Ukad

nerwowy
Orodkowy ukad
nerwowy i drogi
nerwowe
Podzia funkcjonalny ukadu nerwowego:

1. Ukad nerwowy dorodkowy

(=aferentny=czuciowy=informacyjny)

2. Ukad nerwowy odrodkowy (=eferentny):

a) ukad ruchowy (efektorem minie
szkieletowe)
b) ukad autonomiczny (efektorem
minie gadkie, misie
sercowy, tkanka gruczoowa)

3. Ukad nerwowy integrujcy (nadrzdne

orodki scalajce w czynnociow cao
funkcje UN).
Podzia topograficzny ukadu nerwowego:

1. Ukad nerwowy orodkowy:

a) mzgowie /encephalon/
b) rdze krgowy /medulla spinalis/

2. Ukad nerwowy obwodowy:

a) 12 par nerww mzgowych (czaszkowych)

b) 31 par nerww rdzeniowych
c) nerwy ukadu autonomicznego:
Opony mzgu:

1. Opona twarda
2. Opona pajcza
3. Opona mikka

Pyn mzgowo-rdzeniowy = przescz osocza

krwi ze splotw naczyniowych:

a) paszcz ochronny przed urazami

b) rwnomierny rozkad cinienia w jamie

czaszki
c) funkcje odywcze
Podzia mzgowia /encephalon/:

1. przodomzgowie /prosencephalon/:
a) kresomzgowie /telencephalon/
(2 pkule)
b) midzymzgowie /diencephalon/

2. rdmzgowie /mesencephalon/

3. tyomzgowie /rhombencephalon/:
A. tyomzgowie wtrne /metencephalon/
a) most /pons/
b) mdek /cerebellum/
B. rdzeniomzgowie /myelencephalon =
medulla oblongata = rdze
przeduony = opuszka rdzenia
krgowego
Podzia kliniczny mzgowia:

1. mzg /cerebrum/ (2 pkule kresomzgowia)

2. pie mzgu (midzymzgowie, rdmzgowie,

most , rdze przeduony)
3. mdek
Komory mzgu:

1. Dwie komory boczne I i II (w pkulach

kresomzgowia)
2. Komora III (midzymzgowie)
3. Wodocig mzgu (rdmzgowie)
4. Komora IV (tyomzgowie)
5. Kana rodkowy rdzenia krgowego
Drogi wasne rdzenia krgowego (drogi krtkie):

- zwizane z czynnoci odruchow

- tworz je aksony komrek nerwowych

zgrupowane w tzw. pczki wasne (najliczniej
w sznurach przednich i bocznych)
- pczki wasne porednicz w przekazywaniu
impulsw informacyjnych docierajcych
z obwodu na obwodowe neurony ruchowe
(somatyczne lub autonomiczne)

- na tej drodze odbywaj si liczne odruchy

rdzeniowe np. odruch rozcigania: skurcz
minia wystpujcy w odpowiedzi na
rozcignicie tego minia lub jego cigna,
jest to odruch monosynaptyczny, np.
odruch ze cigna pitowego (Achillesa) lub
kolanowy
 Drogi
nerwowe
Podzia drg nerwowych:

1. Drogi wasne rdzenia krgowego.

2. Drogi czce rdze krgowy z mzgiem:

A/ wstpujce (domzgowe)
B/ zstpujce (odmzgowe)
A. Drogi wstpujce

I. Drogi rdzeniowo-opuszkowe = drogi

wstpujce sznura tylnego:

czucie epikrytyczne - dokadnie rnicuj czucie

ucisku, dotyku, wibracji i pooenia

- przewodz uwiadomione czucie gbokie

(proprioceptywne) z ukadu ruchu
- otrzymuj impulsy z receptorw stawowych,
wrzecionek miniowych oraz
wrzecionek nerwowo-cignowych
1. Pierwszy neuron

- znajduje si w zwojach rdzeniowych

wszystkich nerww rdzeniowych

- tworzy pczek smuky (Golla) - informacje

z koczyn dolnych

- tworzy pczek klinowaty (Burdacha) -

informacje z segmentw
piersiowych i koczyn grnych

- koczy si w jdrach tych pczkw (rdze

przeduony
2. Drugi neuron

- rozpoczyna si w jdrach smukym

i klinowatym
- aksony ulegaj skrzyowaniu i tworz
wstg przyrodkow (lemniscus
medialis)
- koczy si we wzgrzu

