3 PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Izabela Suligowska
Pielgnowanie zdrowej skry

514[03].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
lek. med. Magorzata Polkowska
dr Maria Pietruszewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Magorzata Sotysiak
Konsultacja:
mgr Magorzata Sotysiak
Korekta:
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 514[03].Z1.03

Pielgnowanie zdrowej skry, zawartego w moduowym programie nauczania dla zawodu
technik usug kosmetycznych 514[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Rodzaje cer i zasady ich pielgnacji 7
4.1.1. Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 9
4.1.3. wiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postpw 15
4.2. Wpyw czynnikw zewntrznych i wewntrznych na stan skry 16
4.2.3. wiczenia 18
4.3. Higiena ywienia. Diety 21
4.3.3. wiczenia 22
4.4. Rola skadnikw odywczych i ich wpyw na stan skry 25
4.4.3. wiczenia 29
4.5. Diagnostyka kosmetyczna 31
4.5.3. wiczenia 34
4.6. Wykonywanie zabiegw pielgnacyjnych dostosowanych do potrzeb skry 38
4.6.3. wiczenia 45
5. Sprawdzian osigni 52
6. Literatura 56

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu diagnostyki kosmetycznej
z uwzgldnieniem rodzajw cer, sposobw ich pielgnacji w gabinecie kosmetycznym i w
domu oraz metod badania skry i jej przypadkw. Pomoe Ci okreli wpyw czynnikw
zewntrznych i wewntrznych na stan skry oraz zaznajomi z wpywem odywiania na
organizm czowieka. Uwzgldnia rwnie treci z zakresu wykonywania zabiegw
pielgnacyjnych w gabinecie kosmetycznym dostosowanych do indywidualnych potrzeb
skry. Poradnik zawiera:
1. Wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtnoci i wiedzy, ktre powiniene
mie opanowane, aby przystpi do realizacji tej jednostki moduowej.
2. Cele ksztacenia tej jednostki moduowej.
3. Materia nauczania umoliwiajcy samodzielne przygotowanie si do wykonania wicze
i zaliczenia sprawdzianw. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazan literatur oraz
inne rda informacji. Obejmuje on rwnie wiczenia, ktre zawieraj:
wykaz materiaw, narzdzi i sprztu potrzebnych do realizacji wiczenia,
pytania sprawdzajce wiedz potrzebn do wykonania wiczenia,
sprawdzian teoretyczny.
4. Przykady wicze oraz zestawy pyta sprawdzajcych Twoje opanowanie wiedzy
i umiejtnoci z zakresu caej jednostki. Prawidowe wykonanie wicze jest dowodem
osignicia umiejtnoci praktycznych okrelonych w tej jednostce moduowej.
Wykonujc sprawdziany postpw powiniene odpowiada na pytanie tak lub nie, co
oznacza, e opanowae materia albo nie.
Jeeli masz trudnoci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia, to popro nauczyciela lub
instruktora o wyjanienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan czynno.
Po zrealizowaniu materiau sprbuj zaliczy sprawdzian osigni z zakresu tematyki
jednostki moduowej.
Zapoznanie si z treciami jednostki moduowej Pielgnowanie zdrowiej skry jest
konieczne do planowania i wykonywania zabiegw z zakresu kosmetyki pielgnacyjnej.

3
514[03].Z1
Kosmetyka pielgnacyjna
514[03].Z1.01
Organizacja stanowisk pracy w gabinecie
kosmetycznym
514[03].Z1.02 514[03].Z1.03
Wykonywanie masau pielgnacyjnego Pielgnowanie zdrowej skry
514[03].Z1.04
Pielgnowanie koczyn grnych
514[03].Z1.05 514[03].Z1.06
Pielgnowanie koczyn dolnych Pielgnowanie oczu i ich oprawy
Schemat ukadu jednostek moduowych

4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej, powiniene umie:
korzysta z rnych rde informacji,
analizowa tekst ze zrozumieniem,
stosowa techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej,
stosowa oglnie przyjte normy etyczne oraz zasady kodeksu etyki zawodowej,
okrela potrzeby klienta,
przewidywa oczekiwania klienta,
charakteryzowa warstwy skry i przydatki skry,
okrela cechy i funkcje skry,
wskazywa minie twarzy,
okrela funkcje masau,
wykonywa oczyszczanie chemiczne twarzy,
przygotowywa stanowisko pracy i klienta do wykonania masau twarzy,
charakteryzowa preparaty do masau,
wykonywa masa pielgnacyjny twarzy,
rozrnia aparaty, narzdzia, materiay zabiegowe oraz bielizn zabiegow waciw dla
wyposaenia stanowiska pracy kosmetyczki,
organizowa stanowisko pracy kosmetyczki z zachowaniem obowizujcych przepisw
bhp i ppo.,
przeprowadza dezynfekcj i sterylizacj narzdzi kosmetycznych,
stosowa zasady higieny pracy w trakcie wiadczenia usug.

5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej, powiniene umie:
okreli rodzaje cer,
dostrzec zwizki przyczynowo-skutkowe midzy budow i funkcj organizmu
a rodowiskiem,
zastosowa zasady pielgnowania w warunkach domowych i w gabinecie kosmetycznym,
sporzdzi kart klienta,
okreli wpyw odywiania na organizm czowieka,
scharakteryzowa diety,
okreli rol relaksu,
okreli wpyw ruchu na organizm czowieka,
okreli przeciwwskazania do wykonania zabiegu,
zastosowa metody pielgnacji cery normalnej,
zastosowa metody pielgnacji cery suchej,
zastosowa metody pielgnacji cery tustej,
zastosowa metody pielgnacji cery mieszanej,
zastosowa metody pielgnacji cery wraliwej,
wykona zabieg pielgnacyjny w obrbie zdrowej skry,
dobra i wykona zabiegi w zalenoci od rodzaju skry i potrzeb klienta,
udzieli porady z zakresu kosmetyki zachowawczej,
scharakteryzowa skad preparatw stosowanych w kosmetyce,
sporzdzi podstawowe kosmetyki,
przygotowa i naoy rne rodzaje masek kosmetycznych.

6
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Rodzaje cer i zasady ich pielgnacji
4.1.1. Materia nauczania
Cera to skra twarzy. Na jej stan (wygld) maj wpyw cechy dziedziczne, wiek, klimat,
rasa i pe, tryb ycia oraz sposb pielgnacji. Wyrnia si cztery podstawowe rodzaje cer:
normaln, such, tust i mieszan.
Cera normalna (prawidowa)
Cera normalna jest matowa, gadka, lekko zarowiona, napita i jdrna, bez defektw
kosmetycznych plam, przebarwie, rozszerzonych lub popkanych naczy krwiononych
czy uszczcego si naskrka. Jest odporna na dziaanie czynnikw atmosferycznych (wiatr,
soce, mrz) oraz prawidowo reaguje na wod i mydo. Cera normalna dobrze znosi zabiegi
chemiczne, mechaniczne i fizykalne. Wystpuje u dzieci do okresu pokwitania, niezwykle
rzadko spotykana u dorosych.
Pielgnacja cery normalnej w domu sprowadza si do zachowania prawidowej fizjologii
skry. Poleca si jej oczyszczanie rano i wieczorem pynem odwieajcym lub wod ran
dla zwenia porw i stosowanie kremu nawilajcego pod podkad w cigu dnia. Doradza
si rwnie lekki krem odywczy na noc. W lecie (szczeglnie podczas opalania) twarz
naley zabezpieczy kremem z filtrem o faktorze dobranym do karnacji skry, a zim
kremem ochronnym.
W gabinecie kosmetycznym mona wykona:
gbokie oczyszczanie,
masa rczny,
naoenie maski dostosowanej do potrzeb skry,
zabiegi wzmacniajce minie np. faradyzacj, galwanizacj, elektrostymulacj.
Cera sucha
Cera sucha jest cienka, jasnorowa i mao elastyczna. Ma skonno do przebarwie,
rozszerzonych naczy krwiononych, plam rumieniowych oraz uszczenia si. Cerze suchej
i cienkiej towarzysz prosaki. atwo ulega uszkodzeniu wskutek dziaania promieni
sonecznych, wiatru i mrozu. Reaguje zaczerwienieniem na wod i mydo. Podstawowym
problemem cery suchej jest trudno w wyprodukowaniu przez gruczoy ojowe odpowiedniej
iloci tuszczw odpowiedzialnych midzy innymi za utrzymanie wody w skrze. Zbyt maa
ilo paszcza lipidowego przyczynia si do odwodnienia skry i prowadzi do obnienia jej
elastycznoci oraz jdrnoci. Tkanka czna u osb z cera such jest saba, co dodatkowo
przyczynia si do tworzenia fad i cienkich linijnych zmarszczek wok oczu, ust i na szyi.
Z wiekiem proces ten nasila si, skra staje si coraz bardziej wiotka. Szybko starzeje si
a niewaciwie pielgnowana przechodzi w cer starcz. Cera sucha wystpuje na og po 35
roku ycia na skutek fizjologicznego obniania czynnoci pracy gruczow ojowych
i potowych, co prowadzi do zmniejszenia iloci paszcza tuszczowego na powierzchni skry
i obnienia zdolnoci jego regeneracji. Moe pojawi si w modszym wieku na skutek:
niewaciwej pielgnacji,
dugotrwaego naraania skry na dziaanie szkodliwych warunkw atmosferycznych,
nieprawidowo dobranych kosmetykw,
dugotrwaego stosowania preparatw zuszczajcych.
W powizaniu z cera such wystpuje czsto cera wraliwa. Spotykana rwnie u osb ze
skr alergiczn i sabo unaczynion. Cera wraliwa reaguje uczuciem pieczenia, mrowienia,
cignicia i widu na wod i mydo oraz niektre preparaty kosmetyczne. Czynniki

7
dranice powoduj utrat wody na skutek ubytkw tuszczowej warstwy ochronnej skry
oraz zaburzenia jej rogowacenia. Negatywny wpyw na stan cery wraliwej maj:
czynniki rodowiska naturalnego gwnie zanieczyszczenia atmosfery kurzem, pyem
oraz drobinami tworzyw sztucznych,
nadmierna ekspozycja promieniowania sonecznego i sztucznego solaria,
wysoka temperatura i niska wilgotno w pomieszczeniach,
niewaciwa dieta,
brak ruchu,
napicia nerwowe i stres.
Pielgnacja cery suchej w domu powinna polega na kuracji wyrwnawczej. Poleca si:
oczyszczanie twarzy mleczkiem lub mietank kosmetyczn,
tonizowanie skry preparatem do cery suchej,
stosowanie kremw na dzie o dziaaniu nawilajcym, odywczo nawilajcym lub
regenerujcym (preparaty nakada si na twarz i szyj),
aplikowanie pod oczy elu o dziaaniu pielgnacyjnym,
nakadanie (dwa razy w tygodniu) na twarz, szyj i dekolt maski odywczej lub
nawilajcej o przeduonej skutecznoci,
stosowanie kremu z filtrem o odpowiednim faktorze w lecie i kremu ochronnego w zimie.
Osoby majce such cer nie powinny my twarzy wod z mydem oraz ograniczy
kpiele soneczne (rwnie opalanie si w solarium).
Przy pielgnacji cery wraliwej niezwykle istotnym elementem jest odpowiedni dobr
kosmetykw. Preparaty pielgnacyjne powinny agodnie dziaa na skr, nie mog zawiera
substancji zapachowych ani dodatkw, ktre wywouj podranienia.
Pielgnacja cery suchej w gabinecie kosmetycznym polega na dziaaniu odywczym,
dotleniajcym, nawilajcym i pojdrniajcym. Wykonuje si:
masa rczny,
zabiegi z uyciem prdw galwanicznych,
naoenie maski dostosowanej do potrzeb skry (np. olejowej, parafinowo woskowej
zmikczajcej naskrek, odywczej, algowej, dotleniajcej, gboko nawilajcej),
aplikacj substancji czynnych w formie ampuek o dziaaniu nawilajcym i rozluniajcym.
Leczenie ciepem naley ograniczy w przypadku skry wraliwej, plam rumieniowych
i rozszerzonych naczy krwiononych. Z masau rcznego trzeba wyeliminowa klepanie,
ugniatanie, rozcieranie i szczypanie. Poleca si nawietlanie cery wraliwej niebieskim
wiatem (np. lamp Sollux z niebieskim filtrem).
Cera tusta
Cera tusta jest szarota, do gruba i byszczca. Ma rozszerzone pory skrne
z zaskrnikami, jest sabo ukrwiona, a paszcz lipidowy jest wydzielany w nadmiernej iloci.
Cera tusta dobrze reaguje na warunki atmosferyczne oraz na wod i mydo. Istotny wpyw na
jej stan maj nastpujce bodce wewntrzne:
stres i zaburzenia nerwowe,
dieta i zaburzenia ukadu trawiennego,
zaburzenia pracy gruczow wydzielania wewntrznego przede wszystkim gruczow
pciowych (niedobr estrogenw i nadmiar androgenw), tarczycy oraz przysadki.
Cera tusta nie ulega odwodnieniu. Stosunkowo pno rozpoczyna si proces jej starzenia.
Wygld skry tustej poprawia si w okresie letnim. Ciepo sprzyja upynnianiu wydzieliny
gruczow ojowych, dziki czemu paszcz lipidowy wydostaje si na zewntrz,
rwnomiernie pokrywa skr i nie blokuje porw. Problemem cery tustej s czste
powikania trdzikowe, zmiany zastoinowe oraz nieestetyczny wygld. Cera tusta najczciej

8
wystpuje u modziey w okresie pokwitania, rzadziej u osb dorosych, wyjtkowo
u starszych.
Pielgnacja cery tustej w domu powinna polega na:
oczyszczaniu twarzy preparatami antybakteryjnymi,
tonizowaniu skry tonikiem do cery tustej,
stosowaniu kremw na dzie o dziaaniu matujcym, a na noc kremw regulujcych
prac gruczow ojowych,
aplikacji kremw odywczych na szyj i dekolt oraz eli (kremw) pielgnacyjnych pod
oczy,
wykonaniu raz w tygodniu peelingu oraz naoeniu maski oczyszczajcej,
stosowaniu kremw z brokerami przeciwsonecznymi w lecie.
Osoby majce tust cer nie powinny my twarzy wod z mydem, stosowa preparatw
odkaajcych zawierajcych alkohol lub substancje, ktre odtuszczaj skr. Niszczenie
paszcza lipidowego sprzyja, bowiem utracie wody.
Pielgnacja cery tustej w gabinecie kosmetycznym polega na zmniejszeniu gruboci
warstwy rogowej skry, normalizacji pracy gruczow ojowych oraz poprawie ukrwienia
skry. Wykonuje si:
zabiegi rozgrzewajce skr,
gbokie oczyszczanie,
usuwanie zaskrnikw,
masa rczny,
zabiegi z zastosowaniem prdu wysokiej czstotliwoci o dziaaniu bakteriobjczym.
Cera mieszana
Cera mieszana ma cechy skry suchej i tustej. Partie boczne twarzy s na og suche
a rodkowe czoo, nos i broda tuste. Sporadycznie mona spotka si z sytuacj
odwrotn. Cera mieszana z jednej strony ma tendencj do ojotoku z drugiej za jest wraliwa
na dziaanie warunkw atmosferycznych, wody i myda oraz preparatw chemicznych. Stan
ten objawia si podranieniem w postaci zaczerwienienia, uczucia pieczenia
i napicia skry. Cera mieszana rzadko wystpuje u osb modych, czciej jest spotykana
u ludzi po 30 35 roku ycia.
Pielgnacja cery mieszanej jest trudna. Naley z ni postpowa jak z dwoma rodzajami
cer. Wskazania do pielgnacji cery suchej i cery tustej w domu i w gabinecie kosmetycznym
przedstawiono wyej.
4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Co to jest cera i jakie czynniki maj wpyw na jej wygld?
2. Czym si charakteryzuje cera normalna, sucha, tusta i mieszana?
3. Jakie czynniki pogarszaj stan skry wraliwej?
4. Jakie s skutki niedoczynnoci i nadczynnoci pracy gruczow ojowych?
5. Na czym polega pielgnacja cery normalnej, suchej, tustej i mieszanej w domu?
6. Na czym polega pielgnacja cery normalnej, suchej, tustej i mieszanej w gabinecie
kosmetycznym?
7. Jakie zakazy pielgnacyjne obowizuj dla cery suchej, tustej i mieszanej?

