osystemie rodkw wasnych ue198 wokresie obowizywania perspektywy
finansowej nalata 2014-2020.
Skadka ujta wbudecie ue weuro jest przeliczana nawaluty narodowe wedug kursu patnoci
zostatniego dnia roboczego roku poprzedzajcego dany rok budetowy199.
Wydatki budetu pastwa przeznaczone nawpaty polskiej skadki dobudetu unii europejskiej
kadego roku, zgodnie zart.125 ustawy ofinansach publicznych, ujmowane sw ustawie budeto-

198 Doczasu zakoczenia procesu ratyfikacji tej decyzji podstaw prawn doprzekazywania wpat dobudetu ue
stanowi nadal decyzja rady Nr2007/436 wzakresie przepisw, ktre nie wygasy zkocem 2013 r. Nowa decyzja
zachowuje dotychczasowe kategorie wpat do budetu ue oraz tymczasowe mechanizmy korekcyjne. Skutki
finansowe tych mechanizmw ujawni si zmoc wsteczn pozakoczeniu procesu ratyfikacji nowej decyzji
wewszystkich pastwach czonkowskich.
199 W2014 r. kurs patnoci skadki wynis 4,1543 PlN/eur.

152
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

wej wwysokoci ustalonej wtoku procedury budetowej unii europejskiej. Zaplanowany wustawie
budetowej narok 2014 limit wydatkw nasfinansowanie polskiej skadki dobudetu ue wkwocie
17,8mld z zosta wtrakcie roku budetowego zmniejszony dokwoty 17,7 mld z, wwyniku skory-
gowania przez Ke danych dotyczcych rozlicze zlat ubiegych. Dobudetu unii europejskiej wpa-
cono 17,3 mld z, costanowio 97,2% limitu wydatkw zustawy budetowej i97,7% planu pozmia-
nach. Wporwnaniu do2013 r. wydatki nasfinansowanie polskiej skadki dobudetu ue byy nisze
o4,8%.

tabela 41. Wysoko i struktura skadki do budetu ue w latach 2011-2014

Wydatki na sfinansowanie
Struktura
skadki do budetu UE
Wyszczeglnienie
2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Wielko skadki ogem,
w tym: 14.731,1 15.942,5 18.129,2 17.259,9 100,0 100,0 100,0 100,0
Wpata obliczona na podstawie
Dochodu Narodowego Brutto
(DNB) 10.283,4 11.192,0 13.251,4 12.189,1 69,8 70,2 73,1 70,6
Wpata z tytuu udziau
w opatach cukrowych 53,8 97,6 130,4 54,3 0,4 0,6 0,7 0,3
Wpata obliczona na podstawie
podatku od towaru i usug 2.148,9 2.301,7 2.238,7 2.198,9 14,6 14,4 12,3 12,7
Wpata z tytuu udziau w
opatach celnych 1.392,9 1.514,1 1.482,9 1.736,6 9,5 9,5 8,2 10,1
Wpata z tytuu finansowania
rabatu brytyjskiego 755,9 734,0 922,4 1.080,6 5,1 4,6 5,1 6,3
Wpata z tytuu finansowania
obniki wkadw opartych
na DNB, przyznanej Holandii
i Szwecji w latach 2007-2013 96,0 103,0 103,5 0,7 0,6 0,6

rdo: opracowanie wasne na podstawie wynikw kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

W analizowanym okresie utrzymywaa si tendencja wzrostu wysokoci polskiej skadki wyraonej

wzotych, tj.z14,7 mld z w2011 r. do17,3 mld z w2014 r. Wporwnaniu do2013 r. bya ona nisza
o0,9 mld z. Nawysoko polskiej skadki wyraonej wzotych wpyw mia midzy innymi przyjty
wposzczeglnych latach kurs PlN/eur.

153
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 26. Struktura wydatkw nasfinansowanie skadki dounii europejskiej w2014 r.

Rabat brytyjski
6,3%
Opaty celne
10,1%

VAT
12,7%

Opaty cukrowe
0,3%

DNB
70,6%

rdo: opracowanie wasne napodstawie wynikw kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

W 2014 r. w strukturze wydatkw budetu pastwa przeznaczonych na wpaty polskiej skadki

do budetu unii europejskiej dominujc pozycj stanowia wpata obliczona na podstawie
dochodu narodowego brutto (70,6%) oraz skadka obliczona odpodatku odtowarw iusug (12,7%).
Wporwnaniu dolat 2011-2013 struktura elementw skadki nie ulega istotnym zmianom.
Wpaty rat skadki dokonywane byy wwysokoci iterminach zgodnych zobowizujcymi przepi-
sami iprocedurami.

3. Wynik budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich

Deficyt budetu pastwa by niszy odplanowanego wustawie budetowej o39,0%,

abudetu rodkw europejskich o19%.
W 2014 r. Minister Finansw nadal wykorzystywa dopuszczalne prawem rozwizania,
pozwalajce nawykazanie niszego deficytu budetu pastwa. Dotyczyy one wszcze-
glnoci transferw doZUS ocharakterze wydatkw, ktre zewzgldu naprzyjty spo-
sb realizacji byy zaliczane wciar rozchodw inie powikszay deficytu. Bez stoso-
wania tych rozwiza deficyt budetu pastwa byby wyszy o17,2 mld z.
Finansowanie potrzeb narynkach finansowych przebiegao wwarunkach korzystniej-
szych odplanowanych przy spadajcej rentownoci obligacji krajowych izagranicznych
Poziom potrzeb poyczkowych budetu pastwa w2014 r., wwyniku zmian wsystemie
emerytalnym, obniy si wstosunku do2013 r. o19,8 mld z.
Podstawowym rynkiem finansowania potrzeb by rynek krajowy.

154
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

3.1. Potrzeby poyczkowe

Zaplanowane w ustawie budetowej na rok 2014 potrzeby poyczkowe netto200 w kwocie
55.158,3mln z wgwnej mierze dotyczyy finansowania deficytu budetu pastwa ibudetu rod-
kw europejskich oraz finansowania potrzeb ZuS. Przewidziano, e nazmniejszenie potrzeb poycz-
kowych bdzie oddziaywa rozszerzenie jeszcze w2014 r. katalogu podmiotw objtych konsoli-
dacj zarzdzania pynnoci sektora finansw publicznych, comiao zapewni dodatkowe rodki
pozyskane przez Ministra finansw wwysokoci 6,8 mld z. Przewidziano rwnie zasilenie budetu
wpywami zprywatyzacji wwysokoci 1,3 mld z.
faktyczne potrzeby poyczkowe netto budetu pastwa w2014 r. wyniosy 43.169mln z. okazay
si one nisze odplanowanych o12,0 mld z, przede wszystkim wwyniku zrealizowania niszego
deficytu budetu pastwa.

tabela 42. Potrzeby poyczkowe budetu pastwa w 2014 r.

2013 2014
Ustawa
Wyszczeglnienie Wykonanie Wykonanie
budetowa
mln z
Potrzeby poyczkowe netto budetu pastwa 57.443,7 55.158,3 43.169,0
Deficyt budetu pastwa 42.194,1 47.505 ,1 28.976,8
Wynik budetu rodkw europejskich -6.249,0 391,7 317,3
Refundacja FUS ubytku skadek przekazanych do OFE 10.728,5 8.198,1 8.269,1
Kredyty i poyczki udzielone 12.105,2 7.224,2 9.157,2
Prefinansowanie zada realizowanych
z udziaem rodkw pochodzcych
z budetu Unii Europejskiej -48,3 -185,9 -4,5

Patnoci zwizane z udziaami Skarbu Pastwa

w midzynarodowych instytucjach finansowych 440,1 217,4 225,6
Zarzdzanie pynnoci sektora publicznego 276,0 -6.800,0 -114,3
Wpywy z prywatyzacji do budetu -1.662,4 -1.330,5 -351,4

Wpywy od podmiotw krajowych na spat

udostpnionych kredytw zagranicznych
-63,0 -63,0 -63,0
Pozostae przychody i rozchody -277,5 -3.243,9
Wykupy dugu 99.794,5 77.226,6 79.439,9
na rynku krajowym 84.116,6 58.921,7 60.345,1
na rynku zagranicznym 15.678,8 18.304,9 19.094,8

Potrzeby poyczkowe brutto budetu pastwa

157.239,1 132.384,9 122.608,9
ujte w tabeli wartoci ze znakiem (-) oznaczaj zmniejszenie potrzeb poyczkowych.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

200 Potrzeby poyczkowe netto, wodrnieniu odpotrzeb poyczkowych brutto, nie obejmuj wykupw dugu.
Zwikszajco napotrzeby poyczkowe wpywaj pozycje wymagajce sfinansowania wbiecym roku. Natomiast
nazmniejszenie potrzeb poyczkowych netto w2014 r. wpyway rodki pozyskane dofinansowania, inne ni
pochodzce zemisji dugu (a w2013 r. dodatkowo nadwyka budetu rodkw europejskich).

155
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W najwikszym stopniu nawysoko istruktur potrzeb poyczkowych wpywa deficyt budetu

pastwa, ktry stanowi 67,4% rocznych potrzeb poyczkowych. Deficyt budetu pastwa w2014 r.
wynis 29 mld z iby niszy odplanowanego o18,5 mld z, tj.o39%. By on wynikiem realizacji zre-
alizowanych dochodw wyszych odplanowanych o2,1% przy wydatkach niszych o3,9%. Podob-
nie jak wpoprzednich latach, deficyt budetu pastwa oraz budetu rodkw europejskich narasta
nierwnomiernie, cowpywao nanieregularny rozkad potrzeb poyczkowych.

Wykres 27. tempo narastania potrzeb poyczkowych w2014 r.

35 000 [mln z]

30 000

25 000

20 000

15 000

10 000

5 000

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

-5 000

Deficyt budetu pastwa Deficyt budetu rodkw europejskich

Reforma systemu ubezpiecze spoecznych Kredyty i poyczki udzielone

rdo: opracowanie wasne napodstawie wynikw kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

Po pierwszym kwartale deficyt zosta zrealizowany napoziomie wynoszcym 59,6%, apo pierw-
szym proczu ju 86,2% caorocznego wykonania. Najwysze dzienne kwoty deficytu wystpiy
napocztku roku (w dniu 2stycznia wydatki byy wysze oddochodw o9,8 mld z) oraz wcigu
niektrych dnilutego (dzienny deficyt przekracza wwczas poziom 6,0 mld z). Nafinansowanie
potrzeb wtym okresie budet musia zgromadzi rodki jeszcze wgrudniu 2013 r.
rdem potrzeb poyczkowych w2014 r. by take deficyt budetu rodkw europejskich. Wpraw-
dzie nakoniec roku stanowi on tylko 0,7% potrzeb, tojednak wpierwszym kwartale roku osiga
znaczce poziomy, wpywajc naksztatowanie si potrzeb poyczkowych wtym okresie. Wstycz-
niu wynosi on 4,0 mld z, lutym 5,8 mld z, aw marcu 4,7 mld z. odczasu wyodrbnienia deficytu
budetu rodkw europejskich w2010 r., jego wpyw napoziom deficytu ogem by wposzcze-
glnych latach znaczcy. Stanowi on w2010 r. 19%, w2011 r. 32,7%, aw 2012 r. 10,7% defi-
cytu ogem (tylko w2013 roku budet ten zamkn si nadwyk wynoszc 6,2 mld z). Nakoniec
2014 r. udzia ten wynis 1,1%.

156
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykres 28. Wynik budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich w latach 2010-2014
10 000
[mln z]

0
2010 2011 2012 2013 2014
-10 000

-20 000

-30 000

-40 000

-50 000

-60 000

Wynik budetu pastwa Wynik budetu rodkw europejskich

rdo: opracowanie wasne napodstawie wynikw kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

Pomimo i narachunku patnoci budetu rodkw europejskich pozostaway wolne rodki, bdce
wynikiem wpat dokonanych zbudetu unii europejskiej ztytuu refundacji wydatkw poniesio-
nych wczeniej przez stron polsk, toMinister finansw wykazywa wlatach 2010-2014 wbude-
cie rodkw europejskich deficyty (poza 2013 r., gdy zdecydowa owykazaniu nadwyki). Deficyty
tenie wynikay zatem zniedoboru rodkw, ktrymi naleaoby sfinansowa wydatki tego budetu.
Brak finansowania deficytu budetu rodkw europejskich rodkami pochodzcymi zunii europej-
skiej powodowa konieczno jego finansowania poprzez emisj dugu krajowego. W2014 r. ponie-
sione ztego tytuu koszty NiK szacuje na39,0mln z.

tabela 43. Porwnanie stanu rodkw budetu rodkw europejskich z wynikiem budetu
rodkw europejskich w latach 2010-2014

Wyszczeglnienie 2010 2011 2012 2013 2014

Kwota rodkw niewykorzystanych na koniec
roku przez budet rodkw europejskich
(w mld euro) 4,6 6,3 5,9 4,5 4,7
Deficyt (-)/nadwyka (+) budetu rodkw
europejskich (w mld z) -10,4 -12,2 -3,6 +6,2 -0,3

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Zasilanie rachunku dochodw budetu rodkw europejskich nastpowao nawniosek Ministra

finansw zrachunku przychodw irozchodw (finansowanie zagraniczne). Minister finansw uzna-
niowo podejmowa decyzje, kiedy ijaka cz rodkw zostanie przekazana nadochody. Wefekcie
arbitralnie ustala wynik budetu rodkw europejskich. NiK wielokrotnie wskazywaa nabrak proce-
dur oraz nieprzejrzysto zasad dotyczcych ksztatowania deficytu budetu rodkw europejskich.
Poza finansowaniem deficytu budetu pastwa i budetu rodkw europejskich, najwiksze
potrzeby poyczkowe budetu pastwa wynikay z finansowania potrzeb ZuS. Zasilenie ZuS
zostao przeprowadzone wformie poyczek udzielonych narzecz fuS oraz poprzez transfer rod-
kw zbudetu pastwa nauzupenienie ubytku skadek przekazywanych przez ZuS doofe. cz-
nie finansowanie tostanowio w2014 r. 38,7% potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Zostao ono
przeprowadzone, tak jak wlatach poprzednich, zpominiciem rachunku wydatkw budetowych.

157
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

transfer rodkw nauzupenienie ubytku skadek odprowadzanych doofe wynis 8.269,1mln z.

Zgodnie zustaw zdnia 25czerwca 1997 r. owykorzystaniu wpyww zprywatyzacji czci mienia
Skarbu Pastwa nacele zwizane zreform systemu ubezpiecze spoecznych201, kwota tapowinna
zosta pokryta wpywami zprywatyzacji. tymczasem wpywy te, podokonaniu odpisw wynikajcych
zinnych ustaw202, wwysokoci 652,3mln z, wyniosy 351,4mln z ibyy niewystarczajce dosfinanso-
wania niezbdnych transferw. Wtej sytuacji finansowanie brakujcej kwoty wynoszcej 7.917,7mln
z, nastpio poprzez emisj skarbowych papierw wartociowych, pomimo i nie znajduje toumoco-
wania wwyej wymienionej ustawie. Wzaczniku Nr5 doustawy budetowej finansowanie tozostao
ujte jako ujemne saldo przychodw irozchodw zprywatyzacji. oznaczao tode facto zaliczenie finan-
sowania ubytku skadek wfuS dorozchodw budetu pastwa, zamiast dowydatkw.
Ponadto ZuS wystpi w2014 r. doMinistra finansw oudzielenie poyczek wcelu uzupenie-
nia rodkw pozwalajcych na pene i terminowe wypaty wiadcze gwarantowanych przez
pastwo. Zawarto pi umw poyczek nakwot 8.924,3mln z. Dodatkowo podpisano aneksy
dodwch umw poyczek zacignitych wlatach wczeniejszych, owartoci 8,3 mld z. Przewidy-
wany termin ich spaty zosta przesunity z30kwietnia 2014 r. na31marca 2016 r. Naley przy tym
zauway, e Minister finansw planujc przychody budetowe na2014 rok, nie uwzgldni wpy-
ww ztytuu zwrotu poyczek przez ZuS. Wwyniku powyszych dziaa, zaduenie ZuS wobec
Skarbu Pastwa wzroso zkwoty 30.877,5mln z nadzie 31grudnia 2013 r. do39.801,9mln z
na 31 grudnia 2014 r. By to kolejny, szsty rok, w ktrym Skarb Pastwa udziela fuS dofinan-
sowania w formie poyczek. Zwikszajca si corocznie suma zobowiza z tego tytuu ozna-
cza, e poyczki testanowi trwae rdo finansowania fuS. Wobec braku perspektywy zwrotu
takiej kwoty przez ZuS, zduym prawdopodobiestwem mona zaoy ich bezzwrotny charakter.
Powinno zatem nastpi zwikszenie dotacji dla ZuS, zamiast przyznawania naten cel poyczek
zbudetu pastwa. NiK wlatach ubiegych wielokrotnie wnosia doMinistra finansw ozmian
sposobu rozliczania tych transferw.
Zaliczenie powyszych operacji zwizanych zfinansowaniem funduszu ubezpiecze Spoecznych
dorachunku wydatkw, zgodnie zich ekonomicznym charakterem, spowodowaoby wzrost defi-
cytu o17.193,4mln z, dokwoty 45.818,8mln z, arelacja deficytu budetu pastwa doPKB ulegaby
pogorszeniu o1 punkt procentowy iwyniosaby 2,7%.
Na wielko wykazanego w2014 r. deficytu budetu pastwa wpyna take, dopuszczona prze-
pisami ustawy oBanku Gospodarstwa Krajowego203, operacja zwikszenia funduszu statutowego
BGK, sfinansowana przekazanymi obligacjami skarbowymi owartoci 1 mld z. Skutkowao tojednak
wykazaniem niszego deficytu, ni gdyby operacja tazostaa opacona rodkami pieninymi.

201 Dz.u. Nr106, poz.673 zezm.

202 Wpywy z prywatyzacji pomniejszone o: odpisy na pastwowe fundusze celowe (art. 56 ust. 1 ustawy z dnia
30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. u. z 2013 r., poz. 216 ze zm.), odpis na wyodrbniony
rachunek ministra waciwego do spraw pracy (art. 56 ust. 3 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji), odpis
na fundusz rezerwy Demograficznej (art. 58 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 13 padziernika 1998 r. o systemie
ubezpiecze spoecznych (Dz. u. z2015 r., poz.121), odpis narachunek rezerw porczeniowo-gwarancyjnych
(art.30 ustawy zdnia 8maja 1997 r. oporczeniach igwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa oraz niektre
osoby prawne (Dz. uz 2012 r., poz.657 zezm.).
203 Zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego, w celu realizacji
programw rzdowych Minister finansw przekazuje rodki nazwikszenie funduszu statutowego BGK. Zgodnie
zart.5a tej ustawy, Minister finansw moe przekaza skarbowe papiery wartociowe nazwikszenie funduszu
statutowego (Dz.u. z2014 r., poz.510 zezm.).

158
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Na zmniejszenie potrzeb poyczkowych wpyno natomiast przekazanie w 2014 r. rodkw

zrezerwy porczeniowo-gwarancyjnej204 wkwocie 1.020,3mln z oraz wpata dokonana zerod-
kw funduszu Skarbu Pastwa205 wkwocie 223,6mln z, atake przekazanie206 wsierpniu 2014 r.
nadwyki rodkw zgromadzonych nawydzielonym rachunku patnoci budetu rodkw euro-
pejskich wBGK wwysokoci 2 mld z. Nie zostao natomiast zrealizowane planowane zmniejszenie
potrzeb poyczkowych o6.686mln z ztytuu rozszerzenia zakresu podmiotw objtych konsolida-
cj zarzdzania pynnoci sektora publicznego. Kwestia tazostaa przedstawiona szerzej w rozdziale
Vi, wpkt1.2.2. Zarzdzanie pynnoci budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich.
W porwnaniu doroku poprzedniego, zrealizowane w2014 r. potrzeby poyczkowe byy nisze
o14.274,7mln z. Gwnym powodem by niszy o13.217,1mln z deficyt budetu pastwa oraz
przeprowadzona na pocztkulutego 2014 r. reforma emerytalna207. Wwyniku tej reformy zofe
do ZuS przeniesionych zostao 51,5% aktyww netto o wartoci 153,2 mld z, z tego skarbowe
papiery wartociowe owartoci rynkowej 134,1 mld z (130,2 mld z wedug wartoci nominalnej),
obligacje Krajowego funduszu Drogowego owartoci rynkowej 16,9 mld z (15,6 mld z wedug war-
toci nominalnej), inne papiery wartociowe gwarantowane przez Skarb Pastwa owartoci ryn-
kowej inominalnej 0,3 mld z oraz rodki pienine owartoci 1,9 mld z. Skarbowe papiery war-
tociowe przekazane doZuS zostay przez Ministra finansw umorzone208 izmniejszyy jednora-
zowo stan dugu Skarbu Pastwa. Pozostae aktywa, tj.obligacje gwarantowane przez Skarb Pa-
stwa irodki pienine zostay przekazane narachunek funduszu rezerwy Demograficznej wZuS.
W wyniku zmian wsystemie emerytalnym poziom potrzeb poyczkowych budetu pastwa zosta
zmniejszony o19,8 mld z. Byo toefektem midzy innymi niszych o4,6 mld z kosztw obsugi
dugu (w wyniku umorzenia skarbowych papierw wartociowych), niszej o3,9 mld z kwoty skadki
przekazanej doofe (zmiana liczby osb pozostajcych wofe izmiana wskanika odpisu przeka-
zywanego doofe), zastosowania suwaka bezpieczestwa209, ktre zaowocowao zmniejszeniem

204 Zgodnie zdokonan 6grudnia 2013 r. nowelizacj ustawy oporczeniach igwarancjach udzielanych przez Skarb
Pastwa oraz niektre osoby prawne, rodki zgromadzone narachunku rezerw porczeniowo-gwarancyjnych
mog by wykorzystane na sfinansowanie potrzeb poyczkowych budetu pastwa oraz w zwizku
zzarzdzaniem dugiem Skarbu Pastwa (Dz.u. z2014 r., poz.84).
205 Zgodnie zart.56 ust.4 ustawy okomercjalizacji iprywatyzacji nadwyka rodkw funduszu Skarbu Pastwa
jest przekazywana naprzychody budetu pastwa.
206 Wtym celu zostaa podpisana pomidzy departamentami Budetu Pastwa, Dugu Publicznego oraz instytucji
Patniczej wewntrzna procedura, pozwalajca nawykorzystanie dla potrzeb finansowania wolnej kwoty rodkw
bdcych narachunku patnoci wBGK. Wprzypadku zapotrzebowania nate rodki, departament iP wystpuje
oich zwrot zdwudniowym wyprzedzeniem.
207 Zgodnie ustaw z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektrych ustaw w zwizku z okreleniem zasad wypaty
emerytur ze rodkw zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych o zmianie niektrych ustaw
w zwizku z okreleniem zasad wypaty emerytur ze rodkw zgromadzonych w otwartych funduszach
emerytalnych. (Dz.u. z2013 r., poz.1717).
208 Zgodnie z zawartym w art. 23 ust. 11 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektrych ustaw w zwizku
z okreleniem zasad wypaty emerytur ze rodkw zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych
zostaa dokonana konwersja zobowiza Skarbu Pastwa polegajca nanabyciu przez Ministra finansw odZuS
aktyww wpostaci obligacji skarbowych (130,2 mld z), przekazanych ZuS-owi przez ofe, wzamian zagwarancje
wypaty wiadcze emerytalnych z fuS odpowiadajcych zewidencjonowanej na subkontach wartoci tych
aktyww. Wmomencie odkupu przez Mf obligacji izapisaniu ich narachunku papierw wartociowych Ministra
finansw, obligacje skarbowe zostay umorzone. Zobowizania ztytuu wykupu obligacji wygasy.
209 Na10 lat przed osigniciem wieku emerytalnego przez danego ubezpieczonego, comiesic nasubkonto wZuS
przekazywana bdzie okrelona warto rodkw zgromadzonych narachunku czonka ofe. Dodatkowo, na10 lat
przed osigniciem przez ubezpieczonego, wieku emerytalnego ZuS zaprzestanie odprowadza skadki doofe;
skadki wtym okresie ewidencjonowane bd nasubkoncie wZuS. Wmomencie osignicia wieku emerytalnego,
narachunku wofe nie bdzie adnych rodkw.

159
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

potrzeb o4,1 mld z oraz wystpieniem poytkw ztytuu innych ni skarbowe papiery wartociowe
aktyww przeniesionych zofe doZuS wkwocie 7,0 mld z210.

3.2. finansowanie potrzeb poyczkowych

Minister finansw zapewni pene pokrycie potrzeb poyczkowych budetu pastwa. ich finanso-
wanie przebiegao wwarunkach stabilnej sytuacji nakrajowym rynku pieninym. redni poziom
stopy referencyjnej NBP planowany na 2,5% wynis 2,42%. rentowno obligacji rwnie bya
nisza odzakadanej iwyniosa od3,0% dla papierw picioletnich do3,7% wprzypadku obligacji
odziesicioletnim terminie wykupu (przy planowanych rentownociach wynoszcych odpowied-
nio 4,3% i4,7%). Natomiast narynku europejskim, wwyniku dwukrotnej obniki stp dokonanej
przez europejski Bank centralny, dla najkrtszych depozytw uksztatowaa si zerowa lub nawet
ujemna stopa procentowa. Wrezultacie rentowno papierw dziesicioletnich nominowanych
weuro wyniosa 3,0%, przy planowanej 3,3%, adziesicioletnich nominowanych wdolarach 4,1%
przy planowanej 4,3%.
Przy planowaniu rde pozyskiwania rodkw sucych finansowaniu potrzeb poyczkowych zao-
ono relatywnie rwnomierny rozkad pomidzy rynkiem krajowym (58%) azagranicznym (42%).
faktyczne wykonanie znacznie odbiegao odplanu. ograniczona wstosunku dowartoci planowa-
nych emisja obligacji narynki zagraniczne bya wynikiem obnienia potrzeb poyczkowych oraz
korzystnych moliwoci pozyskania rodkw narynku krajowym. Minister finansw ograniczajc
emisj narynki zagraniczne mia rwnie nauwadze przyjte wStrategii zarzdzania dugiem sek-
tora finansw publicznych nalata 2015-2018 ograniczenie, zakadajce udzia dugu zagranicznego
wdugu Skarbu Pastwa nadocelowym poziomie 30%. rodki pozyskane zemisji dugu narynkach
zagranicznych okazay si wystarczajce jedynie dla zabezpieczenia patnoci walutowych. Wtej
sytuacji podstawowym rynkiem pozyskiwania rodkw sta si rynek krajowy.

tabela 44. finansowanie potrzeb poyczkowych netto w latach 2013-2014

2013 2014
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z
Finansowanie potrzeb poyczkowych netto 57.443,7 55.158,4 43.169,0
Finansowanie krajowe
40.821,4 32.196,9 46.387,5
Skarbowe papiery wartociowe
40.677,9 32.196,9 46.586,6
rodki na rachunkach budetowych
143,5 -199,1
Finansowanie zagraniczne
16.622,3 22.961,5 -3.218,5
Obligacje skarbowe
-3.764,0 13.983,0 2.657,0
Kredyty otrzymane
8.420,9 5.678,2 6.715,8
Zarzdzanie rodkami europejskimi
6.123,1 -2.747,8 2.136,7
Przepywy zwizane z rachunkiem walutowym1
5.842,3 6.048,1 -14.728,0
1
ujemne przepywy zwizane z rachunkiem walutowym odzwierciedlaj stan lokat walutowych, ulokowanych na
rachunkach walutowych i tym samym nie sucych finansowaniu potrzeb poyczkowych.
rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Sprzeda obligacji skarbowych na21 przetargach sprzeday izamiany pozwolia na pozyskanie

narynku krajowym rodkw netto wwysokoci 46,6 mld z. Najwiksze wpywy netto zostay pozy-

210 Zoyy si nani gotwka, kwota ztytuu wypaconych odsetek iwykupu obligacji majcych miejsce w2014r.;
kwoty te wpyny na zmniejszenie niedoboru fuS, ktry w przeciwnym przypadku byby sfinansowany
zrozchodw budetu pastwa.

160
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

skane wwyniku sprzeday dziesicioletnich obligacji staoprocentowych (50,9% wpyww). ich red-
nia rentowno pozostawaa napoziomie 3,477%, podczas gdy osignita w2013 r. wyniosa 4,101%.
oznaczao tokorzystniejsze uksztatowanie si kosztw obsugi poowy nowo zacignitego dugu.
Kolejnym rdem pozyskania rodkw (39,2%) bya sprzeda picio- idziesicioletnich obligacji
ozmiennym oprocentowaniu, opartym o6-miesiczny WiBor211. rwnie emisja pozostaych typw
obligacji przebiegaa wwarunkach korzystniejszych odplanowanych iod ubiegorocznych, przy-
czyniajc si doobniania kosztw, zwaszcza wokresach przyszych. Minister finansw, przy emisji
nowych serii skarbowych papierw wartociowych, dy dobardziej rwnomiernego rozkadu pat-
noci ztytuu ich obsugi. Wysoko kuponw obligacji nowych emisji bya zbliona doich rentow-
noci tak, aby ograniczy kumulacje kosztw obsugi ztytuu dyskonta przy ich wykupie.
Z rynkw zagranicznych pozyskano kwot stanowic rwnowarto 9.372,8mln z, pochodzc
zemisji obligacji (2.657,0mln z) iz kredytw zacignitych wmidzynarodowych instytucjach finan-
sowych (6.715,8mln z). Najwiksze emisje obligacji zostay przeprowadzone wstyczniu. Koszt pozy-
skania zgromadzonych wten sposb walut wynis: 4,1% dla obligacji dziesicioletnich owartoci
2 mld dolarw amerykaskich oraz 3,0% dla obligacji owartoci 2 mld euro iby niszy ni narynku
krajowym, gdzie wstyczniu rentowno dziesicioletnich obligacji wynosia 4,348%. Naley jednak
mie nauwadze, e rodki pozyskane zagranic sobcione ryzykiem kursowym.
W 2014 r. nastpio zwikszenie finansowania kredytami ipoyczkami zmidzynarodowych insty-
tucji finansowych. Zewzgldu naznaczco nisze koszty pozyskania212 kredytw ni obligacji, byo
todziaanie korzystne, przyczyniajce si doobnienia kosztw obsugi dugu Skarbu Pastwa.
Na prefinansowanie potrzeb roku 2014 Minister finansw zgromadzi na koniec 2013 r. rodki
narachunkach zotowych wwysokoci 11.273,6mln z oraz narachunkach walutowych rwnowar-
to 12.479,5mln z. Nakoniec 2014 r. poziom rodkw zotowych pozosta nazblionym poziomie
iwynis 11.472,7mln z, wzrs natomiast ponad dwukrotnie stan rodkw narachunkach waluto-
wych, dokwoty 28.580,4mln z. Byo toefektem staego napywu rodkw zunii europejskiej iogra-
niczenia sprzeday walut wzwizku zmniejszymi potrzebami poyczkowymi budetu pastwa.

3.3. Wykonanie planu przychodw irozchodw

Plan przychodw zosta ujty wustawie budetowej na2014 r. wwysokoci 426.183,4mln z. Zreali-
zowane przychody213 wyniosy 341.476,0mln z, costanowio 80,1% planu. Zemisji obligacji narynku
krajowym izagranicznym Minister finansw pozyska kwot 131.939,2mln z (tj.38,6% przychodw),
wobec planowanej 120.289,9mln z. Potrzeba pozyskania wyszych o11.649,3mln z rodkw finan-
sowanych emisj skarbowych papierw wartociowym wynikaa przede wszystkim zprzeduaj-
cego si procesu legislacyjnego dotyczcego drugiego etapu konsolidacji zarzdzania pynnoci
sektora finansw publicznych, atake zwyszych kwot udzielonych poyczek. Ztytuu rozszerzenia

211 Warsaw interbank offered rate referencyjna wysoko oprocentowania kredytw na polskim rynku
midzybankowym. Wyznaczana jest jako rednia arytmetyczna wielkoci oprocentowania podawanych przez
najwiksze banki dziaajce wPolsce, ktre suczestnikami panelu WiBor, poodrzuceniu wielkoci skrajnych.
212 rednia rentowno rynku pieninego weuro, naktrym bazowane byy kredyty, wyniosa 0,30%, arozpito
mary wynosia odminus 2 punktu bazowego doplus 28 punktw bazowych. rentowno obligacji zagranicznych
wyniosa 3,032% i3,272% dla euro.
213 Zkwoty przychodw irozchodw zrealizowanych wycza si zobowizania finansowe zacigane ispacane wtym
samym roku. W2014 r. obejmoway one depozyty terminowe oraz lokaty overnight zawizywane irozwizywane
wzwizku zzarzdzaniem przez Ministra finansw pynnoci sektora finansw publicznych istanowiy kwot
984.873,7mln z.

161
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

obowizku przekazywania Ministrowi finansw rodkw wdepozyt lub zarzdzanie przez kolejne
jednostki sektora finansw publicznych, atake objcia nim depozytw sdowych planowana bya
kwota 6.800mln z. ujemne saldo poyczek udzielonych zaoone wustawie budetowej byo wik-
sze odrzeczywistego o2.214,8mln z.
Sprzeda obligacji skarbowych na21 przetargach sprzeday izamiany narynku krajowym zapew-
nia rodki stanowice 86,8% wpyww zobligacji uzyskanych narynkach krajowym izagranicz-
nych. Zuplasowanych wkraju obligacji ostaym oprocentowaniu pozyskano rodki wwysokoci
78.616,4mln z, natomiast zobligacji staoprocentowych pozyskano 33.267,6mln z. rentowno
obligacji bya nisza odzakadanej iwyniosa od3,0% dla obligacji picioletnich do3,7% wprzy-
padku dziesicioletnich skarbowych papierw wartociowych. Zwikszenie sprzeday obligacji stao-
procentowych byo wynikiem wikszego popytu zestrony inwestorw nate instrumenty. Wzwizku
zobniajcymi si stopami rynku pieninego inwestycje wobligacje zmiennoprocentowe okazay
si dla inwestorw mniej atrakcyjne. Natomiast obniajca si stopa inflacji, ktra okresowo osi-
gna nawet warto ujemn, spowodowaa brak zainteresowania inwestorw obligacjami indekso-
wanymi wskanikiem inflacji, wwyniku czego w2014 r. nie dokonano emisji tych obligacji.
obligacje oszczdnociowe przyniosy wpywy wkwocie 2.687,0mln z, tj.90,8% planowanych wpy-
ww. Nabywcami obligacji oszczdnociowych sprzede wszystkim osoby fizyczne, ktre maj mo-
liwo lokowania oszczdnoci wszerok gam innych instrumentw finansowych, takich jak lokaty
bankowe ilokaty SKoK-w, fundusze inwestycyjne, rynek kapitaowy. Wpyw nadecyzje oich wybo-
rze ma gwnie atrakcyjno stopy zwrotu, horyzont lokowania oraz poziom ryzyka zwizanego
zinwestycj winne instrumenty. Przy generalnie niskiej skonnoci dooszczdzania wPolsce (stopa
oszczdnoci osb fizycznych jest napoziomie 1-2%), najczciej wybieranymi przez osoby fizyczne
formami oszczdzania skrtkoterminowe lokaty bankowe (okoo 64% oszczdnoci gospodarstw
domowych nakoniec iV kwartau 2014 r. bez uwzgldnienia ofe), aa okoo 14% rodkw trzyma-
nych jest wgotwce. osoby akceptujce dusze okresy zapadalnoci wybieraj zazwyczaj fundusze
inwestycyjne (okoo 10%), ktre daj szanse nawysze zyski przy wyszym poziomie ryzyka inwesty-
cyjnego. obligacje oszczdnociowe charakteryzuj si najniszym poziomem ryzyka wrd instru-
mentw oszczdnociowych, ale te umiarkowanym poziomem oprocentowania irednio- lub du-
goterminowym okresem oszczdzania. oferta obligacji oszczdnociowych skierowana jest wic
gwnie donabywcw preferujcych bezpieczestwo iprzejrzysto oszczdzania oraz chccych
oszczdza wdugim, jak napolskie warunki, horyzoncie czasowym.
Z emisji dugu narynkach zagranicznych Minister finansw pozyska rodki walutowe stanowice
rwnowarto 27.341,9mln z, wobec planowanych 37.966,1mln z. Nisze finansowanie zagra-
niczne byo nastpstwem mniejszych potrzeb poyczkowych, przede wszystkim ztytuu niszego
odplanu deficytu budetu pastwa, atake moliwoci sfinansowania potrzeb narynku krajowym
przy spadajcych rentownociach emitowanych obligacji. Minister finansw ograniczajc emisj
narynki zagraniczne mia rwnie nauwadze zapisane wStrategii zarzdzania dugiem sektora finan-
sw publicznych nalata 2015-2017 ograniczenie, zakadajce udzia dugu zagranicznego nadoce-
lowym poziomie 30%. Struktura zacignitych zobowiza zagranicznych, podobnie jak w2013 r.,
odbiegaa odprzyjtych zaoe. Narynkach zagranicznych Minister finansw uplasowa obligacje
owartoci nominalnej 2.300mln euro (wobec planowanej 5.000mln euro), 2.000mln dolarw ame-
rykaskich (wobec planowanej 1.000mln dolarw amerykaskich) oraz 500mln frankw szwajcar-
skich (wobec planowanej 1.400mln frankw szwajcarskich). Nie przeprowadzono natomiast ujtej
wplanie finansowania emisji wjenach japoskich owartoci 50.000mln jPy.

162
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykorzystanie kredytw i poyczek z midzynarodowych instytucji finansowych byo wysze

o1.178,9mln z iwynioso 9.973,7mln z. Kredyty zmidzynarodowych instytucji finansowych sta-
nowi uzupeniajce wstosunku doinstrumentw rynkowych rdo finansowania, ajednoczenie
generuj nisze koszty obsugi. finansowanie ztego rda zostao zrealizowane namaksymalnym
poziomie oferowanym przez midzynarodowe instytucje finansowe w2014 r. Kredyty z europej-
skiego Banku inwestycyjnego zasiliy budet pastwa kwot 6.776,1mln z. W2014 r. Minister finan-
sw zacign kredyty przeznaczone nawsparcie budetu pastwa poprzez refinansowanie wydat-
kw poniesionych nazadania inwestycyjne wobszarze nauki, ochrony zdrowia, lokalnych inwesty-
cji strukturalnych oraz nawkad krajowy dofunduszy strukturalnych, atake dokona kolejnych ci-
gni wramach kredytu inwestycyjnego, przeznaczonego nabudow odcinka drogi pomidzy aglo-
meracj katowick igliwick. ZMidzynarodowego Banku odbudowy irozwoju (MBoir) wykorzy-
stana zostaa poyczka przeznaczona napolityk rozwojow, atake kolejne transze wramach pro-
jektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza rzeki odry. Kwota kredytw ipoyczek zMBoir sta-
nowia rwnowarto 3.029,9mln z.
rdem przychodw byy take spaty kredytw ipoyczek udzielonych zbudetu pastwa pod-
miotom krajowym214 oraz rzdom innych pastw215, wkwocie 168mln z.
rozchody budetu pastwa, poskorygowaniu ozobowizania finansowe zacigane ispacane wtym
samym roku216, wyniosy 312.181,9mln z, tj.82,5% kwoty planowanej wustawie budetowej. Ponad
jedna czwarta tej kwoty (85.953,5mlnz) zostaa przeznaczona nawykup ispat dugu zacigni-
tego narynku krajowym irynkach zagranicznych.
rozchody przeznaczone nawykup krajowych obligacji217 wyniosy 67.984,3mln z, wobec plano-
wanych 58.921,7mln z. Wysza odzakadanej realizacja rozchodw ztego tytuu wynikaa zujcia
wrozliczeniu ich wykonania rozchodw naodkup w2014 r., naprzetargach zamiany, obligacji zapa-
dajcych w2015 r., ktre wustawie budetowej ujte byy wpozycji pozostae przychody irozchody.
Na wykup obligacji wyemitowanych narynkach zagranicznych oraz spat kredytw ipoyczek
zacignitych w midzynarodowych instytucjach finansowych przeznaczone zostay rozchody
wkwocie 17.969,2mln z, wobec planowanych 18.304,9mln z. Nisza realizacja planu bya wyni-
kiem przeprowadzonego jeszcze wostatnim kwartale 2013 r., nieplanowanego odkupu czci obli-
gacji zapadajcych w2014 r.218
Na udzielenie poyczek ikredytw podmiotom krajowym irzdom innych pastw zaplanowano
wzaczniku nr5 doustawy budetowej kwot 7.386,7mln z. rozchody naten cel byy wysze
iwyniosy 9.325,1mln z219, comiecio si wlimicie ustalonym wart.8 ustawy budetowej. Zerod-
kw budetu pastwa zostay udzielone poyczki dla fuS nawypat wiadcze gwarantowanych
przez pastwo (pi poyczek nakwot 8.924,3mln z), poyczki dla jednostek samorzdu tery-
torialnego w ramach postpowania naprawczego i ostronociowego (pi poyczek na kwot

214 Byy tojednostki samorzdu terytorialnego, samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej oraz Korporacja
ubezpiecze eksportowych S.a.
215 Spacane byy kredyty udzielone przez Polsk angoli, Boni i hercegowinie, chinom, czarnogrze, etiopii,
islandii, byej Serbii i czarnogrze, Sudanowi i Wietnamowi. Nie regulowa swoich zobowiza wobec Polski
irak, Mozambik iSudan.
216 Zgodnie zart.52 ust.1a i1b ustawy ofinansach publicznych.
217 W2014 r. nie byy wykupywane bony skarbowe.
218 rozchody naten cel wyniosy 2.274,9mln z.
219 Kwota pozaokrgleniu wypat wwysokoci 9.327,9mln z pomniejszonych ozwroty dokonane przez jednostki
samorzdu terytorialnego wwysokoci 2,8mln z.

163
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

284,9mlnz) oraz dokonano wypat napodstawie umw kredytowych zrzdami innych pastw,
zawartych w latach poprzednich i jednej umowy poyczki zawartej w 2014 r., na czn kwot
118,7mln z.
Z rozchodw budetu pastwa dokonane zostay patnoci zwizane zudziaami Polski wmi-
dzynarodowych instytucjach iorganizacjach finansowych wwysokoci 225,6mln z. Zoyy si
na nie patnoci z tytuu objcia dodatkowych udziaw w europejskim Banku inwestycyjnym
(51,7mlneuro), ztytuu udziau wWielostronnej inicjatywie umorzenia Dugw najuboszych
pastw wiata (0,8mlnz) oraz ztytuu uzupenienia funduszy Midzynarodowego Stowarzysze-
nia rozwoju (0,6mln SDr). Poza wyej wymienionymi tytuami wplanie rozchodw 2014 r. ujta
bya take kwota 0,4mln dolarw amerykaskich ztytuu objcia dodatkowych udziaw wMi-
dzynarodowej Korporacji finansowej (ifc). termin patnoci narzecz tej organizacji zosta prze-
sunity na2015 r. Wysze wstosunku doplanu wykonanie wyej wymienionych rozchodw byo
wynikiem rnic kursowych.
analogicznie jak wpoprzednich latach, zarwno wfinansowaniu krajowym, jak izagranicznym,
zaplanowane zostay pozostae przychody irozchody, obejmujce operacje ocharakterze fakulta-
tywnym. W2014 r. zostay one zaplanowane wcznej wysokoci 60.000mln z, costanowio 14,1%
kwoty rozchodw. rozchody ujmowane wtej pozycji naetapie planu maj charakter warunkowy is
planowane bez wyznaczonego limitu ich realizacji. W2014 r. dotyczyo toprzede wszystkim przed-
terminowego wykupu obligacji krajowych izagranicznych zapadajcych w2015 r. oraz zwikszonej
skali wykorzystania rodkw naskutek wzrostu potrzeb poyczkowych. Wprzypadku realizacji tych
rozchodw sone rozliczane wodpowiednich pozycjach. Pozostae przychody irozchody pozwa-
laj Ministrowi nadu swobod wrealizacji planu ujtego wustawie budetowej. Zgodnie zart.52
ust.1 pkt2 ustawy ofinansach publicznych zkwot ustalonych wzaczniku nr5 doustawy budeto-
wej, okrelajcym przychody irozchody zwizane zfinasowaniem potrzeb poyczkowych budetu
pastwa, limit stanowi wycznie suma rozchodw budetu pastwa, powyczeniu kwot, oktrych
mowa wart.52 ust.1a ustawy ofinansach publicznych, tj.rozchodw wynikajcych zzobowiza
finansowych zaciganych ispacanych przez Ministra finansw wtym samym roku budetowym.
Skadajce si nawyej wymieniony limit kwoty rozchodw oraz ich struktura stanowi plan, ktry
nie jest dla Ministra finansw wicy.
Z tytuu prefinansowania zada realizowanych zudziaem rodkw pochodzcych zbudetu unii
europejskiej, w ustawie budetowej zaplanowano przychody w kwocie 751,6 mln z i rozchody
wwysokoci 566,7mln z. realizacja przychodw wyniosa 481,3mln z. Gwnym rdem przy-
chodw w wysokoci 474,3 mln z, byy dokonywane przez jednostki samorzdu terytorialnego
ilokalne grupy dziaania, spaty poyczek udzielanych zaporednictwem BGK nawyprzedzajce
finansowanie niektrych dziaa realizowanych wramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich
nalata 2007-2013220. Poza tym przychd (7mln z) stanowiy spaty dwch poyczek udzielonych
wramach funduszu Spjnoci. Narefundacj zestrony Komisji europejskiej oczekuje jeszcze jedna
poyczka wkwocie 12,0mln z. rozchody budetu pastwa (476,8mln z), przeznaczone byy jedy-
nie napoyczki udzielane jednostkom samorzdu terytorialnego nawyprzedzajce finansowanie
projektw realizowanych przez beneficjentw ProW 2007-2013. Wypaty poyczek, wobec ograni-
czonej iloci wnioskw opoyczki, wyniosy 84,1% planu.

220 okrelonych w art. 10d ustawy z 22 wrzenia 2006 r. o uruchamianiu rodkw pochodzcych z budetu unii
europejskiej nafinansowanie wsplnej polityki rolnej (Dz. uz 2012 r., poz.1065).

164
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Nisza odplanu bya realizacja przychodw zprywatyzacji, ktre wyniosy 1.003,7mln z, wobec
zaplanowanych 3.700mln z. Przychody byy nisze o3.392,6mln z (77,2%) odkwoty przychodw
wykonanych w2013r. Niewykonanie planu przychodw wynikao midzy innymi zzawyonego sza-
cunku planowanych przychodw zprywatyzacji poredniej. Minister Skarbu Pastwa planujc przy-
chody zprywatyzacji zaporednictwem Giedy Papierw WartociowychS.a. nie uwzgldni ziden-
tyfikowanych ryzyk zewntrznych iwewntrznych, ktre mogy wpyn narealizacj przychodw.
Byy tomidzy innymi bieca sytuacja rynkowa, wtym reforma ofe oraz stopie przygotowania
dodebiutu giedowego spki WglokoksS.a. Planujc przychody zprywatyzacji spek niepublicz-
nych Minister Skarbu Pastwa nie uwzgldni midzy innymi braku decyzji wacicielskich wobec
spek ujtych wplanie (ryzyko wewntrzne), wtym wstosunku dospek zgrupy Plllot oraz
spek sektora rolno-spoywczego. Minister Skarbu Pastwa zaplanowa take przychody zprywa-
tyzacji spek niepublicznych, ktrych wczeniejsze prby sprzeday byy nieskuteczne. Zaoono
rwnie przychody zprywatyzacji spek zudziaem Skarbu Pastwa nie wikszym ni 10%. Moli-
wo zbycia pakietw mniejszociowych bya ograniczona wprzypadku braku zainteresowania ich
nabyciem przez wikszociowych udziaowcw tych spek.
W 2014r. prywatyzacja porednia polegaa midzy innymi nasprzeday kolejnych pakietw akcji
notowanych naGiedzie Papierw Wartociowych S.a. oraz sprzeday akcji/udziaw spek niepu-
blicznych. Przychody zprywatyzacji poredniej zostay wykonane wwysokoci 980,5mln z, tj.26,6%
planu. uzyskano jeze sprzeday akcji/udziaw 55 spek oraz wwyniku spaty nalenoci dotycz-
cych sprzeday akcji/udziaw wlatach poprzednich. Zbycie akcji/udziaw w2014 r. dotyczyo gw-
nie pakietw mniejszociowych, na55 sprywatyzowanych spek jedynie wprzypadku omiu spek
sprzeda dotyczya pakietw powyej 25% akcji/udziaw. Najwiksze kwotowo przychody uzy-
skano zesprzeday akcji spek publicznych: ciechS.a. (619,2mlnz), energaS.a. (134,9mlnz), PGe
Polska Grupa energetycznaS.a. (121,5mln z) oraz spek niepublicznych: Przedsibiorstwo Przemy-
su Ziemniaczanego trzemesznoSp.zo.o. (52,0mln z) ielektromonta Pozna S.a. (14,5mln z).
Przychody wkwocie 21,4mln z pochodziy zwpat nalenoci od66podmiotw gospodarczych
sprywatyzowanych przez wojewodw wlatach ubiegych. Nieplanowane przychody zesprzeday
mienia polikwidacyjnego wyniosy 1,7mln z.
Po uwzgldnieniu odpisw obowizkowych nacele ustawowe, wpywy zprywatyzacji wyniosy
351,4mln z, tj.26,4% kwoty zaplanowanej wustawie budetowej. Przychody tesuyy finansowa-
niu ubytku skadek przekazanych doofe.

tabela 45. Przychody z prywatyzacji i ich rozdysponowanie w latach 2013-2014

2013 2014
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z
Przychody z prywatyzacji, w tym: 4.396,3 3.700,0 1.003,7
Prywatyzacja porednia 4.369,5 3.686,0 980,5
Prywatyzacja bezporednia 26,8 14,0 21,4
Ustawowe odpisy, w tym: 2.733,9 2.369,5 652,3
Fundusz Reprywatyzacji 45,9 37,3 3,0
Fundusz Restrukturyzacji Przedsibiorcw 652,8 555,0 150,5
Fundusz Skarbu Pastwa 87,9 74,0 20,1
Fundusz Nauki i Technologii Polskiej 87,0 74,0 20,1

165
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

2013 2014
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
mln z
Fundusz Rezerwy Demograficznej 1.722,3 1.465,1 400,3
Odpisy z przychodw z prywatyzacji na wyodrbniony
rachunek ministra waciwego ds. pracy 1,1 26,4 3,5
Odpis na Rezerwy Porczeniowe i Gwarancyjne Skarbu Pastwa 93,2 137,8 54,8
Restrukturyzacja przemysowego potencjau obronnego
i modernizacja techniczna Si Zbrojnych RP 43,7
Przychody z prywatyzacji po pomniejszeniu o odpisy ustawowe 1.662,4 1.330,5 351,4

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw i Ministerstwie Skarbu Pastwa.

3.4. efekty konsolidacji zotowej i walutowej

Minister finansw rozpocz w2011 r. proces konsolidacji zarzdzania pynnoci sektora finansw
publicznych. Wramach konsolidacji niektre jednostki sektora finansw publicznych zostay zobo-
wizane dolokowania nadwyki wolnych rodkw wformie lokat overnight idepozytw termino-
wych narachunkach Ministra finansw. W2014 r. wmechanizmie konsolidacji uczestniczyy 74 jed-
nostki. Nakoniec 2014 r. warto czynnych depozytw wyniosa 28.213,2mln z, zczego nadepo-
zytach terminowych ulokowano 24.081,5mln z, ana depozytach overnight 4.131,7mln z. rodki
nadepozytach terminowych byy wykorzystywane przez Ministra finansw dozarzdzania pyn-
noci.
Na 2014 r. zaplanowano, wramach tzw. drugiego etapu zarzdzania pynnoci, dalsze rozszerze-
nie listy podmiotw objtych konsolidacj oraz objcie konsolidacj depozytw sdowych. Przewi-
dywano, e w2014 r. zostan pozyskane dodatkowe rodki dozarzdzania pynnoci wkwocie 6,8
mld z. opnienia wprocesie legislacyjnym spowodoway, e drugi etap konsolidacji zosta wdro-
ony dopiero od2stycznia 2015 r. obowizkiem konsolidacji zostay dodatkowo objte:
y instytucje gospodarki budetowej,
y pastwowe instytucje kultury,
y Polska akademia Nauk itworzone przez ni jednostki organizacyjne,
y SP ZoZ rzdowe,
y wojewdzkie fundusze ochrony rodowiska.
Konsolidacj objte zostay ponadto depozyty sdowe skadane narachunku Ministra finansw.
uzasadnieniem wprowadzenia ii etapu konsolidacji byo denie dozmniejszenia potrzeb poyczko-
wych Skarbu Pastwa, aprzez toobnienie poziomu dugu publicznego izmniejszenie kosztw jego
obsugi. cz rodkw jednostek sektora finansw publicznych nie bya wykorzystywana nabiec
dziaalno tych jednostek ibya lokowana wsektorze bankowym. Zdrugiej strony Skarb Pastwa
wcelu finansowania potrzeb poyczkowych budetu pastwa pozyskiwa rodki narynku poprzez
sprzeda skarbowych papierw wartociowych. cz tych rodkw pochodzia zsektora banko-
wego, wtym zerodkw lokowanych przez jednostki sektora finansw publicznych wbankach.
Minister finansw oceni tak sytuacj jako nieefektywn zpunktu widzenia zarzdzania igospo-
darowania rodkami publicznymi oraz pynnoci Skarbu Pastwa oraz caego sektora finansw
publicznych, powodujc powstanie zbdnych kosztw wwyniku wikszej odkoniecznej emisji
dugu Skarbu Pastwa.

166
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wykorzystanie rodkw pozyskanych z konsolidacji do biecego zarzdzania budetem pa-

stwa pozwolio nazmniejszenie emisji skarbowych papierw wartociowych. rozwizanie tobyo
korzystne, gdy koszt pozyskania rodkw zemisji skarbowych papierw wartociowych by wcaym
okresie, tj.od2011 r. wyszy, ni koszt pozyskania rodkw wwyniku konsolidacji. W2014 r. redni
koszt pozyskania depozytw wynosi 2,14%, podczas gdy koszt pozyskania rodkw zrynku krajo-
wego wformie emisji obligacji wynosi 3,21%.
We wrzeniu 2013 r. wprowadzono wMinisterstwie finansw mechanizm konsolidacji walutowej.
rodki walutowe zfunduszy europejskich zostay przekazane zrachunkw Ministra finansw wNBP
narachunek specjalny wBGK. Zgromadzenie wszystkich rodkw walutowych najednym rachunku
pozwolio nauelastycznienie zarzdzania tymi rodkami ilepsze dopasowanie sprzeday walut
dosytuacji rynkowej. Wpraktyce oznaczao tozwikszenie szansy uzyskiwania korzystniejszego
kursu wymiany oraz podniesienie efektywnoci lokowania rodkw walutowych. Mechanizm kon-
solidacji walutowej umoliwi rozczenie operacji zasilania budetu rodkw europejskich wrodki
zotowe odoperacji sprzeday walut. rodki zotowe sprzekazywane zcentralnego rachunku bie-
cego budetu pastwa napatnoci unijne wwyznaczonych terminach zgodnie zzapotrzebowa-
niem. Konsolidacja rodkw walutowych istotnie zwikszya rezerw pynnociow budetu pa-
stwa, atym samym wpyna naograniczenie ryzyka braku pynnoci iryzyka refinansowania. Spo-
wodowaa ona take okresowe zmniejszenie emisji dugu narynki zagraniczne.
W wyniku konsolidacji Minister finansw pozyska rodki walutowe stanowice rwnowarto
71.210,0mln z, azasili budet rodkw europejskich kwot 69.073,3mln z. Zesprzeday walut
narynku walutowym iw NBP uzyska 57.021,9mln z. Pozostaa cz tj.12.051,4mln z pochodzia
zerodkw pozyskanych narynku krajowym (z emisji dugu), pomimo, e Minister finansw posia-
da narachunku walutowym znaczne rodki. emisja dugu naten cel spowodowaa, wocenie NiK,
poniesienie dodatkowych kosztw wwysokoci 39mln z.
Konsolidacja rodkw walutowych bya gwnym czynnikiem odpowiadajcym zawzrost rodkw
narachunku walutowym Ministra finansw. Nakoniec 2014 r. narachunkach walutowych pozosta-
waa kwota wynoszca 6,7 mld euro, tj.rwnowarto 28,6 mld z, cooznaczao wzrost o3,7 mldeuro
(okoo 15,8 mld z). rodki tesuyy wszczeglnoci finansowaniu potrzeb wpierwszych miesi-
cach 2015 r.

4. Inne plany finansowe zawarte wustawie budetowej

W 2014 r. funkcjonowao 28 pastwowych funduszy celowych, 10 agencji wykonaw-

czych, 15 instytucji gospodarki budetowej oraz 38 pastwowych osb prawnych.
Przychody pastwowych funduszy celowych w2014 r. wyniosy 225,8 mld z, tj.13,1%
PKB ibyy nisze o2,5 mld z ni w2013 r.
W oglnej kwocie przychodw 246,6 mld z dotacje zbudetu pastwa stanowiy 22,4%.
Udzia dotacji wprzychodach wporwnaniu doroku 2013 zmniejszy si o2,3punktu
procentowego.

W ustawie budetowej, poza planem dochodw iwydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw
europejskich, zawarte stake plany finansowe innych jednostek sektora finansw publicznych,
wtym agencji wykonawczych, pastwowych osb prawnych, instytucji gospodarki budetowej oraz
pastwowych funduszy celowych. Sprzyja toprzejrzystoci finansw publicznych oraz umoliwia

167
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

lepsz kontrol ich dziaalnoci. Wszystkie wyej wymienione jednostki, zwyjtkiem pastwowych
funduszy celowych, posiadaj osobowo prawn. Pastwowe fundusze celowe, zwyjtkiem Pa-
stwowego funduszu rehabilitacji osb Niepenosprawnych, ktry jest osob prawn221, funkcjonuj
jako wyodrbnione rachunki bankowe, pozostajce wdyspozycji ministra lub innego organu wska-
zanego wustawie tworzcej fundusz. Podstaw gospodarki finansowej tych jednostek jest roczny
plan finansowy obejmujcy midzy innymi przychody ikoszty. charakterystyczn cech jednostek
opisanych wtym rozdziale jest specyfika prowadzonej przez nie dziaalnoci oraz sposb powiza-
nia zbudetem budetowanie netto.

tabela 46. Zestawienie przychodw i kosztw w latach 2011-2014 pastwowych funduszycelowych,

pastwowych osb prawnych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budetowej
Wykonanie
5:2 5:3 5:4
Wyszczeglnienie 2011 2012 2013 2014
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
OGEM
Przychody, 218.068,6 233.956,0 247.983.9 246.549,6 113,1 105,4 99,4
w tym dotacje
z budetu 60.107,5 63.436,6 61.323,8 55.164,1 91,8 87,0 90,0
Koszty 218.304,1 231.117,8 258.558,4 252.388,1 115,6 109,2 97,6
Pastwowe fundusze celowe
Przychody, 198.241,1 212.743,7 228.331,8 225.830,2 113,9 106,2 98,9
w tym dotacje
z budetu 54.437,5 56.634,0 55.197,9 48.860,5 89,8 86,3 88,5
Koszty 201.376,5 212.459,5 242.095,2 235.867,0 117,1 111,0 97,4
Pastwowe osoby prawne
Przychody, 8.356,7 8.442,9 7.208,4 7.828,0 93,7 92,7 108,6
w tym dotacje
z budetu 123,1 215,9 245,2 276,1 224,3 127,9 112,6
Koszty 6.677,8 7.537,3 7.583,3 7.467,1 111,8 99,1 98,5
Agencje wykonawcze
Przychody, 10.803,4 11.880,5 11.633,2 11.997,1 111,1 101,0 103,1
w tym dotacje
z budetu 5.523,1 6.439,2 5.736,0 5.890,4 106,7 91,5 102,7
Koszty 9.599,4 10.329,3 8.147,0 8.145,6 84,9 78,9 101,1
Instytucje gospodarki budetowej
Przychody, 667,4 888,9 810,5 894,3 134,0 100,6 110,3
w tym dotacje
z budetu 23,8 147,5 144,7 137,1 576,1 92,9 94,7
Koszty 650,4 791,7 819,7 907,0 139,5 114,6 110,7

rdo: Wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

W latach 2011-2014 dziaalno tych jednostek bya dofinansowywana wrnym stopniu zerodkw
budetu pastwa (lub rodkw ue) przekazywanych wformie dotacji. udzia rodkw zbudetu pa-
stwa przekazanych wformie dotacji woglnej kwocie przychodw zrealizowanych przez tejednostki
zmniejszy si z27,7% w2011 r. (60.107,5mln z) do22,4% w2014 r. (55.164,1mln z). Pomimo e

221 Pastwowy fundusz rehabilitacji osb Niepenosprawnych dokoca 2014 r. by osob prawn napodstawie ustawy
zdnia 15lipca 2011 r. ozmianie ustawy Przepisy wprowadzajce ustaw ofinansach publicznych (Dz.u. Nr178, poz.1061).

168
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

pastwowe fundusze celowe otrzymyway rokrocznie okoo 90% dotacji przekazywanych zbudetu
pastwa, towanie wtych jednostkach rnica bya najwiksza. Koszty dziaalnoci tych jedno-
stek, poza rokiem 2012, byy wysze ni zrealizowane przychody o0,1% w2011 r., o4,3 % w2013 r.
io2,4% w2014 r. jedynie agencje wykonawcze wcaym analizowanym okresie uzyskay przychody
wysze odponiesionych kosztw.

Wykres 29. udzia dotacji wprzychodach pastwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych,
instytucji gospodarki budetowej oraz pastwowych osb prawnych w latach
2011-2014
60 [%]

50

40

30

20

10

0
2011 2012 2013 2014

Fundusze celowe Pastwowe osoby prawne

Agencje wykonawcze Instytucje gospodarki budetowej

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

4.1. Pastwowe fundusze celowe

Do sektora finansw publicznych, zgodnie zart.9 ustawy ofinansach publicznych zaliczane spa-
stwowe fundusze celowe, tworzone napodstawie odrbnych ustaw. Pastwowe fundusze celowe
mog dziaa jako osoby prawne lub stanowi wyodrbniony rachunek bankowy, ktrym dysponuje
organ wskazany wustawie tworzcej fundusz. Przychody pastwowych funduszy celowych srod-
kami publicznymi, akoszty sponoszone narealizacj wyodrbnionych zada pastwowych. Pod-
staw gospodarki finansowej pastwowego funduszu celowego jest roczny plan finansowy obej-
mujcy midzy innymi koszty nacele wskazane wustawie powoujcej fundusz.
W zaczniku nr13 doustawy budetowej narok 2014 ujto plany finansowe 28 pastwowych fun-
duszy celowych.

169
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 47. Przychody i koszty pastwowych funduszy celowych w latach 2011-2014 wedug
sprawozdania rb-40
2011 2012 2013 2014
7:2 7:3 7:4 7:6
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Plan po zmianach Wykonanie
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Fundusze ogem
Przychody 198.241,1 212.743,7 228.331,8 225.647,5 227.620,6 225.830,2 113,9 106,2 98,9 99,2
tym dotacje 54.437,5 56.634,0 55.197,9 48.515,9 48.515,9 48.860,5 89,8 86,3 88,5 100,7
Koszty 201.376,5 212.459,5 242.095,2 235.242,3 238.106,1 235.867,0 117,1 111,0 97,4 99,1
Fundusze dotowane
Przychody 193.827,9 207.542,9 224.342,3 221.812,3 223.736,4 222.278,9 114,7 107,1 99,1 99,3
w tym dotacje 54.437,5 56.634,0 55.197,9 48.515,9 48.515,9 48.860,5 89,8 86,3 88,5 100,7
Koszty 197.407,3 208.176,9 238.638,1 230.089,2 232.009,0 230.887,6 117,0 110,9 96,8 99,5
Fundusze niedotowane
Przychody 4.413,2 5.200,7 3.989,4 3.835,2 3.884,3 3.551,3 80,5 68,3 89,0 91,4
Koszty 3.969,2 4.282,6 3.457,1 5.153,1 6.097,1 4.979,4 125,5 116,3 144,0 81,7

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Zestawienie przychodw i kosztw w wybranych pastwowych funduszy celowych w latach

2010-2014 przedstawia aneks 6.
W 2014 r. dysponenci pastwowych funduszy celowych zarzdzali rodkami publicznymi stanowi-
cymi 13,1% PKB (w 2013 r. 13,7%). rodki tew przewaajcej czci pochodziy zewiadcze ocha-
rakterze publicznoprawnym, naoonych ustawami. Znaczenie poszczeglnych funduszy zarwno
z punktu widzenia wielkoci rodkw jakimi dysponuj, jak i zada jakie realizuj jest bardzo
zrnicowane. Zrealizowane w tym roku przychody pastwowych funduszy celowych wyniosy
225.830,2mln z ibyy o1,1% nisze wporwnaniu do2013 r. Wkwocie tej 91,3% stanowiy przy-
chody funduszu ubezpiecze Spoecznych ifunduszu emerytalno-rentowego KruS, ktre odpo-
wiadaj zarealizacj zada pastwa, gwarantowanych ustawowo wzakresie systemu ubezpiecze
spoecznych (w 2013 r. byo to91,5%). Kolejne 6,9% stanowi przychody funduszu Pracy iPastwo-
wego funduszu rehabilitacji osb Niepenosprawnych. Napozostae 24 fundusze przypada zaled-
wie 1,8% przychodw funduszy celowych ogem. Pozostajce odduszego okresu czasu rozdrob-
nienie gospodarki finansowej sektora finansw publicznych dziaajcej wformie pastwowego fun-
duszu celowego moe wpywa nazwikszenie kosztw administrowania zgromadzonymi rodkami,
atake moe powodowa nadmierne gromadzenie rodkw nadane zadanie przy jednoczesnym
niedofinansowaniu innych zada. Sytuacja taka nie sprzyja kontroli dyscypliny finansw publicznych.
W 2014 r. sze funduszy celowych otrzymao dotacje oraz rodki z ue w cznej kwocie
48.860,5mlnz, tj.o11,5% niszej ni w2013 r.222 otrzymane dotacje stanowiy 21,6% cznych przy-
chodw funduszy. Wwyej wymienionej kwocie dotacji 96,6% (47.204,2mln z) todotacje zbudetu
pastwa otrzymane przez cztery fundusze, apozostae 3,4% (1.656,3mln z223) przekazane dotrzech
funduszy dotacje celowe wramach programw finansowanych zudziaem rodkw europejskich

222 cztery fundusze otrzymay dotacj wysz ni w2013 r., ztego fundusz Pracy wysz o26,0%, fundusz Prewencji
irehabilitacji wysz o3,3%, PfroN wysz o3,1%, fundusz emerytalno-rentowy wysz o1,5%. Dwa fundusze
otrzymay dotacj nisz (fundusz ubezpiecze Spoecznych o 18,2% i fundusz Kredytu technologicznego
o11,3%).
223 Dotacje nafinasowanie projektw zudziaem rodkw zue wwysokoci 1.656,3mln z otrzymay: fundusz Pracy
1.050,3mln z, fundusz Kredytu technologicznego 546,4mln z, PfroN 59,5mln z.

170
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

oraz rodkw, oktrych mowa wart.5 ust.1 pkt3 oraz ust.3 pkt5 i6 ustawy ofinansach publicz-
nych, lub patnoci wramach budetu rodkw europejskich.
udzia dotacji woglnej kwocie przychodw funduszy zmniejszy si o2,6 punktu procentowego
wporwnaniu do2013 r. oraz o5,9 punktu procentowego wstosunku do2011 r., cobyo konse-
kwencj utrzymujcej si od2011 r. spadkowej tendencji finasowania dotacj zbudetu pastwa
wydatkw funduszu ubezpiecze Spoecznych (z 23,2% w2011 r. do16,3% w2014 r.).
Pozostae 22 fundusze nie korzystay zerodkw budetu pastwa (i rodkw ue). Wprzypadku tych
funduszy stopie pokrycia kosztw przychodami wasnymi by bardzo zrnicowany imieci si
wprzedziale od17,0% (fundusz restrukturyzacji Przedsibiorcw) do269,2% (fundusz Gwaranto-
wanych wiadcze Pracowniczych). Wcigu 2014 r. o (z 16 w2013 r. do12 w2014 r.) zmniejszya
si liczba funduszy, ktre uzyskay nadwyk przychodw nad wydatkami. Stopie pokrycia wydat-
kw przychodami mieci si wprzedziale od100,2% (fundusz Wsparcia Policji) do269,2% (fundusz
Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych).
Pomimo e od2010 r. obnia si stan rodkw obrotowych (o 49,4% z2011 r. io 23,1% w2012 r.),
torok 2014 by drugim zkolei, kiedy toosign warto ujemn. Wporwnaniu doroku 2013 obni-
y si o10.026,9mln z, gwnie zpowodu coraz wikszego deficytu funduszu ubezpiecze Spo-
ecznych, ktry od 2012 r. pogbia si z kwoty minus 18.984,3 mln z, do minus 31.884,6 mln z
w2013 r. oraz dominus 40.321,7mln z w2014 r.
Stan rodkw fuS nakoniec 2014 r. by niszy ni planowano wustawie budetowej o6.409,5mlnz,
tj.o18,9%. Nalenoci (5.884,2mln z) byy nisze odplanowanych o4.758,9mln z (o 44,7%), gw-
nie zpowodu objcia skadek odpatnikw odpisem aktualizujcym warto, za zobowizania
(46.979,6mln z) byy wysze odplanu pozmianach o2.411,1mln z (o 5,4%), gwnie ztytuu poy-
czek zbudetu pastwa. W2013 r. przyczyn zwikszenia deficytu wtrakcie roku o12.900,3mlnz
byy wysze od planowanych koszty (o 17.463,9 mln z), ktre w porwnaniu do 2012 r. wzrosy
o15,8%. W2014 r. koszty fuS byy wysze odplanowanych o155,1mln z, tj.o0,1%. Wporwnaniu
do2013 r. koszty fuS byy nisze o9.366,9mln z, tj.o4,6%, aprzychody byy nisze o4.903,7mlnz,
tj.o2,6%.
refundacja ztytuu przekazania skadek doofe wyniosa 8.269,1mln z, tj.100,9% planu wedug
ustawy budetowej ibya nisza o2.459,4mln z odrefundacji w2013 r. W2014 r. wcelu zapew-
nienia pynnoci wypat wiadcze fuS otrzyma nieoprocentowan poyczk zbudetu pastwa
wwysokoci 8.924,3mln z, tj.o3.075,7mln z nisz ni w2013 r. (12.000mln z). Niedobr funduszu
emerytalnego, wyodrbnionego wramach fuS, podobnie jak wroku ubiegym, uzupeniony zosta
dodatkowo rodkami zfunduszu rezerwy Demograficznej wwysokoci 2.500,0mln z. Kwota zobo-
wiza wzrosa wporwnaniu dostanu nakoniec 2013 r. o7.862,9mln z, tj.o20,1%, aw porwna-
niu dokwoty ujtej wustawie budetowej o2.411,1mln z, tj.o5,4%.
Po kontroli wykonania budetu pastwa w2011 r. Najwysza izba Kontroli wnioskowaa ozdecy-
dowan popraw rzetelnoci planowania stanu rodkw obrotowych pastwowych funduszy celo-
wych napocztek ina koniec roku.
Stan rodkw obrotowych nakoniec 2014 r.:
czterech funduszy by niszy od planowanego w ustawie budetowej (w 2013 r. dotyczyo
to siedmiu funduszy), w tym fundusz ubezpiecze Spoecznych zanotowa deficyt wikszy
odplanowanego o6.409,5mln z, tj.o18,9%, stan funduszu Kredytu technologicznego by
niszy odplanu pozmianach o72,3%, funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych
o16,5%, afunduszu Skarbu Pastwa o15,6%;

171
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

pozostaych funduszy by wyszy od planowanego, przy czym siedmiu funduszy znacznie odbie-
ga odplanowanego wustawie budetowej (2013 r. dotyczyo toczterech funduszy), wtym stan
funduszu Wsparcia Stray Granicznej by wyszy ponad stukrotnie, funduszu Wsparcia Policji
48-krotnie, funduszu Modernizacji Bezpieczestwa Publicznego by wyszy prawie 23-krotnie,
funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym iKartograficznym by wyszy 23-krotnie, fundu-
szu Prewencji irehabilitacji by wyszy dziewiciokrotnie, funduszu Pomocy Pokrzywdzonym
oraz Pomocy Postpenitencjarnej by wyszy omiokrotnie, funduszu rekompensacyjnego by
wyszy czterokrotnie; fundusz Modernizacji Si Zbrojnych osign w2014 r. wynik dodatni, przy
planowanym poziomie zerowym (tak jak w2013 r.). Dysproporcje wstosunku doplanu pozmia-
nach byy wiksze ni w2013 r. (w 2013 r. zmniejszyy si wporwnaniu do2012 iw 2011 r.).
Podobnie jak w 2013 r., najwyszy stan rodkw na koniec 2014 r., wystpi w funduszu Pracy
(6.259,3mln z), funduszu reprywatyzacji (5.179,1mln z), funduszu Gwarantowanych wiadcze
Pracowniczych (3.957,5mln z) oraz funduszu restrukturyzacji Przedsibiorcw (1.344,4mln z).
tak jak w2013 r. dysponenci pastwowych funduszy celowych nie przewidywali zagospodarowa-
nia wszystkich dostpnych w2014 r. rodkw pieninych. Najwiksze stany rodkw pieninych224
nakoniec roku przewidziano wfunduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych 4.740,9mln z,
funduszu Pracy 4.183,9mln z, funduszu reprywatyzacji 4.156,5mln z iw funduszu restrukturyzacji
Przedsibiorcw (plan wedug ustawy budetowej 1.882,1mln z, plan pozmianach 1.228,2mln z).
W 2014 r. stan rodkw obrotowych funduszy celowych, zwyczeniem fuS (wynoszcy 18.988,8mln
z) wzrs wporwnaniu doplanu wedug ustawy budetowej o2.335,8mln z (o 14,0%) ido planu
pozmianach o3.220,7mln z (o 20,4%), mimo e wystpoway przesanki wskazujce napotrzeb
zwikszonego finansowania zada publicznych za pomoc tych rodkw. Dotyczyo to przede
wszystkim funduszu Pracy oraz funduszu reprywatyzacji.
Stan rodkw obrotowych w porwnaniu do stanu na koniec 2013 r. zwikszy si w 14 fundu-
szach celowych, azmniejszy w10 (bez fuS ifunduszy dziaajcych wramach KruS). Wporwnaniu
do2013 r. stan rodkw obrotowych tych funduszy by niszy o1.648,5mln z, tj.o8,0%.
Dysponenci pastwowych funduszy celowych, ktrzy posiadali nadwyki rodkw pieninych,
przekazywali wolne rodki wzarzdzanie Ministrowi finansw, realizujc tym samym obowizek
wynikajcy zart.78d ustawy ofinansach publicznych.
Na koniec 2014 r. Minister finansw dysponowa kwot 17.357,1mln z, przekazan wzarzdzanie
terminowe iovernight przez dysponentw siedmiu funduszy celowych, gwnie zfunduszu Pracy
(5.847,7mln z) ifundusz reprywatyzacji (5.180,8mln z) oraz funduszu Gwarantowanych wiad-
cze Pracowniczych (3.091,1mln z). Zdaniem NiK, rodki tepowinny suy przede wszystkim finan-
sowaniu zada okrelonych wustawach tworzcych poszczeglne fundusze celowe. utrzymywanie
narachunkach funduszy wysokiego stanu rodkw wdugim okresie nie przyczynia si dorealiza-
cji celw okrelonych wustawach lub wiadczy ozbyt wysokim obcieniu podmiotw. Wporw-
naniu do2013 r. kwota rodkw przekazanych wzarzdzanie Ministrowi finansw wzrosa o57,1%
iosigna warto zblion doroku 2012 (18.936,9mln z).

224 Wedug danych ujtych w sprawozdaniu rb-40 z wykonania, okrelonego w ustawie budetowej, planu
finansowego pastwowego funduszu celowego.

172
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 48. Stan rodkw obrotowych pastwowych funduszy celowych w latach 2011-2014 wedug
sprawozdania rb-40
Wykonanie 2014
Plan 7:2 7:3 7:4 7:6
Wyszczeglnienie 2011 2012 2013 Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Fundusze ogem
stan na pocztek roku 6.292,8 2.150,2 2.440,7 -7.709,9 -7.704,2 -11.310,9 x x x 146,8
stan na koniec roku 3.173,5 2.440,7 -11.310,9 -17.259,2 -18.144,1 -21.337,8 x x 188,6 117,6
w tym fundusze dotowane w 2014 r.
stan na pocztek roku -6.552,5 -10.115,9 -10.743,3 -21.102,2 -21.102,2 -25.027,2 381,9 247,4 233,0 118,6
stan na koniec roku -10.115,9 -10.743,3 -25.027,2 -29.333,5 -29.329,2 -33.626,0 332,4 313,0 134,4 114,7

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

W ocenie Najwyszej izby Kontroli plany finansowe pastwowych funduszy celowych wykonane
zostay prawidowo, astwierdzone nieprawidowoci nie wpyny wzasadniczy sposb nagospo-
darowanie rodkami publicznymi.

Fundusz Ubezpiecze Spoecznych (FUS)

od kilku lat, znacznie pogarsza si kondycja finansowa funduszu ubezpiecze Spoecznych. wiad-
czy otym midzy innymi obnienie stanu funduszu wcigu 2014 r. o8.437,1mln z, mimo uzyskania
nieoprocentowanej poyczki zbudetu pastwa wkwocie 8.924,3mln z, uzupenienia niedoboru
funduszu emerytalnego kwot 2.500,0mln z zerodkw funduszu rezerwy Demograficznej oraz
ze rodkw pochodzcych z reformy otwartych funduszy emerytalnych w kwocie ponad 11,0mldz,
a take wzrostu odprowadzanych skadek na ubezpieczenia spoeczne, na skutek poprawy kondy-
cji gospodarczej kraju.
Przychody fuS pochodz gwnie ze skadek ubezpieczeniowych i s uzupeniane dotacjami
zbudetu pastwa. W2014 r. przychody wedug przypisu225 wyniosy 186.577,2mln z, wtym skadki
naubezpieczenie spoeczne wyniosy 132.111,4mln z. Wporwnaniu do2013 r. przychody byy
nisze o4.903,7mln z, tj.o2,6%, a zeskadek naubezpieczenie spoeczne wysze o3.878,7mln z,
tj.o3,0%.
W 2014 r. kontynuowano wdroenie docelowego systemu prowadzenia rozlicze nakontach pat-
nikw skadek zaokres od1stycznia 1999 r. System Ewidencji Kont iFunduszy (SEKIF), ktry umo-
liwi prowadzenie ewidencji irozlicze nakontach patnikw skadek, wsposb zgodny zustaw
o rachunkowoci, co stanowio realizacj wniosku NiK po przeprowadzonej w 2012 r. kontroli
pn.Zaduenie wybranych jednostek sektora finansw publicznych oraz Krajowego Funduszu Drogo-
wego226.
rozliczenia nawszystkich kontach patnikw skadek byy prowadzone w 2014 r. wsystemie e-SEKiF.
Dokumenty rozliczeniowe iwpaty byy przetwarzane wcyklu dobowym, coumoliwiao codzienn
aktualizacj rozlicze isald nakontach patnikw. System spenia wymogi ustawy orachunkowo-

225 Przypis skadek = kwoty nalene dozapaty zaobowizkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe
iwypadkowe.
226 Informacja o wynikach kontroli sprawozdawczoci zaduenia wybranych instytucji sektora finansw publicznych
oraz Krajowego Funduszu Drogowego, Nrewid. 29/2013/P/12/036/KBf.

173
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

ci, atym samym zapisy nakontach patnikw stanowiy analityk dla ksigi gwnej fuS ifunduszu
emerytur Pomostowych (feP). Na2016r. planowana jest integracja SEKiFSAP wobszarze fuS, ktra
umoliwi automatyczne ksigowanie zapisw zkont patnikw wksidze gwnej (w lipcu 2014 r.
nastpia integracja SEKiF zSAP wobszarze funduszu emerytur Pomostowych). Podstaw ksigowa-
nia wksidze gwnej fuS sraporty generowane zzapisw nakontach patnikw skadek.
W celu weryfikacji kompletnoci dokumentw zoonych przez patnikw oraz uprzednio podjtych
decyzji, ZuS kontynuuje przegld kont patnikw. Wedug stanu nakoniecgrudnia 2014 r. weryfika-
cj objto ponad 81% kont patnikw. W2014 r. prowadzono rwnie dziaania, wcelu podniesie-
nia kompetencji pracownikw obsugujcych rozliczenia nakontach patnikw. opracowano system
szkole iwarsztatw zobsugi kont, wprowadzono standardy ich obsugi, zapewniono wsparcie
oddziaw ZuS wobsudze kont tzw. trudnych, jak rwnie opracowano narzdzia wspierajce prac,
wtym Podrcznik pocztkujcego referenta rozlicze. Departament audytu centrali ZuS, wramach
przeprowadzonych w2014 r. czynnoci doradczych wsiedmiu oddziaach ZuS iw Departamen-
cie realizacji Dochodw, oceni realizacj zada przez komrki rozlicze w zakresie uzgodnie sald
SEKIF-FW na kontach patnikw oraz biec obsug salda patnika na podstawie zapisw w SEKIF.
W wydanej opinii stwierdzono, e pracochonno obsugi sald kont patnikw przeniesionych
doSEKIF zmniejszya si okoo trzykrotnie, zapisy nakontach wSEKIF strwae, austalony na31grud-
nia 2015 r. termin uzgodnienia sald wszystkich kont patnikw bdzie dotrzymany.
Poza otrzymanymi z budetu pastwa dotacjami w wysokoci 30.362,8 mln z (16,3% przycho-
dw), fuS otrzyma take rekompensat kwoty skadek przekazanych do ofe, ktra wyniosa
8.269,1mlnz. Wporwnaniu zrokiem poprzednim kwota refundacji ztytuu przekazywania ska-
dek doofe bya nisza o2.459,4mln z, tj.o22,9%, zmniejszy si take jej udzia woglnej sumie
przychodw (z 5,6% do4,4%)227.
Pozostae przychody wyniosy 13.319,8mln z, wtym przekazane rodki zgromadzone narachun-
kach czonkw ofe, w zwizku z ukoczeniem wieku niszego o 10 lat od wieku emerytalnego
wwysokoci 4.076,7mln z.
reforma ofe wprowadzia istotne zmiany wjego funkcjonowaniu. Wdniu 3lutego 2014 r. umo-
rzono 51,5% jednostek rozrachunkowych znajdujcych si narachunkach czonkw ofe. czna
warto aktyww przekazana przez ofe wyniosa 153.151,2mln z. ZuS niezwocznie przedstawi
donabycia Skarbowi Pastwa wszystkie otrzymane obligacje skarbowe, apozostae aktywa prze-
nis dofunduszu rezerwy Demograficznej. Ztytuu reformy ofe fundusz emerytalny fuS otrzy-
ma rodki finansowe wkwocie 11.046,6mln z, ztego rodki pienine wraz zpoytkami, papiery
wartociowe wraz zodsetkami ipoytkami (6.969,9mln z) oraz rodki zgromadzone na rachunkach
czonkw ofe, wzwizku z ukoczeniem niszego o 10 lat od wieku emerytalnego (4.076,7 mln z).
rodki pienine z ofe, w formie gotwki wraz z poytkami oraz rodki uzyskane z tytuu
wykupu obligacji Krajowego funduszu Drogowego oraz funduszu Kolejowego wcznej kwocie
6.969,9mln z, byy o3.968,0mln z nisze, ni wstpnie szacowano. Wedug wylicze ZuS, wramach
tzw. suwaka bezpieczestwa oraz wzwizku zrealizacj art.14 iart.15 wyej wymienionej ustawy
zdnia 6grudnia 2013 r. ozmianie niektrych ustaw wzwizku zokreleniem zasad wypaty emery-
tur zerodkw zgromadzonych wotwartych funduszach emerytalnych fuS uzyska o361,3mln z
kwot nisz ni zakadano.

227 W wyniku reformy systemu emerytalnego, liczba aktywnych czonkw ofe zmniejszya si do 2,2 mln osb
(o okoo 80%), natomiast przecitna skadka odprowadzana dofunduszy emerytalnych wzrosa doprzecitnego
poziomu 106,30 z, tj.oponad 17%.

174
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Wedug wylicze ZuS wwyniku wprowadzonej reformy, w2014 r. doofe przekazano skadki nisze
ookoo 3,9 mld z. Wpyny nato rozwizania ustawowe, ktre wprowadziy midzy innymi dobro-
wolno uczestnictwa wofe. ich czonkowie mogli do31lipca 2014 r. podj decyzj wsprawie
przekazywania doofe przyszej skadki emerytalnej. Wwyniku tej zmiany, liczba czonkw ofe,
zaktrych jest przekazywana skadka, zmniejszya si ookoo 80%, aprzecitna skadka wzrosa
oponad 17%.
Koszty fuS dotyczyy gwnie wypat nawiadczenia spoeczne (emerytury irenty, zasiki, jednora-
zowe odszkodowania) oraz funkcjonowania Zakadu ubezpiecze Spoecznych, ktry zajmuje si
obsug funduszu.
W roku 2014 koszty wyniosy 195.014,2mln z (100,1% planu pozmianach). Nawysze wykonanie
kosztw, wporwnaniu doplanu pozmianach, wpyw miao utworzenie wpozycji Rezerwy, niepla-
nowanego wczeniej odpisu aktualizujcego nalenoci ztytuu pochodnych odskadek. Pozycja
Rezerwy ma charakter wycznie memoriaowy ipowyczeniu jej zoglnej kwoty kosztw fuS, sto-
pie wykonania planu pozmianach wynosi 98,6%.
W 2014 r. zmniejszenia fuS ztytuu odpisw aktualizujcych irezerw wyniosy 2.894mln z iobej-
moway aktualizacj nalenoci ztytuu:
nienalenie pobranych wiadcze wraz z odsetkami 26,2mln z,
skadek 691,9mln z,
pochodnych odskadek 2.045,8mln z
oraz aktualizacj nalenoci odofe ztytuu nienalenie przekazanych skadek wkwocie 94,4mlnz,
a take rezerwy na toczce si sprawy sdowe dotyczce wypacanych wiadcze (7,3 mln z)
irezerwy ztytuu nierozpatrzonych spraw (28,3mln z).
W porwnaniu do2013 r. byy one nisze o9.366,9mln z, tj.o4,6%, aod zrealizowanych wlatach
poprzednich nisze o10,9% wporwnaniu do2012 r. io 17,0% do2011 r.
Najistotniejsz pozycj kosztw fuS, stanowic 86,6% oglnej ich kwoty byy koszty ponie-
sione na wypaty emerytur i rent cznie z dodatkami. W 2014 r. wypaty z tego tytuu wyniosy
168.811,7mln z ibyy wysze ni wroku poprzednim o4.918,9mln z (o 3,0%), jednak o1,0% nisze
ni planowano. Z kwoty tej koszty wiadcze emerytalnych wyniosy 122.665,3 mln z (finanso-
wane zfunduszu emerytalnego 120.977,2mln z, zfunduszu rentowego 1.688,1mln z), w tym
792,7mln z (wraz zodsetkami) ztytuu emerytur, ktre byy zawieszone zpowodu kontynuowania
zatrudnienia podjtego przed przejciem naemerytur od1padziernika 2011 r. do21listopada
2012 r., a przyczyn byo kontynuowanie zatrudnienia podjtego przed przejciem na emerytur.
Ponadto w2014 r. sfinansowano wypaty rent wkwocie 40.633,5mln z, ztego: zfunduszu rento-
wego 36.572,0mln z iz funduszu wypadkowego 4.061,5mln z. Wydatki narenty byy wysze
o722,0mln z (o 1,8%), wporwnaniu z2013 r.
W 2014 r. przecitna miesiczna wypata wiadczenia emerytalno-rentowego wyniosa 1.903,29 z
ibya nisza odplanowanej o0,7% oraz wysza o3,2% wstosunku doroku poprzedniego. Wynika
togwnie zprzeprowadzenia wmarcu 2014 r. waloryzacji wskanikiem 101,6%, ktrej miesiczny
skutek wynis 218,2mln z.
Koszty pozostaych wiadcze (19.278,4 mln z) stanowiy 9,9% ogu kosztw. Gwn pozycj
pozostaych wiadcze (45,8%) stanowiy zasiki chorobowe, ktrych koszty wyniosy 8.820,6mlnz,
tj.99,2% planu pozmianach. Niszy stopie wykonania planu wynika zniszej ni zakadano liczby
dni absencji chorobowej iniszej przecitnej wysokoci zasiku. jednoczenie kwota wypat nazasiki

175
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

chorobowe wstosunku do2013 r. wzrosa o3,8%, naskutek wzrostu podstawy obliczania zasiku
spowodowanego wzrostem wynagrodze.
Skadki, ktre w2014 r. wpyny dofunduszu (132.111,4mln z) pokryy transfery dla ludnoci jedy-
nie w70,2%. Wporwnaniu zrokiem poprzednim zwikszy si stopie pokrycia skadkami transfe-
rw o3,3 punktu procentowego. Pouwzgldnieniu refundacji zerodkw budetu pastwa ztytuu
skadek przekazanych doofe (8.269,1 mln z) stopie pokrycia transferw dla ludnoci wynis
74,3% iby o0,9 punktu procentowego niszy ni w2013 r.
W celu utrzymania pynnoci finansowej fundusz w2014 r., podobnie jak wlatach poprzednich,
korzysta znieoprocentowanej poyczki zbudetu pastwa wkwocie 8.924,3mln z. Zaduenie fuS
ztytuu wspomnianych poyczek wzroso zkwoty 30.877,5mln z nakoniec 2013 r. do39.801,9mlnz
nakoniec 2014 r., tj.o28,9%. Wcelu zachowania pynnoci finansowej dokoca 2014 r. nie dokony-
wano spaty wczeniejszych poyczek.
Niedobr funduszu emerytalnego, wyodrbnionego wramach fuS, uzupeniony zosta w2014 r.
dodatkowo rodkami zfunduszu rezerwy Demograficznej wwysokoci zapisanej wustawie bude-
towej 2.500,0mln z oraz zerodkw pochodzcych zreformy otwartych funduszy emerytalnych
wkwocie ponad 11,0 mld z.
W zwizku zwyganiciem 31marca 2014 r. dotychczas dostpnej linii kredytowej fuS wwysoko-
ci 4 mld z, atake potrzeb posiadania dodatkowych rodkw nawypat wiadcze, zawarto pi
umw kredytowych wcznej wysokoci 2 mld z228, dowykorzystania do31marca 2016 r., zmoli-
woci przeduenia okresu ich obowizywania. Zawarcie umw poprzedzono przeprowadzeniem
zapytania ofertowego229 oraz zgod Ministra finansw nazacignicie kredytw.
fuS odlat wykazuje niedobory, wyraajce si ujemnym stanem funduszu (nadwyk zobowiza
nad rodkami obrotowymi). Nakoniec 2014 r. stan funduszu wynosi minus 40.321,7mln z. Niedo-
br zwikszy si o8.437,1mln z, tj.o26,5% wobec stanu nakoniec 2013 r., o21.337,4mln z wobec
stanu nakoniec 2012 r. Zwikszenie niedoboru funduszu wpyno nawzrost stanu zobowiza fuS
(minus 46.979,6mln z, gwnie ztytuu otrzymania poyczek zbudetu pastwa), ktre wporwna-
niu do2013 r. wzrosy o7.862,7mln z, tj.o20,1%. Zobowizania teobejmoway gwnie:
poyczki zbudetu pastwa wwysokoci 39.801,9mln z (w 2013 r. 30.877,5mln z),
dotacje zbudetu pastwa nafinansowanie wiadcze wypacanych wpierwszych terminach
roku nastpnego 1.159,5mln z,
podatek dochodowy iskadki naubezpieczenia zdrowotne odwiadcze (2.461,3mln z) oraz
rozrachunki ztytuu nierozliczonych wpat skadek (2.183,3mln z).
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie biec dziaalno Zakadu ubezpiecze Spoecznych,
jako dysponenta funduszu ubezpiecze Spoecznych, oraz wykonanie planu finansowego fundu-
szu. ocen t uzasadnia prawidowa i zgodna z planem finansowym realizacja zada ustawowych
funduszu. W 2014 r. kontynuowano wdroenie docelowego systemu rozlicze na kontach patnikw
skadek za okres od 1 stycznia 1999 r. Systemu Ewidencji Kont i Funduszy, ktry umoliwi prowadze-
nie ewidencji i rozlicze na kontach patnikw skadek, w sposb zgodny z ustaw o rachunkowo-
ci. NiK zwrcia uwag nadalsze obnienie stanu funduszu oponad 8.437,1mln z, mimo uzupe-

228 uzyskano kredyt rewolwingowy w formie otwartej linii, z moliwoci dokonywania spat i cignie kredytu
wtrakcie trwania umowy (spacone kwoty wykorzystanego kredytu mog by ponownie wykorzystywane, cznie
zpozosta czci udzielonego kredytu).
229 Zgodnie z art. 84 ustawy o finansach publicznych w tym zakresie nie stosuje si ustawy Prawo zamwie
publicznych.

176
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

nienia niedoboru funduszu emerytalnego kwot 2,5 mld z zerodkw funduszu rezerwy Demo-
graficznej. Poraz kolejny NiK wskazaa, e Zakad ubezpiecze Spoecznych w2014r. nie wyodrb-
ni funduszy rezerwowych dla ubezpiecze rentowych oraz chorobowego iwypadkowego230. Przy-
czyn byo niespenienie przesanki ustawowej, tj.brak wystarczajcych rodkw finansowych, pozo-
stajcych wdniu 31grudnia kadego roku narachunku fuS231, pomniejszonego okwoty niezbdne
dozapewnienia wypat wiadcze przypadajcych napierwszy miesic kolejnego roku.
Po kontroli wykonania budetu pastwa zalata 2010-2013 NiK wskazywaa take, e podejmowane
przez Zakad ubezpiecze Spoecznych dziaania dorane, majce nacelu biece utrzymanie pyn-
noci finansowej, nie mog stanowi gwnej metody rozwizania problemu deficytu fuS. Pog-
biajca si tendencja donierwnowagi midzy przychodami ikosztami funduszu, powikszajca
deficyt finansw publicznych, moe stanowi zagroenie dla finansw publicznych pastwa. Zagro-
eniom tym sprzyja nieutworzenie funduszy rezerwowych dla ubezpiecze rentowych ichorobo-
wego oraz ubezpieczenia wypadkowego.
Mimo podjcia dziaa nie zostay zrealizowane wnioski pokontrolne skierowane przez NiK pokon-
troli wykonania budetu pastwa w2013 r. dotyczce:
zmniejszenia liczby dunikw ztytuu nienalenie pobranych wiadcze zfuS ikwot przez nich
pobranych; liczba dunikw zwikszya si w2014 r., wporwnaniu do2013 r., o2tys. osb
(4,8%), awarto nienalenie pobranych wiadcze o23.828tys.z (o12,6%);
kwot przedawnie nalenoci; przedawnione nalenoci wzrosy w 2014 r., w porwnaniu
z2013r., o472,6mln z (o 35,8%); nadal wystpuj przyczyny niezalene odZakadu, majce
wpyw nawielko przedawnionych nalenoci (w tym uwarunkowania prawne, uniemoliwia-
jce skuteczne wdroenie postpowania egzekucyjnego);
wypaty odsetek zazwok wustalaniu prawa dowiadcze; w2014 r., wporwnaniu z2013 r.,
nastpio zwikszenie o24,1tys. (o 140,6%) liczby tych wypat oraz zwikszenie o167,9mln z
kwoty wypaconych odsetek232.
Zrealizowany zosta wniosek dotyczcy podjcia dziaa skutkujcych zmniejszeniem wypacanych
przez Zakad odsetek ztytuu nieterminowo przekazywanych skadek doOFE.

Fundusz Emerytalno-Rentowy

W 2014 r. przychody funduszu emerytalno-rentowego wyniosy 19.527,7 mln z (99,3% planu

pozmianach) ibyy wysze odprzychodw osignitych wlatach 2011-2013 (odpowiednio o17,9%,
o14,2% io 11,9%). Dotacja zbudetu pastwa stanowia 82,4% przychodw (16.095,8mln z). udzia
dotacji wprzychodach wlatach 2010-2013 wykazywa tendencj malejc. Przychody wasne fun-
duszu pochodzce gwnie zeskadek emerytalno-rentowych wyniosy 1.464,0mln z ibyy nisze
ni w2013 r. o4,3% (66,0mln z). Ponadto fundusz osign przychody ztytuu refundacji kosztw
wypaty tzw. wiadcze zbiegowych wwysokoci 1.921,3mln z.

230 art. 55 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 padziernika 1998 r. o systemie ubezpiecze spoecznych (Dz. u. z 2013 r.,
poz. 1442 ze zm.).
231 Do 31 stycznia 2014 r. kady z trzech funduszy posiada odrbny rachunek bankowy. W zwizku ze zmian
brzmienia art.55 ustawy osystemie ubezpiecze spoecznych, wprowadzon ustaw zdnia 6grudnia 2013r.
o zmianie niektrych ustaw w zwizku z okreleniem zasad wypaty emerytur ze rodkw zgromadzonych
wotwartych funduszach emerytalnych, od1lutego 2014 r. nie prowadzi si odrbnych rachunkw bankowych
dla tych funduszy.
232 Przyczyny mona ustali jedynie napoziomie oddziaw, ktre nie byy kontrolowane.

177
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Koszty realizacji zada funduszu emerytalno-rentowego w2014 r. wyniosy 19.461,4mln z ibyy

o10,8% wysze ni w2013 r. Dominujc pozycj kosztw stanowiy transfery narzecz ludnoci
(14.685,5mln z), wtym wypaty emerytur irent rolnych wwysokoci 14.478,6mln z, ktre byy
nisze o15,7mln z (o 0,1%) wporwnaniu doroku poprzedniego.
W poprzednich latach przychody ikoszty ztytuu wiadcze zbiegowych nie byy prezentowane
wplanie finansowym funduszu emerytalno-rentowego. Zmiany wplanie finansowym funduszu
polegajce nazwikszeniu przychodw ikosztw ote wiadczenia stanowiy realizacj wniosku
pokontrolnego NiK zkontroli wykonania budetu pastwa w2013 r.
Nisze odplanowanych wustawie budetowej na2014 r. (o 0,3%) byy koszty skadek naubezpie-
czenie zdrowotne finansowane zbudetu pastwa, ktre wyniosy 1.750,9mln z. od2012 r. rolnicy
uczestnicz wopacaniu skadek naubezpieczenia zdrowotne, wzwizku zwejciem wycie ustawy
zdnia 13stycznia 2012 r. oskadkach naubezpieczenie zdrowotne rolnikw zalata 2012-2016233.
rok 2014 by kolejnym rokiem, wktrym nastpi wzrost przecitnej emerytury irenty rolniczej
(odpowiednio o27,08 z io 25,85 z), przy jednoczesnym ograniczeniu liczby wypaconych wiad-
cze osobom uprawnionym. Przecitna emerytura finansowana z funduszu w 2014 r. wynosia
1.010,52z, arenta rolnicza 941,94 z. W2014 r. przecitna miesiczna liczba emerytur rolniczych
wyniosa 952tys. (w 2013 r. 986tys. ), natomiast rent rolniczych 260tys. liczba emerytw zmniej-
szya si o53,9tys. , arencistw o4,5tys.
Stan rodkw funduszu nakoniec 2014 r. wynosi 43,4mln z iby wyszy ni zaoony wustawie
budetowej o5,5mln z. Nakoniec 2013 r. stan funduszu wynosi minus 23,0mln z.
Na koniec 2014 r. wystpiy nalenoci netto234 wkwocie 220,8mln z, ktre wporwnaniu do2013r.
byy nisze o34,7mln z, tj.o13,6%. Nalenoci wymagalne (231,2mln z) byy nisze o12,0mln z
(o4,9%), zczego nalenoci ztytuu skadek naubezpieczenie spoeczne stanowiy 95,0%.
Wobec dunikw podejmowane byy dziaania windykacyjne, wwyniku ktrych oddziay regio-
nalne KruS skieroway dosdw 8.202 wnioski owpis wksidze wieczystej oustanowienie hipoteki
nazaduonych gospodarstwach. Nakoniec 2014 r. czna kwota zabezpieczonych nalenoci wtej
formie wyniosa 125,2mln z. Doegzekucji administracyjnej w2014 r. skierowano 69,0tys. tytuw
wykonawczych dotyczcych nalenoci nakwot 42,1mln z, zktrych organy egzekucyjne odzy-
skay 28,1mln z. umorzone nalenoci ztytuu skadek, odsetek ikosztw upomnie (3,1mln z)
zmniejszyy si o38,2%.
Zobowizania ogem nakoniec roku wyniosy 381,4mln z ibyy nisze ni w2013 r. o2,5%.
liczba emerytw otrzymujcych wiadczenia z KruS od 2010 r. systematycznie zmniejszaa si
iwedug stanu nakoniec lat 2010-2014 wynosia odpowiednio235: 1.075tys. , 1.038tys. , 1.005tys.,
968 tys. i 938 tys. liczba rencistw otrzymujcych wiadczenia z KruS wedug stanu na koniec
lat 2010-2014 wynosia odpowiednio236: 275 tys. , 268 tys. , 262 tys. , 260 tys. i 260 tys. W latach
2009-2014 zwikszya si take rednia wysoko wiadcze emerytalnych w grudniu (z 1.000 z do
1.171z) oraz rednia wysoko renty (z 762 z do 993 z).

233 Dz.u. z2012 r., poz.123 zezm.

234 Kwota nalenoci pomniejszona o odpis aktualizujcy nalenoci oraz odsetki od nalenoci niezapaconych
wterminie.
235 Dane bez Ministerstw: obrony Narodowej, Spraw Wewntrznych iSprawiedliwoci.
236 jak wyej.

178
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Stopie pokrycia kosztw nawypat wiadcze iich obsug wpywami zeskadek (bez kosztw
obsugi, cznie zfinansowanymi zbudetu pastwa skadkami naubezpieczenie emerytalno-ren-
towe zaosoby sprawujce osobist opiek nad dziemi) wynosi wlatach 2010-2014 odpowiednio:
9,8%, 9,9%, 10,1%, 10,2% i10,2%.
Koszty wypaty wiadcze emerytalno-rentowych dla rolnikw (tj.emerytury, renty, zasiki pogrze-
bowe i pozostae wiadczenia) wynosiy od 14.270,6 mln z w 2010 r., 15.347,5 mln z w 2013 r.
do15.321,7mln z w2014 r. transfery zbudetu pastwa doKruS zroku narok rosy iwynosiy
13.076,7mln z w2010 r., 14.102,9mln z w2013 r. i14.344,9mln z w2014 r.
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w2014 r. planu finansowego funduszu eme-
rytalno-rentowego.

Fundusz Pracy

Przychody funduszu Pracy w2014 r. wyniosy 10.924,0mln z ibyy wysze odplanu pozmianach
o4,7% (o 490,9mln z). Wporwnaniu doprzychodw zrealizowanych wroku 2011 i2013 byy one
wysze o4,2% io 7,7%, ado przychodw zrealizowanych w2012 r. nisze o2,8%.
Gwne rdo przychodw stanowiy wpywy zobowizkowej skadki nafundusz Pracy wwysoko-
ci 9.569,4mln z (87,6%) irodki zunii europejskiej wwysokoci 1.050,3mln z (9,6%), stanowice
gwnie refundacj wydatkw poniesionych ztytuu finansowania projektw systemowych powia-
towych urzdw pracy. Przychody tes zalene odsytuacji narynku pracy.
Koszty funduszu Pracy wyniosy 11.080,2mln z ibyy nisze odplanowanych o807,9mln z (o6,8%)
oraz wysze wporwnaniu dolat 2011-2013 odpowiednio o26,7%, 15,0% i0,2%. Wstrukturze kosz-
tw funduszu Pracy najwikszy udzia 49,8% (5.512,9mln z) stanowiy zasiki dla bezrobotnych
i innewiadczenia, ktre byy nisze odponiesionych w2013 r. o430,9mln z, tj.o7,3%. Koszty
teponiesiono gwnie nazasiki dla bezrobotnych wraz zeskadk naubezpieczenie spoeczne
2.951,6mlnz (w 2013r. 3.653,2mln z), zasiki iwiadczenia przedemerytalne 2.405,6mln z
(w2013 r. 2.134,5mln z) idodatki aktywizacyjne 107,8mln z (w 2013 r. 121,1 mln z).
rodki naaktywne formy przeciwdziaania bezrobociu wkwocie 5.048,6mln z stanowiy 45,6%
kosztw ogem funduszu Pracy (w 2013 r. 42,1%) i byy wysze od poniesionych w 2013 r.
o398,4mlnz, tj.o8,6%. Przeznaczone zostay gwnie na:
refundacj kosztw wyposaenia i doposaenia stanowisk pracy oraz przyznanie jednorazo-
wych rodkw napodjcie dziaalnoci gospodarczej 1.575,9mln z, wporwnaniu do2013 r.
wydatki tebyy wysze o16,6%,
stypendia 1.321,2mln z, ktre wporwnaniu do2013 r. wzrosy o6,5%,
koszty zwizane zespecjalizacj oraz realizacj stay podyplomowych lekarzy, lekarzy denty-
stw, pielgniarek ipoonych 835,3mln z (tyle samo cow 2013 r.),
dofinansowanie pracodawcom kosztw ksztacenia modocianych pracownikw 227,9mlnz
(zmniejszenie o16,1%) irefundacj wynagrodze iskadek zamodocianych pracownikw
213,5mln z (zmniejszenie o5,2%).
W 2014 r. zfunduszu Pracy redniomiesicznie wypacono 264,3tys. zasikw dla bezrobotnych,
tj.o72,5tys. (o 21,5%) mniej ni w2013 r., natomiast zasikw iwiadcze przedemerytalnych wypa-
cono 2.350,9tys. , tj.o250,1tys. (o 11,9%) wicej ni w2013 r.237 aktywizacj zawodow wramach
aktywnych form przeciwdziaania bezrobociu objto 504,9tys. osb, tj.o6,1% wicej ni w2013 r.

237 Dane wedug sprawozda MPiPS-02 oraz Zakadu ubezpiecze Spoecznych.

179
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Ze szkole skorzystao 78,6tys. osb, stae odbyo 219,7tys. osb, dziaalno gospodarcz podjo
51,2tys. osb, prace interwencyjne 31,1tys. osb, roboty publiczne 32,6tys. osb, prace spoecznie
uyteczne 42,9tys. osb, doposaono stanowiska pracy dla 41,6tys. osb.
W 2014 r. wpublicznych subach zatrudnienia, zporadnictwa indywidualnego skorzystao ogem
530,0tys. osb, tj.o22% mniej ni w2013 r. (679,3tys. osb), natomiast zporadnictwa grupowego sko-
rzystao 131tys. osb w11,8tys. grupach, tj.o61,7% wicej ni w2013 r. (81tys. osb w10,4tys. grup).
Z dniem 27maja 2014 r. wesza wycie nowelizacja ustawy opromocji zatrudnienia iinstytucjach
rynku pracy oraz niektrych innych ustaw, wprowadzajca nowe instrumenty aktywizacyjne, ktre
miay poszerzy moliwoci pomocy oferowanej przez powiatowe urzdy pracy bezrobotnym ipra-
codawcom. Znowych instrumentw aktywizacji (takich jak bony staowe, szkoleniowe, nazatrud-
nienie ina zasiedlenie, pracy subsydiowanej) skorzystao okoo 18tys. osb, tj. okoo 1% osb bez-
robotnych, conie wpyno wistotny sposb napopraw sytuacji tej grupy osb narynku pracy.
Poziom wykorzystania rodkw na nowe formy aktywizacji bezrobotnych by niewielki (121,9 mln z).
W 2014 r. wewidencji urzdw pracy zarejestrowanych byo 1.825,2tys. osb bezrobotnych, wcigu
roku ich liczba zmniejszya si o332,7tys. osb. Stopa bezrobocia rejestrowanego wkocu 2014 r.
wyniosa 11,5% ibya o1,9 punktu procentowego nisza wporwnaniu zkocem 2013 r.
Stan nalenoci ogem funduszu Pracy na koniec 2014 r. wynosi 163,6 mln z i by niszy ni
nakoniec 2013 r. o19,0% (o 38,5mln z).
Na koniec 2014 r. stan rodkw obrotowych wynosi 6.259,3mln z (w tym rodki pienine wwyso-
koci 6.172,6mln z), tj.149,6% planu wedug ustawy budetowej. Wporwnaniu dostanu nakoniec
2013 r. by niszy o156,1mln z, tj.o2,4%. Zdaniem NiK, wdalszym cigu brak jest merytorycznego
uzasadnienia dla utrzymywania stanu rodkw napoziomie przekraczajcym 5 mld z, wszczegl-
noci zpunktu widzenia potrzeb wynikajcych zobsugi finansowej realizowanych zada ustawo-
wych, naco NiK zwracaa uwag ju wpoprzednich latach. uwag t potwierdza wysoko uzyska-
nych w2014 r. przychodw ztytuu odsetek odzarzdzania terminowego iovernight wynoszcych
cznie 120,7mln z.
Zobowizania funduszu Pracy nakoniec 2014 r. wynosiy 76,9mln z izmniejszyy si wporwnaniu
dostanu nakoniec 2013 r. o14,2% (o 12,7mln z). Nie wystpiy zobowizania wymagalne.
Biuro Kontroli Ministerstwa Pracy iPolityki Spoecznej, przeprowadzio w2014 r. jedn kontrol doty-
czc wykorzystania rodkw funduszu Pracy: Prawidowo wydatkowania rodkw wramach reali-
zowanych programw specjalnych dofinansowywanych zrezerw Funduszu Pracy wlatach 2012 i2013.
Kontrol objto 10 Powiatowych urzdw Pracy, ktre realizoway programy specjalne. ich dziaal-
no wzakresie objtym kontrol oceniono pozytywnie.
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w2014 r. planu finansowego funduszu Pracy.
Stwierdzono, e w ramach przyjtego planu finansowego prawidowo realizowano ustawowe zada-
nia funduszu, a objte szczegow kontrol rodki finansowe w kwocie 23,6 mln z wydatkowano
wsposb celowy igospodarny. Najwysza izba Kontroli zwraca uwag, e dysponent funduszu
utrzymywa w cigu roku jego stan na poziomie przekraczajcym 6 mld z, co nie znajduje uzasad-
nienia z punktu widzenia realizowanych zada ustawowych. W 2014 r., przychody z tytuu odsetek
od zarzdzania terminowego i overnight238, wyniosy cznie 120,7 mln z, co stanowio 1,1% przy-

238 rozporzdzenie Ministra finansw z dnia 15 kwietnia 2011 r. w sprawie wolnych rodkw niektrych jednostek
sektora finansw publicznych przyjmowanych przez Ministra finansw w depozyt lub w zarzdzanie (Dz. u.
z2011 r. Nr 81, poz. 443). rozporzdzenie uchylone z dniem 1 stycznia 2015 r.

180
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

chodw ogem (10.924,0 mln z). W istotny sposb na popraw sytuacji osb bezrobotnych na
rynku pracy nie wpyny rozwizania wprowadzone w maju 2014 r. znowelizowan ustaw o pro-
mocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych (PFRON)

Przychody funduszu wynosiy 4.668,8mln z (w tym dotacja celowa zbudetu pastwa 745,4mln z
idotacja celowa wramach programw finansowanych zudziaem rodkw zue 59,5mln z) ibyy
nisze odzaplanowanych wustawie budetowej na2014 r. o22,9mln z, tj.o0,5% iwysze odprzy-
chodw osignitych w2013 r. o51,0mln z (o 1,1%).
Gwne rdo przychodw funduszu stanowiy przychody ztytuu obowizkowych wpat praco-
dawcw wkwocie 3.651,9mln z (78,2%), ktre byy wysze ni w2013 r. o19,1mln z (o 0,8%). Wsys-
temie ewidencji iPoboru Wpat nakoniec 2014 r. byo zaewidencjonowanych 129.067pracodawcw,
tj.o3.667 wicej ni nakoniec 2013 r. (125.400).
Nisze ni planowano wykonanie przychodw wynikao midzy innymi zutrzymujcej si w2014r.
tendencji wzrostowej zatrudnienia osb niepenosprawnych oraz wyszego ni szacowano wyko-
rzystania przez pracodawcw ulg ztytuu zakupu usug upracodawcw osigajcych odpowiedni
wskanik zatrudnienia osb niepenosprawnych (na podstawie art.22 ustawy z dnia 27 sierpnia
1997r. orehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnieniu osb niepenosprawnych239). uzy-
skanie niszych ni planowano przychodw nie miao negatywnego wpywu narealizacj zada
statutowych PfroN.
W 2014 r. utworzono odpisy aktualizujce warto nalenoci z tytuu obowizkowych wpat
naPfroN wkwocie 91,5mln z, stanowicej 61% planu iniszej o38,5% odwykonania w2013 r.
rozwizano odpisy aktualizujce nakwot 55,0mln z wzwizku zespat nalenoci, zoeniem
deklaracji korygujcych oraz wydaniem decyzji okrelajcych zobowizanie wniszej wysokoci.
Nadzie 31grudnia 2014 r. stan odpisw aktualizujcych wynosi 512,3mln z iby niszy odstanu
nakoniec 2013 r. o6,0mln z. Pokontroli PfroN za2011 i2012 r. NiK wnioskowaa owyelimino-
wanie opnienia wtworzeniu odpisw wartoci nalenoci. Napodstawie kontrolowanych decy-
zji outworzeniu odpisw aktualizujcych dla 13 podmiotw nazalegoci zlat 2008-2013 nakwot
5,5mlnz (costanowio 6% kwoty wydanych decyzji) NiK stwierdzia, e wdwch przypadkach odpi-
sw aktualizujcych dokonano zopnieniem odpowiednio jedno- ipiciomiesicznym wodnie-
sieniu doterminu okrelonego w1 uchway Zarzdu PfroN wsprawie ewidencji odpisw aktuali-
zujcych warto nalenoci ztytuu obowizkowych wpat naPfroN240.
Ponadto napodstawie sprawdzonych 36 decyzji, NiK stwierdzia wdwch przypadkach opnie-
nia wwydawaniu decyzji oprzyznaniu ulg wewpatach naPfroN, tj.naruszenie miesicznego lub
dwumiesicznego terminu doprzeprowadzenia postpowania, okrelonego wart.139 ustawy zdnia
29sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa241, atake opnienia wzawiadamianiu stron oniezaatwie-
nia sprawy wterminie, costanowio naruszenie art.140 ordynacji podatkowej.

239 Dz.u. z2011 r. Nr127, poz.721.

240 uchwa Nr43/2013 zdnia 20czerwca 2013 r. zosta wprowadzony obowizek tworzenia odpisw aktualizujcych
warto nalenoci ztytuu obowizkowych wpat dla pracodawcw posiadajcych zalegoci wewpatach, codo
ktrych odterminu wymagalnoci zapaty upyno dziewi miesicy.
241 Dz.u. z2012 r., poz.749 zezm.

181
fundusz zrealizowa zgodnie zplanem finansowym zadania wynikajce zustawy orehabilitacji zawo-
dowej ispoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych, zarwno codo zakresu przedmioto-
wego, jak iwysokoci zaplanowanych kosztw. Koszty wyniosy 4.760,4mln z ibyy nisze odplanu
pozmianach o232,7mln z (o 4,7%), aod wykonania w2013 r. nisze o111,4mln z (o 2,3%).
Najwikszy udzia (62,1%) woglnej kwocie kosztw funduszu stanowio dofinansowanie dowyna-
grodze pracownikw niepenosprawnych oraz przelewy redystrybucyjne nazadania realizowane
przez samorzdy wojewdzkie i powiatowe na rzecz osb niepenosprawnych wraz z kosztami
obsugi tych zada (18,5%).
Na dofinansowanie wynagrodze pracownikw niepenosprawnych przeznaczono 2.956,2mln z,
ktre sfinansowano rodkami zfunduszu wkwocie 2.238,4mln z idotacji celowej budetu pa-
stwa 717,9mln z. Zdofinansowa skorzystao 27.395 pracodawcw, ktrzy zgosili dorejestru pro-
wadzonego przez PfroN zatrudnienie 330.001 osb niepenosprawnych.
Na realizacj zada zzakresu rehabilitacji zawodowej ispoecznej osb niepenosprawnych oraz
pokrycie kosztw ich obsugi samorzdy wykorzystay rodki wkwocie 878,7mln z, tj.99,8% kwoty
planowanej oraz 110,1% wykonania 2013 r. Powiaty wykorzystay 729,6mln z, wtym 369,3mln z
nadofinansowanie kosztw tworzenia idziaania 689 warsztatw terapii zajciowej, zktrej skorzy-
stao 25.410 uczestnikw, zaopatrzenia wsprzt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne irodki
pomocnicze dla 191.563 osb (109,9mln z), likwidacji barier architektonicznych itechnicznych
(56,8mln z), turnusw rehabilitacyjnych, zktrych skorzystao 72.726 osb niepenosprawnych
(60,3mln z). Samorzdy wojewdztw wykorzystay 149,1mln z, gwnie nadofinansowanie kosz-
tw dziaania itworzenia 87 zakadw aktywnoci zawodowej (73,4mln z) oraz robt budowlanych
dotyczcych obiektw sucych rehabilitacji osb niepenosprawnych 200 inwestorw (71,2mln z).
Nalenoci funduszu nakoniec roku wynosiy 770,5mln z ibyy nieznacznie wysze odzaplanowa-
nych iwysze o4,5% ni nakoniec 2013 r. Najwiksze nalenoci (68,9% oglnej kwoty) dotyczyy
obowizkowych wpat nafundusz wkwocie 530,7mln z, ktre byy nisze odplanu o79,3mln z
(o13,0%) io 35,1mln z (o 6,2%) wporwnaniu do2013 r.
W PfroN prowadzone byy dziaania majce nacelu wyegzekwowanie nalenych wpat. Wokresie
objtym kontrol:
wszczto postpowanie upadociowe dotyczce 181,0mln z,
wystawiono tytuy wykonawcze nakwot 184,4mln z,
objto postpowaniem upominawczym 40,8mln z,
prowadzono postpowania wcelu wydania decyzji okrelajcych wysoko zobowiza ztytuu
wpat naPfroN obejmujce 30,2mln z.
W efekcie prowadzonych postpowa upominawczych iegzekucyjnych odzyskano 64,5mln z.
Na pozostae nalenoci wkwocie 236,9mln z skaday si gwnie zalegoci ztytuu poyczek
udzielonych zakadom pracy chronionej iosobom fizycznym wramach programw celowych oraz
nierozliczone dotacje, subwencje irodki zakadowego funduszu rehabilitacji osb niepenospraw-
nych. Zalegoci pozostae wkwocie 214,0mln z byy zgodne zestanem zalegoci wynikajcym
zewidencji ksigowej. objto jewindykacj przez Dzia Windykacji Nalenoci cywilno-Prawnych
wWydziale obsugi Prawnej. tym samym zosta zrealizowany wniosek NiK pokontroli wykonania
planu finansowego PfroN za2013 r.
Zobowizania funduszu nakoniec 2014 r. wynosiy 71,8mln z ibyy nisze o37,8mln z (34,5%)
wporwnaniu do2013 r. Najwiksze zobowizania (77,3% oglnej kwoty) dotyczyy rozrachun-

182
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

kw ztytuu wpat pracodawcw naPfroN (nadpaty), ktrych oglna warto w2014 r. wynosia
55,5mln z. Zobowizania byy nisze ni w2013 r. o37,8mln z, tj.o34,5%.
W ocenie NiK zosta zrealizowany wniosek sformuowany pokontroli wykonania budetu pastwa
w2013 r. wzakresie kontynuowania dziaa dotyczcych przejcia przez PfroN praw majtkowych
(midzy innymi dokodw rdowych idokumentacji) douytkowanych systemw informatycz-
nych, celem umoliwienia pozyskiwania usug wtrybie konkurencyjnym242. odgrudnia 2014 r. (po
jego wdroeniu) fundusz jest wacicielem systemu e-PfroN2243 iposiada autorskie prawa majt-
kowe. obecnie trwa postpowanie celem wyonienia wykonawcy usugi utrzymania irozwoju sys-
temu wtrybie konkurencyjnym. Natomiast wzakresie systemu informatycznego Neo244 w2014r.
wynegocjowano, poza standardowymi usugami konserwacji irozwoju systemu, opcj zakupu praw
do systemu. odnonie systemu Sof2245, fundusz na podstawie posiadanych licencji oraz prawa
zalenego jest ju uprawniony dodokonywania zmian wsystemie, jak iw dokumentacji, wewa-
snym zakresie lub przez podmioty trzecie.
Na podstawie kontroli 33,3mln z (tj.0,7% zrealizowanych kosztw) stwierdzono, e byy one doko-
nywane zgodnie zplanem finansowym PfroN, nazadania suce realizacji celw dziaania fundu-
szu. Wodniesieniu dopatnoci wkwocie 359tys.z, dokonanej wramach umowy dotyczcej wdro-
enia systemu e-PfroN2, NiK ocenia dziaania dysponenta funduszu jako nierzetelne, zpowodu
nieprecyzyjnego okrelenia przedmiotu zamwienia, skutkujcego opnieniem wrealizacji umowy
o13 miesicy. Ponadto wwyniku kontroli szeciu zamwie publicznych owartoci 11,7mln z
(wramach ktrych wydatkowano w2014 r. 2,1mln z) stwierdzono, e byy one przeprowadzone
zgodnie zustaw Prawo zamwie publicznych. Niemniej jednak, zdaniem NiK, dziaania PfroN
dotyczce przygotowania iprzeprowadzenia postpowania przetargowego nawiadczenie usug
konserwacji imodyfikacji systemu Neo, byy opieszae, cow konsekwencji doprowadzio dozawar-
cia nowej umowy po50 dniach odzakoczenia obowizywania poprzedniej umowy.
Nie w peni skuteczne byy rwnie w PfroN mechanizmy kontroli zarzdczej dotyczce operacji
finansowych i gospodarczych, co potwierdzia kontrola 131 dowodw ksigowych. Stwierdzone
wtoku kontroli bdy w zakresie: poprawnoci formalnej dowodw ksigowych oraz wiarygodnoci
zapisw ksigowych wskazuj na niepen realizacj wniosku po kontroli wykonania budetu pa-
stwa w 2013 r.246, dotyczcego wyeliminowania bdw formalnych w zakresie dekretacji oraz ujmo-
wania dowodw w niewaciwych okresach.
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w 2014 r. planu finansowego Pastwowo-
ego funduszu rehabilitacji osb Niepenosprawnych.

4.2. Pastwowe osoby prawne

Pastwowe osoby prawne sjednostkami organizacyjnymi utworzonymi namocy odrbnych ustaw
dorealizacji gospodarczych celw pastwa oraz penienia okrelonych funkcji publicznych. funk-
cjonuj woparciu omienie pastwowe.

242 Wystpienie pokontrolne zdnia 17kwietnia 2014 r. KPS-4100-001-06/2014.

243 System umoliwiajcy obsug deklaracji i informacji skadanych przez pracodawcw z tytuu wpat
obowizkowych, poprzez teletransmisje danych wformie dokumentu elektronicznego.
244 System wspierajcy proces obsugi pracodawcw zobowizanych oraz zwolnionych z dokonywania
obowizkowych wpat naPfroN, jak rwnie proces windykowania nalenych wpat.
245 Nowa wersja Systemu obsugi finansowej.
246 Wystpienie pokontrolne NiK z dnia 17 kwietnia 2014 r. (KPS-4100-001-06/2014)

183
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W zaczniku nr14 doustawy budetowej na2014 r. ujto plany finansowe 38 pastwowych osb
prawnych (w tym 23 parkw narodowych), o ktrych mowa w art. 9 pkt 14 ustawy o finansach
publicznych.

tabela 49. Wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych w latach 2011-2014
2011 2012 2013 2014
Plan po 7:2 7:3 7:4 7:6
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Pastwowe osoby prawne ogem
Przychody 8.356,7 8.442,9 7.208,4 7.345,4 7.474,1 7.828,0 93,7 92,7 108,6 104,7
w tym dotacje
z budetu 123,1 215,9 245,2 278,5 283,6 276,1 224,3 127,9 112,6 97,4
Koszty 6.677,8 7.537,3 7.583,3 8.182,9 8.289,9 7.467,1 111,8 99,1 98,5 90,1
Wynik finansowy
brutto 1.674,9 905,7 -374,9 -837,5 -815,8 360,9 21,5 39,8 x x
Pastwowe osoby prawne dotowane
Przychody 3.497,4 3.564,5 2.595,3 2.841,7 2.951,2 3.209,4 91,8 90,0 123,7 108,8
w tym dotacje
z budetu 123,1 215,9 245,2 278,5 283,6 276,1 224,3 127,9 112,6 97,4
Koszty 2.278,6 2.998,5 3.117,1 3.501,5 3.590,1 3.086,2 135,4 102,9 99,0 86,0
Wynik finansowy
brutto 1.219,6 566,1 -521,8 -659,8 -638,9 123,2 10,1 21,8 x x
Pastwowe osoby prawne niedotowane
Przychody 4.859,3 4.878,4 4.613,1 4.503,7 4.522,9 4.618,6 95,0 94,7 100,1 102,1
Koszty 4.399,2 4.538,8 4.466,2 4.681,4 4.699,8 4.380,9 99,6 96,5 98,1 93,2
Wynik finansowy
brutto 455,3 339,6 146,9 -177,7 -176,9 237,7 52,2 70,0 161,8 x

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Zestawienie wykonania planw finansowych pastwowych osb prawnych wlatach 2010-2014

przedstawia aneks 7.
Przychody osignite przez pastwowe osoby prawne w2014 r. wynosiy 7.828,0mln z iw 96,5%
pochodziy z przedsiwzi organizowanych w ramach prowadzonej dziaalnoci gospodar-
czej. Przychody tebyy wysze o619,6mln z (o8,6%) ni w2013 r., natomiast nisze ni w2012 r.
o614,9mlnz (o 7,3%) i w2011 r. o528,7mln z (o 6,3%).
Dotacje zbudetu pastwa wkwocie 276,1mln z zostay przekazane 34 pastwowym osobom
prawnym, wtym 32,2% rodkw przekazano 23 parkom narodowym. Poza tym najwiksze dota-
cje zbudetu pastwa skierowano doNarodowego funduszu ochrony rodowiska iGospodarki
Wodnej (29,0%), Polskiej organizacji turystycznej (17,0%) icentrum Doradztwa rolniczego (4,1%).
udzia dotacji wprzychodach pastwowych osb prawnych od2010 r. wykazywa tendencj rosnc
iksztatowa si napoziomie od1,3% w2010 r. do3,5% w2014 r.
Koszty pastwowych osb prawnych wynosiy 7.467,1mln z ibyy nisze o9,9% odplanu pozmia-
nach. Koszty roku 2014 byy coprawda wysze o16,7% ni w2010 r. io 11,8% ni w2011 r., niemniej
jednak byy nisze ni wlatach 2012-2013 (odpowiednio o0,9% i1,5%).
Pastwowe osoby prawne osigny dodatni wynik finansowy (czny), ktry nakoniec 2014 r. wyno-
si 360,9mln z, tym Narodowy fundusz ochrony rodowiska iGospodarki Wodnej 51,7mln z. tym
samym zahamowana zostaa utrzymujca si od2011 r. malejca tendencja cznego wyniku finan-
sowego pastwowych osb prawnych.

184
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W 2014 r. Polska agencja eglugi Powietrznej, podobnie jak wlatach 2010-2013247, osigna nad-
wyk przychodw wasnych nad kosztami dziaalnoci wwysokoci 48,6mln z iotrzymaa dota-
cj zbudetu pastwa wkwocie 8,5mln z. Dotacja stanowia refundacj wydatkw agencji zaloty
zwolnione zopat nawigacyjnych inie bya uwarunkowana osiganymi wynikami finansowymi.

Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska iGospodarki Wodnej

Narodowy fundusz ochrony rodowiska iGospodarki Wodnej (NfoiGW) jest pastwow osob
prawn realizujc polityk rzdu wzakresie ekologii iochrony rodowiska, wszczeglnoci ochrony
wd, atmosfery, przyrody iziemi przed zanieczyszczeniami inadmiern eksploatacj.
W 2014 r. przychody NfoiGW wynosiy 1.869,1mln z, tj.121,1% planu iw porwnaniu do2013 r.
byy wysze o52,1%. Pochodziy one w82,1% ztytuu opat ikar rodowiskowych (1.534,7mlnz),
w 4,3% z dotacji z budetu pastwa na realizowane przez fundusz zadania ze rodkw ue
(80,2mlnz) oraz w13,6% zpozostaych przychodw (254,2mln z).
Poniesiono koszty wwysokoci 1.817,4mln z, tj.niszej o18,9% odplanu oraz niszej o1,4% ni
w2013 r. Nisza odplanowanej realizacja kosztw wynikaa gwnie z:
przesunicia wramach programu priorytetowego Budowa, przebudowa iodbudowa obiektw
hydrotechnicznych wypat rodkw (85,0mln z), zuwagi midzy innymi naopnienia rozstrzy-
gni przetargw;
uzyskania oszczdnoci w toku realizacji przedsiwzi finansowanych w ramach programu
GiS248 cz 5) Zarzdzanie energi w budynkach wybranych podmiotw sektora finansw
publicznych oraz GiS cz 1) Zarzdzanie energi w budynkach uytecznoci publicznej (cz-
nie 144,0mlnz), wwyniku midzy innymi przesunicia terminw rozliczenia przedsiwzi
na2015r. realizowanych przez pastwowe jednostki budetowe (pjb) oszczdnoci wkosz-
tach realizacji przedsiwzi oraz zwrotw zaliczek pobranych przez pjb;
rezygnacji beneficjentw, z powodu braku ustawy o odnawialnych rdach energii (oZe),
zrealizacji przedsiwzi finansowanych wramach programu GiS cz 2) Biogazownie rolni-
cze (57,0mln z);
opnienia wrealizacji przedsiwzi, finansowanych wramach programu GiScz 6) SOWA
Energooszczdne owietlenie uliczne (51,0mln z), zpowodu przeduajcych si procedur prze-
targowych.
Koszty realizacji zada w wysokoci 1.732,1 mln z stanowiy 95,3% kosztw ogem, w tym
1.731,8mln z rodki przekazane innym podmiotom wformie dotacji. Najwiksze rodki wformie
dotacji przeznaczono nadofinansowanie zada dotyczcych ochrony klimatu iatmosfery, gospo-
darki wodnej, geologii igrnictwa. Pozosta kwot 84,6mln z (4,7% kosztw ogem) stanowiy
koszty funkcjonowania, poniesione midzy innymi nautrzymanie organw iBiura NfoiGW.
W ocenie Najwyszej izby Kontroli wykonanie w2014 r. planu finansowego Narodowego funduszu
ochrony rodowiska iGospodarki Wodnej byo zgodne zprzyjtymi zaoeniami wustawie bude-
towej. rodki wasne Narodowego funduszu oraz funduszy europejskich stanowiy istotne wspar-
cie finansowe dla beneficjentw realizujcych zadania zzakresu ochrony rodowiska igospodarki

247 Nadwyka przychodw wasnych nad kosztami dziaalnoci w2010 r. wynosia 23,2mln z, w2011 r. 89,6mlnz,
w2012 r. 41,8mln z iw 2013 r. 85,3mln z, adotacje zbudetu pastwa wynosiy odpowiednio: 6,1mln z, 8,2mlnz,
5,5mln z i7,5mln z.
248 System zielonych inwestycji (GiS-Green investment Scheme).

185
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

wodnej. Stwierdzone wtoku kontroli nieprawidowoci wskazuj, e system kontroli zarzdczej nie
by wpeni skuteczny iefektywny. ustalone wramach tego systemu mechanizmy kontroli nie sta-
nowiy wystarczajcej odpowiedzi naryzyko wystpienia nieprawidowoci. rzetelnie zaplanowano
izrealizowano przychody, ktre ewidencjonowano ilokowano zgodnie zobowizujcymi przepi-
sami.
rok 2014 by kolejnym, wktrym wzrosa liczba umw nierozliczonych wzakresie uzyskanych efek-
tw ekologicznych z71 w2013 r. do130 w2014 r.
Stwierdzono rwnie, e zerodkw funduszu podstawowego wydatkowano w2014 r. wformie
dotacji o158,4% rodkw wicej ni zasilajce ten fundusz uzyskane przychody ztytuu opat ikar
zakorzystanie zerodowiska. By tokolejny rok, wktrym wypaty zfunduszu podstawowego byy
wysze odwpyww. Wocenie NiK, kontynuacja takiego trendu moe zagraa utrzymaniu pynno-
ci finansowej tego funduszu. Poza tym w2014 r. wskanik proporcji finansowania poyczkowego
dodotacyjnego, poniewielkim wzrocie wroku 2013, ponownie uleg obnieniu i wynis 33,1%
wobec 37,6% w2013 r. By on o2,4% niszy odzaplanowanego na2014 r.

Rzecznik Ubezpieczonych

rzecznik ubezpieczonych jest pastwow osob prawn powoan doreprezentowania interesw

osb ubezpieczajcych, ubezpieczonych, uposaonych lub uprawnionych zumw ubezpieczenia,
czonkw funduszy emerytalnych, uczestnikw pracowniczych programw emerytalnych, uczest-
nikw pracowniczych programw emerytalnych, osb otrzymujcych emerytur kapitaow lub
osb przez nie upowanionych. Dziaalno rzecznika ijego Biura finansowana jest przez zakady
ubezpieczeniowe ipowszechne towarzystwa emerytalne zwnoszonych wpat, aod 2014 r. rw-
nie zagraniczne zakady ubezpiecze, prowadzce dziaalno naterenie Polski. W2014 r. wpaty
terealizowane byy przez 28 zakadw ubezpiecze naycie, 30 zakadw ubezpiecze majtko-
wych i14powszechnych towarzystw emerytalnych oraz 25 zagranicznych zakadw ubezpiecze.
W 2014 r. przychody rzecznika ubezpieczonych wykazane wsprawozdaniu finansowym wynosiy
6,8mln z249 ibyy nisze odplanowanych o0,5mln z (o 6,8%) izrealizowanych w2013 r. o0,2mlnz
(o 2,9%). Przychody pochodziy gwnie zwpat odzakadw ubezpiecze ipowszechnych towa-
rzystw emerytalnych.
Koszty dziaalnoci rzecznika ubezpieczonych wwysokoci 6,8mln z byy nisze odplanowanych
o0,5mln z (o 6,8%) iod poniesionych w2013 r. o0,2mln z (o2,9%). Nazmniejszenie kosztw zasad-
niczy wpyw miay nisze wydatki zwizane zobsug skarg nazakady ubezpiecze iotwarte fun-
dusze emerytalne, cowynikao zezmniejszenia (o 6,7% wstosunku do2013 r.) liczby skarg skiero-
wanych dorzecznika ubezpieczonych.
W toku kontroli wykonania budetu w2014 r. NiK zwrcia uwag naproblem dotyczcy niedo-
stosowania doaktualnych potrzeb uregulowa rozporzdze Ministra finansw wsprawie wpat
napokrycie kosztw dziaalnoci rzecznika ubezpieczonych ijego Biura250.

249 Przychody rozumiane jako wpaty z tytuu zaliczek na koszty dziaalnoci rzecznika ubezpieczonych i jego
Biura, wkwotach przed ich ostatecznym rozliczeniem, odzakadw ubezpiecze ipowszechnych towarzystw
emerytalnych oraz pozostae przychody, byy wysze i wynosiy 7,4 mln z, w tym od zakadw ubezpiecze
5,8mln z (krajowych 5,3mln z, zagranicznych 0,5mln z) ipowszechnych towarzystw emerytalnych 1,6mlnz.
250 Dz.u. z2011 r. Nr90, poz.522 zezm. (rozporzdzenie uchylone zdniem 1lutego 2014 r.) oraz Dz.u. z2014 r.,
poz.153 zezm.

186
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

W wyniku rozliczenia w2014 r. wpat zaliczek nakoszty dziaalnoci rzecznika ubezpieczonych ijego
Biura za2013 r. czne nalene wpaty zakadw ubezpiecze ipowszechnych towarzystw eme-
rytalnych byy nisze o0,5mln z odkosztw okrelonych wustawie budetowej narok 2013251.
Wwystpieniu pokontrolnym NiK wnioskowaa ozaproponowanie Ministrowi finansw rozwiza
prawnych majcych nacelu umoliwienie pozyskania rodkw napene pokrycie kosztw dziaal-
noci rzecznika ubezpieczonych ijego Biura wprzypadku, gdy nalene wpaty odzakadw ubez-
piecze ipowszechnych towarzystw emerytalnych snisze odkosztw przewidzianych wustawie
budetowej.

Zakad Ubezpiecze Spoecznych (ZUS)

W 2014 r. przychody Zakadu ubezpiecze Spoecznych wyniosy 4.133,8 mln z i byy nisze
o6,1mln z (o 0,1%) odosignitych w2013 r. Najwysz pozycj przychodw (83,0%) by odpis
zfunduszu ubezpiecze Spoecznych nadziaalno Zakadu, ktry by zgodny zustaw bude-
tow iwynosi 3.430,0mln z. Przychody zwizane zobsug zada zleconych wynosiy 468,8mln z
(102,7% planu) istanowiy 11,3% przychodw ogem. W2013 r. przychody tewynosiy 494,1mln z
istanowiy 11,9% przychodw ogem. Naspadek przychodw ztego rda o5,1% (o25,3mln z),
wpyny nisze przychody ztytuu poboru idochodzenia skadek naotwarte fundusze emerytalne.
Koszty dziaalnoci biecej ZuS wyniosy 3.992,2mln z, costanowio 93,2% planu oraz 97,9% kosz-
tw roku 2013.
Najwikszy udzia wkosztach miay wynagrodzenia (52,9%), usugi obce (21,0%), ubezpieczenia spo-
eczne iinne wiadczenia (11,3%), amortyzacja (9,9%) oraz zakup materiaw ienergii (2,7%).
W 2014 r. ZuS przekaza doofe skadki wkwocie 8.163,7mln z. Wporwnaniu z2013 r., wktrym
przekazano 10.227,5mln z, kwota tabya nisza o20,1% (o 2.063,8mln z). odkwoty tej Zakad
potraci prowizj z tytuu poniesionych kosztw poboru i dochodzenia skadek w wysokoci
37,3mln z, costanowio 0,5% przekazanych skadek252. Ztytuu opnie wprzekazywaniu skadek
doposzczeglnych ofe Zakad zapaci w2014 r. odsetki wwysokoci 37,4mln z, tj.o197,2mlnz
mniej ni wroku poprzednim.
Nalenoci ZuS253 z tytuu zalegych skadek wraz z odsetkami wynosiy na koniec 2014 r.
51.293,8mln z , wtym skadki 29.607,5mln z. Wporwnaniu zestanem nakoniec 2013 r. nale-
noci zmniejszyy si o2.267,5mln z, tj.o4,2%, wtym skadki o732,6mln z (o 2,4%).
Dziaania windykacyjne podjte zostay wobec nalenoci ztytuu skadek (bez odsetek) wkwocie
13.623,2mln z. Kwota tabya wysza o489,6mln z (o 3,7%) ni w2013 r.
W 2014 r. wielko przedawnionych nalenoci wynosia 1.792,6 mln z. Zoyy si na ni
przedawnione skadki idodatkowe opaty wwysokoci 637,6mln z iodsetki zazwok wkwocie
1.155,0 mln z. W porwnaniu z 2013 r. kwota przedawnionych nalenoci zwikszya si
o472,6mlnz, tj.o35,8%, wtym z tytuu skadek idodatkowych opat o188,6mln z (o 42,0%) iodse-
tek zazwok o284,0mln z (o 32,6%). Naskal zaewidencjonowanych w2014 r. odpisw ztytuu
przedawnienia wpyno midzy innymi zakoczenie postpowania upadociowego bez uprzed-

251 ustawa budetowa narok 2013 zdnia 25stycznia 2013 r. (Dz.u. z 2013 r., poz.169 zezm.).
252 W2013 r. Zakad pobra prowizje wkwocie 84,3mln z, ktra stanowia 0,8% przekazanych skadek.
253 Skadki nafundusz Pracy, fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych, fundusz emerytur Pomostowych
i na ubezpieczenie zdrowotne, odsetki za zwok, koszty egzekucyjne, koszty upomnie i dodatkowe opaty
odstycznia 1999 r.

187
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

niego przekazania rodkw napokrycie zalegoci254 oraz korekta dokumentw rozliczeniowych,

sporzdzona poupywie terminu przedawnienia ujawnienia wnich nalenoci.
W ZuS odnotowano 54,7 tys. nowo ujawnionych nadpat wiadcze emerytalno-rentowych
na ogln kwot 150,5 mln z. W porwnaniu z rokiem poprzednim ich liczba zmniejszya si
o0,9tys. (o 1,6%), akwota wzrosa o0,9mln z (o 0,6%).
W 2014 r. wypacono 64,8tys. wyrwna dowysokoci nalenego wiadczenia nakwot 212,9mlnz.
Wporwnaniu do2013 r. dokonano mniejszej liczby wypat o103,5tys. (o 61,5%) oraz wypacono
o148,9mln z (o 41,2%) mniej rodkw. Powodem wypaty wyrwna byy midzy innymi wyroki
sdowe zmieniajce decyzj organu rentowego oraz bdy pracownikw ZuS. Woglnej liczbie
wypaconych wyrwna 1,6 tys. nakwot 12,9mln z spowodowane byo bdem popenionym
przez pracownikw ZuS.
W okresie objtym kontrol ZuS dokona 41,2tys. wypat odsetek zaopnienia wustalaniu prawa
dowiadcze iich wypacie nakwot 172,4mln z, cow porwnaniu do2013 r. stanowio wzrost
liczby wypat o24,9tys. (o 140,6%) oraz kwoty wypaconych odsetek o167,9mln z.
Najwikszy udzia, zarwno pod wzgldem liczby, jak ikwoty wypat, miay odsetki ztytuu op-
nie wustalaniu prawa dowiadcze iwypacie emerytur irent. W2014 r. ztego tytuu dokonano
ponad 41tys. wypat nakwot 172,2mln z, costanowio 99,5% oglnej liczby wypat i99,9% ogl-
nej kwoty wypat (w roku poprzednim byo odpowiednio: 97,8% i96,3%). Pozostae wypaty odsetek
zaopnienia wustalaniu prawa dowiadcze iich wypacie dotyczyy wiadcze pozaubezpiecze-
niowych, jednorazowych odszkodowa wypadkowych izasikw pogrzebowych.
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w2014 r. planu finansowego ZuS pastwo-
wej osoby prawnej. Prawidowo realizowane byy przychody ikoszty, zzastrzeeniem dotyczcym
wzrostu liczby dunikw ztytuu nienalenie pobranych wiadcze zfuS ikwot przez nich pobra-
nych, kwoty przedawnionych nalenoci, wypaty przez ZuS odsetek zazwok wustalaniu prawa
dowiadcze, atym samym niezrealizowania wtej czci wniosku NiK, przedstawionego pokon-
troli wykonania budetu pastwa w2013 r. Wwyniku kontroli NiK wnioskowaa okontynuowanie
dziaa skutkujcych zmniejszeniem: liczby dunikw ztytuu nienalenie pobranych wiadcze
zfuS ikwot przez nich pobranych oraz kwot przedawnie nalenoci iodsetek zazwok wustala-
niu praw dowiadcze.

4.3. agencje wykonawcze

agencje wykonawcze, zgodnie zart.18 ustawy zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicznych,
spastwowymi osobami prawnymi tworzonymi napodstawie odrbnych ustaw wcelu realizacji
zada pastwowych.
W zaczniku nr11 doustawy budetowej na2014 r. ujto plany finansowe 10 agencji wykonaw-
czych.

254 Przypadki takie stanowiy ponad 65% udziau woglnej kwocie odpisw nalenoci ztytuu skadek.

188
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 50. Wykonanie planw finansowych agencji wykonawczych w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie Plan po 7:2 7:3 7:4 7:6
Wykonanie Ustawa Wykonanie
zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Agencje wykonawcze ogem

Przychody 10.803,4 11.880,5 11.633,2 12.042,8 12.256,8 11.997,1 111,0 101,0 103,1 97,9
w tym dotacja
z budetu 5.523,1 6.439,2 5.736,0 6.287,9 6.262,7 5.890,4 106,7 91,5 102,7 94,1

Koszty 9.599,4 10.329,3 8.060,2 8.708,0 8.764,5 8.147,0 84,9 78,9 101,1 93,0

Wynik finansowy1 1.199,5 1.310,3 1.481,3 1.303,2 1.478,0 1.299,1 108,3 99,1 87,7 87,9
Agencje wykonawcze dotowane

Przychody 7.034,5 7.792,5 6.938,8 7.710,1 7.924,1 7.261,1 103,2 93,2 104,6 91,6
w tym dotacja
z budetu 5.523,1 6.439,2 5.736,0 6.287,9 6.262,7 5.890,4 106,7 91,5 102,7 94,1

Koszty 6.589,8 7.408,7 6.743,1 7.565,5 7.622,0 6.922,0 105,0 93,4 102,7 90,8

Wynik finansowy 444,8 263,7 86,8 16,2 191,0 195,3 43,9 74,1 225,0 102,3
Agencja wykonawcza niedotowana

Przychody 3.768,9 4.088,0 4.694,4 4.332,7 4.332,7 4.736,0 125,7 115,9 100,9 109,3

Koszty 3.009,6 2.920,6 1.317,1 1.142,5 1.142,5 1.225,0 40,7 41,9 93,0 107,2

Wynik finansowy 754,7 1.046,6 1.394,5 1.287,0 1.287,0 1.103,8 146,3 105,5 79,2 85,8
1
Wynik finansowy netto, tj. po uwzgldnieniu obowizkowych obcie.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Zestawienie wykonania planw finansowych agencji wykonawczych wlatach 2010-2014 przedsta-

wia aneks 8.
agencje wykonawcze finansowane sw znacznym stopniu zbudetu pastwa. Wlatach 2011-2012
udzia dotacji zbudetu pastwa wprzychodach agencji wykazywa tendencj rosnc iksztato-
wa si napoziomie od42,7% w2010 r. do54,2% w2012 r. od2013 r. relacja tawykazuje tenden-
cj malejc. W2013 r. udzia dotacji zbudetu pastwa wprzychodach agencji uleg zmniejszeniu
wporwnaniu doroku poprzedniego o4,9 punktu procentowego iwynosi 49,3%, aw 2014 r. obni-
y si dopoziomu 49,1%.
Spord 10 agencji wykonawczych funkcjonujcych w2014 r. tylko agencja Nieruchomoci rol-
nych nie bya dotowana zbudetu pastwa. Pozostae agencje otrzymay dotacje wcznej kwocie
5.890,4 mln z, tj. o 154,4 mln z (o 2,7%) wikszej ni w 2013 r. Najwiksze rodki, podobnie jak
wlatach poprzednich zostay przekazane agencjom realizujcym zadania badawczo-rozwojowe
(Narodowe centrum Bada irozwoju, Narodowe centrum Nauki) oraz ustawowe zadania wrolnic-
twie (agencja restrukturyzacji iModernizacji rolnictwa iagencja rynku rolnego). Wagencjach tych
dotacje zbudetu pastwa stanowiy 94,6% przychodw.
W 2014 r. przychody agencji wykonawczych wkwocie 11.997,1mln z byy nisze o259,7mln z
(o 2,1%) wporwnaniu odplanu pozmianach oraz wysze o363,9mln z (o 3,1%) dowykonania
w2013 r.
Koszty agencji wynosiy 8.147,0mln z ibyy nisze o617,5mln z (o 7,0%) odplanu pozmianach
oraz wysze o86,8mln z (o 1,1%) wporwnaniu do2013 r.
Wynik finansowy netto za 2014 r. dziesiciu agencji wykonawczych by dodatni i wynis
1.299,1mlnz.