3. Trzeci neuron

- rozpoczyna si we wzgrzu i dochodzi do

kory czuciowej zakrtu zarodkowego
(pat ciemieniowy)
II. Drogi rdzeniowo-wzgrzowe:

1/ przednia - zwizana z przewodzeniem

czucia dotyku i ucisku
2/ boczna - przewodzi czucie blu i temperatury

- przewodz informacje protopatyczne = prymitywne

= czucie powierzchowne = czucie mao
dokadne

- receptory tej drogi to: mechanoreceptory,

termoreceptory, chemoreceptory,

receptory nocyceptywne /blu/

1. Pierwszy neuron - znajduje si w zwojach
rdzeniowych
2. Drugi neuron - w rogach tylnych istoty szarej
rdzenia krgowego
- jego neuryt przechodzi na stron
przeciwn i w sznurze przednim lub
bocznym istoty biaej biegnie
w kierunku domzgowym do
wzgrza
- w pniu mzgu oddaje bocznice do
tworu siatkowatego tyomzgowia
/rdzenia przeduonego/
= droga rdzeniowo-siatkowa oraz
do rdmzgowia - droga
rdzeniowo- pokrywowa /blaszka
pokrywy/
Trzeci neuron - impulsy do orodkw czuciowych
kory
III. Drogi rdzeniowo-mdkowe:

przewodz informacje z mini i staww =

niewiadome czucie
proprioceptywne lub kinestetyczne

czucie ruchu
pozycji

- wraenia eksteroceptywne np. ze skry

Mdek = narzd ortostatyki, koordynacji ruchu
i regulacji napicia mini

Drogi rdzeniowo-mdkowe przednia i tylna

przekazuj do mdku dane o rozcigniciu
mini i pooeniu koczyn, ktre s konieczne do
koordynacji ruchw.
Droga rdzeniowo-mdkowa przednia
(brzuszna):

- odpowiada za przekazywanie do mdku

czucia proprioceptywnego
- zwizana z koordynacj ruchu i pooenia
caej koczyny dolnej
- otrzymuje impulsy gwnie ze cigien
- wchodzi do mdku konarem grnym
1. Pierwszy neuron - w zwojach rdzeniowych

2. Drugi neuron - w rogach tylnych istoty szarej,

w segmentach grnych ldwiowych
- neuryty biegn na stron przeciwn
do sznurw bocznych istoty biaej, przez
rdze przeduony, most, nakrywk
rdmzgowia i konary grne mdku

Mdek z ssiednimi czciami mzgowia czy si

konarami: grnymi ze rdmzgowiem),
rodkowymi (z mostem) i dolnymi (z rdzeniem
przeduonym)
Droga rdzeniowo-mdkowa tylna (grzbietowa):

-odpowiada za przekazywanie do mdku czucia

gbokiego (proprioceptywnego)

-wpywa za porednictwem mdku na kocow

koordynacj pooenia i ruchu poszczeglnych mini
koczyny dolnej i dolnej czci tuowia

- dochodzi do mdku konarem dolnym

1.Pierwszy neuron - w zwojach rdzeniowych

2. Drugi neuron - w jdrze grzbietowym

/u podstawy rogu tylnego rdzenia
krgowego/
po tej samej stronie z segmentw
grnych ldwiowych i dolnych
piersiowych
- neuryty do sznurw bocznych po tej
samej stronie /nie krzyuj si/
- przez rdze przeduony, konar dolny
do mdku
B. Drogi zstpujce

I. Drogi piramidowe
II. Drogi pozapiramidowe
- odpowiadaj za podwiadome
kontrolowanie czynnoci mini:
napicie miniowe, postaw ciaa
- bior pocztek w orodkach ruchowych
pnia mzgu: prkowie, gaka blada,
j.niskowzgrzowe w przodomzgowiu/,
istota czarna, j. czerwienne
/w rdmzgowiu/ i innych
- drogi wieloneuronowe, poczenia z kor
mzgu i mdku
- kocz si w jdrach ruchowych rogw
przednich rdzenia krgowego
- droga czerwienno-rdzeniowa = kontrolujca
napicie zginaczy, biegnie w sznurach
bocznych rdzenia krgowego do przodu
od drogi piramidowej