9
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Wpisz waciwe cechy poszczeglnych cer w odpowiednie pola tabeli.
Kolor: szaroty, lekko zarowiony, jasnorowy.
Defekty kosmetyczne: plamy rumieniowe, zmiany zastoinowe, uszczcy si naskrek,
rozszerzone pory skrne, rozszerzone naczynia krwionone, zaskrniki, brak defektw,
prosaki, zmiany trdzikowe.
Czynniki pogarszajce stan skry: woda i mydo, warunki atmosferyczne, stres, nadczynno
gruczow ojowych, niedoczynno gruczow ojowych, nieprawidowa dieta i zaburzenia
ukadu trawiennego, niewaciwa pielgnacja, nadmiar androgenw, nadmiar estrogenw,
stosowanie preparatw zuszczajcych, brak pielgnacji.
Rodzaj cery Opis
Kolor:
Defekty kosmetyczne:
Normalna
Czynniki pogarszajce stan skry:
Kolor:
Sucha
Kolor:
Tusta
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) zapozna si z charakterystyk poszczeglnych rodzajw cer (materia nauczania 4.1.1.),
2) podkreli w tekcie wygld skry normalnej, suchej i tustej,
3) wybra waciwe warianty odpowiedzi,
4) wpisa odpowiedzi do tabeli,
5) porwna swoj tabel z tabelami opracowanymi przez koleanki/kolegw.
Wyposaenie stanowiska pracy:

karta wiczenia,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

10
wiczenie 2
Dokocz zdania:
Cera wraliwa wystpuje w poczeniu z cer .., ..
oraz .. .
Na warunki atmosferyczne, wod i mydo oraz niektre kosmetyki skra wraliwa reaguje
. .
Negatywny wpyw na stan skry wraliwej maj /wska czynniki/:


1) zapozna si z charakterystyk cery wraliwej (materia nauczania 4.1.1.),
2) przeczyta uwanie zdania, ktre trzeba uzupeni,
3) dokoczy zdania,
4) porwna swoje odpowiedzi z odpowiedziami opracowanymi przez koleanki/kolegw.

karta wiczenia,
wiczenie 3
Dopasuj zalecenia i zakazy pielgnacyjne do poszczeglnych rodzajw cer.
Cera normalna Cera mieszana
Cera tusta Cera sucha

11
Zakazy pielgnacyjne Zakazy pielgnacyjne
nadmierna ekspozycja na mycie twarzy wod z mydem
soce nadmierna ekspozycja
na soce i sztuczne
promieniowanie (solarium)
Zakazy pielgnacyjne Zakazy pielgnacyjne

mycie twarzy wod z mydem mycie twarzy wod z mydem
stosowanie preparatw nadmierna ekspozycja
alkoholowych na soce i sztuczne
odtuszczajcych skr promieniowanie (solarium)
stosowanie preparatw
alkoholowych
odtuszczajcych skr

12
Zalecenia pielgnacyjne Zalecenia pielgnacyjne
oczyszczanie twarzy oczyszczanie twarzy
mleczkiem lub mietank preparatami
kosmetyczn, antybakteryjnymi,
tonizowanie skry preparatem tonizowanie skry tonikiem
dobranym do potrzeb skry, dostosowanym do potrzeb
stosowanie kremw na dzie skry,
o dziaaniu nawilajcym, stosowanie kremw na dzie
odywczo nawilajcym lub o dziaaniu matujcym, a na
regenerujcym, noc kremw regulujcych
aplikowanie pod oczy elu prac gruczow ojowych,
o dziaaniu pielgnacyjnym, aplikacja kremw
nakadanie na twarz, szyj odywczych na szyj i dekolt
i dekolt maski odywczej oraz eli pielgnacyjnych pod
lub nawilajcej oczy,
o przeduonej skutecznoci, wykonanie raz w tygodniu
stosowanie kremu z filtrem peelingu oraz naoenie maski
o odpowiednim faktorze oczyszczajcej,
w lecie i kremu ochronnego stosowanie kremw
w zimie. z brokerami
przeciwsonecznymi w lecie.
Zalecenia pielgnacyjne Zalecenia pielgnacyjne

oczyszczanie twarzy oczyszczanie twarzy pynem
preparatem do demakijau odwieajcym lub wod
dostosowanym do potrzeb ran,
skry stosowanie na dzie kremu
stosowanie na dzie kremu nawilajcego, na noc
nawilajcego i matujcego lekkiego kremu odywczego,
aplikowanych na odpowiednie zabezpieczanie skry w lecie
partie twarzy, a na noc kremem z filtrem o faktorze
kremw o dziaaniu dobranym do karnacji
odywczym i normalizujcym stosowanie kremu ochronnego
prac gruczow ojowych w zimie
ochrona skry kremem
z brokerami
przeciwsonecznymi w lecie
oraz bocznych partii twarzy
kremem ochronnym w zimie

1) zapozna si z zaleceniami i zakazami pielgnacyjnymi dla rodzajw cer (materia
nauczania 4.1.1.),
2) dokadnie zapozna si z kartkami zawierajcymi opisy zalece i zakazw
pielgnacyjnych,
3) wyci kartki,

13
4) przyklei kartki na arkuszu papieru A4 we waciwym ukadzie,
5) porwna przygotowany przez siebie ukad zalece i zakazw pielgnacyjnych, dla
poszczeglnych cer z ukadami opracowanymi przez koleanki/kolegw.

arkusz zawierajcy kartki z opisami zalece, zakazw pielgnacyjnych oraz nazw cer,
arkusz papieru formatu A4,
noyczki i klej,
wiczenie 4
Uzupenij tabel.
Rodzaje zabiegw wykonywanych gabinecie

Rodzaj cery
kosmetycznym
..
masa rczny,
Normalna naoenie maski dostosowanej do potrzeb skry,
zabiegi wzmacniajce minie np. ..
. .
masa rczny,
zabiegi z uyciem prdw galwanicznych,
naoenie maski dostosowane do potrzeb skry(np.
...
..
),
aplikacj substancji czynnych w formie ampuek
o dziaaniu nawilajcym i rozluniajcym.
zabiegi rozgrzewajce skr,

usuwanie zaskrnikw,
Tusta masa rczny,
zabiegi z zastosowaniem prdu ...
..
masa rczny bez ruchw klepania, ugniatania,

rozcierania i szczypania.
zabiegi z uyciem prdw
.. naoenie maski dostosowanej do potrzeb skry,
odywczej, algowej, dotleniajcej,
nawietlanie lamp Sollux z niebieskim filtrem

14

1) zapozna si zasadami pielgnacji poszczeglnych rodzajw cer w gabinecie
kosmetycznym( materia nauczania 4.1.1.),
2) zapozna si z wpisami w tabeli,
3) uzupeni tabel,

karta wiczenia,
4.1.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz: Tak Nie

1) zdefinowa cery?
2) scharakteryzowa cer normalna, such, wraliw, tust i mieszan?
3) okreli przyczyny wysuszenia i przetuszczania si skry twarzy?
4) wskaza czynniki pogarszajce stan cery wraliwej?
5) okreli zasady pielgnacji poszczeglnych rodzajw cer w domu?
6) wyszczeglni zabiegi pielgnacyjne wykonywane w gabinecie
kosmetycznym dostosowane do potrzeb cery normalnej, suchej,
wraliwej, tustej i mieszanej?
7) okreli zakazy pielgnacyjne dla poszczeglnych cer?

15
4.2. Wpyw czynnikw zewntrznych i wewntrznych na stan
skry
Na wygld skry maj wpyw zarwno czynniki zewntrzne jak i wewntrzne.

Do czynnikw zewntrznych mogcych wpywa negatywnie na wygld skry zalicza si:
niehigieniczny tryb ycia,
zanieczyszczenia atmosferyczne,
warunki i charakter wykonywanej pracy,
stres.
Niehigieniczny tryb ycia (nikotyna, alkohol, brak snu i aktywnego wypoczynku),
zanieczyszczenia atmosferyczne i stres powoduj zakcenia w procesie oddychania
komrkowego i przyczyniaj si do skurczu naczy krwiononych. W efekcie skra jest
niedotleniona i gorzej odywiona. Staje si szara i zmczona. Wolne rodniki (czstki
chemiczne uaktywniajce si pod wpywem dziaania zwizkw chemicznych, ultrafioletu,
zanieczyszcze powietrza np. dymu papierosowego, spalin samochodowych) obecne
w powietrzu niszcz bony komrkowe komrek skry waciwej i naskrka, co prowadzi do
zwyrodnienia tkanek. Uszkodzeniu ulegaj rwnie biaka skry (kolagen, elastyna) i paszcz
tuszczowy naskrka. Konsekwencj dugotrwaego i szkodliwego dziaania wskazanych
czynnikw jest przyspieszenie procesu starzenia skry i powstawanie zmarszczek. Obecne
w powietrzu toksyny, pyki rolin, kurz i drobiny tworzyw sztucznych wywouj u osb
z wraliw lub alergiczn cer odczyny uczuleniowe i podranienia zaczerwienienie, wid,
uszczenie naskrka, uczucie pieczenia i cignicia skry.
Istotny wpyw na stan cery maj rwnie warunki i charakter wykonywanej pracy.
Przebywanie w zapylonych, niewietrzonych i zakurzonych pomieszczeniach powoduje
wysuszenie skry. Cera staje si szara, traci sprysto, wiotczeje i szybciej ulega starzeniu.
Z kolei kurz i brud osadzajcy si na skrze ze skonnoci do ojotoku, stwarza podoe do
rozwoju bakterii. Dugotrwae przebywanie na dworze szczeglnie, gdy jest zimno
i wietrznie, powoduje nadmierne rogowacenie naskrka, rozszerzenie naczy wosowatych
oraz odmroenia. Stae moczenie i mycie rk wywouje maceracj naskrka i krucho
paznokci, natomiast czsty i bezporedni kontakt z chemikaliami uczulenia.
Stres u wielu osb powoduje utrzymujce si napicie mini lub grup mini.
Ich dugotrway skurcz powoduje bl, przemczenie i wiotczenie wkien. Proces ten dotyczy
rwnie mini mimicznych twarzy. Przyzwyczajenie do pewnych grymasw
spowodowanych napiciem nerwowym lub stresem prowadzi do wiotczenia mini
mimicznych, a w konsekwencji powstawania zmarszczek i bruzd. Dlatego istotnym
elementem pielgnacji skry jest gimnastyka mini mimicznych, lekki ruch poczony
z umiarkowanym wysikiem oraz relaks.
Gimnastyka mini mimicznych polega na opanowaniu mimiki twarzy i obejmuje trzy
stopnie:
I stopie rozlunianie mini twarzy i caego ciaa oraz utrzymywanie ich w stanie
spoczynkowego napicia,
II stopie wiczenia wstpne, wykonywanie okrelonych ruchw gimnastycznych na
przykad skony gowy, ruchy gak oczn, wymawianie gosek i sylab,
III stopie koncentracja i wykonywanie wicze poszczeglnych mini.
[2, str. 152].
Aby zachowa smuk sylwetk o prawidowej postawie oraz elastyczn, napit
i gadk skr, naley obok gimnastyki mini wykonywa wiczenia oglnorozwojowe.

16
Dugie spacery, jazda na rowerze, aerobik, stepper, pywanie oraz wiczenia gimnastyczne
wykonywane codziennie w domu:
poprawiaj napicie i wytrzymao mini,
pobudzaj krenie krwi,
przyspieszaj przepyw limfy w komrkach (pomagaj w odprowadzaniu z nich toksyn),
wspomagaj spalanie tkanki tuszczowej,
przeciwdziaaj powstawaniu cellulitu.
Coraz wiksz popularnoci cieczy si aquaaerobik. S to nieskomplikowane wiczenia
wykonywane w wodzie. Wzmacniaj minie i stawy oraz pomagaj usun napicia
nerwowe i rozadowa stres.
Aby skra bya zdrowa a organizm dziaa sprawnie naley zadba o wypoczynek.
Odpowiednia ilo snu pozwala zregenerowa siy, ale nie niweluje napi i stresu.
Doskonae efekty relaksacyjne daj kpiele z dodatkiem olejkw aromaterapeutycznych, np.
olejek:
cytrynowo-sandaowy o dziaaniu orzewiajcym i stymulujcym polecany przy
zmczeniu i niewyspaniu,
lawendowy dziaajcy uspakajajco, przeciwstresowo i lekko nasennie,
rozmarynowo-sosnowy o dziaaniu relaksacyjnym i przeciwstresowym, poprawia nastrj
i samopoczucie.
Wrd technik relaksacyjnych coraz wiksz popularnoci cieczy si joga. Zestaw
wicze fizycznych poczonych z medytacj rozwija wytrzymao fizyczn i rwnoczenie
wywiera wpyw na psychik. Techniki relaksacyjne w jodze niweluj napicia i stres oraz
poprawiaj samopoczucie. Z kolei wiczenia rozcigajce i wzmacniajce uelastyczniaj
krgosup i ukad kostny, wzmacniaj minie, pobudzaj dziaanie gruczow i narzdw
wewntrznych.
Aby zachowa zdrowy wygld skry naley:
stosowa kosmetyki pielgnacyjne dobrane do rodzaju cery,
prowadzi higieniczny tryb ycia,
umiarkowanie korzysta z kpieli sonecznych i solarium (stosowa do opalania krem
z blokerami przeciwsonecznymi),
nie pali papierosw,
unika napi nerwowych i stresu,
regularnie wietrzy pomieszczenia, w ktrych si przebywa,
wysypia si,
spacerowa i wykonywa wiczenia gimnastyczne,
stosowa techniki relaksacyjne rozadowujce napicia nerwowe i stres.
Czynniki wewntrzne maj rwnie istotny wpyw na wygld skry jak czynniki
zewntrzne. Przyczyna wielu chorb skry i jej niedomaga s zaburzenia oglnoustrojowe
oraz choroby narzdw wewntrznych. Typowe objawy skrne charakterystyczne dla
schorze narzdw wewntrznych przedstawiono w poniszej tabeli.
Tabela 1. Objawy skrne charakterystyczne dla schorze narzdw wewntrznych.
Czynniki wewntrzne Objawy na skrze

