2 PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Barbara Zychowicz
Wykonywanie masau pielgnacyjnego

514[03].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr Ewa Kurlej-Bielak,
mgr Anna Uss-Wojciechowska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Magorzata Sotysiak
Konsultacja:
mgr Magorzata Sotysiak
Korekta:
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 514[03].Z1.02

Wykonywanie masau pielgnacyjnego, zawartego w moduowym programie nauczania dla
zawodu technik usug kosmetycznych 514[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Anatomia i fizjologia ukadu narzdw ruchu 7
4.1.1. Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 17
4.1.3. wiczenia 17
4.1.4. Sprawdzian postpw 18
4.2. Anatomia i fizjologia ukadu nerwowego 19
4.2.3. wiczenia 21
4.3. Anatomia i fizjologia ukadu krenia 23
4.3.3. wiczenia 25
4.4. Anatomia i fizjologia skry 27
4.4.3. wiczenia 29
4.5. Fizjologia i funkcje masau 31
4.5.3. wiczenia 33
4.6. Techniki masau klasycznego 36
4.6.3. wiczenia 45
4.7. Rodzaje masau 48
4.7.3. wiczenia 55
5. Sprawdzian osigni 58
6. Literatura 62

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu umiejtnoci z zakresu wykonywania
masau pielgnacyjnego. Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtnoci i wiedzy, ktre powiniene
mie opanowane, aby przystpi do realizacji jednostki moduowej.
2. Cele ksztacenia jednostki moduowej.
3. Materia nauczania umoliwiajcy samodzielne przygotowanie si do wykonania wicze
i zaliczenia sprawdzianw. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazan literatur oraz
inne rda informacji.
Obejmuje on rwnie wiczenia, ktre zawieraj:
wykaz materiaw, narzdzi i sprztu potrzebnych do realizacji wiczenia,
pytania sprawdzajce wiedz potrzebn do wykonania wiczenia,
sprawdzian teoretyczny.
4. Przykady wicze oraz zestawy zada sprawdzajcych Twoje opanowanie wiedzy
i umiejtnoci z zakresu caej jednostki. Prawidowe wykonanie wicze jest dowodem
osignicia umiejtnoci praktycznych okrelonych w tej jednostce moduowej.
Wykonujc sprawdziany postpw powiniene odpowiada na pytanie tak lub nie, co
oznacza, e opanowae materia albo nie.
Jeeli masz trudnoci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia, to popro nauczyciela lub
instruktora o wyjanienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan czynno.
Po zrealizowaniu materiau sprbuj zaliczy sprawdzian osigni z zakresu tematyki
jednostki moduowej.

3
514[03].Z1
Kosmetyka pielgnacyjna
514[03].Z1.01
Organizacja stanowisk pracy w gabinecie
kosmetycznym
514[03].Z1.02 514[03].Z1.03
Wykonywanie masau pielgnacyjnego Pielgnowanie zdrowej skry
514[03].Z1.04
Pielgnowanie koczyn grnych
514[03].Z1.05 514[03].Z1.06
Pielgnowanie koczyn dolnych Pielgnowanie oczu i ich oprawy
Schemat ukadu jednostek moduowych

4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej, powiniene umie:
korzysta z rnych rde informacji,
analizowa tekst ze zrozumieniem,
stosowa oglnie przyjte normy etyczne oraz zasady kodeksu etyki zawodowej,
okrela potrzeby klienta,
przeprowadza wywiad z pacjentk,
rozpoznawa choroby skry,
rozrnia aparaty, narzdzia, oraz materiay zabiegowe waciwe dla wyposaenia
stanowiska pracy kosmetyczki,
stosowa zasady higieny pracy w trakcie wiadczenia usug.

5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej, powiniene umie:
scharakteryzowa budow i funkcj ukadu kostnego,
scharakteryzowa budow i funkcj ukadu miniowego,
scharakteryzowa budow i funkcj ukadu nerwowego,
scharakteryzowa budow i funkcj ukadu krenia,
scharakteryzowa budow i funkcj ukadu chonnego,
scharakteryzowa budow i funkcj skry,
okreli funkcje masau,
okreli rodzaje masau,
okreli kolejno i rodzaj czynnoci podczas wykonywania masau,
zastosowa rne techniki masau twarzy, szyi i dekoltu,
zastosowa rne techniki masau caego ciaa,
scharakteryzowa wschodnie techniki masau,
okreli topografi punktw biologicznie aktywnych na ciele,
okreli preparaty do masau,
przygotowa klienta do masau,
wykona zabieg zgodnie z zasadami bezpieczestwa.

6
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Anatomia i fizjologia ukadu narzdw ruchu

4.1.1. Materia nauczania
Ukad kostny
Koci, stawy i minie stanowi razem ukad narzdw ruchu. Koci i ich poczenia s
czci biern tego ukadu, natomiast minie stanowi cz czynn, odpowiedzialn za
wykonywanie ruchu. Koci s najbardziej trwaymi i wytrzymaymi elementami organizmu.
S zbudowane wedug zasady najwikszej wytrzymaoci przy najmniejszej iloci budulca.
Waciwo t zawdziczaj specyficznej budowie. Kada ko skada si z istoty organicznej
(osseiny), ktra nadaje jej sprysto, oraz ze skadnikw nieorganicznych. Wrd nich
najistotniejsze s sole wapnia, ktre nadaj jej twardo. Zawarto skadnikw mineralnych
wzrasta do ok. 25 30 roku ycia wtedy koci s najmocniejsze, a po 45 roku ycia spada
w nich ilo wapnia - wtedy staj si kruche.
Wszystkie koci (z wyjtkiem koci gnykowej) poczone s ze sob i tworz kociec zwany
szkieletem. Szkielet czowieka dorosego skada si z 206 koci, u dziecka jest ich znacznie
wicej, u czowieka starego mniej.
Kociec:
stanowi rusztowanie ciaa,
decyduje o jego wielkoci i ksztacie,
utrzymuje ciao w okrelonej pozycji np.: siedzcej,
stanowi zoony system dwigni, dziki ktrym przy aktywnej pracy mini ciao moe
si porusza,
niektre jego czci jak np.: koci klatki piersiowej stanowi ochron dla wanych
narzdw wewntrznych.
Ksztat koci zaley od jej funkcji, wpyww dziedzicznych, pci i koniecznoci
dugotrwaego jednolitego ucisku. Wedug osteologii (nauki o kociach) wyrniamy
nastpujce rodzaje koci:
1) dugie maj cz rodkow zwan trzonem i dwa koce: bliszy i dalszy, wyranie
jeden wymiar dugo , przewysza dwa pozostae. Wewntrz trzonu znajduje si jama
szpikowa, w ktrej u ludzi dorosych jest szpik kostny ty, a u dzieci szpik kostny
czerwony produkujcy krwinki. Nasady zbudowane s z istoty gbczastej,
a trzony z istoty zbitej. Przykadem takich koci mog by; ko ramienna, udowa,
promieniowa, piszczelowa,
2) paskie ich najmniejszym wymiarem jest grubo. rodek tych koci zbudowany jest
z istoty gbczastej, w ktrej przez cae ycie produkowany jest szpik kostny czerwony,
a na zewntrz znajduje si istota zbita. Przykady tych koci to: opatka, mostek, talerz
koci biodrowej,
3) rnoksztatne na przykad koci podstawy czaszki,
4) pneumatyczne to takie koci, ktre wewntrz maj jamy wypenione powietrzem, dziki
czemu np.: zmniejszaj ciar czaszki. S to np.: ko klinowa, czoowa, skroniowa,
5) krtkie wszystkie ich wymiary s porwnywalne np.: koci nadgarstka czy stpu.
Koci pokryte s bon cznotkankow tzw. okostn. Jest ona obficie unaczyniona
i unerwiona. Wprowadza do wntrza koci przez otwory odywcze naczynia krwionone,
a dziki nerwom jest wraliwa na bl.
Wszystkie koci posiadaj powierzchnie gadkie, bd te wystpuj na nich guzki,
wyniosoci, zagbienia czy otworki nadajc im charakterystyczny wygld.

7
W kocu czowieka wyrniamy:
koci gowy,
koci krgosupa (krgi),
koci klatki piersiowej,
koci koczyny grnej,
koci koczyny dolnej.
Rys. 1. Ukad kostny przd [1].

Koci gowy
Kociec gowy tworz koci czaszki. Cz grna i tylna czaszki nosi nazw czaszki
mzgowej (mzgoczaszki), a cz przednio dolna to czaszka trzewna (trzewioczaszka).
Wszystkie koci w obrbie czaszki poczone s szwami, jedynie uchwa czy si
z pozosta czci czaszki za pomoc staww uchwowych. Mzgoczaszka skadajca si
z koci paskich, pneumatycznych i rnoksztatnych stanowi mocn puszk kostn
ochraniajc mzg, a w obrbie trzewioczaszki mieszcz si narzdy zmysw i pocztkowe
odcinki przewodu pokarmowego i oddechowego.

8
Koci czaszki mzgowej to:
ko potyliczna,
2 koci ciemieniowe,
2 koci skroniowe,
ko czoowa,
ko klinowa,
ko sitowa.
Rys. 2. Ukad kostny ty [1].

Koci czaszki trzewnej to:
uchwa,
2 zronite koci szczkowe,
2 koci jarzmowe,

9
2 koci podniebienne,
2 koci nosowe,
maowiny nosowe dolne,
2 koci zowe,
lemiesz,
ko gnykowa.
Koci krgosupa
Krgosup skada si z koci zwanych krgami. Jest ich 33 34, razem tworz elastyczny
sup od gry podpierajcy czaszk, a od dou czc si z komi miednicznymi tworz mocn
obrcz kostn zwan miednic. Krgi uoone s w piciu odcinkach:
szyjny (7 krgw),
piersiowy (12 krgw),
ldwiowy (5 krgw),
krzyowy (5 krgw zronitych ze sob w jedn ko),
guziczny (utworzony przez 4 5 szcztkowych krgw zronitych razem).
Typowy krg skada si z: trzonu, uku i 7 wyrostkw (2 poprzeczne, 1 kolczysty i 2 pary
wyrostkw stawowych). Mimo oglnego schematu, kady krg ma cechy charakterystyczne
dla swojego odcinka. Po tych cechach mona je rnicowa.
Krgosup ochrania rdze krgowy, stanowi miejsce przyczepu mini, decyduje o wygldzie
sylwetki, wzrocie, pozwala na przyjcie okrelonej pozycji ciaa.
Koci klatki piersiowej

Szkielet klatki piersiowej skada si z mostka, 12 par eber i 12 krgw piersiowych.
Mostek jest koci pask, wyrniamy w nim rkoje, trzon i wyrostek mieczykowaty.
Na jego grnej krawdzi znajduje si wcicie szyjne, a po obu stronach le wcicia
obojczykowe. Na bocznych krawdziach rkojeci i trzonu le wcicia eber od I do VII.
ebra maj posta wygitych ukowato pytek kostnych. Posiadaj koniec przedni
(mostkowy), trzon i koniec tylny (krgosupowy). W zalenoci od sposobu poczenia
z mostkiem wyrniamy ebra prawdziwe, czyli takie, ktre bezporednio dochodz
do mostka i cz si z nim poprzez chrzstk ebrow (od I VII), ebra rzekome, ktre
cz si z mostkiem porednio poprzez chrzstk ebra pooonego wyej (VIII X) i ebra
wolne, ktre nie cz si z mostkiem, a le swobodnie w cianie brzucha(XI XII).
Krgi piersiowe - s wiksze od krgw szyjnych, a mniejsze od ldwiowych, maj typowe
elementy budowy, a wic: trzon, uk krgowy i 7 wyrostkw. Typow cech jest to, i
posiadaj na wyrostkach poprzecznych doki ebrowe, suce do poczenia z guzkiem ebra
i na bocznych powierzchniach trzonw doki ebrowe do poczenia z gow ebra.
Koci koczyny grnej

W skad koci koczyny grnej wchodzi 37 oddzielnych koci, wrd ktrych
wyrniamy koci obrczy i koci koczyny grnej wolnej.
Koci obrczy to:
obojczyk ko duga, posiada koniec mostkowy, trzon i koniec barkowy. czy
wyrostek barkowy opatki z wciciem obojczykowym mostka,
opatka ko paska, ksztatu trjktnego, ley symetrycznie po obu stronach krgosupa,
przykrywa od tyu ebra od II do VII, posiada powierzchni przedni (ebrow) i tyln
(grzbietow). W budowie wyrnia si 3 brzegi, 3 kty, 2 wyrostki (kruczy i barkowy).
Na powierzchni grzbietowej charakterystycznym elementem, wyczuwalnym przez skr
jest grzebie opatki.

10
Koci koczyny grnej wolnej to:
ko ramienna ko duga. Na kocu grnym posiada gow, szyjk anatomiczn, guzek
mniejszy i wikszy, grzebienie tych guzkw. Na trzonie o przekroju zblionym do
kolistego istotnym elementem jest guzowato naramienna. Koniec dalszy posiada: 2
nadkykcie (boczny i przyrodkowy), gwka, bloczek, d wyrostka okciowego, d
promieniowy i dziobiasty,
koci przedramienia: promieniowa i okciowa s to koci dugie, posiadajce koniec
bliszy, trzon i koniec dalszy. Ko promieniowa ley po stronie kciuka, a okciowa po
stronie maego palca,
koci rki dziel si na koci nadgarstka, rdrcza i palcw. Koci nadgarstka jest 8, s
uoone w dwa szeregi. Pierwszy szereg to ko: deczkowata, ksiycowata,
trjgraniasta, grochowata. Drugi szereg stanowi koci: czworoboczna wiksza,
czworoboczna mniejsza, gwkowata i haczykowata. Koci rdrcza skadaj si z trzonu
i dwch kocw., cz koci nadgarstka z podstaw paliczka bliszego odpowiedniego
palca. Palec I (kciuk) ma 2 paliczki (bliszy i dalszy), a pozostae palce maj po 3 paliczki
(bliszy, rodkowy i dalszy). Paliczek dalszy jest spaszczony i na jego kocu znajduje si
guzowato paliczka dalszego.
Koci koczyny dolnej

Kociec koczyny dolnej skada si z 31 koci tworzcych obrcz koczyny dolnej i
koci koczyny dolnej wolnej. Obrcz zbudowana jest bardzo mocno, skada si z dwch
koci miednicznych, ktre czy od tyu ko krzyowa bdca czci krgosupa.
Pojedyncza ko miedniczna rozwija si z trzech oddzielnych koci: onowej (od przodu),
kulszowej (od strony dolnej i tylnej) i biodrowej (skierowana ku grze i ku bokowi).
Wymienione koci cz si ze sob w obrbie duej i gbokiej panewki stawu biodrowego,
sucej do poczenia z koci udow.
Koci koczyny dolnej wolnej to:
ko udowa ko duga, najwiksza ko ustroju, skada si z koca bliszego, trzonu
i koca dalszego. Na kocu bliszym wyrniamy: gow, szyjk, krtarz wikszy, krtarz
mniejszy, kres midzykrtarzow, grzebie midzykrtarzowy. Na trzonie
charakterystyczna jest kresa chropawa, a koniec dalszy posiada: dwa kykcie, dwa
nadkykcie, d midzykykciowy, powierzchni rzepkow. Midzy koci udow,
a koci piszczelow z przodu, w obrbie kolana znajduje si trjktna ko zwana
rzepk;
koci goleni (piszczel i strzaka koci non jest piszczel, strzaka jest znacznie ciesza
i ley z tyu i z boku od koci piszczelowej . S to koci dugie, o typowej budowie.
koci stopy dzielimy na koci stpu, rdstopia i palcw. Koci stpu jest siedem:
skokowa, pitowa, dkowata, szecienna, klinowata boczna, klinowata porednia,
klinowata przyrodkowa. Koci rdstopia jest pi, s to koci dugie. Wyrniamy
w nich: podstaw, trzon i gow. Koci palcw skadaj si z paliczkw. Tylko paluch ma
dwa paliczki, a pozostae koci po trzy.
Ukad miniowy
Stanowi cz czynn ukadu narzdu ruchu. Zbudowany jest z mini poprzecznie
prkowanych (szkieletowych), zalenych od naszej woli. Jednostk morfologiczn
powodujc ruch koci jest misie. Zbudowany jest on z wkien miniowych, poczonych
w pczki otoczone tkank czn zwan omisn. Cz czynna minia nazywa si
brzucem. Brzusiec koczy si cignem. Najistotniejsz cech mini szkieletowych jest ich
zdolno do skurczu, dziki czemu pocigajc ko powoduj ruch. Wykonanie skurczu
nastpuje dziki wystpowaniu w komrkach miniowych miofibryli, czyli wkienek

