UNIVERZITET U TUZLI

Mainski fakultet
Proizvodno mainstvo
Predmet: Motori i motorna vozila

SEMINARSKI RAD
Sistemi ogibljenja motornih vozila

Student: Predmetni asistent:

Aldin Avdi II-4/13 Zoran Stjepi, as
Tuzla, maj 2017
Sadraj:
Uvod ........................................................................................................................................... 1
1. Sistem za oslanjanje motornog vozila ................................................................................. 2
2. Vrste i klasifikacija sistema oslanjanja ............................................................................... 3
3. Elastini elementi ................................................................................................................ 4
3.1. Lisnate opruge (gibnjevi) ............................................................................................. 4
3.2. Zavojne opruge ............................................................................................................ 5
3.3. Torzione opruge (torzioni tapovi) .............................................................................. 7
3.4. Pneumatski i hidropneumatski elastini elementi ....................................................... 8
4. Elementi za voenje toka ................................................................................................ 10
5. Elementi za priguenje oscilacija ...................................................................................... 11
6. Stabilizatori ....................................................................................................................... 13
7. Active Body Contol (Mercedes Benz) savremeni sistem ogibljenja ................................ 14
8. Magic Body Control (MBC) ............................................................................................. 15
9. Dvocijevni amortizeri ....................................................................................................... 16
10. Plinski amortizeri .......................................................................................................... 17
Zakljuak .................................................................................................................................. 18
Popis slika:
Slika 1. - Ogibljenje automobila ................................................................................................ 3
Slika 2. - Zavisni sistem oslanjanja ........................................................................................... 3
Slika 3. - Nezavisni sistem oslanjanja ....................................................................................... 4
Slika 4. - Vezivanje lisnatog gibnja na vozilu ........................................................................... 5
Slika 5. - Lisnati gibanj (vezivanje) ........................................................................................... 5
Slika 6. - Zavojna opruga na vozilu ........................................................................................... 6
Slika 7. - Sistem nezavisnog vjeanja prednje upravljake osovine .......................................... 6
Slika 8. - Mc Phersonova opruna noga .................................................................................... 6
Slika 9. - Ovjeenje s dvostrukim poprenim ramenima ........................................................... 7
Slika 10. - Torziona opruga ....................................................................................................... 8
Slika 11. - Konstruktivni oblici torzionih opruga ...................................................................... 8
Slika 12. - Torzione opruge kod zadnjeg oslanjanja vozila Renaulit (lijevo) i Audi (desno).... 8
Slika 13. - Oblici pneumatskih elastinih elemenata ................................................................. 9
Slika 14. ema hidropneumatskog elastinog elementa ......................................................... 9
Slika 15. - Hidropneumatski oslonac Citroena DS-19 ............................................................. 10
Slika 16. - Sistemi zavisnog vjeanja....................................................................................... 10
Slika 17. - Mehanizam za voenje pogonskih i upravljakih tokova .................................... 11
Slika 18. - Hidrauliki amortizer s polugom............................................................................ 12
Slika 19. - Presjek i princip rada hidraulikog teleskopskog amortizera ................................. 12
Slika 20. - eme stabilizatora .................................................................................................. 13
Slika 21. - Uporedba (lijevo klasini sistem, desno ABC) ...................................................... 14
Slika 22. - Magic Body Control (MBC) .................................................................................. 15
Slika 23. - Dvocilindarski i jednocilindarski amortizeri .......................................................... 16
Slika 24. - Amortizeri sa regulisanjem pomou epa .............................................................. 16
Slika 25. - Plinski amortizeri s podesivom platformom .......................................................... 17
 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Uvod

Osnovni zadatak sistema za oslanjanje je da obezbijedi elastinu vezu izmeu toka i

karoserije, a samim tim i stabilnost vozila u svim uslovima vonje. Prilikom kretanja vozila
dolazi do oscilacija koje bitno utiu na osnovne osobine vozila kao sto su vune karakteristike,
stabilnost, udobnost, upravljivost Da bi se smanjile oscilacije koje djeluju sa podloge na
tokove i da bi dale eljene karakteristike oscilovanjima vozila slui sistem za oslanjanje. Lako
je primjetiti da je vea uloga sistema za oslanjanja srazmjerna brzini kretanja vozila, dakle to
se veom brzinom kreemo to nam je vani sistem za oslanjanje. Osnovni zahtjevi koji se trae
od ovog sistema su: odsustvo udara i oscilacija, vea stabilnost, obezbeenje osnovnih
karakteristika priguenja. Ovaj sistem je veoma sloen i sastoji se od vie osnovnih, tj. posebnih
sistema. Da su ceste potpuno ravne ili da automobili voze po inama, ogibljenje nam ne bi
gotovo bilo ni potrebno. Ali budui da nije tako, automobili imaju ogibljenje da bi se priguili
udari koji se prenose sa neravnina na cesti. U nastavku teksta e biti prezentirani osnovni
dijelovi sistema za vjeanje vozila i priguivanje oscilacija prilikom nailaska na neravnine.
Takoer e biti i analizirani razliiti naini vjeanja i prikazane pogodnosti koritenja ovih
sistema.