Zaburzenia ukadu Wzmoona praca gruczow ojowych, nasilenie objaww
pokarmowego, schorzenia trdzika pospolitego i trdzika rowatego, wid skry,
odka, zaparcia pokrzywka
Cukrzyca Odwodnienie tkanek, stany zapalne torebek wosowych,
wystpowanie zakae drodakowych i grzybiczych,
obumieranie tuszczowate, czyraczno, wid skry

17
Uszkodzenie wtroby Naczyniaki (pajczki)
Nadczynno tarczycy Wzmoone wydzielanie potu, skra ciepa, mikka
i zaczerwieniona
Niedoczynno tarczycy Nadmierne wydzielanie potu, zimna, blada i sucha cera
Czynniki psychiczne, Nadmierne wydzielanie potu
grulica, zapalenie mzgu
Choroba ADDISONA Zabarwienie skry na kolor brzowy
Nadczynno kory Maskulinizacja kobiet (zaburzenia hormonalne
nadnerczy odpowiedzialne za pojawienie si niektrych cech mskich
u kobiet), owosienie na brodzie i silne owosienie ciaa,
otyo i rozstpy
Zaburzenia krenia Sinica skry
Miesiczka Zaostrzenie objaww trdzika pospolitego i trdzika
rowatego
Katar Zaczerwienienie i wypryski w okolicach nosa
Trdzik rowaty Zaburzenia naczyniowo-ruchowe
Nadmiar androgenw Nadmierne wydzielanie oju, wypadanie wosw,
maskulinizacja kobiet
Nadmiar eskich Plamy barwnikowe, teleangiektazje, zakaenia grzybicze,
hormonw pciowych magazynowanie wody w skrze
(estrogenu i progesteronu)
Spadek stenia hormonw cienienie skry, powstawanie zmarszczek
eskich
Nikotyna Szara skra
Narkotyki Blado, zmiany po wkuciu

1. Jakie czynniki wpywaj na stan skry?
2. Jaki wpyw na skr maj czynniki zewntrzne i wewntrzne?
3. Jakie formy wicze oglnorozwojowych i relaksu poprawiaj stan skry?
4. Na czym polega gimnastyka mini mimicznych twarzy?
5. Jakich zasad naley przestrzega, aby zachowa zdrowy wygld skry?
6. Jakie choroby narzdw wewntrznych wpywaj na stan skry?
7. Jaki wpyw na stan skry na odywianie?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Uzupenij tabel:
powstawanie zmarszczek i bruzd na skrze,
nadmierne wydzielanie sebum przez gruczoy ojowe,
maceracja naskrka,
sucho skry,
nadmierne wydzielanie potu.

18
Objawy na
Czynniki zewntrzne Czynniki wewntrzne
skrze
Czynniki zewntrzne: dziaanie wolnych rodnikw, stres, zanieczyszczenia atmosfery,

niehigieniczny tryb ycia, brak aktywnoci ruchowej, dugotrwae i czste moczenie rk
w wodzie, nadmierna ekspozycja skry na promieniowanie soneczne lub sztuczne.
Czynniki wewntrzne: nikotyna, grulica, zapalenie mzgu, niedoczynno tarczycy, nadmiar

androgenw, spadek stenia hormonw eskich, nadczynno tarczycy, schorzenia odka,
nadczynno tarczycy.

1) zapozna si z wpywem czynnikw zewntrznych i wewntrznych na stan skry
(materia nauczania 4.2.2.),
2) podkreli w tekcie czynniki zewntrzne i wewntrzne zamieszczone w poleceniu oraz
ich wpyw na stan skry,
3) wpisa do tabeli (kolumna 1) wskazane w poleceniu objawy na skrze (wygld skry),
4) przyporzdkowa wskazane czynniki zewntrzne i wewntrzne wywoujce okrelone
objawy na skrze,
5) wpisa czynniki zewntrzne i wewntrzne w odpowiednie pola tabeli,
6) porwna opracowan przez Siebie tabel z tabelami opracowanymi przez
koleanki/kolegw.

karta wiczenia,

19
wiczenie 2
Wykonaj wiczenia wzmacniajce wybranych mini mimicznych twarzy.
Instrukcja do wykonania wiczenia
wiczenia mini okrnych szpary powiekowej i mini gaki ocznej:
w. 1. Przy otwartych oczach:
spojrze w d,
spojrze do gry,
spojrze w lewo,
spojrze w prawo.
w. 2. Wykona ruch okrny gaki ocznej (spojrze w d, w prawo, do gry, w lewo),
potem powtrzy ruchy w przeciwnym kierunku (spojrze w d, w lewo, do gry, w prawo).
w. 3. Powysze wiczenie wykona przy zamknitych oczach.
w. 4. Otworzy szeroko oczy i spoglda w gr( naley pamita, aby przy wykonywaniu
wiczenia nie marszczy czoa). Wytrzyma liczc do szeciu. Zamkn oczy (policzy do szeciu).
w. 5. Otworzy oczy i spojrze w gr, w lewo. Wytrzyma liczc do szeciu. Zamkn
oczy (policzy do szeciu). Otworzy oczy. Spojrze w gr i w prawo. Wytrzyma liczc do
szeciu. Zamkn oczy (policzy do szeciu).
wiczenia mini okrnych ust:
w. 1. Wymawianie gosek a, o, e, u, i.
w. 2. Wymawianie sylab, np. du e, r e, zdro wie, no gi. Powtrzy dwa razy.
[2, str. 154].

1) zapozna si z zestawem wicze wzmacniajcych minie okrne szpary powiekowej,
minie gaki ocznej oraz mini okrnych ust (karta wiczenia),
2) wykona wiczenia wstpne (zgodnie z poleceniami nauczyciela),
3) wykona wiczenia wzmacniajce wskazanych mini mimicznych twarzy pod
kierunkiem koleanki/kolegi z zespou.

fotel kosmetyczny,
instrukcja do wykonania wiczenia,

1) wskaza czynniki zewntrzne i wewntrzne wpywajce na stan skry?
2) okreli wpyw stresu, zanieczyszczenia atmosfery, niehigienicznego
trybu ycia oraz warunkw pracy na wygld skry?
3) przedstawi zasady wicze wzmacniajcych minie
mimiczne twarzy?
4) wykona wiczenia gimnastyczne mini mimicznych twarzy?
5) okreli formy aktywnoci ruchowej oraz relaksu?
6) wyszczeglni objawy na skrze spowodowane chorobami
narzdw wewntrznych?
7) okreli wpyw odywiania na wygld skry?
8) przedstawi zasady zdrowego odywiania?

20
4.3. Higiena ywienia. Diety

Higiena jest nauk badajc wpyw czynnikw rodowiska na zdrowie czowieka. Jednym
z waniejszych jej aspektw jest higiena ywienia. Okrela ona zasady prawidowego
ywienia czowieka sprzyjajce zachowaniu zdrowia i zapobieganiu chorobom. Moe
dotyczy poszczeglnych osb i rnych grup np.: wykonujcych podobny rodzaj pracy
zawodowej, bdcych w tej samej grupie wiekowej i inne. W zakres higieny ywienia
wchodz:
prawidowy dobr produktw zaspakajajcych zapotrzebowanie osb ywionych,
waciwy stan higieniczny produktw pokarmowych i ich prawidowe rozoenie na
posiki,
higieniczne warunki przyrzdzania, podawania i sporzdzania posikw.
Sposb odywiania ma ogromny wpyw na rozwj ustroju, sprawno fizyczn
i psychiczn, dugo i jako ycia. Prawidowe, penowartociowe ywienie to takie, ktre
zaspakaja zapotrzebowanie organizmu pod wzgldem zarwno iloci jak i doboru skadnikw
pokarmowych. Powinno ono uwzgldnia dostarczanie organizmowi produktw
urozmaiconych, zawierajcych potrzebne skadniki pokarmowe w optymalnej iloci
i o odpowiedniej jakoci, zoone z artykuw pochodzcych ze wszystkich grup produktw
spoywczych, we waciwy sposb rozdzielonych na posiki, ktre powinny by smaczne,
estetycznie podane, o waciwych porach dnia, z zachowaniem wymogw higieniczno
sanitarnych. Ocenia si, e dla prawidowego funkcjonowania organizmu konieczne jest
wykorzystanie z poywienia ok. 60 skadnikw, w tym ok. 40 uwaa si za niezbdne, czyli
takie, ktrych ustrj nie moe wytworzy z innych skadnikw dostarczanych z pokarmem,
a s one konieczne dla utrzymania zdrowia. Wspomniane skadniki odywcze to okrelone:
aminokwasy, kwasy tuszczowe, cukry, witaminy, skadniki mineralne w postaci
makroelementw i mikroelementw.
Na podstawie bada stwierdzono, i czowiek prawidowo ywiony jest odporniejszy
na choroby, sprawniejszy fizycznie i umysowo, bardziej wytrzymay, yje duej. Planujc
racjonalne ywienie warto ukadajc jadospisy uwzgldni aktualne, indywidualnie dobrane
normy ywieniowe, waciwe rozoenie posikw w cigu dnia i ich skad jakociowy.
Prawidowe ywienie polega na cakowitym pokryciu zapotrzebowania organizmu na energi
oraz wszystkie skadniki pokarmowe potrzebne do budowy i odbudowy komrek, a przez
to do utrzymania zdrowia i przeciwdziaania chorobom. Skadniki odywcze zawarte
w poywieniu speniaj nastpujce funkcje w organizmie:
s rdem energii (przede wszystkim wglowodany i tuszcze),
stanowi materia budulcowy uywany do budowy i odbudowy komrek i tkanek
(gwnie biaka i niektre skadniki mineralne),
wpywaj na regulacj wielu procesw yciowych (gwnie witaminy i skadniki
mineralne.
Wszystkie posiki, ktre spoywa czowiek zarwno w postaci staej jak i pynnej
nazywamy diet. Najbardziej fizjologiczna dieta, czyli taka, ktra zawiera w odpowiednich
ilociach wszystkie skadniki odywcze to dieta zbilansowana. Pozwala ona na optymalne
odywianie dostosowane do wieku, pci, warunkw ycia i rodzaju wykonywanej pracy.
Skad tej diety powinien by zrnicowany i dostosowany do warunkw rodowiskowych,
pory roku, temperatury otoczenia.

21
Z punktu widzenia praktycznego diety mona podzieli na:
diet zwyczajn (naturaln) oznacza przyjty w danej spoecznoci sposb ywienia,
uwzgldniajcy dostpne rodki spoywcze, zwyczaje kulturowe i moliwoci
ekonomiczne,
diet alternatywn stosuje si w niej wiadom rezygnacj z niektrych produktw
(na przykad misa przez osoby nalece do wegetarian) i metod przygotowania ich do
spoycia,
diet lecznicz oznacza ywienie, w ktrym z przyczyn zdrowotnych naley dokona
modyfikacji ilociowej czy jakociowej okrelonych produktw, na przykad eliminacja
ostrych przypraw w przypadku choroby wrzodowej odka.
Klasyfikacja diet zaproponowanych przez Komisj Dietetyki uwzgldnia ich podzia
w zalenoci od stopnia strawnoci, skadu chemicznego, konsystencji, eliminacji
charakterystycznych skadnikw i innych.
Podstawow diet, najbardziej fizjologiczn, zalecan zarwno ludziom zdrowym, jak
i chorym, ktrzy nie wymagaj specjalnego ywienia leczniczego jest dieta oglna (normalna,
podstawowa, atwo strawna). Zasad w tej diecie jest nieobcianie przewodu pokarmowego
zarwno pod wzgldem ilociowym, jak i jakociowym. Uwzgldniajc zaoenia tej diety
czowiek powinien dziennie otrzyma 2300 2600kcal, ok. 75 gramw biaka, 80 gramw
tuszczy, do 380 gramw wglowodanw, ok. 700mg wapnia, 15mg elaza i waciw porcj
witamin. Dieta ta moe by modyfikowana zarwno pod wzgldem poszczeglnych
skadnikw pokarmowych, jak i iloci produktw spoywczych czy jakoci podawanych
potraw, jak rwnie zmiany konsystencji (dieta pynna, ppynna, papkowata). Dieta ta nie
powinna zawiera rwnie pokarmw wzdymajcych, ostro przyprawianych, odgrzewanych,
smaonych, z du iloci konserwantw.
W zalenoci od zastosowanych ogranicze lub zmian wyrniamy diety:
bogatobiakow,
ubogobiakow,
ubogotuszczow,
niskoenergetyczn,
oszczdzajc,
z ograniczeniem poszczeglnych skadnikw mineralnych (sodu, potasu),
diety z modyfikacjami konsystencji,
diety specjalne (owocowa, mleczna, ryowa),
diety eliminacyjne (bezglutenowa, bezlaktozowa, z ograniczeniem fenyloalaniny).

1. Co wchodzi w zakres higieny ywienia?
2. Jaki wpyw na zdrowie czowieka ma prawidowe ywienie?
3. Jakie funkcje w organizmie speniaj poszczeglne skadniki odywcze?
4. Jak mona podzieli diety z punktu widzenia praktycznego?
5. Jakie s gwne wymogi diety podstawowej?
6. Jakie znasz rodzaje diet wedug klasyfikacji Komisji Dietetyki?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Zaplanuj dla siebie jadospis, zgodnie z wymogami diety podstawowej, korzystajc
z tablic norm ywieniowych.

22

1) zapozna si z wymaganiami diety podstawowej (materia nauczania 4.3.1),
2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia,
3) przeanalizowa tablice norm ywieniowych, uwzgldniajc swoj pe, wiek, rodzaj
wykonywanej pracy (ucze),
4) obliczy zapotrzebowanie kaloryczne, zalecan ilo biaek, wglowodanw
i tuszczy,
5) wypisa swoje ulubione potrawy i przeanalizowa ich skad ilociowy i jakociowy,
6) zaplanowa jadospis na jeden dzie uwzgldniajc odpowiednie normy ilociowe
i jakociowe,
7) zaprezentowa wykonane wiczenie,
8) dokona oceny poprawnoci i atrakcyjnoci zaproponowanego jadospisu 1 - dniowego.

kartka papieru kancelaryjnego,
przybory do pisania
tablice norm ywieniowych,
wiczenie 2
Dokonaj podziau poszczeglnych produktw ywieniowych uwzgldniajc najwiksz
zawarto w nich poszczeglnych skadnikw odywczych.
(Niektre z podanych produktw mog by zaliczone do dwch grup).
jaja, chleb, szynka, boczek, koperek, ziemniaki, marchew, dem, maso, jogurt, chrupki
kukurydziane , olej rolinny, smalec, wtrbka wieprzowa, mleko, jabka, buki, ryby, kluski,
ser ty, ser biay, malanka, kotlet schabowy, porzeczki, maliny, czekolada, pomidory, sl
kuchenna
Gwny skadnik odywczy Nazwa produktu ywieniowego

Biaka
Wglowodany
Tuszcze
Witaminy
Skadniki mineralne

1) zapozna si z wykazem grup produktw spoywczych (materia nauczania 4.3.1),
2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia,
3) zastosowa si do polece zawartych w instrukcji,

23
4) wypeni powysz tabel,
6) przedyskutowa poprawno wpisanych hase.

karta wiczenia,
wykaz produktw ywieniowych.

