Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdasku

Katedra: Promocji Zdrowia

Zakad: Biomedycznych Podstaw Zdrowia

Fizjologia czowieka
Osoby prowadzce przedmiot:

Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzbski

zb.jastrzebski@op.pl

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Temat wykadu 3

Regulacyjna i integracyjna rola ukadu

nerwowego

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Ukad nerwowy
Anatomicznie:
-ukad orodkowy (mzgowie, rdze krgowy)
-ukad obwodowy (zwoje nerwowe, nerwy czaszkowe
i rdzeniowe)
Czynnociowo:
-ukad somatyczny (przewodzi i przetwarza
informacje)
-ukad autonomiczny (regulacja czynnoci narz. wew.
oraz metabolizm tkanek)
W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Czowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69
Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
 Rodzaje neuronw
- Aferentne (dorodkowe, wstpujce,
czuciowe)- docieraj do rdzenia w korzeniach
grzbietowych.

- Eferentne (odrodkowe, zstpujce, ruchowe)-

wychodz od rdzenia korzeniami brzusznymi.

W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Czowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Orodkowy ukad nerwowy
Kade zachowanie czowieka ma swoje rdo w
orodkowym ukadzie nerwowym, czyli w mzgowiu
lub rdzeniu krgowym. Podstawowymi elementami
mzgowia s: rdze przeduony, most, mdek,
rdmzgowie, midzymzgowie i kresomzgowie,
ktre tworzy pkule mzgu.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.34

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.34

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Rdze krgowy
Rdze krgowy jest najniszym poziomem
orodkowego ukadu nerwowego. Jego zadaniem jest
midzy innymi przekazywanie informacji
czuciowych z receptorw skrnych, stawowych,
miniowych koczyn i tuowia oraz z narzdw
wewntrznych na wysze pitra ukadu nerwowego.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.35

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Rdze krgowy

Motoneurony rdzenia, ktrych aksony unerwiaj

wkna mini poprzecznie prkowanych, uwaane
s za wspln drog kocow" dla wszystkich drg
zstpujcych, przekazujcych informacje sterujce
aktywnoci ruchow.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.35

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Rdze krgowy

Rdze krgowy pooony jest w kanale

krgowym i jest podzielony na segmenty (ryc. 1).
Wyrnia si cz szyjn (8 segmentw), piersiow
(12 segmentw), ldwiow (5 segmentw),
krzyow (5 segmentw) i guziczn (1 segment).
Ostatnie segmenty rdzenia le na wysokoci
pierwszego krgu ldwiowego.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.35

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Ryc. 1. A - podzia rdzenia krgowego na segmenty. Po wyjciu z kanau krgowego rdze
zachowuje naturalne krzywizny: lordoz szyjn, kifoz piersiow i lordoz ldwiow. Zgrubienia
rdzenia w odcinku szyjnym i ldwiowo-krzyowym zwizane s z unerwieniem koczyn. B - przekrj
poprzeczny rdzenia - zaznaczono poszczeglne czci istoty szarej i biaej oraz korzenie nerwu
rdzeniowego.
Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.36

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Rdze krgowy

Kady segment jest wyznaczony przez jedn par

nerww rdzeniowych, ktre doprowadzaj do rdzenia
informacje z receptorw na obwodzie i odprowadzaj
sygnay do efektorw.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.36

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.37

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Pie mzgu
Pie mzgu tworz trzy poczone ze sob
struktury pooone nad rdzeniem krgowym: rdze
przeduony, most i rdmzgowie. Znajduje si w
nich wiele skupisk komrek nerwowych, ktre bior
udzia w procesach sterowania ruchem.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.38

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Pie mzgu
Dwanacie par nerww czaszkowych, ktrych
jdra s rozmieszczone w caym pniu mzgu, unerwia
wikszo mini gowy i szyi, przekazuje informacje
czuciowe (w tym dotyczce smaku, suchu i
rwnowagi) z receptorw tego obszaru oraz unerwia
przywspczulnie wikszo narzdw
wewntrznych.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.38

