Professional Documents
Culture Documents
Daniel Guerin
| 20 sierpnia 2009
Dzia: Wok marksizmu i anarchizmu
2.
Pojawia si teraz przed nami druga przeszkoda. Myl Marksa i Engelsa
jest w samej sobie do trudna do objcia, gdy dostatecznie ewoluowaa
ona podczas p wieku prac, ktre zawsze usioway odbija rzeczywisto
swoich czasw. Pomimo wszystkich prb czynionych przez ich
komentatorw, nie mona mwi o istnieniu dogmatyzmu
marksistowskiego. Wemy kilka przykadw:
Mody Marks, humanista i zwolennik filozofii Ludwika Feurbacha, jest
bardzo rny od Marksa wieku dojrzaego, zrywajcego z Feurbachem i
zamykajcego si pniej w nieco rygorystycznym determinizmie
naukowym.
3.
Zderzamy si wreszcie z trzeci trudnoci. Anarchizm duo sabiej ni
marksizm formuje korpus jednorodnej doktryny. Odrzucenie wadzy,
akcent kadziony na zasad indywidualnego sdu skania szczeglnie
wolnociowcw, jak to pisa Proudhon w licie do Marksa, do parania si
zawodem antydogmatyzmu. Take pogldy wolnociowcw s bardziej
zrnicowane i pynne ni te socjalistw marksistowskich. Istnieje wiele
nurtw w onie anarchizmu: poza komunistami wolnociowymi
(communistes libertaires), z ktrymi jestem zwizany, rozrnia si
anarchistw indywidualistw, kolektywistw, anarchosyndykalistw i
rne inne odmiany anarchizmu: anarchopacyfistw, anarchowegetarian
itd.
4.
Jeli spojrzy si wstecz, nie jest zbyt trudno odkry, e w przeszoci
anarchizm i marksizm wpyway wzajemnie na siebie.
5.
Marksizm i anarchizm nie tylko wzajemnie wpywaj na siebie, lecz maj
rwnie wsplne pochodzenie nale do wsplnej rodziny. Jako
materialici nie wierzymy, e idee rodz si czysto i prosto w mzgach
istot ludzkich. S one tylko odbiciem wiedzy zdobytej przez ruchy
masowe w trakcie walk klasowych. Pierwsi teoretycy socjalistyczni, tak
anarchici jak i marksici, czerpali inspiracj gwnie z Wielkiej Rewolucji
Francuskiej, a nastpnie z wysikw robotnikw francuskich, od 1840 r.,
majcych na celu zorganizowanie proletariatu i walk przeciwko
kapitalistycznemu wyzyskowi.
6.
Wspominaem przed chwil, e pierwsi dziaacze ruchu francuskiego
ruchu robotniczego inspirowali si w duej mierze Wielk Rewolucj
Francusk. Wrmy dokadniej do tej sprawy.
7.
Zestawmy teraz gwne punkty rozbienoci midzy anarchizmem i
marksizmem:
8.
Przypomnijmy teraz, jak anarchici i marksici, od swoich politycznych
narodzin, weszli w konflikt ze sob.
9.
A jak wyglda ten problem w czasach wspczesnych? Bez wtpienia
obserwujemy dzi renesans socjalizmu wolnociowego. Przypomn
jedynie, jak to odrodzenie wygldao we Francji w Maju 1968 r. Byo to
najbardziej spontaniczne, najbardziej nieprzewidziane, najbardziej
nieprzygotowane z powsta. Silny powiew wolnoci pojawiajcy si w
naszym kraju by tak niszczycielski i, w tym samym czasie tak twrczy, e
nic nie mogo ju by podobne do tego, co istniao wczeniej. ycie
zmienio si lub, jak wolelibycie, to my zmienilimy ycie. Ale takie
odrodzenie miao take miejsce w szerszych ramach odrodzenia si caego
ruchu rewolucyjnego, szczeglnie wrd modziey studenckiej. Std nie
istniej ju bynajmniej szczelne bariery midzy ruchami wolnociowymi i
tymi, ktre odwouj si do marksizmu-leninizmu. Istnieje nawet pewna
niesekciarska przenikalno midzy tymi rnymi ruchami. Modzi
towarzysze we Francji przechodz z marksistowskich grup
autorytarnych do grup wolnociowych i odwrotnie. Cae grupy
maoistowskie wybuchaj pod wolnociowym wpywem lub s
przycigane przez zaraz wolnociow. Nawet grupy trockistowskie
ewoluuj w pewnych pogldach i porzucaj wiele z ich uprzedze pod
wpywem prac i teorii anarchistycznej. Ludzie tacy jak Jean-Paul Sartre i
jego przyjaciele wyraaj teraz w swoim miesiczniku pogldy
anarchistyczne, a jeden z ich artykuw by zatytuowany Poegnanie z
Leninem. Z pewnoci jednak zawsze znajdziemy kilka autorytarnych
grup marksistowskich, ktre s szczeglnie anty-anarchistyczne. Jak i
istniej jeszcze grupki anarchistyczne arliwie anty-marksistowskie.
10.
We Francji Union des Travailleurs Communistes Libertaires sytuuje si na
styku anarchizmu i marksizmu. Ma wsplne z klasycznymi anarchistami
przywizanie do nurtu antyautorytarnego w Pierwszej Midzynarodwce.
Ale ma take wsplne z marksistami zdecydowane usytuowanie si na
paszczynie walki klasowej i walki majcej na celu obalenie systemu
kapitalistycznego. Z jednej strony komunici wolnociowi usiuj oywi
to wszystko, co byo konstruktywne w tradycji anarchistycznej w
przeszoci, z drugiej strony nie odpychaj tego, co w dziedzictwie Marksa
i Engelsa wydaje im si zawsze trafne i przede wszystkim odpowiadajce
potrzebom naszych czasw.
Przypisy
1
Ksika autora Rosa Luxemburg et la spontaneite revolutionnaire,
Flammarion 1971.
3
Ksika autora Pour un marusme libertaire. Robert Laffont, 1969, esej
La Revolution dejacobinisee.
7
Ksiki autora: La lutte de classes sous la Premiere Republique,
Gallimard, 1968 i ju wspomniana La Revolution francaise et nous.
Daniel Guerin