1) okreli zakres higieny ywienia?
2) scharakteryzowa wpyw prawidowego ywienia na zdrowie
czowieka?
3) zdefiniowa rol poszczeglnych skadnikw odywczych?
4) zaplanowa jadospis zgodnie z zasadami dietetyki?
5) zaplanowa wymogi diety podstawowej?
6) scharakteryzowa podstawowe rodzaje diet?

24
4.4. Rola skadnikw odywczych i ich wpyw na stan skry

Sposb odywiania ma istotny wpyw na stan poszczeglnych ukadw i narzdw
organizmu. Okrelajc wykorzystanie dla jego potrzeb okrelonych skadnikw
pokarmowych mona ustali, co spowoduje ich niedobr lub nadmiar. Analizujc wpyw
ywienia na wygld skry rozpatruje si stan naskrka, skry waciwej i tkanki podskrnej
oraz stan jej wytworw paznokci, wosw i gruczow.
Tabela 2. Skadniki odywcze i ich rola w procesie odywiana oraz wpyw na wygld skry.
Skadnik Rola w organizmie
odywczy i wpyw na stan skry i przydatkw skrnych
Nale do substancji wielkoczsteczkowych, w ich skad wchodzi: wgiel,
tlen, azot, wodr i siarka. Oprcz tego niektre biaka mog zawiera
rwnie fosfor, elazo, cynk, mangan czy jod. W skad biaek zwierzcych
wchodzi 20 aminokwasw, ktre uoone w rnej kolejnoci, tworz rnej
dugoci acuchy, z ktrych powstaj biaka o rnej budowie
i specyficznych waciwociach. W organizmie czowieka wystpuje okoo
1500 biaek, ktre nale do skadnikw speniajcych bardzo wan rol
w organizmie:
su do budowy i odbudowy zuywajcych si tkanek,
s podstawowym skadnikiem krwi, limfy, mleka, hormonw, enzymw,
wchodz w skad cia odpornociowych,
Biaka
peni rol nonika niektrych witamin, skadnikw mineralnych,
bior udzia w regulowaniu cinienia krwi (albuminy).
Ze wzgldu na wielorak i bardzo wan funkcj biaek ich niedobr moe
powodowa niedoywienie biakowe tzw: kwashiorkor, ktry charakteryzuje
si zahamowaniem wzrostu i dojrzewania, hipoalbuminemi, apati, brakiem
aknienia, zmianami skrnymi. Niedobr biaek prowadzi do wyniszczenia,
scieczenia skry, zmniejszenia jej sprystoci, amliwo i matowo
wosw.
Wane jest, aby pod wzgldem odywczym spoywa biaka zarwno
pochodzenia zwierzcego jak i rolinnego, poniewa wtedy nawzajem si
dopeniaj i dostarczaj wszystkich niezbdnych aminokwasw.
Wglowodany( cukry), to zwizki organiczne skadajce si z wgla, wodoru
i tlenu. Wystpuj pod postaci monosacharydw( cukrw prostych) oraz ich
polimerw (oligosacharydw i polisacharydw).
Z punktu widzenia dietetyki wglowodany dzielimy na przyswajalne oraz
nieprzyswajalne, czyli wkna pokarmowe inaczej bonnik pokarmowy.
Najbogatszym rdem wglowodanw s: cukier i mczka ziemniaczana
Wglowodany oraz ich przetwory, mid pszczeli i suszone owoce. Bogate w wglowodany
i bonnik s te produkty zboowe jak mka, kasze, makarony, pieczywo, ktre
pokarmowy jednoczenie dostarczaj znaczne iloci bonnika i w pewnym stopniu biaka.
Warzywa, owoce oraz ich przetwory stanowi mniej znaczce rdo
wglowodanw.
Nadmiar wglowodanw powoduje zwikszenie masy ciaa, wystpowanie
rozstpw w skrze, wzrost tkanki tuszczowej, co prowadzi do otyoci.
Niedobr za bonnika pokarmowego prowadzi do zapar i w zwizku z tym
objawem zmian skrnych, ktre im towarzysz.

25
Zwane lipidami, obejmuj du grup zwizkw o rnej budowie
chemicznej, ktrych wspln cech jest nierozpuszczalno w wodzie oraz
rozpuszczalno w tzw.: rozpuszczalnikach niepolarnych np. eter, alkohol,
benzyna. Tuszcze dzieli si na proste, czyli estry alkoholi i wyszych
kwasw tuszczowych oraz zoone, w ktrych oprcz estrw alkoholi
i wyszych kwasw tuszczowych znajduj si inne zwizki np. sterole.
Tuszcze stanowi jeden z podstawowych skadnikw odywczych. Speniaj
w organizmie nastpujce funkcje:
s rdem energii dla tkanek i narzdw,
umoliwiaj gromadzenie energii,
uatwiaj odczuwanie smaku i przeykanie pokarmu,
hamuj skurcze odka i wydzielanie kwanego soku odkowego,
chroni przed nadmiern utrat ciepa,
Tuszcze stabilizuj narzdy wewntrz ciaa,
dostarczaj niezbdnych nienasyconych kwasw tuszczowych, z ktrych
powstaj hormony tkankowe regulujce procesy w komrkach rnych
czci ciaa.
Niedobr tuszczy w poywieniu prowadzi do niedoborw witamin
rozpuszczalnych w tuszczach - A,D,E,K( nie mog by wchaniane)
Zaburzenia gospodarki lipidowej powoduj powstawanie nieestetycznych
guzw w skrze zwanych tuszczakami.
Niezbdne Nienasycone Kwasy Tuszczowe( NNKT) poprawiaj sprysto
oraz koloryt skry i wosw, wzmacniaj system immunologiczny,
zapobiegaj utracie wody przez skr, agodz stany zapalne oraz
zapobiegaj procesowi starzenia naskrka. Zalicza si do nich kwasy szeregu
omega- 3( wystpuj w oleju rybim) np. kwas oleinowy oraz szeregu omega
- 6( wystpuj np. w czarnej porzeczce, pestkach winogron) np. kwas
linolowy, arachidonowy, alfa linolenowy, gamma - linolenowy
Nale do zwizkw niezbdnych dla funkcjonowania organizmu, ktre
musz by dostarczane z zewntrz z pokarmem. Chocia nie dostarczaj
energii, to peni w organizmie szereg wanych funkcji midzy innymi:
s materiaem budulcowym,
wchodz w skad komrek, pynw ustrojowych, enzymw, hormonw, -
bior udzia w przenoszeniu tlenu do komrek,
wspomagaj prawidow pobudliwo nerww, mini,
bior udzia w gospodarce wodno - elektrolitowej, w utrzymaniu
rwnowagi kwasowo - zasadowej.
Organizm czowieka potrafi utrzymywa ich stae stenie w pynach
Skadniki
ustrojowych, a nawet niektre magazynowa. Wie si to z koniecznoci
mineralne
ich staego uzupeniania. Skadniki mineralne stanowi zaledwie okoo 4%
oglnej masy ciaa, a ze wzgldu na ich ilo w ustroju dzieli si je na
makro- i mikroelementy. Makroelementy to te, na ktre dzienne
zapotrzebowanie wynosi ponad 100mg. Nale do nich: wap, fosfor,
magnez, sd, potas, chlor, siarka. Natomiast mikroskadniki, czyli
pierwiastki ladowe to: elazo, mied, cynk, mangan, molibden, kobalt, jod,
nikiel, chrom, selen, cyna, wanad, fluor, krzem.
rdem zarwno makro- jak i mikroelementw s produkty spoywcze
pochodzenia zwierzcego i rolinnego, woda i sl kuchenna. Po spoyciu
posikw w przewodzie pokarmowym zostaj one uwolnione, w postaci
zjonizowanej dostaj si do krwi i za jej porednictwem roznoszone s do

26
wszystkich tkanek. Te skadniki, ktre nie zostaj wykorzystane, wydalane
s z moczem i kaem. Zarwno niedobr jak i nadmiar w diecie
poszczeglnych skadnikw jest niekorzystny dla organizmu.:
Wap (Ca) - jest podstawowym skadnikiem ukadu kostnego, zapewnia
twardo zbw, wpywa na rwnowag ciaa, wpywa na waciw
przepuszczalno bon komrkowych, na funkcjonowanie ukadu
nerwowego i miniowego, minia sercowego, wpywa na procesy
przemiany materii.
Fosfor (P) - w organizmie wystpuje w zwizkach organicznych
i nieorganicznych, a obok wapnia jest gwnym skadnikiem ukadu
kostnego. Fosfor reguluje proces mineralizacji koci, jest konieczny do
wchaniania wapnia, jego zwizki bior udzia w przemianach
energetycznych, w procesach skurczu i rozkurczu mini, wchodzi w skad
biaek, tuszczw, wglowodanw, kwasw nukleinowych, odgrywa wan
rol w namnaaniu si komrek.
Magnez (Mg) - jest konieczny do budowy koci, zbw, bierze udzia
w przemianie wglowodanw, w przemianach komrkowych, konieczny jest
do aktywnego transportu sodu, potasu, bierze udzia w pobudliwoci tkanki
nerwowej i miniowej, chroni organizm przed zakwaszeniem, wpywa na
funkcj mzgu, zwalnia procesy starzenia si zapobiega wypadaniu wosw.
Potas (K) - wpywa na usuwanie nadmiaru wody i sodu z ustroju, wpywa na
rwnowag kwasowo - zasadow, ma decydujc rol w przewodnictwie
nerwowym, jest niezbdny do utrzymania prawidowej kurczliwoci mini,
uczestniczy w przemianie wglowodanowej i w syntezie biaka ustrojowego.
Sd (Na) - chroni ustrj przed nadmiern utrat wody, utrzymuje sprawno
mini i nerww, reguluje aktywny transport witamin, aminokwasw
i cukrw. Niedobr sodu prowadzi do szybkiego odwodnienia, a w zwizku
z tym do spadku napicia skry.
elazo (Fe) - jest skadnikiem koniecznym do transportu tlenu w ustroju.
Znajduje si w hemoglobinie - barwniku krwi, w mioglobinie - barwniku
mini, w enzymach biorcych udzia w procesach oddychania
komrkowego, rozkadajcych toksyczny nadtlenek wodoru. Niedobr
elaza jest przyczyn niedokrwistoci niedobarwliwej, ktra objawia si:
bladoci skry, warg, osabieniem umysowym, utrudnionym
zapamitywaniem, osabieniem miniowym, palpitacj serca, szybkim
mczeniem si, zmniejszeniem odpornoci organizmu. Odywia i dotlenia
brodawki wosowe, a jego brak powoduje osabieni, matowo i wypadanie
wosw.
Cynk (Zn) - wchodzi w skad mini szkieletowych, koci i okoo 200
enzymw rnej klasy. Ma wpyw na wszystkie podstawowe procesy
yciowe. Uatwia syntez keratyny, a niedobr upoledza gojenie ran,
hamuje wzrost wosw, zwiksza skonno do schorze bakteryjnych skry,
wystpowania powierzchownych zmian zapalnych i uszczenie.
Chlor (Cl) ma dziaanie bakteriobjcze, odkada si na skrze i pod ni
chronic przed drobnoustrojami. Nadmiar chloru powoduje znaczne
wysuszenie wosw i silne reakcje alergiczne skry, natomiast niedobr
przeciwdziaa infekcjom skrnym.
Jod (J) chroni skr i wosy przed czynnikami zewntrznymi, a poprzez
wspomaganie krenia skrnego powoduje jej lepsze dotlenienie
i odywienie.

27
Zwizki, ktrych ustrj nie moe sam wytwarza albo potrafi je wytwarza
tylko w minimalnych ilociach. Witaminy peni bardzo wan funkcj
regulacyjn jako biokatalizatory, s niezbdne do utrzymania prawidowej
czynnoci komrek oraz reguluj wiele procesw biochemicznych. Dzieli si
je na witaminy:
rozpuszczalne w wodzie,
rozpuszczalne w tuszczach.
Do pierwszej grupy zalicza si:
tiamin - witamina B 1 jej niedobr powoduje niewydolno minia
sercowego (niedokrwienie skry), rozszerzenie naczy krwiononych
(spadek cinienia krwi), zwolnienie perystaltyki jelit (zaparcia),
ryboflamin witamina B2 jej niedobr powoduje wystpienie
zapalenia jzyka, bony luzowej jamy ustnej i zajady w kcikach
ust,sprzyja ojotokowym zmianom skrnym,
pirydoksyn witamina B6 niedobr sprzyja ojotokowemu zapaleniu
skry twarzy i szyi,
cyjanokobalamin witamina B12 niedobr prowadzi do
niedokrwistoci, w zwizku z tym skra staje si blada, cienka,
pergaminowa,
biotyn - witamina H niedobr prowadzi do wystpowania zapalenia
skry, zmian ojotokaowych,
Witaminy niacyn - witamina PP niedobr prowadzi do objaww choroby zwanej
pelagr, w ktrej wystpuj zmiany skrne w postaci zaczerwienienia,
obrzku i pcherzy na skrze rk, ng i twarzy eksponowanej na
dziaanie promieni sonecznych. Po ustpieniu ostrego stanu zapalnego
skra staje si twarda, szorstka, atwo pka oraz wykazuje ostro
odgraniczone przebarwienie,
kwas pantotenowy niedobr powoduje zapalenie skry,
kwas foliowy niedobr powoduje niedokrwisto,
kwas askorbinowy - witamina C niedobr powoduje blado skry,
objawy hiperkeratozy, wybroczyny krwawe w skrze.
Wrd witamin rozpuszczalnych w tuszczach wyrnia si:
retinol - witamina A niedobr powoduje wysychanie skry, cechy
hiperkeratozy (tzw: skra ropuchy)wosy staj si suche, amliwe,
paznokcie wykazuj podune bruzdkowanie,
kalcyferol - witamina D niedobr powoduje krzywic, ale moe by te
przyczyna zwikszonej potliwoci skry, lub osteoporozy wieku
starszego,
tokoferol - witamina E, - chroni organizm przed wolnymi rodnikami,
wpywa dodatnio na jako skry, hamuje proces starzenia si skry,
reguluje wydzielanie oju. Przy niedoborach nastpuje rogowacenie
brzegu mieszkw wosowych, skra staje si sucha, szorstka,
filochinon - witamina K jej niedobr powoduje wystpienie objaww
skazy krwotocznej, krwawienia podskrne.