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Pie mzgu
Przez pie mzgu przechodz liczne drogi czce
rdze krgowy z wyszymi poziomami ukadu
nerwowego oraz drogi czce z mdkiem, poprzez
konary mdku - dolne, rodkowe i grne. Ponadto,
wzdu caego pnia mzgu rozciga si twr
siatkowaty, skomplikowana struktura, utworzona przez
krzyujce si wkna nerwowe i rozmieszczone
pomidzy nimi neurony i ich skupiska.
Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.38

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Neurony tworu siatkowatego
Neurony tworu siatkowatego maj wszechstronne
poczenia z wieloma obszarami mzgowia i s
zaangaowane w koordynacj odruchw rdzeniowych
i prostych czynnoci ruchowych, uczestnicz w
kontroli pracy serca, cinienia krwi i oddychania, a
take wpywaj na regulacj stanw snu i czuwania.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.38

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Rdze przeduony
W rdzeniu przeduonym znajduj si te jdra nerww
czaszkowych, odpowiedzialne midzy innymi za odbir wrae
czuciowych z narzdw wewntrznych klatki piersiowej i jamy
brzusznej (drog nerwu bdnego - X) oraz wraenia smakowe
(nerw twarzowy - VII i jzykowo-gardowy - IX), a take za
ruchowe unerwienie mini jzyka (nerw podjzykowy- XII).
Na granicy rdzenia przeduonego i mostu le jdra
przedsionkowe i limakowe (nerw przedsionkowo-limakowy -
VIII), odbierajce sygnay z receptorw rwnowagi i suchu w
uchu wewntrznym.
Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.38

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Nerwy czaszkowe

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 rdmzgowie
rdmzgowie jest najmniejsz czci pnia mzgu.
Wyrniamy w nim lece brzusznie konary mzgu,
utworzone przede wszystkim przez wkna biegnce
z kory mzgu do orodkw pnia i rdzenia krgowego,
oraz pokryw rdmzgowia, w ktrej znajduje si
kilka wanych skupisk neuronw.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.39

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 rdmzgowie
Istota czarna, majca poczenia z jdrami
kresomzgowia, odgrywa wan rol w regulacji
czynnoci dowolnej mini.
Jdro czerwienne otrzymuje informacje(m.in. z
mdku poprzez konary grne) i daje pocztek
drogom zstpujcym do rdzenia krgowego oraz
wstpujcym do wzgrza. .

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.39

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 rdmzgowie
Wzgrki grne i dolne blaszki pokrywy i s
zwizane z przekazywaniem wrae wzrokowych i
suchowych. Ponadto, w rdmzgowiu
zlokalizowane s jdra nerww czaszkowych,
odpowiedzialne midzy innymi za unerwienie mini
gaki ocznej dziki czemu odgrywaj wan rol w
kontroli ruchw oczu

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.40

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Mdek
Do mdku dochodz informacje czuciowe -
wstpujce z rdzenia krgowego, ruchowe -
zstpujce z kory mzgu oraz dotyczce rwnowagi -
z narzdu przedsionkowego w uchu wewntrznym.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.40

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Mdek
Dziki integracji sygnaw z tych rde mdek
zwrotnie wpywa zarwno na planowanie ruchw, jak
i na ich wykonanie, kontroluje napicie miniowe,
reguluje postaw ciaa oraz koordynuje ruchy gowy i
gaek ocznych. Uczestniczy te w procesach uczenia
si ruchw.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.40

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Schemat mdku na przekroju strzakowym (A) i poprzecznym (B); IV komora czwarta.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.40

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Midzymzgowie
Midzymzgowie tworz dwie gwne struktury:
wzgrze i podwzgrze

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Wzgrze
Wzgrze ley powyej rdmzgowia, wcinite
pomidzy pkule mzgu, rozdzielone jest na praw i
lew cz przez komor trzeci. Skada si z wielu
skupisk istoty szarej (jder), poprzedzielanych
wskimi pasmami istoty biaej.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.41

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Wzgrze
Wzgrze stanowi wany orodek przekanikowy w
drogach ze wszystkich rodzajw receptorw (z
wyjtkiem wchu) do kory mzgu, ktry moduluje
informacje czuciowe oraz w duej mierze decyduje o
ich dotarciu do wiadomoci. Ponadto wpywa na
funkcje ruchowe, integrujc informacje z jder
kresomzgowia i mdku, ktre przekazuje do
obszarw ruchowych kory pata czoowego.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.41

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Podwzgrze
Podwzgrze integruje czynnoci ukadu
autonomicznego (poprzez wpyw na orodki
autonomiczne w pniu mzgu i rdzeniu krgowym)
oraz nadzoruje ukad wydzielania wewntrznego
(przez co wpywa porednio na wzrost, zachowania
seksualne, ci, pobieranie pokarmw i wody,
regulacj cinienia krwi).