-droga przedsionkowo-rdzeniowa kontrolujca

napicie prostownikw, rozpoczyna si w duych
komrkach jder przedsionkowych /dno komory IV/,
wkna przedsionkowo-rdzeniowe porednicz
w przewodzeniu impulsw z bdnika do mini
szkieletowych.
I. Drogi piramidowe:

dziaaj na minie szkieletowe

i kieruj ruchami zalenymi od naszej woli

55% wkien - koczy si w odcinku

szyjnym rdzenia krgowego
20% wkien - koczy si w odcinku
piersiowym
25% wkien - koczy si w odcinku
ldwiowym
1. Pierwszy neuron orodkowy
rozpoczyna si w korze ruchowej zakrtu
przedrodkowego pata czoowego oraz w innych
patach pkul mzgu.
Przechodzi przez torebk wewntrzn, odnogi
mzgu, przez podstaw mostu,
tworzy piramidy rdzenia przeduonego.
90% wkien ulega skrzyowaniu= droga
piramidowa boczna, wkna nieskrzyowane =
droga piramidowa przednia.
Koczy si w jdrach ruchowych rogw
przednich rdzenia krgowego /droga korowo-
rdzeniowa/ bezporednio lub za porednictwem
interneuronu (drugi neuron orodkowy) lub
w jdrach ruchowych nerww czaszkowych /droga
korowo-jdrowa/.
Neuron obwodowy = motoneuron unerwiajcy wkna
miniowe
Drogi zstpujce ukadu autonomicznego:

- bior pocztek w korze mzgowej, podwzgrzu,

tworze siatkowatym rdzenia przeduonego i przez
rdze krgowy przewodz impulsy do mini
gadkich, minia sercowego i gruczow
a/ droga naczyniowo-ruchowa /do mini
gadkich naczy/
b/ droga wydzielnicza /do gruczow skry/
Drogi wstpujce ukadu autonomicznego
(wegetatywnego)
interoceptywne = wisceroceptywne

- informacje z narzdw wewntrznych, mini

gadkich, minia sercowego, gruczow zowych,
linianek, gruczow bony luzowej jamy ustnej
i nosa, przewodu pokarmowego, ukadu
oddechowego
- informacje blowe,
- informacje wywoane rozciganiem
cian naczy lub narzdw
- informacje o skadzie krwi, chonki itp.
1. Pierwszy neuron - w zwojach czuciowych
nerww czaszkowych i zwojach
rdzeniowych

2. Drugi neuron - rogi tylne oraz istota porednia

rodkowa /otacza kana rodkowy
rdzenia krgowego/
- neuryty w sznurach przednio-
bocznych, do wzgrza

Orodki korowe - prawdopodobne w zakrcie

zarodkowym
1. Drogi nerwowe projekcyjne /rzutowe/ - cz kor
mzgu z niej pooonym poziomem
orodkowego ukadu nerwowego
a/ wstpujce /czuciowe/
b/ zstpujce /ruchowe/

2. Drogi kojarzeniowe cz drogi projekcyjne na

tym pitrze i po tej samej stronie orodkowego
ukadu nerwowego

3. Drogi spoidowe cz ze sob orodki prawej

i lewej strony np. ciao modzelowate (spoido
wielkie) czy obie pkule kresomzgowia
 Obwodowy
ukad nerwowy
 Nerwy
czaszkowe
Nerwy czaszkowe - 12 par