28
1. Jakie znasz skadniki odywcze?
2. Jak rol w organizmie czowieka speniaj biaka?
3. Jak rol w organizmie czowieka speniaj wglowodany?
4. Jak rol w organizmie czowieka speniaj tuszcze?
5. Jak rol w organizmie czowieka speniaj sole mineralne?
6. Jak rol w organizmie czowieka speniaj witaminy?
7. Jaki wpyw na skr moe mie niedobr poszczeglnych skadnikw pokarmowych?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Wpisz brakujce treci.
Gwny skadnik odywczy Objawy niedoboru
Skra ropuchy
biaka
witamina C
zwalnia procesy starzenia si zapobiega

wypadaniu wosw (skadnik mineralny)
jod

1) zapozna si z tabel skadnikw odywczych, ich rol w procesie odywiania
i wpywem na stan skry (materia nauczania 4.4.1),
2) uzupeni powysz tabel,
4) przedyskutowa poprawno wpisanych hase.

schemat tabeli,
tabela skadnikw odywczych, z ich rol w procesie odywiania oraz wpywem na
wygld skry,
wiczenie 2
Rozpoznaj cechy niedoborw pokarmowych na zdjciach diagnozujc ich najbardziej
prawdopodobn przyczyn.

Aby wykona wiczenie powiniene:
1) zapozna si z wpywem odywiania na stan skry (materia nauczania 4.4.1),

29
2) zapozna si ze zdjciami (zdjcia z Atlasu chorb skry przedstawiajce skr kobiety
chorej na anoreksj, zmiany typu skra ropuchy, zajady, paznokie z podunym
bruzdkowaniem, zdjcie tuszczakw),
3) dopasowa zdjcia do zaburze majcych zwizek ze zmianami w zakresie okrelonego
skadnika pokarmowego,
5) dokona oceny wiczenia.

zdjcia z Atlasu chorb skry przedstawiajce skr kobiety chorej na anoreksj,
zmiany typu skra ropuchy, zajady, paznokie z podunym bruzdkowaniem, zdjcie
tuszczakw,
szary papier do ukadania na nim zdj,
papier i dugopis do podpisania zdj,
literatura z rozdziau 6 poradnika dla ucznia.

1) wymieni podstawowe skadniki odywcze?
2) okreli rol, jak w organizmie speniaj biaka?
3) poda nazwy witamin najbardziej wpywajcych na stan skry?
4) wyjani wpyw niedoboru poszczeglnych skadnikw
mineralnych na stan skry?
5) omwi znaczenie prawidowego odywiania w kosmetyce?
6) rozpozna zmiany skrne zwizane z niedoborem
skadnikw pokarmowych?

30
4.5. Diagnostyka kosmetyczna

Do kluczowych umiejtnoci kosmetyczki zalicza si zdolno rozpoznawania rnych
rodzajw cer, znajomo sposobw ich pielgnacji oraz udzielanie porad kosmetycznych.
Waciwie postawiona diagnoza kosmetyczna stanowi podstaw dobrze wykonanego zabiegu.
Powinna by stawiana na podstawie badania skry i jej przydatkw oraz wywiadu
przeprowadzonego z klientk/ klientem.
Przeprowadzajc wywiad naley zapyta klientk/klienta o:
wiek,
rodzaj wykonywanej pracy,
dotychczasow pielgnacj w gabinecie kosmetycznym i w domu (sposb mycia,
uywane preparaty, stosowane zabiegi),
stan zdrowia (przebyte i aktualne choroby),
sposb odywiania,
tryb ycia i warunki pracy,
formy wypoczynku.
Do przeprowadzenia wywiadu poleca si stosowanie pyta zamknitych, otwartych i wyboru.
Kademu klientowi korzystajcemu z usug gabinetu kosmetycznego naley zaoy kart
pacjenta, w ktrej powinny by zanotowane najistotniejsze informacje dotyczce stanu skry
przed i po wizycie, rodzaju wykonanego zabiegu, doboru preparatw i zasad ich stosowania
oraz zalecenia pielgnacyjne do domu. Karta pacjenta suy kosmetyczce do porwnania
wynikw pielgnacji i wprowadzania zmian w jej sposobie oraz stosowania preparatw
kosmetycznych( szczeglnie o dziaaniu specjalnym).
Nr karty.....................
Nazwisko kosmetyczki ....................................................................
K A R T A P A C J E N T A (TKI)
Imi, nazwisko .............................................................. zawd ...............................................
Adres ................................................................................... nr telefonu...................................
Data urodzenia ........................................................
Rozpoznanie skry, Zalecenia do domu Zalecenia dotyczce

wywiad preparaty zabiegi zabiegw w gabinecie

31
Uwagi:
Pierwszym etapem badania skry i jej przydatkw jest dokadne zmycie makijau
i kurzu z twarzy. Nastpnie przeprowadza si badanie wizualne i palpacyjne oraz za pomoc
odpowiednich przyrzdw.
Na podstawie analizy wzrokowej ustala si koloryt skry, jej rodzaj i defekty.
Do oceny wizualnej niezbdna jest lampa bezcieniowa z lup o powikszeniu 3,5 dioptrii lub
lampa Wooda, ktra emituje krtkofalowe promieniowanie UV majce waciwoci
fluorescencyjne. Badanie lamp Wooda przeprowadza si w zaciemnionym pomieszczeniu.
Odbicie skry w zalenoci od rodzaju cery, jej waciwoci oraz ewentualnych schorze
ukazuje si w rnych kolorach:
cera normalna odbicie w kolorze niebieskofioletowym,
cera sucha (odwodniona) odbicie w kolorze bladoniebieskim (saba fluorescencja),
cera tusta odbicie w kolorze prawie czarnym,
nadmierne rogowacenie skry odbicie w kolorze biaym,
skra zawierajca odpowiedni ilo wody odbicie w kolorze ciemnoniebieskim
(intensywna fluorescencja).
Do diagnozowania zmian skrnych m.in. znamion barwnikowych, czerniakw, brodawek
ojotokowych suy dermatoskop. Lampa dermatologiczna jest wyposaona w lup
powikszajc 10 20 krotnie i boczne owietlenie dajce trjwymiarowy obraz skry.
Dokadna analiza stanu skry wymaga okrelenia jej parametrw wartoci pH, stopnia
nawilenia, stopnia natuszczenia, elastycznoci, szorstkoci oraz utraty wody
transepidermalnej( TEWL). Do badania parametrw skry stosuje si nastpujce aparaty:
pehametr do pomiaru wartoci odczynu skry,
sebumetr (ebumetr) do pomiaru zawartoci tuszczu na skrze i wosach,
korneomert do pomiaru zawartoci wody w warstwie rogowej,
tewamert (ewaporimetr) do pomiaru transepidermalnej utraty wody,
kutometr do pomiaru elastycznoci skry,
meksametr do pomiaru barwy skry [1, str. 41, 42].
Palpacyjnie bada si gadko, napicie i elastyczno skry oraz grubo tkanki
tuszczowej.

32
Istotne cechy skry i metody ich bada przedstawiono w poniszej tabeli.
Tabela 3. Cechy skry i metody ich badania [5, str. 43].
Cecha skry Analiza organoleptyczna Analiza metodami pomiarowymi
Karnacja Przyporzdkowanie do okrelonego Ustalenie stopnia zaczerwienienia,

fototypu skry na podstawie reakcji jasnoci i poysku skry za pomoc
na opalanie przyrzdw optycznych
(chromatometria)
Ukrwienie Analiza wzrokowa ukrwienia skry Okrelanie mikrokrenia
przez odchylenie powieki w naczyniach wosowatych za
pomoc badania przepywowego
matod Dopplera
Zawarto Wzrokowa ocena stopnia Pomiar elektrycznego oporu skry
wody wysuszenia skry i zuszczenia za pomoc korneometru im
w warstwie naskrka wysze przewodnictwo elektryczne
rogowej tym wiksza utrata wody
Napicie Chwycenie skry pierwszym, Uchwycenie, uniesienie
i elastyczno trzecim i czwartym palcem i puszczenie skry za pomoc
i puszczenie fadu skry im duej kutomertu pomiar czasu powrotu
skra powraca do wyjciowej fadu skry do wyjciowej pozycji
pozycji tym mniejsza elastyczno
Natuszczenie Przycinicie do czoa, brody i nosa Fotometryczna ocena wchonitego
papieru pergaminowego i ocena tuszczu dziki zmianie
wielkoci tustej plamy im wiksza przepuszczalnoci wiata
tym skra bardziej tusta (sebumetria)
Szorstko Analiza wzrokowa wygldu skry Pomiar szorstkoci skry
Metoda palpacyjna i gbokoci zmarszczek za pomoc
odcisku silikonowego
(profilomatria)
Grubo Chwycenie, uniesienie i delikatne Pomiar przy uyciu ultradwikw
przesuwanie fadu skry( w okolicy
skroni) w jedn i w drug stron
wyczuwanie dotykiem podwjnej
gruboci naskrka i skry waciwej
Po przeprowadzeniu badania stanu skry i wywiadu z klientem ustala si zalecenia dotyczce:

zabiegw w gabinecie,
zabiegw wykonywanych w domu przez samego pacjenta,
doboru preparatw i zasad ich stosowania.
Zabieg kosmetyczny wykonany w gabinecie powinien normalizowa gospodark wodno
lipidow skry, przywraca elastyczno tkanek oraz opnia proces jej starzenia. Preparaty
kosmetyczne naley dobra tak, aby uzyska zamierzony efekt. Skra po zabiegu powinna
by napita, gadka oraz dobrze chroniona przed szkodliwym dziaaniem rodowiska.
We wskazaniach pielgnacyjnych do domu naley zaproponowa takie kosmetyki i zabiegi,
ktre bd stanowiy uzupenienie kuracji rozpocztej przez kosmetyczk w gabinecie.
Naley rwnie zapozna pacjentk z podstawowymi zasadami pielgnacji cery w domu, tj.:
mycia skry twarzy rano i wieczorem odpowiednio dobranym preparatem,
stosowania po myciu toniku,

33
uywania kremu na dzie i na noc oraz specjalnych kremw pielgnacyjnych pod oczy
i na szyj,
ochrony skry przed szkodliwym dziaaniem czynnikw atmosferycznych,
stosowania do makijau kosmetykw dobranych do kolorystycznego typu urody oraz
dziaajcych odywczo i pielgnacyjnie na skr.

1. Co to jest diagnostyka kosmetyczna?
2. O co naley spyta klientk/ klienta przeprowadzajc wywiad kosmetyczny?
3. Jakie informacje powinny by zawarte w karcie pacjenta?
4. Jakie s metody bada skry i jej przydatkw?
5. Jakie cechy skry okrela si na podstawie badania wizualnego i palpacyjnego?
6. Jakie aparaty s stosowane w diagnostyce kosmetycznej i do czego su?
7. Czego powinny dotyczy zalecenia po przeprowadzeniu diagnozy kosmetycznej?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokocz ponisze zdania.
W karcie pacjenta naley zanotowa najistotniejsze informacje dotyczce .
Na podstawie badania wizualnego skry i jej przydatkw okrela si jej .
Parametry skry okrelane przy pomocy aparatw to ...

....
Przez dotyk bada si ............ oraz .........................

1) zapozna si z zasadami przeprowadzania diagnostyki kosmetycznej (materia nauczania
4.5.1.),
2) przeczyta uwanie stwierdzenia zamieszczone w wiczeniu,
3) dokoczy zdania,
4) porwna swoje odpowiedzi z odpowiedziami opracowanymi przez koleanki/kolegw.
Wyposaenie stanowiska pracy

karta wiczenia,

34
wiczenie 2
Uzupenij tabel.
Aparat Parametry skry okrelane na podstawie analizy

pomiarowej
Pehamert .
Elastyczno skry
Korneometr .
.. Transepidermalna utrata wody
Ebumetr .
Meksametr .

1) zapozna si aparatami sucymi do badania parametrw skry (materia nauczania
4.5.1.),
2) przeczyta uwanie hasa umieszczone w tabeli,
3) uzupeni tabel,

karta wiczenia z tabel do uzupenienia,
wiczenie 3
Okrel rodzaj cery klientki na podstawie badania lamp Wooda.

1) zapozna si ze sposobem badania skry i jej przydatkw lamp Wooda (materia
nauczania 4.5.1.),
2) przygotowa stanowisko pracy i klienta do badania skry i jej przydatkw,
3) przeprowadzi badanie stanu skry (ustaw lamp w odlegoci ok. 20cm od twarzy
klientki i zgasi wiato w pomieszczeniu),
4) zinterpretowa kolor odbicia skry.
5) zaprezentowa wyniki badania na forum klasy.

35
lampa Wooda z instrukcj obsugi,
preparat do demakijau,
patki kosmetyczne,
wiczenie 4
Przeprowad diagnostyk kosmetyczn i sporzd kart pacjenta.
Nr karty.....................
Nazwisko kosmetyczki ....................................................................
K A R T A P A C J E N T A (TKI)
Imi, nazwisko .............................................................. zawd ...............................................
Adres ................................................................................... nr telefonu...................................
Data urodzenia ........................................................
Zalecenia do domu
Rozpoznanie skry, Zalecenia dotyczce
wywiad preparaty zabiegi zabiegw w gabinecie
Uwagi:

36

1) zapozna si z metodami badania skry i jej przydatkw oraz zasadami przeprowadzania
wywiadu z pacjentem (materia nauczania 4.5.1.),
2) przygotowa stanowisko pracy,
3) wykona oczyszczanie chemiczne twarzy pacjentki,
4) dokona analizy wizualnej skry przy uyciu lampy lupy,
5) przeprowadzi badanie palpacyjne skry pacjentki,
6) ustali podstawowe cechy skry: karnacj, rodzaj cery, napicie i elastyczno,
ewentualne defekty kosmetyczne,
7) przeprowadzi wywiad z klientk,
8) uzupeni kart pacjenta,
9) przedstawi wyniki swojej pracy na forum klasy.

fotel kosmetyczny, taboret obrotowy, stolik zabiegowy, stolik na aparaty,
lampa lupa,
lampa bezcieniowa,
opaska na wosy,
preparaty do demakijau,
patki kosmetyczne,
karta pacjenta,

1) okreli elementy diagnostyki kosmetycznej?
2) przeprowadzi wywiad z klientk?
3) sporzdzi kart pacjenta?
4) okreli metody badania stanu skry i jej przydatkw?
5) przeprowadzi badanie wizualne i palpacyjne skry
i jej przydatkw?
6) okreli rodzaj cery pacjenta?
7) wskaza zalecenia pielgnacyjne w gabinecie i w domu
dostosowane do potrzeb skry i oczekiwa pacjenta?