ALDIN AVDI II-4/13 1

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

1. Sistem za oslanjanje motornog vozila

Pod sistemom oslanjanja se podrazumijevaju mehanizmi i elementi koji imaju zadatak da

sve reaktivne sile i momente koji se pojavljuju izmeu tokova i tla u raznim uslovima kretanja
prenesu na ram ili karoseriju uz to je mogue vee ublaavanje udarnih optereenja, kao i
obezbjeenje potrebne stabilnosti vozila posebno pri kretanju u krivinama. Sistem oslanjanja u
optem sluaju predstavlja jedan vrlo sloen sistem koji se sastoji iz etiri posebna sistema ili
mehanizma i to:
1. Mehanizam za voenje toka (elementi za voenje);
2. Elastini oslonci (elastini elementi),
3. Elementi za priguenje oscilovanja i
4. Stabilizatori.
Mehanizam za voenje toka (elementi za voenje) ima zadatak da obezbijedi to povoljnije
njihovo relativno pomjeranje u odnosu na okvir ili karoseriju vozila. Elementi za voenje
moraju, takoer, da obezbjede i prenoenje horizontalnih reaktivnih sila i reaktivnih momenata
sa samog toka na okvir, odnosno karoseriju vozila.
Elastini oslonci (elastini elementi) u sutini imaju zadatak da prenesu na ram ili karoseriju
vertikalne reaktivne sile, ustvari, njihov sutinski zadatak je da pri prenoenju ovih vertikalnih
sila obezbjede njihovo to vee ublaavanje, odnosno da se ostvari to vee smanjivanje
veliina udarnih optereenja.
Elementi za priguivanje imaju osnovni zadatak da priguuju oscilacije elastinih oslonaca,
odnosno sistema ovjeenja i vozila u cjelini, kao i smanjivanje udarnih optereenja.
Stabilizatori na drumskim prevoznim sredstvima, pored prethodno definisanih mehanizama
i elemenata sistema oslanjanja, ponekad se sreu i neki posebni elementi koji imaju za cilj
obezbjeenje to vee stabilnosti vozila, pri njegovom kretanju u krivini.
Kod odreenog broja sistema ovjeenja jedan elastini element moe da ispuni funkciju i
elementa za voenje i elementa za priguenje oscilovanja. Tako, npr. kod velikog broja teretnih
vozila uzduni lisnati gibnjevi, pored svoje funkcije elastinog elementa, odreuju kinematiku
tokova, primaju sve vidove optereenja i priguuju oscilovanje usljed trenja izmeu listova
gibnja.
Kod odreenog broja sistema ovjeenja sva tri podsistema su izvedena odvojeno: elastini
elementi u vidu opruga, elementi za voenje u vidu poluga, oslonaca i zglobova, a elementi
za priguenje oscilovanja u vidu amortizera.
Osnovni zahtjevi koje treba da zadovolji sistem oslanjanja su:
a) Optimalne veliine sopstvenih frekvencija oscilovanja odreenih u zavisnosti od
statikog ugiba;
b) Dovoljan dinamiki hod koji iskljuuje udare o graninike;
c) Potrebne kinematike karakteristike tokova, a u cilju smanjenja habanja pneumatika,
stabilizacije upravljakih tokova i poboljanje karakteristika ponaanja vozila pri
kretanju i
d) Optimalne veliine priguivanja oscilovanja nadgradnje i tokova.

ALDIN AVDI II-4/13 2

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Na slici 1 je prikazan putniki automobil sa fokusom na sistem ogibljenja i osnovnim dijelovima

tog sistema.

Slika 1. - Ogibljenje automobila

2. Vrste i klasifikacija sistema oslanjanja

U cilju sticanja osnovne orijentacije o mogunostima danas primjenjivanih rjeenja sistema

ovjeenja na raznim vrstama vozila, korisno je izvriti sistematizaciju prema bitnim
karakteristinim veliinama. Prema vrsti i karakteru elemenata za voenje toka, sistemi
oslanjanja se dijele na:
1. Zavisne i
2. Nezavisne.
Zavisni sistemi su vezani za pojam krutog mosta bilo pogonskog bilo upravljakog, kod
koga kruta greda vezuje lijevi i desni toak pri emu se pomjeranje jednog toka u poprenoj
ravni prenosi i na drugi toak (slika. 2). Ovi sistemi su najjednostavniji, ali ne pruaju
mogunosti obezbjeenja pravilne kinematike upravljanja. Zbog toga se zavisni sistemi
oslanjanja koriste danas na upravljakim mostovima teretnih vozila. Na pogonskim mostovima
koji nisu upravljaki, sistemi zavisnog oslanjanja se sreu vrlo esto kod putnikih vozila a kod
ostalih vrsta vozila praktino uvijek.

Slika 2. - Zavisni sistem oslanjanja

ALDIN AVDI II-4/13 3

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Nezavisni sistemi oslanjanja se danas praktino obavezno sreu na upravljakim

mostovima putnikih vozila, a esto, u posljednje vrijeme sve vie i na njihovim pogonskim
mostovima. Kod nezavisnih sistema, mehanizam za voenje preuzima na sebe i funkciju
upravljakog mosta u cjelini, ukoliko se radi o prednjim tokovima. Pogonski most se, u ovom
sluaju (ako nije upravljaki), ne moe izraditi u jedinstvenom krutom kuitu, ve se tokovi
vezuju sa diferencijalom preko poluvratila izvedenih kao zglobni prenosnici i to uglavnom kao
asinhroni (nejednakih ugaonih brzina).

Slika 3. - Nezavisni sistem oslanjanja

Prema vrsti elastinih elemenata sistemi ovjeenja se mogu svrstati u sljedee grupe:
1. Sa lisnatim gibnjevima,
2. Sa zavojnim oprugama,
3. Sa torzionim oprugama,
4. Sa pneumatskim elastinim elementima,
5. Sa hidraulinim elastinim elementima i
6. Sa kombinovanim elastinim elementima.

3. Elastini elementi

Elastinu karakteristiku sistema oslanjanja u najveoj mjeri predodreuju elastini

elementi. Kako je, sa druge strane, ova karakteristika jedan od najbitnijih pokazatelja sistema
ovjeenja u cjelini, to su elastini elementi doivjeli razliita konstruktivna rjeenja, a danas se
izrauju od metala i nemetala. Elastini elementi od metala izrauju se kao: lisnate opruge
(gibnjevi), zavojne opruge i torzioni tapovi. U nemetalne elastine oslonce spadaju pneumatski
i hidraulini elastini elementi. Na novijim konstrukcijama vozila esto se susreu dva pa i vie
vrsta elastinih elemenata. U tom sluaju se govori o kombinovanim elastinim elementima.

3.1. Lisnate opruge (gibnjevi)

Lisnati gibnjevi se obino upotrebljavaju kod zavisnog sistema ovjeenja. Da bi gibanj

mogao predavati i primati uzdune sile, mora biti sa ramom ili karoserijom vezan preko jednog
krutog i jednog pomonog oslonca (obino preko poluge koja je sa jedne strane zglobno vezana
za ram a sa druge za gibanj). Da bi lisnati gibanj zadrao most od okretanja oko svoje osovine
ALDIN AVDI II-4/13 4
 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

mora biti sa njim kruto vezan. Nain vezivanja lisnatog gibnja za osovinu i ram dat je na slici
4.

Slika 4. - Vezivanje lisnatog gibnja na vozilu

Lisnati gibanj je uglavnom sastavljen od lisnatih, valjanih ili vuenih elinih traka, a
zbog optereenja na savijanje sastoji se od vie listova razliite duine i razliitog radijusa
krivine a u cilju smanjenja trenja izmeu listova postavljaju se slojevi od plastike. Da ne bi
dolo do pomjeranja listova gibnja slui centralni zavrtanj (1) (slika. 5) i stege (2). Gibnjevi
imaju i niz nedostataka koji se ogledaju u relativno velikoj sopstvenoj teini, nedovoljnom
vijeku trajanja i linearnoj karakteristici (koja praktino treba da je nelinearna).