1. nerwy informacyjne: I, II i VIII

2. Nerwy ruchowe: (III), IV, VI, XI i XII

3. Nerwy mieszane: III - wkna ruchowe

i przywspczulne
V - wkna czuciowe
i ruchowe
VII - trzy rodzaje wkien
IX - trzy rodzaje wkien
X - trzy rodzaje wkien
I. Nerw wchowy - aksony dwubiegunowych
komrek z bony wchowej
nosa do opuszki wchowej
II. Nerw wzrokowy - aksony komrek zwojowych
siatkwki do cia
kolankowatych bocznych
zawzgrza
III. Nerw okoruchowy - ze rdmzgowia
wkna ruchowe - do
mini poruszajcych gak
oczn i m. dwigacz
powieki grnej

wkna przywspczulne
do zwoju rzskowego
(w. zazwojowe do m.
rzskowego i zwieracza
renicy)
IV. Nerw bloczkowy - z jdra w rdmzgowiu
wkna ruchowe m. skony
oka grny
V. Nerw trjdzielny - wkna czuciowe ze zwoju
trjdzielnego
(ganglion trigeminale = semilunare, Gasseri)
wkna ruchowe z jdra
w mocie
1/ nerw oczny - a/ wkna czuciowe
powieka grna, okolica nosa,
b. luzowa zatok
przynosowych,
okolica oczodoowa
2/ nerw szczkowy - a/ wkna czuciowe
jama nosowa, podniebienie
mikkie,
skra twarzy, dzisa i zby
grne
3/ nerw uchwowy - a/ wkna czuciowe
skra policzka, bona
luzowa jamy ustnej,
2/3 jzyka z przodu,
dzisa i zby dolne
b/ wkna ruchowe
minie wacze,
minie nadgnykowe
misie napinacz
bony bbenkowej
VI. Nerw odwodzcy - wkna ruchowe z jdra
w mocie do m. prosty oka boczny

VII. Nerw twarzowy

a/ wkna czuciowe (smakowe) ze zwoju kolanka
(ganglion geniculi)
w piramidzie koci skroniowej
informacje z 2/3 przednich
jzyka, podniebienia
z ekstero(re)ceptorw ucha
zew. i rodkowego
b/ wkna ruchowe z jdra w mocie
do mini wyrazowych twarzy
i mini nadgnykowych

c/ wkna przywspczulne - z jdra linowego

grnego w mocie (przez zwj
skrzydowo- podniebienny,
zwj poduchwowy) do
gruczow zowych, linianek:
poduchwowej i podjzykowej
VIII.Nerw przedsionkowo - limakowy
- wkna czuciowe

1. Cz limakowa - ze zwoju spiralnego

wrzecionka limaka do jder
kracowych mostu
informacje suchowe.
2. Cz przedsionkowa - ze zwoju przedsionka
/w dnie przewodu suchowego
wewntrznego/ do jder kracowych
mostu i rdzenia przeduonego,
informacje z narzdu rwnowagi

Jdra kracowe skupiska neuronw, w ktrych kocz

si wkna dorodkowe (czuciowe) nn. czaszkowych
IX. Nerw jzykowo-gardowy
a/ wkna czuciowe ze zwoju grnego
i dolnego /w pobliu otworu
yy szyjnej/ podobnie jak
wkna czuciowe nerwu X
informacje z bony luzowej
garda, jamy bbenkowej,
trbki suchowej i 1/3 tylnej
jzyka
b/ wkna ruchowe z jdra w rdzeniu
przeduonym do mini
garda, podniebienia
mikkiego i niektrych mini
nadgnykowych
c/ wkna przywsplczulne z jdra linowego
dolnego (w rdzeniu
przeduonym) zwj uszny
do linianki przyusznej
X. Nerw bdny - wychodzi z jamy czaszki przez
otwr yy szyjnej
a/ wkna ruchowe - z jdra w rdzeniu
przeduonym (jdro dwuznaczne)
do mini podniebienia mikkiego,
garda i krtani
b/ wkna czuciowe zaopatruj
/zwoje grny i dolny/ narzdy gowy,
klatki piersiowej
c/ wkna przywspczulne i jamy brzusznej
jdro grzbietowe nerwu X a po lewe
zagicie okrnicy
- w odcinku szyjnym - wsplne z n. IX
unerwia czuciowo i wydzielniczo:
b. luzow i minie garda
oddaje gazie: krtaniowe,
tchawicze, sercowe
i przeykowe
- w klatce piersiowej - gazie do naczy i trzew:
do oskrzeli, tchawicy, opucnej,
osierdzia i przeyku
- w jamie brzusznej - gazie do jelita lepego,
okrnicy wstpujcej, wtroby,
trzustki, nerek, ledziony,
brzusznej czci moczowodu
XI. Nerw dodatkowy

wkna ruchowe z jder rdzenia

przeduonego i pierwszych segmentw
rdzenia krgowego do minia
czworobocznego grzbietu i m. mostowo -
obojczykowo- sutkowego