37
4.6. Wykonywanie zabiegw pielgnacyjnych dostosowanych do
potrzeb skry

W gabinecie kosmetycznym wykonuje si zabiegi oczyszczajce, nawilajce, odywcze,
pobudzajce oraz regenerujce. Przed przystpieniem do ich wykonania naley przygotowa
stanowisko pracy do zabiegu, przeprowadzi dezynfekcj powierzchni uytkowych (blaty
stolikw zabiegowych) i narzdzi oraz przygotowa odpowiednie preparaty. Pacjent powinien
by ubrany w bielizn zabiegow (jednorazowego uytku) wskazan przez kosmetyczk.
Kady zabieg rozpoczyna si od chemicznego czyszczenia skry, tonizowania i zuszczania
powierzchniowego naskrka.
Chemiczne oczyszczanie to rozmalowanie (demakija), ktrego celem jest usunicie
ze skry brudu, kurzu, bakterii, rodkw pielgnacyjnych i kolorowych oraz zrogowaciaego
naskrka. Do mycia skry stosuje si myda, syndety lub ele. Ze wzgldu na dranice
dziaanie myda s obecnie zastpowane syndetami. S to preparaty zawierajce syntetyczne
detergenty( np. sole siarczanowanych oksyetylenowanych alkoholi tuszczowych, sole
sulfonowanych estrw tuszczowych kwasu bursztynowego), rodki przetuszczajce
(lanolina, alkohole tuszczowe) oraz substancje agodzce (kolagen, jedwab). Syndety dobrze
si pieni i usuwaj brud nawet w twardej wodzie. Maj lekko kwany odczyn. Poleca si
je do codziennego mycia cer wraliwych na dziaanie myde. Do mycia cery tustej stosuje si
myda zawierajce substancje normalizujce prac gruczow ojowych (np. siark
koloidaln) oraz substancje o dziaaniu dezynfekcyjnym i cigajcym oraz ele
oczyszczajce. W ich skad wchodz woda, detergenty, rodki bakteriobjcze (kwas
salicylowy, kwas wersenowy), rodki o dziaaniu cigajcym oraz rodki elotwrcze.
Dobrze si pieni, nie drani skry i maj lekko kwany odczyn.
Do demakijau stosuje si:
preparaty bezwodne mieszanina skadnikw woskowo olejowych, stosowane do
usuwania brudu o waciwociach hydrofobowych,
emulsje typu w/o np. cold krem, rol emulgatorw peni tu myda uzyskane
w wyniku zmydlania boraksem wolnych kwasw tuszczowych znajdujcych si
w wosku pszczelim (obecnie zastpowane emulgatorami syntetycznymi); stosowane do
usuwania hydrofobowego brudu,
emulsje typu o/w (mleczka, mietanki kosmetyczne) w ich skad wchodz m.in.
emulgatory: myda sodowe lub trjetanoloaminowe kwasu stearynowego oraz substancje
tuszczowe np. olej awokadowy, lanolina i jej pochodne; preparat atwo si rozprowadza
na powierzchni skry, zmikcza i lekko j natuszcza (bez uczucia lepkoci),
pyny oczyszczajce podstaw tych preparatw s roztwory wodne z dodatkiem
alkoholu etylowego, dodatkowo zawieraj: kwasy owocowe (np. cytrynowy, winowy),
soki owocowe i warzywne(np. ogrkowy), wycigi z zi (np. rumianku, kwiatu lipy, e
-sze), substancje biologicznie czynne (witaminy, lecytyna), substancje dezynfekcyjne
i cigajce(np. kwas borowy, kwas salicylowy, rezorcyna, wycigi z szawi, kory dbu,
rozmarynu) oraz gliceryn lub sorbitol o dziaaniu nawilajcym; su do oczyszczania
cery tustej,
preparaty do rozmalowania oczu podstaw tych preparatw s oleje mineralne, do
ktrych wprowadza si oleje hydrofilowe oraz wodne roztwory rodkw powierzchniowo
czynnych. Mog mie posta gotowych do uycia patkw kosmetycznych nasczonych
pynem oczyszczajcym.

38
Po czyszczeniu chemicznym na skr nakada si tonik. Preparat wyrwnuje odczyn
skry, dziaa oczyszczajco, odwieajco, odtuszcajaco, dezynfekcyjnie i pielgnujco.
Toniki maj form wodno alkoholowych roztworw (zawieraj od 20 50% etanolu lub
izopropanolu). W ich skad wchodz substancje czynne(np. wycigi z zi, owocw, warzyw),
substancje cigajce, chodzce, nawilajce, lekko natuszczajce oraz regulatory
kwasowoci (np. kwas cytrynowy). Kierunek rozprowadzania toniku na skrze twarzy
przedstawia ponisze zdjcie.
Rys. 1. Kierunki rozprowadzania toniku na skr twarzy [5, str. 222].
Kolejnym etapem zabiegu pielgnacyjnego jest wykonanie peelingu. Jest to zuszczanie

naskrka. Wyrnia si peeling mechaniczny, enzymatyczny, kwasami owocowymi, suchy
i jako mikrodermabrazj. Zuszczanie ma na celu rozpuszczenie i czciowe usunicie
warstwy rogowej naskrka. Po zabiegu skra staje si gadka i mikka, lepiej wchania
substancje czynne i atwiej wydostaj si na zewntrz jej wydzieliny. Peeling zwiksza
przepyw krwi i pobudza warstw podstawn do wytwarzania nowych komrek. Dziki temu
skra szybciej si regeneruje.
Do wykonywania powierzchniowego zuszczania naskrka stosuje si:
1. Peeling scrub zawiera granulaty polietylenowe, sproszkowane upiny orzechw
woskich, pestek brzoskwi, moreli lub migdaw zmieszane z kremem, ktry uatwia
rozprowadzenie preparatu na skrze. Ponadto wprowadza si np. alantoin o dziaaniu
agodzcym, pochodne siarki (peeling do cery tustej ojotokowej), mid, wycigi
z rolin (np. e szenia) oraz substancje rozgrzewajce. Preparat rozprowadza si na
skrze cienk warstw, opuszkami palcw( stosujc koliste ruchy). Zuszczanie mona
wykona rcznie lub za pomoc brushingu. Na zakoczenie rodek naley spuka ze
skry ciep, pniej zimn wod. Tego peelingu nie mona stosowa do zuszczania cer
wraliwych, z rozszerzonymi naczyniami krwiononymi.
2. Peel off maska kosmetyczna nakadana na twarz pdzlem(z ominiciem powiek
podobnie jak przy innych peelingach), po kilkunastu minutach zastyga na skrze
w postaci przeroczystej bony, ktr usuwa si kilkoma ruchami. Razem z warstw
zastygego preparatu ze skry usuwa si paty zrogowaciaego naskrka. Peeling polecany
do cer wraliwych, z rozszerzonymi naczyniami krwiononymi.
3. Peeling gommage zawiera enzymy pochodzenia rolinnego. Preparat nanosi si na skr
i pozostawia do wyschnicia, nastpnie zmywa dokadnie ciep wod. Peeling agodnie
usuwa zrogowaciay naskrek i nie podrania skry. Polecany do zuszczania cer
wraliwych, z rozszerzonymi naczynkami krwiononymi, odwodnionych i z objawami
starzenia.
Do wykonania gbokiego zuszczania naskrka istnieje szereg przeciwwskaza, ktre
naley uwzgldni planujc zabieg. Zuszczanie kwasami owocowymi, peeling zioowy oraz

39
azjatycki moe by wykonywany tylko przez kosmetyczk posiadajc certyfikat
potwierdzajcy jej umiejtnoci w tym zakresie. Zuszczanie chemiczne np. 70% kwasem
glikolowym, kwasem salicylowym, kwasem trjchlorooctowym lub fenolami, peeling
rezorcynowy, dermabrazj czy mikrodermabrazj mog wykonywa tylko lekarze.
Kolejne etapy zabiegu pielgnacyjnego wykonywane w gabinecie kosmetycznym s
rne. Zale od potrzeb skry i oczekiwa pacjenta. Istotnym elementem wykonania zabiegu
dostosowanego do potrzeb skry jest stosowanie masek kosmetycznych, ampuek
i koncentratw zawierajcych substancje czynne oraz kremw.
Maski kosmetyczne to preparaty suce do przeprowadzania jednorazowych zabiegw
kosmetycznych na skrze twarzy. Wiele z nich tworzy na jej powierzchni warstw
nieprzepuszczajc potu i powietrza, przez co zatrzymuj ciepo, poprawiaj ukrwienie skry
i przygotowuj j na dziaanie substancji czynnych. Ze wzgldu na ich dziaanie wyrnia si:
1. Maski rozmikczajce stosowane do rozmikczania cer zanieczyszczonych, tustych
oraz do kadego rodzaju cery przed zabiegiem oczyszczania mechanicznego. Ponadto
mog by nakadane na skr sabo ukrwion, blad, zmczon i atroficzn. Dziaaj
rozgrzewajco, aseptycznie, leczniczo i oczyszczajco oraz poprawiaj ukrwienie
i odywienie skry. Wyrnia si nastpujce rodzaje masek rozpulchniajcych:
maska kataplazma (ziowka) zawiera zioa o dziaaniu luzorodnym (siemi lniane,
len, patki owsiane, korze prawolazu) oraz zioa o dziaaniu przeciwzapalnym,
bakeriostatycznym i bakteriobjczym( np. rumianek), przeciwojotokowym (np.
nostrzyk, bez), pobudzajcym (np. mita), cigajcym (np. rozmaryn). Jako
skadniki dodatkowe wprowadza si skrobi, tka jaj, mid. Sproszkowane zioa
zalewa si gotujc wod i podgrzewa do uzyskania papki. Nastpnie mask studzi
si do temperatury ciaa, nakada na twarz drewnian lub plastikow szpatuk
i trzyma pod mask termiczn lub kompresem,
maska parafinowa zawiera stopion parafin, alkohol cetylowy, wosk i olbrot.
Po osoniciu oczu, mask nakada si pdzlem zaczynajc od policzkw, stopniowo
przechodzc na czoo, nos, brod i szyj. Grubo warstwy powinna wynosi od 0,5
do 1cm. Po wystygniciu mask zdejmuje si z twarzy,
kremy rozpulchniajce mog by stosowane do rozpulchniania wszystkich rodzajw
cer pod wapozon (15 20 min.). Nakada si je na skr z pominiciem okolic oczu
i ust. Zmywa ciepym kompresem i przystpuje do zabiegu oczyszczania twarzy,
maska samogrzejca z bota morskiego stosowana do rozpulchniania cer tustych.
Dziaa dotleniajco i relaksujco.
2. Maski cigajce stosowane do zamknicia porw skrnych po zabiegu czyszczenia
mechanicznego skry. Zawieraj tlenek cynku, kred, kaolin, octan glinu. Maj form
proszku, ktry po rozrobieniu z wod lub wycigiem zioowym daje zawiesin. Preparat
nakada si na twarz pdzlem i pozostawia do wyschnicia. Nastpnie zmywa letnia wod.
3. Maski lecznicze stosowane przy zmianach chorobowych skry w celu przyswojenia przez
ni skadnikw leczniczych. Zawieraj zwizki o dziaaniu odkaajcym, lecz ojotok np.
siarka, mentol, kamfora, drode.
4. Maski odywcze i nawilajce maj form emulsji typu o/w lub w/o. Intensywnie
nawilaj i odywiaj warstw rogow, przez co skra staje si gadsza i delikatniejsza.
Zawieraj substancje czynne np. witaminy, lecytyn, alantoin, wycigi rolinne
i owocowe (np. z awokado, arniki, dziurawca, rumianku, aloesu), oleje rolinne
(np. z jojoby, migdaowy), substancje higroskopijne (np. sorbitol, kwas hialuronowy,
mukopolisacharydy, kolagen). Obecno substancji pudrowych (skrobi kukurydzianej,
pszennej lub ryowej oraz glinki kaolinowej, dwutlenku cynku) zwikszaj adsorpcj
maski do lipidw i zrogowaciaych komrek naskrka. Nakada si je grub warstw na
skr. Pozostaj mikkie. Ich nadmiar usuwa si ze skry wilgotnym kompresem. Maski

40
odywcze i nawilajce nadaj si do wszystkich rodzajw cer z wyjtkiem cery tustej
i trdzikowej.
5. Maski oczyszczajce su do usuwania zrogowaciaego naskrka, oczyszczania skry
z zanieczyszcze i wydzieliny ojowej. Rozwietla skr, poprawia jej koloryt i nadaje
zdrowy wygld. Zawiera drobiny cierajce oraz enzymy rozpuszczajce powierzchniowe
warstwy naskrka. Powinna by ostronie stosowana, poniewa moe doprowadzi do
zbytniego wysuszenia skry, poszerzenia naczy krwiononych oraz podranie.
6. Maski liftingujce to preparaty kremowe lub alginiany wysychajce na skrze. Dziki
temu daj krtkotrway efekt napicia skry twarzy. W efekcie nastpuje wygadzenie
i spycenie zmarszczek, poprawa owalu twarzy. Cera staje si rowa i wiea, znikaj
oznaki zmczenia. Preparat nakada si na twarz cienk warstw, rwnomiernie na caej
powierzchni skry. Maski nie zmywa si. Mone by stosowana pod makija.
7. Maski kolagenowe s produkowane na bazie liofilizowanych wkien kolagenowych ze
skry woowej lub na bazie pochodnych algowych. Maj form patw, ktre nakada si
na twarz i nascza specjalnymi roztworami bioregulatorami nakadanymi pod mask
i pynami aktywujcymi stosowanymi do nawilania maski. Preparat hamuje parowanie
wody, dziaa przeciwzmarszczkowo, poprawia napicie i elastyczno skry oraz
wzmacnia skuteczno wprowadzonych substancji aktywnych.
8. Maski algowe maj form proszku( zmielone algi), ktry miesza si z wod. Zawieraj
aminokwasy, polisacharydy, alginiany, zwizki krzemu, wapnia, magnezu i jodu oraz
mikroelementy, ktre katalizuj wiele procesw yciowych komrek skry. Dziaaj
odywczo, kojco, wygadzajco i nawilajco na skr. Ponadto uszczelniaj naskrek,
agodz napicia i podranienia skry. Redukuj liczb rozszerzonych naczy
krwiononych, dlatego poleca si je przy cerze wraliwej ze skonnoci do podranie
i naczyniowej.
9. Maski termiczno modelujce skadaj si z proszkowych mieszanek substancji
mineralnych na bazie gipsu( siarczan wapnia) lub kaolinu. Dziaaj odywczo na skr,
poprawiaj jej elastyczno i koloryt. Przed naoeniem maski na twarz rozprowadza si
na skrze skadniki odywcze dobrane do jej potrzeb i planowanego efektu, zabezpiecza
usta, oczy i brwi. Lignin naley osoni nasad wosw. Na tak przygotowan twarz
nakada si podwjnie zoon, zwilon gaz. Mask rozprowadza si szpatuk na ca
twarz (naley zostawi otwr na nos) i szyj.
Po stwardnieniu mask zdejmuje si (w jednolitym kawaku).
Kierunek rozprowadzania masek kosmetycznych na skr twarzy i szyi przedstawia poniszy
rysunek.
Rys. 2. Kierunki rozprowadzania masek kosmetycznych na skr twarzy i szyi [5, str. 218].