189
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Agencja Restrukturyzacji iModernizacji Rolnictwa (ARiMR)

agencja realizowaa zadania wynikajce zplanu finansowego, wtym wzakresie pomocy krajowej
oraz zadania akredytowanej agencji patniczej wramach europejskiego funduszu rolniczego Gwa-
rancji (efrG) ieuropejskiego funduszu rolniczego rozwoju obszarw Wiejskich (efrroW)255, zada-
nia podmiotu wdraajcego 15 dziaa Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich (PROW) 2007-2013256,
atake zadania instytucji poredniczcej iagencji patniczej wramach Programu Operacyjnego Zrw-
nowaony Rozwj Sektora Rybowstwa iNadbrzenych Obszarw Rybackich 2007-2013257. Ponadto
w2014 r. agencja realizowaa patnoci zerodkw przewidzianych wramach nowej perspektywy
finansowej 2014-2020 naProW 2014-2020258.
Przychody wkwocie 1.700,1mln z byy nisze o76,4mln z wporwnaniu doplanu pozmianach
oraz nisze o13,2mln z (tj.o0,8%) odwykonania w2013 r. Koszty wyniosy 1.716,0mln z ibyy
nisze o 90,2 mln z od planu po zmianach i o 62,3 mln z (tj. o 3,5%) od kosztw poniesionych
w2013r.
agencja otrzymaa dotacje zbudetu pastwa wwysokoci 1.677,4mln z, tj.o79,1mln z (o 4,5%)
mniej wporwnaniu doplanu pozmianach. Dotacje stanowiy 98,7% ogu przychodw. Ponadto
agencja otrzymaa dotacj podmiotow wkwocie 929,9mln z, ktrej rodki zostay wykorzystane
nacele statutowe ariMr, gwnie napokrycie kosztw jej funkcjonowania.
W 2014 r. agencja odnotowaa ujemny wynik finansowy 15,9mln z. Strata tabya nisza odplano-
wanej o13,8mln z (o 46,5%) inisza o49,1mln z odstraty uzyskanej w2013 r. (minus 65,0mln z).
Poza zadaniami wynikajcymi zplanu finansowego w2014 r. ariMr realizowaa programy finan-
sowane zerodkw unii europejskiej iwspfinansowane zbudetu krajowego. Narealizacj tych
programw wydatkowano cznie 25.585,9mln z (netto259), ztego zbudetu rodkw europejskich
21.921,1mln z oraz zbudetu pastwa 3.664,8mln z. Wposzczeglnych programach wydatki
tewynosiy:
WPR (i filar) 15.221,9mln z (13.661,9mln z rodki ue i1.560,0mln z rodki krajowe),
PROW 2007-2013 8.939,1mln z (7.267,79mln z rodki ue i1.671,4mln z rodki krajowe),

255 Na podstawie rozporzdzenia Ministra finansw z dnia 9 listopada 2006 r. w sprawie przyznania agencji
restrukturyzacji i Modernizacji rolnictwa akredytacji agencji patniczej w zakresie uruchamiania rodkw
pochodzcych zeuropejskiego funduszu rolniczego Gwarancji oraz europejskiego funduszu rolniczego rozwoju
obszarw Wiejskich (Dz.u. Nr204, poz.1506 zezm.).
256 Napodstawie art.6 ust.1 pkt3 ustawy zdnia 7marca 2007 r. owspieraniu rozwoju obszarw wiejskich zudziaem
rodkw europejskiego funduszu rolnego narzecz rozwoju obszarw Wiejskich nalata 2007-2013 (Dz.u. z2013,
poz.173 zezm.).
257 Na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 21 ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrwnowaonego
rozwoju sektora rybackiego zudziaem europejskiego funduszu rybackiego (Dz.u. Nr72, poz.619 zezm.).
258 Byy topatnoci wramach dziaania Patnoci dla obszarw zograniczeniami naturalnymi lub innymi szczeglnymi
ograniczeniami PROW 2014-2020, jako zobowizania ztytuu dziaania Wspieranie gospodarowania naobszarach
grskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (oNW) ProW 2007-2013, dla ktrego
zosta wyczerpany limit okrelony na lata 2007-2013. Zapewniono w ten sposb pynn realizacj patnoci
narzecz beneficjentw ww. dziaa, zgodnie zprzepisami przejciowymi, tj.rozporzdzeniem (ue) nr1310/2013
Parlamentu europejskiego irady zdnia 17grudnia 2013 r. ustanawiajce niektre przepisy przejciowe wsprawie
wsparcia rozwoju obszarw wiejskich przez europejski fundusz rolny na rzecz rozwoju obszarw Wiejskich
(efrroW) oraz zmieniajce rozporzdzenie (ue) nr 1305/2013 Parlamentu europejskiego i rady w zakresie
rodkw iich rozdziau wodniesieniu doroku 2014, atake izmieniajce rozporzdzenie rady (We) nr73/2009
oraz rozporzdzenia (ue) nr1307/2013, (ue) nr1306/2013 i(ue) nr1308/2013 Parlamentu europejskiego irady
wzakresie ich stosowania wroku 2014.
259 Wydatki netto w2014 r. stanowiy rodki pienine wypacone beneficjentom wformie przelewu przez ariMr
zerodkw dotacji celowych izwrotw rodkw dokonanych przez beneficjentw.

190
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

ProW 2014-2020 660,6mln z (420,4mln z rodki unijne i240,3mln z rodki krajowe),

PO Ryby" 764,2mln z (571,1mln z rodki unijne i193,1mln z rodki krajowe).
rodki tenie byy ujmowane wplanie finansowym ariMr, cowynikao z2 ust.2 rozporzdzenia
Ministra finansw zdnia 28stycznia 2009 r. wsprawie szczegowych zasad gospodarki finansowej
agencji restrukturyzacji iModernizacji rolnictwa260.
Zgodnie z10 wymienionego rozporzdzenia rodki pochodzce zfunduszy ue sgromadzone,
wydatkowane iewidencjonowane wsposb okrelony wodrbnych przepisach iumowach mi-
dzynarodowych. rodki naWPR przekazywane sARiMR napodstawie skadanych przez ni zapo-
trzebowa, zgodnie zart.10 ustawy zdnia 22wrzenia 2006 r. ouruchamianiu rodkw pochodz-
cych zbudetu unii europejskiej przeznaczonych nafinansowanie wsplnej polityki rolnej261. Pat-
noci narzecz beneficjentw Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa
iNadbrzenych Obszarw Rybackich 2007-2013 dokonywane byy przez Bank Gospodarstwa Krajo-
wego, napodstawie zlece wystawionych przez ariMr, stosownie doprzepisw rozdziau 6 dziau
iii ustawy zdnia 27sierpnia 2009 r. ofinansach publicznych oraz rozporzdzenia Ministra finansw
zdnia 21grudnia 2012 r. wsprawie patnoci wramach programw finansowanych zudziaem rod-
kw europejskich oraz przekazywania informacji dotyczcych tych patnoci262.
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w2014 r. planu finansowego przez agencj
restrukturyzacji iModernizacji rolnictwa oraz realizacj programw wspfinansowanych zbudetu
unii europejskiej.

Agencja Rynku Rolnego (ARR)

agencja realizowaa zadania wynikajce zplanu finansowego, wtym wzakresie pomocy krajowej
oraz zadania akredytowanej agencji patniczej263 wramach Wsplnej Polityki Rolnej, finansowanej
zerodkw europejskiego funduszu rolniczego Gwarancji264, prowadzia dziaania informacyjne
ipromocyjne265 wramach Wsplnej Polityki Rolnej. agencja uczestniczya take wrealizacji Programu
Operacyjnego Pomoc ywnociowa (PO P) 2014-2020266.
W 2014 r. przychody wkwocie 379,6mln z byy nisze o4,0mln z wporwnaniu doplanu pozmia-
nach oraz wysze o33,9mln z (o 9,8%) odwykonania w2013 r. Koszty wyniosy 378,7mln z ibyy
nisze o4,6mln z odplanu pozmianach (o 1,2%) io 34,8mln z wysze odponiesionych w2013 r.

260 Dz.u. Nr30, poz.193 zezm.

261 Dz.u. z2012 r., poz.1065.
262 Dz.u. z2012 r., poz.1539 zezm.
263 W trybie okrelonym ustaw z dnia 22 wrzenia 2006 r. o uruchamianiu rodkw pochodzcych z budetu unii
europejskiej przeznaczonych nafinansowanie wsplnej polityki rolnej.
264 Zakres akredytacji arr do wypat w ramach tego funduszu ue obejmowa prowadzenie interwencji majcej
nacelu stabilizacj rynkw rolnych, administrowanie obrotem towarowym zzagranic wtym wszczeglnoci
wzakresie przyznawania refundacji przy wywozie dopastw trzecich, administrowanie kwotowaniem produkcji,
obsug dziaa wramach restrukturyzacji przemysu cukrowniczego.
265 Prowadzia dziaania promocyjne i informacyjne w zakresie produktw rolnych i ywnociowych, metod ich
produkcji, atake systemw jakoci produktw rolnych iywnociowych oraz wspieraa dziaania promocyjne
iinformacyjne narynkach wybranych produktw rolnych iywnociowych wramach Wsplnej Polityki rolnej.
266 Zadania arr wzakresie PoP zostay okrelone wustawie zdnia 12marca 2004 r. opomocy spoecznej (Dz.u. z2015r.,
poz.163).

191
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

agencja otrzymaa dotacje zbudetu pastwa wwysokoci 363,7mln z, tj.o4,8mln z (o 1,3%)

mniej w porwnaniu do planu po zmianach. W strukturze zrealizowanych przychodw dotacje
zbudetu pastwa stanowiy 95,8% ogu przychodw.
Dotacja podmiotowa w kwocie 125,7 mln z zostaa wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem
nafinansowanie kosztw funkcjonowania arr.
W 2014 r. agencja osigna wprawdzie dodatni wynik finansowy wwysokoci 0,9mln z, ale by on
o50% niszy ni wroku ubiegym.
Poza zadaniami wynikajcymi zplanu finansowego w2014 r. arr realizowaa programy finansowane
zerodkw unii europejskiej iwspfinansowane zbudetu krajowego. Narealizacj programw
imechanizmw WPR wydatkowano cznie 239,0mln z (netto), ztego zerodkw ue 190,1mln z
ize rodkw budetu pastwa 48,9mln z267, przeznaczajc midzy innymi rodki na:
dopaty dospoycia mleka iprzetworw mlecznych wplacwkach owiatowych 40,8mln z
(100% ze rodkw ue),
opaty produkcyjne dla sektora cukru (na odsetki wyrwnawcze) 31,9mln z (100% ze rod-
kw ue),
tymczasowe nadzwyczajne wsparcie producentw owocw i warzyw 25,2 mln z (100%
zerodkw ue),
program Owoce iwarzywa wszkole 72,4mln z, wtym 54,1mln z zerodkw ue,
wsparcie dziaa promocyjnych iinformacyjnych narynkach wybranych produktw rolnych
40,1mln z, wtym 24,4mln z zerodkw ue,
wsparcie rynku produktw pszczelich 20,1mln z, wtym 10,1mln z zerodkw ue,
nadzwyczajne rodki wspierania rynku wieprzowiny 6,9mln z, wtym 3,4mln z zerodkw ue.
Zgodnie z10 rozporzdzenia Ministra rolnictwa irozwoju Wsi zdnia 7lutego 2008 r. wsprawie
nadania statutu agencji rynku rolnego268, rodki tes przekazywane, gromadzone, wydatkowane
iewidencjonowane zgodnie zprzepisami ustawy ofinansach publicznych io uruchamianiu rodkw
pochodzcych zbudetu unii europejskiej przeznaczonych nafinansowanie wsplnej polityki rolnej.
finansowanie programw i mechanizmw wspfinansowanych ze rodkw unii europejskiej
zmniejszyo si wporwnaniu do2013 r. o52,3%, tj.o239,0mln z. Wynikao togwnie zzako-
czenia realizacji programu dostarczania nadwyek ywnoci najuboszej ludnoci unii europejskiej,
naten cel arr w2013 r. przeznaczya 342,4mln z oraz braku patnoci wramach Programu ope-
racyjnego Pomoc ywnociowa 2014-2020. Pierwsze patnoci wramach POPomoc ywnociowa
2014-2020, ktrego realizacj arr rozpocza w2014 r. zostay dokonane dopiero wlutym 2015 r.
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w2014 r. planu finansowego przez agencj
rynku rolnego oraz realizacj programw wspfinansowanych zbudetu unii europejskiej.

267 Kwota wydatkw obejmuje rodki wypacone w ramach otrzymanej przez arr dotacji z budetu rodkw
europejskich ibudetu pastwa oraz rodki pochodzce zeniezrealizowanych patnoci oraz zwrotw, stanowice
zmniejszenia zapotrzebowa nawnioskowan dotacj, zgodnie z5 rozporzdzenia Ministra finansw zdnia
12stycznia 2010 r. wsprawie rodkw narealizacj wsplnej polityki rolnej (Dz.u. z2014 r., poz.63 zezm.).
268 Dz.u. Nr30, poz.181 zezm.

192
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

Agencja Nieruchomoci Rolnych (ANR)

Stosownie doart.20 ust.1 iust.2 ustawy ogospodarowaniu nieruchomociami rolnymi Skarbu Pa-
stwa269, agencja prowadzia odrbnie wasn gospodark finansow oraz gospodark finansow
Zasobu Wasnoci rolnej Skarbu Pastwa (Zasb WrSP) iw zwizku ztym realizowaa dwa odrbne
plany finansowe ujte wustawie budetowej: agencji oraz Zasobu WrSP.
agencja realizowaa zadania dotyczce wszczeglnoci tworzenia oraz poprawy struktury obsza-
rowej gospodarstw rodzinnych, restrukturyzacji, prywatyzacji izagospodarowania mienia rolnego
Skarbu Pastwa.
Przychody aNr wyniosy 375,5mln z ibyy wysze o104,8mln z (o 38,7%) odplanu (270,7mln z).
Gwnym rdem przychodw byy rodki finansowe pobrane zZasobu WrSP napokrycie kosz-
tw funkcjonowania agencji.
Koszty wyniosy 350,0mln z ibyy wysze o80,9mln z (o 30,1%) odplanu pozmianach (269,1mlnz)
io 84,7mln z (o 31,9%) odponiesionych w2013 r. (265,3mln z).
agencja osigna dodatni wynik finansowy (2,8 mln z). W 2013 r. wynik finansowy by ujemny
iwynosi 2,1mln z.
W 2014 r. przychody Zasobu WrSP wynosiy 4.360,5mln z ibyy wysze o298,5mln z (o 7,3%)
odplanu pozmianach. Gwnym rdem przychodw byy rodki finansowe zesprzeday nieru-
chomoci oraz przychody ztytuu odpatnego korzystania zmienia zasobu WrSP, wtym wynajmo-
wania, dzierawy, wieczystego uytkowania mienia.
Koszty wyniosy 875,0mln z ibyy wysze o1,6mln z (o 0,2%) odplanu pozmianach (873,4mln z)
inisze o176,8mln z (o 16,8%) odponiesionych w2013 r. (1.051,8mln z).
Na koniec 2014 r. Zasb WrSP odnotowa dodatni wynik finansowy (1.101,0 mln z), niszy ni
w2013r. o21,2% (1.396,6mln z). Zerodkw aNr iZasobu WrSP dokonano wpaty nadwyek rod-
kw finansowych dobudetu pastwa wkwocie 1.982,4mln z oraz zasilono fundusz rekompensa-
cyjny kwot 359,2mln z.
Najwysza izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w2014 r. przez agencj Nieruchomoci rol-
nych planu finansowego agencji oraz planu finansowego Zasobu WrSP.

4.4. instytucje gospodarki budetowej

instytucje gospodarki budetowej (iGB) powstay w2010 r. napodstawie ustawy ofinansach publicz-
nych. Zastpiy one dotychczas istniejce jednostki organizacyjne gospodarstwa pomocnicze.
Wodrnieniu odgospodarstw pomocniczych instytucje gospodarki budetowej ssamodziel-
nymi podmiotami posiadajcymi osobowo prawn iwyposaonymi wewasny majtek. celem
powstania instytucji gospodarki budetowej byo zwikszenie przejrzystoci finansw publicznych
oraz efektywno jednostek organizacyjnych wykonujcych usugi narzecz innych jednostek bude-
towych.
W zaczniku nr12 doustawy budetowej na2014 r. ujto plany finansowe 15 instytucji gospodarki
budetowej.

269 Dz. u.z 2012 r., poz.1187 zezm.

193
W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

tabela 51. Wykonanie planw finansowych instytucji gospodarki budetowej w latach 2011-2014

Wykonanie 2014
7:2 7:3 7:4 7:6
Wyszczeglnienie
Plan
2011 2012 2013 Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Instytucje gospodarki budetowej ogem
Przychody 667,4 888,9 810,5 849,0 955,1 894,3 134,0 100,6 110,3 93,6
w tym dotacja
z budetu 23,8 147,5 144,7 186,7 138,2 137,1 576,1 92,9 94,7 99,2
Koszty 650,4 791,7 819,7 877,1 972,8 907,0 139,5 114,6 110,7 93,2
Wynik finansowy 7,4 73,5 -15,9 -30,4 -21,7 -16,6 x x 104,4 76,5
Instytucje realizujce zadania publiczne polegajce na prowadzeniu oddziaywa penitencjarnych i resocjalizacyjnych ogem
Przychody 248,8 227,5 266,5 251,9 339,8 342,0 137,5 150,3 128,3 100,6
w tym dotacja
z budetu 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,1 x x 100,0 x
Koszty 259,0 231,3 266,8 249,7 337,5 334,3 129,1 144,5 125,3 99,1
Wynik finansowy -10,4 -3,7 -0,6 1,8 1,8 6,2 x x x 344,4
Pozostae instytucje gospodarki budetowej ogem
Przychody 417,5 660,4 544,0 597,1 615,3 552,3 132,3 83,6 101,5 89,8
w tym dotacja
z budetu 23,8 147,5 144,6 186,7 138,2 137,0 575,6 92,9 94,7 99,1
Koszty 390,4 559,5 551,7 627,5 635,3 572,6 146,7 102,3 103,8 90,1
Wynik finansowy 17,7 77,1 -14,8 -32,2 -23,5 -22,8 x x 154,1 97,0

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Zestawienie wykonania planw finansowych instytucji gospodarki budetowej wlatach 2010-2014

przedstawia aneks 9.
W 2014 r. przychody instytucji gospodarki budetowej wyniosy 894,3mln z, zczego 137,1mln z
stanowiy dotacje zbudetu pastwa przekazane doZakadu inwestycji organizacji traktatu Pnoc-
noatlantyckiego, centralnego orodka Sportu oraz Mazowieckiej iGB MAZOVIA. W2014r., wporw-
naniu do2013 r. nastpi wzrost kwoty zrealizowanych przychodw (o 10,3%), naco decydujcy
wpyw miay przychody piciu instytucji gospodarki budetowej realizujcych zadania publiczne
polegajce na prowadzeniu oddziaywa penitencjarnych i resocjalizacyjnych wobec osb ska-
zanych na kar pozbawienia wolnoci. W 2014 r. instytucje te osigny przychody w wysoko-
ci 342,0mln z, costanowio 38,2% przychodw iGB (w 2013 32,9%). Pochodziy one gwnie
zesprzeday drobnej wytwrczoci iusug wiadczonych przez winiw przebywajcych waresz-
tach ledczych izakadach karnych. Pozostae instytucje gospodarki budetowej zrealizoway przy-
chody wwysokoci 552,3mln z, tj.o8,3mln z (1,5%) wysze ni rok wczeniej, conie wpyno
napopraw ich sytuacji finansowej zuwagi nawzrost kosztw dziaalnoci (o 3,8%).
W 2014 r. koszty wszystkich iGB wyniosy 907,0mln z ibyy o10,7% wysze ni w2013 r. Wzrost
kosztw wpyn naczny wynik finansowy (netto) instytucji gospodarki budetowej, ktry osi-
gn warto ujemn 16,6mln z iby o0,7mln niszy ni rok wczeniej. W2014 r. dwie instytucje
spord 15 funkcjonujcych ponioso straty (w 2013 r. dotyczyo to50% funkcjonujcych instytu-
cji). W2014 r. straty odnotoway centralny orodek Sportu icentrum usug Wsplnych, jednak byy
one nisze ni wroku poprzednim (o 6,8mln z). Najwiksze zyski w2014 r. osigny instytucje: cen-
tralny orodek informatyki (4,5mln z ), Pomorska iGB POMERANIA (3,2mln z), centrum usug logi-

194
 W y Ko N a N i e B u D e t u Pa S t Wa i B u D e t u r o D K W
euroPe jSK ich or a Z iNNych Pl aNW fiNaNSoW ych

stycznych (2,3mln z), centrum Zakupw dla Sdownictwa (2,0mln z) icentrum obsugi Kancela-
rii Prezydenta rP (1,7mln z), przy czym dwie znich: Pomorska iGB POMERANIA oraz centrum usug
logistycznych wczeniej generoway straty.
Zdaniem NiK, mimo pogorszenia oglnych wynikw finansowych iGB w 2014 r. w porwnaniu
do2013 r., wwikszoci instytucji nastpia wyrana poprawa zdolnoci samofinansowania wa-
snej dziaalnoci, przy zaangaowaniu niszych rodkw dotacji zbudetu pastwa ni wlatach
poprzednich. Wwietle art.23 ust.1 pkt2 ustawy ofinansach publicznych zdolno pokrywania kosz-
tw swojej dziaalnoci zuzyskiwanych przychodw bya istotn przesank utworzenia jednostek
gospodarki budetowej wmiejsce funkcjonujcych dokoca 2010 r. gospodarstw pomocniczych.

195
196

 VII. ROZLICZENIa POLSKI Z UNI EUROPE JSK

W 2014 r. Polska otrzymaa zUnii Europejskiej rodki wkwocie 71,7mldz.

Wpaty Polski dobudetu Unii Europejskiej wyniosy 17,3 mld z.
Saldo rozlicze finansowych pomidzy Polsk aUni Europejsk tokwota 54,4 mld z.

Polska odmomentu przystpienia doUnii Europejskiej, tj.od1maja 2004 r., do31grudnia 2014r.
otrzymaa rodki finansowe zbudetu UE wwysokoci 109.525,7mln euro. Wokresie tym dobudetu
UE przekazano ztytuu skadki czonkowskiej kwot 35.050,6mln euro oraz dokonano zwrotw
nakwot 143,3mln euro. Saldo rozlicze finansowych pomidzy Polsk aUni Europejsk nakoniec
2014 r. byo dodatnie iwynioso 74.331,8mln euro270, tj.wzroso o12.970,4mln euro wporwnaniu
doroku 2013. Polska bya najwikszym beneficjentem rodkw wramach polityki spjnoci iPro-
gramu Rozwoju Obszarw Wiejskich oraz gwnym odbiorc rodkw ztytuu dopat bezporednich
wramach Wsplnej Polityki Rolnej wrd nowych krajw czonkowskich UE.

Wykres 30. Wynik rozlicze pomidzy Polsk aUE wlatach 2011-2014

18 [mld euro]
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2011 2012 2013 2014

Transfer rodkw z UE do Polski Wpaty Polski do budetu UE Saldo

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Finansw.

Celem unijnej polityki spjnoci ifinansujcych j funduszy europejskich byo inadal jest przypie-
szenie rozwoju przyjmowanego kraju czonkowskiego. Otrzymane fundusze umoliwiay moder-
nizacj iwzrost konkurencyjnoci polskiej gospodarki. rodki tedaj rwnie szans napopraw
jakoci ycia obywateli. Polska wznacznym stopniu wykorzystaa temoliwoci. Nastpowao sys-
tematyczne zmniejszenie si dystansu dzielcego Polsk odprzecitnego poziomu notowanego dla
Unii Europejskiej. Wlatach 2007-2012 rednioroczne tempo wzrostu PKB wynosio 4,0%, przy red-
niej wUE 0,4%, coprzypieszyo konwergencj zkrajami UE wzakresie poziomu PKB najednego
mieszkaca271. Wokresie odakcesji Polski doUE dystans rozwojowy pomidzy Polsk ikrajami Unii

270 Napodstawie wynikw kontroli wykonania budetu pastwa w2014 r. wczci 87 Dochody budetu rodkw
europejskich oraz realizacja zada z zakresu obsugi patnoci rodkw europejskich i rozliczenie przepyww
finansowych midzy Polsk aUni Europejsk. Wykorzystanie rodkw budetu Unii Europejskiej.
271 Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 Umowa Partnerska.

197
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Europejskiej mierzony PKB per capita zmniejszy si o20 punktwprocentowych. PKB najednego
mieszkaca wzrs wPolsce z47% redniej dla Unii Europejskiej (UE 25) w2004 r. do67% redniej
(UE 28) w2013 r.272. Szacunki Ministerstwa Infrastruktury iRozwoju wskazuj, e okoo 20% red-
niorocznego wzrostu PKB byo efektem realizacji inwestycji wspfinansowanych zfunduszy unij-
nych273. Odprzystpienia Polski doUE wzrosa zamono naszego spoeczestwa. Spoycie skory-
gowane najednego mieszkaca zuwzgldnieniem parytetu siy nabywczej (PPS) w2012 r. stano-
wio 73% przecitnej dla UE ogem iw porwnaniu do2004r. wzroso o18 punktw procentowych.
Wlatach 2005-2012 zmniejszyo si te zrnicowanie rozkadu dochodw. Wspczynnik Giniego274
uleg obnieniu z35,6% do30,9%, zbliajc si dowspczynnika ogem wUE, ktry wynosi 30,6%.
Wlatach 2006-2013 odnotowano skumulowany wzrost produkcji przemysowej napoziomie 49%,
przy obnieniu si wartoci tego wskanika wUE ogem oponad 2%. By tonajlepszy poSowacji
wynik wrd krajw UE275.
Znaczne rodki, ktre wpyny doPolski zfunduszy strukturalnych iFunduszu Spjnoci wramach
perspektywy finansowej 2004-2006 oraz 2007-2013 przeznaczone zostay na rozwj infrastruk-
tury transportowej, ktra wyranie si poprawia. Dokonano modernizacji 2.027km linii kolejo-
wych dostosowujc jedo prdkoci 160km /h. Zbudowano lub zmodernizowano 1.481,8km auto-
strad i1.244,3km drg ekspresowych oraz prawie 14tys. drg krajowych, wojewdzkich ipowiato-
wych. Pomimo tonie osignito planowanych nakoniec 2013 r. odpowiednio 1.754km autostrad
i2.555km drg ekspresowych.
Nie we wszystkich obszarach aktywnoci ekonomicznej Polska moe zaprezentowa tak
widoczny postp. Nakady na dziaalno badawczo-rozwojow wzrosy w roku 2012 do 0,9%
PKB (z 0,56% PKB w 2004 r.), ale w UE byo to 2,06% PKB276. Ponadto wskanik ten w 2013 r.
uleg obnieniu do 0,87%277. Jego poziom znaczco odbiega oddocelowego wskanika NSRO
na2013 r., tj.1,5%. Mao optymistycznie przedstawia si rwnie wskanik przedsibiorstw prze-
mysowych ponoszcych nakady nadziaalno innowacyjn. Wskanik ten liczony jako odsetek
wszystkich przedsibiorstw wprawdzie nieznacznie wzrs w2013 r. wporwnaniu do2012r.
z28,8% do29,6% ale by nadal oprawie 10 punktw procentowych niszy ni w2003 r. io30,4
punktu procentowego niszy od docelowej wartoci przyjtej w NSRO na rok 2013 (60%).
Pomimo dostpnoci znacznych rodkw na podniesienie konkurencyjnoci i innowacyjnoci
przedsibiorstw udzia produktw wysokiej iredniowysokiej techniki wprodukcji sprzedanej
wprzemyle wykazywa istotny trend malejcy. Nakoniec 2012 r. udzia ten wynis 31,8% przy
33,6% w roku 2011 i 35,2% w 2010 r.278 W 2014 r. Polska zostaa zaklasyfikowana przez Komi-
sj Europejsk dogrupy krajw umiarkowanych innowacyjnie, jednake plasuje si wtej grupie
naostatnim miejscu. Podobnie jak wlatach poprzednich jest oceniana jako jeden zkrajw naj-
mniej innowacyjnych, wyprzedzajc wUE 27 jedynie Bugari, Rumuni iotw. W2013 r. Polska
osigna oglny wskanik innowacyjnoci na poziomie 0,279, co stanowio 50% redniej dla
UE 27, tj.o4 punkty procentowe mniej ni w2007 r. Wynika ztego, e napyw znacznych rod-

272 Eurostat, Tablica: Main GDP aggregates per capita.

273 Ministerstwo Infrastruktury iRozwoju. Biuletyn Informacyjny. Fundusze Europejskie wPolsce.
274 Wspczynnik Giniego jest miar nierwnoci rozkadu dochodw. Im wysza jest warto wskanika, tym wikszy
stopie koncentracji dochodw iwiksze ich zrnicowanie.
275 GUS: opracowanie Polska wUnii Europejskiej 2004-2014.
276 GUS. Wskaniki monitorujce Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia.
277 Eurostat. Gross domestic expenditure on R&D, 2002-12 (% of GDP).
278 GUS. Wskaniki monitorujce Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia.

198
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

kw zbudetu Unii Europejskiej nie wpyn znaczco naten obszar dziaalnoci. Nie naley te
oczekiwa szybkiej poprawy tej sytuacji, poniewa wporwnaniu dowyej wymienionych, naj-
sabszych innowacyjnie krajw, Polska wykazuje znacznie wolniejszy wzrost innowacyjnoci
(0,88%)279. Wynik ten jest jednoczenie czwartym najsabszym wynikiem wcaej Unii. Podobnie
wzestawieniu Global Innovation Index 2014 Report280 Polska wzestawieniu krajw europejskich
znajduje si naodlegym 29 miejscu, bezporednio zaModawi iBugari.

1.rodki zbudetu Unii Europejskiej narachunkach programowych

Transfery z budetu Unii Europejskiej do Polski wyniosy w2014 roku 17.124,6mln euro, copo
przeliczeniu redniorocznym kursem NBP 4,1852 EUR/PLN stanowio rwnowarto kwoty
71.669,9mln z. Polska wpacia dobudetu Unii Europejskiej 4.154,3mln euro tj.17.264,9mlnz.
Saldo biecych rozlicze Polski z Uni Europejsk byo dodatnie i wynioso 54.405,0 mln z
(w2013 r. 47.495,4mlnz).

Tabela 52. Przepywy finansowe pomidzy Polsk a budetem Unii Europejskiej w 2014 r.

Przepywy rodkw Prognoza2 Wykonanie

Wyszczeglnienie
mln euro mln z mln z %
I. Transfery z UE do Polski1 17.124,6 71.669,9 76.451,1 93,7

rodki przedakcesyjne - ISPA 54,9 229,8 . x

Operacje strukturalne i Fundusz Spjnoci,
z tego: 12.078,7 50.551,8 52.973,9 95,4
Perspektywa 2004-2006 21,2 88,7 1 267,2 7,0

Perspektywa 2007-2013, w tym: 11.811,8 49.434,7 50.579,1 97,7

Operacje strukturalne 7.181,3 30.055,2 . x
Fundusz Spjnoci 4.498,1 18.825,4 . x
PO Zrwnowaony Rozwj Sektora
Rybowstwa i Nadbrzenych
Obszarw Rybackich 132,4 554,1 545,3 101,6
Perspektywa Finansowa 2014-2020 245,7 1.028,3 1.127,6 91,2
Wsplna Polityka Rolna, w tym: 4.976,4 20.872,2 23.415,6 89,1
Dopaty bezporednie
i interwencje rynkowe (ARiMR) 3.154,1 13.200,5 . x
Interwencje rynkowe (ARR) 37,4 156,5 . x
PROW 2007-2013 1.686,6 7.058,8 . x
PROW 2014-2020 86,0 359,9 . x

Fundusze Migracyjne 8,2 34,3 . x

Pozostae transfery 3
6,0 27,6 . x
II. Wpaty do budetu UE 4
4.153,1 17.259,9 17.665,2 97,7
DNB 2.932,4 12.189,1 12.594,4 96,8
VAT 529,6 2.198,9 2.198,9 100,0

279 Zgodnie zRaportem Komisji Europejskiej Innovation Union Scoreboard 2014.

280 Johnson Cornell University, INSEaD-the business school for the world, WIPO-World Intellectual Property
Organization. Global Innovation Index 2014 Report.

199
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Przepywy rodkw Prognoza2 Wykonanie

Wyszczeglnienie
mln euro mln z mln z %
TOR 431,2 1.791,3 1.791,3 100,0
RABATY 260,0 1.080,6 1.080,6 100,0
III. Zwroty rodkw do budetu UE1 1,2 5,0 . x
IV. Saldo rozlicze RP-UE (I-II-III) 12.970,3 54.405,0 58.785,8 92,5
1
rednioroczny kurs EUR/PLN w NBP za 2014 r. 4,1852.
2
Prognoza napywu rodkw przyjta przez Ministerstwo Finansw przy projektowaniu ustawy budetowej na 2014 r.
3
Pozostae transfery: zgodnie z danymi NBP w wikszoci przepywy te zwizane s z Dziaem 1a oraz 3b
budetu UE, gwnie programami wsplnotowymi, takimi jak: Sokrates, Erasmus, Modzie, Leonardo da Vinci,
V i VI Program Ramowy, Media Plus.
4
Zgodnie z art. 10 ust. 3 rozporzdzenia Rady Nr 1150/2000/WE, Euratom z 22 maja 2000 r. wykonujcym decyzj
2007/436/WE, Euratom w sprawie systemu rodkw wasnych Wsplnot Europejskich, skadka czonkowska jest
przeliczana na waluty krajowe po kursie z ostatniego dnia notowania w roku kalendarzowym poprzedzajcycm rok
budetowy. W 2014 r. kurs patnoci skadki wynosi 4,1543.
rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

rodki ztytuu refundacji wydatkw naProgramy Operacyjne Narodowej Strategii Spjnoci 2007-2013
(cznie zPO Pomoc Techniczna) wyniosy 11.811,8mln euro istanowiy 69,0% wszystkich transfe-
rw. Wporwnaniu do2013 r. kwota tabya wysza o11,5%. Narachunki krajowych programw
operacyjnych281 wNBP wpyno 9.366,3mln euro tj.o13,5% wicej ni w2013 r. (8.254,6mlneuro).
Najwysz kwot przekazano na realizacj Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko
(5.588,9mln euro) oraz regionalnych programw operacyjnych (2.313,1mln euro). Wporwnaniu
do2013 r. nazblionym poziomie ksztatowaa si kwota transferw narealizacj Wsplnej Polityki
Rolnej. Naten cel UE przekazaa 4.976,4mln euro (w tym 86,0mln euro stanowia zaliczka naPROW
2014-2020), tj.29,1% cznej kwoty transferw otrzymanej zUE w2014r282.
Ponadto w zwizku z rozpoczynajc si Perspektyw Finansow 2014-2020 wpyny zaliczki
wkwocie 245,7mln euro.
W 2014 r. narachunkach programowych Minister Finansw dysponowa kwot 17.271,6mlneuro,
z tego 17.124,6 mln euro wpyno z budetu UE w 2014 r., a 147,0 mln euro stanowio saldo
na rachunkach programw perspektywy 2004-2006 i przedakcesyjnych. Do zarzdu konsolida-
cyjnego przekazano 16.788,2 mln euro283. Z pozostaej kwoty tj.483,4mln euro284, pouwzgld-
nieniu wydatkw dokonanych w2014 r. ztytuu finansowania programw przedakcesyjnych oraz
programw perspektywy 2004-2006 narachunkach programowych pozostay rodki wwysokoci
349,2mln euro285.

281 Sto POInfrastruktura irodowisko, POInnowacyjna Gospodarka, POKapita Ludzki, PORozwj Polski Wschodniej,
POPomoc Techniczna.
282 Napodstawie wynikw kontroli wykonania budetu pastwa w2014 r. wczci 87 Dochody budetu rodkw
europejskich oraz realizacja zada z zakresu obsugi patnoci rodkw europejskich i rozliczenie przepyww
finansowych midzy Polsk aUni Europejsk. Wykorzystanie rodkw budetu Unii Europejskiej.
283 Wtym 11.811,8mln euro ztytuu programw operacyjnych NSS 2007-2013 oraz PORyby, a4.976,3mln euro
ztytuu WPR.
284 Na kwot t skaday si: wymienione wczeniej salda na rachunkach programw perspektywy 2004-2006
iprzedakcesyjnych wkwocie 147,0mln euro, kwota 90,7mln euro rodkw, ktre wpyny w2014 r. irwnie
dotyczyy perspektywy finansowej 2004-2006 oraz 245,7mln euro rodkw dotyczcych perspektywy finansowej
2014-2020.
285 Wtym 245,7mln euro narachunkach programowych perspektywy finansowej 2014-2020 oraz 103,5mln euro
rachunkach programw perspektywy 2004-2006 iprzedakcesyjnych.

200
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Tabela 53. Rozliczenie rodkw z budetu UE w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014

Wyszczeglnienie
mln euro
saldo pocztkowe 4.579,8 6.325,3 5.897,7 4.477,81
w tym:
NSS i PO Ryby 4.524,6 6.251,4 5.573,1 4.324,6
wpywy z Unii Europejskiej 14.249,9 15.423,2 15.632,7 17.124,6
w tym:
NSS i PO Ryby 9.641,7 10.161,4 10.591,4 11.811,2
saldo kocowe 6.325,3 5.897,7 4.477,81 4.966,51
w tym: NSS i PO Ryby 6.251,4 5.573,1 4.324,6 4.528,9
1
Na rachunku konsolidacyjnym i rachunkach programowych.
rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

2. Wydatki narealizacj programw operacyjnych iWPR

Na realizacj programw finansowanych ze rodkw europejskich, ujtych w zaczniku nr 15

doustawy budetowej narok 2014, wykorzystano cznie 77.013,1mln z tj.97,2% planu pozmia-
nach, wtym zerodkw budetu UE 69.777,5mln z (97,7%) ibudetu pastwa (na wspfinanso-
wanie) 7.235,6mln z (92,4%).

Tabela 54. Wydatki na realizacj programw operacyjnych i WPR w 2014 r.

Wykonanie
Plan po zmianach Wykonanie
2013
Nazwa w tym: w tym:
6:2 6:3 7:4 8:5
Programu Wydatki Wydatki Wydatki Wspfinanso - Wydatki wydatki
Operacyjnego ogem ogem z budetu wanie ogem z budetu Wspfinanso -
wanie krajowe
UE1 krajowe UE1
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
OGEM 73.985,6 79.236,7 71.408,7 7.828,0 77.013,1 69.777,5 7.235,6 104,1 97,2 97,7 92,4
PO
Infrastruktura
i rodowisko 17.788,5 21.399,8 21.056,3 343,5 21.147,2 20.840,3 306,9 118,9 98,8 99,0 89,4
PO
Innowacyjna
Gospodarka 7.983,1 9.398,9 7.870,9 1.528,0 8.512,7 7.236,0 1.276,7 106,6 90,6 91,9 83,6
PO Kapita
Ludzki 7.749,8 8.236,8 7.246,8 990,0 7.777,2 6.930,2 847,0 100,4 94,4 95,6 85,6
PO Pomoc
Techniczna
20072013 328,0 512,1 431,7 80,4 459,9 388,0 71,9 140,2 89,8 89,9 89,4
PO Rozwj
Polski
Wschodniej 1.497,9 2.080,5 1.989,8 90,7 2.076,1 1.985,8 90,4 138,6 99,8 99,8 99,6
PO
Europejskiej
Wsppracy
Terytorialnej 26,2 23,2 13,1 10,1 19,5 9,9 9,6 74,4 83,8 75,5 94,6
Europejski
Instrument
Ssiedztwa
i Partnerstwa 48,5 21,7 20,4 1,3 17,5 16,6 0,9 36,1 80,8 81,5 70,8
Regionalne
Programy
Operacyjne
(16) 9.936,7 10.120,2 9.382,8 737,4 9.843,3 9.163,8 679,5 99,1 97,3 97,7 92,2

Granty EFS 0,5 0,8 0,8 0,0 0,6 0,6 0,0 120,0 77,3 80,6 x

201
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Wykonanie
Plan po zmianach Wykonanie
2013
Nazwa w tym: w tym:
6:2 6:3 7:4 8:5
Programu Wydatki Wydatki Wydatki Wspfinanso - Wydatki wydatki
Operacyjnego ogem ogem z budetu wanie ogem z budetu Wspfinanso -
wanie krajowe
UE1 krajowe UE1
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ogem
programy NSS
2007-2013 45.359,2 51.817,1 48.012,6 3.781,3 49.854,0 46.571,2 3.282,8 109,9 96,2 97,0 86,8
Szwajcarsko-
Polski Program
Wsppracy 209,2 320,5 300,7 19,8 302,7 285,6 17,1 144,7 94,5 95,0 86,5
Norweski
Mechanizm
Finansowy
i MF EOG
20092014 105,1 438,6 393,9 44,7 344,1 313,8 30,3 327,4 78,5 79,7 67,7

PO Ryby 815,0 747,0 558,0 189,0 736,8 550,9 185,9 90,4 98,6 98,7 98,4
Perspektywa
Finansowa
2014-2020 24,9 0,4 24,5 22,9 0,4 22,6 x 92,0 100,0 92,2

Wsplna
Polityka Rolna 27.497,1 25.911,8 22.143,1 3.768,7 25.752,6 22.055,7 3.696,9 93,7 99,4 99,6 98,1
1
Wydatki z budetu rodkw europejskich i finansowanie, gwnie pomocy technicznej, z budetu pastwa.
rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Szczeglnie znaczcy wujciu kwotowym by wzrost wydatkw wramach POInfrastruktura iro-

dowisko (o 3.358,7mln z tj.o18,9%). Odnotowano rwnie istotny wzrost wydatkw narealizacj
POInnowacyjna Gospodarka (o 529,6mln z, tj.o6,6%), PORozwj Polski Wschodniej (o 578,2mln z,
tj.o38,6%) oraz POPomoc Techniczna 2007-2013 (o 131,9mln z, tj.o40,2%). Zmniejszyy si nato-
miast wydatki narealizacj zada wramach Wsplnej Polityki Rolnej (o 1,744,5mln z, tj.o6,3%).

Narodowa Strategia Spjnoci 2007-2013

Od pocztku uruchomienia programw operacyjnych NSS 2007-2013 do31grudnia 2014 r. wnio-

skodawcy zoyli 300,9tys. , poprawnych pod wzgldem formalnym, wnioskw odofinansowanie
nacakowit kwot (zarwno rodki unijne jak ikrajowe) 611.533,2mln z. Dokoca 2014 r. zawarto
104.837 umw nakwot dofinansowania zUE 286.986,5mln z, apoziom wykorzystania alokacji
nalata 2007-2013 dla NSS wynikajcy zkontraktacji stanowi 101,8%. Dla krajowych programw
operacyjnych ksztatowa si od100,0% (PO Rozwj Polski Wschodniej) do107,9% (PO Innowacyjna
Gospodarka), adla 16 Regionalnych POwynis rednio 97,9%286.

286 Napodstawie wynikw kontroli Wykonanie budetu pastwa w2014 r. wczci 34 Rozwj regionalny.

202
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Wykres 31. Poziom realizacji kontraktacji dla 16 Regionalnych POwedug stanu na31grudnia 2014r.

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Infrastruktury iRozwoju.

Pomimo relatywnie wysokiego poziomu kontraktacji, wpraktyce moe by on niewystarczajcy

dopenego wykorzystania rodkw zUnii Europejskiej. Dla zapewnienia penego wykorzystania
wszystkich dostpnych funduszy europejskich wramach polityki spjnoci bezpieczna byaby nad-
kontraktacja napoziomie 5-7% wczci zUE287. Jako dziaania zaradcze podejmowane wcelu unik-
nicia utraty rodkw UE, wikszo z instytucji odpowiedzialnych za realizacj planu wskazuje
nadocelow nadkontraktacj wramach alokacji poszczeglnych priorytetw napoziomie 10% war-
toci zapisanej wprogramie operacyjnym, przy zastosowaniu mechanizmu elastycznoci288. Tym-
czasem nawet stosunkowo wysoki wskanik kontraktacji nakoniec 2014 r. nie gwarantuje osigni-
cia poziomu 110% nakoniec 2015 r., wzwizku ztym moe wystpowa ryzyko niewykorzystania
pewnych kwot rodkw unijnych.

287 Stan wykorzystania funduszy europejskich VIII raport Business Centre Club, Warszawa 13padziernika 2014 r.
288 Napodstawie wynikw kontroli Wykonanie budetu pastwa w2014 r. wczci 34 Rozwj regionalny.

203
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Tabela 55. Poziom realizacji alokacji w ramach Narodowej Strategii Spjnoci na koniec 2014 r.
Zawarte umowy/wydane decyzje Poziom
o dofinansowaniu projektu realizacji
ogem warto alokacji
Program Operacyjny w tym: na lata
liczba wydatkw kwali-
rodki UE 20072013
fikowanych
szt. mln z %
OGEM 104.837 410.361,0 286.986,5 101,8
PO Infrastruktura i rodowisko 2.998 159.351,2 119.959,0 100,9
PO Innowacyjna Gospodarka 18.053 70.557,2 38.947,8 107,9
PO Kapita Ludzki 47.527 52.928,7 44.147,2 105,8
PO Pomoc Techniczna 426 2.628,6 2.234,3 104,3
PO Rozwj Polski Wschodniej 311 13.438,5 9.971,4 100,0
16 Regionalnych Programw Opera-
cyjnych 35.212 109.644,1 70.230,2 97,9
PO Europejskiej Wsppracy Teryto-
rialnej 310 1.812,7 1.496,4 104,5

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju.

Wykres 32. Poziom kontraktacji wedug stanu na31grudnia 2014 r. jako realizacja alokacji

110
[%]

108

106

104

102

100

98

96

94

92

90
OGEM PO I PO IG PO KL PO PT PO RPW 16 RPO PO EWT
NSS

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Infrastruktury iRozwoju.

Warto dofinansowania UE w zoonych do koca 2014 r. wnioskach o patno wyniosa

226.446,3mln z iwzrosa wporwnaniu do2013 r. o45,5 mld z. Wydatki testanowiy 84,3% alo-
kacji nalata 2007-2013289. Komisja Europejska dokoca 2014 r. zrefundowaa 51.307,7mln euro,

289 Napodstawie wynikw kontroli Wykonanie budetu pastwa w2014 r. wczci 34 Rozwj regionalny.

204
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

tj.94,5% kwoty wynikajcej zwnioskw przekazanych Komisji Europejskiej przez Instytucj Certyfi-
kujc wzakresie rodkw UE oraz 76,0% dostpnej dla Polski alokacji (67.530,5mln euro). Dozre-
fundowania przez KE pozostaa kwota 3.011,2mln euro.
Podobnie jak wlatach ubiegych wprzypadku niektrych programw operacyjnych (PO Infrastruk-
tura irodowisko, POInnowacyjna Gospodarka, PORozwj Polski Wschodniej), pomimo zadowalaj-
cego wskanika kontraktacji stwierdzono stosunkowo niski poziom wnioskowanych przez benefi-
cjentw refundacji, cowiadczy moe midzy innymi oniezadowalajcym tempie realizacji pro-
jektw. aktualna pozostaje zatem konieczno podejmowania dziaa majcych nacelu popraw
skutecznoci monitorowania zakontraktowanych projektw. Jest toniezbdne wperspektywie pe-
nego wykorzystania dostpnej dla Polski alokacji rodkw UE do2015 r.

Tabela 56. Realizacja programw operacyjnych w ramach Narodowej Strategii Spjnoci

2007-2013 wedug stanu na dzie 31 grudnia 2014 r.
Wydatki wykazane
w zoonych
przez IC do KE
Warto
powiadczeniach
Warto Warto zatwierdzonych
i deklaracjach
alokacji na alokacji na wnioskw
wydatkw oraz 4:3 6:3
Program lata lata o patno
wnioskach
20072013 200720131 zoonych przez
o patno
beneficjentw
w ramach programu
operacyjnego
(rodki UE)
mln euro mln z mln euro mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8
OGEM 67.530,3 268.742,2 226.466,3 54.318,9 226.748,3 84,3 84,4
PO Infrastruktura
i rodowisko 28.338,0 113.351,9 93.702,2 22.245,9 93.481,8 82,7 82,5
PO Innowacyjna
Gospodarka 8.658,1 34.632,5 26.264,5 6.628,0 27.582,0 75,8 79,8
PO Kapita Ludzki 10.007,4 40.029,6 37.218,1 8.236,8 34.332,5 93,0 85,8
PO Rozwj Polski
Wschodniej 2.387,7 9.550,8 7.341,5 1.824,5 7.625,5 76,9 79,8
PO Pomoc Techniczna 516,7 2.066,8 1.711,2 403,7 1.677,0 82,8 81,1
16 Regionalnych PO 17.277,6 69.110,6 59.168,2 14.722,8 60.974,2 85,6 88,2
PO Europejskiej
Wsppracy Teryto-
rialnej 344,8 . 1.060,6 257,2 1.075,2 x x
1
Wedug zacznika nr 16 do ustawy budetowej na 2014 r. (tabela 1: limity zobowiza w kolejnych latach obowizywania
NSRO 2007-2013 z uwzgldnieniem zasady n+2/n+3).

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju.

205
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Wykres 33. Warto wnioskw przekazanych Komisji Europejskiej przez Instytucj Certyfikujc
jako realizacja alokacji wedug stanu na31grudnia 2014 r.

90
[%]

88

86

84

82

80

78

76

74

OGEM PO I PO IG PO KL PO PT PO RPW 16 RPO

NSS

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Infrastruktury iRozwoju.

Wedug stanu nakoniec 2014 r. wramach NSS 20072013 oraz Europejskiej Wsppracy Terytorialnej
(EWT) wpyna doPolski kwota 57.510,9mln euro, costanowio 85,2% alokacji (67.530,3mlneuro).
Relacje wpyww doalokacji przedstawia ponisza tabela.

Tabela 57. Wpywy z UE w relacji do przyznanej Polsce na lata 2007-2013 alokacji

Alokacja Wpywy 3:2
Wyszczeglnienie
mln euro %
1 2 3 4
NSS 2007-2013 oraz EWT 67.530,3 57.510,9 85,2
PO Ryby 734,1 522,6 71,2
PROW 2007-2013 13.398,9 11.358,0 84,8

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju oraz w Ministerstwie
Finansw.

Efekty ekonomiczne ispoeczne wydatkowania rodkw wramach NSS 2007-2013

Gwnym celem realizacji Narodowej Strategii Spjnoci nalata 2007-2013 byo tworzenie warunkw
dla wzrostu konkurencyjnoci gospodarki polskiej opartej nawiedzy iprzedsibiorczoci, zapewnia-
jcej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spjnoci spoecznej, gospodarczej iprzestrzennej
Polski wramach Unii Europejskiej iwewntrz kraju. Realizacja tego celu prowadzona bya woparciu
osze celw szczegowych, tj.popraw jakoci funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbu-
dow mechanizmw partnerstwa, popraw jakoci kapitau ludzkiego izwikszenie spjnoci spo-
ecznej, budow imodernizacj infrastruktury technicznej ispoecznej majcej podstawowe znacze-
nie dla wzrostu konkurencyjnoci Polski, podniesienie konkurencyjnoci iinnowacyjnoci przedsi-
biorstw, wtym szczeglnie sektora wytwrczego owysokiej wartoci dodanej oraz rozwj sektora

206
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

usug, wzrost konkurencyjnoci polskich regionw iprzeciwdziaanie ich marginalizacji spoecznej,

gospodarczej iprzestrzennej, wyrwnywanie szans rozwojowych iwspomaganie zmian struktural-
nych naobszarach wiejskich.
W latach 2007-2013 dystans rozwojowy pomidzy Polsk ikrajami Unii Europejskiej mierzony PKB
per capita zmniejszy si. PKB najednego mieszkaca wzrs wPolsce z53% redniej dla Unii Euro-
pejskiej (UE 27) do67%.
Najwiksze wsparcie wramach perspektywy finansowej 2007-2013 zostao dotychczas skierowane
naprojekty zzakresu: dostpnoci terytorialnej (infrastruktura transportowa), inwestycji wkapita
ludzki, bada irozwoju (B+R), innowacji iprzedsibiorczoci oraz ochrony rodowiska. Wrd efek-
tw rzeczowych wpisujcych si wcele Polityki Spjnoci naszczegln uwag zasuguj te, ktre
dotycz rozwoju spoeczestwa opartego nawiedzy, spoeczestwa informacyjnego, innowacyjno-
ci oraz bada irozwoju, zrwnowaonego rozwoju ipoprawy dostpnoci terytorialnej.
W latach 2007-2013 naterenach wiejskich wskanik ludnoci korzystajcej zoczyszczalni ciekw
wzrs prawie o50%, adostpno dointernetu wzrosa z29% do68%.
Dziki rodkom otrzymanym wramach polityki spjnoci istotnie poprawia si wPolsce infrastruk-
tura drogowa, atake, szczeglnie wostatnim okresie kolejowa dziki modernizacji torw, dwor-
cw czy przejazdw kolejowych. Znacznie rozwin si take transport lotniczy. Cel NSRO wzakre-
sie infrastruktury transportowej zosta jednak zrealizowany jedynie wprzypadku projektw dotycz-
cych infrastruktury kolejowej (113,5%). Nie osignito natomiast wartoci docelowych narok 2013
dla projektw drogowych, ktre zrealizowano w84,4% wprzypadku autostrad oraz jedynie w48,6%
wprzypadku drg ekspresowych290.
analiza wskanikw realizacji celw strategicznych NSS 2007-2013 wskazuje, e najwiksze problemy
zosigniciem docelowych efektw dotycz celu strategicznego Podniesienie konkurencyjnoci
iinnowacyjnoci przedsibiorstw, wtym szczeglnie sektora wytwrczego owysokiej wartoci doda-
nej oraz rozwoju sektora usug. Wokresie od1maja 2004 r. do31grudnia 2014 r. drugim codo wiel-
koci obszarem wsparcia wramach Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 oraz Narodowych Strate-
gicznych Ram Odniesienia 2007-2013 (NSRO) by rozwj przedsibiorczoci, innowacje ibadanie oraz
rozwj (B+R). Podobnie jak wlatach ubiegych osigane efekty polityki spjnoci wramach podno-
szenia konkurencyjnoci iinnowacyjnoci przedsibiorstw, wtym szczeglnie sektora wytwrczego
owysokiej wartoci dodanej oraz rozwoju sektora usug, byy niezadowalajce.
Znaczne kwoty przekazane do Polski w zwizku z realizacj NSRO, nie przekadaj si jak dotd
wsposb czytelny nazamono spoeczestwa mierzon jej zarobkami oraz nawyrwnywanie
regionalnych dysproporcji wtym zakresie. Dominanta291 zarobkw wprzedsibiorstwach zatrud-
niajcych powyej dziewiciu osb, w okresie padziernik 2008 r.-padziernik 2012 r., wzrosa
z2.091,35z brutto do2.189,11 z brutto292, tj.o4,7%. Pouwzgldnieniu wskanikw inflacji, wtym
okresie wystpuje istotny realny spadek wartoci najczciej wystpujcego wynagrodzenia293.
Zauwaalny jest spadek wskanika pracujcych, ktrzy otrzymywali miesiczne wynagrodzenie

290 GUS. Wskaniki monitorujce Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia.

291 Miara statystyczna wskazujca nawarto onajwyszym prawdopodobiestwie wystpienia.
292 Notatki informacyjne Wyniki Bada GUS Struktura wynagrodze wedug zawodw wpadzierniku 2008, 2010
i2012 r.
293 GUS. Roczne wskaniki cen towarw iusug konsumpcyjnych od1950 roku: Wskanik cen przy podstawie rok poprzedni
= 100; 2008 104,2%, 2009 103,5%, 2010 102,6%, 2011 104,3%, 2012 103,7%.

207
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

nisze lub rwne wartoci modalnej294 (z 33,2% do25,6%). Jednak nadal zarobki ponad zatrudnio-
nych nie przekraczaj wartoci modalnej miesicznego wynagrodzenia (2.189,11 z brutto). Zpozio-
mem wynagrodze wizaa si sia nabywcza obywateli Polski. Warto wskanika siy nabywczej
w2014 r. wynosia wPolsce 45,5% redniej dla wszystkich krajw europejskich oraz 28,4% warto-
ci tego wskanika dla Niemiec. W2014 r. pomimo szybszego ni wwikszoci krajw europejskich
wzrostu gospodarczego kwota dochodu dodyspozycji gospodarstwa domowego wPolsce wzro-
sa tylko o1% podczas, gdy wEuropie o2%. Ponadto wystpuj znaczne rnice wsile nabywczej
ludnoci poszczeglnych regionw Polski. Sia nabywcza namieszkaca wWarszawie jest wysza
o78,5% odredniej krajowej io 112,5% ni wpowiecie przemyskim. Dla porwnania wprzypadku
Czech, sia nabywcza wrejonie stolicy jest ookoo 30% wysza ni rednia krajowa, aw przypadku
Norwegii zrnicowanie tego rodzaju oszacowano napoziomie 11%295.
rodki uzyskane wramach NSS 2007-2013 nie wpyny wistotny sposb naniwelowanie zrnico-
wania zamonoci wojewdztw (podregionw) mierzonego wskanikiem PKB per capita wstosunku
doredniej krajowej. rednio wskali kraju warto dofinansowania UE wpodpisanych dokoca
2014r. umowach wprzeliczeniu na1 mieszkaca wyniosa 7.413 z. Wujciu per capita najwicej
rodkw trafio dowojewdztw warmiskomazurskiego (9.308 z) ipodkarpackiego (8.685 z)296.
Tymczasem wlatach 2010-2012 wporwnaniu dolat 2005-2007297, wgrupie najsabiej rozwinitych
gospodarczo wojewdztw, wskanik PKB per capita wstosunku doredniej krajowej dla wojewdz-
twa warmisko-mazurskiego spad z75,4% do72,1%, adla wojewdztwa podkarpackiego wzrs
jedynie nieznacznie - z68,3% do69,9%298. Problem ten jeszcze bardziej widoczny jest naprzyka-
dzie najsabiej rozwinitych gospodarczo podregionw299. Cztery zsiedmiu najsabszych gospo-
darczo podregionw, wtym trzy aktualnie najsabsze, powikszyy wokresie 2010-2012 wstosunku
dookresu 2005-2007 swj dystans doredniego PKB per capita dla Polski. Dotyczy topodregionw
przemyskiego, chemsko-zamojskiego oraz eckiego, wktrych nastpi spadek wstosunku dored-
niej krajowej odpowiednio z58,4% do54,7%, z59,2% do57,7% oraz z64,3% do59,9%.300

294 Inaczej dominanta.

295 GFK purchasing power Europe 2013/2014.
296 Napodstawie wynikw kontroli Wykonanie budetu pastwa w2014 r. wczci 34 Rozwj regionalny.
297 GUS prezentuje poziom PKB na1 mieszkaca jako redni ztrzech lat.
298 Bohdan Wynikiewicz napodstawie Obwieszcze Prezesa GUS wsprawie szacunkw wartoci produktu krajowego
brutto najednego mieszkaca GUS.
299 Wuzgodnieniu zEurostatem Polska zostaa podzielona na66 podregionw, czyli jednostek terytorialnych dla
celw statystycznych niemajcych administracyjnych odpowiednikw, tzw. NUTS3.
300 Bohdan Wynikiewicz napodstawie Obwieszcze Prezesa GUS wsprawie szacunkw wartoci produktu krajowego
brutto najednego mieszkaca GUS.

208
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Wykres 34. Wzrost PKB per capita w poszczeglnych wojewdztwach w latach 2010-2012
wstosunku dookresu 2005-2007 wporwnaniu dowielkoci dotacji zUE najednego
mieszkaca
12 60%

10 50%

8 40%

6 30%

4 20%

2 10%

0 0%
Polska
dolnolskie

warmisko-mazurskie

zachodniopomorskie
maopolskie

dzkie

witokrzyskie

lskie

opolskie

lubuskie
lubelskie

podkarpackie

pomorskie
wielkopolskie

mazowieckie

podlaskie

kujawsko-pomorskie

dotacje z UE per capita na 1 mieszkaca w tys. z

wzrost PKB per capita w okresie 2010-2012 w porwnaniu do lat 2005-2007

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie wynikw kontroli wMinisterstwie Infrastruktury iRozwoju oraz wMinisterstwie
Finansw.

W 2014 r. wystpi jeden przypadek wstrzymywania przez Komisj Europejsk moliwoci refunda-
cji. Wramach PORozwj Polski Wschodniej (PO RPW) wdziaaniu 1.4 Promocja iwsppraca wstrzy-
mano patnoci wzwizku zestwierdzeniem przez Centralne Biuro antykorupcyjne nieprawidowo
poniesionych wydatkw. Zarzuty dotyczyy materiaw zwizanych zpromocj projektw, zaku-
pionych przez jednego zpartnerw projektu. Instytucja Zarzdzajca (IZ) podja, zgodnie zzalece-
niamiKE, dziaania naprawcze wtym midzy innymi skorygowano wnioski onieprawidowo ponie-
sione wydatki, przeprowadzono kontrol doran projektu oraz dokonano przegldu pozostaych
projektw realizowanych wramach dziaania 1.4Page
PO1RPW pod ktem zaistnienia podobnych oko-
licznoci. Wcelu eliminacji stwierdzonych wtrakcie kontroli doranej przez IZ PORPW uchybie
Instytucja Poredniczca (Polska agencja Rozwoju Przedsibiorczoci) podja dziaania napraw-
cze, tj.midzy innymi wprowadzono zmiany dosystemu weryfikacji wnioskw opatno stanowi-
cych dodatkowy mechanizm weryfikacji kwalifikowalnoci wydatkw, wtym poprzez wykorzysta-
nie dokumentacji fotograficznej zakupionych materiaw oraz uwzgldnienie wcorocznej analizie
ryzyka stwierdzonych przez Centralne Biuro antykorupcyjne nieprawidowoci.

209
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Szwajcarsko-Polski Program Wsppracy

Kontraktacja rodkw wramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy zostaa zakoczona ju
w2012 r. Podpisano 58 umw naczn kwot 464,6mln frankw szwajcarskich, costanowio 100%,
alokacji przyznanej stronie polskiej301.
W 2014 r. naSzwajcarsko-Polski Program Wsppracy wydatkowano cznie 302,7mln z302, tj.94,4%
planowanej kwoty, w tym z budetu pastwa 20,0 mln z, a z budetu rodkw europejskich
282,7mln z.
Do koca 2014 r. kwota rodkw zgoszonych stronie szwajcarskiej dorefundacji wyniosa 211mln
frankw szwajcarskich, zczego zrefundowano 198mln frankw szwajcarskich, costanowio blisko
43% alokacji przyznanej Polsce (452,6mln frankw szwajcarskich)303.
Niszy poziom refundacji w stosunku do prefinansowania z budetu pastwa wynika przede
wszystkim zsystemu patnoci przyjtego wramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy.
Dokoca 2014 r. wramach prefinansowania strona polska przekazaa instytucjom realizujcym
rodki wkwocie ponad 218mln frankw szwajcarskich, tj.47% alokacji przyznanej stronie polskiej.

Norweski Mechanizm Finansowy iMechanizm Finansowy EOG 2009-2014

W 2014 r. na Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz Norweski
Mechanizm Finansowy wydatkowano cznie 344,1mln z304, tj.78,5% kwoty planowanej, wtym
zbudetu pastwa 46,2mln z iz budetu rodkw europejskich 297,9mln z.
Na koniec 2014 r. poziom kontraktacji rodkw wramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Nor-
weskiego Mechanizmu Finansowego wynis 534,7mln euro305, tj.100% alokacji naprogramy.
Do koca 2014 r. strona polska przekazaa Operatorom Programw zaliczki rodkw otrzy-
mane wramach wymienionych wyej Mechanizmw wkwocie 198,0mln euro, costanowi 42%
kwoty przyznanej Polsce alokacji. Z tego do koca 2014 r. wydatkowano rodki w wysokoci
93,3mlneuro, costanowi 47% kwoty przekazanej zaliczkowo narealizacj programw. Ponadto,
dokoca 2014r. kwota przekazanych przez darczycw rodkw wyniosa 197mln euro, costa-
nowi prawie 100% kwoty prefinansowanej zbudetu pastwa narealizacj Programw.

Stan zaawansowania zamknicia pomocy 2004-2006

Do koca 2014 r. wramach finansowania zfunduszy strukturalnych programw perspektywy finan-
sowej 2004-2006 Komisja Europejska wypacia 8.548,6mln euro, wtym 1.360,3mln euro wformie

301 Kwota alokacji nie uwzgldnia kosztw zarzdzania programem przez stron szwajcarsk wwysokoci okoo
24,5 mln CHF.
302 Napodstawie Informacji dotyczcej wykonania wydatkw naprogramy wukadzie zacznika nr15 doustawy
budetowej.
303 Na podstawie Raportu rocznego z wdraania Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy za okres
1 stycznia-31 grudnia 2014 r., przyjtego przez Komitet Monitorujcy dla SPPW w dniu 12 marca 2015 r. Kwota
alokacji nie uwzgldnia 12mln CHF Funduszu Stypendialnego wdraanego bezporednio przez stron szwajcarsk
i90% kwoty prefinansowanej zbudetu pastwa narealizacj SPPW.
304 Napodstawie Informacji dotyczcej wykonania wydatkw naprogramy wukadzie zacznika nr15 doustawy
budetowej.
305 Napodstawie Raportu Strategicznego zwdraania MFEOG iNMF 2009-2014 wPolsce w2014r.

210
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

zaliczek a7.188,3mln euro stanowiy refundacje. Wykorzystanie alokacji wynioso 99,4%306. Wsto-
sunku dokwoty wnioskowanej przez Ministra Finansw (8.265,7mln euro) Komisja zrefundowaa
87,0%. Najwicej rodkw Komisja przekazaa wramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego EFFR 2.530,0mln euro, Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwj Zasobw
Ludzkich 1.465,4mln euro, Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjnoci Przedsi-
biorstw 2004-2006 1.238,2mln euro, Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja imoder-
nizacja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich 2004-2006 1.189,0mln euro, atake
Sektorowego Programu Operacyjnego Transport 1.163,4mln euro.

Fundusz Spjnoci 2000-2006

Do koca 2014 r. wramach finansowania zerodkw Funduszu Spjnoci Komisja Europejska wypa-
cia cznie 5.071,3mln euro, costanowio 92,6% alokacji. Wramach sektora Transport wypacono
2.443,2mln euro, aw ramach sektora rodowisko 2.628,1mln euro.
W okresie finansowania projektw ISPa/FS 2004-2006 nie dokonywano zwrotw rodkw doKomi-
sji Europejskiej. W2010 r., wwyniku porozumienia pomidzy stron polsk aKomisj Europejsk,
na projekty finansowane w ramach Funduszu Spjnoci 2000-2006 naoona zostaa 2% korekta sys-
temowa dla alokacji, wzwizku zuchybieniami, ktre wystpiy przy udzielaniu zamwie publicz-
nych. Korekta obja wszystkie nierozliczone jeszcze projekty (124 spord 130) izgodnie zustale-
niami jest potrcana przez Komisj Europejsk naetapie wypaty patnoci kocowych dla projek-
tw. Wzwizku zfaktem, e cz uchybie objtych korekt wynikaa zniedostosowania prawa pol-
skiego doprawa UE, koszty korekty wtym zakresie finansowane sprzez budet pastwa wformie
dopat zerodkw rezerw celowych. Do31grudnia 2014 r. ztytuu dopat do2% korekty systemo-
wej wypacono beneficjentom zbudetu 137,9mln z.
Komisja Europejska wypacia do koca 2014 r. salda kocowe dla projektw finansowanych
w ramach Funduszu Spjnoci w kwocie 314,5 mln euro, tj. 45,4% kwoty wnioskowanej, w tym
w2014roku 74,3mln euro ztytuu patnoci kocowych dla 25 projektw, ztego 24,5mln euro dla
5 projektw realizowanych wramach sektora Transport, a49,9mln euro dla 20 projektw wramach
sektora rodowisko.
W ramach procesu zamykania pomocy UE 2004-2006 dla Funduszu Spjnoci, dokoca 2014 r. Polska
przekazaa doKomisji Europejskiej komplety dokumentw (tj.wnioski opatno kocow, raporty
kocowe zrealizacji programw, deklaracje iraporty zamknicia) zamknicia pomocy dla wszystkich
130 projektw. Wdniu 23czerwca 2014 r. zosta przekazany doKomisji Raport kocowy, asiedem
dni pniej Deklaracja iRaport zamknicia dla projektu nr2006/PL/16/C/PT/001Budowa Autostrady
A-1, Odcinek Sonica (Gliwice) granica pastwa (Gorzyczki), Etap II: Bek-Gorzyczki307.
W 2014 r. Komisja Europejska nie zawieszaa wypat rodkw dla projektw, codo ktrych stwier-
dzono nieprawidowoci wramach postpowa administracyjnych isdowych. Komisja Europejska
nie wypacaa te rodkw ztytuu projektw zawieszonych dla programw operacyjnych oraz pro-
jektw finansowanych wramach Funduszu Spjnoci inie wystpowaa ozwrot rodkw przekaza-
nych wramach Funduszu Spjnoci.

306 Kwota alokacji nalata 2004-2006 wynosia 8.696,1mln euro.

307 Termin zgodny zrozporzdzeniem Rady (WE) nr1164/1994 zdnia 16maja 1994 r. ustanawiajcym Fundusz Spjnoci
(Dz.U.UE L 1994.130.1.).

211
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Efekty ekonomiczne ispoeczne rodkw wydatkowanych wramach Funduszu

Spjnoci
W sektorze rodowisko zrealizowano 88 projektw inwestycyjnych oraz dwa projekty pomocy
technicznej, wtym 79 projektw inwestycyjnych dotyczyo gospodarki wodno-ciekowej, osiem
gospodarki odpadami oraz jeden poprawiajcy jako powietrza. Wsektorze Transport zrealizowano
23projekty inwestycyjne (osiem kolejowych i15 drogowych) oraz 15 projektw pomocy technicznej.
Dziki rodkom zFunduszu Spjnoci wybudowano lub zmodernizowano midzy innymi 92 oczysz-
czalnie ciekw, 140 stacji uzdatniania iuj wody, 9.345km kanalizacji sanitarnej i2.721km sieci
wodocigowej, 789km drg iautostrad, 721km torw kolejowych (w tym ponad 400km linii nakt-
rych moliwe jest prowadzenie ruchu pocigw zprdkoci 160km /h) oraz 124 przejazdy kole-
jowe. Ponadto wwyniku realizacji projektw pomocy technicznej powstaa dokumentacja projek-
towa, ktra suy wdalszym cigu dobudowy imodernizacji drg ilinii kolejowych308. Wwyniku
realizacji projektw wramach Funduszu Spjnoci osignito istotne korzyci gospodarcze ieko-
nomiczne wpywajce naycie mieszkacw, wtym midzy innymi: popraw dostpnoci wody
dla ponad 640tys. osb, podczenie dokanalizacji sanitarnej dla 821tys. osb, zwikszenie iloci
oczyszczanych ciekw oponad 3mln m3 nadob.

Program Operacyjny Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa iNadbrzenych

Obszarw Rybackich (PO Ryby)
Do koca 2014 r. wramach osi 1-5 Programu zoono 21.353 wnioski odofinansowanie nakwot
8.418,0mln z (205,9% limitu finansowego dla caego Programu), zawarto ipodpisano 14.332 umw
oraz wydano decyzje nakwot 3.954,8mln z (96,7% limitu). Zrealizowano 40.870 patnoci brutto
nakwot 3.817,6mln z (93,4% limitu).
Wykorzystanie rodkw Europejskiego Funduszu Rybackiego do koca 2014 r., wynioso
619,3mlneuro309, costanowio 84,4% limitu rodkw tego funduszu wPO Ryby (734,1mln euro).

Wsplna Polityka Rolna

W latach 2004-2014 r. nafinansowanie Wsplnej Polityki Rolnej wpyny zbudetu Unii Europejskiej
doPolski rodki wkwocie 33.953,8mln euro, wtym wramach:
perspektywy 2004-2006 5.685,4mln euro (w tym 458,6mln euro stanowia zaliczka naProgram
Rozwoju Obszarw Wiejskich),
perspektywy 2007-2013 r. 28.182,4mln euro (w tym 926,1mln euro zaliczki naProgram Roz-
woju Obszarw Wiejskich),
perspektywy 2014-2020 86,0 mln euro (wycznie rodki zaliczkowe naProgram Rozwoju
Obszarw Wiejskich).
Do Komisji Europejskiej zoono wnioski zawierajce certyfikowane wydatki na czn kwot
31.162,0mln euro i7.739,0mln z.310

308 Ministerstwo Infrastruktury iRozwoju Prezentacja zostatniego posiedzenia Komitetu Monitorujcego Fundusz
Spjnoci.
309 Przy obliczaniu wykorzystania limitu rodkw programowych uwzgldniono: zaliczk przekazan przez KE
wwysokoci 102,8mln euro, Powiadczenia iDeklaracje Wydatkw oraz Wnioski oPatno Okresow odpocztku
funkcjonowania Programu zaokres 1lipca 2007 r.11grudnia 2014 r.
310 Napodstawie ustale kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

212
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Na realizacj zada wramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013 dokoca 2014 r.
zawarto umowy iwydano decyzje oprzyznaniu pomocy nakwot 72.233,3mln z, tj.100,2% alo-
kacji (72.099,1mlnz). Zrealizowane patnoci wyniosy 61.632,1mln z, tj.85,5% alokacji wkadu
publicznego 20072013. Udzia rodkw zbudetu Unii Europejskiej wynis 12.213,7mln euro ista-
nowi 91,2% limitu okrelonego wtabeli finansowej Programu (13.398,9mln euro). Bez uwzgldnie-
nia zaliczki otrzymanej zKomisji Europejskiej wkwocie 926,1mln euro wydatki (11.287,6mln euro)
stanowiy 84,2% limitu. Kwota zrefundowana przez Komisj Europejsk nakoniec 2014 r. wyniosa
10.431,9mlneuro, costanowio 77,9% przyznanego limitu rodkw UE311.
alokacja 2007-2012 wynoszca 11.547,8mln euro, po uwzgldnieniu zadeklarowanych wydatkw
izaliczki, zrealizowana zostaa w105,8%. Speniona zostaa zatem zasada n+2312.
Wskaniki obrazujce rezultaty wydatkowania rodkw unijnych na PROW wykazuj tendencje
wzrostowe. Zagregowany wskanik wykorzystania rodkw zbudetu Unii Europejskiej naPROW
nakoniec 2013 r. wynis 71,4%, ana koniec 2014 r. 85,5%. redni poziom realizacji celu osi 3 Jako
ycia na obszarach wiejskich i rnicowanie gospodarki wiejskiej na koniec 2014 r. wynis 73,5%
iwporwnaniu doroku ubiegego wzrs o19,2 punktu procentowego313.

Wykres 35. Wykorzystanie rodkw UE naWPR wlatach 2011-2014 (bez wyprzedzajcego

finansowania)
25
[mld z]

20

15

10

0
2011 2012 2013 2014

WPR ogem I Filar II FILAR (PROW)

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie danych Agencji Modernizacji iRestrukturyzacji Rolnictwa, Agencji Rynku Rolnego
oraz Ministerstwa Rolnictwa iRozwoju Wsi.

311 Napodstawie wynikw kontroli wykonania budetu pastwa w2014 r. wczciach: 32 Rolnictwo, 33 Rozwj wsi,
35 Rynki rolne, 62 Rybowstwo.
312 Zasada n+2 jest jedn z podstawowych regu zarzdzania finansowego funduszami pomocowymi Unii
Europejskiej, ajej celem jest motywowanie Pastw Czonkowskich dosprawnego wydatkowania alokowanych
rodkw pomocowych. Wpraktyce oznacza to, e wydatki zalokacji 2007-2012 winny by zadeklarowane dokoca
2014 r., aby nie utraci refundacji zKE.
313 Ministerstwo Rolnictwa: Sprawozdanie za 2013 r. z realizacji Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata
2007-2013. Zbiorcze sprawozdanie bierzce tygodniowe z realizacji PROW na lata 2007-2013 narastajco
od uruchomienia Programu na dzie 2 stycznia 2015 r.

213
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

W 2014 r. na finansowanie tzw. I filara (patnoci dotyczce systemu wsparcia bezporedniego

oraz pozostae dopaty iinterwencje rynkowe) wydano wramach budetu rodkw europejskich
13.857,5mln z. Napatnoci bezporednie wramach budetu rodkw europejskich wydatkowano
12.933mln z. Zostay one przeznaczone gwnie nasfinansowanie jednolitej patnoci obszarowej
(11.798,1mlnz). Naoddzieln patno ztytuu cukru przeznaczono 581,8mln z, nawsparcie spe-
cjalne 472,1mln z314, naoddzieln patno ztytuu owocw mikkich - 56,0mln z, ana oddzieln
patno ztytuu owocw iwarzyw 25,0mln z. NaUzupeniajce Patnoci Obszarowe przezna-
czono kwot 1.194,8mln z, aw ramach wsplnych rynkw owocw iwarzyw 1.100,0mln z.
W 2014 r. wramach PROW 2007-2013 zoono 903.659 wnioskw oprzyznanie pomocy, zawarto
iwydano 579.739 umw idecyzji oraz zrealizowano 1.527.978 patnoci. W2014 r. wydatki naPROW
2007-2013 wyniosy cznie 9.729,2mln z, wtym zbudetu UE przekazano 7.271mln z. Wydatki
finansowane rodkami unijnymi zostay zawyone okwot 434,8mln z wzwizku zfunkcjonowa-
niem mechanizmu wyprzedzajcego finansowania.
W 2014 r. wramach PROW 20142020 zbudetu Unii Europejskiej tytuem zaliczki wpyno doPolski
86,0mln euro 315.

Przygotowanie systemu wdraania polityki strukturalnej, wsplnej polityki rolnej

iwsplnej polityki rybowstwa wlatach 2014-2020
Polska jest najwikszym beneficjentem unijnego budetu na lata 2014-2020. Do wykorzystania
narealizacj polityki spjnoci przewidziana jest dla Polski kwota 82,5 mld euro316. Budet nareali-
zacj Wsplnej Polityki Rolnej nalata 2014-2020 bdzie wynosi ponad 42 mld euro, wtym nadopaty
bezporednie 23,7 mld euro, naPROW 2014-2020 13,5 mld euro oraz 5,2 mld euro nawdraanie
polityki spjnoci naobszarach wiejskich. Warunkiem umoliwiajcym efektywn realizacj progra-
mw operacyjnych, okrelonych wzaczniku doprojektu umowy partnerstwa317 jest spenienie,
zgodnie zart.19 ust.2 rozporzdzenia nr1303/2013318 warunkw wstpnych (tzw. warunki ex-ante)
dodnia 31grudnia 2016r. W2014 r. wMinisterstwie Infrastruktury iRozwoju kontynuowano ikoor-
dynowano prace dotyczce przygotowania samooceny spenienia tych warunkw. Ryzyka zwizane
zwypenieniem warunkowoci wstpnej byy nabieco monitorowane. Ponadto majc nawzgl-
dzie du wag wypenienia warunkw wstpnych, doprac zostaa wczona take Kancelaria Pre-
zesa Rady Ministrw.

314 W tym na: specjaln patno obszarow do powierzchni upraw rolin strczkowych i motylkowatych
drobnonasiennych 150,0 mln z, patno do krw 191,7 mln z; patno do owiec 10,2 mln z, patno
dosurowca tytoniowego 120,2mln z.
315 Napodstawie ustale kontroli NIK wagencji Restrukturyzacji iModernizacji Rolnictwa, wedug patnoci brutto
obejmujcych wszystkie rda finansowania, tj.budet pastwa, budet rodkw europejskich, budet jednostek
samorzdu terytorialnego itp.
316 Fundusze Europejskie 2014-2020 informacje oglne Ministerstwo Infrastruktury iRozwoju.
317 Umowa przyjta decyzj Komisji Europejskiej zdnia 23maja 2014 r.
318 Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiajce
wsplne przepisy dotyczce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spoecznego,
Funduszu Spjnoci, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich oraz Europejskiego
Funduszu Morskiego iRybackiego oraz ustanawiajce przepisy oglne dotyczce Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spoecznego, Funduszu Spjnoci i Europejskiego Funduszu Morskiego
iRybackiego oraz uchylajce rozporzdzenie Rady (WE) nr1083/2006 (Dz.U.L.347 zdnia 20grudnia 2013 r., s. 320
zezm.).

214
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

Komisja Europejska zatwierdzia do lutego 2015 r. wszystkie programy operacyjne niezbdne

dorealizacji nowej Perspektywy Finansowej 2014-2020 oraz WPR, zwyjtkiem PORybactwo iMorze.
W ramach WPR (PROW 2014-2020) w2014 r. zrealizowano patnoci wkwocie 660,6mln z, wtym
finansowanie zbudetu UE wwysokoci 420,3mln z, natomiast wramach polityki spjnoci wdniu
30grudnia 2014 r. ogoszony zosta pierwszy konkurs zzatwierdzonego wnowej perspektywie finan-
sowej programu operacyjnego Polska Telefonia Cyfrowa. Program ten umoliwi sfinansowanie przed-
siwzi zwizanych ztworzeniem systemw informatycznych dotyczcych udostpnienia e-usug
publicznych zarwno dla obywateli, jak iprzedsibiorcw jego budet toponad 900mln z.

Wyniki innych kontroli NIK

Wykorzystanie rodkw europejskich byo przedmiotem przeprowadzonych przez Najwysz Izb
Kontroli nastpujcych kontroli:
y Trwao projektw wspfinansowanych zfunduszy strukturalnych naprzykadzie wybranych Regio-
nalnych Programw Operacyjnych319. Celem kontroli bya ocena realizacji zadania dotyczcego
zapewnienia zachowania trwaoci projektw przez instytucje zaangaowane wewdraanie
trzech wybranych RPO oraz beneficjentw realizujcych projekty wspfinansowane zEuropej-
skiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) wramach tych programw. Czynnoci kontro-
lne zostay przeprowadzone u12 beneficjentw, ktrzy realizowali projekty wramach regional-
nych programw operacyjnych oraz wtrzech instytucjach320, ktre zawary umowy zbeneficjen-
tami. Wocenie NIK dziaania wzakresie monitorowania ikontroli trwaoci projektw, wramach
trzech objtych kontrol RPO, byy naog skuteczne izapewniay wykrywanie nieprawidowo-
ci dotyczcych niezachowania trwaoci projektw. Kontrolowani beneficjenci, poza nielicz-
nymi przypadkami, naleycie wywizywali si zobowizkw zwizanych zzachowaniem trwa-
oci projektw zrealizowanych zdofinansowaniem pochodzcym zfunduszy strukturalnych.
y Efekty wspierania rodkami z funduszy europejskich sektora maych i rednich przedsibiorstw
wwojewdztwie mazowieckim naprzykadzie dziaania 1.5. Rozwj Przedsibiorczoci wramach
Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Mazowieckiego321. Celem kontroli bya ocena
wpywu funduszy unijnych nawzmacnianie konkurencyjnoci ipodnoszenie innowacyjnoci
mazowieckich przedsibiorcw oraz ocena spenienia przez beneficjentw warunku zwizanego
zuzyskaniem iutrzymaniem zakadanych wskanikw realizacji projektw. Ponadto oceniono
funkcjonowanie systemu zarzdzania ikontroli RPO Wojewdztwa Mazowieckiego wzakresie
monitorowania osigania przez beneficjentw efektw projektw. Kontrol przeprowadzono
w12 jednostkach naterenie wojewdztwa mazowieckiego322. NIK ocenia pozytywnie, mimo
stwierdzonych nieprawidowoci dziaania Mazowieckiej Jednostki Wdraania Programw Unij-
nych (MJWPU) ibeneficjentw oraz pozytywnie dziaania Urzdu Marszakowskiego Wojewdz-
twa Mazowieckiego wzakresie objtym kontrol. Stwierdzone wkontroli nieprawidowoci pole-

319 Informacja owynikach kontroli Trwao projektw wspfinansowanych zfunduszy strukturalnych naprzykadzie
wybranych Regionalnych Programw Operacyjnych. Nrewid. 35/2014/P/13/196/KaP, Warszawa 2014.
320 RPO wojewdztw: lubuskiego, maopolskiego ilskiego.
321 Informacja o wynikach kontroli Efekty wspierania rodkami z funduszy europejskich sektora maych i rednich
przedsibiorstw wwojewdztwie mazowieckim naprzykadzie dziaania 1.5. Rozwj Przedsibiorczoci wramach
Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Mazowieckiego. Nrewid. 31/2014/P/13/019/KaP, Warszawa
2014.
322 Tj. w Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Mazowieckiego penicym funkcj Instytucji Zarzdzajcej,
w Mazowieckiej Jednostce Wdraania Programw Unijnych penicej funkcj Instytucji Poredniczcej II
stopnia oraz u 10 beneficjentw bdcych maymi i rednimi przedsibiorcami, ktrzy realizowali projekty
wspfinansowane zerodkw unijnych wramach dziaania 1.5 RPO Wojewdztwa Mazowieckiego.

215
 gay gwnie nanie wpeni skutecznym monitorowaniu przez MJWPU osigania efektw zaka-
danych dla dziaania 1.5., wszczeglnoci wobszarze tworzenia iutrzymania wokresie trwa-
oci przez beneficjentw nowych miejsc pracy, gdzie zdaniem NIK przyjto bdn interpreta-
cj, e doosignicia przez beneficjenta celu szczegowego dotyczcego wzrostu zatrudnie-
nia wfirmie wystarczy wycznie utworzenie iutrzymanie nowych miejsc wramach projektu,
anie wzrost zatrudnienia wodniesieniu docaego przedsibiorstwa.
y Przygotowanie systemu wdraania polityki strukturalnej nalata 2014-2020323. Celem kontroli bya
ocena dziaa dotyczcych przygotowania systemu wdraania funduszy strukturalnych iFundu-
szu Spjnoci nalata 2014-2020 podejmowanych przez Ministra Infrastruktury iRozwoju oraz
zarzdy wojewdztw. Kontrol przeprowadzono wMinisterstwie Infrastruktury iRozwoju oraz
w16 urzdach marszakowskich. Wocenie NIK, Minister Infrastruktury iRozwoju (uprzednio
Minister Rozwoju Regionalnego) naleycie zaplanowa, zorganizowa, koordynowa irealizowa
proces przygotowa dowykorzystania rodkw zfunduszy strukturalnych oraz Funduszu Spj-
noci nalata 2014-2020. Podjte dziaania umoliwiy terminowe przygotowanie, atake prze-
kazanie doKomisji Europejskiej projektu umowy partnerstwa oraz projektw krajowych iregio-
nalnych programw operacyjnych.
y Zamwienia publiczne wspfinansowane zEuropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego324.
Celem kontroli bya ocena prawidowoci udzielania zamwie publicznych wprojektach wsp-
finansowanych zEuropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) wperspektywie finan-
sowej 2007-2013 wramach projektw kluczowych wspfinansowanych zRegionalnego Pro-
gramu Operacyjnego, ktrych beneficjentami byy jednostki samorzdu terytorialnego napozio-
mie gminy wpiciu wojewdztwach325. Wocenie NIK, zamawiajcy realizujcy wybrane dokon-
troli zadania okrelone wumowach odofinansowanie projektw wspfinansowanych wramach
RPO, przeprowadzili objte kontrol postpowania wsprawie udzielenia zamwie publicznych,
zgodnie zustaw Prawo zamwie publicznych. Stwierdzone nieprawidowoci, poza jednym
przypadkiem, nie miay istotnego wpywu nawynik skontrolowanych postpowa oudziele-
nie zamwie publicznych.
y Wykorzystanie rodkw publicznych nawdraanie lokalnych strategii rozwoju wramach Programu
Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013326. Gwnym celem kontroli bya ocena wykorzystania
rodkw publicznych nawdraanie osi Leader wramach PROW 2007-2013. Skontrolowano 19
jednostek327. Wocenie NIK waciwie wykorzystano rodki publiczne narealizacj dziaa osi
Leader wramach PROW 2007-2013. rodki nadziaania okrelone wProgramie wykorzystano
zgodnie zprzeznaczeniem, midzy innymi nabudow iremonty obiektw publicznych natere-
nach wiejskich, organizacj szkole iinnych przedsiwzi ocharakterze edukacyjnym, promo-
cj iorganizacj lokalnej twrczoci kulturalnej, zaspokajanie potrzeb spoecznych wzakresie

323 Informacja owynikach kontroli Przygotowanie Systemu Wdraania Polityki Strukturalnej nalata 2014-2020. Nrewid.
151/2014/P/14/003/KaP, Warszawa 2015.
324 Wyniki kontroli Zamwienia publiczne wspfinansowane zEuropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
325 Tj. w wojewdztwie: mazowieckim, kujawsko-pomorskim, warmisko-mazurskim, wielkopolskim. NIK
przeprowadzia kontrol 15 zamwie publicznych zrealizowanych wramach czterech Regionalnych Programw
Operacyjnych nalata 2007-2013.
326 Informacja o wynikach kontroli Wykorzystanie rodkw publicznych na wdraanie lokalnych strategii rozwoju
wramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013. Nrewid. 178/2014/P/14/052/KRR, Warszawa 2015.
327 Ministerstwo Rolnictwa iRozwoju Wsi, Centrala agencji Restrukturyzacji iModernizacji Rolnictwa, sze urzdw
marszakowskich, 11 Lokalnych Grup Dziaania.
 ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

turystyki, sportu irekreacji oraz zachowania dziedzictwa kulturowego. Wyniki kontroli wykazay,
e sabym punktem realizacji osi Leader byo nieprawidowe prowadzenie postpowa wspra-
wie przyznania pomocy, wszczeglnoci dotyczcych maych projektw. Stwierdzone niepra-
widowoci w odniesieniu do samorzdw wojewdztw polegay przede wszystkim na nie-
przestrzeganiu, okrelonych wprzepisach prawa, terminw rozpatrywania wnioskw oprzy-
znanie pomocy narealizacj maych projektw, aw przypadku lokalnych grup dziaania (LGD)
nadokonywaniu wyboru maych projektw dosfinansowania niezgodnie zkryteriami usta-
lonymi wlokalnych strategiach rozwoju, naruszaniu zasady bezstronnoci wwyborze projek-
tw, atake nieprawidowym informowaniu beneficjentw odokonanej ocenie wnioskw. Nie-
wystarczajce dziaania informacyjno-promocyjne wtym zakresie wrd spoecznoci lokalnej
potwierdziy rwnie dziaania podjte przez Maopolski Urzd Marszakowski, ktry dokona
oceny efektywnoci dziaa aktywizujcych spoecznoci lokalne, wskazujc, e udzia spoecz-
noci lokalnej winicjatywie Leader by niski. Majc powysze nauwadze, wzwizku zkocz-
cym si programem dla osi Leader wramach PROW 2007-2013, Najwysza Izba Kontroli wniosko-
waa doMinistra Rolnictwa iRozwoju Wsi owdroenie osi Leader wnowej perspektywie finan-
sowej zmoliwoci zapewnienia: waciwego doradztwa wiadczonego przez LGD narzecz
wnioskodawcw, terminowoci rozpatrywania wnioskw oprzyznanie pomocy, przestrzegania
przez LGD kryteriw wyboru oraz zasad bezstronnoci przy wyborze projektw dosfinansowa-
nia; badania skutecznoci prowadzonej kampanii informacyjno-promocyjnej wzakresie rozpo-
wszechniania informacji natemat osi Leader.
y Wykorzystanie rodkw publicznych nauprawy sadownicze ijagodowe wramach programw rol-
norodowiskowych328. Celem kontroli bya ocena wykorzystania rodkw publicznych nauprawy
sadownicze ijagodowe wramach programw rolnorodowiskowych PROW 2004-2006 iPROW
2007-2013. Kontrol przeprowadzono wMinisterstwie Rolnictwa iRozwoju Wsi, Centrali agen-
cji Restrukturyzacji iModernizacji Rolnictwa oraz wpiciu oddziaach regionalnych i10 biurach
powiatowych aRiMR329.
Ustalono, e wydatkowanie rodkw publicznych naekologiczne uprawy sadownicze ijago-
dowe wramach PROW 2004-2006 oraz PROW 2007-2013 wcznej kwocie 708,7mln z nie
spowodowao wzrostu produkcji isprzeday owocw ztych upraw. Wtrakcie realizacji progra-
mw wspierajcych ekologiczne uprawy sadownicze ijagodowe, po2004 r. nastpio nage
obnienie wydajnoci z15 towocw/ha w2005 r. do1 towocw/ha w2013 r. Wzrosa nato-
miast ponad 8-krotnie powierzchnia upraw, w przewaajcej czci nieowocujcych, gdy
beneficjenci otrzymywali dopaty dozakadanych plantacji bez wymogu uzyskania plonw
w5-letnim okresie zobowizania rolnorodowiskowego. Dopiero wroku 2014 wprowadzono
wymg zalenoci pomidzy otrzyman patnoci auzyskaniem plonu. WPROW 2004-2006
oraz PROW 2007-2013 nie wskazano produkcji ekologicznej jako celu programw rolnoro-
dowiskowych. Nie okrelono te warunku otrzymania patnoci oduzyskania takiej produk-
cji. Dopiero po10 latach realizacji wariantw sadowniczych ijagodowych Minister Rolnictwa
iRozwoju Wsi wprowadzi wymg takiej zalenoci. Ze wzgldu na trwajce przygotowania
dorealizacji dziaa narzecz rolnictwa ekologicznego wramach PROW 2014-2020, Najwy-
sza Izba Kontroli wnioskowaa oopracowanie modelu wsparcia ekologicznych upraw sadow-

328 Informacja owynikach kontroli Wykorzystanie rodkw publicznych nauprawy sadownicze ijagodowe wramach
programw rolnorodowiskowych. Nrewid. 169/2014/P/14/051/KRR, Warszawa 2015.
329 Na terenie wojewdztw: lubelskiego, mazowieckiego, warmisko-mazurskiego, wielkopolskiego
izachodniopomorskiego.

217
ROZLIC ZENIa POL SK I Z UNI EUROPE JSK

niczych ijagodowych kompatybilnego wzakresie wielkoci powierzchni upraw zpotrzebami

rynku. Zkolei wielko pomocy zerodkw publicznych powinna zapewni wsparcie produ-
centom wpierwszych latach zaoenia upraw, aw nastpnych wsparcie powinno wyrwny-
wa rnice kosztw midzy produkcj konwencjonaln aekologiczn. Ponadto NIK wniosko-
waa oopracowanie iwdroenie zasad udzielania pomocy finansowej oraz systemu kontroli,
ktre bd sprzyjay produkcji owocw ekologicznych, atake monitorowanie stanu produk-
cji owocw ekologicznych iwykorzystanie danych wcelu dostosowania wsparcia tej produk-
cji zgodnie zpotrzebami rynku.

218
 V I I I . P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W
W UK aDZIE Z aDaNIOW YM

Ukad zadaniowy wydatkw budetu pastwa wroku 2014, podobnie jak rok wczeniej,
by naetapie wdraania idoskonalenia i nie stanowi skutecznego narzdzia efektyw-
nego wydatkowania rodkw publicznych.
Nie osignito planowanego poziomu 37% miernikw realizacji zada priorytetowych.
Dysponenci czci budetowych monitorowali realizacj planw wukadzie zadanio-
wym gwnie poprzez analiz stopnia realizacji zada imiernikw oraz zaawansowa-
nie wydatkw.

Koncepcja budetu zadaniowego zostaa oparta naczterech zasadach zarzdzania330:

przejrzystoci, czyli wprowadzenia przejrzystej klasyfikacji budetowej o charakterze zadanio-
wo-podmiotowym;
wieloletnioci, czyli wieloletniej projekcji wydatkw dla zada; wynikiem procesu planowania
wieloletniego jest trzyletnia zadaniowa projekcja wydatkw dla wszystkich dysponentw;
skutecznoci i efektywnoci, czyli okrelenia celw i miernikw oraz porwnania efektw
zwydatkowanymi rodkami publicznymi;
konsolidacji, sprowadzajcej si do wieloletniej konsolidacji wydatkw budetu pastwa
zwydatkami (kosztami) wybranych funduszy publicznych ijednostek podsektora rzdowego.
Do ustawy ofinansach publicznych budet zadaniowy zosta wprowadzony poprzez cztery zasad-
nicze elementy331:
umieszczenie wuzasadnieniu doustawy budetowej wydatkw wukadzie zadaniowym,
zadaniowy sposb prezentacji wustawie budetowej programw wieloletnich iinwestycji,
wprowadzenie jednolitych zasad dotyczcych systemu sprawozdawczego w zakresie budetu
zadaniowego,
obowizek planowania zadaniowego przez agencje wykonawcze, fundusze celowe i pastwowe
osoby prawne.
Przepisy art.2 pkt3 ustawy ofinansach publicznych definiuj ukad zadaniowy, jako zestawie-
nie odpowiednio wydatkw budetu pastwa lub kosztw jednostki sektora finansw publicznych
sporzdzone wedug funkcji pastwa, oznaczajcych poszczeglne obszary dziaa pastwa oraz:
zada budetowych grupujcych wydatki wedug celw,
podzada budetowych grupujcych dziaania umoliwiajce realizacj celw zadania,
w ramach ktrego podzadania te zostay wyodrbnione wraz z opisem celw tych zada
ipodzada, atake zbazowymi idocelowymi miernikami stopnia realizacji celw dziaalnoci
pastwa.332
Ponadto przepisy art.142 pkt11 ustawy ofinansach publicznych naoyy obowizek prezento-
wania wuzasadnieniu doprojektu ustawy budetowej skonsolidowanego planu wydatkw narok
budetowy idwa kolejne lata pastwowych jednostek budetowych, pastwowych funduszy celo-

330 Nowe zarzdzanie publiczne skuteczno efektywno. Budet zadaniowy wPolsce, T. Lubiska (red.), Warszawa
2009, s. 48.
331 Uzasadnienie do projektu ustawy o finansach publicznych; http://finansepubliczne.pl/materialy/MF_projekt
_ustawy_o_finansach_publicznych_u.pdf
332 Wdroenie ikonstrukcja budetu zadaniowego wPolsce, M. Kaczurak-Kozak, Sulechw 2013.

219
P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W W U K a DZ I E Z a D a N I O W Y M

wych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budetowej oraz pastwowych osb prawnych,
wukadzie zada budetowych wraz zcelami imiernikami stopnia realizacji celw.
Wprowadzajc terozwizania naley przyj, e ukad zadaniowy tometoda zarzdzania rodkami
publicznymi.
Opracowujc plan wydatkw wukadzie zadaniowym narok 2014 Ministerstwo Finansw333 skon-
centrowao si nautrzymaniu iwzmocnieniu podejcia doksztatowania systemu budetowania
zorientowanego naskuteczno iefektywno wydatkowania rodkw publicznych oraz zwiksze-
nia stopnia odpowiedzialnoci nie tylko wodniesieniu doosigania oglnych wynikw celw
iwartoci miernikw przypisanych dla zada, ale take odpowiedzialnoci ocharakterze operacyj-
nym. Wskazujc przy tym naszczegow realizacj procesw wykonywania imonitorowania zaoo-
nych poziomw efektywnociowych, zadeklarowanych iopisanych szczegowo wkartach miernika.
W ocenie Ministerstwa Finansw podejcie zorientowane nazwikszanie odpowiedzialnoci zareali-
zacj procesu wykonywania zada naszczeblu operacyjnym byo moliwe dziki wejciu wycie
oddnia 1stycznia 2013 r. przepisw art.174 pkt2 i175 ust.1 pkt4 ustawy ofinansach publicznych.
Przepisy tewprowadziy nowy, zadaniowy wymiar kontroli inadzoru gospodarki budetowej nowe
kryterium tych czynnoci dotyczce oceny stopnia realizacji celw iwartoci miernikw przez jed-
nostki poddane takiemu nadzorowi ikontroli.
Zmiany metodologiczne wobszarze planowania wukadzie zadaniowym narok 2014, wprowadzone
rozporzdzeniem Ministra Finansw zdnia 13czerwca 2013 r. wsprawie szczegowego trybu, spo-
sobu iterminw opracowania materiaw doprojektu ustawy budetowej narok 2014334, dotyczyy
wszczeglnoci:
zwikszenia stopnia powizania zadaniowej klasyfikacji wydatkw z tradycyjn klasyfikacj
budetow, zarwno wzakresie struktury katalogu funkcji, zada, podzada idziaa bude-
towych (przez uwzgldnienie dziaw irozdziaw klasyfikacji budetowej jako jednego zkry-
teriw tworzenia zada budetowych), jak i sposobu zbierania oraz szczegowoci danych
planistycznych (przez uszczegowienie formularza BZ-Z, wktrym prezentowane byy plano-
wane wydatki rwnie wpodziale narozdziay klasyfikacji budetowej, zzachowaniem wyjt-
kw zewzgldu naspecyficzny charakter dziaalnoci lub bezpieczestwo pastwa dla dyspo-
nentw niektrych czci budetowych, np.czci Obrona narodowa);
bezporedniego powizania odpowiedzialnoci w zakresie definiowania miernikw z odpo-
wiedzialnoci zagospodarowanie rodkami publicznymi, ktra ciy nadysponentach czci
budetowych, wzmacniajc jednoczenie przewidzian w6 noty budetowej procedur opi-
niowania przez Ministra Finansw kompletnoci izgodnoci propozycji miernikw dla zada
budetowych zestandardami oraz wytycznymi metodologicznymi; proces ten odby si poraz
pierwszy woparciu oszczegowe dane gromadzone przy wykorzystaniu nowego formularza
planistycznego (tzw. karty miernika), umoliwiajcego uporzdkowanie przetwarzania informa-
cji omiernikach, wtym rwnie napotrzeby wewntrzne dysponentw.
Ponadto, dotreci odpowiednich zacznikw dorozporzdzenia wprowadzono opracowany przez
Ministerstwo Finansw wewsppracy zdysponentami czci Budety wojewodw jednolity katalog

333 Planowanie wukadzie zadaniowym narok 2014. Omwienie. aneks tabelaryczny. Rada Ministrw, Warszawa,
wrzesie 2013 r.
334 Dz. U. z 2013 r., poz. 702 zacznik nr 68 ust. 77 (zasady definiowania celw) i ust. 78 (zasady definiowania
miernikw).

220
 P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W W U K a DZ I E Z a D a N I O W Y M

miernikw dla zada budetowych realizowanych przez tych dysponentw, zwikszajc tym samym
moliwoci prowadzenia analiz porwnawczych wtym zakresie.
W roku 2014 budet zadaniowy by dalej naetapie wdraania idoskonalenia. Zdaniem NIK samo
wprowadzenie czci zadaniowej dobudetu pastwa stanowi tylko czysto techniczn reform,
ktra dotej pory nie przyniosa oczekiwanej modernizacji zarzdzania publicznego. Dotychczasowe
dziaania majce nacelu wprowadzenie nowego sposobu prezentacji wydatkw budetowych wska-
zay instytucjom publicznym realny wymiar ich moliwoci wosiganiu efektw realizowanych przez
nich zada. Stworzyy take moliwo opisywania iustalania standardw poziomu wykonywanych
zada publicznych przez pryzmat rnych aspektw swojej dziaalnoci.
Budet zadaniowy traktowany jest jako plan sfinansowania dokadnie okrelonego zestawu zada
publicznych. Kademu zzada finansowanych rodkami ujtymi wbudecie przypisana jest nie tylko
kwota rodkw, ktre mog by wydatkowane narealizacj danego zadania, ale iwskaniki wykona-
nia zada, ktrych osignicie jest celem wdanym roku budetowym. Istot budetu zadaniowego
jest wic zarzdzanie rodkami publicznymi przez cele. Cele tes skonkretyzowane, aich realizacja
nastpuje wedug okrelonej hierarchii. Budet zadaniowy powinien wic pozwoli naustalenie,
ktre zadania dla danego celu snajwaniejsze izmierzy, jak zostay one wykonane.
Wyniki kontroli335 wzakresie adekwatnoci iefektywnoci systemu kontroli zarzdczej wwybranych
jednostkach administracji rzdowej336 wskazuj, e podstawowym problemem wskutecznym wdra-
aniu systemu kontroli zarzdczej dozarzdzania publicznego jest brak waciwej definicji, zarwno
dla zada budetowych jak idla zwizanych znimi dziaa, celw oraz miernikw monitorujcych
stopie ich osigania, jak rwnie brak jednolitej ispjnej metodyki przeprowadzania analizy ryzyk.
Zdaniem NIK, konieczne bdzie kontynuowanie przez kontrolowane jednostki dziaa zmierzajcych
dopodniesienia skutecznoci ustanowionych mechanizmw kontroli midzy innymi poprzez wa-
ciwe okrelanie isystematyczne monitorowanie miernikw realizacji zada icelw oraz doskona-
lenie procesu identyfikacji izarzdzania ryzykiem.
Wystpujcy brak spjnoci pomidzy dziaaniami wramach systemu kontroli zarzdczej, aobo-
wizkami wynikajcymi zustalania ukadu zadaniowego budetu pastwa oraz obowizkami mini-
strw kierujcych dziaami administracji rzdowej wzakresie planw dziaalnoci, moe wsposb
znaczcy wpywa nabrak skutecznoci ustanowionych przez kierownika dziaa majcych jeden
cel: wspiera ministra wzarzdzaniu realizacj zada iosiganiem zaplanowanych celw zarwno
napoziomie ministerstwa, jak idziaw administracji rzdowej, dla ktrych jest waciwy.
W ocenie NIK monitorowanie tojeden zwarunkw niezbdnych dozapewnienia adekwatnej, sku-
tecznej iefektywnej kontroli zarzdczej. Sporzdzane raz nap roku (a wpenej szczegowoci raz
narok) sprawozdania budetowe wukadzie zadaniowym, czy sprawozdania zplanw dziaalno-
ci nie mog stanowi podstawowych narzdzi wykorzystywanych doskutecznego monitorowania
realizacji zaplanowanych celw.
Ministerstwo Finansw wramach sprawowanego nadzoru nad wdroeniem ukadu zadaniowego
budetu pastwa przeprowadzio w2014 r. analiz dokumentw sprawozdawczych wzakresie rocz-
nej sprawozdawczoci zwykonania budetu pastwa oraz budetu rodkw europejskich w2013r.

335 Informacja owynikach kontroli adekwatno iefektywno systemu kontroli zarzdczej wwybranych jednostkach
administracji rzdowej, NIK , Warszawa, marzec 2015 r. Nrewid. 26/2015/P/14/011/KBF.
336 Kancelaria Prezesa Rady Ministrw, Ministerstwo Finansw, Ministerstwo Kultury iDziedzictwa Narodowego,
Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Sprawiedliwoci, Ministerstwo Rolnictwa
iRozwoju Wsi, Gwny Urzd Statystyczny.

221
P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W W U K a DZ I E Z a D a N I O W Y M

Natej podstawie sformuowano wnioski irekomendacje midzy innymi wzakresie koniecznoci

zapewnienia spjnoci danych finansowych iefektywnociowych. Interweniowao wprzypadku nie-
wywizywania si zobowizku przekazania kompletnych danych sprawozdawczych iwnioskowao
owyjanienia. Ministerstwo Finansw sporzdzio take Analiz porwnawcz wydatkw budetu
pastwa oraz budetu rodkw europejskich wukadzie zadaniowym wlatach 2011-2017. Napodsta-
wie zgosze dysponentw, udzielio pomocy polegajcej nawykonaniu szeciu ekspertyz dotycz-
cych analizy oraz oceny realizacji zada wobszarze wybranych czci budetowych (kontroli inad-
zoru skutecznoci iefektywnoci, oktrej mowa wart.175 ust.1 pkt4 ustawy o finansach publicz-
nych), midzy innymi narzecz dysponentw czci Budety wojewodw.
W 2014 r. Ministerstwo Finansw zorganizowao szkolenia zzastosowania nowoczesnych metod
iinstrumentw budetowania oraz ewaluacji dla blisko 2.160 pracownikw administracji rzdowej
isamorzdowej. Szkolenia dotyczyy midzy innymi zasad zadaniowego planowania wydatkw oraz
metodologii wykonywania bada ewaluacyjnych napotrzeby sprawowania nadzoru ikontroli nad
ocen skutecznoci iefektywnoci realizowanych zada.
Rada Ministrw corocznie przedstawia337 Sejmowi iNajwyszej Izbie Kontroli informacj owyko-
naniu wydatkw wukadzie zadaniowym. Zakres tej informacji okrelony zosta wart.182 ust. 6
ustawy ofinansach publicznych. Obejmuje ona omwienie izestawienie planowanych iponiesio-
nych wydatkw wukadzie zadaniowym, wtym stopie realizacji celw oraz omwienie realizacji
Wieloletniego Planu Finansowego Pastwa wzakresie celw imiernikw ich realizacji, wukadzie
obejmujcym gwne funkcje pastwa.
Prezentujc ukad zadaniowy budetu pastwa narok 2014 dokonano podziau wydatkw budetu
pastwa na22 funkcje pastwa oraz 111 zada. Wkadej zfunkcji zawarte zostay wydatki kilku
lub wicej dysponentw czci budetowych. Ponadto ju naetapie planowania budetu pastwa
wskazanych zostao 28 zada w18 funkcjach pastwa jako zadania priorytetowe. Zadania priory-
tetowe realizowane byy przez dysponentw 42 czci budetu pastwa. Naich realizacj zaplano-
wano wydatki wwysokoci 279.317mln z, stanowice 69,2% wydatkw budetu pastwa ibudetu
rodkw europejskich. Zdanych ujtych wInformacji owykonaniu wydatkw wukadzie zadanio-
wym338 wynika, e w2014 r. narealizacj zada priorytetowych wydano 253.834mln z, tj.90,9%
wielkoci planowanej oraz 66,6% oglnej kwoty wydatkw budetu pastwa ibudetu rodkw
europejskich. Dorealizacji 28 zada priorytetowych okrelono 108 miernikw, zktrych 40 (37,0%)
nie zostao zrealizowanych napoziomie planowanym. Itak:
w czci Szkolnictwo wysze w zadaniu 3.2 Szkolnictwo wysze nie osignito planowanego
udziau osb zwyszym wyksztaceniem wspoeczestwie polskim wgrupie osb powyej
25lat, zuwagi nazmniejszone zainteresowanie studiami oraz przeszacowanie przez Gwny
Urzd Statystyczny oceny liczby osb zwyszym wyksztaceniem wlatach poprzednich, napod-
stawie ktrej sporzdzana bya prognoza na2014 r., zakadano miernik napoziomie 22,34%
awykonano 20,34%;
w czci Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe dla zadania 4.1 Realizacja naleno-
ci budetu pastwa nie osignito zakadanego poziomu realizacji wpyww ztytuu nale-
noci stanowicych dochd budetu pastwa dowysokoci kwoty nalenoci budetowych;
zakadano, e 92,5% nalenoci wpynie do budetu pastwa; w rzeczywistoci poziom by
o0,9punktu procentowego niszy odplanowanego; gwn przyczyn niezrealizowania mier-

337 Obowizek wynikajcy zart.182 ust.2 pkt5 ustawy o finansach publicznych.

338 Informacja owykonaniu wydatkw wukadzie zadaniowym w2014 r. Rada Ministrw, Warszawa, maj 2015.

222
 P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W W U K a DZ I E Z a D a N I O W Y M

nika by wzrost zalegociu budetu pastwa; w2013 r. rwnie nie osignito poziomu tego
miernika planowano napoziomie 94,7%, awykonano napoziomie 93,4%;
w czciSkarb Pastwa miernik realizacji zadania 5.1 Gospodarowanie mieniem Skarbu Pastwa,
okrelony jako warto planowanych przychodw zprywatyzacji napoziomie 3,7mldz zosta
zrealizowany wkwocie 1,0 mld z, tj.w27,1%; niska realizacja miernika wynikaa midzy innymi
zfaktu, e Minister Skarbu Pastwa planujc przychody zprywatyzacji zaporednictwem Giedy
Papierw WartociowychSa nie uwzgldni zidentyfikowanych ryzyk zewntrznych iwewntrz-
nych, ktre mogy wpyn narealizacj przychodw;
w czciTransport nie zosta wykonany przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych iautostrad
plan dotyczcy zadania 19.1 Wspieranie transportu drogowego wzakresie oddania doruchu
gwnie obwodnic oraz wzmocnionych iprzebudowanych drg; zaplanowano oddanie doruchu
61,5km drg, afaktycznie przekazano 40,5km , miernik wykonano napoziomie 65,8%; taka
realizacja wynikaa midzy innymi zniedotrzymania terminu oddania doruchu dwch odcin-
kw drg, tj.obwodnicy Bargowa Kocielnego nadrodze nr61 odugoci 11,8km oraz obwod-
nicy Hrubieszowa nadrodze nr74 odugoci 9,3km ;
w czci Praca miernik zaplanowany dla zadania 14.1 Wspieranie zatrudnienia i przeciwdzia-
anie bezrobociu, tj. liczba osb objtych aktywnymi programami rynku pracy na poziomie
513,3tys. osb zosta przez Fundusz Pracy wykonany napoziomie 504,9tys. osb; niewykona-
nie wartoci miernika wynikao gwnie znowelizacji ustawy opromocji zatrudnienia iinstytu-
cjach rynku pracy339, ktra poszerzya katalog aktywnych programw rynku pracy;
w czciZakad Ubezpiecze Spoecznych wramach zadania 20.1.W Dostp dowiadcze opieki
zdrowotnej jako miernik podzadania przyjto przecitn miesiczn liczb osb uprawnionych,
zaktre skadki naubezpieczenie zdrowotne finansowane sz budetu pastwa, awarto mier-
nika ustalono na281,3tys. osb; sfinansowano dla okoo 179,6tys. osb. tj.ookoo 101,7tys.
mniej, ni prognozowano; wykonanie miernika naniszym poziomie byo nastpstwem niszej
ni zakadano liczby osb uprawnionych dofinansowania skadek naubezpieczenie zdrowotne,
tj.osb korzystajcych zurlopw wychowawczych oraz osb sprawujcych osobist opiek nad
dzieckiem340.
W toku kontroli wykonania budetu pastwa w2014 r. Najwysza Izba Kontroli zbadaa dziaania
realizowane przez dysponentw czci budetowych341, pod wzgldem prawidowoci okrelenia
celw imiernikw ich realizacji, rzetelnoci monitoringu miernikw oraz prawidowoci dokonywa-
nia zmian wplanie finansowym.
Wyniki kontroli wskazuj, e uwikszoci dysponentw cele imierniki realizacji celw badanych
dziaa zostay okrelone prawidowo izgodnie zwymaganiami noty budetowej. Dysponenci czci
budetowych naog waciwie sprawowali nadzr oraz kontrol efektywnoci iskutecznoci reali-
zacji planw wukadzie zadaniowym napodstawie miernikw stopnia realizacji celw. Monitoring
realizacji zada odbywa si zrn czstotliwoci; nabieco, miesicznie, kwartalnie, procznie
irocznie. Najczciej monitorowano realizacj planw finansowych wukadzie zadaniowym wokre-
sach kwartalnych.

339 Ustawa zdnia 14marca 2014 r. ozmianie ustawy opromocji zatrudnienia iinstytucjach rynku pracy oraz niektrych
innych ustaw (Dz.U. z2014 r., poz.598).
340 Wymienionych wart.6a i6b ustawy zdnia 13padziernika 1998 r. osystemie ubezpiecze spoecznych ( Dz.U.
z1998 r. Nr137, poz.887 zezm.).
341 Narealizacj ktrych zaplanowano najwysze kwoty wydatkw.

223
P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W W U K a DZ I E Z a D a N I O W Y M

Stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy:

przyjcia miernikw dziaa, ktre nie odzwierciedlay stopnia efektywnoci realizacji celu;
np. dla dziaania 5.1.3.5. Zagospodarowanie mienia Skarbu Pastwa pozostaego polikwidacji
przedsibiorstw pastwowych iz innych tytuw; ustalony przez Ministra Skarbu Pastwa miernik
wykonania celu nie odnosi si dopoziomu realizacji celu, ajedynie wskazywa dynamik wyko-
nania planu wydatkw; dla dziaania 5.1.2.2. Udzielanie pomocy wcelu ratowania lub restruktu-
ryzacji przedsibiorcw, ustalony przez dysponenta Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw
miernik nie odzwierciedla poprawy kondycji finansowej podmiotw wnioskujcych oudziele-
nie pomocy, wtym spek nadzorowanych przez Ministra Skarbu Pastwa;
przyjcia, w odniesieniu do trzech dziaa w czciGospodarka miernikw, ktrych wartoci nie
mona byo nabieco monitorowa, gdy Ministerstwo Gospodarki nie miao wpywu naich
realizacj; dotyczyo todziaania 6.2.1.2. Dziaalno wzakresie rynku paliwowo-energetycznego,
dla ktrego przyjto miernik udziau wrynku dominujcego przedsibiorstwa (zarwno warto
bazow, jak iwykonanie) napodstawie bada statystycznych wykonywanych corocznie nazle-
cenie Ministra Gospodarki; dziaania 6.2.2.1. Wspieranie rozwoju infrastruktury energetycznej przy-
jaznej rodowisku jako wskanik efektywnoci energetycznej ODEX obliczany przez GUS; warto
wskanika, zuwagi nastosowan metodologi, poznawana jest dopiero poupywie dwch lat;
dziaania 6.1.1.1. Wspieranie wsppracy wsystemie innowacji, dla ktrego przyjto warto mier-
nika jako liczba inicjatyw klastrowych iklastrw prowadzcych dziaania wskali midzynarodo-
wej pozyskiwana bya zbenchmarkingu klastrw przeprowadzonego przez PaRP;
nieokrelenia miernikw wykonania zada, podzada i dziaa dla poszczeglnych jednostek
wczci Sprawy zagraniczne iczonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej wUnii Europejskiej, counie-
moliwiao dokonanie rzetelnej oceny efektywnoci iskutecznoci realizacji planw napozio-
mie Ministerstwa Spraw Zagranicznych jako dysponenta III stopnia ijednostek podlegych; brak
miernikw realizacji celw napoziomie poszczeglnych placwek zagranicznych wyklucza mo-
liwo pomiaru osiganych przez nie efektw;
niedokonywania na poziomie dysponenta czci Budet, finanse publiczne i instytucje finan-
sowe oceny stopnia realizacji celw okrelonych dla poszczeglnych zada, podzada idziaa
wkorelacji doponiesionych nanie wydatkw; brak byo kompleksowej analizy stopnia zrealizo-
wanych zada wkorelacji zponiesionymi naten cel wydatkami; analiza prowadzona napozio-
mie komrki odpowiedzialnej zawykonanie zadania powoduje, e brakuje niezalenej oceny
niezbdnej dosprawowania skutecznego nadzoru, copowodowao, e ukad zadaniowy nie sta-
nowi dla Ministra Finansw skutecznego narzdzia efektywnego zarzdzania wydatkowaniem
rodkw publicznych dla osignicia zaplanowanych rezultatw;
stosowania do zwymiarowania efektw realizacji niektrych zada i dziaa miernikw, ktre
nie pozwalay narzeteln ocen efektywnoci iskutecznoci wydatkowania rodkw bude-
towych przeznaczonych naich realizacj; naprzykad: Wojewoda Wielkopolski przyj mier-
nik realizacji dziaania 13.4.1.1. wiadczenia rodzinne iwiadczenia zfunduszu alimentacyjnego
jako liczba wypaconych wiadcze rodzinnych wdanym roku, wstosunku doliczby wiadcze
wypaconych wroku poprzednim, podczas gdy nakady nato dziaanie przeznaczone byy take
nawypat wiadcze zfunduszu alimentacyjnego oraz zasikw dla opiekunw; aWojewoda
Kujawsko-Pomorski dla tego samego dziaania przyj miernik liczb rodzin, ktry nie obejmo-
wa liczby rodzin, ktrym wramach tego dziaania wypacano zasiki dla opiekunw; Wojewdzki
Inspektorat Ochrony rodowiska wPoznaniu przyj miernik sucy zwymiarowaniu efektw
realizacji zadania 12.6.W Kontrola, monitoring rodowiska iprzeciwdziaanie zagroeniom rodo-
wiska jako stosunek liczby skontrolowanych podmiotw przestrzegajcych przepisy iwarunki

224
 P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W W U K a DZ I E Z a D a N I O W Y M

korzystania zerodowiska dooglnej liczby kontrolowanych podmiotw, nie obejmowa dzia-

a monitorujcych, realizowanych ifinansowanych wramach tego zadania;
zakwalifikowania zada dotyczcych monitoringu lasu do rnych dziaa; np. Minister rodowi-
ska dodziaania 12.1.2.2. Ochrona ekosystemw lenych igospodarowanie ich zasobami, awGw-
nym Inspektoracie Ochrony rodowiska dodziaania 12.6.1.1. Pastwowy Monitoring rodowiska.
Naley podkreli, e niewaciwa konstrukcja miernikw wykonania zada, podzada idziaa nie
zapewnia dysponentom rodkw budetowych rzetelnej informacji, tym samym uniemoliwia spra-
wowanie nadzoru ikontroli realizacji planw wukadzie zadaniowym.
Na podobne problemy NIK zwrcia uwag wkontroli adekwatnoci iefektywnoci systemu kon-
troli zarzdczej, podajc, ezasady definiowania miernikw okrelone wrozporzdzeniach Ministra
Finansw wsprawie szczegowego sposobu, trybu iterminw opracowania materiaw dopro-
jektu ustaw budetowych wskazyway, e mierniki powinny umoliwia rzetelne iobiektywne okre-
lenie stopnia realizacji wyznaczonych celw. Zasady tenie wewszystkich kontrolowanych przy-
padkach zostay wsposb waciwy zastosowane, wzwizku ztym przyjte mierniki nie wpeni su-
yy ocenie stopnia realizacji celu przedmiotowego dziaania, aocena sformuowana napodstawie
tak okrelonego miernika nie bya adekwatna dorzeczywistego osignicia celu kontrolowanego
dziaania lub naetapie okrelania celu imiernika nie zostay uwzgldnione elementy majce wpyw
naksztatowanie si jego wartoci.
Stwierdzono take, e dysponenci czci budetu pastwa prowadzili monitoring miernikw napod-
stawie danych wynikajcych przede wszystkim zinformacji isprawozda przekazywanych przez
podlegych dysponentw oraz komrki organizacyjne waciwe dla realizacji zada objtych mier-
nikami. Wwikszoci przypadkw, wtrakcie roku, byy dokonywane aktualizacje wartoci mierni-
kw realizacji dziaa wzwizku zezmianami planu finansowego, zgodnie zpkt79 ppkt4 zacznika
nr68 rozporzdzenia Ministra Finansw wsprawie szczegowego sposobu, trybu iterminw opra-
cowania materiaw doprojektu ustawy budetowej narok 2014. Wkontroli wykonania budetu
pastwa w2014 r. stwierdzono nieliczne przypadki niedokonywania zmian wzaoonych doosi-
gnicia poziomach miernikw wzwizku zezmianami wplanie finansowym. Dotyczyy one wszcze-
glnoci czci: Gospodarka342, Administracja publiczna343, Informatyzacja344 oraz budetu Wojewody
Kujawsko-Pomorskiego345.
W czci Sprawy zagraniczne iczonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej wUnii Europejskiej Ministerstwo
Spraw Zagranicznych nie zapewnio powizania w szeciu dziaaniach346 wartoci wykonanych
miernikw zwysokoci wydatkw. Wprzypadku tych dziaa pomimo istotnych zmian wpozio-
mie wydatkw docelowe wartoci miernikw nie zostay zmienione.

342 Dziaania: 6.1.1.1. Wspieranie wsppracy wsystemie innowacji i6.2.1.2. Dziaalno wzakresie rynku paliwowo-
energetycznego.
343 Dziaania: 2.5.3.1. Nadzr nad systemem powiadamiania ratunkowego 112 oraz 16.1.2.3. Szkolenie idoradztwo dla
jednostek samorzdu terytorialnego.
344 Dziaania 16.1.2.7. Ksztatowanie dugofalowych polityk oraz nowoczesnych standardw wzakresie rozwoju kapitau
ludzkiego wadministracji oraz 17.2.7.1. Penienie funkcji instytucji poredniczcej.
345 Dziaania 13.4.1.1. wiadczenia rodzinne iwiadczenia zfunduszu alimentacyjnego oraz 13.1.1.1.Wsparcie finansowe
jst wrealizacji zada pomocy spoecznej.
346 Dziaania: 15.2.1.1. Udzia we Wsplnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczestwa UE, 15.1.2.1. Udzia w dziaalnoci
organizacji systemu NZ, 16.4.1.2. Kultura, opieka nad miejscami pamici narodowej oraz pozostaa dziaalno, 15.6.1.1.
Ksztatowanie kierunkw rozwoju polskiej polityki zagranicznej, 15.3.1.1. Zapewnienie prawidowego stosowania
przepisw prawa iwytycznych wsprawach paszportowych, 15.1.1.1. Dwustronny iwielostronny dialog polityczny.

225
P L a N F I N a N S O W Y W Y D aT K W W U K a DZ I E Z a D a N I O W Y M

Zdaniem NIK, powizanie wydatkw zuzyskanymi efektami rzeczowymi oraz moliwo zarzdza-
nia zmianami wtym zakresie stanowi podstawowy zarzdczy cel wdraania ukadu zadaniowego
budetu pastwa.
Zgodnie ztreci zacznika nr68 (pkt78 ppkt4) dorozporzdzenia Ministra Finansw wsprawie
szczegowego sposobu, trybu iterminw opracowania materiaw doprojektu ustawy budeto-
wej narok 2014 dla kadego podzadania idziaania dysponent czci budetowej powinien okre-
li jeden miernik stopnia realizacji celu. Efektem powyszego byo midzy innymi okrelenie jed-
nego miernika dla dziaania 13.4.1.1. wiadczenia rodzinne iwiadczenia zfunduszu alimentacyjnego.
Miernikiem tym bya liczba wypaconych wiadcze. Biorc pod uwag, e dziaanie toobejmowao
wypat rnego rodzaju wiadcze oodmiennym charakterze (np.zasiki rodzinne, zasiki iwiad-
czenia pielgnacyjne, zapomogi ztytuu urodzenia si dziecka, wiadczenie zfunduszu alimentacyj-
nego) oraz namocy ustawy zdnia 4kwietnia 2014 r. oustaleniu iwypacie zasikw dla opiekunw347
w2014 r. powsta obowizek wypaty zasikw dla opiekunw348 - jeden miernik dla tak szerokiego
zakresu zada moe wniewystarczajcym stopniu odzwierciedla stan realizacji tego dziaania.
Zdaniem NIK taki sposb prezentacji danych znacznie ogranicza moliwo wykorzystania wartoci
osiganych miernikw dooceny efektywnoci iskutecznoci realizacji zada ujtych wplanie finan-
sowym wukadzie zadaniowym.
Z punktu widzenia skutecznoci iefektywnoci zarzdzania realizacj dziaa napoziomie operacyj-
nym, ich monitorowanie (zarwno wzakresie osigania wartoci rzeczowej miernikw, jak iwydatko-
wanych kwot) powinno odbywa si nabieco. W przypadku czci dysponentw rodkw bude-
towych monitoring wykonania planu finansowego wukadzie zadaniowym odbywa si wokresach
procznych irocznych woparciu osprawozdania Rb-BZ1.

347 Dz.U. z2014 r. poz.567.

348 Wykonanie wyroku Trybunau Konstytucyjnego z5grudnia 2013 r.

226
 IX . S e k to r fI nan Sw pu b lI c z n ych

Wedug danych ujtych w sprawozdaniu Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa

za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r. dochody sektora finansw publicznych
wyniosy 677,2 mld z, co odpowiadao 39,2% PKB. Zanalizy przeprowadzonej przez
Najwysz Izb Kontroli wynika, e dochody sektora finansw publicznych wyniosy
668,9 mld z, czyli 38,7% PKB.
Wydatki sektora finansw publicznych wyniosy 716,9 mld z, czyli 41,5% PKB. Oznacza
to, e w 2014 r. zrealizowano najnisze od 2007 r. wydatki publiczne w realacji do PKB.
Byo to moliwe dziki ograniczeniu wzrostu wydatkw biecych, w duym stopniu
zwizanemu ze znacznie niszymi ni przed rokiem wydatkami na obsug zaduenia.
Dosy znaczco, o 15,8%, wzrosy za to wydatki majtkowe.
Deficyt sektora finansw publicznych wynis 39,7 mld z (2,3% PKB). Zdaniem NIK
zosta on zaniony o8,3 mld z (0,5% PKB) wwyniku niewaciwej konsolidacji prze-
pyww wewntrz sektora.
W budecie pastwa nazadania wasne jednostek budetowych wydatkuje si zaledwie
55,1% zebranych dochodw publicznych, apozostae rodki stransferowane gwnie
dopodsektorw samorzdowego iubezpiecze spoecznych. wiadczy too wysokiej
centralizacji finansw publicznych.

Sektor finansw publicznych wduym uproszczeniu mona utosamia zpastwem, ktre tworz
organy wadzy publicznej wraz zpodlegymi im instytucjami, wykonujcymi zadania publiczne onie-
rynkowym charakterze, czyli takie, ktrych zrnych powodw nie mog lub nie powinny wyko-
nywa przedsibiorstwa. Wpraktyce, jak toczsto bywa, niektrych jednostek nie mona wprosty
sposb przyporzdkowa dojednej lub drugiej grupy, gdy posiadaj zarwno cechy instytucji sek-
tora finansw publicznych, jak icechy przedsibiorstwa. Jako przykad mona wskaza Pastwowe
Gospodarstwo Lene Lasy Pastwowe, wobec ktrego nie ma powszechnej zgody, ktre cechy
przewaaj. Wtym, jak iw innych wtpliwych przypadkach, oprzynalenoci dosektora finansw
publicznych rozstrzygn ustawodawca, wskazujc wprzepisach, ktre jednostki lub grupy jedno-
stek mieszcz si wzbiorze jednostek sektora finansw publicznych.
Najistotniejszym podziaem wewntrz sektora jest podzia najednostki centralne, ktre mona cz-
nie nazwa sektorem rzdowym, oraz jednostki sektora samorzdowego. Odczasu wstpienia Polski
doUnii Europejskiej rwnie czsto stosowany jest podzia sektora finansw publicznych natrzy pod-
sektory: rzdowy, samorzdowy iubezpiecze spoecznych, mimo e wprzypadku Polski ten podzia
jest sztuczny, gdy sektor ubezpiecze spoecznych podlega wcaoci organom rzdowym, aosoby
ubezpieczone nie dokonuj bezporedniego wyboru wadz winstytucjach ubezpieczeniowych. Aby
jednak zachowa spjno zterminologi unijn oraz przede wszystkim aby ujednolici zakres
analizy zzakresem sprawozdania zwykonania budetu pastwa, wdalszej czci analizy stosowany
jest wyej wymieniony podzia natrzy podsektory.
Warto przy tym pamita, e zgodnie zmetodologi przyjt przez Uni Europejsk dopodsekto-
rw rzdowego, samorzdowego iubezpiecze spoecznych, skadajcych si nasektor instytu-
cji rzdowych isamorzdowych, zalicza si nieco inne jednostki ni te, ktre ustawodawca zaliczy
dosektora finansw publicznych. Inaczej liczy si take dochody iwydatki tych dwch sektorw, dla-

227
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

tego nie mona utosamia sektora finansw publicznych zsektorem instytucji rzdowych isamo-
rzdowych, mimo e zostay one zdefiniowane wtym samym celu przedstawienia sytuacji finan-
sowej pastwa. Wdalszej czci analizy omwione zostan rnice wocenie tej sytuacji, wynikajce
zdwch podej metodologicznych: unijnego ikrajowego.
S trzy wane powody, dla ktrych nie mona zrezygnowa zanalizy caego sektora, eby wyda
opini o wykonaniu budetu pastwa. Po pierwsze budet pastwa i budet rodkw europej-
skich toinstytucje zasilajce finansowo inne jednostki sektora finansw publicznych, wtym jed-
nostki samorzdowe. Wcigu ostatnich dwudziestu lat stopniowo przekazywano zadania publiczne
jednostkom, ktre nie byy bezporednio finansowane zbudetu pastwa, przyznajc im rwnie
rda dochodw wasnych. Poniewa dochody tenie wystarczay docakowitego sfinansowania
zada przekazanych tym jednostkom, budet pastwa stawa si narzdziem redystrybucji rod-
kw wewntrz sektora finansw publicznych. bez przeanalizowania wielkoci tych zasile oraz ich
wpywu nafinanse zasilanych jednostek ina stopie realizacji ich zada trudno jest waciwie oceni
wykonanie budetu pastwa.
Po drugie rada Ministrw oraz ministrowie odpowiedzialni zaposzczeglne dziay administracji
rzdowej realizuj rnego rodzaju polityki nie tylko zapomoc jednostek im podlegych, ale rw-
nie poprzez oddziaywanie nainne jednostki sektora. Jednostki budetowe, finansowane bezpo-
rednio zbudetu pastwa, realizuj przede wszystkim zadania zwizane ztworzeniem inadzoro-
waniem okrelonych polityk, anie zdostarczaniem usug publicznych ludnoci lub przedsibior-
stwom. coprawda wpyw organw rzdowych najednostki samorzdu terytorialnego jest ogra-
niczony zewzgldu nabrak podlegoci, lecz nawet wich przypadku moliwe jest oddziaywanie
zapomoc narzdzi prawnych (np.ustawy zainicjowane przez rad Ministrw, rozporzdzenia)
ifinansowych (programy rzdowe, dofinansowanie projektw unijnych, dotacje dozada powie-
rzonych). trudno uzna, e Minister zdrowia nie jest odpowiedzialny zastan publicznej suby zdro-
wia, aMinister Edukacji Narodowej zajako owiaty wPolsce, mimo e wwikszoci zadania
zzakresu ochrony zdrowia iowiaty nie sfinansowane zbudetu pastwa.
Po trzecie zestawienie dochodw iwydatkw sektora finansw publicznych jest obligatoryjn cz-
ci sprawozdania z wykonania budetu pastwa, a wanie tego dokumentu dotyczy niniejsza
analiza. zgodnie zart.182 ust.3 pkt1 ustawy ofinansach publicznych sprawozdanie zwykonania
ustawy budetowej powinno zawiera dochody, wydatki oraz nadwyk albo deficyt sektora finan-
sw publicznych.
Warto zwrci uwag, e koncentrowanie si jedynie nawykonaniu budetu pastwa, woderwaniu
odsytuacji wcaym sektorze finansw publicznych, moe prowadzi dobdnych wnioskw. Przy
tak zoonym systemie przepyww pieninych, jaki wystpuje wsektorze finansw publicznych,
nawet posugiwanie si pojciem wykonanie budetu pastwa moe by mylce, gdy sugeruje,
e budet ten mona atwo wyodrbni ipodda ocenie.

228
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

1.Dochody, wydatki ideficyt sektora finansw publicznych

Wedug danych zMinisterstwa finansw dochody sektora finansw publicznych w2014 r. wyniosy
677,2 mld z, coodpowiadao 39,2% produktu krajowego brutto. Wydatki sektora finansw publicz-
nych wyniosy 716,9 mld z, tj.41,5% Pkb. Deficyt sektora finansw publicznych by zatem, zdaniem
Ministra finansw, rwny 39,7 mld z, czyli 2,3% Pkb.
Od dwch lat Najwysza Izba kontroli wskazuje wanalizie wykonania budetu pastwa, e Minister
finansw istotnie zawya dochody izania deficyt sektora finansw publicznych. NIk wykrya t nie-
prawidowo wwyniku kontroli dochodw iwydatkw sektora finansw publicznych, przeprowa-
dzonej naprzeomie 2012 i2013 r.349 Wrezultacie wprzyjtym przez rad Ministrw iprzekazanym
Sejmowi sprawozdaniu zwykonania budetu pastwa przedstawiony zosta korzystniejszy obraz
sytuacji finansowej pastwa, ni wystpuje wrzeczywistoci.
Powodem wykazania nieprawidowej kwoty deficytu byo zaliczenie dodochodw publicznych, czyli
dochodw pochodzcych spoza sektora finansw publicznych, rodkw przekazywanych zbudetu
pastwa dofunduszu Ubezpiecze Spoecznych ztytuu rekompensaty skadek zasilajcych otwarte
fundusze emerytalne (OfE). Wzwizku ztym nie zosta speniony wymg art.7 ust.2 ustawy ofinan-
sach publicznych, nakazujcy ustalenie dochodw iwydatkw publicznych powyeliminowaniu
przepyww finansowych pomidzy jednostkami tego sektora.
z danych przekazanych przez Ministerstwo finansw wynika, e w2014 r. wykazano o8,3 mld z
niszy, wstosunku doprzyjtych standardw, deficyt sektora finansw publicznych przy zaoeniu,
e inne operacje zostay wykazane prawidowo.350 Podobnie jak miao tomiejsce wdwch poprzed-
nich latach, wniosek Najwyszej Izby kontroli dotyczcy zmiany sposobu liczenia dochodw publicz-
nych ideficytu sektora finansw publicznych nie zosta uwzgldniony przez Ministra finansw. Defi-
cyt sektora finansw publicznych zosta znaczco zaniony wcaym okresie, jaki nastpi pozmia-
nie sposobu finansowania kosztw reformy emerytalnej, czyli wlatach 2004-2014. czne zanienie
deficytu wtych latach wynioso 152,3 mld z, czyli rednio 14,6 mld z rocznie. Od2004 r. rada Mini-
strw przekazuje Sejmowi ispoeczestwu zbyt optymistyczn informacj ostanie finansw pa-
stwa, zamieszczajc wsprawozdaniu zwykonania budetu pastwa zbyt niski deficyt sektora finan-
sw publicznych.
Po wyeliminowaniu zdochodw publicznych rodkw przekazanych zbudetu pastwa dofUS
rzeczywiste dochody sektora finansw publicznych w2014 r. wyniosy 668,9 mld z, coodpowiada
38,7% wartoci produktu krajowego brutto. Deficyt sektora finansw publicznych, ktry rada
Ministrw powinna wykaza w sprawozdaniu z wykonania budetu pastwa w 2014 r., wynis
39,7mldz, czyli 2,8% Pkb. Wponiszej tabeli zaprezentowano zarwno dochody ideficyt obli-
czone wMinisterstwie finansw, jak idochody oraz deficyt wyliczone przez Najwysz Izb kontroli.

349 kontrola I/12/001 Metodyka sporzdzania przez Ministerstwo finansw rachunku dochodw iwydatkw sektora
finansw publicznych. Wystpienie pokontrolne do Ministra finansw jest dostpne na stronie internetowej
Najwyszej Izby kontroli http://bip.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/kontrole,11720.html
350 zestawienie dochodw iwydatkw publicznych zostao wykonane pod koniecmaja br., dlatego NIk szczegowo
nie kontrolowaa poprawnoci jego sporzdzenia.

229
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

tabela 58. Podstawowe dane odochodach iwydatkach sektora finansw publicznych wlatach
2008-2014
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie
mld z
Dochody wedug Ministra Finansw 514,0 539,7 551,1 602,7 651,1 650,3 677,2
Dochody wedug NIK 494,1 518,6 528,8 587,3 642,9 639,6 668,9
Wydatki ogem 534,0 590,8 635,8 660,1 689,3 699,2 716,9
Wynik wedug Ministra Finansw -20,0 -51,1 -84,7 -57,4 -38,2 -48,9 -39,7
Wynik wedug NIK -39,9 -72,2 -107,0 -72,8 -46,3 -59,6 -48,0
rok poprzedni = 100
Dochody wedug Ministra Finansw 105,7 105,0 102,1 109,4 108,0 99,9 104,1
Dochody wedug NIK 105,1 105,0 101,9 111,1 109,5 99,5 104,6
Wydatki ogem 110,1 110,6 107,6 103,8 104,4 101,4 102,5
Wynik wedug Ministra Finansw x 255,4 165,7 67,8 66,5 128,0 81,2
Wynik wedug NIK 262,2 180,8 148,2 68,0 63,6 128,6 80,5
PKB = 100
Dochody wedug Ministra Finansw 40,2 39,6 38,3 38,8 40,3 39,1 39,2
Dochody wedug NIK 38,7 38,1 36,8 37,8 39,8 38,5 38,7
Wydatki ogem 41,8 43,4 44,2 42,5 42,7 42,1 41,5
Wynik wedug Ministra Finansw -1,6 -3,8 -5,9 -3,7 -2,4 -2,9 -2,3
Wynik wedug NIK -3,1 -5,3 -7,4 -4,7 -2,9 -3,6 -2,8

rdo: dane otrzymane podczas kontroli NIK wMinisterstwie Finansw, sprawozdania zwykonania budetu pastwa zalata
2007-2013, obliczenia wasne NIK.

Jednostki sektora finansw publicznych uzyskay najwiksze wpywy ztytuu dochodw podatko-
wych. Podwuletnim okresie zahamowania wzrostu dochody podatkowe zwikszyy si w2014 r.
o5,5%. Mimo todochody tewci stanowiy stosunkowo nisk cz Pkb rwn 18,5%. Przypo-
mnie naley, e jeszcze w2007 r. dochody podatkowe stanowiy 21,8% Pkb, aw latach 2006-2012
ani razu nie spady poniej 19%. Niski poziom dochodw podatkowych prowadzi doograniczenia
wydatkw publicznych izmniejsza moliwoci inwestycyjne pastwa. Odbudowanie bazy podatko-
wej wydaje si najistotniejszym zadaniem zzakresu polityki dochodowej rzdu wnastpnych latach.
rwnie o5,5% wzrosy krajowe dochody niepodatkowe. Wodrnieniu odwpyww podatkowych,
ktre nadal byy niskie, dochody niepodatkowe ksztatoway si nieco powyej dugookresowej
redniej, obliczonej wrelacji doprodukcji krajowej. W2014 r. stanowiy one 16,1% Pkb. Wzwizku
zniskimi dochodami podatkowymi pastwo czciowo rwnowayo swoje potrzeby finansowe
zapomoc dochodw zinnych, niepodatkowych rde.
W odrnieniu oddochodw krajowych podatkowych iniepodatkowych dochody zerde
zagranicznych zmniejszyy si o 2,7% z 72,8 mld z do 70,8 mld z. Niemniej naley pamita,
eodczasu przystpienia Polski doUnii Europejskiej w2004 r. dochody zagraniczne byy wysze
tylko raz, przed rokiem. Dla porwnania warto wskaza, e wlatach 2010-2011, gdy realizowano
wiele duych inwestycji transportowych wzwizku zmistrzostwami Euro 2012, dochody publiczne
ztytuu pomocy zagranicznej byy rednio o25 mld z nisze ni w2014 r.
Wspomniany ju problem niskich dochodw podatkowych wrelacji doPkb dotyczy przede wszystkim
podatkw dochodowych, azwaszcza PIt. Jak wskazuj dane OEcD, wpywy zpodatkw dochodowych
wrelacji doPkb sw Polsce bardzo niskie natle innych pastw nalecych dotej organizacji. W2012r.
wpywy ztych podatkw stanowiy wPolsce 6,6% Pkb, arednio wkrajach OEcD 11,4% Pkb. 351

351 OEcD (2014), revenue Statistics 2014, OEcD Publishing, str. 90, 94 i96. http://www.keepeek.com/Digital-Asset-
Management/oecd/taxation/revenue-statistics-2014_rev_stats-2014-en-fr.

230
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

tabela 59. Dochody sektora finansw publicznych wlatach 2008-2014

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie
mld z
Dochody ogem wedug NIK 494,1 518,6 528,8 587,3 642,9 639,6 668,9
Dochody podatkowe 274,9 268,0 276,0 301,3 307,4 302,4 319,0
w tym: Podatki porednie 153,4 154,8 165,0 180,1 181,8 175,0 186,6
PIT 67,2 62,7 62,5 67,5 70,6 73,8 78,1
CIT 34,5 30,7 27,8 31,6 31,8 29,2 29,6
Podatki gminne 17,6 17,7 19,0 20,1 21,7 22,5 23,3
Krajowe dochody niepodatkowe
wedug NIK 198,2 214,6 211,8 233,8 266,9 264,4 279,0
rodki z UE i z innych rde
pomocy bezzwrotnej 21,0 36,0 41,0 50,7 68,7 72,8 70,8
Rok poprzedni = 100
Dochody ogem wedug NIK 105,1 105,0 101,9 111,1 109,5 99,5 104,6
Dochody podatkowe 106,4 97,5 103,0 109,2 102,0 98,4 105,5
w tym: Podatki porednie 104,9 100,9 106,6 109,2 100,9 96,2 106,6
PIT 110,2 93,3 99,7 108,0 104,6 104,4 105,9
CIT 107,8 89,0 90,6 113,7 100,7 91,9 101,1
Podatki gminne 102,4 100,6 107,5 105,7 108,1 103,7 103,7
Krajowe dochody niepodatkowe
wedug NIK 100,8 108,3 98,7 110,4 114,1 99,1 105,5
rodki z UE i z innych rde
pomocy bezzwrotnej 140,7 171,4 113,6 123,7 135,5 106,1 97,3
PKB = 100
Dochody ogem wedug NIK 38,7 38,1 36,8 37,8 39,8 38,5 38,7
Dochody podatkowe 21,5 19,7 19,2 19,4 19,0 18,2 18,5
w tym: Podatki porednie 12,0 11,4 11,5 11,6 11,3 10,5 10,8
PIT 5,3 4,6 4,3 4,3 4,4 4,4 4,5
CIT 2,7 2,3 1,9 2,0 2,0 1,8 1,7
Podatki gminne 1,4 1,3 1,3 1,3 1,3 1,4 1,4
Krajowe dochody niepodatkowe
wedug NIK 15,5 15,8 14,7 15,0 16,5 15,9 16,1
rodki z UE i z innych rde
pomocy bezzwrotnej 1,6 2,6 2,8 3,3 4,2 4,4 4,1

rdo: dane Ministerstwa Finansw uzyskane w trakcie kontroli; sprawozdania z wykonania budetu pastwa za lata
2006-2012; Mackiewicz-yziak J., Misig W., Tomalak M., Dochody i wydatki publiczne w latach 2008-2009. Analiza
regionalna, Warszawa 2010.

Stopniowo ronie udzia skadek ztytuu obowizkowych ubezpiecze wdochodach sektora finan-
sw publicznych. Od2010 do2014 r. dochody sektora zwikszyy si o26,5%, natomiast wpywy
zeskadki wzrosy o36,3%, naco wpyno wduym stopniu przeniesienie czci skadki zotwar-
tych funduszy emerytalnych dofUS. W2014 r. dochody zeskadek stanowiy ponad 1/4 dochodw
sektora finansw publicznych oraz prawie 2/3 krajowych dochodw niepodatkowych. Inne istotne
pozycje wdochodach niepodatkowych stanowi opaty oraz dochody zmajtku. Niestety wsporz-
dzonym wMinisterstwie finansw zestawieniu dochodw iwydatkw sektora finansw publicznych,
publikowanym wsprawozdaniu zwykonania budetu pastwa, brakuje takich kategorii dochodw,
jak dochody zmajtku, zamiast ktrych wykazuje si jedynie dywidend, nie ma rwnie wyodrb-
nionej kategorii opaty (lub opaty ikary) oraz podatki gminne. Wykazywanie takich pozycji, jak
dywidenda (4,8 mld z), wpaty zzysku NbP, ktrych wogle nie byo, oraz co (2,4 mld z), przy jed-
noczesnym pozostawieniu 97,7 mld z, tj. okoo 14,6% dochodw ogem, jako nierozliczonej kwoty
(pozostae dochody) naley oceni jako dziaanie zmniejszajce przejrzysto zestawienia docho-
dw publicznych.

231
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

Stopniowa poprawa sytuacji gospodarczej wkraju stanowia dobr okazj, aby ograniczy nierw-
nowag finansow pastwa. rada Ministrw j wykorzystaa iograniczya deficyt sektora instytucji
rzdowych isamorzdowych z4,0% Pkb do3,2% Pkb. Niestety nie udao si wypeni kryterium defi-
cytu, okrelonego wart.126 traktatu oUnii Europejskiej iw Protokole nr12 wsprawie procedury
dotyczcej nadmiernego deficytu na3% Pkb. Aby speni tokryterium, Polska musiaaby wykona
w2014 r. wydatki mniejsze ookoo 3 mld z wstosunku doponiesionych, coprzy wikszej deter-
minacji byoby wykonalne. Niemniej postp wredukowaniu nierwnowagi finansw publicznych
naley oceni jako znaczcy, aPolska jest nadobrej drodze dospenienia wyej wymienionego kry-
terium. Potwierdza torekomendacja kolegium komisarzy Unii Europejskiej, dotyczca zniesienia
procedury nadmiernego deficytu, naoonej naPolsk w2009 r.
zmniejszy si take deficyt sektora finansw publicznych z3,6% Pkb w2013 r. do2,8% Pkb wroku
nastpnym. Wydatki rosy wolniej oddochodw publicznych, ale cowane popraw wyniku
finansowego osignito naskutek niskiego wzrostu wydatkw biecych, anie wydatkw majt-
kowych. Wubiegorocznej analizie NIk wskazywaa naznaczce obnienie si nakadw publicz-
nych na inwestycje. Okazao si, e byo to zjawisko jednoroczne, a w 2014 r. jednostki sektora
finansw publicznych powrciy naciek wysokich nakadw inwestycyjnych. teostatnie zwik-
szyy si bowiem wstosunku do2013 r. ao 15,8%, ponownie tak jak wlatach 2010-2012, prze-
kraczajc poziom 80 mld z. Jak ju wspomniano, wysokiemu wzrostowi wydatkw majtkowych
w2014 r. nie towarzyszy wzrost dochodw zagranicznych. Przeciwnie, dochody tezmniejszyy si
o 2 mld z. Wzrost nakadw na inwestycje zosta zatem w caoci pokryty rodkami krajowymi.
Wtym czasie wydatki biece wzrosy ozaledwie 1%, mimo wzrostu o3,6% wydatkw biecych
jednostek sektora finansw publicznych oraz wzrostu o3,3% wiadcze dla osb fizycznych. Inne
kategorie wydatkw biecych, wyszczeglnione wzestawieniu przekazanym przez Ministra finan-
sw, ulegy obnieniu: koszty obsugi dugu zmniejszyy si o19,1%, dotacje isubwencje o2,3%,
awpaty dobudetu UE o4,7%.
Na skutek ograniczenia wzrostu wydatkw biecych, w 2014 r. relacja wydatkw publicznych
do Pkb zmniejszya si do najniszego poziomu od 2007 roku, tzn. do 41,5%. Instytucje sektora
finansw publicznych przeznaczyy 4,8% Pkb nafinansowanie publicznych inwestycji, a36,7% Pkb
nawydatki biece, ztego 16,5% Pkb nawiadczenia dla osb fizycznych, 13,6% Pkb nabiece
utrzymanie wasnych jednostek, 2,1% naobsug dugu, 3,5% nadotacje isubwencje oraz 1,0%
Pkb nawpaty doUnii Europejskiej.

232
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

tabela 60. Wydatki sektora finansw publicznych wlatach 2008-2014

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie
mld z
Wydatki ogem 534,0 590,8 635,8 660,1 689,3 699,2 716,9
Wydatki biece 475,3 521,3 553,8 573,3 601,3 627,7 634,1
w tym: wiadczenia1 203,2 223,8 237,4 242,7 255,2 276,2 285,2
Obsuga dugu 26,9 34,1 36,5 39,1 46,2 45,1 36,5
rodki wasne UE 12,2 13,4 14,3 14,7 15,9 18,1 17,3
Inne wydatki 233,0 250,0 265,6 276,8 284,0 288,3 295,1
Wydatki majtkowe2 58,7 69,6 81,9 86,8 88,0 71,5 82,7
Rok poprzedni = 100
Wydatki ogem 110,1 110,6 107,6 103,8 104,4 101,4 102,5
Wydatki biece 109,4 109,7 106,3 103,5 104,9 104,4 101,0
w tym: wiadczenia1 107,8 110,1 106,1 102,2 105,1 108,2 103,3
Obsuga dugu 92,4 126,7 107,0 107,2 118,1 97,7 80,9
rodki wasne UE 115,0 109,8 106,9 102,7 108,2 113,7 95,3
Inne wydatki 112,9 107,3 106,2 104,2 102,6 101,5 102,4
Wydatki majtkowe2 116,0 118,6 117,7 105,9 101,4 81,2 115,8
PKB = 100
Wydatki ogem 41,8 43,4 44,2 42,5 42,7 42,1 41,5
Wydatki biece 37,2 38,3 38,5 36,9 37,2 37,8 36,7
w tym: wiadczenia1 15,9 16,4 16,5 15,6 15,8 16,6 16,5
Obsuga dugu 2,1 2,5 2,5 2,5 2,9 2,7 2,1
rodki wasne UE 1,0 1,0 1,0 0,9 1,0 1,1 1,0
Inne wydatki 18,2 18,4 18,5 17,8 17,6 17,3 17,1
Wydatki majtkowe2 4,6 5,1 5,7 5,6 5,4 4,3 4,8
1
Do2011 r. wydatki socjalne.
2
Do2011 r. wydatki kapitaowe.
rdo: dane przekazane przez Ministerstwo Finansw, sprawozdania z wykonania budetu pastwa za lata 20082013,
obliczenia wasne.

W 2014 r. zwikszya si przewaga Polski nad wikszoci innych krajw Unii Europejskiej pod wzgl-
dem akumulacji brutto sektora instytucji rzdowych isamorzdowych liczonej wrelacji doPkb.352
WPolsce przyrost majtku narodowego, finansowany zerodkw publicznych, odpowiada 4,4%
Pkb, podczas gdy rednio wUnii Europejskiej wynosi 2,9% Pkb. Polsk pod tym wzgldem wyprze-
dzio jedynie pi pastw: bugaria, wktrej akumulacja brutto finansowana rodkami publicznymi
stanowia 5,0% Pkb, Estonia (5,3% Pkb), Wgry (5,2% Pkb), Sowenia (5,2% Pkb) iSzwecja (4,5% Pkb).
Dane tewskazuj, e wPolsce wdalszym cigu inwestycje publiczne stanowi znacznie wiksz
cz Pkb ni rednio wUnii Europejskiej.
Dane oakumulacji brutto sektora instytucji rzdowych isamorzdowych wposzczeglnych obsza-
rach dziaalnoci pastwa kocz si na2013 r. Podobnie jak wewczeniejszych latach przewaga
Polski wynikaa przede wszystkim z wyszej akumulacji brutto w sferze spraw gospodarczych
(wtym transportu), aw mniejszym stopniu take wsferze obrony, ochrony rodowiska, zdrowia
ikultury. Najwiksz przewag Polska zachowaa wsferze spraw gospodarczych. W2013 r. aku-
mulacja brutto wtym obszarze wyniosa 1,7% Pkb wPolsce oraz rednio 1,0% Pkb wewszystkich

352 Akumulacja brutto jest toprzyrost majtku narodowego wokrelonym czasie obejmujcy, wujciu wartociowym,
nakady brutto na rodki trwae, przyrost rzeczowych rodkw obrotowych, nabycie aktyww o wyjtkowej
wartoci pomniejszone oich rozdysponowanie. cytat zastron internetow Gwnego Urzdu Statystycznego
http://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/definicje-pojec/6,pojecie.html

233
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

krajach Unii Europejskiej. chocia nie s jeszcze dostpne dane za 2014 r., to naley przypusz-
cza, e przewaga Polski nad innymi krajami UE pod wzgldem akumulacji brutto ulega ponow-
nemu zwikszeniu, naco wskazuje istotny wzrost wydatkw inwestycyjnych wsektorze finansw
publicznych.
Na zakoczenie czci oglnej analizy wydatkw sektora finansw publicznych Najwysza Izba
kontroli pragnie wskaza, e zakres informacji o wydatkach publicznych zawartej w sprawoz-
daniu z wykonania budetu pastwa jest nadal niewystarczajcy, mimo e informacja ta jest
duo bardziej przejrzysta ni w poprzednich latach. W dalszym cigu kategoria Inne wydatki
biece zajmuje drug, pod wzgldem kwoty, pozycj w zestawieniu wydatkw publicznych,
stanowic prawie 1/3 wydatkw ogem. Pozycja ta zawiera tak istotne rodzaje wydatkw jak
wynagrodzenia zpochodnymi iwydatki nazakup towarw iusug, ktre warto byoby prezen-
towa oddzielnie.
Oprcz prowadzonej przez Ministerstwo finansw statystyki dochodw iwydatkw sektora finan-
sw publicznych Gwny Urzd Statystyczny zestawia ipublikuje dane odochodach, wydatkach
izadueniu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych. Dane te, opracowane zgodnie zregu-
ami systemu ESA 2010353 spodstaw oceny wypenienia przez pastwa czonkowskie Unii Euro-
pejskiej norm odnoszcych si dostanu rwnowagi finansw publicznych, czyli relacji deficytu oraz
dugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych doproduktu krajowego brutto.
Ograniczeniu deficytu finansw publicznych towarzyszyo zmniejszenie si wielkoci pastwowego
dugu publicznego z882,3 mld z nakoniec 2013 r. do826,8 mld z rok pniej. Wcigu jednego roku
dug publiczny zmniejszy si ao 55,5 mld z. Wynikao toprzede wszystkim zumorzenia obligacji
skarbowych przejtych odOfE. Poraz pierwszy od2009 r. dug publiczny znalaz si poniej progu
50% Pkb, napoziomie 47,8%.
W stosunku dodanych zkoca 2012 r. i2013 r. zmniejszya si rwnie warto dugu instytucji
rzdowych isamorzdowych, liczonego zgodnie zmetodologi unijn. Nakoniec 2014 r. dug ten
wynosi 866,5 mld z, czyli o40 mld z wicej ni dug publiczny liczony wedug metodologii kra-
jowej, ajednoczenie o60 mld z mniej ni przed rokiem. Wcigu 2014 r. warto dugu instytu-
cji rzdowych isamorzdowych obniya si z55,7% do50,1% Pkb. Pastwo polskie jest znacz-
nie mniej zaduone odwikszoci pastw Unii Europejskiej, wktrej dug publiczny nakoniec
2014 r. wynosi rednio 86,6% Pkb, aosiemnacie pastw UE byo bardziej zaduonych ni Polska.
WGrecji, Woszech, Portugalii, Irlandii, cyprze ibelgii dug publiczny przekracza warto rocznego
produktu krajowego brutto.

353 ESA2010 obowizujca od wrzenia 2014 r. metodyka okrelajca definicje, klasyfikacje i zasady stosowane
dozestawiania rachunkw narodowych, cozapewnia porwnywalno danych opracowywanych przez pastwa
bdce czonkami UE. Umoliwia ona dokonywanie porwna midzynarodowych z danymi o krajach spoza
UE, poniewa jest oparta naoglnowiatowym Systemie rachunkw Narodowych (2008 SNA), przyjtych przez
komisj Statystyczn Organizacji Narodw zjednoczonych.

234
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

tabela 61. Podstawowe dane owyniku oraz dugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych
wlatach 2008-2014
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Wyszczeglnienie
mld z
Wynik sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych -46,9 -99,6 -110,9 -76,2 -60,4 -66,7 -55,2
Sektor rzdowy -49,8 -73,2 -90,1 -63,1 -59,4 -59,3 -36,2
Sektor samorzdowy -2,3 -14,3 -17,7 -11,7 -4,5 -2,8 -2,9
Sektor ubezpiecze spoecznych 5,2 -12,1 -3,1 -1,3 3,5 -4,6 -16,1
Dug sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych 600,8 684,1 777,4 851,4 878,4 926,1 866,5
PKB = 100
Wynik sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych -3,7 -7,3 -7,7 -4,9 -3,7 -4,0 -3,2
Sektor rzdowy -3,9 -5,4 -6,3 -4,1 -3,7 -3,6 -2,1
Sektor samorzdowy -0,2 -1,1 -1,2 -0,8 -0,3 -0,2 -0,2
Sektor ubezpiecze spoecznych 0,4 -0,9 -0,2 -0,1 0,2 -0,3 -0,9
Dug sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych 47,0 50,2 54,1 54,8 54,4 55,7 50,1

rdo: Komunikat dotyczcy deficytu idugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych w2009 r., 2010 r., 2011 r., 2012r.,
2013 r. i 2014 r., Gwny Urzd Statystyczny, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-
sektora-instytucji-rzadowych-i-samorzadowych , dane Ministerstwa Finansw na temat dugu sektora instytucji
rzdowych isamorzdowych nakoniec 2014 r.

zgodnie z metodologi unijn Europejskiego Systemu rachunkw Narodowych i regionalnych

ESA2010 deficyt sektora instytucji rzdowych isamorzdowych w2014 r. stanowi 3,2% Pkb. Gdyby
dodochodw sektora zaliczono transfer aktyww zotwartych funduszy emerytalnych owartoci 158,5
mld z, tozamiast deficytu naleaoby wykaza nadwyk rwn 6,0% Pkb. Jednak zgodnie zESA2010
przejcie aktyww zOfE, ktremu towarzyszyo przejcie zobowiza ubezpieczonych, nie jest trak-
towane jako dochd, tylko jako zaliczka finansowa, dlatego nie ma wpywu nawynik sektora.
zestawienie danych dotyczcych sektora instytucji rzdowych isamorzdowych oraz sektora finan-
sw publicznych wskazuje, e wcaym okresie objtym analiz deficyt liczony metod krajow by
niszy oddeficytu licznego zgodnie zmetodologi stosowan przez Uni Europejsk. Niszy deficyt
wedug metodologii krajowej wynika midzy innymi znieprawidowego zaliczania dodochodw
publicznych transferu zbudetu pastwa dofUS ztytuu refundacji ubytku skadki przekazywanej
OfE. zewzgldu nat nieprawidowo wielu analitykw traktuje wielko deficytu, zamieszczan
przez rad Ministrw wsprawozdaniu zwykonania budetu pastwa, jako niewiarygodn ikorzysta
zzestawie unijnych. zdaniem Najwyszej Izby kontroli utrzymywanie praktyki polegajcej nazani-
aniu deficytu finansw publicznych osabia zaufanie dopastwa.
Porwnanie danych dotyczcych deficytu potwierdza, e gdyby Minister finansw zastosowa si
downiosku NIk, zalecajcego eliminacj rodkw przekazanych zbudetu pastwa doOfE przy obli-
czaniu wielkoci dochodw publicznych, todeficyt sektora finansw publicznych byby bardziej zbli-
ony dodeficytu instytucji rzdowych isamorzdowych. W2014 r. deficyt sektora finansw publicz-
nych obliczony wMinisterstwie finansw by o0,9% Pkb niszy oddeficytu sektora instytucji rzdo-
wych isamorzdowych. Pouwzgldnieniu korekty polegajcej napenym wyeliminowaniu transfe-
rw zbudetu pastwa dofUS rnica pomidzy deficytem sektora finansw publicznych ideficy-
tem sektora instytucji rzdowych isamorzdowych zmniejszyaby si do0,4% Pkb. Uwzgldnienie
wniosku NIk pozwolioby naprzedstawienie rzetelnego obrazu sytuacji finansowej pastwa, zgod-
nie zobowizujc wPolsce metodologi.

235
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

Wykres 36. Wynik sektora finansw publicznych oraz sektora instytucji rzdowych
isamorzdowych wlatach 2006-2014
20
[mld z]
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
-20

-40

-60

-80

-100

-120
Wynik sektora finansw publicznych wedug Ministerstwa Finansw
Wynik sektora finansw publicznych wedug Najwyszej Izby Kontroli
Wynik sektora instytucji rzdowych i samorzdowych

rdo: Dane przekazane przez Ministerstwo Finansw; Sprawozdania z wykonania budetu pastwa za lata 2006-2013;
Gwny Urzd Statystyczny, Komunikaty dotyczce deficytu i dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych
w latach 2009-2014, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/statystyka-sektora-instytucji-
rzadowych-i-samorzadowych; obliczenia wasne NIK.

2.przepywy rodkw wewntrz sektora finansw publicznych

System finansw publicznych wPolsce wci nie zosta zdecentralizowany. Instytucje podsektora rz-
dowego, przede wszystkim budet pastwa, pobieraj znacznie wysze, wstosunku dowykonywa-
nych przez nie zada, dochody publiczne, anastpnie cz rodkw przekazuj doinnych jednostek
sektora finansw publicznych, wtym jednostek zpodsektora samorzdowego ipodsektora ubez-
piecze spoecznych. Wprzypadku podsektora samorzdowego taka sytuacja prowadzi dozaleno-
ci jednostek odrodkw rozdzielanych centralnie, cow pewnym stopniu ogranicza ich samorzd-
no. Wprzypadku jednostek podsektora ubezpiecze spoecznych mamy natomiast doczynienia
zzalenoci zarwno finansow, jak ikompetencyjn.
ze wzgldu nataki system finansowania zada publicznych najwiksza cz dochodw publicz-
nych zostaa zrealizowana wpodsektorze rzdowym, przede wszystkim wbudecie pastwa ibude-
cie rodkw europejskich. Mimo e w tym podsektorze wykonano rwnie najwiksze wydatki
publiczne, tobyy one znacznie mniejsze odzgromadzonych dochodw. Nadwyka jednostek pod-
sektora wyniosa bowiem ponad 111 mld z. Dane zamieszczone wtabeli 62 pokazuj, jak znaczne
srozbienoci pomidzy dochodami publicznymi poszczeglnych podsektorw aich potrzebami
finansowymi. Dla zobrazowania skali transferw pomidzy podsektorami mona wskaza nastpu-
jce fakty:
sfinansowanie zada publicznych wykonywanych przez jednostki podsektora rzdowego
wymagao w2014 roku wykorzystania tylko 69,6% zgromadzonych przez tejednostki docho-
dw publicznych, aw budecie pastwa jeszcze mniej (zalewie 55,1%); nadwyka dochodw
publicznych nad wydatkami publicznymi finansowymi bezporednio zbudetu pastwa wynio-
sa a124,5 mld z, rodki tezostay przekazane doinnych jednostek sektora finansw publicz-
nych, przede wszystkim dopodsektora ubezpiecze spoecznych ipodsektora samorzdowego,
wcelu sfinansowania ich zada,

236
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

zadania publiczne wykonywane przez jednostki podsektora samorzdowego s finansowane

wokoo 50% rodkami przekazanymi zinnych jednostek sektora finansw publicznych, przede
wszystkim zpodsektora rzdowego,
w podsektorze ubezpiecze spoecznych dochody wasne jednostek pokrywaj 77,7% ich
wydatkw, przy czym poziom samofinansowania jest silnie zrnicowany Narodowy fundusz
zdrowia finansuje swoje wydatki niemal wycznie zapomoc rodkw wasnych, pochodzcych
spoza sektora, podczas gdy dochody wasne funduszu Emerytalno-rentowego krUS wystar-
czaj zaledwie nasfinansowanie 8,9% wydatkw, apozosta kwot stanowi przede wszystkim
dotacja zbudetu pastwa.

tabela 62. Dochody iwydatki sektora finansw publicznych w2014 r. wedug podsektorw
Sektor finansw publicznych
Ogem Podsektor rzdowy
Wyszczeglnienie Podsektor
w tym: ujte w tym: Podsektor
ubezpiecze
w ustawie Ogem budet samorzdowy
spoecznych
budetowej pastwa
mld z
Dochody wedug NIK
Przed konsolidacj 932,6 585,1 412,6 283,5 239,4 280,7
Po konsolidacji 668,9 489,0 366,7 277,2 107,3 194,8
Wydatki
Przed konsolidacj 980,6 632,1 443,0 312,5 241,3 296,4
Po konsolidacji 716,9 438,0 255,5 152,7 210,8 250,6
Wynik wedug NIK
Przed konsolidacj -48,0 -47,0 -30,4 -29,0 -1,9 -15,7
Po konsolidacji -48,0 51,0 111,3 124,5 -103,5 -55,8
%
Dochody wedug NIK
Przed konsolidacj 100,0 62,7 44,2 30,4 25,7 30,1
Po konsolidacji 100,0 73,1 54,8 41,4 16,0 29,1
Wydatki
Przed konsolidacj 100,0 64,5 45,2 31,9 24,6 30,2
Po konsolidacji 100,0 61,1 35,6 21,3 29,4 35,0
Wynik wedug NIK
Przed konsolidacj 100,0 97,9 63,3 60,4 3,9 32,8
Po konsolidacji 100,0 -106,3 -232,0 -259,6 215,7 116,3

rdo: obliczenia wasne napodstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Finansw.

Dane wtabeli 62 pokazuj istotn rol budetu pastwa wgromadzeniu idystrybuowaniu rodkw
publicznych. budet pastwa suy nie tylko finansowaniu podstawowych zada pastwa (admini-
stracja rzdowa, obrona narodowa, bezpieczestwo publiczne, wymiar sprawiedliwoci), ale ikszta-
tuje poprzez system transferw wewntrz sektora finansw publicznych sytuacj finansow
wcaym sektorze.
Analiza dochodw iwydatkw jednostek sektora finansw publicznych nie wystarcza, aby oceni
skal nierwnowagi finansowej pastwa oraz skal nierwnowagi finansowej wsamym budecie
pastwa. Dzieje si tak zewzgldu na:
y sztuczne, ekonomicznie nieuzasadnione przeniesienie czci deficytu idugu publicznego
do instytucji publicznych niezaliczanych do sektora finansw publicznych, a w efekcie
doniewykazania tych wielkoci woficjalnej statystyce deficytu idugu publicznego,
y pomijanie wwydatkach budetu pastwa niektrych transferw doinnych jednostek sektora.

237
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

zobowizania banku Gospodarstwa krajowego ztytuu prowadzenia krajowego funduszu Drogowego

oraz zobowizania PkP PLk wynikajce zrealizacji duych inwestycji kolejowych wiadcz otym, enie-
rwnowaga finansowa pastwa jest wiksza ni wynika zprezentowanych zestawie. Naobu wyej
wymienionych jednostkach spoczywa ciar finansowania zada publicznych, mimo e nie maj one
wystarczajcych rodkw narealizacj tego celu. Wsytuacji, gdy jednostki nie szaliczane dosektora
finansw publicznych, jak tosi dzieje wprzypadku krajowego funduszu Drogowego iPkP PLk, ich
zobowizania nie swykazywane wdugu publicznym. zanianie deficytu budetu pastwa, deficytu
sektora finansw publicznych oraz dugu publicznego jest niepokojcym zjawiskiem, gdy wielkoci
testanowi podstaw dodokonania przez spoeczestwo oceny sytuacji finansowej pastwa.
Naley take podkreli problem zaniania wielkoci wydatkw ideficytu budetu pastwa wspra-
wozdaniu zwykonania budetu pastwa. coprawda takie dziaania szgodne zprawem, dlatego
NIk nie kwestionuje ich legalnoci, natomiast nie sone ujmowane wsposb odpowiadajcy ich
charakterowi ekonomicznemu, szkodz przejrzystoci finansw publicznych iprowadz dowyka-
zywania mniejszej nierwnowagi wbudecie pastwa ni wynika zanalizy faktycznych przepy-
ww finansowych. Dziaania tepolegaj naprzekazywaniu istotnej czci rodkw publicznych
zbudetu pastwa doinnych jednostek sektora finansw zpominiciem wydatkw budetu pa-
stwa, wformie rozchodw. W2014 r. zidentyfikowano nastpujce dziaania, ktre miay wpyw
nawykazywanie niszego deficytu budetu pastwa:
do funduszu Ubezpiecze Spoecznych przekazano rodki narefundacj utraconych przez fUS
wpyww zeskadki stanowicej dochody otwartych funduszy emerytalnych 8,3 mld z,
fundusz Ubezpiecze Spoecznych otrzyma poyczk zbudetu pastwa nasfinansowanie nie-
doborw 8,9 mld z,
do wybranych jednostek przekazano rodki uzyskane wwyniku prywatyzacji Skarbu Pastwa 0,7 mld z.
czne skutki finansowe wyej wymienionych dziaa wyniosy 17,9 mld z, costanowio 1,0% Pkb.
z zestawienia planw finansowych zawartych wustawie budetowej wynika, e Sejm zapomoc
tej ustawy sprawuje kontrol nad 73,1% dochodw publicznych oraz 61,1% wydatkw publicznych.
Jeli wobliczeniach pominie si podsektor samorzdowy, ktry ma swoje wasne, lokalne organy
wadzy, ipozostawi tylko jednostki podsektora rzdowego ipodsektora ubezpiecze spoecznych,
todochody jednostek ujtych wustawie budetowej stanowi bd 87,1% dochodw publicznych
i86,6% wydatkw publicznych. Dane tez jednej strony wiadcz oszerokim zakresie ustawy bude-
towej, zapomoc ktrej jest kontrolowana przewaajca cz rodkw publicznych, az drugiej
strony potwierdzaj znaczc centralizacj wgromadzeniu idystrybuowaniu tych rodkw.

238
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

tabela 63. Wykonanie wydatkw pokonsolidacji, zawartych wplanach finansowych znajdujcych

si wustawie budetowej nalata 2011-2014
2011 2012 2013 2014 3:2 4:3 5:4 5:2
Wyszczeglnienie
mld z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Wydatki zawarte w ustawie
budetowej 395,5 427,6 433,5 438,0 108,1 101,4 101,0 110,7
Budet pastwa 149,3 157,7 158,8 152,7 105,6 100,7 96,1 102,3
Budet rodkw europejskich 41,1 52,6 47,9 49,5 127,8 91,0 103,3 120,2
Pastwowe fundusze celowe 192,4 202,0 213,9 223,0 105,0 105,9 104,3 115,9
Agencje wykonawcze 5,8 6,7 5,8 6,1 116,2 86,7 104,4 105,1
Instytucje gospodarki budetowej 0,8 0,8 0,8 0,8 98,8 99,0 110,6 108,2
Pozostae pastwowe osoby prawne 6,0 7,7 6,3 5,9 128,5 81,3 93,3 97,4
Wydatki publiczne ogem = 100
Wydatki zawarte w ustawie
budetowej 59,9 62,0 62,0 61,1
Budet pastwa 22,6 22,9 22,7 21,3
Budet rodkw europejskich 6,2 7,6 6,8 6,9
Pastwowe fundusze celowe 29,2 29,3 30,6 31,1
Agencje wykonawcze 0,9 1,0 0,8 0,9
Instytucje gospodarki budetowej 0,1 0,1 0,1 0,1
Pozostae pastwowe osoby prawne 0,9 1,1 0,9 0,8

rdo: obliczenia wasne NIK napodstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Finansw.

Najwiksz cz wydatkw publicznych ujtych wustawie budetowej towydatki funduszy celo-

wych, anie wydatki budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich. Wlatach 2011-2014 wydatki
funduszy celowych stanowiy okoo 30% cakowitych wydatkw publicznych. Drugie miejsce zajmo-
wa budet pastwa, zktrego finansowano okoo 22% wydatkw sektora finansw publicznych.
Oile jednak udzia funduszy celowych wfinansowaniu zada publicznych stale ronie, toudzia
budetu pastwa jest coraz mniejszy. Wskazuje to na rosnce znaczenie zada finansowanych
zerodkw funduszy wdziaalnoci pastwa, zwaszcza zada zzakresu ubezpiecze spoecznych,
ochrony zdrowia ipomocy osobom bezrobotnym.
Oprcz budetu pastwa ifunduszy celowych istotny udzia wwydatkach publicznych posiada
budet rodkw europejskich. Pozostae jednostki zgrupy instytucji, ktrych plany finansowe ujto
wustawie budetowej, tj.agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budetowej oraz pozostae
pastwowe osoby prawne, mimo e jest ich wiele, cznie wykonay wbadanych latach niespena
2% wydatkw publicznych.
Struktura wydatkw publicznych realizowanych przez jednostki ujte wustawie budetowej zna-
czco odbiegaa odstruktury wydatkw pozostaych jednostek sektora finansw publicznych. Wtych
drugich dominoway wydatki wasne biece iinwestycyjne ktre cznie stanowiy 73% wyko-
nanych przez tejednostki wydatkw publicznych. Natomiast wrd wydatkw realizowanych przez
jednostki ujte w ustawie budetowej przewaay wiadczenia na rzecz osb fizycznych (53%),
awydatki wasne stanowiy jedynie 18% wydatkw publicznych. Niewiele mniejszy udzia wwydat-
kach jednostek ujtych wustawie miay dotacje na dziaalno biec iinwestycyjn oraz subwen-
cje, aniespena 8% stanowiy wydatki naobsug dugu publicznego.

239
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

Wykres 37. Struktura wydatkw publicznych jednostek, ktrych plany finansowe zostay ujte
wustawie budetowej oraz struktura wydatkw innych jednostek sektora finansw
publicznych w 2014 r.

[%]
Dotacje na dziaano biec
i subwencje
wiadczenia na rzecz osb fizycznych

Wydatki biece jednostek

Wydatki inwestycyjne jednostek

Dotacje inwestycyjne

Obsuga dugu publicznego

Dochody Unii Europejskiej

0 10 20 30 40 50 60
nieujte w ustawie ujte w ustawie

rdo: opracowanie wasne NIK napodstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Finansw.

Jednostki podsektora samorzdowego wubiegym roku wykonay a23,7% wszystkich wydatkw

publicznych. Wodrnieniu odjednostek podsektorw rzdowego iubezpiecze spoecznych jed-
nostki podsektora samorzdowego dziaaj niezalenie odorganw wadzy centralnej, jedynym dla
nich ograniczeniem jest konieczno przestrzegania obowizujcych przepisw. Niezaleno samo-
rzdw polega m.in. natym, e jednostki tesamodzielnie ustalaj iwykonuj swoje plany finansowe,
nie sone wic ani uchwalane przez Sejm wustawie budetowej, ani zatwierdzane przez organy
wadzy rzdowej.
Najwaniejsz grup instytucji samorzdowych sjednostki samorzdu terytorialnego (jst), czyli
gminy, powiaty iwojewdztwa samorzdowe. W2014 r. wydatki publiczne wykonane przez tejed-
nostki stanowiy 23,7% wydatkw sektora finansw publicznych oraz 80,6% wydatkw publicznych
zrealizowanych wpodsektorze samorzdowym. Odkilku lat udzia ten utrzymuje si nazblionym
poziomie.
W 2014 r. jednostki samorzdu terytorialnego otrzymay dochody wwysokoci 194,3 mld z, dyspo-
noway zatem prawie o6% wikszymi rodkami ni przed rokiem. Jeszcze bardziej wzrosy dochody
wasne o7,5%, naco zoyy si wysokie wpywy zpodatku dochodowego odosb fizycznych
(PIt) iwpywy zopat. Wzrost wpyww zPIt moliwy by przede wszystkim dziki poprawie sytuacji
gospodarczej, za dua dynamika opat wynikaa zewzrostu wpyww ztytuu gospodarki odpadami
(2014 r. by pierwszym penym rokiem gospodarowania przez gminy odpadami komunalnymi) oraz
zewzrostu wpyww zinnych opat stanowicych dochody jst. klasyfikacja dochodw, ogoszona
przez Ministra finansw, nie pozwala naustalenie, jakie byo rdo tych opat, mimo e wpywy
ztego tytuu zapewniy samorzdom ponad 3,2 mld z354. Jest toniewtpliwie jedna zwad nieprzej-
rzystego systemu klasyfikowania dochodw budetowych, wprowadzonego przez Ministra finan-

354 chodzi o dochody wykazane przez jst w rozdziale Wpywy z innych opat stanowicych dochody jednostek
samorzdu terytorialnego napodstawie ustaw wparagrafie 049 wpywy zinnych lokalnych opat pobieranych
przez jednostki samorzdu terytorialnego napodstawie odrbnych ustaw.

240
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

sw w2010 roku.355 Dziki temu, e dynamika dochodw wasnych bya wysza oddynamiki docho-
dw odinnych jednostek publicznych (gwnie zbudetu pastwa), udzia dochodw wasnych nie-
znacznie przekroczy, poraz pierwszy odszeciu lat, poow dochodw ogem. Wskanik ten poka-
zuje, e samorzdy swci mocno uzalenione odpienidzy przekazywanych im przez inne jed-
nostki sektora finansw publicznych. Wtej kwestii wcigu ostatniego dziesiciolecia niewiele si
zmienio.
Dotacje byy drug, obok dochodw wasnych, kategori dochodw jst, ktre silnie wzrosy. Dochody
jst ztytuu dotacji zwikszyy si w2014 r. ao 10%, osigajc rekordowy poziom 45,7mldz (warto
przypomnie, e jeszcze w2005 r. dochody jst ztego tytuu wynosiy zaledwie 15,6 mld z, wcigu
dziewiciu lat wzrosy zatem trzykrotnie). Wysoki, sigajcy 4,2 mld z, wzrost dotacji dla jst, jaki
wystpi w2014 r., wynika przede wszystkim zezwikszonego transferu rodkw zbudetu pa-
stwa ibudetu rodkw europejskich na:
y realizacj programw finansowanych zerodkw europejskich (wzrost o1,7 mld z),
y zadania wasne gmin, gwnie dotyczce finansowania przedszkoli (wzrost o0,9 mld z),
y zadania zlecone gminom zzakresu administracji rzdowej lub inne zadania zlecone usta-
wami gwnie na: wypat wiadcze zpomocy spoecznej, organizacj wyborw samo-
rzdowych iwyborw doParlamentu Europejskiego oraz pozosta dziaalno wdziale
pomoc spoeczna (0,6 mld z).
Warto odnotowa, e poraz pierwszy odco najmniej kilkunastu lat zmalaa wielko subwencji ogl-
nej, przekazywanej samorzdom zbudetu pastwa. cz owiatowa subwencji, pomylana jako
rdo finansowania zada owiatowych przez jst, utrzymaa si napoziomie z2013 r., natomiast
zmniejszya si cz wyrwnawcza subwencji, przeznaczona gwnie nawyrwnywanie docho-
dw midzy samorzdami. Wynikao to z bardziej rwnomiernego rozoenia dochodw wasnych.
Dziki znaczco wyszym dochodom samorzdy mogy zrealizowa w 2014 r. znacznie wiksze
wydatki. Wzrosy przede wszystkim wydatki majtkowe. Nainwestycje samorzdy przeznaczyy
a18% wicej rodkw ni przed rokiem, zbliajc si pod wzgldem cznych wydatkw majtko-
wych dopoziomu zbardzo udanego roku 2011. Powrt dowysokiego poziomu nakadw inwesty-
cyjnych by moliwy nie tylko dziki dopywowi o2,3 mld z wikszych rodkw unijnych, ale przede
wszystkim dziki przeznaczeniu o3,5 mld z wikszych nakadw narealizacj projektw wasnych,
wcaoci finansowanych zerodkw krajowych.
to, e o 6,4 mld z wzrosy wydatki majtkowe jst, nie oznacza, e wszystkie samorzdy wicej
inwestoway. Prawie 36% jednostek przeznaczyo nainwestycje mniej ni w2013 r. Uzasadnione
zatem bdzie pytanie, czy na skutek zwikszenia si dochodw wasnych oraz napywu wik-
szych rodkw europejskich poziom inwestycji wsamorzdach si wyrwna, czy wrcz przeciwnie
by bardziej zrnicowany ni przed rokiem. zdanych zawartych wsprawozdaniach rb-28s wynika,
e nakady nainwestycje wzrosy znacznie bardziej wnajbiedniejszych jednostkach ni wjednost-
kach najbogatszych. Wydatki majtkowe wgrupie 10% gmin onajniszych dochodach, wprzeli-
czeniu na1 mieszkaca, wzrosy wcigu roku rednio ao 27,4%, podczas gdy wgrupie 10% gmin
odochodach najwyszych rednio o14,7%.
W zwizku zszybszym wzrostem nakadw nainwestycje wbiedniejszych gminach, zrnicowa-
nie midzy gminami pod wzgldem wydatkw majtkowych wprzeliczeniu namieszkaca zmniej-

355 rozporzdzenie Ministra finansw z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegowej klasyfikacji dochodw,
wydatkw, przychodw i rozchodw oraz rodkw pochodzcych ze rde zagranicznych (Dz. U. z 2014 r.,
poz.1053zezm.).

241
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

szyo si. Wspczynnik zmiennoci nakadw inwestycyjnych wprzeliczeniu na1 mieszkaca zmala
ze122% do93%, aodchylenie standardowe z689 z do608 z. Dane tewskazuj, eoile pozytywnie
naley oceni sam fakt zmniejszenia si rnic wwielkoci inwestycji, toproblemem pozostaje wci
dua skala tych rnic. korelacja midzy dochodami ogem iwydatkami nainwestycje, wprzelicze-
niu na1 mieszkaca, wyniosa a0,77 w2013 r. i0,71 w2014 r. Gminy oniskich dochodach wdalszym
cigu przeznaczay znacznie mniejsze rodki nainwestycje ni gminy owysokich dochodach, azatem
luka cywilizacyjna wci si powikszaa, tyle e nieco wolniej ni wpoprzednich latach.

tabela 64. Dochody, wydatki izobowizania jednostek samorzdu terytorialnego wlatach 2008-2014

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wyszczeglnienie
mld z
DOCHODY OGEM 142,6 154,8 162,8 171,3 177,4 183,5 194,3
Dochody wasne 78,3 75,3 78,6 83,6 87,1 90,7 97,4
w tym: podatek dochodowy
od osb prawnych 7,5 6,6 6,1 6,9 6,8 6,3 6,4
podatek dochodowy od osb
fizycznych 28,5 27,0 26,9 29,4 30,8 32,5 35,1
podatek od nieruchomoci 13,4 14,2 15,1 16,3 17,6 18,7 19,5
dochody z majtku 6,1 5,7 6,4 6,5 6,9 7,6 8,0
Dotacje celowe 23,8 34,2 37,0 39,3 39,7 41,5 45,7
Subwencja oglna 40,5 45,3 47,2 48,3 50,7 51,3 51,2
WYDATKI OGEM 145,2 167,8 177,8 181,6 180,5 183,8 196,8
Wydatki majtkowe 31,9 43,1 44,2 42,4 35,6 35,0 41,4
Wydatki biece 113,3 124,7 133,6 139,2 144,8 148,8 155,4
w tym: wydatki na wynagrodzenia 42,0 46,1 49,7 54,1 56,1 57,0 58,5
wydatki na obsug dugu 1,3 1,4 1,9 2,7 3,5 2,8 2,5
WYNIK -2,6 -13,0 -15,0 -10,3 -3,0 -0,4 -2,4
ZOBOWIZANIA 28,8 40,3 55,1 65,8 67,8 69,2 72,1
Rok poprzedni = 100
DOCHODY OGEM 108,5 108,6 105,2 105,2 103,6 103,4 105,9
Dochody wasne 105,7 96,2 104,4 106,4 104,2 104,1 107,5
w tym: podatek dochodowy od osb
prawnych 98,7 88,0 92,4 113,1 98,6 92,6 102,2
podatek dochodowy od osb
fizycznych 111,3 94,7 99,6 109,3 104,8 105,3 108,1
podatek od nieruchomoci 105,5 106,0 106,3 107,9 108,0 106,4 104,3
dochody z majtku 96,2 92,4 111,8 101,6 107,6 108,9 105,7
Dotacje celowe 116,1 143,9 108,1 106,2 100,9 104,7 110,0
Subwencja oglna 110,1 111,9 104,2 102,4 104,8 101,2 99,9
WYDATKI OGEM 112,5 115,6 106,0 102,1 99,4 101,9 107,0
Wydatki majtkowe 117,7 135,1 102,6 95,9 84,0 98,3 118,1
Wydatki biece 111,1 110,1 107,1 104,2 104,1 102,8 104,4
w tym: wydatki na wynagrodzenia 112,0 109,8 107,9 108,8 103,7 101,5 102,7
wydatki na obsug dugu 130,0 107,7 135,7 142,1 129,2 81,2 87,8
ZOBOWIZANIA 111,2 140,0 136,7 119,4 103,2 102,0 104,3

rdo: dane Ministerstwa Finansw: http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzety-

jednostek-samorzadu-terytorialnego/sprawozdania-budzetowe; obliczenia wasne.

242
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

Podobnie jak dynamika wydatkw majtkowych, tak idynamika wydatkw biecych przewy-
szaa dynamik Pkb, cho nie tak znaczco. Najmocniej wzrosy wydatki rzeczowe jednostek
budetowych, czemu nie mona si dziwi, pamitajc, e by topierwszy peny rok finansowania
przez gminy zada wzakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Wzroso take dofinansowa-
nie doniepublicznych placwek owiaty zwizane midzy innymi zprzekazywaniem przez gminy
szk podmiotom z sektora prywatnego, dofinansowaniem samorzdowych instytucji kultury,
dotacjami dozada zleconych organizacjom poytku publicznego, atake wpatami dobudetu
pastwa (tzw. janosikowe).
Wydatki jst nawynagrodzenia zwikszyy si o2,7%, czyli omniej ni wzrosy rednie wynagrodzenie
brutto wgospodarce narodowej oraz Pkb. Wydatki nawynagrodzenia wdziale Owiata iwychowanie
wzrosy zaledwie o1,3%, wydatki nawynagrodzenia dla powiatowych komend Pastwowej Stray
Poarnej si nie zmieniy, aw przypadku stray gminnych wydatki tewzrosy o1,9%. zdrugiej strony
samorzdy zwikszyy wydatki nawynagrodzenia administracji (dzia Administracja publiczna) o5,2%.
Stosunkowo wysoko, bo o4,8%, wzrosy take wydatki nawynagrodzenia dla pracownikw wykonu-
jcych zadania zdziedziny polityki spoecznej (dziay Pomoc spoeczna iPozostae zadania w zakresie
polityki spoecznej). zewzgldu naobnienie wieku powstania obowizku szkolnego, o7,0% wzrosy
wydatki nawynagrodzenia dla pracownikw wietlic.
Dalsze obnianie stp procentowych przez NbP doprowadzio doobnienia kosztw obsugi kre-
dytw. Mimo e zaduenie jednostek samorzdu terytorialnego wzroso okolejne trzy miliardy z,
koszty obsugi dugu zmniejszyy si o0,3 mld z. Dziki temu jst przeznaczyy naobsug dugu
w2014 r. zaledwie 1,3% dochodw, mimo e zaduenie tych jednostek przekraczao 37% docho-
dw.
Na udany, pod wzgldem sytuacji finansowej, rok dla jst wskazuje rwnie wielko nadwyki ope-
racyjnej, ktra zwikszya si wstosunku do2013 r. oponad 11%, dopoziomu 2,1 mld z. kwota
tawskazuje, ile samorzdom pozostaoby dochodw porealizacji wydatkw biecych, gdyby nie
otrzymay adnych dochodw nazadania inwestycyjne ani dochodw ztytuu przeksztacenia prawa
uytkowania wieczystego. Mona wic powiedzie, e wdugim okresie, przy wmiar stabilnych
dochodach oraz wydatkach biecych nadwyka operacyjna jest przyblion miar potencjau inwe-
stycyjnego jednostek samorzdu terytorialnego. Wzrost nadwyki, oile zostanie trway, wskazuje,
ewdugim okresie rosn moliwoci inwestycyjne samorzdw.
Wspominajc onadwyce operacyjnej warto pamita, e dysponuj ni przede wszystkim gminy
(83,2% cznej nadwyki operacyjnej sektora jst). Powiaty, naskutek wzrostu dochodw, zrwnay
si pod wzgldem nadwyki zwojewdztwami samorzdowymi (po 8,4%). Stagnacja finansowa
samorzdw wojewdztw wynika przede wszystkim zniekorzystnej dla nich struktury dochodw
wasnych, wktrej przewaaj wpywy zpodatku dochodowego odosb prawnych (cIt). Polatach
obserwacji trendw wdochodach podatkowych wida wyranie, e podatek cIt nie speni poka-
danych wnim nadziei. zakadano bowiem, e wraz zewzrostem gospodarczym wojewdztw bd
si zwiksza rwnie wpywy ztytuu tego podatku. tymczasem mimo staego wzrostu gospodar-
czego oraz inflacji, dochody jednostek samorzdu terytorialnego ztytuu cIt byy oprawie 18%
nisze w2014r. wporwnaniu zrokiem 2007. Spowodowao toobnienie si dochodw wasnych
wojewdztw wtym okresie oniemal 16%. Okazao si zatem, e mimo staego wzrostu gospodar-
czego potencja dochodowy wojewdztw znaczco zmala, awysoko ich dochodw wasnych nie
miaa zwizku zrealnymi procesami zachodzcymi wgospodarce. zdaniem Najwyszej Izby kon-
troli problem ten powinien by szybko rozwizany, gdy zagraa realizacji celw pastwa zwiza-
nych zpolityk regionaln.

243
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

Wykres 38. Dochody wasne iwpywy wojewdztw samorzdowych zpodatku dochodowego

odosb prawnych wlatach 2005-2014

8
[mld z]
7
6
5
4
3
2
1
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Dochody wasne Dochody z CIT

rdo: opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Finansw, Informacje z wykonania budetw wojewdztw
za4kwartay 2005-2014 roku.

W przypadku gmin poowa ich nadwyki skupiona jest w grupie 10% jednostek o najwyszych
dochodach wprzeliczeniu namieszkaca. Jednoczenie nadwyka uzyskana przez gminy ztej grupy
stanowi ponad 41% nadwyki caego sektora jednostek samorzdu terytorialnego. Nadwyka ope-
racyjna 247 gmin onajwyszych dochodach namieszkaca wyniosa w2014 r. 8,4 mld z, nadwyka
pozostaych 2.232 gmin wyniosa 8,5 mld z, anadwyka powiatw iwojewdztw po1,7 mld z.

Wykres 39. Struktura nadwyki operacyjnej wjednostkach samorzdu terytorialnego w2014 r

8,4%

8,4% Gminy o najwikszych dochodach

w przeliczeniu na mieszkaca

Pozostae gminy
41,4%

Powiaty

Wojewdztwa
41,9%

rdo: opracowanie wasne na podstawie sprawozda Rb-27s i Rb-28s za 2014 r., opublikowanych na stronie internetowej
Ministerstwa Finansw, http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzety-
jednostek-samorzadu-terytorialnego/sprawozdania-budzetowe

244
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

Jeeli kwot nadwyki podzieli si przez liczb mieszkacw, tozrnicowanie pomidzy najbogat-
szymi ipozostaymi gminami bdzie rwnie due. W2014 r. namieszkaca jednej z247 najbogat-
szych gmin wPolsce rednio przypadaa nadwyka operacyjna rwna 646 z (X grupa dochodowa),
wkolejnej, IX grupie dochodowej (drugie 10% jednostek wrankingu gmin onajwyszych docho-
dach wprzeliczeniu namieszkaca) nadwyka tawyniosa ju tylko 406 z wprzeliczeniu namiesz-
kaca, za wgrupie 10% gmin onajniszych dochodach (I grupa dochodowa) wyniosa ona zaled-
wie 256 z. Azatem mona wprzyblieniu wskaza, e dugookresowy potencja inwestycyjny 10%
gmin, ktre miay najwysze dochody jest, wprzeliczeniu namieszkaca, ponad dwa ip razy wik-
szy ni potencja inwestycyjny 10% gmin onajniszych dochodach.
z danych tych wynika, e bez duego wsparcia finansowego dla biedniejszych jednostek, gminy
onajwyszych dochodach bd realizoway znacznie wiksze wydatki inwestycyjne odinnych gmin,
coprzeoy si nawiksze zrnicowanie wjakoci ycia mieszkacw. Wsparcie sabszych finan-
sowo gmin nie musi si wiza zwyszymi transferami zbudetu pastwa, lecz moe by doko-
nane rwnie zapomoc zmiany przepisw wpywajcych nawielko dochodw gmin oraz rozkad
dochodw pomidzy poszczeglnymi jst. zpewnoci gminy nie mog liczy naistotne wsparcie
finansowe zestrony wojewdztw samorzdowych, ktre dysponuj stosunkowo niewielkimi rod-
kami nainwestycje, amaj doponiesienia powane nakady inwestycyjne nabudow infrastruk-
tury oznaczeniu regionalnym.

tabela 65. Dochody ogem, dochody podatkowe, wydatki majtkowe, nadwyka operacyjna
izobowizania gmin w2008 i2014 r. wprzeliczeniu na1 mieszkaca weduggrup
dochodowych w2014 r.
Dochody Wydatki Nadwyka
Dochody ogem Zobowizania
podatkowe majtkowe operacyjna
Grupa
dochodowa 2008 2014 2008 2014 2008 2014 2008 2014 2008 2014
z
Razem 2.932,2 3.970,7 1.196,4 1.475,6 643,5 779,8 362,8 436,6 619,1 1.530,1
I 2.001,0 2.649,1 786,1 1.008,8 330,3 369,2 234,9 256,1 312,4 800,1
II 2.136,2 2.837,0 771,5 1.011,2 347,1 400,6 262,0 279,8 317,2 914,2
III 2.226,5 2.963,7 785,3 1.092,4 412,3 445,3 265,9 298,7 438,3 926,0
IV 2.304,8 3.062,2 764,6 1.098,1 433,7 463,5 265,8 322,5 366,6 917,3
V 2.375,9 3.174,0 776,1 978,3 462,6 554,2 282,0 330,7 442,2 978,8
VI 2.453,7 3.296,4 802,5 1.059,8 430,7 627,4 282,2 369,4 449,5 989,9
VII 2.546,8 3.424,7 769,1 1.149,0 517,0 693,9 312,0 389,4 478,2 1.121,4
VIII 2.665,2 3.618,3 867,9 1.271,3 561,6 733,3 329,9 374,0 445,4 1.151,5
IX 2.853,8 3.937,4 1.161,9 1.447,8 632,2 728,6 355,3 405,5 553,2 1.201,4
X 3.943,3 5.520,6 1.849,1 2.173,0 991,9 1.248,8 503,8 645,5 985,1 2.596,9
X:I 1,97 2,08 2,35 2,15 3,00 3,38 2,14 2,52 3,15 3,25

rdo: dane opublikowane na stronie Ministerstwa Finansw: http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/ dzialalnosc/

finanse-publiczne/budzety-jednostek-samorzadu-terytorialnego/sprawozdania-budzetowe oraz obliczenia wasne.

W krtkim irednim okresie duy wpyw namoliwoci inwestycyjne jst mie bdzie wielko ich
zaduenia, ktra ogranicza samorzdom dostp donowych rodkw zewntrznych. zcznej kwoty
zaduenia jst nakoniec 2014 r., wynoszcej 72,1 mld z, nagminy przypado prawie 82% dugu, ktry
rozkada si wnastpujcy sposb: 57% wartoci zobowiza gmin dotyczyo 247 jednostek onaj-
wyszych dochodach wprzeliczeniu namieszkaca, a43% pozostaych 2.232 gmin. Podobnie jak

245
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

dochody, wydatki majtkowe inadwyka operacyjna, zaduenie jest skoncentrowane wnajsilniej-

szych pod wzgldem finansowym jednostkach, ktrych sytuacja pozwala nazacignicie znaczco
wyszego ni winnych jednostkach poziomu dugu. Wprzeliczeniu namieszkaca dug 10% naj-
bogatszych jednostek nakoniec 2014 r. wynosi rednio 2.597 z, adug 10% najbiedniejszych gmin
800 z. Jeli zwielkoci zaduenia porwna si wielko nadwyki finansowej wposzczeglnych
grupach gmin, tookae si, e w10% gmin onajwyszych dochodach redni okres spaty wynisby
ponad 4 lata, gdyby jednostki teca nadwyk przeznaczay naspat zobowiza. Natomiast czas
spaty zaduenia 10% jednostek onajniszych dochodach namieszkaca wynisby 3,2 roku.

3.wydatki publiczne wukadzie dziaowym

W 2014 r. wydatki publiczne byy wykonywane w33 dziaach, przy czym ponad 95% tych wydat-
kw zrealizowano wsiedemnastu nastpujcych dziaach: Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne,
Ochrona zdrowia, Owiata iwychowanie, Transport iczno, Obsuga dugu publicznego, Rolnictwo
iowiectwo, Administracja publiczna, Obrona narodowa, Szkolnictwo wysze, Pomoc spoeczna, Pozo-
stae zadania wzakresie polityki spoecznej, Rne rozliczenia, Gospodarka komunalna iochrona ro-
dowiska, Bezpieczestwo publiczne iochrona przeciwpoarowa, Kultura iochrona dziedzictwa narodo-
wego, Wymiar sprawiedliwoci oraz Gospodarka mieszkaniowa. Wadnym zpozostaych 16 dziaw
wydatki nie przekraczay 10 mld z.
Poowa wydatkw publicznych jest realizowana wtrzech dziaach: Obowizkowe ubezpieczenia spo-
eczne, Ochrona zdrowia oraz Owiata iwychowanie, przy czym pierwszy znich absorbuje prawie
jedn trzeci rodkw publicznych. Wydatki naubezpieczenia spoeczne srealizowane przede
wszystkim zerodkw funduszu Ubezpiecze Spoecznych, wydatki naochron zdrowia przez
Narodowy fundusz zdrowia oraz samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej, a wydatki
naowiat iwychowanie przez jednostki samorzdu terytorialnego. budet pastwa ibudet rod-
kw europejskich maj znikomy udzia wbezporednim finansowaniu wyej wymienionych dziaw:
wprzypadku ubezpiecze spoecznych wynosi on niespena 9%, za wprzypadku ochrony zdrowia
oraz owiaty iwychowania poniej 4%.
Porwnujc dane z2013 r. i2014 r., nie dostrzee si duych zmian wdziaowej strukturze wydat-
kw publicznych. Wida przede wszystkim rosncy udzia wydatkw wdziale Obrona narodowa.
W2013 r. dzia ten znajdowa si nadwunastej pozycji wrankingu dziaw wedug wielkoci wydat-
kw publicznych, aw 2014 r. przesun si nasm pozycj. Wydatki naobron narodow wzro-
sy wcigu roku z19,1 mld z do22,7 mld z. Owiksz kwot wzrosy tylko wydatki naobowiz-
kowe ubezpieczenia spoeczne (8,2 mld z), natransport iczno (4,3 mld z). Wydatki napomoc
spoeczn spady wtym rankingu zsmego miejsca nadziesite, cospowodowane byo zmniej-
szeniem si wydatkw wtym dziale o0,3 mld z iwzrostem winnych dziaach. Otak sam kwot
ograniczono wydatki naochron zdrowia. Wporwnaniu z2013 r. najbardziej ograniczono wydatki
naobsug dugu o9,3 mld z.

246
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

tabela 66. Wydatki sektora finansw publicznych, budetu pastwa ibudetu rodkw
europejskich wedug dziaw klasyfikacji budetowej w2014 r.
Sektor finansw publicznych BP i BE
Wyszczeglnienie Ogem Biece Majtkowe Ogem SFP=100
mld z % mld z %
OGEM 716,9 100,0 633,4 83,5 202,2 28,2
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 228,6 31,5 228,3 0,3 20,1 8,8
Ochrona zdrowia 75,0 10,8 70,2 4,8 2,5 3,3
Owiata i wychowanie 54,0 7,5 51,4 2,6 2,1 3,8
Transport i czno 51,3 6,7 21,4 29,9 17,0 33,2
Obsuga dugu publicznego 36,1 6,5 36,1 0,0 33,6 93,1
Rolnictwo i owiectwo 33,6 4,8 30,0 3,6 26,7 79,4
Administracja publiczna 28,3 4,0 25,8 2,4 12,1 42,9
Obrona narodowa 22,7 3,2 14,7 8,0 22,7 99,7
Szkolnictwo wysze 22,7 3,1 19,1 3,6 1,1 5,0
Pomoc spoeczna 21,9 2,9 21,6 0,3 0,1 0,6
Pozostae zadania w zakresie polityki
spoecznej 21,3 2,8 20,6 0,8 3,7 17,5
Rne rozliczenia 20,3 2,7 18,7 1,6 17,5 86,5
Gospodarka komunalna i ochrona
rodowiska 18,5 2,2 10,8 7,8 3,6 19,5
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 15,3 2,1 14,0 1,3 11,5 74,9
Kultura i ochrona dziedzictwa
narodowego 11,0 1,5 7,3 3,7 0,8 7,6
Gospodarka mieszkaniowa 10,5 1,4 9,7 0,8 10,4 98,8
Wymiar sprawiedliwoci 10,3 1,4 8,2 2,1 1,6 15,7
Pozostae dziay 35,3 4,9 25,5 9,8 14,8 42,0
bP budet pastwa, bE budet rodkw europejskich, SfP sektor finansw publicznych
rdo: obliczenia wasne NIK napodstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Finansw.

budet pastwa rozpatrywany wraz zbudetem rodkw europejskich ma dominujcy udzia wbez-
porednim finansowaniu zaledwie szeciu spord siedemnastu najwikszych dziaw. tesze dzia-
w to: Obsuga dugu publicznego, Rolnictwo iowiectwo, Rne rozliczenia, Obrona narodowa, Bezpie-
czestwo publiczne iochrona przeciwpoarowa, atake Wymiar sprawiedliwoci. Wgrupie tej wyr-
ni mona dzia Rolnictwo iowiectwo, wktrym wydatki su wsparciu okrelonej grupy zawodo-
wej, podczas gdy wydatki realizowane wpozostaych, najwikszych dziaach klasyfikacji budeto-
wej, su celom oglnospoecznym.
Dominujca pozycja budetu pastwa w dziale: Obsuga dugu publicznego wynika ze specyfiki
sektora finansw publicznych wPolsce. Najpierw dua cz rodkw publicznych jest pozyski-
wana, midzy innymi wdrodze emisji skarbowych papierw wartociowych, dobudetu pastwa,
anastpnie rodki tes dystrybuowane, naprzykad wformie rnych rozlicze, doinnych jedno-
stek sektora. Wrezultacie budet pastwa jest t czci sektora finansw publicznych, ktra jest
najbardziej niezbilansowana, podczas gdy inne segmenty albo dziaaj wwarunkach rwnowagi
finansowej, albo wykazuj duo mniejszy deficyt wstosunku dotego, jaki wynika zzestawienia ich
wasnych dochodw oraz wydatkw. Wramach budetu pastwa odbywa si zatem pozyskiwane
rodkw nafinansowanie dziaalnoci innych jednostek sektora finansw publicznych oraz obsuga
wikszoci zobowiza wynikajcych zniedoboru rodkw wcaym sektorze. Oile jednak kumu-
lowanie zobowiza sektora wjednej instytucji, podlegajcej regularnej ikompleksowej kontroli,
naley oceni pozytywnie, towtpliwoci budzi stosunkowo dua skala transferw dokonywanych

247
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

zbudetu pastwa doinnych jednostek sektora finansw publicznych. zmniejszenie transferw i

zapewnienie tym jednostkom wikszych dochodw wasnych powinno suy zwikszeniu przej-
rzystoci finansw publicznych oraz ich dalszej decentralizacji. Dominujca pozycja budetu pa-
stwa w dziale Rne rozliczenia wynika natomiast z ujmowania w nim rodkw przekazywanych Unii
Europejskiej. Porwnujc zmiany, jakie dokonay si wwielkoci wydatkw dziaowych od2011r.
do2014r. dostrzec mona, e najbardziej wzrosy wydatki naPozostae zadania wzakresie polityki
spoecznej (26,7%), Obron narodow (24,6%), Gospodark komunaln iochron rodowiska (23,8%)
oraz Rolnictwo iowiectwo (14,3%). zmniejszenie wydatkw nastpio wczterech dziaach: Rne roz-
liczenia, Obsuga dugu publicznego, Gospodarka mieszkaniowa oraz Transport iczno. Ponadto sto-
sunkowo niewiele zwikszyy si wydatki wdziale Szkolnictwo wysze.
W latach 2011-2014 wydatki naobowizkowe ubezpieczenia spoeczne dominoway wstrukturze
wydatkw publicznych, adrugie miejsce zajmoway wydatki naochron zdrowia. Napyw rodkw
unijnych przeznaczonych wduym stopniu nafinansowanie infrastruktury spowodowa, e wlatach
20112012 wydatki natransport iczno byy wiksze odwydatkw naowiat iwychowanie.

tabela 67. Wydatki sektora finansw publicznych wedug dziaw wlatach 2011-2014
2011 2012 2013 2014 3:2 4:3 5:4 5:2
Wyszczeglnienie
mld z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9
OGEM 659,9 689,3 699,2 716,9 104,5 101,4 102,5 108,6
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 200,1 209,8 220,4 228,6 104,9 105,1 103,7 114,3
Ochrona zdrowia 71,1 71,5 75,3 75,0 100,5 105,3 99,5 105,4
Owiata i wychowanie 50,1 52,1 52,7 54,0 103,9 101,2 102,5 107,8
Transport i czno 52,4 57,1 47,0 51,3 109,0 82,3 109,3 97,9
Obsuga dugu publicznego 38,8 45,7 45,4 36,1 117,7 99,3 79,7 93,2
Rolnictwo i owiectwo 30,5 30,6 33,3 33,6 100,2 108,9 101,0 110,2
Administracja publiczna 26,2 26,5 27,8 28,3 101,0 105,0 101,6 107,8
Obrona narodowa 18,2 19,1 19,1 22,7 104,8 100,0 118,9 124,6
Szkolnictwo wysze 22,0 21,3 21,5 22,7 97,1 100,8 105,5 103,2
Pomoc spoeczna 20,9 21,5 22,2 21,9 103,0 103,1 98,8 105,0
Pozostae zadania w zakresie polityki
spoecznej 16,8 18,3 19,7 21,3 108,7 107,7 108,2 126,7
Rne rozliczenia 22,5 23,0 20,2 20,3 102,1 87,9 100,4 90,1
Gospodarka komunalna i ochrona ro-
dowiska 15,0 14,9 16,1 18,5 99,8 107,4 115,5 123,8
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 14,4 14,6 15,1 15,3 100,8 103,6 101,6 106,2
Kultura i ochrona dziedzictwa narodo-
wego 10,0 10,6 10,2 11,0 106,1 95,8 108,2 110,0
Gospodarka mieszkaniowa 9,4 9,7 10,0 10,5 102,4 103,7 104,6 111,1
Wymiar sprawiedliwoci 11,0 11,1 10,1 10,3 100,6 91,4 101,7 93,5
Pozostae dziay 30,3 32,0 33,1 35,3 105,3 103,5 106,7 116,3

rdo: obliczenia wasne NIK napodstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Finansw.

Dla uzyskania peniejszego obrazu wydatkw publicznych wedug dziaw warto sign podane
Eurostatu owydatkach sektora instytucji rzdowych isamorzdowych wedug klasyfikacji funkcji
wadz rzdowych isamorzdowych (cOfOG). coprawda ostatnie dostpne dane Eurostatu dotycz

248
 SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

2013 r., ale wydatki tenie podlegaj atak duym zmianom wcigu jednego roku, mona jewic
wykorzysta wanalizie za2014 r. Dla celw porwnawczych dane owydatkach sektora instytucji
rzdowych isamorzdowych sprezentowane wrelacji doPkb.

tabela 68. Wydatki sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w Polsce i w Unii Europejskiej
wrelacji doPkb wlatach 2006, 2008, 2010, 2011, 2012 i2013 wedug klasyfikacji cOfOG

2006 2008 2010 2011 2012 2013

Wyszczeglnienie
UE PL UE PL UE PL UE PL UE PL UE PL
% PKB
Wydatki ogem 45,6 44,7 46,5 44,4 50,0 45,9 48,5 43,9 49,0 42,9 48,6 42,2
Oglne usugi
publiczne 6,4 5,7 6,6 5,4 6,7 5,7 6,9 5,6 6,9 5,8 6,8 5,7
Obronno 1,5 1,6 1,5 1,9 1,5 1,7 1,5 1,6 1,4 1,5 1,4 1,7
Porzdek publiczny
i bezpieczestwo 1,8 2,2 1,8 2,4 1,9 2,4 1,8 2,3 1,8 2,3 1,8 2,2
Sprawy gospodarcze 4,2 4,5 4,6 5,3 5,1 6,0 4,4 5,7 4,6 4,8 4,3 4,1
Ochrona rodowiska 0,8 0,7 0,8 0,7 0,9 0,7 0,8 0,7 0,8 0,6 0,8 0,7
Mieszkalnictwo
i infrastruktura
komunalna 0,9 1,2 0,9 1,1 0,8 0,8 0,7 0,8 0,7 0,8 0,7 0,7
Zdrowie 6,6 4,6 6,8 5,0 7,3 5,0 7,1 4,7 7,2 4,7 7,2 4,6
Wypoczynek, kultura
i religia 1,1 1,1 1,1 1,3 1,1 1,3 1,1 1,3 1,1 1,1 1,0 1,1
Szkolnictwo 5,0 6,0 5,0 5,7 5,3 5,6 5,1 5,5 5,0 5,4 5,0 5,3
Ochrona socjalna 17,5 17,0 17,5 15,8 19,4 16,7 19,1 15,8 19,4 15,9 19,6 16,2

rdo: Eurostat, http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=gov_10a_exp&lang=en

Porwnujc wydatki ponoszone wposzczeglnych obszarach dziaalnoci spoecznej igospodar-

czej, warto zwrci uwag, e czne wydatki sektora instytucji rzdowych isamorzdowych wrela-
cji doPkb sw Unii Europejskiej356 rednio znacznie wiksze ni wPolsce. Oile jeszcze w2006 r.
wydatki tebyy bardzo zblione (44,7% Pkb Polska, 45,6% Pkb Unia Europejska), tow 2013 r. r-
nica wynosia a6,4 punktu procentowego, przy czym wPolsce wydatki publiczne wrelacji doPkb
si zmniejszay, arednio wUnii Europejskiej rosy. Naley jednak pamita io tym, e znaczco
wysze srwnie rednie dochody publiczne UE wporwnaniu zPolsk. W2014 r. dochody sek-
tora instytucji rzdowych isamorzdowych wrelacji doPkb wyniosy 45,2% wUnii Europejskiej
itylko 38,6% wPolsce.
Na zadania wtrzech zdziesiciu podstawowych obszarw wydatkw publicznych, wyszczeglnio-
nych wklasyfikacji cOfOG, Polska przeznacza istotnie mniejsz cz Pkb, ni rednio kraje Unii Euro-
pejskiej. Najwiksze rnice dotycz zdrowia iochrony socjalnej. W2013 r. rednie wydatki publiczne
nazadania zzakresu zdrowia poniesione w27 krajach UE stanowiy 7,2% Pkb, podczas gdy wPolsce
zaledwie 4,6% Pkb. Podobnie rednie wydatki publiczne napomoc spoeczn stanowiy 19,6% Pkb
wUnii Europejskiej oraz 16,2% Pkb wPolsce. Ponadto relatywnie mniej rodkw ni rednio wUE
przeznaczono si naoglne usugi publiczne, sprawy gospodarcze (po raz pierwszy od2006 roku)
oraz naochron rodowiska. Warto zwaszcza zwrci uwag naostatni obszar, wktrym Polska

356 bez chorwacji.

249
SEk tOr fINANSW PUbLIc zNych

miaa znaczce zaniedbania jeszcze zczasw PrL. zdanych przekazanych przez Eurostat wynika,
ewcaym okresie od2006 r. naochron rodowiska wPolsce kierowano mniejsze rodki publiczne
ni rednio wUnii Europejskiej.
W 2012 r. wczterech obszarach klasyfikacji cOfOG zrealizowano wysze, wrelacji doPkb, wydatki
wPolsce ni rednio wUnii Europejskiej. Obszarami tymi bya obronno, porzdek publiczny ibez-
pieczestwo, szkolnictwo oraz, wniewielkim stopniu, wypoczynek, kultura ireligia. Wprzypadku
szkolnictwa naley jednak wskaza, e oile rednio wUnii Europejskiej wydatki teod wielu lat pozo-
staj napoziomie bliskim 5,0%, tow Polsce sone coraz mniejsze.

250
 X. dug publiczny
i n a l e n o c i s k a r b u pa s t wa

W 2014 r. dug publiczny, liczony zarwno wedug metodologii krajowej, jak i unij-
nej, uleg obnieniu o ponad 6%. Nie byo to jednak efektem ograniczenia skali emisji
dugu, lecz umorzenia obligacji skarbowych w zwizku z reform systemu emerytal-
nego. Odbyo si ono kosztem zwikszenia przyszych zobowiza emerytalnych Fun-
duszu Ubezpiecze Spoecznych, gwarantowanych przez Skarb Pastwa, niezaliczanych
do dugu publicznego.
Gdyby nie umorzenie obligacji przejtych przez ZUS od OFE, pastwowy dug publiczny
wzrsby w 2014 r. o 74,7 mld z, tj. o okoo 8,5%. Byby to drugi najwikszy przyrost
tej kategorii wostatnich 15 latach. A 96% tego wzrostu zostao wygenerowane przez
przyrost dugu Skarbu Pastwa, przy czym tylko 39% w zwizku z finansowaniem defi-
cytu budetu pastwa i budetu rodkw europejskich.
Znaczcym czynnikiem zwikszajcym zaduenie sektora finansw publicznych bya
emisja obligacji skarbowych w celu pozyskanie rodkw na zasilenie ZUS poza rachun-
kiem deficytu oraz osabienie zotego, zwikszajce warto dugu zagranicznego.
Relacja dugu publicznego, liczonego wedug metodologii unijnej, do PKB ulega obni-
eniu z 55,7% na koniec 2013 r. do 50,1%. Dziki temu Polska przesuna si z dwuna-
stej na dziesita pozycj wrd najmniej zaduonych pastw Unii Europejskiej.
Minister Finansw zarzdza dugiem Skarbu Pastwa zgodnie z zaoeniami strategii
zarzdzania dugiem publicznym.

1. pastwowy dug publiczny oraz dug sektora instytucji rzdowych

isamorzdowych
W 2014 r. zmniejszy si dug publiczny obliczony zarwno wedug metodologii krajowej (pa-
stwowy dug publiczny PDP), jak istosowanej wUnii Europejskiej metodologii ESA2010 (dug sek-
tora instytucji rzdowych isamorzdowych). Sytuacja taka miaa miejsce pierwszy raz odco najmniej
15 lat wprzypadku PDP iod 13 lat wprzypadku obliczania dugu publicznego wedug zasad unij-
nych, tj.wewszystkich okresach dla jakich dane publikuje Ministerstwo Finansw. Byo towynikiem
przeprowadzenia w2014r. zmian wsystemie emerytalnym. Wich wyniku 51,5% rodkw otwar-
tych funduszy emerytalnych (OFE) zostao przekazane doZUS. Obligacje skarbowe przeniesione
doZUS zostay umorzone przez Ministra Finansw, aobjte gwarancjami Skarbu Pastwa obliga-
cje BGK, wyemitowane wcelu finansowania Krajowego Funduszu Drogowego (KFD), zostay prze-
kazane doFunduszu Rezerwy Demograficznej357.
Umorzenie w lutym 2014 r. obligacji skarbowych skutkowao jednorazowym obnieniem PDP
o130.187,6mln z. Zmniejszenie dugu publicznego ztytuu SPW wizao si zprzejciem przez
Skarb Pastwa zobowiza dowypaty przyszych wiadcze emerytalnych, odpowiadajcych zin-
deksowanej wartoci rodkw przesunitych z OFE do ZUS. Dug zatem nadal istnieje, tylko nie

357 Umorzenie SPW wpyno bezporednio nazmniejszenie PDP idugu instytucji rzdowych isamorzdowych,
aprzekazanie obligacji BGK doFRD dodatkowo obniyo dug sektora instytucji rzdowych isamorzdowych
przez zmniejszenie skonsolidowanego zaduenia KFD.

251
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

w57i58
jest wliczany doPDP ani dugu publicznego a
obliczanego wedug metodologii unijnej. Powycze-
niu umorzenia SPW, ale bez uwzgldnienia jego wpywu nakoszty obsugi dugu, PDP wzrsby
o74.652,3mln z. Byby todrugi codo wielkoci roczny przyrost PDP wostatnich 15 latach. Wikszy
przyrost PDP odnotowano tylko w2010 r. kiedy wynis on 78.022,8mlnz.
PDP, obliczony zgodnie zart.73 ust.1 ustawy ofinansach publicznych, rwny jest wartoci nominal-
nej zaduenia jednostek sektora finansw publicznych powyeliminowaniu wzajemnych zobowi-
za pomidzy jednostkami tego sektora, tj.poprzeprowadzeniu konsolidacji. PDP, zgodnie zart.72
ust.1 wyej wymienionej ustawy, obejmuje zobowizania ztytuu wyemitowanych papierw war-
tociowych, zacignitych kredytw ipoyczek, przyjtych depozytw oraz zobowiza wymagal-
nych. PDP jest ksigowym ujciem wartoci dugu, wynikajcym zesprawozda ozobowizaniach
inalenociach jednostek sektora finansw publicznych.
na koniec 2014 r. warto PDP zostaa obliczona prawidowo przez Ministra Finansw, napodsta-
wie danych ozobowizaniach poszczeglnych jednostek sektora finansw publicznych przesanych
przez GUS ipo dokonaniu konsolidacji tych zobowiza. PDP wynis 826.757,7mln z iby niszy
odstanu nakoniec 2013 r. o55.535,3mln z, tj.o6,3%.

Wykres 40. Warto nominalna PDP oraz jego relacja doPKB wlatach 1999-2014

950 55%
prg ostronociowy - 55% PKB

850

50%
750

650

45%

550

450
40%

350

250 35%
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Warto nominalna PDP (mld z)

Relacja PDP/PKB

rdo: wyniki kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

252

Page1
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

Po czterech latach zrzdu, kiedy relacja PDP doPKB nakoniec roku przekraczaa 50%, tj.pierwszy
prg ostronociowy, w2014 r. relacja tazmniejszya si dopoziomu 47,8%358. Przypomnie naley,
e wtrakcie 2013 r. wwyniku nowelizacji ustawy ofinansach publicznych z26lipca 2013 r.359 zawie-
szono stosowanie art.86 ust.1 pkt1 ustawy ofinansach publicznych, okrelajcego konsekwencje
dla budetu pastwa wynikajce zprzekroczenia pierwszego progu ostronociowego. Kolejn
zmian ustawy ofinansach publicznych z8listopada 2013 r.360 art.86 ust.1 pkt1 ustawy ofinan-
sach publicznych uchylono zdniem 1stycznia 2014 r.
Warto PDP ma rwnie znaczenie przy stosowaniu zasad wynikajcych zmechanizmu stabiliza-
cyjnej reguy wydatkowej, okrelonego wart.112aa ustawy ofinansach publicznych. Wzwizku
zreform systemu emerytalnego iskokowym obnieniem PDP361, wlipcu 2014 r.362 wprowadzono
zmiany wzakresie stabilizujcej reguy wydatkowej. Mechanizm korygujcy stabilizujc regu
wydatkow363 zakada wprowadzenie nowych progw dla relacji doPKB kwoty ustalonej wwyniku
przeliczenia PDP zzastosowaniem rednich kursw nBP wroku ipomniejszeniu owolne rodki Mini-
stra Finansw, wwysokoci 43% i48% wmiejsce dotychczasowych progw 50% i55%. Mechanizm
ten wzaoeniu powinien wywoa dziaania wzakresie obnienia wydatkw, zabezpieczajce przed
przekroczeniem przez PDP poziomu 55% PKB. Przekroczenie tej wartoci spowodowaoby istotne
konsekwencje dla budetu pastwa okrelone wart.86 ust.1 pkt2 ustawy ofinansach publicznych.
Wszczeglnoci Rada Ministrw byaby zobowizana douchwalenia projektu ustawy budetowej
narok kolejny, wktrej midzy innymi deficyt budetu pastwa musiaby zosta ograniczony (przez
ograniczenie wydatkw izwikszenie dochodw, wtym podatkowych), nie mgby wystpi wzrost
wynagrodze pracownikw sfery budetowej, ograniczenia dotyczyyby waloryzacji rent iemerytur
oraz nie byoby moliwe udzielanie poyczek ikredytw zbudetu pastwa. Ponadto ograniczeniu
podlegayby wydatki budetw jednostek samorzdu terytorialnego.
Podobnie jak w latach poprzednich w 2014 r. zmiana PDP wynikaa gwnie ze zmian zadue-
nia Skarbu Pastwa. W2014 r. dug Skarbu Pastwa, skonsolidowany wramach sektora finansw
publicznych, zmniejszy si o58.494,9mln z, tj.o7,2%. Zwikszajco nawarto PDP wpyn wzrost
dugu jednostek samorzdu terytorialnego iich zwizkw o3.022,0mln z, tj.o5,2%. Wzrost ten by
ponad trzykrotnie wyszy ni w2013 r., ale porwnywalny z2012 r. iprawie czterokrotnie niszy ni
redni wzrost zaduenia jednostek samorzdu terytorialnego iich zwizkw wlatach 2009-2011.
nakoniec 2014 r. dug jednostek samorzdu terytorialnego iich zwizkw wynis 68.232,1mln z.,
co stanowio 8,3% PDP. W 2014 r. obniyo si skonsolidowane zaduenie sektora ubezpiecze
spoecznych, wynikajce prawie w caoci z zaduenia FUS. Zmniejszyo si ono z 380,1 mln z

358 PKB nakoniec 2014 r. wedug obwieszczenia Prezesa GUS z15maja 2015 r. 1.728,7 mld z.
359 Ustawa zdnia 26lipca 2013 r. ozmianie ustawy ofinansach publicznych (Dz.U. z2013 r., poz.938).
360 Ustawa z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych i niektrych innych ustaw (Dz. U.
z2013 r., poz.1646).
361 Wustawie budetowej na2014 r. przewidziano, e umorzenie SPW przekazanych doZUS obniy PDP ookoo
7,6% PKB, bez uwzgldnienia obnienia kosztw ich obsugi.
362 Ustawa zdnia 9maja 2014 r. ozmianie ustawy ofinansach publicznych oraz ustawy ozmianie ustawy ofinansach
publicznych oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. z2014 r., poz.911).
363 Stabilizujca regua wydatkowa zostaa wpeni wprowadzona doopracowania zaoe budetu na2015 r. celem
reguy jest zapewnienie stabilnoci finansw publicznych wPolsce ikorygowanie ich ewentualnej nadmiernej
nierwnowagi, ale zarazem niepowodowanie nadmiernego zaostrzenia polityki fiskalnej, zwaszcza wwarunkach
znacznego spowolnienia gospodarczego. Regua przewiduje, e limit wydatkowy bdzie rs w tempie
redniookresowego PKB powikszonego oprognozowan inflacj. Regua jest wyposaona wmechanizm korekty,
majcy zastosowanie wokresie nierwnowagi finansw publicznych. Wielko korekty wydatkw zalena jest
midzy innymi od relacji PDP do PKB, przy czym PDP jest przeliczany z zastosowaniem rednich kursw nBP
wroku ipo uwzgldnieniu wolnych rodkw Ministra Finansw.

253
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

do118,9mln z, tj.o68,7%, ibyo efektem zmniejszenia stanu zobowiza wymagalnych FUS wobec
OFE ztytuu nieprzekazanych skadek. Warto dugu sektora ubezpiecze spoecznych nie przed-
stawia caego zaduenia tego sektora, gdy jest obliczana zuwzgldnieniem konsolidacji zobowi-
za. Eliminuje ona zPDP dug FUS wobec Skarbu Pastwa ztytuu poyczek, ktrych czna warto
nakoniec 2014 r. wyniosa 39.801,9mln z iw cigu roku wzrosa o8.924,3mln z. Zwikszyo si
take zaduenie samodzielnych publicznych zakadw opieki zdrowotnej. nakoniec 2014 r. wynio-
so ono 4.521,3mln z ibyo o258,6mln z, tj.o6,1% wysze ni przed rokiem (na koniec 2013 r.
opodobn warto zmniejszyo si zaduenie samodzielnych publicznych zakadw opieki zdro-
wotnej). Dug zwikszyy zarwno samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej, ktrych orga-
nami zaoycielskimi spodmioty sektora rzdowego (o 29,9mln z, tj.o2,6%), jak iplacwki samo-
rzdowe (o 228,7mln z, tj.o7,3%).

tabela 69. Zaduenie sektora finansw publicznych (po konsolidacji) w latach 2011-2014

2011 2012 2013 2014 Zmiana

Wyszczeglnienie Warto PDP na koniec lat 2014 -2013
mln z %
ZADUENIE SEKTORA FINANSW
815.346,2 840.476,8 882.293,0 826.757,7 -55.535,3 -6,3
PUBLICZNYCH
ZADUENIE SEKTORA RZDOWEGO 748.805,9 770.819,5 813.515,3 754.983,8 -58.531,6 -7,2
Skarb Pastwa 747.504,3 769.128,8 811.827,1 753.332,2 -58.494,9 -7,2
Pastwowe fundusze celowe
x
z osobowoci prawn
Pastwowe szkoy wysze 332,4 486,4 531,9 477,8 -54,1 -10,2
Samodzielne publiczne zakady opieki
zdrowotnej 951,1 1.188,6 1.133,5 1.163,5 29,9 2,6
Pastwowe instytucje kultury 7,8 3,1 8,3 2,4 -5,8 -70,6
PAN i tworzone przez PAN jednostki
organizacyjne 6,0 4,7 2,1 5,7 3,6 172,5
Pozostae pastwowe osoby prawne
tworzone na podstawie odrbnych ustaw
w celu wykonywania zada publicznych,
z wyczeniem przedsibiorstw
pastwowych, bankw i spek prawa
handlowego 4,3 7,9 12,4 2,2 -10,3 -82,5
ZADUENIE SEKTORA
SAMORZDOWEGO 64.261,3 67.398,2 68.397,6 71.655,0 3.257,5 5,4
Jednostki samorzdu terytorialnego
i ich zwizki 61.190,1 64.020,2 65.210,1 68.232,1 3.022,0 5,2
Samorzdowe fundusze celowe
z osobowoci prawn x
Samodzielne publiczne zakady opieki
zdrowotnej 2.999,8 3.314,1 3 129,1 3.357,9 228,7 7,3
Samorzdowe instytucje kultury 63,2 58,1 54,5 61,7 7,3 13,3
Pozostae samorzdowe osoby prawne
tworzone na podstawie odrbnych ustaw
w celu wykonywania zada publicznych,
z wyczeniem przedsibiorstw
pastwowych, bankw i spek prawa
handlowego 8,2 5,9 3,8 3,4 -0,5 -12,4

254
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

2011 2012 2013 2014 Zmiana

Wyszczeglnienie Warto PDP na koniec lat 2014 -2013
mln z %
ZADUENIE SEKTORA UBEZPIECZE
SPOECZNYCH 2.279,1 2.259,1
w57i58a 380,1 118,9 -261,2 -68,7
Zakad Ubezpiecze Spoecznych 0,0 0,0 0,0 0,0 158,4
Fundusze zarzdzane przez ZUS 2.279,1 2.259,1 380,1 118,9 -261,2 -68,7
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia
x
Spoecznego
Narodowy Fundusz Zdrowia x

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Dla porwna midzynarodowych lepiej ni PDP skal zaduenia publicznego obrazuje zadue-
nie sektora instytucji rzdowych isamorzdowych. Przy jego obliczeniu uwzgldnia si rozszerzony
wstosunku doPDP zakres podmiotowy iprzedmiotowy dugu.
na koniec 2014 r. dug sektora instytucji rzdowych isamorzdowych wynis 866.567,6mln z
iwstosunku doroku poprzedniego obniy si o59.547,7mln z, tj.o6,4%.

Wykres 41. Warto nominalna dugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych oraz jego
relacja doPKB wlatach 2002-2014
950 60%
kryterium konwergencji - 60% PKB

850

55%

750

50%
650

550
45%

450

40%

350

250 35%
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Warto dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych (mld z)
Relacja dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB
Serie4
rdo: wyniki kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

255
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

Relacja dugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych doPKB nakoniec 2014 r. wyniosa
50,1% iw cigu roku, gwnie zewzgldu nazmniejszenie wartoci PDP, zmniejszya si o5,6punk-
tw procentowych. Bya ona o 9,9 punktw procentowych nisza od kryterium okrelonego
wwarunkach konwergencji.
Osignicie na koniec 2014 r. relacji zaduenia sektora instytucji rzdowych i samorzdowych
doPKB napoziomie 50,1% stawia Polsk nadziesitym miejscu wrd krajw Unii Europejskiej wnaj-
korzystniejszej sytuacji. rednia warto tej relacji wUnii Europejskiej nakoniec 2014 r. wyniosa
73,6%, aw krajach strefy euro 82,1%. Wysze relacje zaduenia doPKB ma wikszo krajw Europy
Zachodniej, w tym niemcy, Wielka Brytania, Francja. najwysze wskaniki zaduenia na koniec
2014r. miay, podobnie jak w2013 r. Grecja (177,1% PKB) iWochy (132,1% PKB), anajnisze Estonia
(10,6% PKB), luksemburg (23,6% PKB) iBugaria (27,6% PKB).

Wykres 42. Warto relacji dugu instytucji rzdowych isamorzdowych doPKB wkrajach Unii
Europejskiej nakoniec 2014 r.

180 [%]

160

140

120

100

80

60

40

20

0
Szwecja

Cypr
Dania
Polska
Sowacja

Malta

Chorwacja

Francja

Belgia

Irlandia
Luxemburg

Rumunia

Litwa

Wgry

Wielka Brytania

Hiszpania

Wochy
Niemcy

Austria
otwa
Estonia

Bugaria

Sowenia

Portugalia

Grecja
Finlandia

Holandia
Czechy

rednia relacja dugu instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB w UE

rednia relacja dugu instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB w krajach strefy Euro

rdo: http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&pcode=tipsgo10&language=en - dane Eurostat

z22kwietnia 2015 r.

Od 2009 r. systematycznie powiksza si rnica pomidzy wielkoci dugu sektora instytucji rz-
dowych isamorzdowych oraz PDP. W2014 r. wyniosa ona 39.810,0mln z. Gwnym powodem
rnic midzy wartoci dugu publicznego wyliczonego wedug metodologii krajowej iunijnej
jest zaduenie KFD, ktre doliczane jest dodugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych.
Ustawa ofinansach publicznych nie zalicza KFD dojednostek sektora finansw publicznych. Wkon-
sekwencji jego zobowizania nie swykazane wdugu publicznym liczonym wedug metodologii
krajowej. Warto tych zobowiza zewzgldu narealizacj przez ten fundusz zada ocharakterze

256
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

publicznym jest uwzgldniana wzadueniu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych liczo-

nym wedug metodologii unijnej. Rnica pomidzy wielkoci dugu sektora instytucji rzdowych
isamorzdowych oraz PDP zacza znaczco narasta od2009 r., kiedy podjto decyzj ofinanso-
waniu budowy drg krajowych przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych iAutostrad przy wykorzy-
staniu rodkw KFD. Wczeniej zadania tefinansowano bezporednio zbudetu pastwa. Wzwizku
zprzekazaniem wlutym 2014 r. obligacji Banku Gospodarstwa Krajowego, sucych finansowaniu
KFD, doFunduszu Rezerwy Demograficznej, skonsolidowane zaduenie KFD zmniejszyo si wsto-
sunku dostanu nakoniec 2013 r. nawzrost dugu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych
wpyno take zaliczenie w2014 r. dotego sektora spki PKP Polskie linie Kolejowe S.A. (na koniec
2014 r. zaduenie tej spki wynioso 8.108mln z). Wzwizku zezmian metodyki obliczania dugu
sektora instytucji rzdowych isamorzdowych (ESA2010 wmiejsce ESA95) dotego sektora zaliczono
take Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG). Warto skarbowych papierw wartociowych naby-
tych przez BFG obnia warto dugu instytucji rzdowych isamorzdowych. Szczegowe rozlicze-
nie rnic metodologicznych wobliczaniu dugu publicznego wedug zasad krajowych iunijnych
przedstawiono wponiszej tabeli.

tabela 70. Rnice pomidzy PDP a dugiem sektora instytucji rzdowych i samorzdowych
na koniec 2014 r.

PASTWOWY DUG PUBLICZNY - 826.757,7 mln z

Zwikszenia razem 52.854,3 mln z:
Zaduenie KFD 31.626,3 mln z
Zobowizania strony rzdowej z tytuu budowy niektrych odcinkw autostrad 11.530,5 mln z
Zaduenie przedsibiorstw publicznych zaliczonych do sektora instytucji rzdowych
9.468,5 mln z
i samorzdowych
Zrestrukturyzowane/zrefinansowane kredyty handlowe 228,8 mln z
Zobowizania stale spacane przez jednostki sektora finansw publicznych za podmioty,
ktrym uprzednio udzielono porczenia lub gwarancji 0,2 mln z
Zmniejszenia razem 13.044,2 mln z:
Skarbowe papiery wartociowe w posiadaniu BFG 9.570,6 mln z
Zobowizania wymagalne jednostek sektora finansw publicznych 1.961,5 mln z
Skarbowe papiery wartociowe w posiadaniu funduszy zarzdzanych przez BGK 1.210,9 mln z

Zmiana wartoci zaduenia z tytuu transakcji CIRS1 301,2 mln z

Saldo pozycji zwikszajcych i zmniejszajcych 39.810,1 mln z
DUG SEKTORA INSTYTUCJI RZDOWYCH I SAMORZDOWYCH 866.567,6 mln z
1
Operacja polegaa na zamianie patnoci odsetkowych liczonych od zaduenia w dolarach amerykaskich
(1 mld dolarw amerykaskich) na patnoci odsetkowe liczone we frankach szwajcarskich (od zaduenia w wysokoci
904,4 mln frankw szwajcarskich). Ze wzgldu na uksztatowanie kursw tych walut na koniec roku zaduenie Skarbu
Pastwa obniyo si o 301,2 mln z.
rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Zdaniem najwyszej izby Kontroli, utrzymywanie rnic w metodologii liczenia dugu publicz-
nego nie ma racjonalnego uzasadnienia. Stosowanie metodologii krajowej pozwala nawykazy-
wanie dugu naniszym poziomie iunikanie wdraania drastycznych dziaa naprawczych. niesie
natomiast ryzyko przekroczenia progu 60%, liczonego wedug metodologii unijnej, wsytuacji gdy

257
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

wsposb niekontrolowany bdzie przyrastao zaduenie nie ujmowane wPDP. niK wskazywaa
wprzeszoci nazasadno ujednolicenia metodologii liczenia dugu publicznego.

2. dug skarbu pastwa

Dug Skarbu Pastwa, zgodnie zart.73 ust.4 wzwizku zart.73 ust.1 ustawy ofinansach publicz-
nych, obejmuje zaduenie ztytuu wyemitowanych przez Ministra Finansw skarbowych papierw
wartociowych, zacignitych kredytw ipoyczek, atake przyjtych depozytw oraz zobowiza
wymagalnych wszystkich czci budetowych, powyeliminowaniu wzajemnych zobowiza midzy
poszczeglnymi czciami budetowymi.
Dug Skarbu Pastwa na koniec 2014 r. wynis 779.938,4 mln z i zmniejszy si w cigu roku
o58.087,0mln z, tj.o6,9%. Spadek zaduenia Skarbu Pastwa w2014 r. wynika gwnie zumo-
rzenia obligacji skarbowych przeprowadzonego wlutym 2014 r. wefekcie zmian wsystemie emery-
talnym (umorzenie obligacji skarbowych owartoci 130.187,6mln z). Dug Skarbu Pastwa zmniej-
szy si jedynie wujciu wartociowym izosta zamieniony nazobowizania ztytuu wiadcze eme-
rytalnych, ktre zduym prawdopodobiestwem bd finansowane zerodkw budetu pastwa
wokresach przyszych. Bez tej operacji zaduenie Skarbu Pastwa wzrosoby o72.100,6mln z364,
tj.o8,6%. Byby towzrost o27.928,9mln z wyszy ni rok wczeniej inajwyszy odco najmniej
13lat.
Bez wyeliminowania wzajemnych zobowiza, oktrych mowa wart.73 ust.1 ustawy ofinansach
publicznych, dug Skarbu Pastwa byby wyszy o16.995,7mln z. Wkwocie tej 99,99% stanowi
zobowizania wobec pastwowych funduszy celowych ztytuu wolnych rodkw, przyjtych przez
Ministra Finansw wzarzdzanie365.
Zwikszajco nadug Skarbu Pastwa wpyno gwnie finansowanie deficytu budetu pastwa
ibudetu rodkw europejskich wkwocie 29,3 mld z ipoyczek zbudetu pastwa udzielonych ZUS
nafinansowanie biecej dziaalnoci FUS wwysokoci 8,9 mld z, atake ubytku skadek przekazy-
wanych zFUS dootwartych funduszy emerytalnych wwysokoci 7,9 mld z. Ponadto naskutek osa-
bienia si zotego wobec walut obcych, wktrych nominowane jest zaduenie zagraniczne Skarbu
Pastwa, dug Skarbu Pastwa wzrs o13,8 mld z.
Udziay zaduenia wyemitowanego w kraju i zagranic w dugu Skarbu Pastwa zmieniy si
o5,2punktw procentowych. Udzia zaduenia krajowego wdugu ogem zmala dopoziomu
64,5%, adugu zagranicznego wzrs do35,5%.
najwiksz skadow dugu Skarbu Pastwa stanowiy zobowizania ztytuu skarbowych papierw
wartociowych wkwocie 700.261,4mln z (89,8% wstrukturze dugu), zczego wyemitowane wkraju
491.841,3mln z (63,1% dugu) iza granic 208.420,1mln z (26,7% dugu). Kredyty zagraniczne
stanowiy 8,8% dugu Skarbu Pastwa, apozostae zaduenie krajowe, naktre skaday si skon-
solidowane wramach Skarbu Pastwa zobowizania wymagalne oraz zobowizania ztytuu rod-
kw przyjtych wdepozyt lub zarzdzanie 1,4%.
Z powodu umorzenia obligacji skarbowych przekazanych przez OFE doZUS, nakoniec 2014 r. wyst-
piy znaczne zmiany struktury dugu Skarbu Pastwa wukadzie podmiotowym wobec wierzycieli.

364 Bez uwzgldnienia koniecznoci finansowania kosztw obsugi umorzonych obligacji.

365 cztery fundusze celowe (Fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych, Fundusz Pracy, Fundusz
Reprywatyzacji, Fundusz Restrukturyzacji Przedsibiorcw) miay zdeponowane narachunkach wBGK rodki
ocznej wartoci 15.538,6mln z.

258
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

Udzia zaduenia Skarbu Pastwa wobec rezydentw wdugu ogem zmniejszy si o6,7 punk-
tw procentowych do41,4%, ztego 21,2% (wzrost o6,2 punktw procentowych) wynioso zadue-
nie wobec krajowych bankw komercyjnych i 20,2% (zmniejszenie o12,9 punktw procentowych)
zaduenie wobec krajowego sektora pozabankowego. nakoniec 2014 r. udzia zaduenia wobec
nierezydentw wdugu Skarbu Pastwa ogem wynis 58,6%.

Dug krajowy Skarbu Pastwa

Dug Skarbu Pastwa, wyemitowany na rynku krajowym wynis nakoniec 2014 r. 503.084,2mln z
iw stosunku dostanu nakoniec 2013 r. zmniejszy si o81.194,0mln z, tj.o13,9%.
Struktura wierzycieli dugu krajowego Skarbu Pastwa take ulega zmianom. Wedug stanu
nakoniec 2014 r. wierzycielami 39% krajowego dugu Skarbu Pastwa byli nierezydenci (wzrost
o5,9punktw procentowych). Wokresie od2008 r. do2014 r. nastpi okoo 3,5-krotny wzrost zadu-
enia krajowego wobec tej grupy wierzycieli z55.875,1mln z do195.986,0mln z. Od2008 r. sys-
tematycznie wzrasta zainteresowanie inwestorw zagranicznych krajowymi skarbowymi papierami
wartociowymi. Wedug stanu nakoniec 2014 r. zaduenie wobec inwestorw zagranicznych ztytuu
krajowych skarbowych papierw wartociowych stanowio 39,8% zaduenia ogem ztytuu tych
instrumentw. Wstosunku dostanu nakoniec 2013 r. proporcja tazwikszya si o6,2 punktu pro-
centowego. Utrzymywanie si wysokiego poziomu zaduenia wobec inwestorw zagranicznych
ztytuu krajowych SPW powoduje zwikszenie ryzyka stabilnoci refinansowania. Wsytuacji wyst-
pienia kryzysu nawiatowych rynkach finansowych iw niektrych pastwach strefy euro moe
wystpi ryzyko wycofania si inwestorw zagranicznych zkrajowego rynku skarbowych papierw
wartociowych. Mogoby tow krtkim okresie utrudni dokonywanie nowych emisji skarbowych
papierw wartociowych ispowodowaoby konieczno emitowania dugu ozwikszonej rentow-
noci.
Udzia zobowiza wobec krajowego sektora pozabankowego (w tym OFE) w dugu krajowym
ogem zmniejszy si o16,2 punktw procentowych do31,1%. Zaduenie wobec tej grupy wie-
rzycieli nakoniec 2014 r. ztytuu zaduenia krajowego wynosio 156.293,0mln z izmniejszyo si
o120.135,5mln z. Znaczcymi wierzycielami wtej grupie byy zakady ubezpiecze ifundusze
inwestycyjne, wobec ktrych Skarb Pastwa nakoniec 2014 r. posiada zobowizania ztytuu krajo-
wych obligacji skarbowych odpowiednio wwysokoci 52.821,3mlnz i46.885,0mlnz.
Zobowizania wobec bankw komercyjnych w ramach krajowego dugu Skarbu Pastwa wzro-
sy o 10,3 punktu procentowego i wyniosy 30,0% krajowego dugu Skarbu Pastwa na koniec
2014 r. Zaduenie krajowe Skarbu Pastwa wobec krajowych bankw komercyjnych wynioso
150.800,1mln z iw cigu roku zwikszyo si o36.113,8mln z.

259
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

tabela 71. Dug krajowy Skarbu Pastwa w latach 2011-2014 na tle dugu Skarbu Pastwa ogem

Dug Skarbu Pastwa na koniec lat Zmiana

Wyszczeglnienie 2011 2012 2013 2014 2014 -2013

mln z %
DUG SKARBU PASTWA 771.127,5 793.853,7 838.025,4 779.938,4 -58.087,0 -6,9
Dug krajowy Skarbu Pastwa 524.689,6 542.969,9 584.273,0 503.079,0 -81.194,0 -13,9
Skarbowe papiery wartociowe 514.285,2 533.477,5 574.338,0 491.841,3 -82.496,7 -14,4
obligacje rynkowe 495.211,4 519.999,2 565.703,8 482.942,8 -82.761,0 -14,6
bony skarbowe 12.013,8 6.110,4 x
obligacje oszczdnociowe 7.060,0 7.367,9 8.634,2 8.898,5 264,3 3,1
Pozostae zaduenie krajowe
10.404,3 9.492,4 9.935,1 11.237,8 1.302,7 13,1
Skarbu Pastwa
wolne rodki jsfp1 10.391,5 9.438,1 9.918,5 11.218,6 1.300,1 13,1
przedpaty na samochody 3,5 3,6 3,6 3,5 -0,02 -0,7
zobowizania wymagalne 9,3 50,8 13,1 15,7 2,6 20,0
1
Wolne rodki jednostek sektora finansw publicznych przyjte w depozyt i zarzdzanie przez Ministra Finansw.

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

W 2014 r. dug krajowy ztytuu skarbowych papierw wartociowych zmniejszy si o82.496,7mln z

idotyczy wszystkich rodzajw krajowych obligacji rynkowych366, ktrych warto stanowi 98,2%
zaduenia z tytuu krajowych SPW. Do finansowania potrzeb poyczkowych Minister Finansw
wykorzystywa take wolne rodki przekazane przez niektre jednostki sektora finansw publicz-
nych. Zobowizania wobec tych jednostek stanowi prawie ca kwot zaduenia wykazywanego
wkategorii pozostae zaduenie krajowe Skarbu Pastwa. Skonsolidowane wramach Skarbu Pa-
stwa zobowizania ztytuu rodkw przyjtych wdepozyt izarzdzanie nakoniec 2014 r. wyniosy
11.218,6mln z367. Przed wyeliminowaniem zobowiza wramach Skarbu Pastwa warto zobo-
wiza ztytuu rodkw przekazywanych Ministrowi Finansw wdepozyt izarzdzanie nakoniec
2014 r. wyniosa 28.213,2mln z.

Dug zagraniczny Skarbu Pastwa

Dug Skarbu Pastwa wyemitowany zagranic wynis na koniec 2014 r. w ujciu zotowym
276.859,4mln z iwzrs wcigu roku o23.107,0mln z, tj.o9,1%. W2014 r. wzrost dugu zagra-
nicznego by znacznie wyszy ni w2013 r. (2.868,6mln z).

366 Obligacje hurtowe emitowane sw drodze przetargw organizowanych przez narodowy Bank Polski, adresowane
sdo grupy inwestorw instytucjonalnych oraz obligacji trzyletnich zmiennoprocentowych serii tZ.
367 80,1% tej kwoty (8.989,0mln z) stanowi czne zobowizania Ministra Finansw wobec narodowego Funduszu
Zdrowia inarodowego Funduszu Ochrony rodowiska iGospodarki Wodnej, ktre nie sjednostkami Skarbu
Pastwa.

260
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

tabela 72. Stan zaduenia zagranicznego w zotych w latach 2011-2014 na tle dugu Skarbu
Pastwa ogem

Dug Skarbu Pastwa na koniec lat Zmiana

Wyszczeglnienie 2011 2012 2013 2014 2014 -2013

mln z %
DUG SKARBU PASTWA 771.127,5 793.853,7 838.025,4 779.938,4 -58.087,0 -6,9
Dug zagraniczny 246.438,0 250.883,8 253.752,3 276.859,4 23.107,0 9,1
Dug z tytuu SPW 195.271,1 199.955,1 193.781,9 208.420,1 14.638,2 7,6
Kredyty 51.166,8 50.928,6 59.970,4 68.439,2 8.468,8 14,1
Klub Paryski 271,7 136,4 36,9 -36,9 -100,0
Midzynarodowe Instytucje
50.716,8 50.688,1 59.883,8 68.422,3 8.538,5 14,3
Finansowe
Bank wiatowy 19.628,0 20.855,6 25.112,8 27.276,2 2.163,4 8,6
Europejski Bank Inwestycyjny 30.295,3 29.130,2 34.024,6 40.344,2 6.319,6 18,6
Bank Rozwoju Rady Europy 793,4 702,4 746,4 802,0 55,5 7,4
Pozostae 178,4 104,1 49,8 17,0 -32,8 -65,9
Pozostae zaduenie zagraniczne 0,0 0,1 0,0 0,0 -100,0
Kurs przyjty do oblicze (USD/PLN) 3,4174 3,0996 3,0120 3,5072 0,4952 2,8
Kurs przyjty do oblicze (EUR/PLN) 4,4168 4,0882 4,1472 4,2623 0,1151 16,4

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

Wzrost zaduenia ztytuu obligacji zagranicznych by wypadkow sprzeday obligacji owartoci

nominalnej 2.300 mln euro i wykupu obligacji o nominale 1.305 mln euro. Wysza od wykupu
bya take sprzeda obligacji nominowanych w dolarach amerykaskich, 2.000 mln wobec
1.222,2mln dolarw amerykaskich. Odduenie nastpio wobligacjach nominowanych wpozo-
staych walutach. Warto nominalna wykupionych obligacji wefrankach szwajcarskich bya wysza
od wyemitowanych o 875 mln frankw szwajcarskich, a w przypadku obligacji nominowanych
wjenach japoskich wykupiono papiery owartoci nominalnej 21.500mln jenw japoskich przy
braku emisji w2014 r. obligacji nominowanych wtej walucie.
rdem wzrostu zaduenia Skarbu Pastwa byy take kredyty ipoyczki zacignite wmidzy-
narodowych instytucjach finansowych. rodki uzyskane zBanku wiatowego, Europejskiego Banku
inwestycyjnego iBanku Rozwoju Rady Europy przewyszay spaty kredytw ipoyczek zacigni-
tych wtych instytucjach wpoprzednich latach odpowiednio o348,5mln euro, 1.261,1mln euro
i8,17mln euro.
W 2014 r. zakoczona zostaa spata zaduenia Polski wobec Klubu Paryskiego.
Przyrost zaduenia zagranicznego Skarbu Pastwa wynika gwnie zosabienia si zotego wobec
walut obcych, wktrych wyemitowane zostao zaduenie. Wten sposb zmaterializowao si ryzyko
kursowe, ktrym obcione jest tozaduenie. Wzrost zaduenia zagranicznego nominowanego
weuro (o 2.583,3mln euro), stanowicego ponad 70% zaduenia zagranicznego Skarbu Pastwa,
przy jednoczesnym osabieniu si zotego doeuro wcigu roku (o 2,8%) spowodowa wzrost zadu-
enia zagranicznego Skarbu Pastwa o16.005,2mln z. Utrzymywanie znacznego zaduenia zagra-
nicznego weuro bdzie korzystne wmomencie przystpienia Polski dostrefy euro.

261
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

Zaduenie nominowane w dolarach amerykaskich w 2014 r. wzroso o 777,8 mln dolarw

amerykaskich, a jego udzia w dugu zagranicznym Skarbu Pastwa wzrs do poziomu 18,9%
(o2,1punktu procentowego). Przy znacznym osabieniu zotego wstosunku dodolara ameryka-
skiego (o16,4%) wzrost zaduenia nominowanego wdolarach amerykaskich spowodowa wzrost
zaduenia zagranicznego Skarbu Pastwa o9.734,8mln z. Zmniejszajco nawarto dugu zagra-
nicznego Skarbu Pastwa wpyn spadek zaduenia wfrankach szwajcarskich (o 875,0mln fran-
kw szwajcarskich) iw jenach japoskich (o 23.940,9mln jenw japoskich), ktry spowodowa,
eudziay zaduenia wtych walutach wdugu zagranicznym Skarbu Pastwa spady dopozio-
mw 5,7% (z7,1%) i4,6% (z 5,2%). Mimo e zoty osabi si wstosunku dofranka szwajcarskiego
(o4,8%) ijena japoskiego (o 2,3%), zmniejszenie zaduenia nominowanego wtych walutach obni-
yo zagraniczny dug Skarbu Pastwa cznie o2.633,1mln z.
Zaduenie zagraniczne Skarbu Pastwa nakoniec 2014 r. przeliczone naeuro byo wysze od zadu-
enia na koniec roku poprzedniego o6,2%, a przeliczone nadolary amerykaskie nisze o6,3%.

3. zarzdzanie dugiem skarbu pastwa

W 2014 r. zarzdzanie dugiem Skarbu Pastwa odbywao si na podstawie Strategii zarzdza-

nia dugiem sektora finansw publicznych w latach 2014-2017, zaakceptowanej przez Rad Mini-
strw wewrzeniu 2013 r. oraz Strategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych wlatach
2015-2018, przyjtej wewrzeniu 2014 r. Oba dokumenty definioway ten sam cel zarzdzania du-
giem iprezentoway elastyczne podejcie doksztatowania struktury finansowania potrzeb poycz-
kowych pod wzgldem wyboru rynku, waluty iinstrumentw. celem okrelonym wtych dokumen-
tach bya minimalizacja kosztw obsugi dugu wdugim horyzoncie czasu.
Realizacja tego celu polegaa nastosowaniu instrumentw ojak najduszych terminach wykupu
iwzrocie ich udziau wdugu ogem, atake optymalnym doborze rynkw iinstrumentw zarz-
dzania dugiem dowarunkw panujcych nakrajowym imidzynarodowym rynku finansowym.
Minimalizacji kosztw obsugi dugu suyo take podnoszenie efektywnoci rynku skarbowych
papierw wartociowych, przyczyniajcego si doobnienia rentownoci SPW. Wtym celu Minister
Finansw przeprowadzi emisje benchmarkowe SPW368 oraz utrzymywa obecno Polski nami-
dzynarodowych rynkach finansowych. Minister Finansw przeprowadza take konsultacje rynkowe
dotyczce potrzeby wsparcia pynnoci rynku obligacji, ktrych warto zaduenia ulega istotnemu
obnieniu wefekcie umorzenia czci krajowych SPW. Powprowadzeniu wlutym 2014r. zakazu
inwestowania przez OFE wSPW, Minister Finansw stworzy mechanizm wspierania rozrachunku
obligacji o niskim stopniu pynnoci poprzez moliwo zawierania przez dealerw SPW (DSPW)
ikandydatw naDSPW transakcji typu sell-buy-back zBGK naszczeglnych zasadach369. W2014 r.
pomidzy Ministrem Finansw aMinistrem Skarbu Pastwa zawarto porozumienie wsprawie wsp-
pracy wzakresie powierzania usug finansowych zwizanych zoferowaniem przez Skarb Pastwa
instrumentw finansowych. Zawarte porozumienie ma nacelu dalsze zwikszanie znaczenia sys-

368 Emisja benchmarkowa wartociowo dua emisja SPW stanowica rwnowarto okoo 5 mld euro, posiadajca
pynny rynek wtrny. Rynkowa wycena emisji benchmarkowej stanowi punkt odniesienia dla poziomu stp
procentowych wdanym segmencie zapadalnoci SPW.
369 Wramach transakcji sell-buy-back Minister Finansw zaporednictwem BGK poycza partnerom transakcji
swoje wczeniej wyemitowane obligacje skarbowe, ktre nie zostay sprzedane naprzetargach is zarejestrowane
wKrajowym Depozycie Papierw Wartociowych. Wzamian partnerzy transakcji przekazuj Ministrowi Finansw
inne obligacje skarbowe znajdujce si w ich posiadaniu. transakcje zawierane byy na okres do siedmiu dni,
aMinister Finansw pobiera opaty zaprzeprowadzenie tych transakcji.

262
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

temu DSPW. Ponadto w2014 r. zakoczony zosta proces legislacyjny umoliwiajcy pene wdroe-
nie od1stycznia 2015 r. drugiego etapu konsolidacji zarzdzania pynnoci.
Miernikiem obrazujcym poziom kosztw obsugi dugu jest relacja kosztw obsugi dugu Skarbu
Pastwa (odsetek i dyskonta wypaconego od bonw i obligacji skarbowych, odsetek wypaco-
nych odkredytw zagranicznych oraz rodkw przyjtych wdepozyt/zarzdzanie) pomniejszo-
nych odochody ztytuu premii iodsetek odskarbowych papierw wartociowych doredniego
poziomu zobowiza Skarbu Pastwa. Wlatach 2004-2014 mona zauway tendencj obniania
si wskanika kosztw zpewnymi odchyleniami, bdcymi pochodn sytuacji narynkach finanso-
wych. Przykadowo wzrost tego wskanika w2012 r. wynika gwnie zkoncentracji patnoci ztytuu
dyskonta odobligacji zerokuponowych wyemitowanych w2010 r. Odnotowane w2013 r. obnie-
nie rentownoci sprzedawanych skarbowych papierw wartociowych nie miao natychmiastowego
wpywu napoziom kasowych kosztw obsugi dugu w2013 r. By on zauwaalny w2014 r. przy pat-
nociach kuponowych, aw przypadku dyskonta bdzie uwzgldniony przy wykupie obligacji sprze-
dawanych w2013 r. nazmniejszenie wskanika kosztw obsugi dugu Skarbu Pastwa w2014 r.
wpyno ponadto umorzenie obligacji przekazanych przez OFE.

Wykres 43. Poziom wskanika kosztw obsugi dugu Skarbu Pastwa ijego trend wlatach 2004-2014

6,3
[%]
5,4

4,5

3,6

2,7

1,8

0,9

0,0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

rdo: wyniki kontroli NIK wMinisterstwie Finansw.

W ramach procesu zarzdzania dugiem Skarbu Pastwa Minister Finansw przestrzega okrelonych
wStrategiach wskanikw okrelajcych poszczeglne ryzyka zarzdzania dugiem.

4. porczenia igwarancje skarbu pastwa

Ustawowy limit porcze igwarancji Skarbu Pastwa ustalony na300.000,0mln z wykorzystany

zosta wkwocie 16.878,3mln z, tj.w5,6%. W2014 r., napodstawie ustawy zdnia 8maja 1997r.
oporczeniach igwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa oraz niektre osoby prawne370,

370 Dz. Uz 2012 r., poz.657 zezm.

263
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

udzielonych zostao 10 gwarancji. limit ten nie obejmuje gwarancji de minimis371, udzielanych
przez BGK napodstawie powyszej ustawy, ztytuu ktrych ryzyka wypaty rodkw obciaj
budet pastwa. Zgodnie z zaoeniami strategii udzielania porcze i gwarancji, zawartymi
wStrategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych wlatach 2014-2017, udzielone gwa-
rancje zwizane szinwestycjami infrastrukturalnymi. ich sfinansowanie zaplanowano wopar-
ciu o kredyty Europejskiego Banku inwestycyjnego oraz rodki z emisji przez PKP Polskie linie
Kolejowe S.A. iBGK obligacji narynku krajowym. Osiem gwarancji zostao udzielonych wzwizku
zzacignitymi kredytami, ztego cztery gwarancje naczn kwot 11.631,9mln z, obejmoway
zobowizania BGK wynikajce zkredytw zacignitych narzecz KFD nabudow drg ekspreso-
wych, dwie gwarancje wwysokoci 771,1mln z, udzielone nawniosek PKP intercity S.A., zwi-
zane byy zfinansowaniem modernizacji izakupu taboru kolejowego, adwie gwarancje nakwot
696,5mln z, udzielone nawniosek PKPPlK S.A., zapewni finansowanie modernizacji linii kole-
jowych. Gwarancje wykonania zobowiza wynikajcych z wyemitowania obligacji, udzielone
zostay nawniosek PKP PlK S.A. zprzeznaczeniem nawydatki inwestycyjne zwizane zrealiza-
cj projektw ujtych w Wieloletnim Programie Inwestycji Kolejowych do roku 2015 (gwarancja
dokwoty 1.950,0mln z) oraz nawniosek BGK narzecz Krajowego Funduszu Drogowego, zprze-
znaczeniem nafinansowanie inwestycji wramach programw wieloletnich, zada wynikajcych
zplanu finansowego KFD oraz spat wczeniej zacignitych zobowiza (gwarancja dokwoty
1.828,8mln z).
Potencjalne, niewymagalne zobowizania Skarbu Pastwa ztytuu udzielonych gwarancji ipor-
cze nakoniec 2014 r. wyniosy 110.831,6mln z. Oznacza towzrost potencjalnych zobowiza
wstosunku dostanu nakoniec 2013 r. o5.984,4mln z, tj.o5,7%. Podmiotem znajwysz kwot
niewymagalnych zobowiza by BGK 77.874,5 mln z (w tym na wsparcie KFD przeznaczono
75.943,3mln z). Stanowio to70% udziau wcznej kwocie potencjalnych, niewymagalnych zobo-
wiza nakoniec 2014 r. Udziay pozostaych podmiotw wcznej kwocie potencjalnych zobowi-
za byy nisze ni 10%, zczego nakoniec 2014 r. niewymagalne zobowizania spki PKP Polskie
linie Kolejowe S.A. stanowiy 8,5%, spki Gdask transport companyS.A. (gwarancja wypat zKFD)
7,9%, spki Autostrada Wielkopolska S.A. ii (gwarancja wypat zKFD) 6,4%.
Udzia potencjalnych zobowiza zaliczonych dokategorii zobowiza orednim ryzyku ich spaty
zerodkw budetowych, stanowi nakoniec 2014 r. 14%, aw kategorii zobowiza oniskim ryzyku
spaty 86% kwoty niewymagalnych zobowiza Skarbu Pastwa. adna z gwarancji nie zostaa
zakwalifikowana dokategorii zobowiza opodwyszonym lub wysokim ryzyku. Wporwnaniu
do2013 r. wstrukturze potencjalnych zobowiza wedug grup ryzyka, Minister Finansw dokona
zmian kategorii ryzyka spaty zerodkw budetowych wodniesieniu dospki PKP S.A. Wprzy-
padku tego podmiotu dokonano obnienia ryzyka zkategorii podwyszone ryzyko dorednie ryzyko.
Wynikao toz poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej spki, wszczeglnoci naskutek istot-
nego obnienia stanu potencjalnych zobowiza PKP S.A. w2014 r. zpoziomu okoo 2.260mlnz
do691mln z. Byo tozwizane zcaociow, samodzieln spat duej czci gwarantowanego
zaduenia.

371 Gwarancje de minimis polegaj na udzieleniu przez BGK pomocy publicznej w ramach rzdowego programu
wspierania przedsibiorczoci zwykorzystaniem porcze igwarancji BGK. Pomoc de minimis topomoc publiczna,
ktrej oglna kwota przyznana podmiotowi gospodarczemu nie przekracza 200tys. euro wcigu trzech kolejnych
lat budetowych (100tys. euro wsektorze transportu drogowego). Puapy testosuje si bez wzgldu naform
icel pomocy, atake bez wzgldu nato, czy jest ona wcaoci lub wczci finansowana zerodkw unijnych. nie
wymaga indywidualnej zgody inotyfikacji wKomisji Europejskiej. Warto pomocy de minimis przelicza si wedug
wspczynnikw dotyczcych danego rodzaju pomocy, ustalonych przez Komisj Europejsk. W przypadku
gwarancji de minimis wspczynnik ten wynosi 13,33%.

264
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

Relacja niewymagalnych zobowiza ztytuu porcze igwarancji Skarbu Pastwa doPKB w2014r.
wyniosa 6,4% iw porwnaniu do2013 r. nie zmienia si. Warto tabya nisza odprzewidywa-
nej relacji ujtej wStrategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych wlatach 2014-2017
o1,4punktu procentowego.
W 2014 r. Minister Finansw nie dokonywa zbudetu pastwa wydatkw ztytuu udzielonych gwa-
rancji iporcze udzielanych przez Skarb Pastwa, atake zerodkw zgromadzonych narachunku
rezerw porczeniowych igwarancyjnych Skarbu Pastwa372.
Ustaw zdnia 6grudnia 2013 r. ozmianie ustawy oporczeniach igwarancjach udzielanych przez
Skarb Pastwa oraz niektre osoby prawne373 rozszerzono postanowienia art.30 ustawy oporcze-
niach igwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa wczci dotyczcej przeznaczenia rodkw
znajdujcych si narachunku rezerw porczeniowych igwarancyjnych. rodki temog by wyko-
rzystywane nasfinansowanie potrzeb poyczkowych budetu pastwa oraz wzwizku zzarzdza-
niem dugiem Skarbu Pastwa. Zmiana taumoliwia przekazanie w2014 r. napowyszy cel rod-
kw wwysokoci 1.020,3mln z.

5. nalenoci skarbu pastwa

Wedug stanu nadzie 31grudnia 2014 r. nalenoci Skarbu Pastwa wyniosy 111.492,3mlnz ibyy
wysze o22.343,8mln z, tj.25,1% ni nakoniec 2013 r.

tabela 73. nalenoci Skarbu Pastwa oraz ich zmiany w 2014 r.

Stan na: Zmiana
Wyszczeglnienie 31.12.2013 31.12.2014 2014 -2013
mln z %
OGEM 89.148,5 111.492,3 22.343,8 25,1
Nalenoci podatkowe i niepodatkowe pozostae
46.849,8 59.518,7 12.668,9 27,0
do zapaty
Nalenoci podatkowe, w tym: 35.595,8 45.001,9 9.406,0 26,4
Podatki porednie 27.694,8 36.286,7 8.591,8 31,0
Podatek dochodowy od osb prawnych 1.883,8 2.190,0 306,2 16,3
Podatek dochodowy od osb fizycznych 6.002,9 6.425,8 422,9 7,0
Podatek od wydobycia niektrych kopalin 0,0 86,9 86,9 x
Podatki zniesione 14,4 12,6 -1,8 x
Nalenoci niepodatkowe, w tym: 11.253,9 14.516,9 3.262,9 29,0
Wpaty z zysku od przedsibiorstw
6,8 10,7 3,9 58,2
pastwowych oraz spek SP
Co 910,7 753,8 -156,9 x
Pozostae dochody1 10.336,5 13.752,4 3.415,9 33,0
Nalenoci z tytuu przejciowego
4.618,2 4.392,0 -226,2 x
wykupienia odsetek od kredytw mieszkaniowych
Nalenoci z tytuu poyczek udzielonych
31.814,3 40.985,0 9.170,7 28,8
ze rodkw budetu pastwa:
Poyczki dla Funduszu Ubezpiecze Spoecznych 30.877,5 39.801,9 8.924,3 28,9
Poyczki na prefinansowanie dla jednostek sektora
391,6 385,1 -6,6 x
finansw publicznych

372 Minister Finansw wykorzysta natomiast wszystkie rodki (1.020,3mln z) zgromadzone dotd wramach tej
rezerwy nazmniejszenie potrzeb poyczkowych w2014 r.
373 Dz.U. z2014 r., poz.84.

265
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

Stan na: Zmiana

Wyszczeglnienie 31.12.2013 31.12.2014 2014 -2013
mln z %
Poyczki dla publicznych zakadw opieki
50,4 47,0 -3,4 x
zdrowotnej i jednostek badawczo-rozwojowych
Poyczki udzielane sdziom i prokuratorom
292,7 288,9 -3,8 x
na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
Poyczka dla KUKE 78,2 62,4 -15,8 x
Poyczki udzielone jednostkom samorzdu
123,8 399,8 275,9 222,8
terytorialnego
Nalenoci biece i zalege z tytuu udzielonych
5.009,7 5.810,5 800,8 16,0
kredytw zagranicznych2
Nalenoci z tytuu gwarancji i porcze Skarbu
316,5 306,9 -9,6 x
Pastwa, w tym:
z tytuu porcze i gwarancji krajowych 306,9 296,7 -10,2 x
z tytuu gwarancji zagranicznych 9,6 10,2 0,6 5,9
Nalenoci z tytuu udostpnienia rodkw
195,2 131,8 -63,4 x
z kredytw zagranicznych podmiotom krajowym
Inne nalenoci 344,8 347,3 2,5 0,7
1
Obejmuj nalenoci z tytuu dochodw budetu pastwa zwizanych z realizacj zada zleconych jednostkom
samorzdu terytorialnego oraz zalegoci z tytuu opat, grzywien, kar i rnych innych dochodw.
2
Wylicze dokonano po kursach z dnia 31 grudnia 2013 r.: 3,0120 USD/Pln; 4,1472 EUR/Pln; 0,21 Rt/Pln oraz z dnia
31grudnia 2014 r.: 3,5072 USD/Pln; 4,2623 EUR/Pln; 0,21 Rt/Pln.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

na koniec 2014 r. najwikszy udzia wnalenociach Skarbu Pastwa miay nalenoci podatkowe
iniepodatkowe (53,4%) oraz nalenoci ztytuu poyczek udzielonych zerodkw budetu pa-
stwa (36,7%). Okoo 10% wcznej kwocie nalenoci stanowiy nalenoci biece izalege ztytuu
udzielonych kredytw zagranicznych oraz nalenoci ztytuu przejciowego wykupienia odsetek
odkredytw mieszkaniowych.
na koniec 2014 r. nalenoci podatkowe i niepodatkowe pozostae do zapaty zwikszyy si
o12.668,9mln z, tj.o27,0%. Wtej kwocie zalegoci stanowiy 96,6% iw porwnaniu dostanu
nakoniec 2013 r. zwikszyy si o25,1%. Szczegowy opis stanu zalegoci podatkowych iniepodat-
kowych zawarty zosta wrozdziale Vi. podrozdziale 2.1.1. Dochody budetu pastwa.
nalenoci z tytuu poyczek udzielonych ze rodkw budetu pastwa wzrosy w porwnaniu
dostanu nakoniec 2013 r. o9.168,2mln z, tj.28,8%. tak jak wlatach wczeniejszych, nawzrost nale-
noci ztytuu poyczek najwikszy wpyw miay kolejne poyczki udzielone ZUS nafinansowanie
wypat FUS. Udzia tych nalenoci wcznej kwocie nalenoci ztytuu poyczek stanowi 97%, audzia
wkwocie nalenoci ogem 35,7%. W2014 r. udzielonych zostao pi poyczek nawypat wiadcze
gwarantowanych przez pastwo, naczn kwot 8.924,3mln z. Wzrost zaduenia FUS wobec Skarbu
Pastwa nastpuje od2009 r., kiedy zmiana ustawy osystemie ubezpiecze spoecznych374 umoli-
wia udzielanie FUS zbudetu pastwa nieoprocentowanych poyczek zprzeznaczeniem nauzupe-
nienie rodkw nawypaty wiadcze gwarantowanych przez pastwo. nowe rdo finansowania
FUS zbudetu pastwa miao rwnie wpyn napoziom zaduenia wobec instytucji finansowych
dziaajcych nazasadach komercyjnych. W2014 r. FUS nie korzysta zkredytw bankowych, oktrych
mowa wart.53 ust.3 ustawy zdnia 13padziernika 1998 r. osystemie ubezpiecze spoecznych. nara-

374 Ustawa zdnia 3grudnia 2009 r. ozmianie ustawy osystemie ubezpiecze spoecznych (Dz.U. nr218, poz.1690).

266
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

stajce od2009 r. zaduenie FUS ztytuu poyczek Skarbu Pastwa wpywa nawzrost udziau podsek-
tora ubezpiecze spoecznych przed konsolidacj wdugu sektora finansw publicznych. terminy spat
poyczek szmieniane, zaduenie tonajprawdopodobniej nie zostanie spacone.
Dodatkowo nazwikszenie stanu nalenoci ztytuu poyczek udzielonych zerodkw budetu pa-
stwa wpyw miao udzielenie piciu nowych poyczek jednostkom samorzdu terytorialnego wramach
prowadzonych postpowa naprawczych iostronociowych, naczn kwot 284,9mln z. najwy-
sz poyczk, wkwocie 246,5mln z, udzielono Wojewdztwu Mazowieckiemu, ktre pod koniec 2013
r. utracio pynno finansow. Wyniki przeprowadzonej przez niK w2014 r. kontroli sytuacji finanso-
wej Samorzdu Wojewdztwa Mazowieckiego, obejmujcej okres od2011 r. dokoca iprocza 2014
r., wskazay naniekorzystne formuy podziau rodkw zbudetu pastwa dla Wojewdztwa, tj.sposb
podziau subwencji oglnej. Zasady podziau sna tyle niekorzystne, e niemal wcaoci zniweloway
przewag Mazowsza nad innymi wojewdztwami pod wzgldem dochodw podatkowych netto
(dochody podatkowe minus obowizkowe wpaty dobudetu pastwa). Rezultatem utraty pynnoci
by brak moliwoci biecego regulowania zobowiza, wtym ztytuu patnoci narzecz budetu pa-
stwa zprzeznaczeniem nacz regionaln subwencji oglnej dla wojewdztw, tzw.janosikowego.
W 2014 r. wzrost nalenoci odnotowano rwnie ztytuu kredytw zagranicznych udzielanych przez
Skarb Pastwa, ktrych stan nakoniec roku wynis 5.807,2mln z iwzrs o800,8mln z. Dowzro-
stu nalenoci wstosunku dostanu zdnia 31grudnia 2013 r., przyczynio si gwnie osabienie zo-
tego wobec euro idolara amerykaskiego, kolejne wypaty wramach kredytw dla Angoli iRepu-
bliki Serbskiej Boni iHercegowiny oraz wypata kredytu udzielonego Etiopii w2014 r.
na ograniczenie przyrostu nalenoci wpyway spaty dokonywane przez dunikw oraz umorzenia
wierzytelnoci. Umorzenie wierzytelnoci ztytuu przejciowego wykupienia odsetek odkredytw
mieszkaniowych byo skutkiem umorzenia przez banki czci zaduenia kredytobiorcw. Podstaw
umorzenia tych nalenoci stanowiy przepisy ustawy zdnia 30listopada 1995 r. opomocy pastwa
wspacie niektrych kredytw mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji
bankom wypaconych premii gwarancyjnych375 oraz rozporzdzenia Rady Ministrw zdnia 29grud-
nia 2009 r. wsprawie umorze zaduenia ztytuu przejciowego wykupienia odsetek odkredytw
mieszkaniowych376. Kwota umorze wyniosa 180,5mln z istanowia 69% kwoty, oktr zmniej-
szyy si nalenoci ztego tytuu w2014 r.
Umorzenie nalenoci ztytuu zrealizowanych porcze igwarancji wwysokoci 7,1mln z zwizane
byo zbezskutecznoci egzekucji wobec dunika oraz zakoczonym postpowaniem upadocio-
wym podmiotu. nalenoci ztytuu udzielonych porcze igwarancji stanowiy nakoniec 2014 r.
0,3% cznych, potencjalnych, niewymagalnych zobowiza Skarbu Pastwa ztego tytuu. Jednocze-
nie uzyskane w2014 r. dochody ztytuu zrealizowanych porcze igwarancji wyniosy 11,5mln z.
Umorzenia nalenoci Skarbu Pastwa z tytuu poyczek udzielonych publicznym zakadom
opieki zdrowotnej ijednostkom badawczo-rozwojowym wyniosy w2014 r. 0,8mln z inastpo-
way pospacie 30% nalenoci gwnej wraz zodsetkami wokresie 5 lat oddnia zawarcia umowy
opoyczk, tj.nawarunkach okrelonych wart.35 ust.10 i10a oraz art.41c ust.2 ustawy zdnia
15kwietnia 2005 r. opomocy publicznej irestrukturyzacji publicznych zakadw opieki zdrowot-
nej377. W2013 r. upyn ustawowy termin nazoenie wnioskw oumorzenie, aw roku 2014 BGK
zakoczy procedur umarzania poyczek. Odwejcia wycie ustawy zmoliwoci umorzenia czci
poyczki skorzystao cznie 768 podmiotw, aczna kwota umorze wyniosa 1.690,8mln z.

375 Dz.U. z2013 r., poz. 763.

376 Dz.U. z2014 r., poz.1011.
377 Dz.U. nr78, poz.684 zezm.

267
D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

6. wykonanie dziaa objtych programem konwergencji

Kryteria konwergencji zostay wprowadzone przez traktat oUnii Europejskiej. Stanowi jewskaniki
ekonomiczne izasady, jakie powinno spenia pastwo aspirujce dopenego uczestnictwa wUnii
Gospodarczej iWalutowej. Warunki niezbdne dowypenienia przez pastwo aspirujce stanowi
cztery kryteria: stabilnoci cen, stp procentowych, kursowe ifiskalne 378.
W grudniu 2014 r. Polska speniaa kryteria stabilnoci cen istp procentowych.
Kryterium stabilnoci cen wymaga, aby przecitna stopa inflacji notowana wcigu jednego roku
poprzedzajcego badanie, mierzona zapomoc wskanika cen konsumpcyjnych, nie przekraczaa
o wicej ni o1,5 punktu procentowego wartoci referencyjnej obliczonej jako rednia ztrzech
pastw czonkowskich onajniszym tempie wzrostu cen. Mierzone indeksem HicP379 rednie 12-mie-
siczne tempo wzrostu inflacji wPolsce wynioso 0,1%. Byo ono nisze o1,2 punktu procentowego
odwartoci referencyjnej wynoszcej 1,3%, obliczonej napodstawie danych ztrzech pastw onaj-
bardziej stabilnych cenach.
Kryterium stp procentowych stanowi, e wokresie jednego roku przed badaniem rednia nomi-
nalna dugoterminowa stopa procentowa nie moe przekracza owicej ni o2 punkty procentowe
redniej zanalogicznych stp procentowych wtrzech pastwach czonkowskich onajbardziej sta-
bilnych cenach. Wgrudniu 2014 r. Polska wypeniaa kryterium stp procentowych. rednia dugo-
terminowa stopa procentowa zaostatnie 12 miesicy wyniosa 3,5%, tj.o1,8 punktu procentowego
poniej wartoci referencyjnej.
Spenienie kryterium kursu walutowego wymaga udziau waluty danego kraju wmechanizmie sta-
bilizowania kursw walutowych (ERM ii) iutrzymania jej kursu wprzedziale waha +/-15% przez
okres conajmniej dwch lat. Kryterium kursu walutowego nie jest wypenione zewzgldu nafakt,
e Polska nie uczestniczy wmechanizmie ERM ii.
niewypenione byo take kryterium fiskalne. Zobowizuje ono pastwa czonkowskie Unii Europej-
skiej, aby deficyt sektora instytucji rzdowych isamorzdowych nie przekracza 3% PKB, apoziom
dugu publicznego 60% PKB. Polska spenia drugi ztych warunkw, zaduenie sektora instytucji
rzdowych isamorzdowych nakoniec 2014 r. wynosio 50,1% PKB. nie by natomiast dopeniony
wymg utrzymania deficytu napoziomie poniej 3%. Wymg ten nie by speniony take wlatach
poprzednich.
Rada Ecofin stwierdzia w2009 r. wystpowanie wPolsce nadmiernego deficytu sektora instytu-
cji rzdowych isamorzdowych. Wizao si toz objciem Polski procedur majc nacelu reduk-
cj deficytu dopoziomu poniej 3%. Majc nawzgldzie spowolnienie wzrostu gospodarczego
napocztku obecnej dekady izwizane ztym niezrealizowanie wyznaczonego celu, podwukrot-
nych zmianach Rada Ecofin ostatecznie ustalia termin redukcji nadmiernego deficytu na2015 r.
Dlaroku 2014 ustalono cel budetowy okrelony jako poziom deficytu nominalnego wynoszcy
3,9% PKB (zwyczeniem wpywu transferu aktyww zOFE doFUS). Faktycznie deficyt wynis 3,2%
- znaczco poniej wartoci zalecanej. Wzwizku ztym istnieje realna szansa nawypenienie kryte-
rium fiskalnego wwyznaczonym terminie.

378 Szczegowe parametry jakie musz zosta osignite wcelu spenienia powyszych kryteriw zostay okrelone
wProtokole wsprawie kryteriw konwergencji (Protok nr13) oraz Protokole wsprawie procedury dotyczcej
nadmiernego deficytu (Protok nr12) traktatu ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej.
379 Ang. Harmonised Index of Consumer Prices zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych wprowadzony przez
Komisj Europejsk.

268
 D U G P U B l i c Z n y i n A l E n O c i S K A R B U PA S t WA

Zrealizowane zostay rekomendacje Rady dotyczce ograniczenia ci wydatkw na inwestycje

publiczne. W2014 r. zwikszyy si one o0,3% PKB, tj.o11,9% wporwnaniu doroku poprzed-
niego. Byo torezultatem przede wszystkim znacznego oywienia wpodsektorze samorzdowym,
gdzie inwestycje wzrosy o18,6% wporwnaniu zrokiem 2013.
W 2014 r. wdraane byy zalecenia Rady dotyczce stosowania stabilizujcej reguy wydatkowej.
Gwnym celem reguy jest utrzymanie nominalnego wyniku sektora instytucji rzdowych isamo-
rzdowych napoziomie redniookresowego celu budetowego wrednim okresie. Regua ma ogra-
niczy nadmierny, niemajcy pokrycia wzmianach bazy podatkowej, wzrost wydatkw. Wodniesie-
niu doustawy budetowej narok 2014 miaa ona charakter pomocniczy, natomiast zostaa wsposb
wicy zastosowana podczas prac nad ustaw budetow na2015 r. Wzmocniony zosta rwnie
proces nadzorowania przestrzegania stosowania reguy wydatkowej. Zarzdzeniem Ministra Finan-
sw zdnia 12marca 2014 r. powoany zosta zesp dospraw reformy procesu budetowego. Jego
zadania obejmoway midzy innymi wypracowanie koncepcji monitoringu przestrzegania kwoty
wydatkw ilimitu wydatkw.
Konsolidacja fiskalna w2014 r. obejmowaa ograniczenie wydatkw, jak iwzrost dochodw sektora
instytucji rzdowych isamorzdowych. Wcelu zwikszenia dochodw midzy innymi podwyszono
stawki akcyzy naalkohol etylowy o15% oraz nawyroby tytoniowe o5%, zniesiono ulg podatkow
dla osb fizycznych ztytuu zwrotu VAt odniektrych wydatkw budowlanych. natomiast od2016r.
bdzie obowizywa zmiana ustawy olasach pastwowych, ktrej skutkiem bdzie dokonywanie
przez lasy Pastwowe380 wpaty wwysokoci 2% kwoty uzyskanej zesprzeday drewna. Ogranicze-
nie wydatkw miao nastpi wszczeglnoci naskutek podtrzymania zamroenia funduszu wyna-
grodze wpastwowych jednostkach budetowych oraz ograniczenia wysokoci zasikw choro-
bowych dla sub mundurowych, sdziw iprokuratorw.
W dniu 13maja 2015 r. Kolegium Komisarzy Unii Europejskiej przyjo rekomendacj dotyczc
zakoczenia wobec Polski procedury nadmiernego deficytu narok przed ostatecznym terminem.
Oznacza to, e wocenie Komisji Europejskiej Polska wsposb trway ograniczya nadmierny deficyt.

380 Ustawa zdnia 24stycznia 2014 r. ozmianie ustawy olasach (Dz.U. z2014 r., poz.222).

269
 Xi. w ykonanie zaoe
p o l i t y k i p i e n i n e j n a r o k 2 014

Podstawowy cel polityki pieninej na 2014 r. nie zosta zrealizowany. Przez cay rok
inflacja ksztatowaa si poniej dolnej granicy dopuszczalnych odchyle od celu,
tj.poniej 1,5%, aodlipca notowana bya deflacja.
Nastpio pogbienie odchylenia od celu oraz wyduona zostaa prognozowana
cieka powrotu wskanika inflacji dodopuszczalnego przedziau odchyle.
Brak skutecznoci realizacji celu inflacyjnego by przede wszystkim wynikiem oddzia-
ywania czynnikw niezalenych odbanku centralnego, niemniej wpyw miay take
decyzje organw NBP, podejmowane napodstawie prognoz inflacyjnych, ktre wrze-
czywistoci okazay si przeszacowane.
W 2014 r. Rada Polityki Pieninej, podajc zaspadkiem inflacji, dokonaa jednora-
zowej obniki stp procentowych, ich realny poziom pozostawa jednak nadal jednym
znajwyszych wEuropie.

Zgodnie zart.227 ust.1 Konstytucji RP narodowy Bank Polski odpowiada zawarto polskiego pie-
nidza. napodstawie art.12 ust.1 ustawy zdnia 29sierpnia 1997 r. onarodowym Banku Polskim 381
Rada Polityki Pieninej (RPP) ustalia wdniu 3wrzenia 2013r. Zaoenia polityki pieninej narok
2014382.
Prezes nBP dopeni obowizku przekazania projektu iuchwalonych Zaoe najwaniejszym orga-
nom pastwa. Zgodnie zart.23 ust.1 pkt2 ustawy onarodowym Banku Polskim, Zaoenia zostay
wdniu 5wrzenia 2013 r. przekazane Radzie Ministrw iMinistrowi Finansw. RPP zgodnie zart.227
ust.6 Konstytucji RP iart.12 ust.1 ustawy onBP, przedoya wdniu 27wrzenia 2013 r. Zaoenia
dowiadomoci Sejmowi RP, rwnoczenie zprzedoeniem przez Rad Ministrw projektu ustawy
budetowej.

cel inflacyjny
W okresie przygotowywania projektu Zaoe, nBP prognozowa rednioroczn inflacj w2014 r.
napoziomie 1,2%. Rada Polityki Pieninej postanowia jednak okontynuacji polityki pieninej,
nakierowanej naosiganie celu inflacyjnego napoziomie 2,5% zdopuszczalnym przedziaem odchy-
le oszerokoci 1 punkt procentowy. cel ten ma charakter cigy, cooznacza, e odnosi si doinfla-
cji mierzonej zmian cen towarw iusug konsumpcyjnych wkadym miesicu wstosunku doana-
logicznego miesica roku poprzedniego.
Wcaym 2014 r. inflacja pozostawaa poniej dolnej granicy odchyle odcelu iponiej prognoz
zokresu opracowywania Zaoe. Wskanik wzrostu cen towarw iusug konsumpcyjnych ulega
systematycznemu obnieniu z0,7% wlutym imarcu do-1,0% wgrudniu. Wcaym ii proczu 2014r.
wystpowaa deflacja. rednioroczny wskanik inflacji w2014 r. wynis 0%, podczas gdy wroku
poprzednim 0,9%. redniomiesiczne odchylenie wskanika inflacji odcelu nBP w2014 r. wynosio

381 Dz.U. z2013 r. poz.908 zezm.

382 Uchwaa Rady Polityki Pieninej zdnia 3wrzenia 2013 r. wsprawie ustalenia zaoe polityki pieninej narok
2014 (M.P. z2013 r. poz.779).

271
W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

-2,5 punktu procentowego ibyo jednym znajwikszych ujemnych odchyle wrd pastw realizu-
jcych strategi bezporedniego celu inflacyjnego383.
Rada Polityki Pieninej, jak coroku podkrelaa wZaoeniach polityki pieninej, e cel inflacyjny
nBP ma charakter redniookresowy, std moliwe jest przejciowe odchylanie si inflacji odcelu.
Pojcie redniego okresu nie zostao zdefiniowane woficjalnych dokumentach nBP. Pozwala tona
szerok interpretacj pomiaru czasu trwania zjawisk inflacyjnych w gospodarce, na ktre RPP
powinna reagowa. Rada wskazaa wZaoeniach namoliwo elastycznego okrelenia horyzontu
powrotu inflacji docelu inflacyjnego, wzalenoci ododdziaywania niekorzystnych czynnikw
wpywajcych nagospodark. Przy takim podejciu wostatnich czterech latach inflacja pozosta-
waa wdopuszczalnym przedziale odchyle 1,5-3,5% tylko przez cztery miesice tj.przez 8% czasu,
aprzez 92% czasu pozostawaa poza przedziaem. Obecne prognozy nBP przewiduj zblienie infla-
cji dodolnego przedziau odchyle odcelu inflacyjnego wkocu 2017 r.

Wykres 44. inflacja mierzona zmian cen towarw iusug konsumpcyjnych wlatach 2010-2014
6 [%]

4 grna granica odchylenia od celu

cel inflacyjny (2,5%)

2

dolna granica odchylenia od celu

1

0
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
2010 2011 2012 2013 2014
-1

rdo: dane GUS.

Brak skutecznoci wosiganiu celu inflacyjnego w2014 r. by przede wszystkim wynikiem silnego
spadku cen paliw (redniorocznie o3,4%), energii elektrycznej (o 3,4%) oraz cen ywnoci nieprze-
tworzonej (redniorocznie o1,8%), tj.czynnikw pozostajcych poza sfer oddziaywania polityki
pieninej. Zmiany tych cen pozostaway pod wpywem silnego obnienie cen surowcw energe-
tycznych iproduktw rolnych narynkach wiatowych384. Wpyw naceny ywnoci miay take ogra-
niczenia wwymianie handlowej, spowodowane embargiem napolskie produkty rolne, naoonym
przez Federacj Rosyjsk.
niszy odoczekiwanego wzrost gospodarczy wstrefie euro przyczyni si do obnienia dynamiki
cen najej obszarze. Wlad zatym ceny produktw importowanych doPolski obniyy si rednio-
rocznie o2,6%, cowraz zniszym popytem zewntrznym take sprzyjao obnieniu inflacji wPolsce.
niska dynamika cen bya zjawiskiem powszechnym wEuropie, oszczeglnym nasileniu wkrajach
Unii Europejskich, pozostajcych poza stref euro. Ksztatowaa si ona wtych krajach wprzedziale

383 najwiksze odchylenie ujemne byo naWgrzech iwynosio minus 3,21 punktu procentowego, wstrefie euro
minus 1,56 punktu procentowego.
384 Prognoza Departamentu Energii USA zakadaa spadek redniorocznej ceny za baryk ropy naftowej Brent
z109,5USD wczerwcu do99,0 USD wgrudniu, tj.o9,6%. Wrzeczywistoci cena ta wczerwcu wyniosa 102,5USD
iobniya si do80,4 USD wgrudniu, tj.o21,6%. Spadek krajowej ceny ropy wzotych odlipca dogrudnia 2014r.
by niszy zuwagi nadeprecjacj zotego wstosunku dodolara iwynis 10,2%.

272
 W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

od-1,4% do1,1%. Wkrajach strefy euro inflacja rednioroczna wyniosa 0,4% przy stopach procen-
towych bliskich zeru.
Do ksztatowania si inflacji w Polsce poniej celu przyczyniy si take decyzje Rady Polityki Pie-
ninej owysokoci stp procentowych, podejmowane wlatach 2012-2013 midzy innymi pod
wpywem prognoz inflacji, ktre wrzeczywistoci okazay si przeszacowane. Dodatkowo utrzymy-
wanie stp procentowych nBP naniezmienionym poziomie odlipca 2013 r. dopadziernika 2014
r. przyczynio si dooddalenia perspektywy osignicia celu inflacyjnego wrednim okresie. Obni-
enie stp procentowych wpadzierniku 2014 r. nie mogo doprowadzi doograniczenia deflacji
w2014r., gdy wpyw zmiany stp procentowych nBP ujawnia si najsilniej po upywie od czterech
do szeciu kwartaw.
O wpywie polityki pieninej naksztatowanie si cen towarw iusug konsumpcyjnych wiadcz
wskaniki inflacji bazowej. W2014 r. inflacja bazowa385, odpowiadajca wskanikowi inflacji ogem
po wyczeniu cen ywnoci i energii, utrzymywaa si wyranie poniej dolnej granicy odchy-
le odcelu inflacyjnego nBP. Jej rednioroczny wskanik uleg obnieniu z1,2% w2013 r. do0,6%
w 2014 r., co wskazywao na brak presji popytowej w gospodarce. Ksztatowanie si od lutego
2014r. inflacji bazowej powyej wskanika cen towarw iusug konsumpcyjnych wskazuje nasil-
niejsze oddziaywanie deflacyjnych czynnikw zewntrznych ni krajowych czynnikw popytowych,
naktre wpyw ma polityka pienina.

tabela 74. inflacja w poszczeglnych miesicach i jej skadowe w 2014 r.

Wzrost Wzrost cen (w %) w stosunku do analogicznego

Waga
cen okresu roku poprzedniego
Wyszczeglnienie 2013 2014
rednio rednio
% I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
w roku w roku
Towary i usugi
konsumpcyjne
ogem
(inflacja CPI) 0,9 100,0 0,0 0,5 0,7 0,7 0,3 0,2 0,3 -0,2 -0,3 -0,3 -0,6 -0,6 -1,0
Inflacja bazowa
po wyczeniu cen
ywnoci i energii 1,2 57,1 0,6 0,4 0,9 1,1 0,8 0,8 1,0 0,4 0,5 0,7 0,2 0,4 0,5
ywno
nieprzetworzona 3,6 11,0 -1,8 2,8 2,9 1,8 0,6 -2,2 -2,2 -3,7 -4,5 -3,9 -3,9 -4,0 -5,2

Energia w tym: -1,5 18,2 -1,0 -0,8 -1,1 -1,3 -1,3 -0,1 -0,4 0,0 -0,2 -1,1 -1,0 -1,4 -2,9

energia
elektryczna 0,2 4,6 -3,4 -4,4 -4,4 -4,4 -4,4 -4,4 -4,4 -2,3 -2,3 -2,3 -2,3 -2,3 -2,3
Transport w tym: -1,8 9,2 -2,3 -1,5 -1,8 -2,7 -2,1 -0,1 -0,6 -1,0 -1,5 -3,2 -3,0 -3,7 -6,5

paliwa -4,0 5,4 -3,4 -2,3 -3,1 -3,8 -3,8 0,4 -0,6 -1,0 -1,9 -4,7 -4,1 -5,3 -10,2

rdo: dane GUS oraz wyniki kontroli NIK w NBP.

Spadek inflacji w 2014 r. by wikszy od szacunkw nBP prezentowanych wprojekcjach inflacji.

Wskazania projekcji nEcMOD386 zmarca,lipca ilistopada 2014 r., odnoszce si dowskanika infla-
cji naiV kwarta 2014 r., okazay si by przeszacowane odpowiednio o: 2,0 pkt. proc., 0,8 pkt. proc.

385 inflacja bazowa jest miar prezentujc ksztatowanie si inflacji po wyczeniu zmian cen uznawanych
zapozostajce poza oddziaywaniem polityki pieninej.
386 Model nEcMOD jest modelem makroekonomicznym gospodarki polskiej, opracowanym przez nBP,
wykorzystywanym doprognozowania inflacji iPKB.

273
W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

i0,5 pkt. proc. Przeszacowanie prognoz inflacji dotyczyo gwnie cen energii oraz ywnoci iwyni-
kao zwyjtkowo korzystnej sytuacji podaowej narynkach surowcw rolnych, wprowadzenia rosyj-
skiego embarga naprodukty rolne, nieoczekiwanych isilnych spadkw cen surowcw narynkach
wiatowych, wtym istotnego spadku cen ropy wiV kwartale 2014 r. czynniki teutrudniay progno-
zowanie inflacji izwikszay niepewno przy podejmowaniu decyzji monetarnych w2014 r. naley
podkreli, e projekcje inflacji formuowane przez nBP byy bardziej zblione dorzeczywistego prze-
biegu inflacji ni dostpne prognozy orodkw zewntrznych. Obecne prognozy nBP przewiduj,
e inflacja pozostanie dokoca 2017 r. wyranie poniej celu inflacyjnego nBP iponiej dolnej gra-
nicy jego odchyle przy stabilnym, umiarkowanym wzrocie PKB (3,5%).
W ostatnich latach nietrafno prognoz nBP bya asymetryczna ipolegaa raczej nazawyonych sza-
cunkach wzrostu inflacji oraz PKB. Zdaniem niK, obciaa ona istotnie proces decyzyjny Rady Poli-
tyki Pieninej.
Utrwalaniu inflacji poniej celu inflacyjnego sprzyjay niskie oczekiwania inflacyjne konsumentw
iprzedsibiorstw, ktre wii poowie 2014 r. whoryzoncie nastpnych 12 miesicy ksztatoway si
napoziomie okoo 0,2%. Obraku presji inflacyjnej wiadczya rwnie ujemna luka popytowa infor-
mujca, e poziom rzeczywistego PKB ksztatowa si poniej potencjalnego PKB. Brak byo presji
kosztowej wprzedsibiorstwach, gdy ujemny wskanik cen producentw (PPi) wynosi rednio-
roczne (-1,5% r/r). niewielkiemu wzrostowi zatrudnienia towarzyszya stabilna dynamika nominal-
nych pac (okoo 3,5%). Umiarkowany by rwnie w2014 r. wzrost wartoci kredytw konsumpcyj-
nych dla gospodarstw domowych o4,5% r/r. czynniki tewpyny naumiarkowany rednioroczny
wzrost popytu krajowego, ktry wynis 4,6%. Uwarunkowania testwarzay moliwo agodzenia
polityki monetarnej.

Polityka stp procentowych

Rada Polityki Pieninej, podejmujc w2014 r. decyzje wwarunkach niepewnoci codo rozwoju
sytuacji makroekonomicznej, dziaaa ostronie. Wobec zapowiadanej poprawy koniunktury gospo-
darczej oraz niestabilnej sytuacji midzynarodowej RPP odlistopada 2013 r. dolipca 2014 r. wydu-
ya okres stabilizacji gwnej stopy procentowej nBP (stopy referencyjnej) na poziomie 2,5%.
Wlipcu 2014r. wwarunkach niszego odoczekiwanego tempa wzrostu gospodarczego oraz zagro-
enia deflacyjnego, Rada zaprzestaa komunikacji z rynkiem w formie tzw. forward guidance387,
cozostao odczytane przez uczestnikw rynku, jako zapowied obniki stp procentowych.
W lipcu iwrzeniu, pomimo deflacji ispowolnienia gospodarczego wiii kwartale, Rada nie podja
decyzji oobnice stp procentowych. Wkomunikatach poposiedzeniach decyzyjnych, Rada zwra-
caa midzy innymi uwag, e dynamika oywienia gospodarczego ulegnie osabieniu, obniyy si
oczekiwania inflacyjne gospodarstw domowych oraz przedsibiorcw dopoziomu bliskiego zeru,
brak byo presji popytowej ikosztowej, abardzo niska inflacja moga przejciowo obniy si dozera.
informacje tewskazuj, e wystpoway zagroenia deflacj, ktra opniaby czas powrotu infla-
cji docelu inflacyjnego wrednim okresie, ato przemawiao zapodjciem decyzji oobnice stp
procentowych.

387 Forward guidance (ang.) oznacza komunikowanie otoczeniu kierunku prowadzenia polityki pieninej wczasie
duszym ni donastpnego posiedzenia ciaa decyzyjnego. Wlistopadzie 2013 r. RPP zapowiedziaa utrzymanie
staego poziomu stopy referencyjnej 2,5% do koca pierwszej poowy 2014 r., natomiast w marcu 2014 r.
postanowia wyduy okres stabilizacji stp doiii kwartau 2014 r.

274
 W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

Rada dysponowaa w marcu i lipcu prognozami inflacji i PKB z modelu nEcMOD, ktre w rze-
czywistoci okazay si przeszacowane, comogo mie wpyw nadecyzje owysokoci stp pro-
centowych. Prognozy tezawyay rzeczywisty wzrost PKB wiii iiV kwartale 2014r. odpowiednio
o0,5i0,6punktu procentowego. Odchylenie prognozy wzrostu PKB wynikao wgwnej mierze
zprzeszacowania prognozy wkadu eksportu netto dodynamiki PKB, cozwizane byo zwolniej-
szym, ni zakadano, oywieniem w strefie euro, w tym w niemczech, oraz z dalszym spadkiem
popytu rynku rosyjskiego natowary.
W dniu 8padziernika 2014 r. Rada Polityki Pieninej podja decyzj oobnieniu stopy referencyj-
nej z2,5% do2%. Stopa lombardowa zostaa obniona z4% do3%, stopa redyskonta weksli z2,75%
do2,25%, astopa depozytowa pozostaa niezmieniona napoziomie 1%. Wskutek tego nastpio
zmniejszenie rnicy midzy stop lombardow adepozytow z3 do2 punktw procentowych.
Pozostawienie niezmienionej stopy depozytowej miao suy utrzymaniu depozytw wsektorze
bankowym. natomiast silniejsze obnienie stopy lombardowej wpyno nazmniejszenie maksy-
malnych odsetek odkonsumpcyjnych kredytw bankowych.
na obnienie stopy referencyjnej nBP wpyw miay biece informacje wskazujce naspowolnie-
nie dynamiki PKB wPolsce oraz wstrefie euro, silnie obniajce si ceny surowcw, wtym szczegl-
nie ropy naftowej, codoprowadzio dowyranej deflacji. Jednoczenie Rada nie wykluczaa dosto-
sowania polityki pieninej wpniejszym okresie wprzypadku pogorszenia koniunktury wPolsce
ina wiecie lub utrzymania si deflacji. Decyzja odostosowaniu stp procentowych doprzedua-
jcej si deflacji iobnieniu stp procentowych nBP op punktu procentowego zostaa podjta
wmarcu 2015 r.
W 2014 r. nie doszo dogbszego obnienia nominalnych stp procentowych, gdy decyzje takie nie
uzyskay wikszoci wRPP. Rada braa pod uwag przede wszystkim zewntrzny charakter podao-
wych szokw surowcowych, ktre decydoway odeflacji, jeden znajwyszych wPolsce realny wzrost
gospodarczy spord krajw europejskich, jak iwzrost akcji kredytowej. Wocenie czci czonkw
Rady, dalsze obnienie stp procentowych mogoby pobudzi wnadmiernym stopniu akcj kredy-
tow wgospodarce iosabi bodce dorestrukturyzacji przedsibiorstw. Wich ocenie niskie stopy
procentowe osabiaj selekcj podmiotw gospodarczych. Gosy przeciwne stawiay wwtpliwo
zgodno takiego podejcia zmandatem prawnym RPP. Wedug szacunkw instytutu Ekonomicz-
nego nBP, dokonanych napodstawie modelu nEcMOD, stopy procentowe nisze opunkt procen-
towy ni utrzymywane przez RPP odlipca 2013 r. dopadziernika 2014 r. wpynyby, whoryzoncie
czterech kwartaw, napodwyszenie dynamiki cen wstosunku doobserwowanej wrzeczywisto-
ci o0,4 punktu procentowego.
Decyzje RPP skutkoway utrzymaniem najwyszych dodatnich realnych stp procentowych wEuro-
pie ijednych znajwyszych nawiecie388. Stopy urealnione biec inflacj (ex post) wyniosy red-
niorocznie 2,4%, natomiast oczekiwan inflacj (ex ante) wyniosy 0,55%389. Pomimo obniki stp
procentowych w2014 r. donajniszego poziomu whistorii, nastpi wzrost stopnia restrykcyjnoci
polityki pieninej. Rada wZaoeniach polityki pieninej narok 2014 wskazaa, e dooceny restryk-

388 Wedug danych instytutu Ekonomicznego nBP ujemne realne stopy procentowe ex ante, redniorocznie w2014r.
wynosiy: w krajach strefy euro (-1,04%), w czechach (-2,09%), Wielkiej Brytanii (-1,41%), Szwecji (-1,03%), USA
(-1,78%) oraz na Wgrzech (-0,37%); natomiast dodatnie byy w chinach (3,14%), Brazylii (4,75%), Rosji (2,4%)
windiach (0,66%) wRumunii (0,51%) oraz wPolsce (0,55%).
389 Realna stopa procentowa nBP jest tonominalna referencyjna stopa procentowa nBP skorygowana owskanik
inflacji. Wprzypadku stopy realnej liczonej ex post skorygowana jest obiecy wskanik inflacji, aw przypadku
ex ante skorygowana ooczekiwania inflacyjne analitykw sektora finansowego wperspektywie 12 m-cy.

275
W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

cyjnoci polityki pieninej naley bra pod uwag wysoko realnych stp procentowych ex ante
(tj.uwzgldniajcych oczekiwan inflacj), atake poziom realnego kursu walutowego, uwzgled-
niajcego poziom cen wkraju iza granic. Wgrudniu 2014 r. nastpi nieznaczny wzrost realnej
stopy procentowej ex ante z0,2 % do0,5 %, tj.o0,3 punktu procentowego390. natomiast realny efek-
tywny kurs zotego391, postabilizacji wpierwszej poowie roku, wdrugiej poowie roku (deflowany
cPi, jak iPPi) osabi si. Wefekcie wgrudniu 2014 r. realny efektywny kurs zotego by o2,4% sab-
szy ni wgrudniu 2013r., cowiadczyo opodwyszonej cenowej konkurencyjnoci polskich towa-
rw zagranic. Biorc pod uwag wzrost realnych stp procentowych ex ante oraz osabienie real-
nego kursu walutowego, nastpi niewielki wzrost restrykcyjnoci polityki pieninej wstosunku
doroku poprzedniego.
Zdaniem niK, istniaa przestrze do dalszego agodzenia polityki pieninej, ktre stanowioby
wsparcie dla polityki gospodarczej Rzdu RP, midzy innymi poprzez silniejsze obnienie kosztw
obsugi dugu publicznego. Ustawa onarodowym Banku Polskim wart.3 ust.1 stanowi, epodsta-
wowym celem dziaalnoci nBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspie-
raniu polityki gospodarczej Rzdu, oile nie ogranicza topodstawowego celu nBP. Zgodnie zsza-
cunkami Ministerstwa Finansw nisza rednioroczna stopa referencyjna 2,4% wstosunku dozao-
onej wustawie budetowej 2,5% na2014 r. wpyna naspadek kosztw obsugi dugu Skarbu Pa-
stwa w2014 r. o0,4 mld z oraz wpynie wkolejnych latach dokoca zapadalnoci dugu o5,2 mld z.
Zdaniem niK, utrzymywanie relatywnie wysokich realnych stp procentowych oddziaywao nega-
tywnie napopyt krajowy ina dalsze obnienie presji inflacyjnej, cosprzyjao przeduajcej si defla-
cji. Gbsze obnienie stp stwarzaoby niewielkie ryzyko wzrostu inflacji poza grn granic odchy-
le celu inflacyjnego. natomiast dalszy spadek cen oznacza wzrost realnej stopy procentowej, czyli
zaostrzanie polityki pieninej znegatywnym oddziaywaniem napopyt, awic prawdopodobnie
pogbianie procesw deflacyjnych.
Prowadzenie polityki pieninej nBP zapewnio ksztatowanie si w2014r. rynkowej stopy procen-
towej WiBOR 3M392 nieznacznie powyej stopy referencyjnej nBP (o 0,13 punktu procentowego). Sta-
bilny poziom tego odchylenia odstycznia dosierpnia 2014 r. zwizany by zwczeniejszymi zapo-
wiedziami RPP outrzymaniu stp procentowych naniezmienionym poziomie dokoca iii kwartau
2014 r. Wzwizku zrezygnacj wlipcu zforward guidance, stanowic sygna domoliwych zmian
stp, wewrzeniu stopa trzymiesicznych poyczek na rynku midzybankowym ksztatowaa si
poniej stopy referencyjnej (redniomiesicznie 2,46%). Byo towyrazem wczeniejszego zdyskon-
towania przez rynek oczekiwanych obniek stp procentowych nBP, jakie nastpiy wpadzierniku.
Obnienie wpadzierniku 2014 r. stopy referencyjnej nBP o0,5 punktu procentowego istopy lom-
bardowej o 1 punkt procentowy przenioso si na zmniejszenie oprocentowania kredytw dla
gospodarstw domowych wiV kwartale o0,6 punktu procentowego, przy obnieniu mary kredy-
towej o0,4 punktu procentowego dla tej grupy. W2014 r. nastpi wzrost akcji kredytowej o5,6%,
wtym kredytw konsumpcyjnych o4,5%. Silniej wzrosa warto kredytw udzielonych przedsi-

390 W grudniu 2013 przy obowizujcej stopie referencyjnej nBP 2,5% prognozowana inflacja cPi wynosia 2,3%
(whoryzoncie 12 m-cy), natomiast wgrudniu 2014 r. przy obowizujcej stopie referencyjnej 2,0% prognozowana
inflacja wynosia 1,5%.
391 Realny efektywny kurs zotego to wzgldna cena koszyka konsumpcyjnego partnerw handlowych waona
udziaami whandlu wrelacji doceny krajowego koszyka konsumpcyjnego.
392 Ang. Warsaw Interbank Offered Rate jest redni rynkow stawk oprocentowania pojakiej banki skonne sudzieli
trzymiesicznych poyczek innym bankom. Wcigu 15 minut odzgoszenia tej stawki banki zobowizane sdo
zawierania midzy sob transakcji wedug stawki nie gorszej odzgoszonej.

276
 W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

biorstwom o6,3%, wtym nainwestycje o9,9%, comona przypisa obnieniu ich oprocentowania
o0,7 punktu procentowego, jak rwnie agodzeniu polityki kredytowej przez banki.
W najwikszym stopniu w2014 r. wzrosy kredyty mieszkaniowe zotowe o23,1 mld z, tj.o13,9%,
przy jednoczesnym zmniejszeniu wolumenu kredytw mieszkaniowych walutowych o3,2 mld z,
tj.o1,9%. Zmiana struktury udzielania tych kredytw zwizana bya zeskierowan przez Komisj
nadzoru Finansowego wpoowie 2013 r. dobankw, rekomendacj S393 wzakresie dalszego ogra-
niczenia kredytowania hipotek wwalutach obcych. Zmiana tabya oczekiwana przez RPP zpunktu
widzenia stabilnoci systemu finansowego. Przy zaciganiu kredytw walutowych gospodarstwa
domowe ponosz dodatkowe ryzyko kursowe, apolityka pienina banku centralnego nie oddzia-
uje zapomoc stp procentowych nataki czynnik kreacji pienidza.
Do duego wzrostu zotowych kredytw mieszkaniowych przyczynio si istotne obnienie ich opro-
centowania o1,5 punktu procentowego wiV kwartale 2014 r. natomiast ryzyko nadmiernej ekspansji
kredytowej wtym segmencie byo ograniczane przez wczeniejsze wymogi nadzorcze KnF394, doty-
czce wprowadzenia restrykcyjnych kryteriw polityki kredytowej bankw.

Operacje otwartego rynku

W Zaoeniach polityki pieninej na2014 r. RPP przyja, e bank centralny bdzie przeprowadza
operacje otwartego rynku wskali umoliwiajcej ksztatowanie rynkowej krtkoterminowej stawki
POlOniA395 napoziomie zblionym dostopy referencyjnej nBP. cel ten zosta zrealizowany.
rednie odchylenie midzy tymi stopami wynioso 0,11 punktu procentowego i zmniejszyo si
wstosunku do2013r. o0,07 punktu procentowego396 Wdniach 28-30stycznia 2014 r. odchyle-
nie stawki POlOniA wzroso maksymalnie do1,03 punktu procentowego. nawzrost ceny pieni-
dza wpyny czynniki niezalene odnBP, wpostaci silnego zrnicowania pynnoci poszczegl-
nych bankw. Zwizane byo toz przepywami finansowymi, poprzedzajcymi przekazanie przez
otwarte fundusze emerytalne rodkw doFunduszu Ubezpiecze Spoecznych wwyniku zmian
ustawowych dotyczcych OFE397. cz bankw zmuszona bya do pozyskania znacznych rod-
kw odinnych bankw, cospowodowao podwyszenie rynkowej ceny pienidza. Wszystkie trans-
fery zOFE doFUS zostay zrealizowane wdniu 3lutego 2014 r. Potej operacji odchylenie stawki
POlOniA odstopy referencyjnej powrcio dopoziomu okoo 0,16 punktu procentowego.
Osignicie powyszego celu operacyjnego polityki pieninej byo efektem absorbowania przez
nBP pynnoci sektora bankowego zapomoc operacji otwartego rynku, ograniczajcych rodki

393 Uchwaa nr148/2013 Komisji nadzoru Finansowego zdnia 18czerwca 2013 r. wsprawie wydania rekomendacji
S dotyczcej dobrych praktyk wzakresie zarzdzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie
(Dz. Urz. KnF z 2013 r., poz.23) zalecaa bankom udzielanie klientom detalicznym kredytw zabezpieczonych
hipotecznie wycznie wwalucie, wjakiej uzyskuj dochd, take wprzypadku klientw owysokich dochodach.
394 Rekomendacja S wprowadzaa obowizek posiadania wkadu wasnego przez kredytobiorc przy zakupie
nieruchomoci, w wysokoci co najmniej 5 proc. w 2014 r. i dalszy jego wzrost w kolejnych latach do 20 proc.
wartoci udzielanego kredytu.
395 Stawka POlOniA (ang. Polish Overnight Average) stanowi rzeczywiste rednie oprocentowanie krtkoterminowych
niezabezpieczonych lokat midzybankowych natermin jednodniowy (overnight).
396 Zmienno stawki POlOniA mierzona odchyleniem standardowym dziennej rnicy pomidzy stawk POlOniA
astop referencyjn nBP zmniejszya si z0,21 punktu procentowego w2013 r. do0,17 punktu procentowego
w2014 r.
397 napodstawie art.23 ustawy zdnia 6grudnia 2013 r. ozmianie niektrych ustaw wzwizku zokreleniem zasad
wypaty emerytur zerodkw zgromadzonych wOtwartych Funduszach Emerytalnych (Dz.U. z2013 r., poz.1717.)

277
W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

dodyspozycji bankw ponad rezerw obowizkow bankw wnBP oraz poprzez operacje depo-
zytowo- kredytowe. redni poziom operacji otwartego rynku w2014 r. wynis 108.518mln z iby
niszy wstosunku do2013 r. o17.560mln z, tj.o13,9%. Wgrudniu 2014 r. redni poziom absorbcji
rodkw poprzez emisj bonw pieninych nBP wynis 98.720mln z iby niszy o23.393mln z,
tj.o19,2% wporwnaniu doredniego poziomu wgrudniu 2013 r.
POLONIA

Wykres 45. Ksztatowanie si stawki POlOniA natle stp procentowych nBP wlatach 2013-2014

rdo: Raport roczny 2014. Pynno sektora bankowego. Instrumenty polityki pieninej NBP. NBP, Warszawa, kwiecie 2015 r.

W ramach 72 operacji otwartego rynku, nBP 53-krotnie emitowa 7-dniowe bony pienine oren-
townoci rwnej stopie referencyjnej nBP oraz 19-krotnie bony pienine ozapadalnoci od1 do4
dni. Krtsze emisje bonw wformie operacji dostrajajcych przeprowadzane byy wprzypadku poja-
wienia si wsektorze bankowym znacznego niedopasowania pynnociowego, mogcego istotnie
wpyn naksztatowanie stawki POlOniA wzgldem stopy referencyjnej nBP. Operacje teprze-
prowadzano gwnie pod koniec okresu utrzymania rezerwy obowizkowej. rednia warto ope-
racji dostrajajcych w2014 r. wyniosa 1.238mln z izmniejszya si o33% wstosunku do2013 r.
na spadek pynnoci sektora bankowego najwikszy wpyw mia wzrost sumy pienidza gotwko-
wego wobiegu, ktry wujciu grudzie 2014r. dogrudnia 2013 r., wynis 14.190mln z, tj.11,2%.
nazmniejszenie nadpynnoci absorbowanej poprzez operacje otwartego rynku wpyna rwnie
nadwyka sprzeday nad skupem walut odMinistra Finansw. Odpocztku 2014 r. rodki pocho-
dzce zfunduszy unijnych byy przekazywane zrachunku walutowego Ministra Finansw wnBP
doBGK izamienianie nazote narynku midzybankowym zaporednictwem BGK. Zosta wten
sposb ograniczony przyrost rezerw walutowych nBP inadpynnoci sektora bankowego, naco
niK zwracaa uwag wkontroli Zarzdzanie przez Narodowy Bank Polski rezerwami dewizowymi398.
Koszty absorbcji nadpynnoci sektora bankowego woperacjach otwartego rynku, poniesione przez
nBP w2014 r., wyniosy 2.633,2mln z ibyy nisze wporwnaniu z2013 r. o1.134,2mln z. Spadek
kosztw absorbcji nadpynnoci sektora bankowego w2014 r. wynika zniszego poziomu pynno-
ci sektora bankowego oraz obnienia redniej stopy referencyjnej nBP z2,95% w2013 r. do2,39%
w2014 r.

398 informacja o wynikach kontroli Zarzdzanie przez Narodowy Bank Polski rezerwami dewizowymi, nr ewid.
14/2014/P/13/041/KBF.

278
 W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

Rezerwa obowizkowa

System rezerwy obowizkowej suy stabilizacji stp procentowych narynku midzybankowym

na najkrtsze okresy oraz ogranicza wielko nadwyek rodkw pozostajcych do dyspozy-
cji bankw. Wwarunkach nadpynnoci pozwala naprzeprowadzenie wmniejszej skali operacji
otwartego rynku, absorbujcych pynno. Uredniony wmiesicu charakter systemu rezerwy stwa-
rza bankom swobod decydowania owysokoci rodkw gromadzonych narachunku biecym
wbanku centralnym.
Obowizek utrzymywania rezerwy obowizkowej, obejmujcy dotychczas banki, oddziay instytu-
cji kredytowych ioddziay bankw zagranicznych dziaajce wPolsce, napodstawie art.38 ust.1
ustawy onarodowym Banku Polskim, zdniem 27stycznia 2014 r. zosta rozszerzony naspdziel-
cze kasy oszczdnociowo-kredytowe oraz naKrajow Spdzielcz Kas Oszczdnociowo-Kredy-
tow. Zasady itryb naliczania oraz utrzymywania rezerwy obowizkowej okrelony zosta wuchwale
Zarzdu nBP399. Stopa rezerwy obowizkowej wcaym 2014 r. wynosia 3,5% rodkw pieninych
zgromadzonych przez banki, SKOK oraz KSKOK400 inie zmienia si wstosunku doroku ubiegego.
redni miesiczny poziom wymaganej rezerwy obowizkowej w2014 r. wynis 32.983,94mln z
iwstosunku do2013 r. wzrs o2.399mln z, tj.o7,3%. Wzrost rezerwy wynika zewzrostu depo-
zytw wsektorze bankowym oraz rozszerzenia obowizku utrzymywania rezerwy obowizkowej
osystem SKOK.
Koszty nBP ztytuu odsetek odrezerwy obowizkowej w2014 r. wyniosy 763,9mln z ibyy nisze
wstosunku doroku poprzedniego o114mln z, tj.o14,9 %. Spadek kosztw wynika zobniek stp
procentowych przez RPP w latach 2013-2014.
Ponadto nBP zasadnie zmienia sposb ustalania oprocentowania rezerwy obowizkowej, wprowa-
dzajc wmiejsce stosowanego dotychczas oprocentowania wwysokoci 0,9 stopy redyskontowej
weksli, oprocentowanie wwysokoci 0,9 stopy referencyjnej. Przyjcie takiego rozwizania pozwo-
lio nautrzymanie wysokoci oprocentowania rodkw rezerwy obowizkowej poniej dochodo-
woci bonw pieninych nBP, niezalenie odpoziomu stp procentowych nBP. Dotychczasowy
sposb naliczania odsetek wsytuacji kolejnych obniek stp procentowych powodowaby, e opro-
centowanie rodkw rezerwy byoby wysze odstopy referencyjnej. Wprowadzenie nowego spo-
sobu oprocentowania rezerwy obowizkowej skutkowao zmniejszeniem kosztw nBP w2014 r.
zjego tytuu o13,0mln z.

Operacje depozytowo-kredytowe

Operacje depozytowo-kredytowe, przeprowadzane zinicjatywy bankw, ograniczay skal waha

stawki rynkowej overnight. Gwnym ich celem byo krtkoterminowe uzupenienie pynnoci sek-
tora bankowego bd zapewnienie bankom moliwoci ulokowania wnBP nadwyek wolnych
rodkw naokresy jednodniowe. W2014r. nastpio dalsze ograniczenie wykorzystania depozytu
nakoniec dnia, cosprzyjao zblieniu stawki POlOniA dostawki referencyjnej nBP.

399 Uchwaa nr42/2013 Zarzdu nBP zdnia 21listopada 2013 r. wsprawie zasad itrybu naliczania oraz utrzymywania
rezerwy obowizkowej (Dz. Urz. nBP z 2013 r., poz.21).
400 Uchwaa nr15/2013 RPP zdnia 5listopada 2013 r. wsprawie stp rezerwy obowizkowej bankw, spdzielczych
kas oszczdnociowo-kredytowych iKrajowej Spdzielczej Kasy Oszczdnociowo-Kredytowej oraz wysokoci
oprocentowania rezerwy obowizkowej (Dz. Urz. nBP z 2013 r., poz.20 zezm.).

279
W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

W 2014 r. zmniejszyo si wykorzystanie przez banki kredytu lombardowego o114,8mln z wsto-

sunku doroku 2013 r. (163,4mln z) udzielanego pod zastaw bonw pieninych oraz obligacji
skarbowych, ktre zostay spacone terminowo. Wprzypadku niedoboru pynnoci wcigu dnia
operacyjnego nBP, zgodnie zZaoeniami, udziela nieoprocentowanego kredytu technicznego pod
zastaw skarbowych papierw wartociowych ibonw pieninych nBP oraz kredytu weuro pod
zastaw obligacji skarbowych. rednie dzienne wykorzystanie kredytu technicznego ogem w2014r.
wynioso 37,703,9mln z izmniejszyo si o2,954,2mln z, tj.5,8% wstosunku do2013 r.

Kurs walutowy

W 2014 r. kontynuowana bya polityka pynnego kursu walutowego, zapewniajcego elastyczne

dostosowanie zmiennych tendencji narynkach midzynarodowych. nBP zastrzeg wZaoeniach
moliwo interwencji walutowych. W2014 r. zmoliwoci tej jednak nie skorzysta. Kurs redni euro
na31grudnia 2014 r. wynis 4,2623 z iby wyszy odkursu nakoniec 2013 r. o0,1151 z, tj.o2,8%.
Kurs dolara amerykaskiego nakoniec 31grudnia 2014 r. wynis 3,5072 z iby wyszy o0,4952 z,
tj.o16,4% ni przed rokiem.
Dominujc rol, wrd czynnikw globalnych ksztatujcych warto zotego odgryway polityka
pienina Banku Rezerwy Federalnej (FED) iEuropejskiego Banku centralnego (EBc) oraz perspek-
tywy gospodarcze USA istrefy euro. W kierunku aprecjacji zotego doiV kwartau 2014 r. oddzia-
yway oddalajce si perspektywy podwyek stp procentowych wStanach Zjednoczonych oraz
proces agodzenia polityki pieninej EBc, coniwelowao negatywny wpyw oczekiwa na agodze-
nie polityki pieninej wPolsce.
W grudniu 2014 r. zoty wyranie si osabi wobec dolara amerykaskiego w zwizku siln prze-
cen euro wzgldem tej waluty. naczne osabienie zotego wobec euro w2014 r. istotny wpyw
mia kryzys rosyjsko-ukraiski oraz zapowiedziane przez FED, wpoowiegrudnia 2014 r., zakocze-
nie cyklu agodnej polityki monetarnej skutkujce zamykaniem pozycji inwestycyjnych przez inwe-
storw wkocu roku.
Osabienie si kursu zotego w2014 r. zapewnio utrzymanie opacalnoci polskiej sprzeday zagra-
nicznej rozliczanej weuro idolarze amerykaskim USD, atym samym kursy zotego wzgldem tych
walut nie stanowiy bariery dla wzrostu eksportu. Jednak w2014 r. wzrost polskiego eksportu zagra-
nicznego by istotnie niszy ni importu zpowodu ograniczonego popytu zewntrznego zestrony
krajw Europy rodkowo-Wschodniej, wtym szczeglnie zRosji natowary rolno-spoywcze. Wefek-
cie wkad eksportu netto doPKB w2014 r. by ujemny (-1,2%).
Wysze stopy procentowe nBP wstosunku dozagranicy utrzymyway rnic stp midzy WiBOR3M
i EURiBOR 3M401, ktry w grudniu 2014 r. zmniejszy si do2%. nie wpyno tona ograniczenie
napywu kapitau zagranicznego doPolski, stwarzajc presj naaprecjacj zotego. Wefekcie oddzia-
ywao tona obnienie poziomu cen istwarzao presj deflacyjn402. Wprawdzie oprzepywie kapi-
tau decyduje szereg rnych czynnikw, jednak zanaliz nBP wzakresie wpywu zmian stp procen-
towych nakurs walutowy wynika, e podwyszenie stp o1 punkt procentowy powoduje aprecja-

401 Ang. Euro Interbank Offer Rate stopa procentowa kredytw na rynku europejskim.
402 Zdanych nBP wynika, e pogbszym, odoczekiwa rynku, obnieniu stp przez RPP wpadzierniku 2014 r.
i redukcji dysparytetu stp wzgldem strefy euro, kurs zotego w dniu obnienia stp deprecjonowa z 4,188
do4,1960.

280
 3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,5
2014-01-02
2014-01-23
2014-02-13
2014-03-06
cjacji zotego.

rdo: dane NBP.

2014-03-27
2014-04-17
2014-05-08
2014-05-29
2014-06-19
2014-07-10

Kurs USD/PLN
2014-07-31
2014-08-21
2014-09-11
2014-10-02
2014-10-23
2014-11-13
2014-12-04
2014-12-25
4,0
4,1
4,2
4,3
4,4
4,5

2014-01-02
2014-01-23
2014-02-13
2014-03-06
2014-03-27
Wykres 46. Ksztatowanie si kursu EUR/Pln iUSD/Pln w2014 r.

2014-04-17
2014-05-08
2014-05-29
2014-06-19
2014-07-10
Kurs EUR/PLN

2014-07-31
2014-08-21
2014-09-11
2014-10-02
2014-10-23
2014-11-13
2014-12-04
2014-12-25
cj nominalnego efektywnego kursu zotego ookoo 2,5% po2-3 kwartaach, awic sprzyja apre-
W y KO n A n i E Z A O E P O l i t y K i P i E n i n E J n A R O K 2 014

281
ANEKSy

Aneks nr 1

Zestawienie informacji z kontroli u dysponentw czci budetu pastwa

1. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 01 Kancelaria
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 02 Kancelaria
Sejmu.
3. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 03 Kancelaria
Senatu.
4. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 04 Sd
Najwyszy.
5. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 05 Naczelny
Sd Administracyjny.
6. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 06 Trybuna
Konstytucyjny.
7. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 08 Rzecznik
Praw Obywatelskich.
8. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 09 Krajowa
Rada Radiofonii i Telewizji.
9. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 10 Generalny
Inspektor Ochrony Danych Osobowych.
10. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 11 Krajowe
Biuro Wyborcze.
11. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 12 Pastwowa
Inspekcja Pracy.
12. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 13 Instytut
Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
13. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 14 Rzecznik
Praw Dziecka.
14. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 15/00 Sdy
powszechne.
15. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 16 Kancelaria
Prezesa Rady Ministrw.
16. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 17 Administracja
publiczna oraz wykonania planu finansowego Funduszu Gospodarki Zasobem Geodezyjnym
iKartograficznym.
17. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 18 Budownictwo,
lokalne planowanie i zagospodarowanie przestrzenne oraz mieszkalnictwo.

282
 ANeKSy

18. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 19 Budet,
finanse publiczne i instytucje finansowe.
19. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 20 Gospodarka
oraz wykonania planw finansowych Agencji Rezerw Materiaowych i Polskiego Centrum
Akredytacji.
20. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 21 Gospodarka
morska.
21. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czciach:
22 - Gospodarka wodna, 41 rodowisko.
22. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 24 Kultura
i ochrona dziedzictwa narodowego oraz wykonania planu finansowego Funduszu Promocji
Kultury i Funduszu Promocji Twrczoci.
23. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 25 Kultura
fizyczna, czci 40 - Turystyka oraz wykonania planu finansowego Funduszu Zaj Sportowych
dla Uczniw i Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej.
24. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 26 czno.
25. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci
27 - Informatyzacja.
26. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czciach: 28 Nauka,
38 - Szkolnictwo wysze, 67 - Polska Akademia Nauk oraz wykonania planu finansowego
Funduszu Nauki i Technologii Polskiej.
27. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 29 Obrona
narodowa oraz wykonania planw finansowych Funduszu Modernizacji Si Zbrojnych, Agencji
Mienia Wojskowego i Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.
28. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 29 Obrona
narodowa przez Sub Wywiadu Wojskowego (niejawna).
29. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 29 Obrona
narodowa przez Sub Kontrwywiadu Wojskowego (niejawna).
30. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 30 Owiata
wychowanie.
31. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czciach: 31 Praca,
44 Zabezpieczenie spoeczne, 63 Rodzina oraz wykonanie planw finansowych Funduszu
Pracy i Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych.
32. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czciach:
32 Rolnictwo, 33 Rozwj wsi, 35 Rynki rolne, 62 Rybowstwo.
33. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 34 Rozwj
regionalny.
34. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 36 Skarb
Pastwa; przychodw z prywatyzacji majtku Skarbu Pastwa w 2014 r. i ich rozdysponowania,
a take wykonania planw finansowych funduszy celowych.
35. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 37
Sprawiedliwo oraz wykonania planw finansowych Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym
oraz Pomocy Postpenitencjarnej i Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju
Przywiziennych Zakadw Pracy.

283
ANeKSy

36. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 39 Transport
oraz wykonania planw finansowych: Krajowego Funduszu Drogowego i Funduszu Kolejowego.
37. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 42 Sprawy
wewntrzne oraz wykonania planw finansowych Funduszu Wsparcia Policji, Funduszu
Modernizacji Bezpieczestwa Publicznego, Funduszu Wsparcia Stray Granicznej, Funduszu
Wsparcia Pastwowej Stray Poarnej oraz Funduszu Centralna ewidencja Pojazdw
i Kierowcw.
38. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 43 Wyznania
religijne oraz mniejszoci narodowe i etniczne.
39. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 45 Sprawy
zagraniczne i czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii europejskiej.
40. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 46 Zdrowie
oraz wykonania planu finansowego Funduszu Rozwizywania Problemw Hazardowych.
41. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 49 Urzd
Zamwie Publicznych.
42. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 50 Urzd
Regulacji energetyki.
43. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 52 Krajowa
Rada Sdownictwa.
44. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 53 Urzd
Ochrony Konkurencji i Konsumentw.
45. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 54 Urzd do
Spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych.
46. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 56 Centralne
Biuro Antykorupcyjne (niejawna).
47. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 57 Agencja
Bezpieczestwa Wewntrznego (niejawna).
48. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 58 Gwny
Urzd Statystyczny.
49. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 59 Agencja
Wywiadu (niejawna).
50. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 60 Wyszy
Urzd Grniczy.
51. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 61 Urzd
Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.
52. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 64 Gwny
Urzd Miar.
53. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 65 Polski
Komitet Normalizacyjny.
54. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 66 Rzecznik
Praw Pacjenta.
55. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 68 Pastwowa
Agencja Atomistyki.

284
 ANeKSy

56. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 70 Komisja
Nadzoru Finansowego.
57. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 71 Urzd
Transportu Kolejowego.
58. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 72 Kasa
Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego oraz wykonania planw finansowych Funduszu
emerytalno-Rentowego, Funduszu Administracyjnego oraz Funduszu Prewencji i Rehabilitacji.
59. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 73 Zakad
Ubezpiecze Spoecznych oraz wykonania planw finansowych: Funduszu Ubezpiecze
Spoecznych, Funduszu emerytur Pomostowych Funduszu Rezerwy Demograficznej i planu
finansowego Zakadu Ubezpiecze Spoecznych - jako pastwowej osoby prawnej.
60. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 74 Prokuratoria
Generalna Skarbu Pastwa.
61. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 75 Rzdowe
Centrum Legislacji.
62. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 76 Urzd
Komunikacji elektronicznej.
63. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czciach 78 Obsuga
zaduenia zagranicznego, 79 Obsuga dugu krajowego.
64. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 80 Regionalne
Izby Obrachunkowe.
65. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 82 Subwencje
oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego.
66. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 84 rodki
wasne Unii europejskiej.
67. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/02
wojewdztwo dolnolskie.
68. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/04
wojewdztwo kujawsko-pomorskie.
69. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/06
wojewdztwo lubelskie.
70. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2014 r. budetu pastwa w czci 85/08
wojewdztwo lubuskie.
71. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/10
wojewdztwo dzkie.
72. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/12
wojewdztwo maopolskie.
73. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/14
wojewdztwo mazowieckie.
74. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/16
wojewdztwo opolskie.
75. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/18
wojewdztwo podkarpackie.

285
ANeKSy

76. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/20
wojewdztwo podlaskie.
77. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/22
wojewdztwo pomorskie.
78. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/24
wojewdztwo lskie.
79. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/26
wojewdztwo witokrzyskie.
80. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/28
wojewdztwo warmisko-mazurskie.
81. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/30
wojewdztwo wielkopolskie.
82. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 85/32
wojewdztwo zachodniopomorskie.
83. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 86 Samorzdowe
Kolegia Odwoawcze.
84. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 r. w czci 88 Powszechne
jednostki organizacyjne prokuratury.
85. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2014 r. planw finansowych Agencji Nieruchomoci
Rolnych.
86. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2014 r. planu finansowego Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa oraz realizacji programw wspfinansowanych z budetu Unii
europejskiej.
87. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2014 r. planu finansowego Agencji Rynku Rolnego
oraz realizacji programw wspfinansowanych z budetu Unii europejskiej.
88. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2014 r. planu finansowego Pastwowego
Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych.
89. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2014 r. planu finansowego Narodowego Funduszu
Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.
90. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2014 r. planu finansowego Rzecznika
Ubezpieczonych.

286
 ANeKSy

Aneks nr 2

Zestawienie kontrolowanych czci budetu pastwa, pastwowych funduszy celowych,

agencji wykonawczych i pastwowych osb prawnych wraz z ocenami

Dochody Wydatki
Ocena Numer
wykonane wykonane Departament/
Numer i nazwa czci pozycji
Delegatura
w tys. z 2013 1
2014 2 z Aneksu1

01 - Kancelaria Prezydenta Departament Budetu

Rzeczypospolitej 1.195 166.309 P P 1 i Finansw
Polskiej
Departament Budetu
02 - Kancelaria Sejmu 1.122 382.348 P P 2
i Finansw
Departament Budetu
03 - Kancelaria Senatu 431 82.376 P P 3
i Finansw
Delegatura NIK
04 - Sd Najwyszy 945 91.797 P P 4 w Warszawie

Departament
05 - Naczelny Sd
47.534 393.173 P P 5 Administracji
Administracyjny
Publicznej
Departament
06 - Trybuna
186 28.468 P O 6 Administracji
Konstytucyjny
Publicznej
08 - Rzecznik Praw Departament Budetu
77 38.151 P P 7 i Finansw
Obywatelskich
Departament Nauki,
09 - Krajowa Rada
27.769 21.303 Pw P 8 Owiaty i Dziedzictwa
Radiofonii i Telewizji
Narodowego
10 - Generalny Inspektor Delegatura NIK
Ochrony Danych 15 15.018 P P 9 w Warszawie
Osobowych
11 - Krajowe Biuro Departament Budetu
120 380.180 P N 10 i Finansw
Wyborcze
Departament Pracy,
12 - Pastwowa Inspekcja
2.784 280.005 P P 11 Spraw Spoecznych
Pracy
i Rodziny
13 - Instytut Pamici Delegatura NIK
Narodowej Komisja w Warszawie
cigania Zbrodni 2.687 244.083 P P 12
przeciwko Narodowi
Polskiemu
Delegatura NIK
14 - Rzecznik Praw Dziecka 4 10.317 P P 13 w Warszawie

Departament Porzdku
15 - Sdy powszechne 2.215.253 6.390.997 P P 14 i Bezpieczestwa
Wewntrznego

287
ANeKSy

Dochody Wydatki
Ocena Numer
wykonane wykonane Departament/
Numer i nazwa czci pozycji
Delegatura
w tys. z 20131 20142 z Aneksu1

Departament
16 - Kancelaria Prezesa
212 128.054 P P 15 Administracji
Rady Ministrw
Publicznej
Departament
17 - Administracja
970 74.679 Pw P 16 Administracji
publiczna
Publicznej
18 - Budownictwo, Departament
lokalne planowanie Infrastruktury
i zagospodarowanie 97.408 1.612.066 P P 17
przestrzenne oraz
mieszkalnictwo
19 - Budet, finanse Departament Budetu
publiczne i instytucje 3.608.858 6.079.416 P O 18 i Finansw
finansowe
Departament
Gospodarki, Skarbu
20 Gospodarka 1.954.440 1.953.797 P O 19
Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
21 - Gospodarka morska 20.570 544.090 P P 20 Infrastruktury

Departament
22 - Gospodarka wodna 46.166 927.630 Pw O 21 rodowiska

24 - Kultura i ochrona Departament Nauki,

dziedzictwa 8.054 2.991.055 P O 22 Owiaty i Dziedzictwa
narodowego Narodowego
Departament Nauki,
25 - Kultura fizyczna 2.027 267.000 P P 23 Owiaty i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
26 - czno 67 20.529 P P 24 Infrastruktury

Departament
27 - Informatyzacja 17.253 313.285 P P 25 Administracji
Publicznej
Departament Nauki,
28 - Nauka 53.458 5.134.462 P P 26 Owiaty i Dziedzictwa
Narodowego
Departament Obrony
29 - Obrona narodowa 241.803 31.212.544 Pw O 27 Narodowej

Departament Nauki,
30 - Owiata i wychowanie 8.176 461.382 Pw P 30 Owiaty i Dziedzictwa
Narodowego
Departament Pracy,
31 - Praca 98.892 443.186 P P 31 Spraw Spoecznych i
Rodziny
Departament
32 - Rolnictwo 39.510 854.159 P P 32 Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
Departament
33 - Rozwj wsi 2.008.366 5.328.234 P P 32 Rolnictwa
i Rozwoju Wsi

288
 ANeKSy

Dochody Wydatki
Ocena Numer
wykonane wykonane Departament/
Numer i nazwa czci pozycji
Delegatura
w tys. z 20131 20142 z Aneksu1

Departament
34 - Rozwj regionalny 50.587 2.054.576 P P 33 Administracji
Publicznej
Departament
35 - Rynki rolne 243.303 442.426 P P 32 Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
Departament
Gospodarki, Skarbu
36 - Skarb Pastwa 3.996.299 59.708 P O 34
Pastwa
i Prywatyzacji
Departament Porzdku
37 - Sprawiedliwo 49.410 4.541.390 P P 35 i Bezpieczestwa
Wewntrznego
Departament Nauki,
38 - Szkolnictwo wysze 14.656 11.752.104 P P 26 Owiaty i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
39 - Transport 191.780 6.065.861 Pw P 36 Infrastruktury

Departament Nauki,
40 - Turystyka 38 47.793 P P 23 Owiaty i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
41 - rodowisko 1.868.326 562.390 Pw O 21 rodowiska

Departament Porzdku
42 - Sprawy wewntrzne 83.573 19.469.670 P P 37 i Bezpieczestwa
Wewntrznego
43 - Wyznanie religijne Departament
oraz mniejszoci 142 158.549 Pw P 38 Administracji
narodowe i etniczne Publicznej
Departament Pracy,
44 - Zabezpieczenie
845 905.722 Pw P 31 Spraw Spoecznych i
spoeczne
Rodziny
45 - Sprawy zagraniczne Departament
i czonkostwo Administracji
Rzeczypospolitej 241.327 1.865.103 Pw O 39 Publicznej
Polskiej w Unii
Europejskiej
Departament Zdrowia
46 - Zdrowie 226.694 4.266.668 Pw O 40

Departament
49 - Urzd Zamwie
24.107 27.272 P P 41 Administracji
Publicznych
Publicznej
Departament
50 - Urzd Regulacji Gospodarki, Skarbu
100.903 38.047 P P 42
Energetyki Pastwa
i Prywatyzacji

52 - Krajowa Rada Delegatura NIK

10 11.562 P P 43 w Warszawie
Sdownictwa

289
ANeKSy

Dochody Wydatki
Ocena Numer
wykonane wykonane Departament/
Numer i nazwa czci pozycji
Delegatura
w tys. z 20131 20142 z Aneksu1

Departament
53 - Urzd Ochrony
Gospodarki, Skarbu
Konkurencji 4.313 54.968 Pw P 44
Pastwa
i Konsumentw
i Prywatyzacji
54 - Urzd do Spraw Delegatura NIK
Kombatantw i Osb 25 31.567 P O 45 w Warszawie
Represjonowanych
Departament Porzdku
56 - Centralne Biuro
9.136 500.173 P P 46 i Bezpieczestwa
Antykorupcyjne
Wewntrznego
57 - Agencja Departament Porzdku
Bezpieczestwa 467 109,942 P O 47 i Bezpieczestwa
Wewntrznego Wewntrznego
Departament
58 - Gwny Urzd
4.483 393.743 P P 48 Administracji
Statystyczny
Publicznej
Departament Porzdku
59 - Agencja Wywiadu 482 143.290 P P 49 i Bezpieczestwa
Wewntrznego
Departament
60 - Wyszy Urzd Gospodarki, Skarbu
1.146 57.246 P P 50
Grniczy Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
61 - Urzd Patentowy
Gospodarki, Skarbu
Rzeczypospolitej 66.823 51.589 P P 51
Pastwa
Polskiej
i Prywatyzacji
Departament
62 - Rybowstwo 11.924 220.906 P P 32 Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
Departament Pracy,
63 - Rodzina 28 13.928 Pw P 31 Spraw Spoecznych i
Rodziny
Departament
Gospodarki, Skarbu
64 - Gwny Urzd Miar 70.520 127.616 P P 52
Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
65 - Polski Komitet Gospodarki, Skarbu
9.042 30.843 P P 53
Normalizacyjny Pastwa
i Prywatyzacji

66 - Rzecznik Praw Departament Zdrowia

5 11.315 P P 54
Pacjenta

Departament Nauki,
67 - Polska Akademia Nauk 150 77.866 P P 26 Owiaty i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
68 - Pastwowa Agencja Gospodarki, Skarbu
285 29.056 P P 55
Atomistyki Pastwa
i Prywatyzacji

290
 ANeKSy

Dochody Wydatki
Ocena Numer
wykonane wykonane Departament/
Numer i nazwa czci pozycji
Delegatura
w tys. z 20131 20142 z Aneksu1

70 - Komisja Nadzoru Departament Budetu

196.504 208.395 P P 56 i Finansw
Finansowego

71 - Urzd Transportu Departament

6.362 26.976 P P 57 Infrastruktury
Kolejowego

72 - Kasa Rolniczego Delegatura NIK

Ubezpieczenia 17.008 16.657.717 P P 58 w Gdasku
Spoecznego
Departament Pracy,
73 - Zakad Ubezpiecze
173.310 38.408.706 P P 59 Spraw Spoecznych i
Spoecznych
Rodziny
Departament
74 - Prokuratoria
Gospodarki, Skarbu
Generalna Skarbu 59 28.784 P P 60
Pastwa
Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
75 - Rzdowe Centrum
698 25.273 P P 61 Administracji
Legislacji
Publicznej
76 - Urzd Komunikacji Departament
1.864.290 92.793 Pw O 62 Infrastruktury
Elektronicznej
77 - Podatki i inne wpaty Departament Budetu
257.215.867
na rzecz budetu - O P - i Finansw
pastwa
78 - Obsuga zaduenia Departament Budetu
67.444 9.607.506 P O 63 i Finansw
zagranicznego

79 - Obsuga dugu Departament Budetu

2.539.921 24.848.383 P O 63 i Finansw
krajowego
Departament
80 - Regionalne Izby
3.344 113.777 P P 64 Administracji
Obrachunkowe
Publicznej
Departament Budetu
81 - Rezerwa oglna - - P P - i Finansw

82 - Subwencje oglne dla Departament

jednostek samorzdu 2.492.767 51.203.571 P P 65 Administracji
terytorialnego Publicznej
Departament Budetu
83 - Rezerwy celowe - - P P - i Finansw

Departament
84 - rodki wasne Unii
- 17.259.857 P O 66 Administracji
Europejskiej
Publicznej
85/02 - wojewdztwo Delegatura NIK
221.883 2.240.475 P P 67 we Wrocawiu
dolnolskie
85/04 - wojewdztwo Delegatura NIK
kujawsko- 16.591 1.891.782 P P 68 w Bydgoszczy
pomorskie
85/06 - wojewdztwo Delegatura NIK
113.327 1.973.326 P P 69 w Lublinie
lubelskie

85/08 - wojewdztwo Delegatura NIK

59.904 1.013.302 P P 70 w Zielonej Grze
lubuskie

291
ANeKSy

Dochody Wydatki
Ocena Numer
wykonane wykonane Departament/
Numer i nazwa czci pozycji
Delegatura
w tys. z 20131 20142 z Aneksu1

85/10 - wojewdztwo Delegatura NIK

210.878 1.904.219 P P 71 w odzi
dzkie

85/12 - wojewdztwo Delegatura NIK

226.197 2.466.858 P P 72 w Krakowie
maopolskie

85/14 - wojewdztwo Delegatura NIK

619.873 3.532.905 P P 73 w Warszawie
mazowieckie

85/16 - wojewdztwo Delegatura NIK

57.114 811.120 P P 74 w Opolu
opolskie

85/18 - wojewdztwo Delegatura NIK

99.285 1.999.743 P P 75 w Rzeszowie
podkarpackie

85/20 - wojewdztwo Delegatura NIK

86.274 1.129.358 Pw P 76 w Biaymstoku
podlaskie

85/22 - wojewdztwo Delegatura NIK

173.017 1.900.479 Pw P 77 w Gdasku
pomorskie

85/24 - wojewdztwo Delegatura NIK

335.334 2.848.780 P P 78 w Katowicach
lskie

85/26 - wojewdztwo Delegatura NIK

82.959 1.269.832 Pw P 79 w Kielcach
witokrzyskie
85/28 - wojewdztwo Delegatura NIK
warmisko- 95.588 1.668.127 P P 80 w Olsztynie
mazurskie
85/30 - wojewdztwo Delegatura NIK
313.391 2.610.765 Pw O 81 w Poznaniu
wielkopolskie
85/32 - wojewdztwo Delegatura NIK
zachodnio- 138.513 1.524.769 P P 82 w Szczecinie
pomorskie
87 - Dochody budetu Departament Budetu
rodkw europejskich 68.088.403 68.405.654 Pw O - i Finansw

86 - Samorzdowe Departament
Kolegia 89 116.173 P P 83 Administracji
Odwoawcze Publicznej
88 - Powszechne jednostki Departament Porzdku
organizacyjne 19.814 1.883.191 P P 84 i Bezpieczestwa
prokuratury Wewntrznego
97 - Przychody Departament Budetu
i rozchody zwizane i Finansw
z prefinansowaniem
zada realizowanych
- - P P -
z udziaem rodkw
pochodzcych
z budetu Unii
Europejskiej
98 - Przychody Departament Budetu
i rozchody zwizane i Finansw
z finansowaniem - - P P -
potrzeb poyczkowych
budetu pastwa

292
 ANeKSy

Przychody Ocena Numer

Nazwa pozycji Departament
w tys. z 20131 20142 z Aneksu1

Agencja Mienia Departament Obrony

182.404 N P 27 Narodowej
Wojskowego
Agencja Nieruchomoci Departament Rolnictwa
Rolnych i Rozwoju Wsi
4.736.020 P P 85
Zasb Wasnoci Rolnej
Skarbu Pastwa
Agencja Restrukturyzacji Departament Rolnictwa
1.700.080 P P 86 i Rozwoju Wsi
i Modernizacji Rolnictwa
Departament Gospodarki,
Agencja Rezerw
287.474 P P 19 Skarbu Pastwa
Materiaowych
i Prywatyzacji
Departament Rolnictwa
Agencja Rynku Rolnego 379.630 P P 87 i Rozwoju Wsi

Narodowy Fundusz Departament rodowiska

Ochrony rodowiska 1.869.084 Pw O 89
i Gospodarki Wodnej
Fundusz Centralna Departament Porzdku
Ewidencja Pojazdw 121.148 P P 37 i Bezpieczestwa
i Kierowcw Wewntrznego
Delegatura NIK
Fundusz Administracyjny 588.502 Pw O 58 w Gdasku

Fundusz Aktywizacji Departament Porzdku

Zawodowej Skazanych i Bezpieczestwa
oraz Rozwoju 37.476 P P 35 Wewntrznego
Przywiziennych Zakadw
Pracy
Fundusz Delegatura NIK w Gdasku
19.527.722 Pw P 58
Emerytalno-Rentowy

Fundusz Emerytur Departament Pracy, Spraw

236.095 P P 59 Spoecznych i Rodziny
Pomostowych
Fundusz Gospodarki Departament Administracji
Zasobem Geodezyjnym 7.714 P P 16 Publicznej
i Kartograficznym
Fundusz Gwarantowanych Departament Pracy, Spraw
565.774 P P 31 Spoecznych i Rodziny
wiadcze Pracowniczych
Fundusz Modernizacji Departament Porzdku
Bezpieczestwa 4.579 P P 37 i Bezpieczestwa
Publicznego Wewntrznego
Fundusz Modernizacji Departament Obrony
69.889 Pw O 27 Narodowej
Si Zbrojnych

Fundusz Nauki Departament Nauki, Owiaty

32.245 P P 26 i Dziedzictwa Narodowego
i Technologii Polskiej
Fundusz Pomocy Departament Porzdku
Pokrzywdzonym oraz 39.303 P O 35 i Bezpieczestwa
Pomocy Postpenitencjarnej Wewntrznego
Departament Pracy, Spraw
Fundusz Pracy 10.924.035 P P 31 Spoecznych i Rodziny

Fundusz Prewencji Delegatura NIK

33.500 P P 58 w Gdasku
i Rehabilitacji

293
ANeKSy

Przychody Ocena Numer

Nazwa pozycji Departament
w tys. z 20131 20142 z Aneksu1

Departament Nauki, Owiaty

Fundusz Promocji Kultury 159.716 P P 22 i Dziedzictwa Narodowego

Fundusz Promocji Departament Nauki, Owiaty

742 P P 22 i Dziedzictwa Narodowego
Twrczoci
Departament Gospodarki,
Fundusz Rekompensacyjny 405.342 P P 34 Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament Gospodarki,
Fundusz Reprywatyzacji 133.022 P P 34 Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament Gospodarki,
Fundusz Restrukturyzacji
234.601 Pw O 34 Skarbu Pastwa
Przedsibiorcw
i Prywatyzacji
Fundusz Rezerwy Departament Pracy, Spraw
2.671.789 P P 59 Spoecznych i Rodziny
Demograficznej

Fundusz Rozwizywania Departament Zdrowia

25.097 P P 40
Problemw Hazardowych

Fundusz Rozwoju Kultury Departament Nauki, Owiaty

601.671 P P 23 i Dziedzictwa Narodowego
Fizycznej
Departament Gospodarki,
Fundusz Skarbu Pastwa 156.858 Pw O 34 Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Fundusz Ubezpiecze Departament Pracy, Spraw
186.577.190 Pw P 59 Spoecznych i Rodziny
Spoecznych
Fundusz Wsparcia Delegatura NIK
Pastwowej Stray 37.506 P P 37 w Kielcach
Poarnej
Departament Porzdku
Fundusz Wsparcia Policji 75.518 P P 37 i Bezpieczestwa
Wewntrznego
Departament Porzdku
Fundusz Wsparcia Stray
2.485 P P 37 i Bezpieczestwa
Granicznej
Wewntrznego
Fundusz Zaj Sportowych Departament Nauki, Owiaty
17.143 P P 23 i Dziedzictwa Narodowego
dla Uczniw
Pastwowy Fundusz Departament Pracy, Spraw
Rehabilitacji Osb 4.668.823 P P 88 Spoecznych i Rodziny
Niepenosprawnych
Departament Gospodarki,
Polskie Centrum
21.990 N O 19 Skarbu Pastwa
Akredytacji
i Prywatyzacji
Departament Budetu
Rzecznik Ubezpieczonych 7.391 Pw P 90 i Finansw

Wojskowa Agencja Departament Obrony

1.112.005 P P 27 Narodowej
Mieszkaniowa
1
P pozytywna, Pw pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidowoci, N negatywna.
2
W kontroli wykonania budetu pastwa w 2014 roku Najwysza Izba Kontroli stosuje nastpujce oceny: pozytywna (P),
negatywna (N). W przypadku, gdy nie zostay spenione kryteria ani dla oceny pozytywnej, ani dla oceny negatywnej
stosuje si ocen opisow (O).

294
 ANeKSy

Aneks nr 3

Wykaz jednostek objtych kontrol wykonania budetu pastwa w 2014 r.

1. Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego
2. Agencja Mienia Wojskowego
3. Agencja Nieruchomoci Rolnych
4. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
5. Agencja Rezerw Materiaowych
6. Agencja Rynku Rolnego
7. Agencja Wywiadu
8. Bank Gospodarstwa Krajowego
9. Biuro Rzecznika Praw Dziecka
10. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
11. Biuro Rzecznika Praw Pacjenta
12. Biuro Rzecznika Ubezpieczonych
13. Centralne Biuro Antykorupcyjne
14. Centralny Orodek Badania Odmian Rolin Uprawnych w Supi Wielkiej
15. Centralny Zarzd Suby Wiziennej
16. Centrum Obsugi edukacji i Sportu w Biaych Botach
17. Dolnolski Urzd Wojewdzki we Wrocawiu
18. Fundacja Innowacyjnych Rozwiza Spoecznych i Terapeutycznych w Warszawie
19. Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad
20. Generalna Dyrekcja Ochrony rodowiska
21. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
22. Gwny Urzd Geodezji i Kartografii
23. Gwny Urzd Miar
24. Gwny Urzd Statystyczny
25. Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Grudzidzu
26. Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Janowie
27. Inspekcja Ochrony rodowiska Gwny Inspektorat w Warszawie
28. Inspektorat Uzbrojenia Ministerstwa Obrony Narodowej w Warszawa
29. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie
30. Instytut Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu
31. Instytut Psychologii Zdrowia Warszawa
32. Kancelaria Prezesa Rady Ministrw
33. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
34. Kancelaria Sejmu
35. Kancelaria Senatu
36. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego

295
ANeKSy

37. Komenda Gwna Pastwowej Stray Poarnej

38. Komenda Gwna Policji
39. Komenda Gwna Stray Granicznej
40. Komenda Miejska Pastwowej Stray Poarnej w Katowicach
41. Komenda Powiatowa Pastwowej Stray Poarnej w Drawsku Pomorskim
42. Komenda Powiatowa Pastwowej Stray Poarnej w Szydowcu
43. Komisja Nadzoru Finansowego
44. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
45. Krajowa Rada Sdownictwa
46. Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziaania Narkomanii
47. Krajowe Biuro Wyborcze
48. Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie
49. Kujawsko-Pomorski Urzd Wojewdzki w Bydgoszczy
50. Lubelski Urzd Wojewdzki w Lublinie
51. Lubuski Urzd Wojewdzki w Gorzowie Wielkopolskim
52. dzki Urzd Wojewdzki w odzi
53. Maopolski Urzd Wojewdzki w Krakowie
54. Mazowiecki Urzd Wojewdzki w Warszawie
55. Miejski Orodek Pomocy Rodzinie w Piotrkowie Trybunalskim
56. Miejski Orodek Pomocy Spoecznej w Bisztynku
57. Miejski Orodek Pomocy Spoecznej w Brasku
58. Miejski Orodek Pomocy Spoecznej w Rzgowie
59. Miejski Orodek Pomocy Spoecznej w Starachowicach
60. Miejsko-Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Jarocinie
61. Miejsko-Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Kecku
62. Miejsko-Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Krotoszynie
63. Miejsko-Gminny Orodek Pomocy Spoecznej w Lubawce
64. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
65. Ministerstwo edukacji Narodowej
66. Ministerstwo Finansw
67. Ministerstwo Gospodarki
68. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju
69. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
70. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego
71. Ministerstwo Obrony Narodowej
72. Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej
73. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
74. Ministerstwo Skarbu Pastwa
75. Ministerstwo Sportu i Turystyki
76. Ministerstwo Spraw Wewntrznych

296
 ANeKSy

77. Ministerstwo Spraw Zagranicznych

78. Ministerstwo Sprawiedliwoci
79. Ministerstwo rodowiska
80. Ministerstwo Zdrowia
81. Naczelny Sd Administracyjny
82. Nadwilaski Oddzia Stray Granicznej w Warszawie
83. Narodowy Bank Polski
84. Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
85. Opolski Urzd Wojewdzki w Opolu
86. Orodek Pomocy Spoecznej Gminy Lubawa
87. Orodek Pomocy Spoecznej w Dbnie
88. Orodek Pomocy Spoecznej w Gubczycach
89. Orodek Pomocy Spoecznej w Grze
90. Orodek Pomocy Spoecznej w Pszczynie
91. Orodek Pomocy Spoecznej w Sokce
92. Orodek Pomocy Spoecznej w Tuowicach
93. Pastwowa Agencja Atomistyki
94. Pastwowa Inspekcja Pracy
95. Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych
96. Pastwowy Instytut Weterynaryjny - Pastwowy Instytut Badawczy w Puawach
97. Podkarpacki Urzd Wojewdzki w Rzeszowie
98. Podlaski Urzd Wojewdzki w Biaymstoku
99. Polska Akademia Nauk
100. Polski Komitet Normalizacyjny
101. Polskie Centrum Akredytacji
102. Pomorski Urzd Wojewdzki w Gdasku
103. Powiatowy Urzd Pracy w Kodzku
104. Powiatowy Zarzd Drg w Busku-Zdroju
105. Prokuratoria Generalna Skarbu Pastwa
106. Prokuratura Apelacyjna w Krakowie
107. Prokuratura Apelacyjna w Warszawie
108. Prokuratura Generalna w Warszawie
109. Prokuratura Okrgowa w elblgu
110. Prokuratura Okrgowa w Gorzowie Wielkopolskim
111. Prokuratura Okrgowa w Katowicach
112. Prokuratura Okrgowa w Poznaniu
113. Prokuratura Okrgowa w widnicy
114. Prokuratura Okrgowa we Wrocawiu
115. Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy
116. Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach

297
ANeKSy

117. Regionalna Izba Obrachunkowa w Kielcach

118. Regionalna Izba Obrachunkowa w odzi
119. Regionalna Izba Obrachunkowa w Rzeszowie
120. Regionalna Izba Obrachunkowa w Zielonej Grze
121. Rejonowy Zarzd Infrastruktury w Bydgoszczy
122. Rzdowe Centrum Legislacji
123. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Biaej Podlaskiej
124. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Bielsku-Biaej
125. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Legnicy
126. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Ostroce
127. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Pocku
128. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Przemylu
129. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Skierniewicach
130. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Suwakach
131. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Tarnobrzegu
132. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Tarnowie
133. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Zamociu
134. Sd Apelacyjny w Biaymstoku
135. Sd Apelacyjny w Gdasku
136. Sd Apelacyjny w Rzeszowie
137. Sd Najwyszy w Warszawie
138. Sd Okrgowy w Biaymstoku
139. Sd Okrgowy w Gdasku
140. Sd Okrgowy w Rzeszowie
141. Suba Kontrwywiadu Wojskowego
142. Suba Wywiadu Wojskowego
143. Starostwo Powiatowe w Drawsku Pomorskim
144. Starostwo Powiatowe w Giycku
145. Starostwo Powiatowe w Kodzku
146. Starostwo Powiatowe w Krapkowicach
147. Starostwo Powiatowe w Legionowie
148. Starostwo Powiatowe w Leajsku
149. Starostwo Powiatowe w Lubartowie
150. Starostwo Powiatowe w Sanoku
151. Starostwo Powiatowe w Splnie Krajeskim
152. Starostwo Powiatowe w Staszowie
153. Starostwo Powiatowe w Strzyowie
154. Starostwo Powiatowe w Szydowcu
155. lski Urzd Wojewdzki w Katowicach
156. witokrzyski Urzd Wojewdzki w Kielcach

298
 ANeKSy

157. Trybuna Konstytucyjny

158. Urzd do Spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych
159. Urzd Gminy w Biaych Botach
160. Urzd Gminy w Grudzidzu
161. Urzd Gminy w Janowie
162. Urzd Gminy w Lelisie
163. Urzd Gminy w Lubawie
164. Urzd Gminy w Paecznicy
165. Urzd Gminy w Siedlisku
166. Urzd Gminy w Staninie
167. Urzd Gminy w Tuowicach
168. Urzd Gminy w Zakrzwku
169. Urzd Gminy w ukowie
170. Urzd Komunikacji elektronicznej
171. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Dolnolskiego we Wrocawiu
172. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu
173. Urzd Marszakowski Wojewdztwa dzkiego w odzi
174. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Opolskiego w Opolu
175. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podkarpackiego w Rzeszowie
176. Urzd Marszakowski Wojewdztwa lskiego w Katowicach
177. Urzd Marszakowski Wojewdztwa witokrzyskiego w Kielcach
178. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie
179. Urzd Miasta i Gminy w Grze
180. Urzd Miasta i Gminy w Lubawce
181. Urzd Miasta i Gminy w Niepoomicach
182. Urzd Miasta i Gminy w Sokce
183. Urzd Miasta i Gminy w Strykowie
184. Urzd Miasta Kocierzyna
185. Urzd Miasta Sopotu
186. Urzd Miasta w Bochni
187. Urzd Miasta w Brasku
188. Urzd Miasta w Katowicach
189. Urzd Miasta w Piotrkowie Trybunalskim
190. Urzd Miejski w Bisztynku
191. Urzd Miejski w Dbnie
192. Urzd Miejski w Gubczycach
193. Urzd Miejski w Iowej
194. Urzd Miejski w Jarocinie
195. Urzd Miejski w Kargowej
196. Urzd Miejski w Kecku

299
ANeKSy

197. Urzd Miejski w Krotoszynie

198. Urzd Miejski w Pszczynie
199. Urzd Miejski w Rzgowie
200. Urzd Miejski w Tychowie
201. Urzd Miejski w Zabrzu
202. Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
203. Urzd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
204. Urzd Regulacji energetyki
205. Urzd Transportu Kolejowego
206. Urzd Zamwie Publicznych
207. Warmisko-Mazurski Urzd Wojewdzki w Olsztynie
208. Wielkopolski Urzd Wojewdzki w Poznaniu
209. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Biaymstoku
210. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Bydgoszczy
211. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdasku
212. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Katowicach
213. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Kielcach
214. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Krakowie
215. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Lublinie
216. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w odzi
217. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Olsztynie
218. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Opolu
219. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Poznaniu
220. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Rzeszowie
221. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Szczecinie
222. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Warszawie
223. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Zielonej Grze
224. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska we Wrocawiu
225. Wojewdzki Orodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach
226. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa w Warszawie
227. Wyszy Urzd Grniczy
228. Zachodniopomorski Urzd Wojewdzki w Szczecinie
229. Zakad Ubezpiecze Spoecznych
230. Zarzd Drogowy w Splnie Krajeskim
231. Zarzd Drg Powiatowych w Kodzku
232. 32 Baza Lotnicza w asku
233. 3 Regionalna Baza Logistyczna w Krakowie
234. 12 Wojskowy Oddzia Gospodarczy w Toruniu

300
 ANeKSy

Aneks nr 4

Wykaz kontroli, ktrych wyniki zostay wykorzystane w informacjach

i analizie wykonania budetu pastwa w 2014 roku
1. Adekwatno i efektywno systemu kontroli zarzdczej w wybranych jednostkach administracji
rzdowej.
2. Bezpieczestwo wypoczynku dzieci i modziey.
3. Digitalizacja dbr kultury w Polsce.
4. Dziaalno szpitali samorzdowych przeksztaconych w spki kapitaowe.
5. efekty wspierania rodkami z funduszy europejskich sektora maych i rednich przedsibiorstw
w wojewdztwie mazowieckim na przykadzie dziaania 1.5. Rozwoju przedsibiorczoci w
ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Mazowieckiego.
6. Funkcjonowanie asystentw rodziny w wietle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastpczej.
7. Funkcjonowanie podstawowej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej finansowanej ze
rodkw publicznych.
8. Funkcjonowanie systemu krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
9. Funkcjonowanie szpitali klinicznych.
10. Nadzr nad funkcjonowaniem ferm zwierzt.
11. Nadzr organw podatkowych i organw kontroli skarbowej nad prawidowoci rozlicze z
budetem pastwa podmiotw z udziaem kapitau zagranicznego.
12. Opieka medyczna nad osobami w wieku podeszym.
13. Organizacja i finansowanie przej granicznych na terenie wojewdztwa lubelskiego.
14. Organizacja i finansowanie szkole dla pracownikw administracji publicznej.
15. Organizacja publicznych form wychowania przedszkolnego dziaajcych na terenie gminy
Jastkw.
16. Poszukiwania osb zaginionych.
17. Prawidowo sprawozda finansowych w wybranych jednostkach budetowych oraz ksig
rachunkowych stanowicych podstaw ich sporzdzania.
18. Przygotowanie systemu wdraania polityki strukturalnej w latach 2014-2020.
19. Realizacja programw wieloletnich z zakresu inwestycji budowlanych.
20. Realizacja wnioskw pokontrolnych NIK sformuowanych po kontroli prowadzenia postpowa
administracyjnych w sprawie realizacji prawa do rekompensaty z tytuu pozostawienia
nieruchomoci poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
21. Stosowanie rachunkowoci memoriaowej oraz wykorzystanie informacji sprawozdawczych w
administracji publicznej.
22. Wpyw projektw wspfinansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
Wojewdztwa Opolskiego 2007-2013 na wzrost atrakcyjnoci gospodarczej wojewdztwa
opolskiego.

301
ANeKSy

23. Wykonanie planw finansowych przez wybrane urzdy skarbowe.

24. Wykonanie przez pastwowe jednostki budetowe zada dofinansowanych z rezerwy celowej
utworzonej w budecie pastwa na podstawie ustawy Prawo ochrony rodowiska.
25. Wykorzystanie dotacji celowych na finansowe wsparcie inwestycji.
26. Wykorzystanie dotacji Ministerstwa Obrony Narodowej przez wybrane podmioty suby
zdrowia.
27. Wykorzystanie rodkw budetu pastwa na obsug informatyczn wyborw.
28. Wykorzystanie rodkw publicznych na uprawy sadownicze i jagodowe w ramach programw
rolnorodowiskowych.
29. Wykorzystanie rodkw publicznych na wdraanie lokalnych strategii rozwoju w ramach
Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013.
30. Zamwienia publiczne wspfinansowane z europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
31. Zarzdzanie zbiornikiem wodnym w Nieliszu.

302
 ANeKSy

Aneks nr 5

Kryteria oceny wykonania budetu pastwa

Do oceny wykonania budetu stosuje si kryteria oparte na wskanikach wartociowych.
I Oceny oglnej wykonania budetu w czci dokonuje si po uprzednim ustaleniu ocen
czstkowych oddzielnie dla dochodw i wydatkw.
Przyjmuje si nastpujce kryteria:
A. Ocena pozytywna stosowana jest w sytuacjach, gdy:
nie stwierdzono uchybie oraz nieprawidowoci lub miay one charakter formalny i wyst-
poway sporadycznie,
ustalone nieprawidowoci nie mog mie wpywu na rozstrzygnicia postpowa; stwier-
dzone nieprawidowoci lub uchybienia, przy zastosowaniu tej oceny, nie powinny nosi rw-
nie znamion czynw wskazujcych na umylne przekroczenie zasad wykonywania budetu
w zakresie dochodw, wydatkw jak i rodkw z budetu oglnego Unii europejskiej, w tym
budetu rodkw europejskich,
nieprawidowoci w zakresie dochodw i wydatkw, wyraone w ujciu wartociowym,
s mniejsze od kwot wynikajcych z zastosowania progw okrelonych w pkt C,
sprawozdania zostay sporzdzone rzetelnie i prawidowo, tj. gdy suma wszystkich bdw
stwierdzonych w sprawozdaniach nie przekroczya 0,5% kwoty dochodw i nalenoci lub
wydatkw i zobowiza.
B. Ocena negatywna stosowana jest, gdy:
kwota stwierdzonych uszczuple dochodw, wynikajcych z dziaa niezgodnych z prawem
lub zaniechania dziaa okrelonych prawem, przekroczya 0,75% dochodw w danej czci,
kwota wydatkw ocenionych jako niecelowe lub niegospodarne z punktu widzenia
ekonomicznego przekroczya 0,75% poniesionych wydatkw ogem w danej czci
lub gdy kwota stwierdzonych wydatkw z naruszeniem prawa przekraczaa 3% wydatkw
ogem w danej czci lub przekroczya 0,75% wydatkw z budetu oglnego Unii euro-
pejskiej, w tym budetu rodkw europejskich,
sprawozdania zostay sporzdzone nierzetelnie i/lub nieprawidowo, tj. gdy suma wszyst-
kich bdw stwierdzonych w sprawozdaniach przekroczya 2% kwoty dochodw i nale-
noci lub wydatkw izobowiza.
C. W sytuacji, gdy:
nie zostay spenione kryteria oceny negatywnej,
kwota stwierdzonych uszczuple dochodw, bdcych nastpstwem dziaa niezgodnych
z prawem lub zaniechania dziaa okrelonych prawem bya nie mniejsza ni 0,25%
dochodw ogem w danej czci,
kwota wydatkw ocenionych jako niecelowe lub niegospodarne z punktu widzenia ekono-
micznego bya nie mniejsza ni 0,25% kwoty wydatkw zrealizowanych ogem w danej
czci lub gdy kwota wydatkw dokonanych z naruszeniem prawa, w tym w przypadku

303
ANeKSy

zamwie publicznych gdy stwierdzone nieprawidowoci miay wpyw na rozstrzygnicia

dotyczce zamwie (np. nie stosowano przepisw ustawy, dzielono zamwienie na czci
w celu uniknicia stosowania ustawy lub procedur udzielania zamwie, nie uniewaniono
postpowania o udzielenie zamwienia w przypadkach okrelonych w ustawie itp.) bya nie
mniejsza ni 0,75% wydatkw ogem w danej czci lub nie mniej ni 0,25% wydatkw
z budetu oglnego Unii europejskiej, w tym budetu rodkw europejskich,
stwierdzone nieprawidowoci nie przekroczyy progw wskazujcych na to, e sprawozda-
nia zostay sporzdzone nierzetelnie i/lub nieprawidowo, tj. gdy suma wszystkich bdw
stwierdzonych w sprawozdaniach miecia si w przedziale od 0,5% do 2% kwoty dochodw
i nalenoci lub wydatkw i zobowiza
przedstawia si ustalenia kontroli w dwch wariantach:
Wariant I
Najwysza Izba Kontroli stwierdza, e .. (lista elementw pozytywnych, bez formuowania wprost
oceny pozytywnej. W toku kontroli stwierdzono nastpujce nieprawidowoci: (lista nieprawido-
woci).
Wariant II
Najwysza Izba Kontroli stwierdza, e w toku kontroli wykonania budetu pastwa w czci ..
stwierdzono nastpujce nieprawidowoci: . (lista nieprawidowoci). Jednoczenie NIK odno-
towuje, e (lista elementw pozytywnych).
II. Dla czci, w ktrych dokonywany jest tylko rozdzia wydatkw (81 Rezerwa oglna,
82 Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego, 83 Rezerwy celowe),
czci zwizanych z obsug dugu publicznego (78 Obsuga zaduenia zagranicznego
i 79 Obsuga dugu krajowego), czci obejmujcej tylko dochody (77 Podatki i inne
wpaty na rzecz budetu pastwa i 87 Dochody budetu rodkw europejskich) oraz cz
84 rodki wasne Unii Europejskiej przyjmuje si nastpujce kryteria:
A. Ocena pozytywna stosowana jest, gdy:
nie stwierdzono uchybie i nieprawidowoci,
stwierdzono nieprawidowoci o charakterze formalnym lub porzdkowym, ktre nie spo-
wodoway rozdysponowania wydatkw ujtych w czci budetu pastwa z naruszeniem
przepisw prawa, niecelowo lub niegospodarnie, a w przypadku czci 77, 78, 79 i 87,
gdy stwierdzono nieprawidowoci o charakterze formalnym, ktre nie miay wpywu na
pozyskiwanie dochodw i wydatkowanie rodkw budetowych,
sprawozdania zostay sporzdzone rzetelnie i prawidowo, tj. gdy suma wszystkich bdw
stwierdzonych w sprawozdaniach nie przekroczya 0,5% kwoty dochodw i nalenoci lub
wydatkw i zobowiza.
B. Ocena negatywna stosowana jest, gdy:
stwierdzone nieprawidowoci miay zasadniczy wpyw na wykonanie budetu w danej czci,
sprawozdania zostay sporzdzone nierzetelnie i/lub nieprawidowo, tj. gdy suma wszystkich
bdw stwierdzonych w sprawozdaniach przekroczya 2% kwoty dochodw i nalenoci
lub wydatkw izobowiza.

304
 ANeKSy

C. W sytuacji, gdy:
nie zostay spenione kryteria oceny negatywnej,
stwierdzono nieprawidowoci w zakresie pozyskiwania dochodw i wydatkowania rodkw
budetowych z naruszeniem prawa, niecelowo lub niegospodarnie, ktre nie miay zasad-
niczego wpywu na wykonanie budetu w danej czci,
stwierdzone nieprawidowoci nie przekroczyy progw wskazujcych na to, e sprawozda-
nia zostay sporzdzone nierzetelnie i/lub nieprawidowo, tj. gdy suma wszystkich bdw
stwierdzonych w sprawozdaniach miecia si w przedziale od 0,5% do 2% kwoty docho-
dw inalenoci lub wydatkw i zobowiza
przedstawia si ustalenia kontroli w dwch wariantach, o ktrych mowa w grupie I pkt C.
III.Do oceny wykonania planw finansowych pastwowych funduszy celowych, pastwowych
osb prawnych, agencji wykonawczych oraz jednostek bdcych dysponentami III stop-
nia stosuje si odpowiednio zasady przewidziane dla czci budetowych zaliczonych do
grupyI.
* * *
Wyliczenie oglnej oceny wykonania budetu pastwa w danej czci1 klasyfikacji budetowej
przeprowadza si z zastosowaniem poniszych zasad:
1. Dokona ocen czstkowych dla dochodw i wydatkw.
2. Ustali istotno (wag) dochodw (Wd) i wydatkw (Ww) dla realizacji budetu w danej czci
wedug nastpujcego wzoru:
dochody (D) + wydatki (W) = czna kwota, ktra podlega ocenie (G)
waga wydatkw w kontrolowanej cznej kwocie

Ww = W x100%
G
waga dochodw w kontrolowanej cznej kwocie

Wd = W x100%
D
Zasady ustalania ocen czstkowych s nastpujce:
5 liczba punktw dla oceny pozytywnej
1 liczba punktw dla oceny negatywnej
3 liczba punktw, gdy nie zostay spenione kryteria dla oceny pozytywnej i negatywnej.
Oceny czstkowe dochodw lub wydatkw mog by obnione lub podwyszone o jeden lub dwa
punkty, w zalenoci od charakteru nieprawidowoci, ktrych nie mona jednoznacznie okreli
kwotowo lub wystpuj okolicznoci uzasadniajce podwyszenie lub obnienie oceny.

1 W czciach budetu pastwa, w ktrych zgodnie z zaoeniami do kontroli wykonania budetu pastwa nie s
badane dochody nie dokonuje si oceny czstkowej dla dochodw i przy ustalaniu wartoci G nie uwzgldnia
si wagi dochodw.

305
ANeKSy

Obnienia oceny o jeden punkt mona dokona np. w przypadkach, gdy wyniki innych kontroli pro-
wadzonych przez departament czy delegatur wykazay nieprawidowoci w gospodarowaniu rod-
kami budetowymi ocenianej czci w roku budetowym lub efektywno wykorzystania rodkw
budetowych, w szczeglnoci stopnia zrealizowania zaplanowanego zadania lub wystpiy bdy
w sprawozdaniach biecych i zostay usunite w trakcie kontroli lub bdy w ksigach rachunko-
wych bez wpywu na sprawozdanie roczne.
Podwyszenia o jeden punkt mona dokona w przypadkach, gdy nieprawidowoci dotyczyy poje-
dynczych transakcji.
Obnienia oceny o dwa punkty mona dokona, gdy nieprawidowoci wynikay z braku nad-
zoru nad gospodark finansow, w tym w zakresie przestrzegania dyscypliny finansw publicz-
nych, wydatkowania rodkw na wynagrodzenia, niskiej realizacji zada rzeczowych, niepodania
do publicznej wiadomoci wykazu podmiotw, ktrym przyznano dotacje podmiotowe i celowe
lub nieskutecznego i niezgodnego z ustaw o rachunkowoci systemu rachunkowoci i kontroli
finansowej.
Podwyszenia oceny o dwa punkty mona dokona, gdy ocena wynikajca z innych kontroli pro-
wadzonych przez departament czy delegatur, ktre zawieraj aspekty finansowe zwizane
z gospodarowaniem rodkami budetowymi ocenianej czci w roku budetowym jest pozytywna
lub jednostka na skutek dziaa podjtych w trakcie kontroli wyegzekwowaa zalege nalenoci z
tytuu kar i grzywien lub podatkw i ce lub odzyskaa aktywa, ktre do czasu ich ujawnienia nie byy
w dyspozycji jednostki.
3. Liczby punktw okrelajce czstkowe oceny dotyczce dochodw i wydatkw mnoy si przez
procentowy wskanik wagi odrbnie dla dochodw i wydatkw, a nastpnie uzyskane wielkoci
dodaje, okrelajc tym samym wynik kocowy.
Analogicznie postpujemy w przypadku wyliczenia oglnej oceny wykonania budetu pastwa
w czci Budety wojewodw z zastrzeeniem, i nieprawidowoci stwierdzone w podmio-
tach finansowanych ze rodkw budetu pastwa za porednictwem budetu wojewody,
wcza si do oceny tylko w przypadku, gdy dotyczyy one nieprawidowoci z tytuu nadzoru
wojewody nad wydatkowaniem rodkw dotacji przez jednostki samorzdu terytorialnego.
Przy ocenie wykonania budetu pastwa w poszczeglnych czciach klasyfikacji budetowej, kt-
rych dysponentami s ministrowie, uwzgldnia si dziaalno tych ministrw zwizan z dyspono-
waniem rodkami publicznymi, ktre z pominiciem tej czci s przekazywane do innych jedno-
stek, np. rodki z rezerw celowych na restrukturyzacj.
Relacja stwierdzonych nieprawidowoci do dochodw i wydatkw okrela si z dokadnoci
do setnych czci po przecinku.
Zasady ustalania ocen oglnych s nastpujce gdy:
wynik kocowy jest rwny lub wikszy od 4 - pozytywna,
wynik kocowy jest mniejszy od 2 negatywna,
wynik kocowy jest wikszy lub rwny 2, a mniejszy od 4 przedstawia si ustalenia kontroli.
W wyjtkowych przypadkach, w ktrych nieprawidowoci s szczeglnie istotne ze wzgldu na
ich charakter, dopuszcza si moliwo obnienia take oceny oglnej o jeden stopie. Dotyczy
to zwaszcza sytuacji, w ktrej wydatkowane zostay rodki zaplanowane w ustawie budetowej,
a nie osignito zakadanych celw lub ulegy istotnemu pogorszeniu wskaniki opisujce realiza-
cj zada.

306
 ANeKSy

Przykady nieprawidowoci mogcych skutkowa obnieniem ocen czstkowych

przedstawia ponisza tabela:

Obnienie ocen
Rodzaj nieprawidowoci/zdarzenia
czstkowych
Niewystarczajca kontrola finansowa skutkujca licznymi bdami
w zakresie poprawnoci formalnej dowodw ksigowych, dekretacji i ich
ewidencji.
Niezrealizowanie planowanych przychodw funduszu.
Niski poziom realizacji wydatkw majtkowych, programw/projektw
wspfinansowanych ze rodkw UE.
Niepene wykonanie zada na ktre przyznano rodki z rezerwy celowej.
Niecelowe zawieranie umw zlecenia z pracownikami.
Nierzetelne okrelenie zasad korzystania z samochodu subowego do celw
prywatnych.
Nieterminowe regulowanie wiadcze pozapacowych.
Przyznawanie nagrd bez uprzedniego ustalenia procedur i zasad ich
o 1 punkt
przyznawania.
Nieterminowe rozliczenie dotacji.
Niepodanie do publicznej wiadomoci, wymagane art. 122 ust. 4 ufp wykazu
jednostek wraz z kwotami dotacji przyznanych poszczeglnym jednostkom.
Nierzetelne sporzdzenie planu wydatkw w ukadzie zadaniowym
i nierzetelne ich rozliczenie.
Niezrealizowanie planu zada kontroli wewntrznej.
Niezrealizowanie wnioskw pokontrolnych.
Stwierdzenie innych nieprawidowoci stanowicych naruszenie dyscypliny
finansw publicznych.
Brak monitorowania efektywnoci i skutecznoci realizacji planw w ukadzie
zadaniowym na podstawie miernikw stopnia realizacji celw.
Stosowanie systemu rachunkowoci i kontroli finansowej, ktry nie spenia
wymogw okrelonych w uor i oceniony zosta negatywnie.
Nieskuteczne funkcjonowanie kluczowych mechanizmw kontrolnych.
Podpisywanie umw i przekazywanie na ich podstawie dotacji bez wnikliwej
analizy potrzeb oraz moliwoci ich terminowego wydatkowania.
Nieterminowe przekazywanie dotacji.
Dopuszczenie do powstania wysokiego poziomu zobowiza wymagalnych.
o 2 punkty
Niewaciwy nadzr nad przebiegiem wykonania budetu pastwa.
Zastosowanie niewaciwego trybu przy udzieleniu zamwienia publicznego.
Sfinansowanie partnerom spoecznym wydatkw niekwalifikowalnych.
Wystpowanie o ujcie w wykazie wydatkw niewygasajcych, wydatkw
niemoliwych do zrealizowania w przewidywanym terminie.
Niedostateczny nadzr, kontrola dysponenta czci nad realizacj budetu.
Brak nadzoru nad prawidowym wykorzystaniem dotacji.

307
308
Aneks nr 6

Przychody i wydatki pastwowych funduszy celowych w latach 201020141

ANeKSy

2010 2011 2012 2013 2014

Plan 8:2 8:3 8:4 8:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ogem fundusze
Przychody 206.463,3 198.241,1 212.743,7 228.331,8 225.647,5 227.620,6 225.830,2 109,4 113,9 106,2 98,9
tym dotacje 55.383,2 54.437,5 56.634,0 55.197,9 48.515,9 48.515,9 48.860,5 88,2 89,8 86,3 88,5
Koszty 209.484,6 201.376,5 212.459,5 242.095,2 235.242,3 238.106,1 235.867,0 112,6 117,1 111,0 97,4
Fundusze dotowane, w tym:
Fundusz Ubezpiecze Spoecznych
Przychody 167.480,8 162.035,8 174.123,1 191.480,9 188.277,4 188.277,4 186.577,2 111,4 115,1 107,2 97,4
w tym dotacje 38.111,7 37.513,4 39.520,8 37.113,9 30.362,8 30.362,8 30.362,8 79,7 80,9 76,8 81,8
Koszty 170.844,7 167.785,9 176.439,9 204.381,2 194.859,1 194.859,1 195.014,2 114,1 116,2 110,5 95,4
Fundusz Emerytalno-Rentowy
Przychody 16.347,7 16.567,4 17.102,7 17.446,2 17.737,0 19.660,7 19.527,7 119,5 117,9 114,2 111,9
w tym dotacje 14.935,8 15.120,0 15.555,7 15.853,1 16.100,5 16.100,5 16.095,8 107,8 106,5 103,5 101,5
Koszty 16.575,4 16.498,5 17.025,6 17.557,9 17.667,7 19.591,5 19.461,4 117,4 118,0 114,3 110,8
Fundusz Prewencji i Rehabilitacji
Przychody 39,0 35,5 34,4 33,6 33,5 33,5 33,5 85,9 94,4 97,4 99,7
w tym dotacje 6,0 1,0 1,0 0,3 0,3 0,3 0,3 4,7 28,0 28,0 103,7
Koszty 43,7 34,1 35,3 33,7 34,4 34,4 34,2 78,3 100,3 96,9 101,5

1 Wedug sprawozdania Rb-40 z wykonania okrelonego w ustawie budetowej na rok 2014 planu finansowego pastwowego funduszu celowego.
 2010 2011 2012 2013 2014
Plan 8:2 8:3 8:4 8:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
Fundusz Pracy
Przychody 10.962,6 10.486,8 11.233,6 10 139.8 10.433,1 10.433,1 10.924,0 99,6 104,2 97,2 107,7
w tym dotacje 1.562,1 1.058,4 645,6 833.5 630,0 630,0 1.050,3 67,2 99,2 162,7 126,0
Koszty 12.234,5 8.744,2 9.633,5 11 056.8 11.888,1 11.888,1 11.080,2 90,6 126,7 115,0 100,2
Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych
Przychody 4.252,5 4.677,5 4.889,4 4.617.8 4.691,7 4.691,7 4.668,8 109,8 99,8 95,5 101,1
w tym dotacje 763,0 744,7 771,6 781.0 784,6 784,6 804,8 105,5 108,1 104,3 103,0
Koszty 4.320,3 4.262,0 4.836,3 4.871.7 4.993,0 4.993,0 4.760,4 110,2 111,7 98,4 97,7
Fundusz Kredytu Technologicznego
Przychody 22,7 24,9 159,7 624,0 639,6 639,9 547,7 2.412,8 2.199,6 343,0 87,8
w tym dotacje - - 139,3 616,1 637,7 637,7 546,4 - - 392,2 88,7
Koszty 24,7 82,6 206,1 736,8 646,8 642,9 537,3 2.175,3 650,5 260,7 72,9
Fundusze niedotowane, w tym:
Fundusz Emerytur Pomostowych
Przychody 194,9 219,8 235,1 236,3 240,2 240,2 236,1 121,1 107,4 100,4 99,9
w tym dotacje 4,6 - - - - - - - - - -
Koszty 73,1 118,4 163,1 237,9 328,3 328,3 305,8 418,3 258,3 187,5 128,5
Fundusz Administracyjny
Przychody 585,2 581,7 603.4 590.7 589,1 589,1 588,5 100,6 101,2 97,5 99,6
Koszty 586,2 570,0 572.7 573.7 610,2 610,2 590,5 100,7 103,6 103,1 102,9
Fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych
Przychody 538,5 575,9 600,1 558,5 524,0 524,0 565,8 105,1 98,2 94,3 101,3
Koszty 194,6 260,7 1.126,3 192,1 437,5 437,5 210,2 108,0 80,6 18,7 109,4

309
ANeKSy
310
2010 2011 2012 2013 2014
Plan 8:2 8:3 8:4 8:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
ANeKSy

Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej

Przychody 551,4 551,0 640,5 558,9 584,2 584,2 601,7 109,1 109,2 93,9 107,7
Koszty 601,4 511,3 465,2 546,5 584,2 584,2 576,3 95,8 112,7 123,9 105,5
Fundusz Nauki i Technologii Polskiej
Przychody 446,2 276,0 206,7 106,9 79,0 79,0 32,2 7,2 11,7 15,6 30,1
Koszty 354,6 136,9 161,2 200,7 188,7 188,7 129,9 36,6 94,9 80,6 64,7
Fundusz Reprywatyzacji
Przychody 1.357,5 609,6 375,0 282,2 141,3 141,3 133,0 9,8 21,8 35,5 47,1
Koszty 1.143,0 299,6 184,2 197,2 920,7 920,7 414,0 36,2 138,2 224,8 209,9
Fundusz Restrukturyzacji Przedsibiorcw
Przychody 2.071,9 511,3 1.502,3 767,0 607,0 627,4 234,6 11,3 45,9 15,6 30,6
Koszty 1.116,4 803,2 526,5 254,0 738,4 1.412,1 1.381,8 123,8 172,0 262,5 544,0
Fundusz Skarbu Pastwa
Przychody 478,2 324,0 279,2 149,2 118,5 118,5 156,9 32,8 48,4 56,2 105,2
Koszty 286,4 348,0 208,7 319,9 137,0 360,6 268,5 93,8 77,2 128,7 83,9
Fundusz Rekompensacyjny
Przychody 595,6 224,2 179,0 182,5 398,5 398,5 405,3 68,0 180,8 226,4 222,1
Koszty 536,4 485,3 411,1 464,6 624,3 624,3 554,4 103,4 114,2 134,9 119,3

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

 Aneks nr 7

Wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych w latach 20102014

2010 2011 2012 2013 2014

Plan 8:2 8:3 8:4 8:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Pastwowe osoby prawne ogem
Przychody 8.059,1 8.356,7 8.442,9 7.208,4 7.345,4 7.474,1 7.828,0 97,1 93,7 92,7 108,6
w tym dotacje z budetu 102,9 123,1 215,9 245,2 278,5 283,6 276,1 268,3 224,3 127,9 112,6
Koszty 6.397,7 6.677,8 7.537,3 7.583,3 8.182,9 8.289,9 7.467,1 116,7 111,8 99,1 98,5
Wynik finansowy brutto 1.663,5 1.674,9 905,7 -374,9 -837,5 -815,8 360,9 21,7 21,5 39,8 x
Pastwowe osoby prawne dotowane
Przychody 3.249,4 3.497,4 3.564,5 2.595,3 2.841,7 2.951,2 3.209,4 98,8 91,8 90,0 123,7
w tym dotacje z budetu 102,9 123,1 215,9 245,2 278,5 283,6 276,1 268,3 224,3 127,9 112,6
Koszty 1.966,4 2.278,6 2.998,5 3.117,1 3.501,5 3.590,1 3.086,2 156,9 135,4 102,9 99,0
Wynik finansowy brutto 1.285,0 1.219,6 566,1 -521,8 -659,8 -638,9 123,2 9,6 10,1 21,8 x
w tym: 23 Parki Narodowe1
Przychody - - 187,2 222,4 200,8 251,9 238,5 - - 127,4 107,2
w tym dotacje z budetu - - 85,3 89,5 91,4 94,4 88,8 - - 104,1 99,2
Koszty - - 191,0 229,1 217,1 262,4 232,5 - - 121,7 101,5
Wynik finansowy brutto - - -3,9 -6,7 -16,3 -10,5 6,0 - - x x
Polska Organizacja Turystyczna
Przychody 88,6 104,0 96,5 96,3 89,6 89,9 85,0 95,6 81,7 88,1 88,3
w tym dotacje z budetu 46,0 50,8 49,8 49,8 47,7 48,1 46,9 102,0 92,3 94,2 94,2
Koszty 88,4 104,0 96,4 96,4 89,6 89,9 84,9 96,0 81,6 88,1 88,1

311
ANeKSy

Wynik finansowy brutto 0,1 0,1 0,1 -0,1 0,0 0,0 0,1 100,0 100,0 100,0 x
312
2010 2011 2012 2013 2014
Plan 8:2 8:3 8:4 8:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
ANeKSy

mln z %
Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
Przychody 2.328,7 2.458,1 2.251,1 1.228,7 1.542,9 1.542,9 1.869,1 80,3 76,0 83,0 152,1
w tym dotacje z budetu 10,1 21,0 19,8 42,7 79,8 79,8 80,2 794,1 381,9 405,1 187,8
Koszty 1.083,0 1.339,9 1.733,9 1.842,9 2.241,1 2.241,1 1.817,4 167,8 135,6 104,8 98,6
Wynik finansowy brutto 1.247,9 1.118,2 517,2 -614,2 -698,2 -698,2 51,7 4,1 4,6 10,0 x
Polski Instytut Sztuki Filmowej
Przychody 179,5 166,3 217,4 202,0 143,9 178,5 182,3 101,6 109,6 83,9 90,2
w tym dotacje z budetu 14,5 13,3 15,2 14,6 10,7 10,8 10,8 74,5 81,2 71,1 74,0
Koszty 175,4 164,9 216,5 200,8 143,9 178,5 181,5 103,5 110,1 83,8 90,4
Wynik finansowy brutto 4,0 1,4 0,9 1,2 0,0 0,0 0,8 20,0 57,1 88,9 66,7
Polska Agencja eglugi Powietrznej
Przychody 609,9 725,5 753,0 782,0 807,2 823,9 767,0 125,8 105,7 101,9 98,1
w tym dotacja z budetu 6,1 8,2 5,5 7,5 8,5 8,5 8,5 139,3 103,7 154,5 113,3
Koszty 580,6 627,7 705,7 689,2 752,7 754,7 709,9 122,3 113,1 100,6 103,0
Wynik finansowy brutto 29,3 97,8 47,3 92,8 54,5 69,2 57,1 194,9 58,4 120,7 61,5
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Przychody 9,7 7,9 11,1 13,8 12,1 13,6 18,0 185,6 227,8 162,2 130,4
w tym dotacja z budetu 6,3 6,5 5,3 6,4 7,2 7,2 6,1 96,8 93,8 115,1 95,3
Koszty 7,1 7,8 8,7 9,6 12,1 13,1 10,3 145,1 132,1 118,4 107,3
Wynik finansowy brutto 2,5 0,1 2,4 4,2 0,0 0,5 7,7 308,0 7.700,0 320,8 183,3
Polski Instytut Spraw Midzynarodowych
Przychody 10,1 10,5 10,8 11,4 10,2 11,4 11,4 112,9 108,6 105,6 100,0
w tym dotacja z budetu 8,4 8,7 9,1 8,2 8,2 8,3 8,3 98,8 95,4 91,2 101,2
Koszty 10,0 10,4 10,8 11,4 10,2 11,4 11,4 114,0 109,6 105,6 100,0
Wynik finansowy brutto 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 x x
 2010 2011 2012 2013 2014
Plan 8:2 8:3 8:4 8:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
Polski Klub Wycigw Konnych
Przychody 5,9 5,3 5,8 5,7 5,7 5,8 5,7 96,6 107,5 98,3 100,0
w tym dotacja z budetu 0,4 0,4 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 125,0 125,0 100,0 100,0
Koszty 5,5 5,0 4,8 5,6 5,6 5,7 5,9 107,3 118,0 122,9 105,4
Wynik finansowy brutto 0,5 0,3 1,1 0,1 0,1 0,1 -0,2 x x x x
Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie
Przychody 17,0 17,7 17,8 18,1 15,6 18,1 17,3 101,8 97,7 97,2 95,6
w tym dotacja z budetu 11,1 12,1 11,8 11,7 11,4 11,4 11,4 102,7 94,2 96,6 97,4
Koszty 16,4 16,8 16,9 17,3 15,5 18,1 17,2 104,9 102,4 101,8 99,4
Wynik finansowy brutto 0,6 1,6 1,0 0,8 0,1 0,0 0,1 16,7 6,3 10,0 12,5
Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia
Przychody - 2,1 5,0 5,7 4,3 5,8 5,8 - 276,2 116,0 101,8
w tym dotacja z budetu - 2,1 5,0 5,5 4,0 5,5 5,5 - 261,9 110,0 100,0
Koszty - 2,1 5,0 5,7 4,3 5,8 5,8 - 276,2 116,0 101,8
Wynik finansowy brutto - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - x x x
Orodek Studiw Wschodnich im. Marka Karpia
Przychody - - 8,8 9,2 9,4 9,4 9,3 - - 105,7 101,1
w tym dotacja z budetu - - 8,6 8,8 9,1 9,1 9,1 - - 105,8 103,4
Koszty - - 8,8 9,1 9,4 9,4 9,4 - - 106,8 103,3
Wynik finansowy brutto - - 0,0 0,1 0,0 0,0 -0,1 - - x x
Pastwowe osoby prawne niedotowane
Przychody 4.809,7 4.859,3 4.878,4 4.613,1 4.503,7 4 522,9 4 618,6 96,0 95,0 94,7 100,1
Koszty 4.431,3 4.399,2 4.538,8 4.466,2 4.681,4 4 699,8 4 380,9 98,9 99,6 96,5 98,1
Wynik finansowy brutto 378,5 455,3 339,6 146,9 -177,7 -176,9 237,7 62,8 52,2 70,0 161,8

313
ANeKSy
314
2010 2011 2012 2013 2014
Plan 8:2 8:3 8:4 8:5
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
ANeKSy

mln z %
w tym: Urzd Dozoru Technicznego
Przychody 327,8 348,1 366,1 379,5 386,1 386,1 386,2 117,8 110,9 105,5 101,8
Koszty 299,0 311,0 316,1 313,4 337,7 337,7 316,7 105,9 101,8 100,2 101,1
Wynik brutto 28,8 37,1 50,0 66,1 48,4 48,4 69,5 241,3 187,3 139,0 105,1
Zakad Ubezpiecze Spoecznych
Przychody 4.402,4 4.427,1 4.418,5 4.139,9 4.024,4 4.043,6 4.133,8 93,9 93,4 93,6 99,9
Koszty 4.067,2 4.015,4 4.148,5 4.079,7 4.267,1 4.285,5 3.992,2 98,2 99,4 96,2 97,9
Wynik finansowy brutto 335,2 406,7 270,0 60,2 -242,7 -241,9 141,6 42,2 34,8 52,4 235,2
Transportowy Dozr Techniczny
Przychody 55,0 56,9 65,0 63,9 65,9 65,9 69,8 126,9 122,7 107,4 109,2
Koszty 43,1 47,7 48,4 46,4 49,3 49,3 46,9 108,8 98,3 96,9 101,1
Wynik finansowy brutto 12,0 9,4 16,6 17,5 16,6 16,6 22,9 190,8 243,6 138,0 130,9
Rzecznik Ubezpieczonych
Przychody 6,0 6,2 6,3 7,0 7,3 7,3 6,8 113,3 109,7 107,9 97,1
Koszty 6,0 6,2 6,3 7,0 7,3 7,3 6,8 113,3 109,7 107,9 97,1
Wynik finansowy brutto 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 x x x x
Polskie Centrum Akredytacji
Przychody 18,5 21,0 22,5 22,8 20,0 20,0 22,0 118,9 104,8 97,8 96,5
Koszty 16,0 18,9 19,5 19,7 20,0 20,0 18,3 114,4 96,8 93,8 92,9
Wynik finansowy brutto 2,5 2,1 3,0 3,1 0,0 0,0 3,7 148,0 176,2 123,3 119,4
1
Na mocy art. 8a ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektrych innych ustaw (Dz. U. Nr 224, poz. 1337) zmieniajcej przepisy ustawy z dnia 16
kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220) parki narodowe bdce dotychczas pastwowymi jednostkami budetowymi stay si pastwowymi osobami
prawnymi.

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

 Aneks nr 8

Wykonanie planw finansowych agencji wykonawczych w latach 2010-2014

2010 2011 2012 2013 2014

Plan 8:2 8:3 8:4 8:5 8:7
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Agencje wykonawcze ogem
Przychody 7.607,5 10.803,4 11.880,5 11.633,2 12.042,8 12.256,8 11.997,1 157,7 111,1 101,0 103,1 97,9
w tym dotacja z budetu 3.244,8 5.523,1 6.439,2 5.736,0 6.287,9 6.262,7 5.890,4 181,5 106,7 91,5 102,7 94,1
Koszty 6.917,6 9.599,4 10.329,3 8.060,2 8.708,0 8.764,5 8.147,0 117,8 84,9 78,9 101,1 93,0
Wynik finansowy netto1 690,0 1.199,5 1.310,3 1.481,3 1.303,2 1.478,0 1.299,1 188,3 108,3 99,1 87,7 87,9
Agencje wykonawcze - dotowane
Przychody 4.681,0 7.035,5 7.792,5 6.938,8 7.710,1 7.924,1 7.261,1 155,1 103,2 93,2 104,6 91,6
w tym dotacja z budetu 3.244,8 5.523,1 6.439,2 5.736,0 6.287,9 6.262,7 5.890,4 181,5 106,7 91,5 102,7 94,1
Koszty 4.350,9 6.589,8 7.408,7 6.743,1 7.565,5 7.622,0 6.922,0 159,1 105,0 93,4 102,7 90,8
Wynik finansowy netto 330,2 444,8 263,7 86,8 16,2 191,0 195,3 59,1 43,9 74,1 225,0 102,3
w tym: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Przychody 2.036,9 2.043,0 2.264,8 1.713,3 1.838,5 1.776,5 1.700,1 83,5 83,2 75,1 99,2 95,7
w tym dotacja z budetu 2.005,2 2.010,9 2.237,1 1.691,5 1.823,6 1.756,5 1.677,4 83,7 83,4 75,0 99,2 95,5
Koszty 1.943,4 2.046,8 2.301,8 1.778,3 1.874,8 1.806,2 1.716,0 88,3 83,8 74,6 96,5 95,0
Wynik finansowy netto 93,5 -3,8 -37,0 -65,0 -36,3 -29,7 -15,9 - 418,4 43,0 24,5 53,5
Agencja Rynku Rolnego
Przychody 319,2 329,7 351,6 345,7 361,1 383,6 379,6 118,9 115,1 108,0 109,8 99,0
w tym dotacja z budetu 315,0 318,6 340,7 326,9 346,1 368,5 363,7 115,5 114,2 106,8 111,3 98,7
Koszty 302,2 327,1 358,3 343,9 360,8 383,3 378,7 125,3 115,8 105,7 110,1 98,8

315
ANeKSy

Wynik finansowy netto 17,0 2,6 -6,7 1,8 0,3 0,3 0,9 5,3 34,6 x 50,0 300,0
316
2010 2011 2012 2013 2014
Plan 8:2 8:3 8:4 8:5 8:7
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
ANeKSy

mln z mln z %
Narodowe Centrum Nauki
Przychody - 488,1 832,5 869,9 884,5 884,5 864,3 - 177,1 103,8 99,4 97,7
w tym dotacja z budetu - 488,1 832,5 869,3 881,5 881,5 863,6 - 176,9 103,7 99,3 98,0
Koszty - 488,1 832,5 869,9 884,5 884,5 864,3 - 177,1 103,8 99,4 97,7
Wynik finansowy netto - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - x x x x
Narodowe Centrum Bada i Rozwoju
Przychody - 1.160,4 1.480,0 1.658,2 2.155,4 2.155,4 1.947,0 - 167,8 131,6 117,4 90,3
w tym dotacja z budetu - 1.160,5 1.478,3 1.604,0 1.775,0 1.787,6 1.726,5 - 148,8 116,8 107,6 96,6
Koszty - 1.160,7 1.480,0 1.658,2 2.155,4 2.155,4 1.946,9 - 167,7 131,5 117,4 90,3
Wynik finansowy netto - 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - x x x x
Agencja Rezerw Materiaowych
Przychody 338,4 608,0 434,0 233,3 137,6 289,1 287,5 85,0 47,3 66,2 123,2 99,4
w tym dotacja z budetu 94,7 240,7 110,7 102,7 106,2 106,2 104,2 110,0 43,3 94,1 101,5 98,1
Koszty 449,2 478,2 386,2 282,0 284,2 287,7 264,0 58,8 55,2 68,4 93,6 91,8
Wynik finansowy netto -110,8 129,7 47,8 -48,8 -146,7 1,4 23,5 x 18,1 49,2 x 1.678,6
Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci
Przychody 791,4 731,7 710,5 699,5 723,7 987,6 705,7 89,2 96,4 99,3 100,9 71,5
w tym dotacja z budetu 494,2 549,0 584,0 495,8 571,5 754,8 547,7 110,8 99,8 93,8 110,5 72,6
Koszty 790,3 727,9 709,5 698,7 723,4 987,4 705,3 89,2 96,9 99,4 100,9 71,4
Wynik finansowy netto 1,2 3,8 1,0 0,6 0,2 0,2 0,1 8,3 2,6 10,0 16,7 50,0
Agencja Mienia Wojskowego
Przychody 225,4 240,5 170,4 199,5 194,6 194,6 182,4 80,9 75,8 107,0 91,4 93,7
w tym dotacja z budetu 0,9 0,7 0,1 0,1 0,5 0,5 0,2 22,2 28,6 200,0 200,0 40,0
Koszty 105,3 113,0 92,2 110,6 115,9 115,9 92,9 88,2 82,2 100,8 84,0 80,2
Wynik finansowy netto 120,1 127,5 4,3 5,1 4,3 4,3 -15,6 x x x x x
 2010 2011 2012 2013 2014
Plan 8:2 8:3 8:4 8:5 8:7
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z mln z %
Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
Przychody 969,7 1.366,1 1.476,3 1.150,1 1.345,6 1.169,2 1.112,0 114,7 81,4 75,3 96,7 95,1
w tym dotacja z budetu 334,8 726,6 825,8 616,6 747,2 570,8 570,8 170,5 78,6 69,1 92,6 100,0
Koszty 760,5 1.187,3 1.180,1 934,1 1.097,5 921,1 877,2 115,4 73,9 74,3 93,9 95,2
Wynik finansowy netto 209,2 178,7 250,1 191,5 194,4 212,8 197,9 94,6 110,7 79,1 103,3 93,0
Centralny Orodek Bada Odmian Rolin Uprawnych
Przychody - 67,0 72,4 69,3 69,1 83,6 82,5 - 123,1 114,0 119,0 98,7
w tym dotacja z budetu - 28,0 30,0 29,1 36,3 36,3 36,3 - 129,6 121,0 124,7 100,0
Koszty - 60,7 68,1 67,4 69,0 80,5 76,7 - 126,4 112,6 113,8 95,3
Wynik finansowy netto - 6,3 4,2 1,6 0,0 1,7 4,4 - 69,8 104,8 275,0 258,8
Agencje wykonawcze - niedotowane
Przychody 2.926,5 3.768,9 4.088,0 4.694,4 4.332,7 4.332,7 4.736,0 161,8 125,7 115,9 100,9 109,3
Koszty 2.566,7 3.009,6 2.920,6 1.317,1 1.142,5 1.142,5 1.225,0 47,7 40,7 41,9 93,0 107,2
Wynik finansowy netto 359,8 754,7 1.046,6 1.394,5 1.287,0 1.287,0 1.103,8 306,8 146,3 105,5 79,2 85,8
w tym Agencja Nieruchomoci Rolnych
Przychody 147,7 152,6 144,0 289,5 270,7 270,7 375,5 254,2 246,1 260,8 129,7 138,7
Koszty 142,8 149,9 150,7 265,3 269,1 269,1 350,0 245,1 233,5 232,2 131,9 130,1
Wynik finansowy netto 4,9 3,1 -127,6 -2,1 -2,0 -2,0 2,8 57,1 90,3 x x x
Zasb Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa
Przychody 2.778,8 3.616,3 3.944,0 4.404,9 4.062,0 4.062,0 4.360,5 156,9 120,6 110,6 99,0 107,3
Koszty 2.423,9 2.859,7 2.769,9 1.051,8 873,4 873,4 875,0 36,1 30,6 31,6 83,2 100,2
Wynik finansowy netto 354,9 751,6 1.174,2 1.396,6 1.289,0 1.289,0 1.101,0 310,2 146,5 93,8 78,8 85,4

1
Wynik finansowy netto, tj. po uwzgldnieniu obowizkowych obcie.

317
ANeKSy

rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

318
Aneks nr 9

Wykonanie planw finansowych instytucji gospodarki budetowej w latach 20112014

ANeKSy

2011 2012 2013 2014

Plan 7:2 7:3 7:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Instytucje gospodarki budetowej ogem
Przychody 667,4 888,9 810,5 849,0 955,1 894,3 134,0 100,6 110,3
w tym dotacja z budetu 23,8 147,5 144,7 186,7 138,2 137,1 576,1 92,9 94,7
Koszty 650,4 791,7 819,7 877,1 972,8 907,0 139,5 114,6 110,7
Wynik finansowy 7,4 73,5 -15,9 -30,4 -21,7 -16,6 x x 104,4
Instytucje realizujce zadania publiczne polegajce na prowadzeniu oddziaywa penitencjarnych i resocjalizacyjnych ogem
Przychody 248,8 227,5 266,5 251,9 339,8 342,0 137,5 150,3 128,3
w tym dotacja z budetu 0 0 0,1 0 0 0,1 x x 100,0
Koszty 259,0 231,3 266,8 249,7 337,5 334,3 129,1 144,5 125,3
Wynik finansowy -10,4 -3,7 -0,6 1,8 1,8 6,2 x x x
w tym: Zachodnia Instytucja Gospodarki Budetowej PIAST
Przychody 30,7 30,0 32,7 39,1 39,1 37,7 122,8 125,7 115,3
Koszty 33,5 31,7 33,7 39,0 39,0 36,7 109,6 115,8 108,9
Wynik finansowy -2,8 -1,7 -1,0 0* 0* 0,9 x x x
Batycka IGB BALTICA
Przychody 59,4 67,4 83,9 50,2 86,1 93,8 157,9 139,2 111,8
Koszty 58,8 68,8 83,8 48,9 84,7 92,1 156,6 133,9 109,9
Wynik finansowy 0,4 -1,4 0,1 1,1 1,1 1,1 275,0 x 1.100,0
 2011 2012 2013 2014
Plan 7:2 7:3 7:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
Pomorska IGB POMERANIA
Przychody 75,9 54,5 64,71 68,6 99,6 98,3 129,5 180,4 151,9
1
Koszty 77,7 54,6 64,7 67,8 98,8 94,6 121,8 173,3 146,2
1
Wynik finansowy -1,8 0* -0,1 0,7 0,7 3,2 x x x
Mazowiecka IGB MAZOVIA
Przychody 39,1 32,2 38,1 54,6 54,6 53,1 135,8 164,9 139,4
w tym dotacja z budetu - - 0,1 0 0 0,1 x x 100,0
Koszty 41,2 32,5 37,5 54,6 54,6 51,9 126,0 159,7 138,4
Wynik finansowy -2,1 -0,4 0,4 0 0 0,9 x x 225,0
Podkarpacka IGB CARPATIA
Przychody 43,7 43,4 47,1 39,4 60,4 59,1 135,2 136,2 125,5
Koszty 47,8 43,7 47,1 39,4 60,4 59,0 123,4 135,0 125,3
Wynik finansowy -4,1 -0,2 0* 0* 0* 0,1 x x x
Pozostae instytucje gospodarki budetowej ogem
Przychody 417,5 660,4 544,0 597,1 615,3 552,3 132,3 83,6 101,5
w tym dotacja z budetu 23,8 147,5 144,6 186,7 138,2 137,0 575,6 92,9 94,7
Koszty 390,4 559,5 551,7 627,5 635,3 572,6 146,7 102,3 103,8
Wynik finansowy 17,7 77,1 -14,8 -32,2 -23,5 -22,8 x x 154,1
Centrum Obsugi Kancelarii Prezydenta RP
Przychody 36,7 45,3 47,1 47,0 49,5 51,3 139,8 113,2 108,9
Koszty 35,0 43,4 45,4 46,5 48,5 49,2 140,6 113,4 108,4
Wynik finansowy 1,6 1,5 1,3 0,4 0,8 1,7 106,3 113,3 130,8

319
ANeKSy
320
2011 2012 2013 2014
Plan 7:2 7:3 7:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
ANeKSy

mln z %
Centralny Orodek Sportu
Przychody 72,2 79,5 101,1 128,8 127,1 117,6 162,9 147,9 116,3
w tym dotacja z budetu 20,0 23,9 23,0 23,9 23,9 23,9 119,5 100,0 103,9
Koszty 86,9 91,3 116,6 135,5 133,8 130,3 149,9 142,7 111,7
Wynik finansowy -14,8 -11,9 -15,5 -6,7 -6,7 -12,7 85,8 106,7 81,9
Centrum Usug Wsplnych
Przychody 148,7 208,5 38,5 38,0 45,9 40,3 27,1 19,3 104,7
Koszty 110,0 98,7 64,2 70,6 78,6 61,9 56,3 62,7 96,4
Wynik finansowy 30,2 88,4 -25,7 -32,6 -32,6 -21,7 x x 84,4
Centrum Usug Logistycznych
Przychody 42,1 49,4 42,9 45,9 45,9 40,4 96,0 81,8 94,2
Koszty 42,2 59,9 44,6 41,4 41,4 38,0 90,0 63,4 85,2
Wynik finansowy -0,2 -10,6 -1,8 3,7 3,7 2,3 x x x
Profilaktyczny Dom Zdrowia w Juracie
Przychody 1,5 1,6 1,3 1,9 1,9 1,6 106,7 100,0 123,1
Koszty 1,5 1,6 1,4 1,8 1,8 1,5 100,0 93,8 107,1
Wynik finansowy 02 02 -0,1 0,1 0,1 0,1 x x x
Zakad Inwestycji Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego
Przychody 75,8 216,0 161,5 244,8 185,3 187,7 247,6 86,9 116,2
w tym dotacja z budetu 3,8 123,6 121,6 162,8 114,3 113,1 2.976,3 91,5 93,0
Koszty 75,8 214,7 162,1 244,8 184,8 186,8 246,4 87,0 115,2
2
Wynik finansowy 0* 1,4 -0,6 0 0,4 0,9 x 64,3 x
 2011 2012 2013 2014
Plan 7:2 7:3 7:4
Wyszczeglnienie Wykonanie Ustawa Wykonanie
po zmianach
mln z %
Centralny Orodek Informatyki
Przychody 29,8 44,7 132,3 68,8 134,5 91,6 307,4 204,9 69,2
Koszty 28,5 35,9 100,3 66,4 124,7 85,7 300,7 238,7 85,4
Wynik finansowy 0,8 7,3 25,9 1,9 7,9 4,5 562,5 61,6 17,4
Centralny Orodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej
Przychody 10,4 10,2 10,3 8,8 8,8 8,0 76,9 78,4 77,7
Koszty 10,2 9,9 10,1 8,7 8,7 7,9 77,5 79,8 78,2
Wynik finansowy 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 100,0 50,0 100,0
Centrum Bada i Edukacji Statystycznej GUS
Przychody 0,3 1,6 1,9 8,1 8,1 5,4 1.800,0 337,5 284,2
Koszty 0,3 1,6 1,9 8,0 8,0 5,4 1.800,0 337,5 284,2
2 2 2 2 2 2
Wynik finansowy 0 0 0 0 0 0 x x x
Centrum Zakupw dla Sdownictwa IGB
Przychody - 3,6 7,1 5,0 8,3 8,4 - 233,3 118,3
Koszty - 2,5 5,1 3,8 5,0 5,9 - 236,0 115,7
Wynik finansowy - 0,8 1,6 0,9 2,8 2,0 - 250,0 125,0
1
W zwizku z poczeniem w 2013 r. Pomorskiej IGB POMeRANIA i Podlaskiej IGB BIeLIK, w tabeli zaprezentowano dane czne dla obu jednostek.
2
Kwota poniej 50 tys. z.
rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

321
ANeKSy
ANeKSy

Aneks nr 10
Metodologia sporzdzenia zestawienia dochodw i wydatkwsektora finansw
publicznych za lata 2011-2014

W ramach prac nad analiz wykonania ustawy budetowej na rok 2014 w Najwyszej Izbie Kontroli
sporzdzono gwnie na podstawie danych otrzymanych w toku kontroli budetowej w Minister-
stwie Finansw zestawienie dochodw i wydatkw sektora finansw publicznych w ukadzie dzia-
w klasyfikacji budetowej oraz grup wydatkw. Dla pokazania zmian, jakie zachodz w strukturze
dziaowej wydatkw sektora finansw publicznych, oprcz danych za rok 2014 w zestawieniu ujto
rwnie opracowane wedug takiej samej metodologii dane z lat 2011-2013.
Ministerstwo Finansw nie publikuje danych o dziaowej strukturze wydatkw publicznych. Danych
takich nie ma rwnie w roboczych materiaach, na podstawie ktrych opracowywane s zestawie-
nia dochodw i wydatkw publicznych zamieszczane zgodnie z przepisami ustawy o finansach
publicznych w sprawozdaniu Rady Ministrw z wykonania ustawy budetowej. Polska corocznie
przekazuje eurostatowi informacje o wydatkach publicznych w ukadzie klasyfikacji COFOG, jednak
dane te dostpne s z duym opnieniem (obecnie najnowsze dane pochodz z roku 2013, dane za
rok 2014 bd opublikowane dopiero jesieni 2015 r.). Nie ma ponadto prostego przejcia od ukadu
klasyfikacji COFOG do polskiej klasyfikacji budetowej, co powoduje, e zestawienia dochodw i
wydatkw publicznych w ukadzie klasyfikacji COFOG nie s dobrym punktem odniesienia do oceny
wykonania ustawy budetowej, ktrej ukad bazuje na polskim systemie klasyfikacji budetowej.
Jako grupy wydatkw wyodrbniono:
dotacje do zada biecych i subwencje,
wiadczenia na rzecz osb fizycznych,
wydatki jednostek sektora finansw publicznych,
inwestycje wasne jednostek sektora finansw publicznych,
dotacje inwestycyjne dla podmiotw spoza sektora finansw publicznych,
obsug dugu publicznego,
wpaty do budetu Unii europejskiej.
Przyjty ukad grup wydatkw jest zbliony do ukadu wydatkw w ustawie budetowej, z tym e:
w grupie wydatkw majtkowych wyrniono jako dwie odrbne pozycje inwestycje wa-
sne jednostek sektora finansw publicznych oraz dotacje inwestycyjne,
wydatki ujte w ustawie budetowej na rok 2014 jako Wspfinansowanie projektw z udziaem
rodkw Unii Europejskiej zostay przekwalifikowane, odpowiednio do ich ekonomicznego cha-
rakteru, do jednej z wymienionych powyej grup wydatkw.

322
 ANeKSy

Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, w latach 2011-2014 do
sektora finansw publicznych zaliczane byy:
1. organy wadzy publicznej, w tym organy administracji rzdowej, organy kontroli pastwowej i
ochrony prawa oraz sdy i trybunay;
2. jednostki samorzdu terytorialnego oraz ich zwizki;
3. jednostki budetowe;
4. samorzdowe zakady budetowe;
5. agencje wykonawcze;
6. instytucje gospodarki budetowej;
7. pastwowe fundusze celowe;
8. Zakad Ubezpiecze Spoecznych i zarzdzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubez-
pieczenia Spoecznego i fundusze zarzdzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Spoecznego;
9. Narodowy Fundusz Zdrowia;
10. samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej;
11. uczelnie publiczne;
12. Polska Akademia Nauk i tworzone przez ni jednostki organizacyjne;
13. pastwowe i samorzdowe instytucje kultury oraz pastwowe instytucje filmowe;
14. inne pastwowe lub samorzdowe osoby prawne utworzone na podstawie odrbnych ustaw
wcelu wykonywania zada publicznych, z wyczeniem przedsibiorstw, instytutw badaw-
czych, bankw i spek prawa handlowego.
Zestawienie dochodw i wydatkw sektora finansw publicznych (SFP) obejmuje dochody i wydatki
wszystkich jednostek zaliczanych do tego sektora, z tym, e dla uniknicia wielokrotnego liczenia
tych samych dochodw i tych samych wydatkw, z zestawienia eliminuje si przepywy finansowe
pomidzy rnymi jednostkami zaliczanymi do SFP. W efekcie jako dochody SFP wykazuje si jedynie
przekazywane jednostkom nalecym do SFP rodki podmiotw spoza tego sektora, ajako wydatki
rodki przekazywane przez jednostki zaliczane do SFP do jednostek (osb fizycznych, firm oraz
innych podmiotw krajowych i zagranicznych) niezaliczanych do SFP.
Podstaw do sporzdzenia zestawienia dochodw i wydatkw SFP byy nastpujce dokumenty:
robocze materiay Ministerstwa Finansw wykorzystywane przy opracowaniu zamieszczonego
w rzdowym sprawozdaniu z wykonania budetu pastwa zestawienia dochodw i wydatkw
sektora finansw publicznych,
informacje ze sprawozda Rb-28, Rb-28s i Rb-28Ue dla budetu pastwa, budetu rodkw
europejskich, budetw jednostek samorzdu terytorialnego oraz budetw zwizkw jedno-
stek samorzdu terytorialnego,
informacje ze sprawozda Rb-30 i Rb-34 dla jednostek gospodarki pozabudetowej jednostek
samorzdu terytorialnego i ich zwizkw.
Do oszacowania rozkadu wydatkw publicznych poszczeglnych jednostek i segmentw sektora
finansw publicznych wykorzystano dwie rne metody jedn dla wydatkw sektora finansw
publicznych, dla ktrych NIK dysponowaa penymi danymi w podziale na dziay, rozdziay ipara-
grafy, drug dla wydatkw pozostaych instytucji, dla ktrych dane zbiorcze znalazy si w robo-
czych zestawieniach otrzymanych z Ministerstwa Finansw.

323
ANeKSy

Dla wydatkw sektora finansw publicznych, dla ktrych dostpne byy pene dane wpodziale na
dziay, rozdziay i paragrafy, czyli dla:
budetu pastwa,
budetw jednostek samorzdu terytorialnego,
budetw zwizkw jednostek samorzdu terytorialnego,
budetw samorzdowych jednostek gospodarki pozabudetowej,
rachunkw dochodw, tworzonych przy szkoach samorzdowych na podstawie art. 223 ust. 1
ustawy o finansach publicznych,
podzia wydatkw na dziay i grupy paragrafw dokonany zosta przez przypisanie wszystkich para-
grafw (wedug numerw trzycyfrowych) albo do wydatkw transferowych (eliminowanych zzesta-
wienia), albo do wydatkw sektora finansw publicznych (ostatecznych wydatkw sektora), a nastp-
nie przez przypisanie kadego z paragrafwnietransferowych do odpowiedniej grupy paragrafw.
W odniesieniu do pozostaych jednostek sektora finansw publicznych zastosowano nastpujc
procedur:
jednostk przypisano do waciwego dziau na podstawie klasyfikacji budetowej przyjtej
wustawie budetowej lub w sprawozdaniach budetowych tej jednostki;
ogln kwot wydatkw nietransferowych (ostatecznych wydatkw sektora finansw publicz-
nych) przyjto na poziomie wynikajcym z danych w arkuszach roboczych Ministerstwa Finan-
sw;
przypisania wydatkw jednostki do odpowiednich grup paragrafw dokonano na podstawie
analizy informacji z roboczych zestawie Ministerstwa Finansw oraz jeli byo to niezbdne
danych ze sprawozda z wykonania planw finansowych tych jednostek, stanowicych cz
rzdowego sprawozdania z wykonania ustawy budetowej za lata 2011-2014.
Zastosowana procedura gwarantuje, e w sporzdzonym zestawieniu dla kadej z wyrnionych
wmateriaach roboczych pojedynczej jednostce SFP i dla kadej z wyrnionych w tym zestawie-
niu grup jednostek kwoty:
dochodw, cznie z transferami od innych jednostek SFP,
dochodw SFP,
wydatkw, cznie z transferami do innych jednostek SFP,
wydatkw SFP,
s z jednym wyjtkiem zgodne z odpowiednimi kwotami z roboczych materiaw Minister-
stwa Finansw. Jedynej zmiany dokonano w dochodach Funduszu Ubezpiecze Spoecznych
(FUS), zmniejszajc podan w materiaach Ministerstwa Finansw kwot dochodw SFP realizo-
wanych przez FUS o rodki przekazane z budetu pastwa jako refundacja dochodw utraconych
zpowodu przekazania czci skadek na ubezpieczenie spoeczne do otwartych funduszy emerytal-
nych. Wwyniku tej korekty dochody SFP s w zestawieniu NIK mniejsze od dochodw SFP wykaza-
nych przez Ministerstwo Finansw, wikszy (o t sam kwot) jest natomiast deficyt sektora finansw
publicznych. Uzasadnienie takiej korekty zestawienia dochodw i wydatkw SFP zostao zamiesz-
czone w rozdziale IX pkt 1 Analizy. Jest ono zgodne z wnioskami NIK, kierowanymi ju do Ministra
Finansw w poprzednich latach. Naley jednak zwrci uwag, e dane z wykorzystanych sprawoz-
da o wydatkach budetu pastwa, budetu rodkw europejskich, budetw jednostek samo-
rzdu terytorialnego oraz dane o wydatkach samorzdowych zakadw budetowych nie s ideal-
nie zgodne z danymi z roboczych materiaw Ministerstwa Finansw.

324
 ANeKSy

Zestawienie dochodw sektora finansw publicznych sporzdzono analogicznie jak w publika-

cjach Ministerstwa Finansw w podziale na najwaniejsze rda dochodw, bez uwzgldniania
klasyfikacji dziaowej.
Wyniki oblicze sucych sporzdzeniu zestawienia dochodw i wydatkw SFP zostay zapisane
wpostaci bazy danych umoliwiajcej tworzenie rnorodnych tabel. W niniejszej Analizie baza
danych zostaa wykorzystana midzy innymi do obliczenia cznych kwot (po konsolidacji) wszyst-
kich sprawozda z wykonania planw finansowych zamieszczonych w ustawie budetowej.

325
 Wydatki sektora finansw publicznych w 2011 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (mln z)

326
wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug
ANeKSy

i subwencje osb inwestycyjne wasne UE

jednostek jednostek dugu
fizycznych
Ogem 659.909,2 44.530,6 246.695,6 229.908,7 62.589,9 20.754,6 39.112,5 16.317,2
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 200.076,1 0,0 195.233,3 4.503,8 301,0 32,4 5,6 0,0
Ochrona zdrowia 71.134,5 260,5 24.583,2 40.168,5 4.856,4 943,9 322,0 0,0
Owiata i wychowanie 50.077,7 3.350,1 871,1 43.026,8 2.815,6 13,2 1,0 0,0
Transport i czno 52.403,5 3.529,9 26,5 15.650,6 19.572,9 13.623,2 0,4 0,0
Obsuga dugu publicznego 38.804,9 0,5 0,0 50,4 0,0 0,0 38.754,0 0,0
Rolnictwo i owiectwo 30.526,8 21.648,9 19,6 4.885,3 3.817,6 155,2 0,2 0,0
Administracja publiczna 26.225,1 624,6 940,8 22.832,4 1.689,5 137,4 0,2 0,0
Obrona narodowa 18.242,6 102,7 912,7 11.540,3 5.672,8 14,1 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 21.989,9 593,1 1.854,3 14.545,6 4.676,7 300,9 19,3 0,0
Pomoc spoeczna 20.885,8 704,4 13.536,4 6.425,0 215,4 4,7 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki spoecznej 16.823,2 482,6 6.882,9 9.154,9 291,6 11,2 0,0 0,0
Rne rozliczenia 22.526,2 3.227,3 0,1 1.546,2 803,6 626,2 5,7 16.317,2
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 14.971,6 230,4 21,1 6.727,2 5.002,9 2.989,5 0,5 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona przeciwpoarowa 14.438,6 83,3 558,1 12.612,5 1.051,1 133,6 0,0 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 9.991,1 810,9 21,3 6.082,5 2.832,0 244,4 0,0 0,0
Wymiar sprawiedliwoci 9.447,4 10,1 323,3 8.549,9 564,1 0,0 0,0 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 10.998,5 1.364,7 12,3 7.528,9 1976,8 115,6 0,4 0,0
Przetwrstwo przemysowe 5.394,4 3.106,8 27,4 852,3 429,2 978,6 0,0 0,0
Kultura fizyczna 6.410,3 763,4 89,7 1.879,9 3.518,3 158,0 1,0 0,0
Nauka 3.673,4 985,9 7,6 2.404,2 209,7 66,0 0,0 0,0
Edukacyjna opieka wychowawcza 4.210,1 414,5 568,9 3.063,6 161,9 1,3 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 2.197,4 47,1 5,0 1.502,5 574,0 68,6 0,2 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej,
kontroli i ochrony prawa oraz sdownictwa 1.914,6 62,0 142,4 1.607,0 90,5 12,7 0,0 0,0
 wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug
i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Handel 1.593,9 741,6 6,6 817,1 26,6 0,1 1,9 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn,
gaz i wod 853,0 2,5 2,3 687,2 135,2 25,8 0,0 0,0
Informatyka 368,7 0,2 0,3 178,8 188,0 1,5 0,0 0,0
Rybowstwo i rybactwo 866,6 802,9 1,0 45,1 8,4 9,1 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne obszary
i obiekty chronionej przyrody 791,0 1,2 4,6 293,9 491,3 0,0 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 523,5 515,3 0,0 5,8 2,4 0,0 0,0 0,0
Turystyka 893,7 12,3 0,1 196,2 611,4 73,7 0,0 0,0
Lenictwo 132,7 30,2 36,9 49,7 2,9 13,0 0,0 0,0
Hotele i restauracje 21,4 20,2 0,0 0,5 0,1 0,7 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych,
od osb fizycznych
i od innych jednostek 501,0 0,7 6,0 494,1 0,2 0,0 0,0 0,0

Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

327
ANeKSy
 Struktura wydatkw sektora finansw publicznych w 2011 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (%)

328
wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug
ANeKSy

i subwencje osb inwestycyjne wasne UE

jednostek jednostek dugu
fizycznych
Ogem 100,0 6,7 37,4 34,8 9,5 3,1 5,9 2,5
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 30,3 0,0 29,6 0,7 0,0 0,0 0,0 0,0
Ochrona zdrowia 10,8 0,0 3,7 6,1 0,7 0,1 0,0 0,0
Owiata i wychowanie 7,6 0,5 0,1 6,5 0,4 0,0 0,0 0,0
Transport i czno 7,9 0,5 0,0 2,4 3,0 2,1 0,0 0,0
Obsuga dugu publicznego 5,9 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,9 0,0
Rolnictwo i owiectwo 4,6 3,3 0,0 0,7 0,6 0,0 0,0 0,0
Administracja publiczna 4,0 0,1 0,1 3,5 0,3 0,0 0,0 0,0
Obrona narodowa 2,8 0,0 0,1 1,7 0,9 0,0 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 3,3 0,1 0,3 2,2 0,7 0,0 0,0 0,0
Pomoc spoeczna 3,2 0,1 2,1 1,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki spoecznej 2,5 0,1 1,0 1,4 0,0 0,0 0,0 0,0
Rne rozliczenia 3,4 0,5 0,0 0,2 0,1 0,1 0,0 2,5
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 2,3 0,0 0,0 1,0 0,8 0,5 0,0 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 2,2 0,0 0,1 1,9 0,2 0,0 0,0 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1,5 0,1 0,0 0,9 0,4 0,0 0,0 0,0
Wymiar sprawiedliwoci 1,4 0,0 0,0 1,3 0,1 0,0 0,0 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 1,7 0,2 0,0 1,1 0,3 0,0 0,0 0,0
Przetwrstwo przemysowe 0,8 0,5 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0
Kultura fizyczna 1,0 0,1 0,0 0,3 0,5 0,0 0,0 0,0
Nauka 0,6 0,1 0,0 0,4 0,0 0,0 0,0 0,0
Edukacyjna opieka wychowawcza 0,6 0,1 0,1 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 0,3 0,0 0,0 0,2 0,1 0,0 0,0 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej,
kontroli i ochrony prawa oraz sdownictwa 0,3 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0
 wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug
i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Handel 0,2 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi
elektryczn, gaz i wod 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Informatyka 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Rybowstwo i rybactwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne
oraz naturalne obszary
i obiekty chronionej przyrody 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Turystyka 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
Lenictwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Hotele i restauracje 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych, od osb fizycznych
i od innych jednostek 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0

Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

329
ANeKSy
 Wydatki sektora finansw publicznych w 2012 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (mln z)

330
wiadczenia Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje Dotacje Dochody
Dzia Ogem na rzecz osb biece inwestycyjne na obsug
ANeKSy

i subwencje inwestycyjne wasne UE

fizycznych jednostek jednostek dugu
Ogem 689.280,7 49.655,8 254.726,2 237.457,4 55.406,3 29.310,9 45.816,8 16.907,3
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 209.787,3 0,0 204.962,6 4.352,5 455,2 16,9 0,0 0,0
Ochrona zdrowia 71.501,0 254,2 22.220,1 43.560,9 4.579,0 782,7 104,1 0,0
Owiata i wychowanie 52.053,5 3.911,4 929,0 44.728,5 2.393,9 90,4 0,3 0,0
Transport i czno 57.095,2 3.949,1 49,3 16.303,0 15.539,7 21.252,7 1,3 0,0
Obsuga dugu publicznego 45.680,4 0,8 0,0 9,5 0,0 0,0 45.670,2 0,0
Rolnictwo i owiectwo 30.591,5 22.208,3 34,6 5.180,4 2.892,8 274,8 0,6 0,0
Administracja publiczna 26.483,7 748,7 901,3 23.184,0 1.414,5 232,6 2,7 0,0
Obrona narodowa 19.116,3 118,5 855,8 12.251,8 5.877,6 12,5 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 21.347,0 540,5 1.537,8 14.984,2 4.263,1 0,0 21,4 0,0
Pomoc spoeczna 21.520,0 763,1 13.757,3 6.778,2 216,6 4,8 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki spoecznej 18.292,2 490,3 7.609,4 9.652,7 527,8 11,9 0,2 0,0
Rne rozliczenia 22.999,7 4.263,0 0,1 1.155,7 504,9 163,9 4,9 16.907,3
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 14.944,6 359,7 18,6 6.823,6 4.857,5 2.884,3 0,9 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona przeciwpoarowa 14.556,1 94,8 562,9 12.936,1 854,6 107,6 0,1 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 10.602,8 453,3 78,4 6.131,1 3.439,7 492,2 8,2 0,0
Wymiar sprawiedliwoci 9.676,6 5,2 329,3 8.771,6 570,4 0,0 0,1 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 11.068,8 1.481,7 12,6 7.519,2 1.943,1 111,5 0,8 0,0
Przetwrstwo przemysowe 6.533,3 3.987,0 30,1 599,4 143,6 1.773,2 0,0 0,0
Kultura fizyczna 5.613,5 994,3 89,8 1.811,2 2.215,3 502,3 0,6 0,0
Nauka 5.390,5 2.459,9 17,8 1.954,9 582,5 375,2 0,2 0,0
Edukacyjna opieka wychowawcza 4.366,8 461,8 567,1 3.179,6 157,8 0,5 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 2.604,0 53,6 5,3 1.649,3 828,2 67,6 0,0 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej,
kontroli i ochrony prawa oraz sdownictwa 1.769,9 6,1 106,7 1.556,1 96,8 4,1 0,0 0,0
 wiadczenia Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje Dotacje Dochody
Dzia Ogem na rzecz osb biece inwestycyjne na obsug
i subwencje inwestycyjne wasne UE
fizycznych jednostek jednostek dugu
Handel 1.333,4 642,5 6,8 660,9 23,2 0,0 0,0 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn,
gaz i wod 870,1 2,0 2,6 707,5 133,6 24,4 0,0 0,0
Informatyka 262,5 0,1 0,3 181,7 74,7 5,7 0,0 0,0
Rybowstwo i rybactwo 894,8 802,5 1,0 43,7 35,8 11,8 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne
obszary i obiekty chronionej przyrody 864,1 1,6 1,1 526,1 332,8 2,4 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 534,8 522,8 0,0 2,8 9,2 0,0 0,0 0,0
Turystyka 732,9 13,5 0,2 203,1 441,6 74,6 0,0 0,0
Lenictwo 161,7 45,1 38,4 51,5 0,5 26,3 0,0 0,0
Hotele i restauracje 25,3 20,6 0,0 0,7 0,1 3,9 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych, od osb fizycznych
i od innych jednostek 6,2 0,0 0,1 5,9 0,0 0,0 0,2 0,0

Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

331
ANeKSy
 Struktura wydatkw sektora finansw publicznych w 2012 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (%)

332
wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
ANeKSy

Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug

i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Ogem 100,0 7,2 37,0 34,5 8,0 4,3 6,6 2,5
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 30,4 0,0 29,7 0,6 0,1 0,0 0,0 0,0
Ochrona zdrowia 10,4 0,0 3,2 6,3 0,7 0,1 0,0 0,0
Owiata i wychowanie 7,6 0,6 0,1 6,5 0,3 0,0 0,0 0,0
Transport i czno 8,3 0,6 0,0 2,4 2,3 3,1 0,0 0,0
Obsuga dugu publicznego 6,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 6,6 0,0
Rolnictwo i owiectwo 4,4 3,2 0,0 0,8 0,4 0,0 0,0 0,0
Administracja publiczna 3,8 0,1 0,1 3,4 0,2 0,0 0,0 0,0
Obrona narodowa 2,8 0,0 0,1 1,8 0,9 0,0 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 3,1 0,1 0,2 2,2 0,6 0,0 0,0 0,0
Pomoc spoeczna 3,1 0,1 2,0 1,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki spoecznej 2,7 0,1 1,1 1,4 0,1 0,0 0,0 0,0
Rne rozliczenia 3,3 0,6 0,0 0,2 0,1 0,0 0,0 2,5
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 2,2 0,1 0,0 1,0 0,7 0,4 0,0 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 2,1 0,0 0,1 1,9 0,1 0,0 0,0 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1,5 0,1 0,0 0,9 0,5 0,1 0,0 0,0
Wymiar sprawiedliwoci 1,4 0,0 0,0 1,3 0,1 0,0 0,0 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 1,6 0,2 0,0 1,1 0,3 0,0 0,0 0,0
Przetwrstwo przemysowe 0,9 0,6 0,0 0,1 0,0 0,3 0,0 0,0
Kultura fizyczna 0,8 0,1 0,0 0,3 0,3 0,1 0,0 0,0
Nauka 0,8 0,4 0,0 0,3 0,1 0,1 0,0 0,0
 wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug
i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Edukacyjna opieka wychowawcza 0,6 0,1 0,1 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 0,4 0,0 0,0 0,2 0,1 0,0 0,0 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej,
kontroli i ochrony prawa oraz sdownictwa 0,3 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0
Handel 0,2 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi
elektryczn, gaz i wod 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Informatyka 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Rybowstwo i rybactwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne
obszary i obiekty chronionej przyrody 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Turystyka 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
Lenictwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Hotele i restauracje 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych, od osb fizycznych
i od innych jednostek 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

333
ANeKSy
 Wydatki sektora finansw publicznych w 2013 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (mln z)

334
wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki Dochody
Dotacje na rzecz Dotacje
ANeKSy

Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug wasne

i subwencje osb inwestycyjne
jednostek jednostek dugu UE
fizycznych
Ogem 699.177,5 57.587,0 276.184,5 228.406,9 40.284,2 32.791,9 45.791,5 18.131,5
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 220.434,3 0,0 215.830,6 4.104,3 8,6 490,4 0,4 0,0
Ochrona zdrowia 75.323,0 304,2 31.535,6 37.744,9 433,3 4.915,1 389,9 0,0
Owiata i wychowanie 52.697,0 4.303,3 926,7 45.084,7 2.320,4 62,0 0,1 0,0
Transport i czno 46.968,2 4.069,2 28,3 16.199,2 15.480,7 11.190,0 0,7 0,0
Obsuga dugu publicznego 45.376,9 0,6 0,0 17,2 0,0 0,0 45.359,0 0,0
Rolnictwo i owiectwo 33.302,1 26.356,3 20,6 4.005,0 2.485,8 434,3 0,1 0,0
Administracja publiczna 27.807,5 695,7 920,1 23.765,4 1.520,5 897,3 6,1 2,3
Obrona narodowa 19.117,4 79,4 817,9 12.414,6 5.764,6 40,9 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 21.514,9 1.104,6 1.655,3 15.393,9 58,1 3.277,6 25,4 0,0
Pomoc spoeczna 22.194,9 744,1 14.128,5 7.084,1 219,3 18,9 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki spoecznej 19.699,5 4.842,5 8.341,2 5.892,5 131,6 491,6 0,0 0,0
Rne rozliczenia 20.215,7 612,9 0,1 1.077,7 18,1 376,0 1,7 18.129,2
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 16.056,9 438,6 17,4 7.756,8 3.710,6 4.131,0 2,6 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 15.080,6 114,0 547,7 13.332,3 921,8 164,8 0,0 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 10.161,5 713,8 51,7 6.295,5 1.382,9 1.713,4 4,2 0,0
Wymiar sprawiedliwoci 10.039,4 4,7 335,5 9.151,0 526,0 22,2 0,0 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 10.114,0 1.493,4 11,0 6.622,4 1.699,4 287,4 0,4 0,0
Przetwrstwo przemysowe 8.290,2 4.929,7 38,3 601,6 0,0 2.720,5 0,0 0,0
Kultura fizyczna 4.737,5 981,8 90,9 1.642,1 1.475,0 547,0 0,7 0,0
Nauka 5.483,2 3.151,1 46,6 1.693,9 0,0 591,6 0,1 0,0
Edukacyjna opieka wychowawcza 4.514,6 477,7 674,2 3.243,3 117,9 1,5 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 2.852,5 35,5 5,3 1.642,6 1.069,0 100,0 0,0 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej,
kontroli i ochrony prawa oraz sdownictwa 1.787,5 0,3 112,0 1.585,5 89,6 0,0 0,0 0,0
Handel 1.296,8 697,8 3,9 540,6 39,7 14,9 0,0 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi
elektryczn, gaz i wod 853,1 2,1 2,5 614,0 200,0 34,5 0,0 0,0
Informatyka 459,1 3,2 0,4 201,0 204,3 50,2 0,0 0,0
 wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki Dochody
Dotacje na rzecz Dotacje
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug wasne
i subwencje osb inwestycyjne
jednostek jednostek dugu UE
fizycznych
Rybowstwo i rybactwo 880,5 799,6 1,1 45,0 33,5 1,4 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne
obszary i obiekty chronionej przyrody 650,4 71,0 1,0 390,8 48,6 139,0 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 542,7 517,0 0,0 1,3 24,3 0,0 0,0 0,0
Turystyka 578,1 14,6 0,2 208,8 300,1 54,5 0,0 0,0
Lenictwo 120,5 8,6 39,8 47,9 0,3 23,9 0,0 0,0
Hotele i restauracje 21,1 19,7 0,0 1,4 0,0 0,1 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych,
od osb fizycznych i od innych jednostek 5,9 0,0 0,1 5,5 0,3 0,0 0,0 0,0
Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

335
ANeKSy
 Struktura wydatkw sektora finansw publicznych w 2013 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (%)

336
wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
ANeKSy

Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug

i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Ogem 100,0 8,2 39,5 32,7 5,8 4,7 6,5 2,6
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 31,5 0,0 30,9 0,6 0,0 0,1 0,0 0,0
Ochrona zdrowia 10,8 0,0 4,5 5,4 0,1 0,7 0,1 0,0
Owiata i wychowanie 7,5 0,6 0,1 6,4 0,3 0,0 0,0 0,0
Transport i czno 6,7 0,6 0,0 2,3 2,2 1,6 0,0 0,0
Obsuga dugu publicznego 6,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 6,5 0,0
Rolnictwo i owiectwo 4,8 3,8 0,0 0,6 0,4 0,1 0,0 0,0
Administracja publiczna 4,0 0,1 0,1 3,4 0,2 0,1 0,0 0,0
Obrona narodowa 2,7 0,0 0,1 1,8 0,8 0,0 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 3,1 0,2 0,2 2,2 0,0 0,5 0,0 0,0
Pomoc spoeczna 3,2 0,1 2,0 1,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki spoecznej 2,8 0,7 1,2 0,8 0,0 0,1 0,0 0,0
Rne rozliczenia 2,9 0,1 0,0 0,2 0,0 0,1 0,0 2,6
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 2,3 0,1 0,0 1,1 0,5 0,6 0,0 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 2,2 0,0 0,1 1,9 0,1 0,0 0,0 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1,5 0,1 0,0 0,9 0,2 0,2 0,0 0,0
Wymiar sprawiedliwoci 1,4 0,0 0,0 1,3 0,1 0,0 0,0 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 1,4 0,2 0,0 0,9 0,2 0,0 0,0 0,0
Przetwrstwo przemysowe 1,2 0,7 0,0 0,1 0,0 0,4 0,0 0,0
Kultura fizyczna 0,7 0,1 0,0 0,2 0,2 0,1 0,0 0,0
Nauka 0,8 0,5 0,0 0,2 0,0 0,1 0,0 0,0
Edukacyjna opieka wychowawcza 0,6 0,1 0,1 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 0,4 0,0 0,0 0,2 0,2 0,0 0,0 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy
pastwowej, kontroli i ochrony prawa
oraz sdownictwa 0,3 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0
 wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug
i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Handel 0,2 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi
elektryczn, gaz i wod 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Informatyka 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Rybowstwo i rybactwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne
obszary i obiekty chronionej przyrody 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Turystyka 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Lenictwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Hotele i restauracje 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych, od osb fizycznych
i od innych jednostek 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

337
ANeKSy
338
Wydatki sektora finansw publicznych w 2014 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (mln z)

wiadczenia Wydatki Wydatki Wydatki

Dotacje Dotacje Dochody
ANeKSy

Dzia Ogem na rzecz osb biece inwestycyjne na obsug

i subwencje inwestycyjne wasne UE
fizycznych jednostek jednostek dugu
Ogem 716.857,3 61.260,9 285.174,9 232.960,8 50.413,0 33.047,7 36.535,4 17.464,5
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 228.619,7 24,2 224.291,2 3.963,2 4,1 337,0 0,0 0,0
Ochrona zdrowia 74.964,1 1.571,0 32.042,9 36.202,0 344,1 4.438,5 365,5 0,0
Owiata i wychowanie 53.994,6 4.726,7 920,8 45.725,8 2.602,8 18,1 0,0 0,4
Transport i czno 51.324,9 4.845,5 32,6 16.549,6 19.449,9 10.447,2 0,1 0,1
Obsuga dugu publicznego 36.147,8 0,1 0,0 8,2 0,0 0,0 36.139,5 0,0
Rolnictwo i owiectwo 33.639,0 25.931,7 19,0 4.047,4 2.839,6 801,2 0,0 0,1
Administracja publiczna 28.263,3 707,6 921,1 24.171,2 1.487,1 944,0 0,6 31,6
Obrona narodowa 22.737,8 453,8 683,5 13.574,4 7.843,9 182,1 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 22.692,6 914,5 1.783,8 16.329,7 0,5 3.641,7 22,4 0,0
Pomoc spoeczna 21.938,2 752,3 14.321,4 6.550,9 243,4 70,2 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki
spoecznej 21.317,4 6.003,7 8.031,0 6.528,7 189,3 564,6 0,0 0,0
Rne rozliczenia 20.294,6 375,8 0,3 935,4 183,4 1.369,6 0,3 17.429,8
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 18.540,2 830,3 11,3 9.912,1 4.285,6 3.500,6 0,4 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 15.328,2 158,0 555,5 13.265,3 1.124,8 224,6 0,0 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 10.991,6 653,3 58,9 6.602,6 1.995,9 1.676,2 4,5 0,1
Wymiar sprawiedliwoci 10.497,9 34,8 345,0 9.363,3 730,9 23,9 0,0 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 10.287,0 1.544,8 5,3 6.630,3 1.847,6 258,1 0,3 0,6
Przetwrstwo przemysowe 9.523,0 5.419,5 36,6 631,7 77,5 3.357,6 0,0 0,0
Kultura fizyczna 5.418,8 1.060,1 99,4 1.724,5 2.161,6 372,6 0,6 0,0
Nauka 4.709,5 2.549,5 26,9 1.694,7 2,3 436,0 0,1 0,0
Edukacyjna opieka wychowawcza 4.530,3 513,8 681,1 3.213,7 121,0 0,7 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 3.163,0 30,1 5,3 1.457,8 1.582,0 87,8 0,0 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy
pastwowej, kontroli i ochrony prawa
oraz sdownictwa 2.131,9 0,5 253,3 1.788,2 90,0 0,0 0,0 0,0
 wiadczenia Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje Dotacje Dochody
Dzia Ogem na rzecz osb biece inwestycyjne na obsug
i subwencje inwestycyjne wasne UE
fizycznych jednostek jednostek dugu
Handel 1.252,3 681,2 4,1 493,5 33,9 38,4 1,2 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie
w energi elektryczn, gaz i wod 831,1 3,0 0,8 589,5 237,6 0,3 0,0 0,0
Informatyka 790,7 4,7 0,3 258,4 489,1 37,8 0,0 0,3
Rybowstwo i rybactwo 783,3 707,7 1,2 45,9 28,4 0,1 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne
oraz naturalne obszary i obiekty chronionej
przyrody 720,1 41,3 2,4 447,0 62,1 167,4 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 639,5 638,8 0,0 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0
Turystyka 589,5 16,9 0,2 194,1 346,5 31,9 0,0 0,0
Lenictwo 163,2 45,2 39,8 52,6 8,1 17,5 0,0 0,0
Hotele i restauracje 17,1 13,8 0,0 1,5 0,0 1,8 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych,
od osb fizycznych i od innych jednostek 15,1 6,7 0,1 6,9 0,0 0,0 0,0 1,4
Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

339
ANeKSy
 Struktura wydatkw sektora finansw publicznych w 2014 roku wedug dziaw i grup ekonomicznych (%)

340
wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
ANeKSy

Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug

i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Ogem 100,0 8,5 39,8 32,5 7,0 4,6 5,1 2,4
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne 31,9 0,0 31,3 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0
Ochrona zdrowia 10,5 0,2 4,5 5,1 0,0 0,6 0,1 0,0
Owiata i wychowanie 7,5 0,7 0,1 6,4 0,4 0,0 0,0 0,0
Transport i czno 7,2 0,7 0,0 2,3 2,7 1,5 0,0 0,0
Obsuga dugu publicznego 5,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,0 0,0
Rolnictwo i owiectwo 4,7 3,6 0,0 0,6 0,4 0,1 0,0 0,0
Administracja publiczna 3,9 0,1 0,1 3,4 0,2 0,1 0,0 0,0
Obrona narodowa 3,2 0,1 0,1 1,9 1,1 0,0 0,0 0,0
Szkolnictwo wysze 3,2 0,1 0,2 2,3 0,0 0,5 0,0 0,0
Pomoc spoeczna 3,1 0,1 2,0 0,9 0,0 0,0 0,0 0,0
Pozostae zadania w zakresie polityki spoecznej 3,0 0,8 1,1 0,9 0,0 0,1 0,0 0,0
Rne rozliczenia 2,8 0,1 0,0 0,1 0,0 0,2 0,0 2,4
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska 2,6 0,1 0,0 1,4 0,6 0,5 0,0 0,0
Bezpieczestwo publiczne i ochrona
przeciwpoarowa 2,1 0,0 0,1 1,9 0,2 0,0 0,0 0,0
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1,5 0,1 0,0 0,9 0,3 0,2 0,0 0,0
Wymiar sprawiedliwoci 1,5 0,0 0,0 1,3 0,1 0,0 0,0 0,0
Gospodarka mieszkaniowa 1,4 0,2 0,0 0,9 0,3 0,0 0,0 0,0
Przetwrstwo przemysowe 1,3 0,8 0,0 0,1 0,0 0,5 0,0 0,0
Kultura fizyczna 0,8 0,1 0,0 0,2 0,3 0,1 0,0 0,0
Nauka 0,7 0,4 0,0 0,2 0,0 0,1 0,0 0,0
Edukacyjna opieka wychowawcza 0,6 0,1 0,1 0,4 0,0 0,0 0,0 0,0
Dziaalno usugowa 0,4 0,0 0,0 0,2 0,2 0,0 0,0 0,0
Urzdy naczelnych organw wadzy pastwowej,
kontroli i ochrony prawa oraz sdownictwa 0,3 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0
Handel 0,2 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi
elektryczn, gaz i wod 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Informatyka 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
 wiadczenia
Wydatki Wydatki Wydatki
Dotacje na rzecz Dotacje Dochody
Dzia Ogem biece inwestycyjne na obsug
i subwencje osb inwestycyjne wasne UE
jednostek jednostek dugu
fizycznych
Rybowstwo i rybactwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne
obszary i obiekty chronionej przyrody 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0
Grnictwo i kopalnictwo 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Turystyka 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Lenictwo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Hotele i restauracje 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Dochody od osb prawnych, od osb fizycznych
i od innych jednostek 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Obliczenia wasne NIK na podstawie danych Ministerstwa Finansw.

341
ANeKSy