XII. Nerw podjzykowy

wkna ruchowe z jdra w rdzeniu

przeduonym, do mini jzyka
 Nerwy
rdzeniowe
Nerwy rdzeniowe - 31 par

- 8 par nerww szyjnych

- 12 par nerww piersiowych
- 5 par nerww ldwiowych
- 5 par nerww krzyowych
- 1 para nerww guzicznych
Nerw rdzeniowy:

a/ powstaje z korzenia brzusznego

i grzbietowego
b/ dugo ok. 1 cm
c/ jest nerwem mieszanym
wkna ruchowe - z jder w rogach
przednich rdzenia krgowego
jako korzenie brzuszne
do mini szkieletowych
wkna czuciowe - ze zwojw rdzeniowych
wkna autonomiczne:
wspczulne - z jder porednio-
bocznych ( C8 L3)
przywspczulne - z jder porednio-
przyrodkowych (S2 S4)
- korzeniami brzusznymi
- do zwojw autonomicznych
do mini gadkich i gruczow
d/ dzieli si na 4 gazie: grzbietow,
brzuszn, oponow i czc
1.Gazie grzbietowe nerww rdzeniowych:

a/ wkna ruchowe, czuciowe i autonomiczne

b/ zachowuj podzia metameryczny
c/ unerwiaj - skr grzbietu od potylicy po ko
guziczn
- misie prostownik grzbietu
- czciowo szkielet krgosupa

2. Gazie brzuszne nerww rdzeniowych:

a/ wkna ruchowe, czuciowe i autonomiczne

b/ z segmentw piersiowych zachowuj podzia
metameryczny = nerwy midzyebrowe
c/ z innych segmentw tworz parzyste sploty
Splot szyjny - oddaje gazie do skry szyi
(C1- C4) i obrczy barkowej, do mini szyi
- najduszy nerw - n. przeponowy

Splot ramienny - gazie do skry, mini, szkieletu

(C5 - Th1) i naczy koczyn grnych

nerw promieniowy (n. radialis)

nerw porodkowy (n. medianus)
nerw okciowy (n. ulnaris)
Splot ldwiowo-krzyowy:

Splot ldwiowy - oraz odchodzce od niego

Th12 - L4 nerwy s cile zwizane
z m. ldwiowym wikszym
(m. psoas major)

nerwy: udowy, zasonowy

i inne
Splot krzyowy - zaopatruje wiksz cz
L5 - S5 koczyny dolnej,
narzdy miednicy mniejszej,
narzdy pciowe zewntrzne,
najduszy nerw - n. kulszowy

nerw piszczelowy nerw strzakowy wsplny

n. strzakowy n. strzakowy
powierzchowny gboki

Splot guziczny - tworzy go nerw guziczny

Co1
3. Gazie oponowe

a/ wkna czuciowe i autonomiczne

b/ unerwiaj opony rdzenia, okostn oraz
naczynia kanau krgowego
4. Gazie czce

a/ wkna autonomiczne przedzwojowe =

ga czca biaa
biegn do zwojw pnia wspczulnego

b/ wkna zazwojowe z pnia wspczulnego do

nn. rdzeniowych = ga czca szara
Autonomiczny
ukad nerwowy
Autonomiczny ukad nerwowy =
= wegetatywny
-jest czci UN kontrolujc i wpywajc na
czynnoci narzdw wewntrznych, w tym
mini gadkich, minia sercowego oraz
gruczow (zowych, linowych, potowych)

-dzieli si na czci: wspczuln, przywspczuln,

czuciow i trzewn (enteryczn)