41
Ampuki to pojemniki szklane zamykane prniowo. Zawieraj koncentraty wraliwe na
dziaanie tlenu. S to substancje czynne stosowane jako rodki uzupeniajce w kosmetyce,
skutecznie poprawiajce wygld skry i minimalizujce defekty kosmetyczne np. utrat
elastycznoci, sucho i niedobr wilgoci spowodowany nadmiern ekspozycj na soce,
przebarwienia i trdzik oraz nadwraliwo na czynniki zewntrzne. Substancje czynne
w ampukach maj najczciej form liposomw lub nanoczstczek. W poniszej tabeli
przedstawiono przykadowe substancje czynne stosowane do pielgnacji rnych rodzajw
cer.
Tabela 3. Substancje czynne stosowane do pielgnacji rnych rodzajw skr.
Rodzaj skry/ defekt

Substancja czynna
kosmetyczny
Cera wraliwa Substancje o dziaaniu agodzcym: alantoina, bisabolol,
azulen, pantenol
Cera tusta - ojotokowa Chlorofil, wycigi rolinne o dziaaniu cigajcym np.
ratania, piciornik, oczar wirgilijski, kora chinowa
i dbowa, witaminy z grupy B
Cera atroficzna Lecytyna, wycigi z kiekw pszenicy, e szenia,
witamina A i E, olej z wiesioka, kolagen, el z aloesu,
kwas hialuronowy
Cera sucha Wycigi z korzenia irysa, kolagen morski, kwas
hialuronowy
Przebarwienia pigmentacyjne, Kwasy owocowe, witamina C
trdzik
Jedna ampuka jest przeznaczona do jednego zabiegu i powinna by cakowicie zuyta,

poniewa koncentrat w niej zamknity nie zawiera rodkw konserwujcych. Substancje
czynne rozpuszczalne w wodzie, o maej masie czsteczkowej i zdolnoci do dysocjacji
mona wprowadzi w skr za pomoc jonoforezy lub rcznie. Wwczas preparat
wmasowuje si w skr podczas masau cznie z kremem do masau.
Coraz czciej na rynku preparatw kosmetycznych pojawiaj si koncentraty substancji
czynnych w posta kapsuek z tworzyw sztucznych lub roztworw zamknitych
w plastikowych buteleczkach. Zawieraj rodki konserwujce zapobiegajce przed zepsuciem
preparatu oraz chronice go przed rozwojem drobnoustrojw chorobotwrczych. Obecno
konserwantw powoduje, e omawiane preparaty nie zawsze mog by aplikowane na skr
wraliw lub alergiczn.
Kremy to jedne z najwaniejszych rodkw do pielgnacji. Ich zadaniem jest utrzymanie
rwnowagi wodno lipidowej w naskrku. Kremy powinny spenia nastpujce wymagania:
nawila warstw rogow skry,
poprawia elastyczno skry,
spyca zmarszczki,
chroni skr przed utrat wody, wpywem soca i rodowiska,
wygadza nierwnoci i rozjania przebarwienia skry,
ogranicza nadmierny poysk skry i powstawanie zaskrnikw,
pobudza procesy metaboliczne skry,
agodzi podranienia skry,
zapobiega przedwczesnemu procesowi starzenia skry [5, str. 122].
Kremy na dzie maj form emulsji typu o/w (rzadziej w/o). Pozostaj na skrze przez
cay dzie. Mog by stosowane jako podkad pod makija. Kremy na dzie powinny szybko

42
wchania si w skr i nie pozostawia na jej powierzchni tustej warstwy. Ich zadaniem jest
ochrona skry przed wpywami rodowiska i warunkw atmosferycznych oraz nawilanie
(nawet do 24 godzin). W fazie olejowej zawieraj tuszcze rolinne (np. maso kakaowe, olej
z orzeszkw ziemnych, z awokado i jojoby), tuszcze zwierzce oraz estry wyszych kwasw
tuszczowych. W fazie wodnej zawarte s hydrofilowe substancje nawilajce np. gliceryna,
pantenol, aminokwasy, hydrolizaty protein, cukry, kwas hialuronowy i inne. Do poczenia
faz stosuje si emulgatory najczciej niejonowe, aminowe lub amfoteryczne rodki
powierzchniowo czynne. Dodatkowo do kremw na dzie wprowadza si substancje czynne
np. witaminy (A, beta karoten, C, E, H), niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe (NNKT),
ekstrakty rolinne, flawonoidy. Zwizki te reguluj i stymuluj procesy odnowy naskrka
i skry oraz chroni przed dziaaniem wolnych rodnikw.
Kremy na noc maj przewanie form emulsji typu w/o. Pozostawiaj na skrze tusty
poysk i wolniej si wchaniaj. Podstaw fazy olejowej stanowi tuszcze i oleje rolinne,
tuszcze zwierzce i estry wyszych kwasw tuszczowych oraz oleje i woski mineralne, ktre
utrudniaj odparowywanie wody ze skry. Ponadto do fazy olejowej wprowadza si witaminy
A i E, fitohormony, oleje z wiesioka, nasion winogron i ogrecznika (bogate w NNKT,
fosfolipidy, tokoferole, fitosterole, biaka zawierajce tryptofan, cystyn i metionin),
ceramidy rolinne i inne substancje czynne rozpuszczalne w tuszczach. Faza wodna ma skad
zbliony do skadu fazy wodnej kremw na dzie.
Kremy i ele do oczu nie mog zawiera skadnikw podraniajcych rogwk lub
spojwk. Substancje czynne w nich zawarte zapobiegaj powstawaniu zmarszczek (np.
kolagen) i pobudzaj przemian materii w tkankach( np. mleczko pszczele, aminokwasy,
wycigi tkankowe z grasicy, witaminy, oleje rolinne bogate w witaminy, skadniki mineralne
i niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe. Ponadto do kremw pod oczy dodaje si filtry
przeciwsoneczne oraz konserwanty.
Istotnym elementem skadu kremw pielgnacyjnych s substancje nawilajce.
Biorc pod uwag ich dziaanie wyrnia si zwizki:
tworzce na skrze hydrofilow warstw (film) hydrolizaty protein (kolagen, elastyna),
mukopolisacharydy (kwas hialuronowy i jego sl sodowa), chitozan, chityna, luzy
rolinne,
dostarczajce i zatrzymujce wod w gbszych warstwach naskrka sorbitol, kwas
mlekowy, gliceryna, glikole, mocznik, wglowodany i ich oksyetylenowane pochodne,
biotyna,
hydrofobowe, tworzce na skrze tusty film wazelina, oleje mineralne, oleje
silikonowe, woski, lecytyna, woski,
wzmacniajce bariery lipidowe w gbi warstwy rogowej ceramidy, sterole, skwalen,
monoglicerydy, estry kwasw tuszczowych.
Oprcz kremw na dzie i na noc istotn rol w pielgnacji skry maj kremy ochronne.
S to kremy sportowe i przeciwsoneczne.
Kremy sportowe chroni skr przed szkodliwym dziaaniem czynnikw
atmosferycznych. W swoim skadzie maj wglowodory np. euceryn, wazelin, olej
parafinowy, woski np. pszczeli, lanolin, spany jako emulgatory oraz substancje nawilajce
najczciej gliceryn.
Kremy przeciwsoneczne zawieraj rodki promieniochronne, zabezpieczajce skr
przed tworzeniem rumienia na skutek dugotrwaego opalania. Dla osignicia waciwego
efektu ochronnego w kremach tego typu stosuje si kilka rnie dziaajcych blokerw
sonecznych. S to zwizki odbijajce promienie soneczne np. tlenki tytanu i cynku oraz
zwizki pochaniajce energi i wyapujce wolne rodniki np. wit. C i E, melatonina.

43
Przykady zabiegw kosmetycznych dostosowanych do indywidualnych potrzeb cery.
Cera normalna u osb modych:
1) zmycie twarzy mleczkiem lub mietank kosmetyczn,
2) tonizowanie skry,
3) wykonanie peelingu,
4) naoenie maski odywczej (np. witaminowej),
5) natrysk chodny z dodatkiem wycigu zioowego.
Cera normalna u osb starszych:
1) zmycie, tonizowanie i wykonanie peelingu (jak wyej),
2) naoenie kremu z witamina A+E,
3) nawietlanie przez 5 10 minut lamp rozgrzewajc,
4) masa rczny,
5) naoenie maski odywczej lub ampuki pod mask do jonoforezy,
6) natrysk chodny,
7) zabiegi wzmacniajce minie np. galwanizacja [2, str. 176].
Cera sucha
1) demakija mietank lub mleczkiem do cery suchej,
3) wykonanie peelingu gommage lub naoenie maski oczyszczajcej,
4) jonoforeza z zastosowaniem ampuki do cery suchej, odwodnionej,
5) masa hydroaktywny z wykorzystaniem elu do masau,
6) naoenie maski odywczej (20 minut),
7) delikatne zmycie maski i usunicie nadmiaru wilgoci z twarzy,
8) naoenie kremu nawilajcego.
Cera tusta higieniczne czyszczenie skry
1) demakija elem myjcym do cery tustej,
3) wykonanie peelingu,
4) masa twarzy z przewag ruchw ugniatania,
5) naoenie maski rozgrzewajce przygotowujcej skr do zabiegu mechanicznego
oczyszczania skry,
6) mechaniczne czyszczenie skry,
7) dezynfekcja skry po zabiegu,
8) wykonanie zabiegu darsonwalizacji,
9) nawilenie twarzy przy zastosowaniu wapozonu,
10) nawietlanie lamp sollux z niebieskim filtrem w celu zagodzenia podranie skry,
11) wykonanie zabiegu galwanizacji,
12) naoenie maski cigajcej i odywczej,
13) naoenie kremu pielgnacyjnego do cery tustej [1, str.13].
Mechaniczne czyszczenie skry polega na usuniciu zaskrnikw. Jest wykonywane przy
skrach mieszanych i tustych. Zaskrniki mona usuwa rcznie lub yeczk Unny.
Usuwanie zaskrnikw yeczk Unny polega na uoeniu yeczki na zaskrniku
i naciniciu. Pod wpywem ucisku zawarto zaskrnika wydostaje si na zewntrz (przez
otwr w yeczce). Czciej skr oczyszcza si rcznie, poniewa mona kontrolowa sil
ucisku i istnieje mniejsze prawdopodobiestwo uszkodzenia tkanek. Do czyszczenia rcznego
uywa si potrjnie zoonej gazy w ksztacie kwadratu o boku dugoci ok. 8cm. Naley
pracowa opuszkami palcw wskazujcych obydwu rk rwnoczenie. Ruch powinien by
elastyczny, polegajcy na lekkim rozkoysaniu tkanki otaczajcej zaskrnik. Nie wolno
pracowa paznokciami i szczypa skry. Nacisk na tkanki powinien by niewielki, aby

44
zminimalizowa uszkodzenia mechaniczne skry i wybroczyny. Podczas czyszczenia
mechanicznego zmiany skrne naley usuwa w nastpujcej kolejnoci:
zaskrniki,
prosaki,
niewielkie ropne krostki (za zgod lekarza),
miczaki zakane.
Do usunicia zmian nie majcych ujcia, prosakw i grudek uywa si skaryfikatora lub
igy do iniekcji, aby atwiej wydoby zalegajc mas na zewntrz. Po usuniciu
zanieczyszcze skrnych twarz poddaje si dezynfekcji. Najpierw przemywa si j
preparatem dezynfekcyjnym, naparem zioowym o dziaaniu bakteriobjczym
i bakteriostatycznym lub rozcieczonym roztworem nadmanganianu potasu, nastpnie
poddaje dezynfekcji przy uyciu aparatu darsonwal (skra musi by cakowicie sucha).
Przeciwwskazaniem do wykonania mechanicznego czyszczenia skry s ostre stany zapalne
skry, stany alergiczne, stany zakane skry i oczu, stany ropne okoozbne i ekstrakcja zba.

1. Jakie s etapy wykonania zabiegu pielgnacyjnego w gabinecie kosmetycznym?
2. Na czym polega chemiczne i mechaniczne czyszczenie skry?
3. Na czym polega powierzchniowe zuszczanie naskrka?
4. Jakie preparaty stosuje si do zuszczania naskrka?
5. Jakie preparaty pielgnacyjne s potrzebne do przeprowadzenia zabiegu pielgnacyjnego
w gabinecie kosmetycznym?
6. Jakie s etapy zabiegu pielgnacyjnego wykonywanego na skrze normalnej, suchej
i tustej?
7. Kiedy nie mona wykona czyszczenia mechanicznego skry?
4.6.3. wiczenia
wiczenie 1
Uzupenij tabel.
Nazwa Skad/ cechy preparatu Dziaanie na skr/ wskazania
do stosowania
Pyny
oczyszczajce
Mleczka, mietanki
kosmetyczne
Cold - kremy
Maska kataplazma
Maska cigajca

45
Maska algowa
Preparat do
demakijau oczu

1) zapozna si z rodzajami preparatw do demakijau oraz masek kosmetycznych
(materia nauczania 4.6.1.),
2) podkreli w tekcie informacje potrzebne do rozwizania wiczenia,
3) uzupeni tabel,

karta wiczenia,
wiczenie 2
Sporzd tonik do cery normalnej.
Skadniki:
alkohol etylowy 15,00
gliceryna 3,00
wycig rumiankowy 10,00
kwas cytrynowy 0,05
woda rana 30,00
woda destylowana do 100
Wykonanie
Do kolby wla wod, nastpnie doda kwas cytrynowy i wycig z rumianku. W osobnym
naczyniu wymiesza alkohol etylowy, gliceryn i wod ran. Oba roztwory poczy
i zostawi na ok. 1 godzin. W razie zmtnienia cao przesczy przez bibu filtracyjn.
[4, str. 194].

1) zapozna si ze skadem toniku i sposobem jego przygotowania (instrukcja do wykonania
wiczenia),
3) odmierzy wskazane w recepturze iloci skadnikw,
4) poczy skadniki zgodnie ze sposobem wykonania toniku,
5) zla preparat do przygotowanego pojemnika,
6) dokona oceny organoleptycznej przygotowanego preparatu: sprawdzi wygld
zewntrzny (klarowno, dopuszcza si lekkie zmtnienie ze wzgldu na obecno
wycigu rumiankowego), barw (lekko rowa), zapach (przyjemny, delikatny zapach
rany).