Slika 5. - Lisnati gibanj (vezivanje)

3.2. Zavojne opruge

Zavojne opruge kao elastini elementi primjenjuje se uglavnom kod lakih vozila koja imaju
nezavisno ovjeenje. Opruge se izrauju od okruglog ili pravougaonog profila. Primjer ugradnje
zavojne opruge na vozilu dat je na slici 6. esto se u cilindrinom upljom prostoru opruge
ugrauje teleskopski amortizer sl. 7, sl. 8 i sl. 9. Zavojne opruge ne mogu da prenesu bone i
uzdune sile. Stoga se primjenjuju u takvim konstrukcijama ovjeenja u kojima se sile koenja,
pogonske i bone sile prenose posebnim elementima za voenje. Opruge se postavljaju na
vozilo sa odreenim prednaponom. Teina zavojne opruge je manja od teine ekvivalentnog
lisnatog gibnja. Zavojne opruge se esto primjenjuju zajedno sa lisnatim gibnjevima, te im na
taj nain popravljaju karakteristiku.

ALDIN AVDI II-4/13 5

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Slika 6. - Zavojna opruga na vozilu

Slika 7. - Sistem nezavisnog vjeanja prednje upravljake osovine

Slika 8. - Mc Phersonova opruna noga

ALDIN AVDI II-4/13 6

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Umjesto dvostrukih poprenih ramena, u putnikim automobilima se sve vie

upotrebljava samo jedno (donje) popreno rame, spojeno s takozvanom teleskopskom
oprunom nogom. Po svom konstruktoru je taj nain ovjeenja nazvan McPhersonova osovina.
Tu je rukavac vrsto spojen s donjim krajem oprune noge. Pri okretanju toka upravljaem
okree se i opruna noga, koja je gore i dolje okretljivo privrena na karoseriju odnosno na
popreno rame. Opruna noga je ujedno i amortizer, gore okruen zavojnom oprugom.
Prednosti McPhersonove oprune noge su jednostavna konstrukcija ovjeenja i lak upravlja.
Onaj dio karoserije, na koji se opruna noga oslanja i na kojem je privrena, mora biti vrsto
graen. Pri McPhersonovim ovjesama se nagib toka samo malo mijenja pri gibanju.

Slika 9. - Ovjeenje s dvostrukim poprenim ramenima

3.3. Torzione opruge (torzioni tapovi)

Torziona opruga, kao elastini element, primjenjuje se uglavnom kod nezavisnog ovjeenja.
Na slici 10. prikazan je jedan torzioni tap, duine l kod koga je jedan kraj vrsto uvren,
a drugi na kraku a na toak. Vertikalni udari puta stvaraju silu Z koja uvija torzioni tap. Po
prestanku djelovanja sile Z, elastinost torzione opruge vraa toak u prvobitni poloaj. Dobra
osobina torzionih opruga je mala teina i gabarit, a ne zahtijevaju posebno odravanje. Upotreba
im je ograniena, poto je teko dobiti materijal koji odgovara potrebnim karakteristikama na
uvijanje (30 /1 m). Izrauju se od pravih tapova okruglog ili pravougaonog presjeka bilo iz
jednog komada ili vie komada. Neka konstruktivna rjeenja vide se na slici 11. Primjeri
ugradnje torzionih opruga dati su na slici 12.

ALDIN AVDI II-4/13 7

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Slika 10. - Torziona opruga

Slika 11. - Konstruktivni oblici torzionih opruga

Slika 12. - Torzione opruge kod zadnjeg oslanjanja vozila Renaulit (lijevo) i Audi (desno)

3.4. Pneumatski i hidropneumatski elastini elementi

Ovi elastini elementi se upotrebljavaju kod vozila ije se optereenje mijenja u irokom
dijapazonu (autobusi, teki kamioni i prikolice) i kod putnikih vozila visoke klase kod kojih
se eli obezbijediti to je mogue vei komfor (Mercedes, Citroen, Ostin itd.). Pneumatski
elastini elementi izvedeni su od gume ojaane elinim vlaknima (sl. 13). Putem promjene
pritiska zraka koji se nalazi unutar elementa automatski se regulie njegova krutost.

ALDIN AVDI II-4/13 8

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Slika 13. - Oblici pneumatskih elastinih elemenata

Ovo doprinosi da se pri rzaliitim statikim optereenjima ugib elementa ne mijenja,

odnosno karoserija zadrava konstantan poloaj u odnosu na put. Napajanje elemenata zrakom,
pod pritiskom vri se iz instalacije za koenje (ako je sistem koenja komprimiranim zrakom),
ili iz stamostalne instalacije. Automatska regulacija krutosti vri se posebnim regulatorima. Ovi
elastini elementi koriste se i kod zavisnog i kod nezavisnog ovjeenja. Poto pneumatski
elementi nemaju mogunost da prenesu uzdune i poprene sile to moraju biti kombinovani sa
elementima za voenje koji se izvode u obliku tapova (poluga), a postavljaju se u pravcu
djelovanja sila.
Kombinacijom dva razliita medija, nestiljive tenosti i stiljivog gasa dobio se
hidropneumatski elastini element. Svako pomjeranje toka prenosi se na tenost, a preko nje
na membranu iznad koje se nalazi gas, te se na taj nain izaziva sabijanje gasa na osnovu ega
se dobije dejstvo ekvivalentno dejstvu pneumatskog elastinog elementa. ema
hidropneumatskog elastinog oslonca sa elastinim elementima teleskopskog tipa data je na
slika. 14 a) bez kontrapritiska i b) sa kontrapritiskom.

Slika 14. ema hidropneumatskog elastinog elementa

Primjer hidropneumatskog elementa oslanjanja koji je koristio Citroen prikazan je sa

svim detaljina na slici 15.

ALDIN AVDI II-4/13 9

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Slika 15. - Hidropneumatski oslonac Citroena DS-19

4. Elementi za voenje toka

Nain i karakter pomjeranja tokova u odnosu na ram ili karoseriju bitno utie na mogunost
upravljanja i ponaanja vozila kako pri vonji u krivini tako i pri vonji u pravcu. Kinematika
tokova zavisi iskljuivo od konstrukcije i vrste elemenata za voenje toka, a nezavisna je od
ostalih elemenata sistema ovjeenja. Osim osnovnog zadatka da obezbijedi povoljnu
kinematiku tokova elementi za voenje moraju obezbijediti prenos aktivnih i reaktivnih sila i
momenata.

Slika 16. - Sistemi zavisnog vjeanja

ALDIN AVDI II-4/13 10

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Primjer voenja tokova kod sistema nezavisnog vjeanja za sluaj pogonskih i

upravljakih tokova dat je na slici 17.

Slika 17. - Mehanizam za voenje pogonskih i upravljakih tokova

5. Elementi za priguenje oscilacija

Zbog postojanja elastinih elemenata u sistemu oslanjanja se javljaju oscilacije ak i

prilikom kretanja po najkavalitetnijim putevima. Kako su pojave oscilovanja neprijatne za
vozaa i putnike a takoer loe utiu i na stabilnost tereta mora se vriti njihovo brzo priguenje
ne samo iz razloga navedenih gore nego i zbog spreavanja pojave rezonancije. Ovo priguenje
vre elementi za priguenje ili amortizeri. Amortizer slui za brzo priguivanje oscilovanja
vozila i spreavanje pojave rezonancije koja se moe pojaviti ukoliko se oscilacije brzo ne
prigue. Priguenje oscilovanja karoserije i osovine vozila, koje se javlja pri kretanju po
neravnom putu, vri se pod uticajem sila otpora u sistemu ovjeenja. Otporne sile su: trenje u
elastinom elementu i elementu za voenje (npr. izmeu listova lisnatog gibnja, osovinicama i
zglobovima elemenata za voenje), a takoer i sila otpora koju prua amortizer. U dananje
vrijeme na vozilima se primjenjuju iskljuivo hidraulini amortizeri, i to:
1. Amortizeri s polugom i
2. Teleskopski amortizeri.
Amortizeri sa polugom rade na taj nain da se prilikom nailaska toka na neravninu
primijeni uzajamni odnos izmeu rama na kome je privren amortizer i osovine za koju je
vezana poluga (slika 18). Pri pomjeranju poluge hidraulino ulje u amortizeru prelazi iz jednog
prostora u drugi. Povratkom poluge nadolje, ulje se potiskuje nazad, ali sada kroz priguni
ventil, i na taj nain stvara silu koja se suprotstavlja daljnjem oscilovanju. Poluni amortizeri
se rade kao jednosmjerni (priguenje samo u jednom hodu) i dvosmjerni (priguenje se
ostvaruje u hodu na gore i na dolje).

ALDIN AVDI II-4/13 11

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Slika 18. - Hidrauliki amortizer s polugom

Teleskopski amortizeri su laki od amortizera sa polugom (skoro duplo), prostije su

konstrukcije i imaju dug vijek trajanja. Kod teleskopskih amoretizera cilindar i klip su
neposredno vezani za nadoprune i podoprune mase (ram i most). Teleskopski amortizeri rade
sa pritiscima ulja od 60-80 bar, dok se kod amortizera sa polugom ti pritisci kreu od 250-400
bar. Princip rada teleskopskog amortizera moe se objasniti na primjeru dvocjevnog
teleskopskog amortizera datog na slici 19.

Slika 19. - Presjek i princip rada hidraulikog teleskopskog amortizera

Uloga amortizera u ovjesu automobila jest priguivanje vibracija. Njihova uloga je u

tome da priguuju titraje ovjesa do kojih dolazi prilikom vonje preko neravnina. Ipak,

ALDIN AVDI II-4/13 12

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

poznati kompromis opet se javlja. Naime, kako e se vidjeti iz opisa rada amortizera, ovo se
priguivanje titraja karoserije temelji na namjernom usporavanju kretanja ovjesa. To, pak, za
posljedicu ima prenoenje udaraca s podloge (ceste) na karoseriju. to jae (tvre)
amortizere postavimo na neki automobil, karoserija e se bre umirivati nakon to je zaljulja
neravnina na cesti. No, s druge e pak strane tvri amortizeri jae prenositi udarce na karoseriju
to vonju moe uiniti i neudobnijom od one pri kojoj se automobil stalno ljulja. Princip rada
teleskopskih amortizera temelji se na strujanju hidraulikog ulja kroz ventil proraunatih
dimenzija. Na slici 19 vidljivi su presjek i shema teleskopskog amortizera. Pria je jednostavna.
Iz shematske slike je vidljivo da hidrauliko ulje (crveno) prilikom kretnje jedne strane
amortizera prema drugoj (stiskanja amortizera) poinje tei kroz mali ventil na klipu
za brtvljenje. Upravo od propusnosti ovog ventila zavisi i brzina kojom e se amortizer moi
stisnuti. Drugi ventil, prikazan na shemi, takoer slui proputanju ulja, no ovaj puta prilikom
rastezanja amortizera. S obzirom na ovakvu "podjelu uloga" oba su ova ventila jednosmjerna,
tj. proputaju ulje samo prilikom stiskanja ili rastezanja amortizera.

6. Stabilizatori

Elastino oslanjanje vozila ima i svoje negativne posljedice, to se ogleda u bonom

naginjanju vozila pri kretanju u krivini, i u pogoranju karakteristika stabilnosti. U cilju
smanjivanja bonih naginjanja vozila koriste se stabilizatorske opruge stabilizatori i to
najee torzioni. Mehaniki torzioni stabilizator po konstrukciji je veoma jednostavan, ne
zahtijeva posebnu panju i jeftin je. Moe da bude postavljen popreno i uzduno u odnosu na
uzdunu osu vozila. Obino se izvodi u obliku dvokrake poluge kao cjelina, a privren je za
okvir vozila preko stega sa tvrdom gumom, a voicama se ovezuje sa veznim polugama. Uloga
stabilizatora je da se torzijom suprostavi bonom naginjanju vozila u sluaju kada se jedan
toak izdie, tj. da kao sila rekacije pritiskivanjem suprotnog toka na kolovozu ispravlja vozilo
i ne dozvoljava njegovo bono naginjanje. Na slici 20 date su eme razliitih izvedbi
stabilizatora. Stabilizator na prvoj emi sa obje strane vozila na mjestima H i F je spojen preko
elastinih gumenih leajeva sa podunim voicama, a na emi 2 stabilizator u taki H ima
mogunost obrtanja.

Slika 20. - eme stabilizatora

ALDIN AVDI II-4/13 13

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

7. Active Body Contol (Mercedes Benz) savremeni sistem ogibljenja

ABC (Active Body Control) je Mercedes-Benzov sistem za aktivno trodimenzionalno

podeavanje poloaja te spreavanje poniranja i naginjanja karoserije. Osnova je u uljno-
zranom ovjesu AIRmatic, koji nezavisno od optereenja zadrava stalnu udaljenost od
podloge, a kod vonje u zavoju spreava, odnosno smanjuje naginjanje karoserije. Time se
poboljavaju stabilnost i vozna svojstva automobila te poveava aktivna sigurnost. Sistem se
temelji na oprunim nogama, s uljem i zrakom. Kako je zrak stiljiv, a ulje praktiki nestiljivo,
prilikom optereenja dolazi do komprimiranja zraka i progiba ovjesa. To biljee senzori
poloaja karoserije te alju informacije u elektroniki modul, koji otvara elektromagnetni ventil
te se u opruni sklop ubrizga onoliki obim ulja za koliko se zrak stisnuo. Time se automobil
izravna, a ovjes postaje tvri. Jednak je princip kod uzdunog nagiba (kad zbog optereenja
'potone' zadnji dio) i poprenog (kad se pod djelovanjem centrifugalne sile automobil nagne
prema vanjskom dijelu zavoja).
Sistem ABC po prvi je put ugraen 1998. u Mercedes-Benz CL, koji je brzo pokazao
prednosti manjeg naginjanja u uporedbi s drugim modelima.
Ulje u zrani spremnik nabija hidraulika pumpa, a sastoji se zranog (pneumatskog) dijela,
koji se nabija (komprimira), i uljnog-hidraulikog, kojem se obim poveava nabavom ulja preko
pumpe. U povratnom hodu zrak se iri, a ulje iz spremnika vraa u sistem. Temelj za ABC
napravio je 1955. Citron, u modelu DS. Rolls-Royce je 1965., po licenci Citrona, za model
Silver Shadow napravio hidro-pneumatski sistem za podeavanje visine zadnjeg dijela.
Mercedes-Benz je 1975. u modelu 450 SEL 6,9 napravio svoju verziju hidro-pneumatskog
ovjesa, koju je unaprijedio 1979., za najskuplju S-klasu W126. S tom je tehnologijom
eksperimentisao i Lotus, a Toyota je 1991. ugradila u modelu Soarer, za ameriko trite.
Glavna inovacija ABC sistema je sklop senzora, koji poloaj vozila prati trodimenzionalno te
zavisno od brzine, bonom ubrzanju i zakrenutosti volana, u svakom trenutku karoseriju
postavlja najpovoljnije prema podlozi. Time, naravno, spreava, odnosno smanjuje naginjanje
u zavoju.

Slika 21. - Uporedba (lijevo klasini sistem, desno ABC)

ALDIN AVDI II-4/13 14

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

8. Magic Body Control (MBC)

Mercedesov trenutni ABC sistem koristi hidraulie klipove da rade na svakom toku
pomou elinih opruga te da brzo i samostalno prilagode suspenziju na svakom toku u reakciji
sa povrinom puta, to vonju ini glatkom i ugodnom za putnike. Ali kljuni pojam je
"reakcija" u daljem tekstu - suspenzija reaguje na udarac koji djeluje na toku. ta ako bi
automobil znao ta se sprema unaprijed, sa apsolutnom sigurnou i do svake nesavrenosti?
Protok ulja na svakom uglu moe biti tako precizan da se prilagodi bilo kojoj defektoj povrini
tako da svaku neravninu moe otkloniti i neutralisati.
To je upravo ono to MBC eli uraditi. Kamera se postavi na vrh vjetrobrana (prvobitno se
koristila laserska zraka) i analizira prostor ispred sebe tako da moe uoiti bilo koju nepravilnost
na putu na duini od 50 metara pri brzini od 130 kilometara na sat. Najvea greka koju ovaj
sistem pravi je 3 milimetra. Skenirani prostor se alje do upravljakih jedinica koje zatim
raunaju kada e koji toak doi na koju neravninu te se tako regulie pritisak na svakom toku.
Sistem takoer sadri i 5 akcelerometara koji mjere ubrzanja vozila po visini, popreno i
uzduno te takoer te podatke alju upravljakoj jedinici kako bi se sprijeila naginjanja vozila
u bilo kojoj ravni.

Slika 22. - Magic Body Control (MBC)

ALDIN AVDI II-4/13 15

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

9. Dvocijevni amortizeri

Iako je princip rada u oba sluaja jednak i kod jednostrukih i kod dvostrukih amortizera,
dakle hidrauliko ulje struji kroz ventile, razlike su u unutranjoj konstrukciji ovih amortizera.
Dvocjevni(dvostruki) amortizer prikazan lijevo na slici 8 koristi vanjsku cijev (smjetenu oko
cijevi s uljem i klipom za brtvljenje) kao spremnik za suvino ulje.

Slika 23. - Dvocilindarski i jednocilindarski amortizeri

Naime, kada se amortizer stie, odnosno kada toak naleti na povienje te se priblii
karoseriji, kod dvocijevnih se amortizera ulje potiskuje (uz pomo klipa) iz unutranje u vanjsku
cijev (tanki plavi sloj u stvari predstavlja istisnuto ulje koje se sada nalazi u prostoru izmeu
vanjske i unutranje cijevi). Tzv."podni ventil" koji se nalazi na ulazu u vanjsku cijev zaduen
je kod dvocijevnog amortizera za kontrolu brzine protoka ulja, tj. "tvrdoe amortizera".
Da bi stvari bile jo komplikovanije proizvoai komponenti oslanjanja izmislili su
amortizere ija se "tvrdoa" moe regulisati. Radi se,pojadnostavnjeno govorei, o tokiu na
vrhu amortizera (slika 24) ijim se zakretanjem podeava rad ventila za proputanje
hidraulikog ulja unutar amortizera.
Veinom, amortizeri imaju tek jednostruko ili "jednosmjerno" podeavanje.To znai da
ih je mogue podeavati tek u jednom smjeru gibanja, utjeui na tek jedan jednosmjerni ventil.
Kod takvih se amortizera u pravilu radi u ventilu koji kontrolie povrat toka, tj. rastezanje
amortizera. Ipak, matoviti su konstruktori u meuvremenu osmislili i amortizere s potpunim
podeavanjem kod kojih je mogue mijenjati osobine u oba smjera, tj. za oba ventila. Dakako,
onima "najrazmaenijim" prodaju se takvi amortizeri s regulisanjem pomou prekidaa na ploi
s instrumentima.

Slika 24. - Amortizeri sa regulisanjem pomou epa

ALDIN AVDI II-4/13 16

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

10. Plinski amortizeri

Iako jeziki gledajui ovaj izraz ba i ne odgovara, s obzirom na konstrukciju takvih

amortizera, u njima doista ima plina. O emu se zapravo radi. Hidrauliko ulje koje se nalazi
unutar teleskopskog amortizera sklono je zagrijavanju izazvanom stalnim strujanjem kroz
ventile na brtvilnom klipu. Takvo se zagrijano ulje, dakako, s vremenom poinje rastezati, tj.
poinje mu sepoveavati obim. Poveanjem obima ulja unutar amortizera poveava se i pritisak
itd.
Da bi se nekako kompenzovala ta razlika obima do koje dolazi unutar amortizera kada je
on hladan/topao, izmiljeni su plinski amortizeri. Kod njih je, unutar cijevi, ubaen plin pod
odreenim pritiskom kojeg od ulja dijeli posebna brtva za razdvajanje. Kod ovakvih se
amortizera poveanje obima ulja kompenzuje stiskanjem prostora u kojem se nalazi plin.
Obrnuto, kada se amortizer ohladi i kada se ulje stisne (kada mu se smanji obim) plin koji je
pod pritiskom poinje se iriti nadoknaujui tako prostor nastao hlaenjem hidraulikog ulja.
Plinsko punjenje ove vrste omoguava amortizerima bolje podnoenje visokih optereenja (i
temperatura) te se takvi amortizeri u pravilu ugrauju na sportske i takmiarske automobile. Na
slici 25 prikazana su tri plinska amortizera s podesivom visinom platforme - nosaa opruge.

Slika 25. - Plinski amortizeri s podesivom platformom

ALDIN AVDI II-4/13 17

 SISTEMI OGIBLJENJA MOTORNIH VOZILA

Zakljuak

U ovom radu su iznesene neke osnovne injenice kako bi se na to jednostavniji nain

predstavio jedan od najvanijih sistema kod motornih vozila, a to je svakako sistem koji
osigurava stabilnost vozila i ugodnost same vonje. Tema je veoma opirna i moglo bi se ii do
objanjavanja sitnih dijelova sistema kao i objanjavanja velikog broja razliitih izvedbi jer su
gotovo svi proizvoai motornih vozila razvili svoje sisteme ogibljenja u cilju zatite svog
brenda.

ALDIN AVDI II-4/13 18

Literatura:
1. http://vujicnikola.weebly.com/uploads/3/4/8/0/3480733/sistem_za_oslanjanje.pdf
2. https://bs.scribd.com/doc/23741921/Sistem-za-oslanjanje
3. http://www.prometna-zona.com/ogibljenje-i-ovjesenje/
4. http://www.prometna-zona.com/ogibljenje-i-ovjesenje-prednji-kotaci/
5. http://www.prometna-zona.com/ogibljenje-i-ovjesenje-straznji-kotaci/
6. https://www.scribd.com/doc/105798309/Amortizeri