- zbudowany jest z dwch typw neuronw:

neuronw przedzwojowych oraz
neuronw zazwojowych

- na jego czynno ma wpyw podwzgrze

I. Ukad wspczulny (sympatyczny)

- nazywany rwnie ukadem piersiowo-

ldwiowym lub adrenergicznym

- mediatorem na wknach zazwojowych s

katecholaminy /adrenalina, noradrenalina,
dopamina/

- pobudza czynnoci uaktywniane podczas nagych

stresowych sytuacji (np. walki, strachu, ucieczki),
polegajce na wzrocie akcji i siy skurczu serca
oraz wzrocie cinienia ttniczego krwi.
- orodki ukadu wspczulnego s pooone w supie
porednio-bocznym rdzenia krgowego (C- L):

1. orodek rzskowo-rdzeniowy (C8- Th2)

2. orodek naczyniowo-ruchowy
3. orodek wydzielania potu Th11-L3
4. orodek wosoruchowy
5. orodki dla narzdw wewntrznych
6. orodek hamujcy wydalanie moczu (Th11-L3)
-neurony przedzwojowe przez korzenie brzuszne
i gazie czce biae docieraj do zwojw
(przykrgowych) pnia wspczulnego lub do zwojw
przedkrgowych

- aksony z pnia wspczulnego, przez gazie czce

szare, dochodz do nerww rdzeniowych (unerwiaj
naczynia krwionone, minie przywosowe
i gruczoy potowe)

- stosunek wkien przedzwojowych do zazwojowych

wynosi przecitnie 1: 15
II. Ukad przywspczulny

-nazywany ukadem czaszkowo-krzyowym lub

cholinergicznym

-mediatorem dla przed- i zazwojowych synaps jest

acetylocholina

- pobudza czynnoci, ktre su magazynowaniu

energii i odbudowaniu jej rde w organizmie,
polegaj one na zmniejszeniu czstoci akcji
serca oraz zwikszeniu trawienia i wchaniania
skadnikw pokarmowych (przygotowuje
organizm do obrony lub ucieczki)
- orodki ma w pniu mzgu: rdmzgowie
(nerw III), most (n. VII), rdze przeduony
(nn.IX, X) oraz w rdzeniu krgowym
w neuromerach krzyowych S2 S4

- wkna przywspczulne maj wsplny przebieg

z niektrymi nerwami czaszkowymi
i rdzeniowymi

- stosunek wkien przedzwojowych do zazwojowych

wynosi 1:2
Cz czaszkowa

a/ nerw okoruchowy (III) m. rzskowy

i m. zwieracz renicy

b/ nerw twarzowy (VII) linianki poduchwowe

i podjzykowe, gruczoy zowe, gruczoy
i podniebienia

c/ nerw jzykowo- gardowy (IX) linianki

przyuszne

d/ nerw bdny (X) narzdy wewntrzne klatki

piersiowej i jamy brzusznej
Cz krzyowa

-unerwia przez nerwy trzewne splotu

miednicznego (podbrzusznego dolnego) narzdy
wewntrzne dolnej czci jamy brzusznej
i miednicy, odpowiada za mikcj, defekacj oraz
czynnoci seksualne
Zwoje autonomiczne:

1/ zwoje przykrgowe (pie wspczulny)

2/ zwoje przedkrgowe (na tylnej stronie jamy

brzusznej, pozaotrzewnowo, w ssiedztwie
gazi aorty brzusznej)
- wkna zazwojowe tworz zawie sploty

3/ zwoje rdcienne (misie sercowy, przeyk...)

- do komrek tych zwojw dochodz przewanie
przedzwojowe wkna przywspczulne
Sploty autonomiczne : tworz je: zespolenia
wkien zazwojowych czci wspczulnej
i przywspczulnej, wkna informacyjne oraz
zwoje przedkrgowe :

1. Splot rdpiersiowy = splot sercowy, s.tchawiczy,

s. oskrzelowy, s. przeykowy itp.

2. Splot trzewny = soneczny - zaopatruje parzyste

trzewia brzucha oraz wtrob, trzustk ,
ledzion, cz przewodu pokarmowego do
okrnicy poprzecznej
3. Splot midzykrezkowy - dolna cz ukadu
pokarmowego

4. Splot miedniczny /parzysty/: odbytnic,

pcherz moczowy, narzdy pciowe
/splot podbrzuszny dolny/

Do splotw doczaj swe wkna: nerwy bdne,

nerwy przeponowe, nerwy miedniczne.