46
zlewka szklana dua,
kolba szklana,
waga laboratoryjna,
cylinder pomiarowy,
lejek szklany,
bagietka szklana,
bibua filtracyjna,
odczynniki chemiczne: wycig rumiankowy, alkohol etylowy, gliceryna, woda rana,
kwas cytrynowy, woda destylowana,
kolba z korkiem na szlif lub butelka z tworzywa sztucznego na gotowy preparat,
instrukcja wykonania wiczenia.
wiczenie 3
Przygotuj tonik do cery suchej.
Skadniki:
alkohol etylowy 8,00
sorbitol 8,00
glikol propylenowy 8,00
lanolina rozpuszczalna w wodzie 4,00
napar z kwiatu lipy i macierzanki 35,00
woda destylowana 35,80
kwas borny 1,00
kompozycja zapachowa 0,20
Razem 100,00
Wykonanie
1. Przygotowanie naparu
Do duej zlewki wsypa yk stoow zi( w proporcji 2obj. kwiatu lipy do 1obj. kwiatu
macierzanki) i zala 500g wody o temperaturze pokojowej, wymiesza. Ogrzewa pod
przykryciem, nie dopuszczajc do wrzenia przez 30 minut. Nastpnie przecedzi napar przez
sito z bibu filtracyjn lub warstw gazy.
2. Przygotowanie toniku
Do zlewki o pojemnoci 150ml odway lanolin, doda gorc wod (80C) i miesza do
rozpuszczenia. Nastpnie mieszajc doda kwas borny. Doda pozostae skadniki
z wyjtkiem alkoholu i kompozycji zapachowej, ktre miesza si w oddzielnym naczyniu.
Po ostudzeniu roztworu wla alkoholowy roztwr kompozycji zapachowej i cao miesza
przez 15 minut. Pyn powinien by klarowny, cho dopuszcza si lekkie zmtnienie lub
opalizowanie. [4. str. 195].

1) zapozna si ze skadem toniku i sposobem jego przygotowania (instrukcja do wykonania
wiczenia),
3) odmierzy wskazane w recepturze iloci skadnikw,
4) poczy skadniki zgodnie ze sposobem przygotowania toniku,

47
5) zla preparat do przygotowanego pojemnika,
6) dokona oceny organoleptycznej sporzdzonego preparatu.

2 zlewki szklane o poj. 150ml,
zlewka szklana dua,
kolba szklana o poj. 500cm3,

waga laboratoryjna,
cylinder pomiarowy,
paszcz grzejny,
termometr rtciowy o skali do 100C,
bagietka szklana,
lejek szklany,
bibua filtracyjna,
odczynniki chemiczne: etanol, sorbitol, propanodiol, lanolina rozpuszczalna w wodzie,
kwiaty lipy i macierzanki, kwas borny, kompozycja zapachowa neutralizujca zapach
lanoliny, woda destylowana,
kolba z korkiem na szlif lub butelka z tworzywa sztucznego na gotowy preparat,
wiczenie 4
Wykonaj mask cigajc.
Skadniki:
kaolin 155,00
talk 40,00
wglan wapnia 5,00
Wykonanie
Skadniki wymiesza i przesia przez sito. Przed naoeniem na twarz dodawa porcjami
do ciepej wody i wymiesza na jednolit mas. [4, str. 197].

1) zapozna si ze skadem maski i sposobem jej przygotowania (instrukcja wykonania
wiczenia),
2) odway wskazane w recepturze iloci skadnikw,
3) poczy skadniki i przesia je przez sito,
4) przesypa mask do przygotowanego pojemnika (szczelnie zamykanego).

modzierz ceramiczny do roztarcia kaolinu,
naczynie szklane lub ceramiczne do wymieszania skadnikw,
sitko,
waga laboratoryjna,
zamykany pojemnik na gotowy preparat,

48
wiczenie 5
Wykonaj zabieg pielgnacyjny dostosowany do indywidualnych potrzeb skry.

1) zapozna si ze sposobami wykonywania zabiegw pielgnacyjnych dostosowanych do
potrzeb rnych rodzajw cer (materia nauczania 4.6.1.),
2) przygotowa stanowisko pracy i klienta do zabiegu,
3) wykona oczyszczanie wstpne,
4) zdiagnozowa stan skry pacjentki,
5) wykona peeling skry twarzy,
6) ustali rodzaj zabiegu pielgnacyjnego,
7) dobra preparaty pielgnacyjne dostosowane do indywidualnych potrzeb skry pacjentki,
8) przeprowadzi zabieg pielgnacyjny,
9) okreli wskazania pielgnacyjne do domu.

fotel kosmetyczny,
taboret obrotowy,
stolik zabiegowy,
stolik na aparaty kosmetyczne,
lampa lupa,
lampa Sollux z niebieskim filtrem,
aparat do nawilania,
aparat do galwanizacji,
maska do jonoforezy,
autoklaw,
preparaty kosmetyczne: rodki do demakijau, toniki, peelingi, krem do masau, maski
kosmetyczne o rnym dziaaniu (np. nawilajcym, odywczym, dotleniajcym),
ampuki, lub koncentraty zawierajce substancje czynne, kremy pielgnacyjne,
rodki do dezynfekcji,
materiay zabiegowe,
materiay higieniczne (gaza, patki kosmetyczne, lignina),
bielizna zabiegowa,
instrukcja wykonania wiczenia,
wiczenie 6
Wykonaj zabieg higienicznego czyszczenia skry.

1) zapozna si ze sposobem wykonywania higienicznego czyszczenia skry (materia
nauczania 4.6.1.),
2) przygotowa stanowisko pracy i klienta do zabiegu,
3) wykona oczyszczanie wstpne,
4) przeprowadzi diagnoz stanu skry w celu wykluczenia przeciwwskaza
do wykonania zabiegu,

49
5) wykona peeling,
6) wykona masa twarzy,
7) naoy mask rozpulchniajc,
8) przeprowadzi czyszczenie mechaniczne,
9) zdezynfekowa skr twarzy,
10) wykona zabieg darsonwalizacji (nauczyciel ustawi aparat i zapozna Ci z technik
wykonywania darsonwalizacji),
11) wykona nawilanie skry wapozonem przez 15 -20 minut (nauczyciel pomoe Ci
przygotowa aparat i ustawi go w odpowiedniej odlegoci od twarzy klienta),
12) wykona nawietlanie lamp Sollux niebieskim filtrem (nauczyciel pomoe Ci ustawi
lamp w odpowiedniej odlegoci od twarzy klienta i okreli czas nawietlania),
13) naoy mask cigajc i odywcz,
14) wklepa w skr twarzy i szyi kremu pielgnacyjny,
15) okreli wskazania pielgnacyjne do domu.

fotel kosmetyczny,
taboret obrotowy,
stolik zabiegowy,
stolik na aparaty kosmetyczne,
lampa lupa,
lampa Sollux z niebieskim filtrem,
aparat do nawilania,
aparat do darsonwalizacji,
aparat do galwanizacji,
autoklaw,
yeczka Unny,
igy do iniekcji,
preparaty kosmetyczne: el do demakijau, tonik, peeling scrub, krem do masau,
maska rozpulchniajca, lotion do dezynfekcji, maska odywcza, maska cigajca, krem
pielgnacyjny,
rodki do dezynfekcji,
materiay zabiegowe,
materiay higieniczne (gaza, patki kosmetyczne, lignina),
bielizna zabiegowa,
rkawiczki lateksowe,

50

1) okreli etapy wykonywania zabiegu pielgnacyjnego?
2) okreli sposoby chemicznego i mechanicznego czyszczenia skry?
3) scharakteryzowa preparaty stosowane do demakijau, tonizowania
skry i zuszczania powierzchniowego naskrka?
4) scharakteryzowa skad i zastosowanie masek kosmetycznych,
ampuek i koncentratw substancji czynnych?
5) naoy mask kosmetyczn z zachowaniem kierunku
nakadania preparatu?
6) okreli sposoby nakadania ampuek i koncentratw
substancji czynnych na skr twarzy i szyi?
7) scharakteryzowa rodzaje kremw pielgnacyjnych?
8) dobra krem pielgnacyjny do potrzeb skry?
9) wykona zabieg pielgnacyjny dostosowany
do indywidualnych potrzeb skry?
10) wykona zabieg higienicznego czyszczenia skry?
11) okreli zalecenia pielgnacyjne dla rnych rodzajw cer w domu?

51
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada dotyczcych pielgnowania zdrowej skry. Zadania: 1, 3, 5, 6, 7, 9,
11 14 oraz 16 - 18 to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowied jest
prawidowa; zadania: 2, 4, 8, 10, 15, 19 i 20 to zadania z luk, w ktrych naley udzieli
krtkiej odpowiedzi.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi:
w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidow odpowied znakiem X
(w przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow),
w zadaniach z krtk odpowiedzi wpisz odpowied w wyznaczone pole,
w zadaniach do uzupenienia wpisz brakujce wyrazy,
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli ktre zadanie sprawia Ci trudnoci, przejd do nastpnego, odkadajc jego
rozwizanie na pniej, po rozwizaniu caego testu. Trudnoci mog przysporzy Ci
zadania: 15 20, gdy s na poziomie trudniejszym ni pozostae.
8. Na rozwizanie testu masz 60 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Cera normalna jest

a) odporna na dziaanie czynnikw atmosferycznych oraz wod i mydo,
b) wraliwa na zabiegi fizykalne, mechaniczne i chemiczne,
c) odporna na dziaanie czynnikw atmosferycznych i wraliwa na dziaanie wody
i myda,
d) wraliwa na dziaanie czynnikw atmosferycznych i odporna na dziaanie wody
i myda.
2. Cera sucha jest , o kolorze oraz ma

skonno do
.
3. Jedn z przyczyn przetuszczania skry jest

a) niedobr estrogenw i androgenw,
b) nadmiar estrogenw i niedobr androgenw,
c) niedobr estrogenw i nadmiar androgenw,
d) nadmiar estrogenw i androgenw.
4. Pielgnacja cery suchej w gabinecie kosmetycznym polega na


52
5. Cera mieszana ma cechy skry
a) tustej i atroficznej,
b) suchej i tustej,
c) normalnej i suchej,
d) wraliwej i normalnej.
6. Kpiel aromaterapeutyczna z dodatkiem olejku lawendowego dziaa

a) orzewiajco i stymulujco,
b) uspakajajco i lekko nasennie,
c) pobudzajco i stymulujco,
d) relaksujco i przeciwstresowo.
7. Dugotrwae przebywanie na dworze, gdy jest zimno i wietrznie, powoduje

a) rogowacenie naskrka, odmroenia i rozszerzanie naczy krwiononych,
b) nadmierne wydzielanie oju przez skr,
c) uszczenie naskrka,
d) rogowacenie naskrka, odmroenia i obkurczanie naczy krwiononych.
8. N podstawie badania wizualnego skry okrela si jej .,

palpacyjnie bada si........
natomiast za pomoc aparatw ustala parametry skry - .

9. Cukrzyca wywouje
a) wzmoon prac gruczow ojowych,
b) wystpowanie zakae drodakowatych,
c) wzmoon prac gruczow potowych,
d) nasilenie objaww trdziku pospolitego.
10. Prawidowe, penowartociowe ywienie to takie, ktre ..

11. Niezbdne skadniki odywcze to

a) aminokwasy, kwasy tuszczowe, cukry, witaminy i skadniki mineralne,
b) kwasy tuszczowe, cukry, witaminy, makroelementy i tuszcze,
c) aminokwasy, tuszcze nienasycone, kwasy tuszczowe i skadniki mineralne,
d) aminokwasy, kwasy tuszczowe, cukry, witaminy i mikroelementy.
12. Wycigi z szawi, kory dbu, rozmarynu stosuje si w:

a) maskach odywczych,
b) tonikach do cery wraliwej,
c) pynach oczyszczajcych do cery tustej,
d) kremach ochronnych.
13. Siarka, kamfora, drode i mentol s stosowane w maskach leczniczych dziaaniu

a) pobudzajcym prac skry,
b) agodzcym podranienia,
c) stymulujcym prac gruczow potowych,
d) odkaajcym.

53
14. Ampuki agodzce podranienia cery wraliwej mog zawiera
a) alantoin, bisabolol, azulen,
b) alantoin, wycigi z ratanii, piciornika, oczaru wirgilijskiego,
c) wycigi z korzenia irysa, kolagen morski, kwas hialuronowy,
d) kwasy owocowe.
15. Zalecenia pielgnacyjne dla cery tustej w domu to

16. Naczyniaki( pajczki) s objawem wywoanym przez

a) nadczynno tarczycy,
b) niedoczynno tarczycy,
c) uszkodzenia wtroby,
d) cukrzyc.
17. Zahamowanie wzrostu i dojrzewania wywouje

a) niedobr witamin,
b) niedobr skadnikw mineralnych,
c) nadmiar biaek,
d) niedobr biaek.
18. Ceramidy stosowane m. in. w kremach na noc dziaaj nawilajco poprzez

a) tworzenie na skrze tustego filmu ochronnego,
b) wzmacnianie barier lipidowych skry,
c) tworzenie na skrze hydrofilowego filmu,
d) dostarczanie i zatrzymywanie wody w gbszych warstwach naskrka.
19. Nadmiar hormonw eskich wywouje

20. Do pomiaru, jakich parametrw skry su

tewanert - .
kutomert -
pehametr -
sebumetr -

54
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko.
Pielgnacja zdrowej skry

Zakrel prawidow odpowied, dokocz zdanie lub wpisz brakujce czci zdania
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1. a b c d
2.
3. a b c d
-
4. -
-
-
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8.
9. a b c d
10.
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
-
-
15. -
-
-
-
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
-
19. -
-
-
-
20. -
-
-
Razem:

55
6. LITERATURA
1. Dylewska Grzelakowska J.: Kosmetyka stosowana. wydanie IV. WSiP, Warszawa
2005
2. Jaroszewska B.: Kosmetologia. ATENA, Warszawa 2001
3. Jurgowska S.: Chemia surowcw kosmetycznych, wydanie II. Ekoprzem, Dbrowa
Grnicza, 2000
4. Marzec A.: Chemia kosmetyczna surowce, pprodukty, preparatyka wyrobw. Dom
Organizatora, Toru, 2001
5. Peters I.B.: Kosmetyka podrcznik do nauki zawodu poradnik. REA, Warszawa 2002

56

3 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Pielgnowanie zdrowej skry

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 514[03].Z1.03

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Cera normalna Cera mieszana

Cera tusta Cera sucha

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Zakazy pielgnacyjne Zakazy pielgnacyjne

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Zalecenia pielgnacyjne Zalecenia pielgnacyjne

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

Rodzaje zabiegw wykonywanych gabinecie

zabiegi rozgrzewajce skr,

masa rczny bez ruchw klepania, ugniatania,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz: Tak Nie

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.1. Materia nauczania

Na wygld skry maj wpyw zarwno czynniki zewntrzne jak i wewntrzne.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 1. Objawy skrne charakterystyczne dla schorze narzdw wewntrznych.

Czynniki wewntrzne Objawy na skrze

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Czynniki zewntrzne: dziaanie wolnych rodnikw, stres, zanieczyszczenia atmosfery,

Czynniki wewntrzne: nikotyna, grulica, zapalenie mzgu, niedoczynno tarczycy, nadmiar

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.2.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3.1. Materia nauczania