11
kurczliwych. Efektem skurczu jest czynne skrcenie dugoci minia. Sia skurczu jest tym
wiksza im misie jest grubszy i im wiksza jest powierzchnia jego przekroju
fizjologicznego. Podczas skurczu misie zblia do siebie przyczepy. Najczciej s to
przyczepy kostne, w innych przypadkach mog to by przyczepy na powiziach, torebkach
stawowych lub wewntrznej powierzchni skry jak np.; minie mimiczne. Wszystkie
minie poprzecznie prkowane stanowi ok. 40% oglnej masy ciaa i wystpuj w liczbie
ok. 400 jednostek anatomicznych. Ich unerwienie jest dwojakie: ruchowe i czuciowe.
Podzia mini:
I. Pod wzgldem topograficznym:
minie gowy i szyi,
minie tuowia (brzucha, grzbietu, klatki piersiowej),
minie koczyn.
II. Pod wzgldem czynnoci:
zginacze i prostowniki, przywodziciele i odwodziciele,
minie synergistyczne (wspdziaaj w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu)
np. minie ebrowe, czy minie tuowia,
minie antagonistyczne wykonuj przeciwstawny ruch np. misie dwugowy
ramienia i misie trjgowy ramienia.
III. Pod wzgldem budowy:
wrzecionowate,
dwubrzucowe,
ppierzaste i pierzaste,
paskie,
okrne,
dwugowe i trjgowe.
Z punktu widzenia potrzeb zawodowych dla kosmetyczki najistotniejsza jest znajomo
mini pod wzgldem topograficznym (gwnie powierzchownych).
Minie gowy
Do mini gowy zaliczamy 2 grupy miniowe: minie waczowe i minie mimiczne.
Czynno mini waczowych zwizana jest z czynnoci pocztkowego odcinka przewodu
pokarmowego, poniewa polega na umoliwieniu rozcierania i miadenia pokarmw
dostajcych si do jamy ustnej. Przyczepy pocztkowe tych mini znajduj si na kociach
czaszki, a kocowe na uchwie. Nale do nich minie: wacz, skroniowy, skrzydowy
przyrodkowy i skrzydowy boczny.
Minie mimiczne pozwalaj na wyraanie uczu, przyczepiaj si w skrze twarzy,
wpywaj na jej rysy, powoduj zamykanie i otwieranie powiek i ust. Do grupy tej nale
minie: okrny oka, okrny ust, policzkowy, potyliczno czoowy, marszczcy brwi,
jarzmowy wikszy, jarzmowy mniejszy, miechowy, nosowy, dwigacz wargi grnej,
dwigacz kta ust, obniasz wargi dolnej, obniacz kta ust, brdkowy.
Minie szyi
Do grupy tej zaliczamy minie powierzchowne i gbokie. Tu pod skr ley m.
szeroki szyi, ktry rozpoczyna si w skrze klatki piersiowej, a koczy powyej dolnego
brzegu uchwy. Najmocniejszym, dobrze widocznym miniem tej grupy jest misie
mostkowo-obojczykowo-sutkowy. Gbiej le minie pod i nadgnykowe, a najgbsz
warstw stanowi minie pochye i dugie gowy i szyi. Czynno mini szyi polega na tym,
e wpywaj one na ruchy gowy i szyi, uczestnicz w ruchach uchwy, wspdziaaj
w czynnoci gosowej krtani, tworz dno jamy ustnej.

12
Rys. 3. Minie przd [1].

13
Rys. 4. Minie ty [1].
Minie tuowia
Do grupy tej zaliczane s minie klatki piersiowej, brzucha i grzbietu.
Minie klatki piersiowej dziel si na dwie grupy: powierzchown i gbok. Grup
powierzchown stanowi minie, ktrych przyczepy kocowe znajduj si na kociach
obrczy koczyny grnej i koci ramiennej. Grup gbok stanowi minie waciwe klatki
piersiowej, ktre powoduj ruchy eber. Wraz z przepon stanowi zesp mini
oddechowych. Do mini klatki piersiowej zaliczamy minie: piersiowy wikszy, piersiowy

14
mniejszy, zbaty przedni, minie midzyebrowe zewntrzne i minie midzyebrowe
wewntrzne.
Misnie brzucha s miniami wydechowymi, wsppracuj w wytwarzaniu tzw. toczni
brzusznej, s miniami ruchowymi tuowia. Zaliczamy tu minie: prosty brzucha,
stokowaty, skony zewntrzny brzucha, skony wewntrzny brzucha, poprzeczny brzucha,
czworoboczny ldwi.
Minie grzbietu dziel si na trzy warstwy: powierzchown, poredni i gbok.
Minie powierzchowne maj przyczepy kocowe na opatce, obojczyku i koci ramiennej.
Zalicza si do nich minie: czworoboczny, najszerszy grzbietu, rwnolegoboczny, dwigacz
opatki. Do warstwy poredniej nale minie kolcowo ebrowe (zbaty tylny grny i tylny
dolny).
Do warstwy gbokiej nale minie prostowniki grzbietu. Minie grzbietu wpywaj na
ruchy obrczy koczyny grnej i ramienia, s miniami antygrawitacyjnymi, gdy ich
napicie zapobiega zginaniu tuowia, wpywaj na ruchy krgosupa, niektre z nich dziaaj
jako minie oddechowe.
Minie koczyny grnej

Dziel si na: minie obrczy koczyny grnej, minie ramienia, minie przedramienia
i minie rki.
Minie obrczy koczyny grnej maj przyczep pocztkowy na opatce i obojczyku,
a przyczep kocowy na koci ramiennej. Nale do nich minie: naramienny,
nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, oby mniejszy, oby wikszy, podopatkowy. Wszystkie
minie bior udzia w ruchach ramienia.
Minie ramienia dziel si na grup przedni zawierajc zginacze przedramienia
i grup tyln stanowic silne prostowniki stawu okciowego. Do grupy przedniej zalicza si
misie dwugowy ramienia i lecy pod nim misie ramienny. Grup tyln tworz gowy
silnie rozwinitego minia trjgowego ramienia.
Minie przedramienia dziel si na trzy grupy: przedni, boczn i tyln. Minie grupy
przedniej s zginaczami stawu okciowego i promieniowo nadgarstkowego, oraz
zginaczami palcw. Nale tu minie: nawrotny oby, zginacz nadgarstka promieniowy,
zginacz nadgarstka okciowy, zginacz powierzchowny palcw, zginacz kciuka dugi, zginacz
gboki palcw, misie nawrotny czworoboczny. Nazwy tych mini okrelaj ich czynno.
Grup boczn stanowi minie pokrywajce boczny brzeg koci promieniowej i nale tu
minie: ramienno promieniowy, prostowniki nadgarstka promieniowy dugi i krtki,
odwracacz przedramienia.
Minie grupy tylnej ukadaj si w dwie warstwy: powierzchown i gbok. Do
warstwy powierzchownej zalicza si: misie prostownik palcw i misie prostownik
nadgarstka okciowy oraz znacznie mniejsze: misie okciowy i prostownik palca maego.
Warstw gbok stanowi minie wpywajce na ruchy kciuka i palca wskazujcego. S to
misie: odwodziciel i prostownik kciuka krtki, prostownik kciuka dugi, prostownik
wskaziciela.
Minie rki le na jej powierzchni doniowej, a powierzchnia grzbietowa zawiera gwnie
cigna mini przedramienia. Minie rki dziel si na trzy grupy:
grupa boczna (tworzy tzw. kb kciuka) nale tu minie poruszajce kciukiem i I
koci rdrcza: odwodziciel krtki kciuka, przeciwstawiacz kciuka, zginacz krtki
i przywodziciel kciuka,
grupa przyrodkowa (tworz tzw. kbek) nale tu minie poruszajce maym palcem:
odwodziciel, zginacz krtki, przeciwstawiasz palca maego,
grupa rodkowa (zawiera minie waciwe doni) nale tu minie glistowate
i midzykostne powoduj ruchy rodkowych palcw.

15
Minie koczyny dolnej
Dziel si na minie obrczy koczyny dolnej i minie koczyny dolnej wolnej (minie
uda, goleni i stopy). Minie obrczy koczyny dolnej cz one koci miednicy z koci
udow. Wrd nich wyrniamy:
grup przedni nale do niej minie powodujce zginanie koczyny w stawie
biodrowym. Najsilniejszy z nich to misie biodrowo ldwiowy skadajcy si
z dwch czci: minia ldwiowego wikszego i minia biodrowego.
grup tyln tworz minie poladkowe: wielki, redni i may. S one silnymi
prostownikami i odwodzicielami uda. Dziki ich czynnoci mona utrzyma prawidow
postaw i chd.
grup mini gbokich nale tu minie obracajce udo na zewntrz. Wrd nich
wyrnia si misie: gruszkowaty, zasaniasz wewntrzny, zasaniasz zewntrzny,
czworoboczny uda i minie bliniacze.
Minie uda s to minie dziaajce na staw biodrowy, staw kolanowy albo s to minie
dwustawowe, a wic dziaajce na oba te stawy rwnoczenie. Wyrnia si nastpujce
grupy mini uda:
grupa przednia zawiera minie zginajce staw biodrowy. Nale do nich: misie
napracz powizi szerokiej, krawiecki i misie czworogowy uda (jego gowy to
minie: prosty uda, obszerny boczny, obszerny poredni, obszerny przyrodkowy).
Misie czworogowy koczy si cignem na rzepce, dlatego prostuje staw kolanowy.
grupa tylna nale do niej minie dziaajce antagonistycznie w stosunku do mini
grupy przedniej, a wic prostuj staw biodrowy i zginaj staw kolanowy. S to minie:
dwugowy uda, pboniasty, pcignisty.
grupa przyrodkowa zawiera minie przywodzce udo. S to minie: smuky,
grzebieniowy, przywodziciel krtki, przywodziciel dugi i przywodziciel wielki.
Minie goleni wyrnia si wrd nich trzy grupy:
grupa przednia (minie prostowniki ) nale tu minie przymocowujce si do bocznej
powierzchni koci piszczelowej, przedniej powierzchni bony midzykostnej
i ssiadujcej z ni powierzchni strzaki. S to minie: piszczelowy przedni, prostownik
dugi palcw, prostownik dugi palucha. Dugie cigna wszystkich z tych mini
przechodz pod troczkami prostownikw na grzbiet stopy.
grupa tylna (minie zginacze) najsilniejszy z tej grupy to misie trjgowy ydki, ktry
skada si z minia brzuchatego ydki (ma dwie gowy: boczn i przyrodkow) i minia
paszczkowatego. Misie trjgowy koczy si wsplnym cignem pitowym
(Achillesa), zgina staw kolanowy, zgina podeszwowo i odwraca stop. Inne minie tej
grupy to misie: piszczelowy tylny, zginacz palcw dugi, zginacz palucha dugi.
Minie te pooone s gbiej, zginaj podeszwowo stop (wszystkie), palce od II do
V(zginacz dugi palcw) i palucha (zginacz dugi palucha).
grupa boczna (minie strzakowe) zawiera minie nawracajce i zginajce
podeszwowo stop. Naley tu: misie strzakowy dugi i strzakowy krtki.
Minie stopy uoone s gwnie na podeszwie. Na grzbiecie znajduj si tylko dwa
cienkie minie: prostownik krtki palcw i prostownik krtki palucha. Natomiast misnie
podeszwowe dziel si na trzy grupy:
kbu palucha le przyrodkowo. S to minie: odwodziciel palucha, zginacz krtki
i przywodziciel palucha,
kbu palca V stanowi grup boczn, s znacznie sabsze od poprzednich. Nale tu
minie: odwodziciel, zginacz i przeciwstawiacz palca V,
grup rodkow nale tu minie: zginacz krtki palcw, czworoboczny podeszwy,
minie midzykostne i glistowate.

16
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Co naley do ukadu narzdw ruchu?
2. Z czego zbudowana jest ko?
3. Jak rol w o organizmie czowieka spenia kociec?
4. Jakie znasz rodzaje koci? Podaj ich przykady.
5. Jakie koci tworz czaszk czowieka?
6. Jakie koci tworz szkielet klatki piersiowej?
7. Jakie koci wyrniamy w obrbie koczyny grnej?
8. Jakie koci wyrniamy w obrbie koczyny dolnej?
9. Jak zbudowany jest typowy krg w krgosupie?
10. Jakie znasz podziay mini?
11. Jakie minie nale do mini mimicznych? Jak peni rol?
12. Jakie minie nale do tuowia? Jak peni rol?
13. Jakie minie nale do mini koczyny grnej? Jak peni rol?
14. Jakie minie nale do mini koczyny dolnej? Jak peni rol?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Rozpoznaj i podpisz zaznaczone koci.
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) przeczyta wiadomoci na temat
budowy ukadu kostnego (materia
nauczania pkt.4.1.1),
2) zorganizowa stanowisko pracy do
wykonania wiczenia,
3) przeanalizowa pooenie strzaek na
rysunku,
4) dokona analizy koca czowieka
zgodnie z podziaem przedstawionym w
materiale nauczania pkt.4.1.1 i literatur
zawart w rozdziale 6,
5) sprawdzi poprawno podpisw
(w razie trudnoci skorzysta z pomocy
nauczyciela),
6) zaprezentowa wykonane wiczenie,
7) dokona oceny wykonanego wiczenia.
Wyposaenie stanowiska pracy:

schemat ukadu kostnego czowieka,
owek, gumka, flamastry,
literatura z rozdziau 6.

17
wiczenie 2
Uzupenij tabel.
NAZWA MINIA GRUPA
Misie czworogowy Przednia uda
Misie paszczkowaty
Misie dwugowy ramienia
Minie glistowate rki
Misie wacz
Misie jarzmowy wikszy
Misie rwnolegoboczny
Misie zbaty przedni
Misie naramienny

1) przeczyta wiadomoci na temat budowy ukadu miniowego (materia nauczania
pkt.4.1.1),
2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia,
3) zapozna si z tabel,
4) dokona analizy informacji na temat ukadu miniowego czowieka zgodnie z podziaem
przedstawionym w materiale nauczania pkt.4.1.1 i literatur zawart w rozdziale 6,
5) sprawdzi poprawno wpisw do poszczeglnych rubryk w tabeli (w razie trudnoci
skorzysta z pomocy nauczyciela),

schemat tabeli,
4.1.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz: Tak Nie

1) wyliczy elementy ukadu narzdu ruchu?
2) scharakteryzowa ogln budow koci?
3) okreli funkcje koca?
4) nazwa poszczeglne koci w kocu czowieka?
5) okreli rodzaj poszczeglnych koci?
6) wyjani funkcj mini?
7) rozrni pooenie poszczeglnych mini?
8) okreli funkcje mini zalenie od pooenia?
9) nazwa poszczeglne minie?

18
4.2. Anatomia i fizjologia ukadu nerwowego
Ukad nerwowy peni nadrzdn rol nad innymi ukadami, reguluje ich funkcje
i utrzymuje czno organizmu ze wiatem zewntrznym, dziki moliwoci reagowania na
bodce. Oglnie czynnoci ukadu nerwowego mona podzieli na dwie kategorie:
1) zwizan z przekazywaniem bodcw ze wiata zewntrznego, z odbieraniem informacji
przez narzdy zmysw i wyspecjalizowane komrki zwane receptorami, przekazywaniem
tych informacji do orodkw nerwowych i z dziaaniem mini szkieletowych ukad
nerwowy somatyczny,
2) zwizan z regulowaniem przemiany materii i czynnoci narzdw wewntrznych, ktrej
efektorami (narzdami wykonawczymi) s minie gadkie, misie sercowy i gruczoy
ukad nerwowy autonomiczny.
Podstawowym elementem ukadu nerwowego jest neuron, czyli komrka nerwowa skadajca
si z ciaa komrki i odchodzcych od niej wypustek. Wypustki odbierajce impulsy
nerwowe i przekazujce je do ciaa komrki to dendryty, a wypustki przewodzce impulsy
powstajce w ciele komrki do innego miejsca (najczciej do innego neuronu lub wkna
miniowego) to neuryty czyli aksony. Wizki neurytw lub dendrytw tworz wkno
nerwowe (nerw). Komrki nerwowe maj zdolno wytwarzania stanw pobudzenia
i przekazywania informacji zakodowanych w postaci impulsw nerwowych. W cigu jednej
sekundy ukad nerwowy czowieka odbiera niewyobraaln ilo informacji z otoczenia
(109 bitw), ale tylko niewielka ich cz jest odbierana w sposb wiadomy.
Podzia ukadu nerwowego
Ukad nerwowy czowieka pod wzgldem topograficznym dzieli si na dwie zasadnicze
czci:
orodkowy (centralny) ukad nerwowy mzgowie i rdze krgowy,
obwodowy ukad nerwowy system nerww czaszkowych i rdzeniowych.
Obie te czci s ze sob cile powizane zarwno anatomicznie i fizjologicznie. Ukad
obwodowy suy do przenoszenia informacji (bodcw) od tkanek i narzdw do orodkw
nerwowych (nerwy czuciowe) lub z powrotem od orodkw do narzdw i tkanek (nerwy
ruchowe). Orodkowy ukad nerwowy informacje te gromadzi i przetwarza (centralizuje).
W ukadzie nerwowym wyrnia si te cz autonomiczn, za pomoc, ktrej sterowana
jest czynno narzdw wewntrznych.
Orodkowy ukad nerwowy
Orodkowy ukad nerwowy skada si z mzgowia i rdzenia krgowego.
Mzgowie wypenia jam czaszki i jest otoczone trzema oponami mzgowymi (tward,
przylegajc do koci, pajcz, w swojej strukturze podobn do pajczyny i mikk, lec na
powierzchni mzgowia), oddzielajcymi je od wewntrznych cian koci czaszki. Pomidzy
opon pajcz (pajczynwk) i opon mikk znajduje si jama podpajczynwkowa
tworzca zbiorniki wypenione pynem rdzeniowo-mzgowym, ktry midzy innymi chroni
mzgowie i rdze krgowy przed urazami mechanicznymi. Do mzgowia zalicza si mzg,
mdek i rdze przeduony.
Mzg ma ksztat jajowaty, jego dolna powierzchnia jest spaszczona i nosi nazw
podstawy mzgu, a powierzchnia boczna i grna s wypuke. Dwie pkule mzgowe
oddziela od siebie szczelina poduna mzgu, a mzg od mdku szczelina poprzeczna.
Powierzchni pkul mzgowych pokrywa cienka warstwa istoty szarej (kora mzgowa),
stanowica skupienie komrek nerwowych. Pod kor znajduje si istota biaa, ktra skada si
ze cile do siebie przylegajcych wkien nerwowych, midzy ktrymi znajduj si
skupienia komrek nerwowych noszce nazw jder podkorowych. Powierzchnie pkul

19
mzgowych wykazuj pofadowanie zwizane z istnieniem zakrtw i bruzd mzgu. Obie
pkule mzgowe s ze sob poczone poprzez znajdujce si na dnie szczeliny podunej
spoido wielkie mzgu (ciao modzelowate), skadajce si z wkien nerwowych. W obrbie
kory mzgowej znajduj si orodki korowe, ktre steruj najwaniejszymi czynnociami
czowieka: ruchowe, czuciowe, suchowe, wzrokowe, mowy, wyszych czynnoci mzgu,
pamici i inne.
Mdek wypenia tyln cz dou czaszki, podobnie do mzgu dzieli si na dwie
pkule oddzielone tzw. robakiem. Posiada istot szar, czyli kor i znajdujc si pod ni -
istot bia. Jest narzdem, w ktrym odbywa si koordynacja zoonych ruchw dowolnych,
wpywa na postaw ciaa, zdolno utrzymania rwnowagi, zapocztkowuje, koordynuje
i zakacza ruchy celowe, wpywa na napicie miniowe poszczeglnych grup mini
szkieletowych.
Rdze przeduony - przez niego przebiegaj wszystkie impulsy, idce z mzgu do
rdzenia krgowego i odwrotnie z rdzenia do mzgu. Stanowi skupienie orodkw
nerwowych dla wanych czynnoci odruchowych takich jak: ssanie, ucie, poykanie,
kichanie, mruganie, wydzielanie potu i inne odruchy wrodzone. W rdzeniu przeduonym
znajduj si te orodki tzw. yciowo wane, a wic orodek oddechowy, regulacji czynnoci
serca, naczynioruchowy.
Rdze krgowy znajduje si poza czaszk w kanale krgowym krgosupa.
Ma wyduony, walcowaty ksztat, dugo ok. 45cm. Rdze krgowy ma budow
segmentow. Wyrnia si w nim 31 pary odcinkw, tzw. neuromerw: 8 szyjnych (C1-C8),
12 piersiowych (Th1-Th12), 5 ldwiowych (L1-L5), 5 krzyowych (S1-S5) i1 guziczny
(C0), z ktrymi czy si 31 par nerww rdzeniowych - szyjnych, piersiowych, ldwiowych,
krzyowych i guzicznego. Nerwy cz si z rdzeniem za pomoc tzw. korzeni nerwowych
brzusznych i grzbietowych. Na przekroju poprzecznym rdzenia wida istot szar (wewntrz)
i istot bia (na zewntrz). Istota szara przypomina liter H, a jej ramiona tworz tzw. rogi
rdzenia. Rogi przednie zawieraj neurony ruchowe, ktrych wypustki tworz korzenie
przednie, a te nerwy zdajce do mini szkieletowych. Rogi tylne zawieraj neurony
czuciowe, ktre porednicz w przekazywaniu czucia dotyku, ucisku, blu, temperatury,
wibracji, czucia gbokiego do struktur mzgowia. Korzenie brzuszne i grzbietowe cz si
ze sob tworzc mieszany nerw rdzeniowy.
Obwodowy ukad nerwowy
Obwodowy ukad nerwowy jest systemem nerww, za pomoc, ktrych orodkowy ukad
nerwowy kieruje ustrojem, jego podstawowymi funkcjami Wyrniamy w nim nerwy
czaszkowe i nerwy rdzeniowe.
Nerwy czaszkowe jest ich 12 par: nerw I wchowy, nerw II wzrokowy, nerw III
okoruchowy, nerw IV bloczkowy, nerw V trjdzielny, nerw VI odwodzcy, nerw VII
twarzowy, nerw VIII przedsionkowo-limakowy, nerw IX jzykowo-gardowy, nerw X
bdny, XI dodatkowy, XII podjzykowy. Wrd tych nerww wyrniamy nerwy
ruchowe, czuciowe lub mieszane czuciowo ruchowe. Kady z nich peni inn rol. Nerw
wchowy przewodzi wraenia wchowe, wzrokowy zbiera informacje powstae w siatkwce
i przewodzi je do kory wzrokowej-potylicznej. Nerw trjdzielny jest gwnie nerwem
czuciowym, take unerwiajcym gruczoy zowe i niektre linianki. Ma take wkna
ruchowe trzewne. Nerw okoruchowy, bloczkowy i odwodzcy s typowymi nerwami
ruchowymi sterujcymi miniami gaki ocznej. Nerw twarzowy jest przede wszystkim
nerwem ruchowym. Nerw jzykowo-gardowy jest nerwem mieszanym, posiada wkna
wydzielnicze (do linianek), czuciowe, smakowe oraz ruchowe (trzewne). Nerw bdny jest
gwnym nerwem ukadu wegetatywnego przywspczulnego. Nerw dodatkowy jest nerwem
ruchowym. Nerw podjzykowy ma charakter mieszany - ruchowy i wydzielniczy, zwizany
ze liniank poduchwow.

20
Nerwy rdzeniowe powstaj przez poczenie odchodzcego od rdzenia krgowego
ruchowego korzenia brzusznego z czuciowym korzeniem grzbietowym. Nerwy te s nerwami
mieszanymi, unerwiaj minie szkieletowe i skr, poza obszarem unerwienia przez nerwy
czaszkowe. W obrbie nerww rdzeniowych wyrniamy gazie grzbietowe (unerwiaj
gbokie minie grzbietu oraz skr caej okolicy grzbietowej, od potylicy a do okolicy
guzicznej) oraz gazie brzuszne(tworz sploty i unerwiaj minie oraz skr przedniej
i bocznej okolicy szyi, tuowia oraz koczyn).

1. Jak rol peni ukad nerwowy?
2. Z czego zbudowany jest neuron?
3. Jak pod wzgldem topograficznym dzieli si ukad nerwowy?
4. Jakie orodki znajduj si w korze mzgowej?
5. Jak rol peni mdek?
6. Jakie znasz orodki yciowo wane i gdzie si one znajduj?
7. Jak dzieli si obwodowy ukad nerwowy?
8. Jakie znasz nerwy czaszkowe?
9. Z jakich gazi skada si nerw rdzeniowy?
10. Co unerwiaj nerwy rdzeniowe?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Podpisz elementy neuronu i okrel ich funkcje.

1) odszuka wiadomoci na temat anatomii i fizjologii ukadu nerwowego
w zaproponowanej literaturze lub Internecie,
2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia,
3) dokona analizy budowy neuronu,
4) przeanalizowa pooenie strzaek na rysunku,
5) podpisa strzaki,
6) sprawdzi poprawno podpisw (w razie trudnoci skorzysta z pomocy nauczyciela),
7) okreli funkcje wyszczeglnionych elementw,
materia nauczania rozdzia 4.2.1,
schemat neuronu,

21
wiczenie 2
Uzupenij ponisze zdania wykorzystujc hasa podane w ramce (naley zmieni w razie
potrzeby kocwki rzeczownikw w ramce):
1. Podstawowym elementem budowy ukadu nerwowego jest...
2. Wypustki przewodzce impulsy powstajce w ciele komrki do innego miejsca
(najczciej do innego neuronu lub wkna miniowego) to
3. Wizki dendrytw lub neurytw tworz.
4. Orodkowy ukad nerwowy tworz.i.
5. Pomidzy opon pajcz a opon mikk znajduje si..
6. Powierzchni pkul mzgowych pokrywa cienka warstwa istoty szarej
tworzc.......
7. Orodki yciowo wane znajduj si.
8. Elementem budowy...........jest robak.
mzgowie, jama podpajczynwkowa, neuron, kora mzgu, rdze krgowy,

rdze przeduony, neuryty, nerw, mdek

1) zapozna si z materiaem nauczania (punkt 4.2.1.) oraz literatur zawart w rozdziale 6,
2) przeczyta ze zrozumieniem powysze zdania,
3) dokona analizy merytorycznej tekstu (materia nauczania 4.2.1.),
4) wynotowa potrzebne informacje,
5) uzupeni zdania brakujcymi wyrazami,
6) zaprezentowa w grupie wykonan prac,
7) dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia.

literatura z rozdziau 6,
plansza z napisanymi zdaniami,
wykaz hase w ramce,
owek, gumka, flamastry.

1) wyliczy elementy neuronu?
2) przedstawi funkcje dendrytw i neurytw?
3) wyjani funkcje ukadu nerwowego?
4) poda podzia topograficzny ukadu nerwowego?
5) omwi budow mzgowia?
6) okreli funkcje mdku?
7) poda orodki znajdujce si w rdzeniu przeduonym?
8) wymieni elementy obwodowego ukadu nerwowego?
9) wyliczy po kolei nerwy czaszkowe?
10) poda obszar unerwiany przez nerwy rdzeniowe?

22
4.3. Anatomia i fizjologia ukadu krenia

Podstawow funkcj ukadu krenia jest dostarczenie wszystkim komrkom organizmu
ludzkiego niezbdnych do ycia materiaw (tlenu, wody, zwizkw organicznych
i nieorganicznych) jak i usunicie produktw przemiany materii, zbdnych, a nawet
szkodliwych dla organizmu. Do ukadu krenia zaliczamy naczynia krwionone zawierajce
krew, ktra wprowadzana jest w ruch dziki skurczom serca, oraz naczynia chonne,
odprowadzajce pyny tkankowe drog chonki (limfy) do krwi. Krew, chonka i pyny
tkankowe stanowi rodowisko wewntrzne organizmu.
Krew jest tkank pynn zawierajc zarwno elementy upostaciowane (krwinki) jak i pynne
osocze. Wrd krwinek, produkowanych gwnie przez szpik kostny czerwony, wyrniamy:
krwinki czerwone (erytrocyty) ich gwn rol jest transport tlenu do komrek,
krwinki biae (leukocyty) peni funkcj obronn,
krwinki pytkowe (trombocyty) bior udzia w procesach krzepnicia krwi.
Osocze zawiera okoo 92% wody, biaka osocza (albuminy, globuliny i fibrynogen),
skadniki pozabiakowe, wrd ktrych najwaniejsze s elektrolity.
Naczynia krwionone
Dzielimy na ttnice, yy i naczynia wosowate. S systemem naczy zamknitych, a ich
budowa ciany jest dostosowana do funkcji, ktr peni i do cinienia przepywajcej w nich
krwi. Naczynia te tworz system krenia wielkiego i system krenia maego
(pucnego).Krenie wielkie rozpoczyna si w lewej komorze serca najwikszym naczyniem
organizmu, czyli aort (ttnic gwn). Odgazienia aorty dziel si na coraz to drobniejsze
ttniczki, ktre przechodz w naczynia wosowate przenikajce do wszystkich narzdw,
doprowadzajc do nich tlen i poywienie. Po wypenieniu tego zadania, krew zbiera si
w coraz to wiksze naczynia zwane yami prowadzce j w kierunku serca. Do prawego
przedsionka serca dochodzi ya gwna grna i ya gwna dolna, ktre prowadz krew
odtlenowan. Tam koczy si krenie due (wielkie). Nastpnie krew z prawego przedsionka
przechodzi do prawej komory, skd wychodzi pie pucny, ktry rozpoczyna krenie mae
(pucne).Po ok. 6cm. przebiegu pie pucny dzieli si na dwie ttnice pucne: praw i lew,
ktre prowadz krew ubog w tlen do odpowiednich puc. Tam wielokrotnie dzielc si,
analogicznie do podziau puc, przechodz w system naczy wosowatych oplatajcych
pcherzyki pucne, dokonuje si wymiana gazowa i systemem naczy ylnych, w ktrych jest
krew dobrze dotlenowana, poda jako 3 lub 4 yy pucne do lewego przedsionka serca.
Krenie mae ma wic za zadanie dokona wymiany gazw (tlenu i dwutlenku wgla)
w pucach, a krenie due ma rozprowadzi krew bogat w tlen do wszystkich komrek.
Serce
Jest rodzajem pompy sscotoczcej, w ktrej krew jest przepompowywana i wprawiana
w ruch. Do serca wchodz i z niego wychodz gwne naczynia krwionone tworzce
krenie due i mae. Serce ley w klatce piersiowej, 2/3 po stronie lewej i 1/3 po stronie
prawej, za mostkiem. Ma ono ksztat spaszczonego stoka, podstaw zwrcone jest do gry
i ku stronie prawej, a koniuszkiem ku doowi i stronie lewej. Wewntrz skada si z czterech
jam: dwch przedsionkw (prawego i lewego) i dwch komr (prawej i lewej). Prawy
przedsionek z praw komor jest poczony ujciem przedsionkowo komorowym prawym,
w ktrym znajduje si zastawka trjdzielna. Lewy przedsionek z lew komor czy ujcie
przedsionkowo komorowe lewe, ktre zamyka zastawka dwudzielna (mitralna). Midzy
przedsionkiem prawym i lewym oraz midzy komor praw a lew nie ma poczenia,

23
poniewa znajduj si tam przegroda midzyprzedsionkowa i midzykomorowa. ciana serca
zbudowana jest z trzech warstw: od zewntrz znajduje si osierdzie, w rodku misie
sercowy (najgrubsza warstwa i najistotniejsza czynnociowo), a od wewntrz wsierdzie.
Czynno serca jest regulowana przez wasny, niezaleny ukad bodco-przewodzcy serca
i nerwy serca pochodzce od nerwu bdnego i pnia wspczulnego.
Unaczynienie serca zapewniaj naczynia wiecowe (ttnice i yy), ktre le na miniu
sercowym, pod workiem osierdziowym.
Rys. 5. Budowa serca [1].
Ukad chonny
Stanowi go naczynia chonne i wzy chonne znajdujce si na ich przebiegu. Drobne
naczynia chonne doprowadzaj z przestrzeni midzykomrkowych do wikszych naczy
pyny tkankowe, ktre nastpnie s transportowane do dwch duych przewodw: przewodu
piersiowego i do przewodu chonnego prawego. Chonka prowadzona jest do y krenia
duego. Na przebiegu naczy chonnych znajduj si wzy chonne, ktre maj zdolno
produkowania limfocytw, speniajcych istotn rol w walce organizmu z zakaeniami.

1. Jaka jest podstawowa funkcja ukadu krenia?
2. Co naley do ukadu krenia?
3. Jakie znasz naczynia krwionone?
4. Jak rol peni krenie due (wielkie)?
5. Jak rol peni krenie mae (pucne)?
6. Jak nazywa si gwne naczynie ttnicze organizmu ludzkiego?
7. Z jakich warstw skada si ciana serca?
8. Jak zbudowane jest serce od wewntrz?
9. Jakie due naczynia krwionone wchodz, a jakie wychodz z serca?
10. Co naley do ukadu chonnego?
11. Jak rol spenia ukad limfatyczny?

24
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Okrel funkcje elementw morfotycznych krwi (krwinek) i podaj ich nazwy polskie.
Rodzaj krwinki Nazwa polska Gwna funkcja

Erytrocyty
Leukocyty
Trombocyty
Aby wykona wiczenie, powiniene;

1) zapozna si z materiaem nauczania (punkt 4.3.1.) oraz literatur zawart w rozdzia 6,
2) przeczyta ze zrozumieniem wybrany fragment tekstu mwicy o elementach
morfotycznych krwi,
5) uzupeni tabel,
6) skonsultowa z innymi uczniami poprawno odpowiedzi,
7) zaprezentowa wykonane wiczenie na forum klasy.

plansza z narysowan tabel,
owek, gumka, flamastry ,
wiczenie 2
Opisz elementy budowy serca.

25

2) przeczyta ze zrozumieniem wybrany fragment tekstu mwicy o budowie serca,
3) dokona analizy schematu serca,
5) uzupeni podpisy na rysunku przedstawiajcym serce,
6) zaprezentowa w grupie wykonan prac,
7) dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia.

schemat serca,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyliczy elementy ukadu krenia?
2) wyjani rol ukadu krenia?
3) okreli rol elementw morfotycznych krwi?
4) dokona podziau naczy krwiononych?
5) scharakteryzowa budow serca?
6) wyliczy naczynia wchodzce i wychodzce z serca?
7) okreli rol krenia pucnego?
8) okreli rol krenia wielkiego?
9) wyjani rol ukadu chonnego?

26
4.4. Anatomia i fizjologia skry
Skra jest najwikszym narzdem ludzkiego ciaa, jej powierzchnia u czowieka

dorosego to ok. 1,5 1,8m2. Jest okrelana jako powoka wsplna ze wzgldu na
wystpowanie w niej tzw. przydatkw skrnych, do ktrych zaliczamy: gruczoy ojowe,
potowe, apokrynowe, wosy i paznokcie. W okolicach naturalnych otworw ciaa skra
przechodzi w bon luzow. W budowie skry wyrniamy nastpujce jej warstwy:
naskrek,
skr waciw,
tkank podskrn.
Naskrek
Jest najbardziej zewntrzn warstw skry, tworzy go nabonek wielowarstwowy paski.
Skada si z komrek cile do siebie przylegajcych tzw. keratynocytw. Komrki uoone
s w rzdach (warstwach). Najgbiej, na granicy ze skr waciw pooona jest warstwa
podstawna, a najbardziej zewntrznie warstwa rogowa. Grubo naskrka jest zrnicowana
zalenie od miejsca wystpowania i na og waha si w granicach: 1/10 do mm.
W najgbiej pooonych warstwach: podstawnej i kolczystej dochodzi do rozmnaania si
modych komrek naskrka, a starsze przesuwane s ku grze ulegajc procesowi
rogowacenia, czyli keratynizacji (przeksztacanie komrek ywych w martwe). Jeden peny
cykl takiego procesu trwa w warunkach fizjologicznych 26 28 dni. W warstwie rozrodczej
znajduj si rwnie melanocyty, czyli komrki produkujce barwnik skry (melanin).
W wyszych warstwach - ziarnistej, jasnej i rogowej przebiega tylko proces rogowacenia,
w ktrym komrki trac jdro, staj si paskimi blaszkami, ktre docierajc do warstwy
zewntrznej zaczynaj si uszczy i odpadaj.
Rys. 6. Budowa naskrka [2].

Skra waciwa
Zbudowana jest z mocnej tkanki cznej, w ktrej wyrnia si dwie warstwy:
brodawkowat i siateczkowat. W skadzie tej warstwy skry wyrniamy:
wkna kolagenowe (kolagen) cechuje je dua rozcigliwo i odporno na urazy
mechaniczne. Od kondycji tych wkien zaley wygld zewntrzny skry,
wkna siateczkowe (retikulinowe) stanowi siatk w warstwie brodawkowatej okolicy
naczy krwiononych,
wkna spryste (elastyna) tworz siatk oplatajc wkna kolagenowe, s bardzo
rozcigliwe, odpowiadaj za rozcigliwo i sprysto skry,

27
fibroblasty komrki najliczniej wystpujce w skrze,
istota podstawowa gwnie skada si z kwasu hialuronowego, biaek, wielocukrw.
Skra jest odywiana przez gst sie naczy wosowatych, ktre biegn w skrze
waciwej i dostarczaj tlen, substancje odywcze, hormony regulujce jej wzrost
i metabolizm. W skrze waciwej znajduj si rwnie zakoczenia nerwowe, gruczoy
potowe i ojowe oraz mieszki wosowe.
Tkanka podskrna
czy skr z narzdami lecymi gbiej. Jest warstw niejednolit pod wzgldem
budowy. Wyrnia si tkank podskrn z przewag struktur wknistych i z przewag
struktur lunych. Najistotniejszym jej elementem s skupienia komrek tuszczowych, ktre
chroni organizm przed niepodan utrat ciepa, s zapasowym materiaem energetycznym.
Prawidowo rozwinita podcika tuszczowa decyduje o dobrym napiciu skry. Przy zbyt
szybkim zaniku np.: podczas stosowania drastycznych diet odchudzajcych, skra wiotczeje,
pojawiaj si zmarszczki.
Cechy skry:
barwa,
grubo i odporno,
napicie,
gadko,
rzeba.
Zalenie od okolicy ciaa skra ma rn grubo i odporno. Najciesza jest na powiekach,
redniej gruboci na przedniej powierzchni tuowia, najgrubsza jest na doniach i podeszwach
stp. Zdrowa skra ma gadk, matow powierzchni, zbudowana jest z plek skrnych
w ksztacie rombw, poprzedzielanych bruzdami.
Funkcje skry
Skra bierze udzia w:
odbieraniu bodcw ze wiata zewntrznego poprzez znajdujce si w skrze receptory
i wkna nerwowe (funkcja percepcyjna). Jest narzdem odbierajcym dotyk, bl
i temperatur,
termoregulacji poprzez rozszerzanie i zwanie powierzchownych splotw naczyniowych,
owosienie, wydzielanie potu,
ochronie mechanicznej (amortyzuje siy dziaajce od zewntrz),
ochronie narzdw lecych pod skr przed wysychaniem, dziaaniem promieni
sonecznych i przed wtargniciem drobnoustrojw czy trucizn,
ochronie chemicznej zmieszany na powierzchni skry j, pot i keratyna naskrka
tworz cienk warstw emulsji olejowo wodnej, chronicej skr przed szkodliwym
dziaaniem czynnikw chemicznych, nadajc skrze pewien stan natuszczenia przez co
przeciwdziaa wysychaniu skry i jej pkaniu. Kwane oddziaywanie oju jest
czynnikiem przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybicznym,
wytwarzaniu barwnika skry (melaniny) czyli melanogenezie,
ograniczonym i kontrolowanym wchanianiu niektrych zwizkw chemicznych np.;
witamin, hormonw, lekw, kosmetykw,
gospodarce tuszczowej poprzez magazynowanie tuszczu w tkance podskrnej,
gospodarce wodno mineralnej poprzez dziaanie gruczow,
gospodarce witaminowej poprzez wytwarzanie witaminy D3,
wydzielaniu dokrewnym poprzez komrki tuczne, ktre produkuj heparyn i histamin.

28
1. Z jakich warstw skada si skra?
2. Jak funkcj spenia naskrek?
3. Z jakich warstw zbudowany jest naskrek?
4. Z czego zbudowana jest skra waciwa?
5. Jak rol peni tkanka tuszczowa zawarta w tkance podskrnej?
6. Jakie cechy posiada skra?
7. Na czym polega funkcja ochronna skry?
8. Jakie znaczenie ma wytwarzanie przez skr warstwy emulsji olejowo wodnej?
9. W odbieraniu, jakich wrae poredniczy skra?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Rozpoznaj przedstawiony fragment skry i podpisz jej elementy.
Warstwy:

4) uzupeni na schemacie brakujce podpisy,
5) skonsultowa z innymi uczniami poprawno zaznaczenia elementw budowy skry,

materia nauczania rozdzia 4.4.1.,
kolorowy schemat budowy skry,

29
wiczenie 2
Uzupenij brakujce czci zda:
1. Naskrek jest....
2. Naskrek skada si z (ilu?)..warstw: (wylicz je).
..
..
3. Zdolno wytwarzania nowych komrek ma warstwa....
4. Skra waciwa skada si z (ilu?)... warstw: (wylicz je).....
.
5. Komrki tuszczowe zawarte w tkance podskrnej bior udzia
w..
.
6. Wyrniamy nastpujce cechy skry:
.
.
7. Funkcja termoregulacyjna skry polega na .
.
Aby wykona wiczenie powiniene;

1) zapozna si z materiaem nauczania (punkt 4.4.1.) oraz literatur zawart w rozdz. 6,
4) uzupeni brakujce czci zda,
5) skonsultowa z innymi uczniami poprawno udzielonych odpowiedzi,

materia nauczania pkt. 4.4.1.,
karta wiczenia,

1) wyliczy warstwy skry?
2) wyjani rol poszczeglnych warstw skry
3) wyliczy warstwy naskrka?
4) scharakteryzowa budow skry waciwej?
5) okreli znaczenie podciki tuszczowej?
6) scharakteryzowa funkcje skry ?
7) okreli cechy skry?
8) rozpozna praktycznie cechy wasnej skry?

30
4.5. Fizjologia i funkcje masau

Masa naley do najstarszej dziedziny wiedzy lekarskiej. Wywodzi si z Indii i Chin,
gdzie wchodzi w zakres rytuaw religijnych. Koniec XX wieku jest okresem rozkwitu
naturalnych metod leczenia midzy innymi masau.
Masaem nazywa si ruchy rk wywierajce nacisk na tkanki ustroju. Ruchy rk
wykonywane s: w pewnej kolejnoci, w okrelonym tempie, nateniu. Dziaanie swoje
opiera na teoretycznych, klinicznych naukach (anatomii, fizjologii, patofizjologii,
patomorfologii itp.). Celem masau w profilaktyce jest utrzymanie homeostazy strukturalnej,
czyli utrzymanie staoci, rwnowagi w zakresie struktury funkcjonalnej organizmu. Masa
zmierza do celw:
wzmocnienia homeostazy,
usunicia (ograniczenia) szkodliwego wpywu czynnikw naruszajcych rwnowag
procesw zachodzcych w organizmie,
przywrci przydatno i zdolno tkanek, narzdw zmienionych strukturalnie do stanu
rwnowagi.
Aby zrozumie istot masau trzeba zna jego dziaanie. Dziaanie zwizane jest
z podstawami fizjologii i anatomii czowieka. Trzeba zna anatomiczne struktury przyjmujce
bodziec, drog dziaania bodca, procesy fizjologiczne wyznaczone przez bodziec i efekt
dziaania masau. Masa, jako bodziec mechaniczny skierowany jest na powoki skrne,
minie, aparat wizadowo-stawowy, okostn. Wywouje liczne zmiany i reakcje
w organizmie czowieka o charakterze miejscowym i oglnym. Reakcje miejscowe s to
zmiany powstajce bezporednio w masowanych tkankach (dziaania na naczynia
krwionone, limfatyczne, skr, minie), zmiany oglne wywoane s drog odruchow
w ukadzie krenia, nerwowym, wewntrzwydzielniczym i innych.
Pod wpywem masau dochodzi do czynnego przekrwienia masowanego obszaru skry,
tkanki podskrnej i mini. Temperatura powierzchni skry wzrasta po masau o 1,5-1,8oC.
Zwiksza si przepyw krwi w naczyniach wosowatych, dziki czemu zachodzi wymiana
pomidzy krwi, a pozostaymi tkankami, zwiksza si ilo czynnych kapilarw, skra jest
lepiej doywiona, dotleniona, staje si bardziej sprysta, elastyczniejsza (odmadza skr).
Masa usuwa zrogowaciay naskrek wyciska na zewntrz zawartoci gruczow potowych
i ojowych, oczyszcza skr, jest lepsze oddychanie skry, wzmaga przemian materii
w tkankach, obnia pobudliwo zakocze nerww czuciowych skry
(mechanoreceptorw). Masa uatwia wymian tkankow powoduje szybsze dostarczenie
tkankom substancji odywczych, takich jak glukoza, aminokwasy, kwasy tuszczowe,
a przede wszystkim tlen, co odbywa si na zasadzie dyfuzji i filtrowania przez ciany naczy
wosowatych. Nastpuje szybsze usunicie zbdnych produktw przemiany materii. Ukad
limfatyczny, ktry znacznie uaktywnia si pod wpywem masau, na skutek przypieszenia
przepywu chonki w przestrzeniach midzykomrkowych (szczeglne znaczenie ma to
u osb o ograniczonej aktywnoci ruchowej chonka przemieszcza si pod wpywem siy
cienia i pracujcych mini).
Wpyw masau na ukad krenia
Masa powoduje zmiany w ukadzie krenia:
zmiany cinienia krwi ttniczego,
przyspiesza prac serca (zwiksza pojemno minutow serca i siy skurczu minia
sercowego),
usprawnia procesy wymiany gazowej,

31
uruchamia sie nowych naczy wosowatych,
zwiksza si wymiany gazowej w tkankach,
usprawnia ukad krenia,
wzmaga si wydzielanie histaminy (hormonu tkanek), ktra powoduje rozszerzenie
naczy wosowatych i zwiksza ich przepuszczalno.
Masa ma wpyw na ukad miniowy:
minie s lepiej dotlenione, doywione,
zwiksza si przemiana materii,
produkty przemiany materii s odprowadzane (kwas mlekowy),
poprawia si trofika, jdrno, elastyczno i wytrzymao,
obnia si tonus miniowy,
minie maj lepsz zdolno do kurczenia i rozkurczania si,
obnia si powysikowe napicie mini, ktre zwizane jest z mechanicznym
oddziaywaniem na receptory czucia gbokiego odpowiedzialnego za napicie mini.
przyspiesza wypoczynek po wysiku fizycznym.
Oddziaujc na receptory czuciowe skry i prioreceptory receptory znajdujce si midzy
innymi miniach, stawach, cignach inicjuje wysyanie bodcw nerwowych drogami
aferentnymi do OUN, ktry jest koordynatorem wszystkich zmian wystpujcych
w organizmie i poprzez ukad wegetatywny reguluje dziaanie wszystkich narzdw
wewntrznych. Masa pobudzajc OUN powoduje wiele reakcji w organizmie, w wyniku,
ktrych ustrj zmierza do normalizacji swoich czynnoci. Poprzez masa moemy dziaa na
OUW uspakajajco, tonizujco, a take pobudzajco.
Masa ma dziaanie relaksujce na ustrj czowieka masa caego ciaa. Poprawia
sprawno psychofizyczn czowieka. Masa klasyczny wykonujemy w celach: leczniczych,
profilaktycznych i higieniczno-kosmetycznych.
Wskazania do masau:
zamania koci, po zdjciu opatrunku gipsowego,
zaburzenia neuroprzewodnictwa w chorobach neurologicznych,
stuczenia, skrcenia, zwichnicia,
stany pooperacyjne, blizny,
przewleke zapalenia staww, mini, cigien,
zesp blowy cigna Achillesa,
wady wrodzone oraz zaburzenia rozwoju narzdu ruchu,
zespoy blowe krgosupa i staww rnego pochodzenia,
podranienia i niedowady,
nerwoble,
przewleka niewydolno krenia,
ylaki podudzi (delikatny masa),
choroby reumatoidalne staww,
krcz szyi,
choroby ukadu oddechowego,
zaburzenia gastryczne,
nadwaga,
wady postawy,
choroby koci i staww z przykurczami,
poraenia nerww obwodowych,
przewleke zapalenia nerww i splotw nerwowych,
przemczenie oglne,

32
zwiotczenie skry i mini,
cellulitis i inne,
nerwice.
Przeciwwskazania do masau:
wczesne stany po zamaniach koci,
ostre stany zapalne staww i cigien,
wylewy krwawe pourazowe 2-3 dni po urazie,
choroby dermatologiczne skry,
wszelkie stany gorczkowe, zapalenie drg limfatycznych,
nowotwory, guzy,
zapalenie y, niewydolno krenia, wiee zaway, ttniaki, miadyca,
choroby zakane, zatory ttnicze, osteoporoza, amliwo koci,
menstruacja,
wszelkie choroby przebiegajce w stanie zapalnym i ostrym:
silne krwiaki wewntrz miniowe,
choroby w stanie zapalnym i ostrym,
choroba wrzodowa z krwawieniami (dot. brzucha),
kamica wtrobowa i nerkowa (dot. brzucha),
stany zapalne drg ciowych (dot. brzucha),
choroby jelit z owrzodzeniami (dot. brzucha),
przepuklina (dot. brzucha),
due ylaki i ttniaki,
zapalenie y.
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wiczenia.

1. Co rozumiesz pod pojciem masa?
2. Jak rozumiesz dziaanie miejscowe i oglne masau?
3. Na jakie tkanki i ukady wpywa masaem?
4. Jakie s funkcje masau?
5. Jakie s wskazania do wykonania masau?
6. Jakie s przeciwwskazania do wykonania masau?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Przyporzdkuj informacje dotyczce wpywu masau na:
skr:
ukad miniowy:

33
Warianty odpowiedzi:
usuwanie zuszczonego naskrka, usuwanie kwasu mlekowego, obnienie pobudliwoci
zaburze nerww czuciowych (mechanoreceptorw), zwiksza si ilo czynnych kapilarw,
oddziaywanie na receptory czucia gbokiego, przyspiesza odpoczynek i regeneracje, obnia
tonus miniowy, zdolno do kurczenia i rozkurczania wkien miniowych.

1) zapozna si z treciami dotyczcymi fizjologii i funkcji masau (materia nauczania pkt.
4.5.1.),
2) dokadnie przeczyta warianty odpowiedzi,
3) wybra waciwe warianty,
4) dopasowa karteczki z odpowiednim materiaem,
5) porwna odpowiedzi z innymi osobami z grupy.

karty gwne z napisami: wpyw masau na skr, wpyw masau na ukad miniowy,
karteczki z napisanymi wariantami odpowiedzi na jednej kartce jedna odpowied.
wiczenie 2
Dokocz ponisze zadania:
Masa swoje dziaanie opiera na naukach ...................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Masa zmierza do celw: ............................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Homeostaza strukturalna to: ......................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Warianty odpowiedzi
kliniczne nauki (fizjologia, patomorfologia, patofizjologia, anatomia, utrzymanie homeostaz
strukturaln, ograniczeniem szkodliwych czynnikw naruszajcych homeostaz strukturaln,
zdolnoci tkanek i narzdw do stanu rwnowagi).

1) zapozna si z fizjologi masau (materia nauczania pkt. 4.5.1.),
2) przeczyta dokadnie warianty odpowiedzi,
3) dopasowa odpowiedzi,
4) dokoczy zdania,
5) porwna swoje odpowiedzi z odpowiedziami kolegw.

34
Wyposaenie stanowiska pracy
karta wicze,
materia nauczania pkt. 4.5.1,

1) omwi wpyw masau na skr?
2) zdefiniowa pojcie: masau?
3) okreli cele masau?
4) okreli wpyw masau na poszczeglne ukady?
5) scharakteryzowa wskazania do wykonania
masau klasycznego?
6) scharakteryzowa przeciwwskazania
do wykonania masau klasycznego?

35
4.6. Techniki masau klasycznego

Przed przystpieniem do nauki masau naley pozna zasady metodyczne:
1) przed przystpieniem do masau trzeba przeprowadzi wywiad,
2) przy stosowaniu masau naley uwzgldni odpowiedni kierunek wykonywania masau,
zgodny z anatomi, budow czowieka,
kierunek dosercowy dla ukadu krenia, zgodnie z przepywem krwi ylnej,
kierunek do gowy, dokrgosupowy dla OUN,
kierunek wzdu wkien miniowych od przyczepu kocowego do przyczepu
pocztkowego dla ukadu miniowego,
kierunek do duych wzw chonnych (od czci dystalnych do proksymalnych)
dla ukadu chonnego,
3) osoba masowana powinna by uoona w pozycji rozluniajcej, aby napicie mini
masowanych byo jak najmniejsze. Dlatego masa wykonuje si najczciej w pozycji
lecej, tylko w niektrych przypadkach dopuszcza si pozycje siedzc (np.: masa
obrczy barkowej),
4) masa powinien by wykonany z si tu pod progiem bolesnoci (masa wykonany
poniej progu bolesnoci dziaa uspakajajco, tonizujco na ukad nerwowy),
5) po masau powinien wystpi odczyn (czyli reakcja naczy krwiononych na masa).
Odczyn zaley od: budowy ciaa, pci, wieku, wraliwoci osobniczej, technik masau,
6) ruchy powinny by zrczne, dokadne, mikkie, spryste, pynne, wykonywane
w sposb cigy (bez odrywania rk, w wolnym tempie, dymy, eby masa wykonywa
najwiksz powierzchni doni, na maych powierzchniach opuszkami palcw,
kciukw). Obie rce osoby wykonujcej masa powinny by jednakowo sprawne,
7) kady ruch powtarzany 8-10 razy. Czas jednej czci ciaa 10-15 minut, 60 minut masa
cakowity,
8) musimy zwraca uwag na pynne przejcie midzy chwytami. Masujca rka powinna
utrzymywa dobry kontakt z tkank skrn przy zmianie chwytu i kierunku,
9) masa musi by stosowany indywidualnie, nawet u tej samej osoby nie zawsze jest
jednakowy. Zaleny jest od aktualnego stanu psychicznego, fizycznego, stopnia
zmczenia,
10) masa wykonujemy 2 godziny po posiku,
11) masa moemy wykonywa codziennie lub co 2-gi dzie, seria zabiegw 10,
12) przed masaem powinnimy wykona wiczenia uelastyczniajce rce.
Przygotowanie materiaw
Przed kadym zabiegiem naley przygotowa leank zgodnie z zasadami ergonomii,
bielizn zabiegow (opaski na wosy, przecierada, koc), rodki opatrunkowe (wata, gaza),
rodki do demakijau (kremy, mleczka, pyny oczyszczajce), rodki uatwiajce masa lub
zmikczajce naskrek, rodki dezynfekcyjne.
Przygotowanie kosmetyczki: zadbane rce, krtkie paznokcie, lune ubranie. Przed
zabiegiem naley umy rce. Postawa luna, swobodna.
Przygotowanie klientki klientka przebiera si w bielizn zabiegow. Opaska na gowie
zabezpieczajca wosy. Klientk przykrywamy przecieradem. Zmywamy makija,
nakadamy odpowiedni krem, nawietlamy lamp Solux.

36
Masa klasyczny
W masau klasycznym stosujemy (przy uwzgldnieniu wskaza i przeciwwskaza)
nastpujce techniki masau:
gaskanie,
rozcieranie,
ugniatanie i ucisk (jako odmian ugniatania),
oklepywanie,
wibracj,
roztrzsanie,
wakowanie.
Gaskanie
Wykonywanie chwytw realizowane jest obiema rkami. Mamy gaskanie: jednoczesne,
naprzemienne.
Gaskanie moemy podzieli ze wzgldu na:
1) si wykonania:
bardzo agodne, tzw. muskanie wykonujemy opuszkami palcw lub grzbietow ich
stron,
redniej mocy do nich zaliczamy gaskanie ca doni i gaskanie piercieniowe,
gaskanie mocne wykonujemy kbami lub grzebyczkami,
2) kierunek wykonania:
podune wykonujemy wzdu przebiegu wkien miniowych lub osi ciaa,
poprzeczne wykonujemy poprzecznie do przebiegu wkien miniowych lub osi
ciaa okrne wykonujemy np. wok staww, opatek, gruczow piersiowych itp.
Cel gaskania:
mechaniczne usunicie zrogowaciaego naskrka w celu uatwienia wydzielniczej funkcji
gruczow potowych i ojowych,
zwikszenie tonusu skrnego i tkanki podskrnej, skra jest gadsza, elastyczniejsza,
bardziej sprysta,
obnienie pobudliwoci zakocze nerww czuciowych skry (dziaanie uspakajajce).
Rozcieranie
W zalenoci od nacisku mamy rozcierania: powierzchniowe i gbokie. Ze wzgldu na
kierunek wykonania: podune i okrne.
Wyrniamy rozcieranie:
1. Koliste. Rozcieranie koliste wykonujemy w drenau limfatycznym i masau
segmentarnym. Polega ono, na co najmniej trzykrotnym roztarciu w jednym miejscu (trzy
keczka). Po kolejnych keczkach wnikamy w coraz gbsze warstwy tkanek (drugie
keczko wykonujemy mocniej ni pierwsze, trzecie mocniej ni drugie). Po takich trzech
kolistych ruchach przepychamy roztarte substancje w kierunku wykonywanego chwytu.
2. Spiralne. Rozcieranie spiralne wykonujemy tak jakbymy rysowali spryn.
Rozcieranie to wykonujemy w masau klasycznym izometrycznym,
segmentarnym, sportowym i kosmetycznym.
Rozcieranie wykonujemy 60 do 100 ruchw na minut.
Cel rozcierania:
miejscowe uaktywnienie przepywu limfy w przestrzeniach midzykomrkowych,
due przekrwienie (rozszerzenie naczy krwiononych), lepsze odywianie tkanek,
likwidacja zgrubie miniowych, tkanki tuszczowej,
zapobieganie, likwidowanie nieprawidowych zrostw tkankowych,
zwikszenie elastycznoci mini, tkanki skrnej, aparatu wizadowo-stawowego.

37
Ugniatanie
Wyrniamy ugniatanie:
poprzeczne wyciska produkty przemiany materii,
podune przepycha produkty przemiany materii,
pionowe (uciski),
esowate
ze skrceniem,
ugniatanie szczypcowe,
mieszane.
Najpierw wykonujemy ugniatanie poprzeczne, a pniej podune itd.
Cel:
daje przekrwienie masowanego obszaru, zwiksza si przepyw krwi i limfy,
zmniejszenie napicia skry i mini,
poprawa ukrwienia obwodowego,
wspomaganie usuwania produktw przemiany materii,
zwikszenie elastycznoci tkanki miniowej i cigien,
pobudzenie OUN poprzez receptory czucia gbokiego,
uregulowanie, sprowadzenie do podanego fizjologicznego napicia miniowego
poprzez oddziaywanie mechaniczne na receptory czucia gbokiego.
Rolowanie
Specjalna forma ugniatania, polegajca na rozcigajcym ruchu wakowania wzdu
przebiegu mini.
Oklepywanie
S to krtkie uderzania krawdzi rki, palcami lub doni, opuszkami palcw.
Wykonujemy w tempie 100-300 uderze na minut. Oklepywanie: paliczkowe, eczkowe,
miotekowe, karatowe. W oklepywaniu nie ma kierunku ruchu. Oklepywania nie wolno
wykonywa wzdu wkien miniowych.
Przeciwwskazania do oklepywania obejmuj:
skaz naczyniow,
otyo,
obrzki,
niektre choroby neurologiczne,
sklerodermi,
chorob Brgera,
chorob Raynauda,
ylaki,
ostre rwy i nerwoble,
przeciwwskazania do wykonywania masau.
Cel:
bardzo silne przekrwienie masowanej powierzchni,
lepsze odywienie tkanek,
pobudzenie mini do skurczu,
zmniejszenie tkanki tuszczowej poprzez przyspieszenie przemiany materii,
zmiana pobudliwoci obwodowego ukadu nerwowego, lekkie oklepywanie dziaa
uspokajajco, silne pobudzajco.
Wibracja
Polega na wykonywaniu ruchw z du czstotliwoci, a o maej amplitudzie. Ruchy
wykonuje si gra-d, ruchy drgajce w pionie, przewanie pask doni. W zalenoci od

38
wielkoci obszaru wykonujemy opuszkami palcw lub ca doni, szybkie delikatne ruchy na
miniu.
Mamy wibracj:
1. Pionow:
bezporednia wykonywana wibratorem lub rk masaysty przyoon
bezporednio do ciaa pacjenta, dziaa pobudzajco,
porednia drgania aparatu lub rki masaysty s przenoszone na ciao pacjenta za
pomoc rcznika lub drugiej rki masaysty.
2. Poduna.
3. Poprzeczna.
Cel:
obnienie napicia miniowego, obnianie napicie cian naczy krwiononych,
w obszarze brzucha prowadzi rwnie do zmniejszenia spastycznych dolegliwoci
odkowo-jelitowych,
dziaa przeciwblowo,
przyspiesza przemian materii.
Najwiksze zastosowanie wibracja znalaza w przypadku obrzmie tkanki cznej.
Roztrzsania
Lune ruchy potrzsajce koczyn, tuowia i poszczeglnych grup miniowych.
Wykonuje si je obejmujc kciukiem z jednej i reszt palcw z drugiej strony masowany
misie lub grup mini. Wykonujc ruch roztrzsania przesuwamy do wzdu minia
masowanego, prowadzc palce i kciuk po krawdziach tego minia. Rnica w wykonaniu
pomidzy roztrzsaniem, a wibracja polega na tym, e wibracj wykonujemy z du
czstotliwoci przy maej amplitudzie, a roztrzsanie z mniejsz czstotliwoci przy duej
amplitudzie drga.
Dziaanie:
odprenie i rozlunienie mini,
aktywizacja przepywu krwi i limfy,
lepsze rozprowadzenie limfy w przestrzeniach midzykomrkowych,
zmniejsza napicie miniowe,
obnia pobudliwo OUN.
Wakowanie
Ruchy ugniatajce obejmujce due paszczyzny odpowiednich obszarw, wykonywane
mocno obiema rkami tam i z powrotem. Jest to poczenie gaskania, rozcierania
i ugniatania. Ma szczeglne zastosowanie przy masau palcw, ramion i ud, w masau
sportowym.
Masa doni
Przed przystpieniem do masau doni wykonujemy peeling, jeli stan skry tego
wymaga. Do masau doni uywamy preparatw pielgnacyjnych.
Masa doni.
1) gaskanie powierzchni grzbietowej i doniowej kadego palca,
2) gaskanie powierzchni bocznych kadego palca,
3) gaskanie wszystkich palcw rwnoczenie wykonujemy ca doni, po stronie
grzbietowej i doniowej,
4) rozcieranie powierzchni grzbietowej i doniowej kadego palca,
5) rozcieranie powierzchni bocznych kadego palca,
6) uciski powierzchni grzbietowej, doniowej i bocznych wykonujemy palcem
wskazujcym i kciukiem jednej rki,
7) uciski czterema palcami (zakadanie obrczki),
8) gaskanie.

39
rdrcze
1) gaskanie dwoma kciukami uoonymi obok siebie. Rozpoczynamy od jednego brzegu
doni do drugiego brzegu przesuwamy si pasmami.
2) gaskanie zbiene i rozbiene. Zaczynamy od uoenia kciukw obok siebie w linii
rodkowej rdrcza. Kciuki rozchodz si na boki. W dalszej kolejnoci wykonujemy
pasma do rodka rdrcza (do pozycji wyjciowej).
3) to samo robimy po stronie doniowej.
4) gaskanie ca powierzchni doni strony doniowej, grzbietowej w dwch pasmach
z zejciem w kierunku koci promieniowej i koci okciowej.
5) rozcieranie w tych samych pasmach, co gaskanie.
6) ugniatanie poprzeczne mini kbu.
7) ugniatanie poprzeczne kbika.
8) ugniatanie podune kbu.
9) ugniatanie podune kbika.
10) uciski dwoma kciukami.
11) uciski na przestrzeniach midzykostnych koci rdrcza.
12) gaskanie.
13) gaskanie stawu nadgarstkowego.
14) rozcieranie stawu nadgarstkowego.
15) gaskanie stawu nadgarstkowego.
Masa twarzy
Do masau stosuje si rodki polizgowe. S to preparaty obojtne chemicznie, ktrych
zastosowanie przy wykonywaniu masau klasycznego ma zmniejszy si tarcia zapobiegajc
otarciu skry. rodki polizgowe powinny by stosowane w takiej iloci, aby zwikszy
polizg rki masaysty po skrze pacjenta, nie zmniejszajc nadmiernie siy tarcia.
rodki polizgowe nakada si zawsze na do masaysty. Preparat ma by dawkowany
w takiej iloci, w jakim skra jest go w stanie wchon.
Do rodkw polizgowych zalicza si:
talk kosmetyczny,
oliwk nicejsk,
wazelin,
lanolin,
mydo,
rozcieczone olejki eteryczne.
Przed przystpieniem do zabiegu naley wykona demakija twarzy, szyi i dekoltu.
Czynno wykonuje si preparatami do demakijau (mleczkami, mietankami lub elami)
dostosowanymi do potrzeb skry. Demakija wykonuje si obydwiema rkami rwnoczenie,
stojc za gow klienta. Kolejno ruchw podczas rozmalowania przedstawia poniszy
rys. 7. Technik wykonania masau klasycznego twarzy przedstawiaj ponisze rysunki
(7 36) [2, s. 60 61].
Rys. 7. Kierunki
przy wykonywaniu masau
klasycznego [opracowanie wasne}

40
Rys. 8. Naprzemienne gaskanie Rys. 9. Obie rce zataczaj krgi na Rys. 10. Gaskanie jedn rk
powierzchni dekoltu miniu piersiowym wikszym minia piersiowego wikszego
zataczajc na nim semki
Rys. 11. Wewntrzn powierzchni Rys.12. Ruchy krce (rozcierane) Rys.13. Gaskanie skry obiema
obu doni gaszczemy skr szyi opuszkami palcw od uszu bokiem domi na przemian od jednego do
z gry na d wzdu szyi drugiego ucha wzdu szczki
Rys.14. Rozcieranie opuszkami Rys.15. Ugniatanie wzdu brzegu Rys.16. Lekkie oklepywanie
palcw wzdu brzegu szczki, szczki dolnej kciukiem opuszkami palca rodkowego
poczwszy od rodka brody do i opuszkami palca rodkowego i serdecznego wzdu brzegu
koca szczki i serdecznego od jednego koca do szczki od jednego koca do
drugiego drugiego
Rys. 17. Wstrzsanie wzdu brzegu Rys.18. Poziome gaskanie brody Rys.19. Oburczne krenie palcem
szczki od rodka brody do kocw midzy palcem wskazujcym i rodkowym i serdecznym po
szczki. Kciuk ley nad brzegiem rodkowym obu rk na przemian. bokach brody.
szczki a pozostae palce pod nim.

41
Rys.20. Gaskanie okolicy ust minia Rys.21. Gaskanie kciukami obu Rys.22. Rysowanie kilku semek
okrnego ust. Palec rodkowy jednej rk od rodka wargi grnej do w kcikach ust opuszkami
rki gaszcze skr nad warg grn od rodka wargi dolnej rodkowych palcw obu rk
jednego kcika ust do drugiego, a palec i z powrotem
rodkowy drugiej rki wzdu wargi
dolnej od jednego kcika do drugiego
Rys.23. Rozcieranie opuszkami Rys.24. Rozcieranie opuszkami Rys.25. Gaskanie powek nosa
palcw rodkowych obu rk bruzd palcw rodkowych od nasady nosa palcami rodkowymi rysujc
nosowo-ustnych w kierunku w kierunku nozdrzy semki
kcikw ust
Rys.26. Ruch sscy na policzkach Rys. 27. Rozcieranie ruchami okrnymi Rys.28. Lekkie oklepywanie
caymi powierzchniami doni opuszkami palcw rodkowego opuszkami palcw po trzech
i serdecznego obu policzkw wzdu trzech torach: od brody do ucha, od
torw: od brody do ucha, od kcika ust do kcika ust do ucha i od nozdrza
ucha i od nozdrza do ucha do ucha
Rys. 29. Gaskanie w okolicy Rys. 30. Krenie wok oczu Rys. 31. Rysowanie semki
minia obniajcego brwi palcem rodkowym i serdecznym. opuszkami palca rodkowego
Nad oczami z uciskiem na zewntrz i serdecznego na skroniach.
i pod oczami bez ucisku
z powrotem.

42
Rys. 32. Rozcieranie brwi Rys. 33. Rysowanie semki opuszkami Rys.34. Paskie gaskanie czoa
opuszkami palcw od wewntrz palca rodkowego i serdecznego jednej powierzchniami wewntrznymi
na zewntrz i pod okiem bez rki, zaczynajc u nasady nosa wok obu doni na przemian.
ucisku, gaszczc z powrotem. obu oczu. Potem to samo drug rk.
Rys.35. Zataczanie duych k Rys.36. Rysowanie nakadajcych si

opuszkami palca rodkowego i na siebie semek opuszkami palca
serdecznego obu rk na przemian, rodkowego i serdecznego obu rk na
od jednej skroni do drugiej. przemian midzy brwiami a granic
wosw, od jednej skroni do drugiej
i z powrotem.
Masa stopy i podudzia

Pozycja uoeniowa klientki: leenie na plecach. Pod kolanami ukadamy waek, aby
rozluni minie koczyny dolnej.
1) rozcieranie palcw obydwoma rkami (rozgrzewanie),
2) gaskanie poprzecznie uoonymi rkami rdstopia po stronie grzbietowej
i podeszwowej; gaskanie podune strony grzbietowej i podeszwowej; gaskanie
piercieniowe (wkadanie skarpetek),
3) rozcieranie strony grzbietowej i podeszwowej (w pasmach opuszkami 4 palcw,
kciukami, kbami),
4) ugniatanie poprzeczne przyrodkowego i bocznego brzegu stopy; ugniatanie podune
przyrodkowego i bocznego brzegu stopy,
5) ksztatowanie sklepie stopy podunego i poprzecznego,
6) oklepywanie strony podeszwowej,
7) wibracja,
8) gaskanie.
Staw skokowy
1) gaskanie poprzeczne stawu skokowego; gaskanie dookoa kostek,
2) rozcieranie w tych samych pasmach co gaskanie; rozcieranie cigna Achillesa,
3) gaskanie stawu skokowego.

43
Podudzie
Moemy wykona przy nodze wyprostowanej lub przy nodze zgitej w kolanie pod ktem
90.
1) gaskanie w 3 pasmach (strona boczna, przednia, przyrodkowa) jednoczesne,
naprzemienne; gaskanie poprzeczne (poprzecznie uoonymi rkami); gaskanie
paliczkowe; gaskanie tylnej strony podudzia (zgita noga w kolanie),
2) rozcieranie (w tych samych pasmach co gaskanie) omioma palcami naprzemiennie,
dziesicioma palcami naprzemiennie; rozcieranie kbami,
3) ugniatanie poprzeczne; ugniatanie ze skrceniem strony tylnej podudzia; ugniatanie
podune; ugniatanie piercieniowe,
4) oklepywanie miotekowe,
5) wibracja,
6) roztrzsanie,
7) gaskanie.
Masa krgosupa i grzbietu
Leenie na brzuchu, waek pod stawami kolanowymi:
1) gaskanie od L-S do C; gaskanie podune grzbietu; gaskanie po obu stronach krgosupa
4 palcami; gaskanie podune poprzecznie uoonymi rkami; gaskanie poprzeczne
w przestrzeniach midzyebrowych; gaskanie wyrostkw kolczystych; gaskanie minia
czworobocznego od szyi do wyrostkw barkowych; gaskanie dookoa opatek; gaskanie
omioma palcami po obu stronach krgosupa; gaskanie paliczkowe,
2) rozcieranie (w tych samych pasmach co gaskanie) jednoczesne, naprzemienne, omioma
palcami, caymi powierzchniami doni; rozcieranie podune kbami uoonymi
poprzecznie do osi krgosupa,
3) ugniatanie poprzeczne (w liter N i Z); ugniatanie waw minia czworobocznego;
ugniatanie minia nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego; ugniatanie podune;
ugniatanie esowate; uciski,
4) oklepywanie yeczkowate,
5) wibracja poprzeczna,
6) gaskanie krgosupa i grzbietu.
Masa caego ciaa
Masa caego ciaa rozpoczynamy od najwikszej jego powierzchni, czyli masau tylnej
strony tuowia. Pacjent ley na brzuchu z koczynami grnymi wzdu ciaa, gowa na boku.
W pierwszej kolejnoci masujemy grzbiet i krgosup, a nastpnie kark i barki. Kolejno
wykonujemy masa mini poladkowych, pniej tylnych stron koczyn dolnych.
Rozpoczynamy od masau cigna Achillesa, nastpnie masujemy ydk i tyln stron uda.
Po masau tylnych stron koczyn dolnych pacjent obraca si na plecy i przeprowadzamy
wwczas masa przednich stron koczyn dolnych. Rozpoczynamy od masau palcw,
nastpnie masujemy stron podeszwow stopy i jej stron grzbietow. Kolejno wykonujemy
masa stawu skokowego, podudzia, stawu kolanowego oraz uda. Po masau koczyn dolnych
masujemy powoki brzuszne i klatk piersiow w pozycji leenia na plecach. Nastpnie
przeprowadzamy masa koczyn grnych w pozycji leenia pacjenta na plecach albo
w pozycji siedzcej.
Masa caego ciaa
Pozycja leenia pacjenta na brzuchu:
1) masa grzbietu i krgosupa,
2) masa karku i barkw,
3) masa poladkw,
4) masa tylnych stron koczyn dolnych.

44
Pozycja leenia pacjenta na plecach:
1) masa przednich stron koczyn dolnych,
2) masa powok brzusznych,
3) masa klatki piersiowej,
4) masa koczyn grnych,

1. Jaka jest kolejno technik masau klasycznego?
2. Jakie znasz rodzaje techniki gaskania?
3. Jakie znasz rodzaje techniki rozcierania?
4. Jakie znasz rodzaje techniki ugniatania?
5. Jaka jest rnica midzy technik wibracji, a roztrzsania?
6. Jakie s cele techniki gaskania, rozcierania, oklepywania, ugniatania?
4.6.3. wiczenia
wiczenie 1
Uzupenij schemat.
gaskanie rozcieranie
Cel
technik
ugniatanie oklepywanie

1) zapozna si z celami technik materia nauczania,
2) wpisa w odpowiednich polach schematu cele,
3) porwnaj swj schemat ze schematami opracowanymi przez koleanki.

karty do wypenienia,
materia nauczania 4.6.1.
wiczenie 2
Dokocz ponisze zdania:
Masa dla ukadu miniowego wykonujemy w kierunku ......
...
...

45
Masa dla ukadu nerwowego wykonujemy w kierunku .
...
...
Masa dla ukadu limfatycznego wykonujemy w kierunku .
...
...
Masa dla ukadu krenia wykonujemy w kierunku ..
...
...
Sposb wykonania wiczenia.

1) zapozna si z kierunkami wykonywania masau (materia nauczania pkt. 4.6.1.),
2) dokoczy zdania,
3) porwna swoj odpowied z odpowiedziami koleanek/kolegw.

karty do wypenienia,
materia nauczania 4.6.1.
wiczenie 3
Wykonaj masa krgosupa i grzbietu.

1) zapozna si z technik wykonywania masau krgosupa i grzbietu (materia nauczania
pkt. 4.6.1.),
2) przygotowa stanowisko pracy i klientk do zabiegu,
3) uoy klientk zgodnie z zasadami ergonometrii,
4) dobra odpowiedni rodek polizgowy,
5) umy rce,
6) wykona zabieg zgodnie z zasadami i instrukcj w materiale nauczania,
7) po zabiegu sprztn stanowisko pracy.

leanka,
przecierado,
waek, rodki polizgowe,
rodki dezynfekcyjne.
wiczenie 4
Wykonaj masa twarzy.

1) zapozna si z technik wykonywania masau kosmetycznego twarzy (materia nauczania
pkt. 4.6.1.),

46
2) przygotowa stanowisko pracy i klientk do zabiegu,
3) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i higieny pracy,
4) wykona demakija twarzy,
5) dobra rodki polizgowe,
6) wykona masa zgodnie z instrukcj w materiale nauczania,
7) sprztn stanowisko pracy.

leanka,
przecierada,
opaska,
pareo,
rodki do demakijau twarzy,
patki kosmetyczne,
rodki dezynfekujce,
rodki polizgowe.

1) przyporzdkowa cele technik do odpowiedniej techniki?
2) omwi sposoby wykonywania poszczeglnych technik?
3) wykona masa poszczeglnych czci ciaa?
4) zastosowa odpowiednie techniki masau klasycznego
do masau caego ciaa?
5) wykona masa kosmetyczny twarzy, szyi i dekoltu?

47
4.7. Rodzaje masau
Ze wzgldu na zadania stawiane przed masaem wyrniamy masa:
leczniczy,
sportowy,
higieniczno-kosmetyczny.
Rodzaje masau:
Klasyczny techniki gaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie, wibracja,
roztrzsanie.
Specjalistyczny: segmentarny, drena limfatyczny, akupresura (punktowy),
refleksoterapia, okostnowy.
Masa w rodowisku wodnym: wirowy, podwodny, natryskowe, bicze.
Masa przyrzdowy: wibracyjny, pneumatyczny.
Masa wibracyjny
rdem wibracji stosowanej w masau s aparaty wibracyjne napdzane prdem
elektrycznym, sprzonym powietrzem lub cinieniem wody. Za wibracje przyjmuje si
drgania o czstotliwoci powyej 500 drga na minut i o amplitudzie okoo 1 centymetra.
Podstawow zasad przy wykonywaniu masau wibracyjnego jest zasada, e im bardziej
napite tkanki tym delikatniejsza wibracja. Do zabiegw wibracji oglnej stosuje si aparaty
Aquavibron i Redor.
Aparat Redor przekazuje drgania za pomoc specjalnych tam, ktrych stopie napicia
wpywa na si bodca. Masa aparatem Redor mona stosowa na due grupy miniowe
(udo, ramiona, podudzia oraz poladki i brzuch).
Wskazania: stany wzmoonego napicia, przy likwidacji tkanki tuszczowej, cellulitisie.
Przeciwwskazania: stany przewleke i ostre w obrbie miednicy i jamy brzusznej,
kamienie w drogach ciowych i moczowych, przy tych jednostkach chorobowych nie wolno
wykonywa zabiegw na brzuch i miednic.
Masa pneumatyczny
Polega na naprzemiennym wytwarzaniu w specjalnie skonstruowanej kocwce do
masau podcinienia i nadcinienia. Gdy wystpuje podcinienie nastpuje wessanie do
kocwki masujcej tkanek masowanych, to powoduje przekrwienie, natomiast w momencie
zwikszonego cinienia w kocwce powstaje ucinicie tkanek i przemieszczenie krwi
i chonki. Masa ten nazywamy masaem prniowo-cinieniowym, dziaanie to podobne jest
do techniki ugniatania.
Zastosowanie: zaburzenia krenia obwodowego, zaleganie limfy. Poprawia ukrwienie
i odywienie mini oraz wpywa na regeneracj powysikow mini.
Przeciwwskazania: kruche naczynia krwionone.
Masa aparatem kompresyjnym pobudza ukad krenia, zwiksza przemian materii,
ujdrnia, polepsza ksztat ud, poladkw, zwalcza cellulitis. Aparat skada si z jednego
kaftana zabiegowego z pojedynczymi komorami zachodzcymi na siebie. Do komr kolejno
wtacza si powietrze, nastpna komora moe by wypeniona dopiero, gdy w poprzedniej
wytworzyo si cinienie. Gdy wszystkie komory zostay napenione cinienie zostaje
zwolnione i rozpoczyna si od nowa pompowanie. Szybko napeniania komr jest
sterowana komputerowo. Aparat moe by sterowany elektronicznie. Aparat ten stosuje si na
koczyny dolne, brzuch, biodra.
Masae specjalistyczne
Akupresura wywodzi si z medycyny chiskiej. Opiera si na chiskiej teorii
o wszechwiecie taoizmie, mwicej o harmonii i rwnowadze wewntrznej czowieka.

48
Wszystko, co w czowieku znajduje si i funkcjonuje, polega na nieprzerwanym dziaaniu na
siebie dwch przeciwstawnych si Yin i Yang. Yin jest si negatywn, Yang jest si
pozytywn. Obie siy powinny tworzy rwnowag i harmoni. Zaburzenie w przepywie tej
energii prowadzi do choroby. Energia (Qi) pynie w czowieku kanaami (meridianami).
Istnieje 12 kanaw parzystych i 2 nieparzyste. Przepyw energii meridianami odbywa si
w sposb cigy. Jeeli jeden meridian przestaje by drony, wwczas energia nie moe
swobodnie przepywa, co wywouje chorob. Na przebiegu meridianw znajduj si punkty
akupresury. Do leczenia wykorzystuje si 670 punktw aktywnych. Aby przywrci
zaburzony przepyw energii w meridianach, stosuje si ucisk w punktach aktywnych. Ucisk
ten powoduje lepsze krenie pynw ustrojowych i odblokowuje przepyw energii Qi.
Punkty te wykazuj specyficzne waciwoci:
maj nisz oporno elektryczn,
wysz temperatur skry,
bolesn wraliwo.
W wyszukiwaniu punktw akupresury posugujemy si :
cunami,
cunami proporcjonalnymi,
omomierzem,
najczciej atlasami z mapami przebiegu meridianw.
Najczciej stosowane sposoby akupresury to lekki ucisk, dotykanie opuszk kciuka lub
drewnian paeczk.
Metody akupresury tj.:
uspakajajca charakteryzuje si nieprzerwanym, cigym uciskiem opuszka kciuka ze
stopniowym narastaniem siy ucisku. Czas ucisku punktu 3-5.
pobudzajca charakteryzuje si krtkim, silnym uciskiem i szybkim oderwaniem palca
od punktu. Czas ucisku 0,5-1.
Drena limfatyczny
Przed przystpieniem do drenau limfatycznego trzeba zna podstawy anatomiczne
i fizjologiczne ukadu limfatycznego. Masa ten wymaga duej precyzji i pynnoci ruchw.
Dziaanie drenau polega na mechanicznym przepychaniu chonki i udronieniu wzw
chonnych. Aby drena by skuteczny naley przestrzega zasad:
1) drena wykonujemy od obwodu w kierunku uj ylnych. Rozpoczynamy drena od
udronienia duych wzw chonnych, dopiero potem przepychamy chonk z obwodu.
Kolejno postpowania na koczynie dolnej wzy pachwinowe, udo, wzy
podkolanowe, podudzie, wzy chonne stawu skokowego, stopa, palce,
2) wolny przepyw chonki wymusza wolne tempo masau (okoo 10-15 ruchw na minut),
kad technik powtarzamy 3-5 razy. Techniki wykonujemy mikko,
3) wszystkie techniki maj charakter przepychajcy. Gaskanie od czci dystalnych do
czci proksymalnych, rozcieranie spiralne charakteryzuje si stopniowym zwikszaniem
nacisku na tkanki. Przy przesuwaniu si w kierunku wykonywanego chwytu, zwolnienie
przy powrocie (jest to przetaczanie palca, palcw czy doni w kierunku chwytu).
Rozcieranie koliste wykonujemy trzykrotnie, rozcieranie w jednym miejscu
(uwzgldniajc zasad zwikszonego nacisku przy poruszaniu si w kierunku
proksymalnym), nastpnie zmniejszamy nacisk i powracamy nieznacznie w kierunku
miejsca, w ktrym wykonujemy rozcieranie koliste,
4) nie wolno przegrza tkanek,
5) w czasie zabiegu opracowujemy dwukrotnie due wzy chonne,
6) wykonujemy codziennie lub, co drugi dzie,
7) drena opiera si na technikach: gaskanie, rozcieranie spiralne, koliste, ugniatanie (nie
zawsze), uciski.

49
Przeciwwskazania:
ostre stany zapalne,
choroby zakane,
nowotwory,
ropne stany skry.
Wskazania:
obrzki,
zastj chonki,
za przemiana materii.
Drena limfatyczny twarzy
W celu wykonania drenau limfatycznego twarzy pacjent musi by uoony na kozetce
na plecach. Podgwek kozetki naley unie pod ktem 30-45. Masaysta zajmuje pozycj
za gow pacjent.
1. Drena dow nadobojczykowych.
Na masa dow nadobojczykowych skadaj si cztery typy ruchw, wykonywane
w nastpujcej kolejnoci:
gaskanie dow nadobojczykowych,
rozcieranie koliste dow nadobojczykowych,
rozcieranie spiralne dow nadobojczykowych,
uciski w doach nadobojczykowych.
We wszystkich stosowanych ruchach masa rozpoczyna si od okolicy staww mostkowo-
obojczykowych i stopniowego posuwania si w kierunku wyrostkw barkowych. Obie rce
masaysty pracuj jednoczenie.
2. Drena od ktw uchwy do dow nadobojczykowych.
Wykonujemy w nastpujcej kolejnoci:
gaskanie,
rozcieranie koliste,
rozcieranie spiralne,
uciski.
3. Drena okolicy poduchwowej.
Masa skada si z dwch etapw. Pierwszy polega na rozmasowaniu okolicy poduchwowej,
od rodka uchwy na boki do ktw uchwy. W drugim etapie masuje si tkanki od ktw
uchwy do dow nadobojczykowych. W obydwu etapach stosuje si ruchy w kolejnoci:
gaskanie,
uciski.
4. Drena wzdu krawdzi uchwy od rodka brody do ktw uchwy.
Wykonujemy w nastpujcy sposb:
gaskania,
rozcierania kolistego,
rozcierania spiralnego,
ugniatania szczypcowego,
uciskw.
5. Drena od rodka wargi dolnej do dow nadobojczykowych.
Drena skada si z dwch faz. W fazie pierwszej stosuje si:
gaskanie,

50
uciski.
Ruchy drenau wykonuje si od rodka wargi dolnej, poprzez policzki, do ktw uchwy.
W drugiej fazie wykonuje si drena od ktw uchwy do dow nadobojczykowych.
6. Drena od kcikw ust do dow nadobojczykowych.
Drena skada si z dwch faz. W pierwszej fazie wykonuje si:
gaskanie,
uciski,
od kcikw ust, przez policzki, do ktw uchwy.
W drugiej fazie wykonuje si ruchy w kolejnoci:
gaskanie,
uciski.
od ktw uchwy do ktw nadobojczykowych.
7. Drena od rodka wargi grnej do dow nadobojczykowych.
Masa skada si z dwch faz. W fazie pierwszej wykonuje si:
gaskanie,
uciski
w linii przebiegajcej od rodka wargi grnej przez policzki do ktw uchwy.
W fazie drugiej wykonuje si ruchy w kolejnoci:
gaskanie,
uciski
od ktw uchwy do dow nadobojczykowych.
8. Drena dow nadobojczykowych
Na drena dow nadobojczykowych skadaj si cztery typy ruchw w kolejnoci:
gaskanie,
uciski.
We wszystkich stosowanych ruchach masa rozpoczyna si od okolicy staww mostkowo-
obojczykowych i posuwa si w kierunku wyrostkw barkowych.
9. Drena od skrzydeek nosa do skroni.
Stosuje si:
gaskanie,
uciski.

51
10. Drena od skrzydeek nosa do ktw uchwy.
Stosuje si:
gaskanie,
uciski.
11. Drena od wewntrznych kcikw oczu do dow nadobojczykowych.
W fazie pierwszej stosuje si:
gaskanie,
uciski
masujc tkanki od wewntrznych kcikw oczu, wzdu bocznych brzegw nosa, do
skrzydeek nosa i dalej do skroni.
W fazie drugiej stosuje si:
gaskanie,
uciski
posuwajc si wzdu linii w kierunku od skroni do ktw uchwy.
W fazie trzeciej masuje si tkanki wedug opisanego ju schematu, posuwajc si od ktw
uchwy do dow nadobojczykowych.
12. Drena od zewntrznych kcikw oczu do dow nadobojczykowych.
W pierwszej fazie drenau stosuje si:
gaskanie,
uciski,
masujc tkanki od zewntrznych ktw oczu do skroni i dalej do ktw uchwy.
W fazie drugiej ponownie masuje si tkanki od ktw uchwy do dow nadobojczykowych,
stosujc:
gaskanie,
uciski.
13. Drena od wewntrznych kcikw oczu do ktw uchwy.
Rozpoczynajc od wewntrznych kcikw oczu naley posuwa si w kierunku czoa, dalej
wzdu ukw brwiowych przez skronie do ktw uchwy. Stosuje si kolejno:
gaskanie,
uciski.
14. Drena od rodka czoa do skroni.
Do wykonania drenau limfatycznego od rodka czoa do skroni wykorzystuje si kolejno:
gaskanie,

52
uciski.
Masa segmentarny jest jednym z rodzajw masau, ktry znajduje coraz wiksze
zastosowanie. Polega on na dziaaniu bodcem mechanicznym za pomoc odpowiedniej
techniki, przy uwzgldnieniu zasad dawkowania na okrelon stref unerwienia ciaa.
Dobierajc odpowiednie techniki w zalenoci od rodzaju zmienionej chorobowo tkanki,
wpywamy za porednictwem ukadw: nerwowego, hormonalnego na chory narzd.
W masau tym wane jest okrelenie stref oddziaywania. Musimy zna sposoby
wykonywania i usuwania zmian chorobowych. Wykonujc masa segmentarny musimy zna
anatomi i fizjologi czowieka, a szczeglnie funkcje ukadu nerwowego oraz unerwienie
segmentarne tkanki skrnej, miniowej, cznej, narzdw wewntrznych. Podstawowym
pojciem z zakresu anatomii s okrelenia: dermaton (skra), mioton (tkanka miniowa),
skleroton (tkanka kostna). Metoda ta uwzgldnia zmiany odruchowe powstajce w rnych
tkankach i podaje sposoby ich usuwania poprzez zastosowanie cile okrelonych chwytw
(technik), wpywa na funkcjonowanie narzdw wewntrznych. Gwnym zaoeniem
masau segmentarnego jest opracowanie kadej odruchowej zmiany tkankowej przez
zastosowanie odpowiedniej techniki. Przed przystpieniem do masau musimy wykry
zmiany odruchowe we wszystkich tkankach. Zmiany odruchowe w skrze to: wraliwo na
dotyk, przeczulica, bl przy dotyku, zmiany ukrwienia (zblednicie, zwikszona temperatura
skry, zaczerwienienie) w tkance cznej: zmiany zagszcze (obrzmienia), pasmowate
wcignicia, paskie wgbienia. W tkance miniowej: wcignicia paskie, wzmoone
napicie, obnione napicie, zaniki miniowe, przeczulica, myogelozy. W masau
segmentarnym w kolejnoci wykonujemy:
wyszukujemy zmiany odruchowe,
masa korzeni nerwowych po obu stronach krgosupa (chwyt przyrubowania, chwyt na
wyrostki kolczaste, piowanie mae, due, cignienie),
opracowanie chorobowo zmienionych segmentw (dokrgosupowo, dogowowo).
Masujemy kolejno grzbiet (chwyt na opatk), miednic (chwyt na ko krzyow, chwyt
biodrowy, chwyt na talerz, wstrzsanie miednicy), klatk piersiow (przyrubowanie
obustronne, chwyt na mostek, minie midzyebrowe, sprynowanie klatki piersiowej).
Wskazania: czynnociowe i przewleke choroby narzdw wewntrznych, zaburzenia
krenia, zmiany urazowe, zmiany wegetatywne ukadu nerwowego, zaburzenia
w funkcjonowaniu gruczow wewntrzwydzielniczych.
Przeciwwskazania: ostre stany zapalne tkanek i narzdw wysoka temperatura, choroby
nowotworowe, krwotoki, krwawienie, wiee zakrzepy.
Masa shiatsu polega na ucisku na punkty akupresury (punkty aktywne znajdujce si
na meridianach drogi przepywu energii). Nacisk wykonujemy opuszk kciuka. Do zabiegu
na twarzy i brzuchu uywa si palcw: wskazujcego, rodkowego i serdecznego. Doni
uywa si przy ucisku na oczy albo brzuch. Nacisk jest agodny, delikatny trwa 5 7 sekund.
Dziaanie uspokajajce, wyciszajce, usuwa napicie miniowe, skra jest lepiej ukrwiona,
zwiksza si przepyw chonki.
Masa kosmetyczny
Celem jest dziaanie profilaktyczne. Odpowiada za:
utrzymanie sprystoci, elastycznoci skry i mini,
zapobieganie starzeniu si skry,
zapobieganie zmarszczkom,
rozlunienie mini,
odprenie fizyczne i psychiczne (masa caego ciaa).

53
W masau tym nie mona dopuci do rozcignicia skry. Ruchy agodne przechodz
w ruchy silniejsze, po ktrych natenie ucisku maleje. Masa koczy si ruchami
uspokajajcymi. Sia bodca masau, czas trwania, ilo i rodzaj zaley od elastycznoci
skry, napicia mini, gruboci tkanki tuszczowej, gruboci skry. Im ciesza skra,
bardziej wiotka masa bardziej delikatny (z maym nateniem bodca). Masa twarzy
wykonujemy delikatnie (minie mimiczne maj przynajmniej jeden przyczep na skrze,
przez co s one sabsze). Skra cienka, rozszerzone naczynia krwionone, stosuje si duo
gaska, ugniatania i delikatne oklepywanie. Skra gruba stosujemy techniki silniejsze
gaskanie, ugniatanie, oklepywanie. Czas zabiegu 10-15 minut, 2-3 razy w tygodniu. Seria 10-
15 zabiegw. Masae profilaktyczno-pielgnacyjne wskazane s w trakcie kuracji
odchudzajcej, zapobiegaj powstawaniu zmarszczek. Masae relaksowe (regenerujce) maj
na celu przypieszenie regeneracji organizmu po wysiku fizycznym, psychicznym (praca
umysowa, po gwatownym schudniciu). W masau tym nacisk kadziemy na masa karku,
obrczy barkowej, krgosupa i grzbietu. Techniki wykonuje si uspokajajce (gaskanie,
ugniatanie podune, uciski, roztrzsanie). Masa moemy stosowa jako element zabiegu
pielgnacyjnego. Skra sucha, normalny masa po oczyszczeniu twarzy. Skra tusta przed
oczyszczeniem, eby rozgrza skr, rozpulchni naskrek. Cera mieszana masa stosuje
si przed oczyszczeniem lub po oczyszczeniu w zalenoci od stopnia zanieczyszczenia
tustego pasa skry. Jeeli zanieczyszczenie minimalne masa po oczyszczeniu, jeeli jest
duo zaskrnikw masa przed oczyszczeniem.
Masa sportowy
Metodyka i techniki masau sportowego wywodz si z klasycznego masau leczniczego.
Akcent w masau sportowym pooony jest na techniki o silniejszym oddziaywaniu na
masowane tkanki. S to: rozcieranie, ugniatanie i wyciskanie. Masa sportowy ma za zadanie
usun objawy napicia oraz szybko i bez straty energii podwyszy zdolno do pracy
caego organizmu. Ma zapobiega powstawaniu urazw a jeeli takie wystpi jednoczenie
je leczy. Masau sportowego nie naley uznawa jako zoty rodek, powinien on by
stosowany w caym kompleksie rodkw odnowy biologicznej. Intensywno, cykliczno,
czas trwania oraz wielko obszaru oddziaywania masau zaley od indywidualnych
waciwoci zawodnika, rodzaju dyscypliny sportowej oraz pory roku. Masa leczniczy, aby
waciwie speni swoje zadanie, powinien by stosowany w seriach 15-20 zabiegw, po
ktrych musi nastpi przerwa okoo dwch tygodni. Brak przerwy prowadzi do obnienia
efektywnoci dziaania bodca wskutek adaptacji organizmu. W sporcie wyczynowym taka
cykliczno jest niemoliwa, dlatego bodce stosowane w masau sportowym powinny by
o zmiennej intensywnoci, a sam masa wykonywany wedug cile okrelonego
harmonogramu. Czas trwania caociowego masau sportowego powinien wynosi 40-60
minut, okoo 60% tego czasu przeznacza si na ugniatanie. Masa caociowy stosuje si
najczciej przy oglnych obcieniach treningowych, natomiast przy obcieniach lokalnych
stosuje si masa czciowy. Forma masau zaley rwnie od indywidualnych cech
sportowca, takich jak stopie wytrenowania, rodzaj odczynw powysikowych, wiek, pe itp.
Nie bez znaczenia jest take dyscyplina. W zalenoci od celu i okresu wykonywania, masa
sportowy mona podzieli na: podtrzymujcy, treningowy, przedwysikowy, regeneracyjny.

1. Jakie znasz rodzaje masau?
2. W jakim celu robimy drena limfatyczny?
3. Jaki rodzaj masau likwiduje zmiany odruchowe w tkankach?
4. Jakie znasz techniki masau limfatycznego?

54
4.7.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj drena limfatyczny twarzy zgodnie z zasadami.

1) zapozna si z instrukcj wykonywania drenau limfatycznego twarzy (materiay
nauczania),
2) przygotowa stanowisko pracy wg wymogw,
3) przygotowa chor osob do masau: wykona demakija twarzy,
4) dobra rodek polizgowy, umy rce,
5) wykona drena limfatyczny twarzy zgodnie z instrukcj,
6) oczyci twarz,
7) posprzta stanowisko pracy.

ko do masau,
przecierada,
opaska na wosy,
rodki polizgowe,
pyn do demakijau twarzy,
patki kosmetyczne.
wiczenie 2
Wybierz i dopasuj odpowiednie techniki do rodzaju masau.
Masa segmentarny Drena limfatyczny
Techniki:
przyrubowanie, gaskanie, rozcieranie koliste, rozcieranie spiralne, chwyt na wyrostki
kolczaste, uciski, rolowanie, ugniatanie szczypcowe, wibracja, ugniatanie podune, chwyt
biodrowy.

1) zapozna si z technikami wykonywania masau segmentarnego i drenau limfatycznego
(materia nauczania pkt. 4.7.1.),
2) dokona selekcji technik masau,
3) podkreli w tekcie odpowiednie techniki,
4) uzupeni tabel,
5) porwna swoj tabel z tabel przygotowan przez kolegw i koleanki.

tabela do uzupenienia,

55
wiczenie 3
Uzupenij tabel.
Umiejscowienie zmian odruchowych Zmiany odruchowe w tkankach
Tkanka skrna i podskrna
Tkanka czna
Tkanka miniowa

1) zapoznaj si z opisem wykonywania masau segmentarnego (materia nauczania pkt.
4.7.1.),
2) dokona selekcji zmian odruchowych,
3) podkreli w tekcie odpowiednie zmiany odruchowe,
4) uzupenij tabel,
5) porwnaj swoj tabel z tabelami przygotowanymi przez kolegw i koleanki.

wiczenie 4
Uzupenij tabel.
Rodzaj masau Wskazania do masau
Masa segmentarny
Masa limfatyczny
Masa pneumatyczny

1) zapozna si ze wskazaniami do poszczeglnych rodzajw masau (materia nauczania
pkt. 4.7.1.),

56
2) podkreli w tekcie wskazania do rodzaju masau,
3) uzupeni tabel,
4) porwna swoj tabel z tabelami przygotowanymi przez koleanki i kolegw.


1) okreli cele rnych rodzajw masau?
2) scharakteryzowa rne rodzaje masau?
3) okreli wskazania i przeciwwskazania
do rnych rodzajw masau?
4) wskaza zastosowanie masau segmentarnego,
limfatycznego, pneumatycznego?

57
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada dotyczcych Wykonywania masau pielgnacyjnego:
zadania: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20 to zadania
jednokrotnego wyboru;
zadania: 2, i 18 to zadania wymagajce uzupenienia w ktrych naley udzieli
krtkiej odpowiedzi.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi:
w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidow odpowied znakiem X
(w przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow),
w zadaniach z krtk odpowiedzi wpisz odpowied w wyznaczone pole,
w zadaniach do uzupenienia wpisz brakujce wyrazy lub czci zdania.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli ktre zadanie sprawia Ci trudnoci, przejd do nastpnego, odkadajc jego
rozwizanie na pniej, po rozwizaniu caego testu. Trudnoci mog przysporzy Ci
zadania: 15 20, gdy s na poziomie trudniejszym ni pozostae.
8. Na rozwizanie testu masz 60 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Sole wapnia zawarte w koci nadaj jej

a) sprysto,
b) twardo,
c) krucho,
d) charakterystyczny wygld.
2. Wedug osteologii wyrniamy nastpujce rodzaje koci:

3. ebra prawdziwe to ebra

a) od I do VII,
b) od I do V,
c) od V do VIII,
d) od VIII do X.

58
4. Koci nadgarstka jest
a) 6,
b) 7,
c) 8,
d) 9.
5. Cz czynna minia to
a) cigno,
b) przyczep pocztkowy,
c) brzusiec,
d) powi.
6. Masaem nazywamy
a) ruchy rk wywoujcy nacisk na tkanki,
b) ruchy rk wykonywane w pewnej kolejnoci, w okrelonym tempie,
c) odksztacenie tkanki,
d) wszystkie odpowiedzi s poprawne.
7. Masaem dziaamy na
a) skr,
b) minie, aparat wizadowo-stawowy,
c) skr i okostn,
d) wszystkie odpowiedzi poprawne.
8. Kierunek masau dla ukadu krenia to:

a) dosercowy, odkrgosupowy,
b) dogowowy, odkrgosupowy,
c) dosercowy, zgodny z przepywem krwi ylnej,
d) zgodny z przepywem krwi ylnej do duych wzw chonnych.
9. Przed przystpieniem do masau naley:

a) umy rce, uoy klientk, dobra rodki polizgowe,
b) przygotowa stanowisko pracy do masau zgodnie z zasad ergonomii,
c) przygotowa stanowisko do masau zgodnie z ergonomi, higien, przygotowa
klientk do masau, umy rce,
d) uoy klientk w pozycji rozluniajcej, umy rce, rozluni palce rk przed
masaem.
10. Do masay specjalistycznych nale:

a) segmentarny, pneumatyczny,
b) limfatyczny, punktowy, podwodny, wirowy,
c) klasyczny, segmentarny, okostnowy, wibracyjny,
d) limfatyczny, segmentarny, akupresura.
11. W masau segmentarny ilo zabiegw wynosi

a) 3,
b) 8,
c) 10 15,
d) do momentu usunicia wszystkich zmian.

59
12. Technika gaskania ma na celu
a) pobudzi tkanki skry,
b) usun zrogowaciay naskrek, udroni ujcia ojowe i potowe,
c) wzmocni tkank skrn,
d) rozszerzy naczynia krwionone skry.
13. Do masau klasycznego nale techniki:

a) rozcieranie koliste, gaskanie,
b) rolowanie, gaskanie, przyrubowanie,
c) ugniatanie, rozcieranie, roztrzsanie,
d) chwyt biodrowy, gaskanie, wibracja.
14. Aparat do wibracji Redor uyjesz przy:

a) otyoci, wzmoonym napiciu miniowym,
b) obnionym napiciu miniowym,
c) w stanach pobudzenia nerwowego,
d) stany przewleke tkanek mikkich, zaburzone krenie.
15. W drenau limfatycznym wykonujemy techniki:

a) gaskanie, ugniatanie, uciski,
b) ugniatanie, rozcieranie,
c) gaskanie, rozcieranie koliste, spiralne, ugniatanie, uciski,
d) rozcieranie koliste, gaskanie powierzchniowe, uciski.
16. Drena limfatyczny zaczynamy wykonywa od:

a) duych wzw chonnych,
b) od czci dystalnych do proksymalnych,
c) stopy, rki,
d) przyczepu kocowego mini.
17. Masa pneumatyczny dziaa jak technika:

a) wibracji,
b) ugniatania,
c) rozcieranie, gaskanie,
d) gaskanie, ugniatanie.
18. Gwn rol erytrocytw jest /dokocz zdanie/...

.
19. Rozmnaanie si modych komrek naskrka odbywa si:

a) w warstwie rogowaciejcej i podstawnej,
b) w warstwie lnicej i kolczystej,
c) w warstwie ziarnistej i podstawnej,
d) w warstwie podstawnej i kolczystej.
20. Wypustki komrki nerwowej przewodzce impulsy z ciaa komrki na obwd to

a) neuron,
b) neuryt,
c) dendryt,
d) neuromer.

60
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko.
Wykonywanie masau pielgnacyjnego

Zakrel prawidow odpowied, dokocz zdanie lub wpisz brakujce odpowiedzi
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2
-
-
-
-
-
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

61
6. LITERATURA
1. Aleksandrowicz R.: May atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 2004
2. Dylewska-Grzelakowska J.: Kosmetyka stosowana. Wydanie IV. WSiP, Warszawa 2005
3. Jaroszewska J.: Kosmetyka i kosmetologia. Polskie Stowarzyszenie Kosmetyczne
4. Krechowiecki A., Kubik W. i inni.: Anatomia czowieka. PZWL, Warszawa 1992
5. Michalik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia czowieka. PZWL, Warszawa 2004
6. Peters B.: Kosmetyka. Rea, Warszawa 2002
7. Prochowicz Z.: Podstawy masau leczniczego. Wydanie I. PZWL, Warszawa 1990
8. Zborowski A.: Drena limfatyczny. Wydanie I. AZ, Krakw 1995
9. Zborowski A.: Masa klasyczny. Wydanie I. AZ, Krakw 1994

62

2 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Wykonywanie masau pielgnacyjnego

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 514[03].Z1.02

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1. Anatomia i fizjologia ukadu narzdw ruchu

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 1. Ukad kostny przd [1].

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 2. Ukad kostny ty [1].

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Koci klatki piersiowej

Koci koczyny grnej

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Koci koczyny dolnej

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Minie koczyny grnej

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz: Tak Nie

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.2. Pytania sprawdzajce

Sposb wykonania wiczenia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

mzgowie, jama podpajczynwkowa, neuron, kora mzgu, rdze krgowy,

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.2.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz: Tak Nie

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3.1. Materia nauczania

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 5. Budowa serca [1].

4.3.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rodzaj krwinki Nazwa polska Gwna funkcja

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene;

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Aby wykona wiczenie, powiniene;