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.41

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Podwzgrze
Ponadto orodki podwzgrza uczestnicz w regulacji
rytmw dobowych, snu i czuwania, wpywaj na
zachowania emocjonalne i steruj reakcjami
obronnymi na stres.

William F. Ganong .Fizjologia Lekarska . PZWL,

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Pkule mzgu
Prawa i lewa pkula, oddzielone od siebie szczelin
podun mzgu, tworz najwiksz cz ludzkiego
mzgowia, a ich funkcje zwizane s midzy innymi
ze wiadomym odczuwaniem, planowaniem ruchw,
procesami poznawczymi, pamici, emocjami i mow.
Powierzchni pkul pokrywa kora mzgu, wewntrz
znajduje si istota biaa oraz skupiska neuronw
tworzce jdra kresomzgowia, hipokamp i ciao
migdaowate.
Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.41

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Kora mzgu
Kora mzgu czowieka i innych naczelnych jest silnie
pofadowana, w przeciwiestwie do innych gatunkw
zwierzt, dziki czemu znaczcemu zwikszeniu
ulega jej powierzchnia i tym samym wzrosy
moliwoci magazynowania i przetwarzania
informacji.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.42

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Kora mzgu
Rozwj kory mzgu u czowieka umoliwi
przejcie przez ni kontroli nad wieloma
zachowaniami, ktre u zwierzt maj charakter
podwiadomy i s sterowane przez nisze poziomy
ukadu nerwowego (np. popdy pokarmowe i
seksualne, emocje). Ten proces ewolucji nazywa si
encefalizacj.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.42

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Kora mzgu
Poszczeglne regiony kory tworz wypuke
zakrty, oddzielone od siebie bruzdami.
Anatomicznie podzielono kor kadej pkuli na 4
gwne paty:
czoowy,
ciemieniowy,
Skroniowy,
potyliczny
Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.42

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Podzia kory mzgu na paty: A - rzut boczny, B - rzut przyrodkowy pkul.
1 - pat czoowy, 2 - pat ciemieniowy, 3 - pat skroniowy, 4 - pat potyliczny, 5 - pat limbiczny.

Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.42

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Kora mzgu
Kora mzgu ma budow warstwow. W regionach
filogenetycznie starszych
wystpuje tzw. kora stara, skadajca si z trzech
warstw. Natomiast 95% zajmuje u czowieka kora
nowa, zbudowana z 6 warstw: I - drobinowa, II -
ziarnista zewntrzna, III piramidowa zewntrzna, IV
- ziarnista wewntrzna, V - piramidowa wewntrzna,
VI - warstwa komrek wieloksztatnych.
Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.42

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Dwa podstawowe typy neuronw kory mzgu: komrki ziarniste i
piramidowe i ich lokalizacja w szeciowarstwowej korze nowej.
Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNO UKADU NERWOWEGO.[W;] J. Grski .Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego. PZWL, str.43

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Komrki piramidowe
Komrki piramidowe s macierzystymi dla drg
wyprowadzajcych informacje z kory, ich aksony
biegn m.in. do rnych orodkw podkorowych,
pnia mzgu i rdzenia krgowego.

W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Czowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Komrki ziarniste

Komrki ziarniste s gwnymi odbiorcami

informacji, jakie docieraj do kory ze wzgrza.

W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Czowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

 Bibliografia:
Fizjologiczne podstawy Wysiku fizycznego
J. Grski, 2001

Fizjologia Czowieka w Zarysie

W. Z. Traczyk ,2005

Fizjologia Lekarska
William F. Ganong
Materiay informacyjne dla studentw AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja