Rozdzia 2: Co naley wiedzie o budowie kolana

Kolano
Kolano jest stawem zawiasowym, czcym mocn ko, ko
udow zkoci goleni znan jako ko piszczelowa. Wsza ko Ko udowa
podudzia, nazywana strzak, zlokalizowana jest rwnolegle po ze-
wntrznej stronie piszczeli. Zprzodu stawu kolanowego znajduje
si rzepka. Ta ko oowalnym ksztacie znajduje si wcigu ci-
gna minia czworogowego uda ipoprawia jego mechanik na
przedniej czci kolana (Rycina 4).
Powierzchnie stawowe koci udowej, piszczeli i rzepki tworzce Rzepka
staw kolanowy s pokryte substancj zwan chrzstk stawow,
ktra stanowi gadk warstw ochronn stawu, podobn do po-
wierzchni oyska kulkowego. Wewntrz stawu kolanowego,
midzy koci udow i piszczelow, znajduj si dwie poduszki
chrzstne, znane jako kotki, ktre pomagaj rwnomiernie roz-
oy nacisk wywierany przez ko udow na piszczel. Piszczel
Sam staw kolanowy otoczony jest podobn do worka struktur (ko podudzia)
zwan torebk stawow, ktra pomaga wjego stabilizacji. Zawiera
ona rwnie nawilajcy pyn, ktry kry wewntrz stawu kola-
Strzaka
nowego ipeni funkcj odywcz.

Rycina 4. Prawy staw kolanowy

ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA 17

 Kolejnymi elementami podpierajcymi staw kolanowy
s cztery tamowate struktury zwane wizadami, kt-
re utrzymuj staw w zwartoci i steruj jego ruchami.
Wizado znajdujce si na wewntrznej stronie kolana
znane jest jako wizado przyrodkowe, a wizado po
Chrzstka
zewntrznej stronie kolana jako wizado boczne. Oba
stawowa te wizada zabezpieczaj staw w ruchach dobocznych
i stabilizuj staw. Wewntrz samego kolana znajduj
si dwie inne struktury znane jako wizada krzyowe
Wizado przednie itylne. Funkcj tych dwch wizade jest ogra-
boczne
niczenie przemieszczania si piszczeli wprzd ity wsto-
Wizado
sunku do koci udowej (Rycina 5). Ichocia wszystkie
przyrodkowe
wymienione wizada kolanowe s bardzo wytrzymae,
kotka jednak wprzypadku powanych kontuzji kolana czsto
boczna kotka
zdarzajcych si wtrakcie uprawiania forsownych spor-
przyrodkowa
tw, takich jak pika nona czy narciarstwo, mog one
ulec nacigniciu, aniekiedy nawet zerwaniu.

Wizado
krzyowe Wizado
przednie krzyowe tylne

Rycina 5. Prawy staw kolanowy

18 ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA

Dwie gwne grupy mini powoduj ruch stawu kola-
nowego za porednictwem krzyujcych si na kolanie,
podobnych do sznurw struktur nazywanych cignami. Misie
Minie tylnej grupy uda znajduj si ztyu uda ipra- czworogowy
cuj wtedy, gdy unosi si pit wkierunku poladkw. uda
Grupa mini wchodzcych wskad minia czworogo-
wego uda znajduje si zprzodu uda ikurczy si podczas
prostowania nogi oraz wykonywania takich czynnoci, cigno minia
czworogowego
jak wspinanie si na wzgrze lub na schody albo peni uda
funkcj hamulca, powoli rozluniajcego si w trakcie Minie
takich czynnoci jak siadanie czy schodzenie ze wzgrza kulszowo-
lub ze schodw (Rycina 6). cigno minia czworogo- -goleniowe
Rzepka
wego uda, rzepka icigno rzepki pochaniaj znaczn cigno mini
cz energii wytworzonej podczas ruchw wykonywa- kulszowo-
nych przez kolano wobcieniu iczasem mog by r- -goleniowych
dem blu kolana. Stan ten nazywa si blem przedniej Wizado
czci kolana izosta omwiony wRozdziale 3. rzepki

Rycina 6. Prawy staw kolanowy

ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA 19

 Zdjcie 5. Wstawanie zpozycji siedzcej Zdjcie 6. Podnoszenie duych ciarw

20 ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA

Funkcje kolana
Konstrukcja kolana pozwala na podtrzymywanie masy nasze-
go ciaa izapewnia moliwo przenoszenia si imocy potrzeb-
nej do wykonywania szeregu czynnoci fizycznych, poczwszy
od wstawania z pozycji siedzcej (Zdjcie 5) przez podnoszenie
iprzenoszenie cikich adunkw (Zdjcie 6) po wchodzenie lub
schodzenie po schodach (Zdjcie 7) oraz bieganie (Zdjcie 8).
Jednak kolano podatne jest rwnie na skrcenie, dziaanie si
bocznych czy nacignicie, ktre mog prowadzi do uszkodzenia
powierzchni staww, kotki lub wizade.

Zdjcie 7. Wchodzenie lub schodzenie po schodach Zdjcie 8. Bieganie

ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA 21


Zdjcie 9. Odegnij palec do tyu do momentu,
a poczujesz nacignicie
22 ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA
Bl o podou mechanicznym
Bl opodou mechanicznym pojawia si wtedy, gdy struktura
podatna na bl zostaa ustawiona w pozycji powodujcej nad-
mierne nacignicie, przecienie lub ucisk albo wwyniku jed-
norazowego zdarzenia, takiego jak skrcenie, albo wkonsekwencji
powtarzanych ruchw, na przykad zbiegania wd zbocza, albo
wzwizku zdugotrwaymi czynnociami, na przykad przedua-
jcym si siedzeniem lub kucaniem. Dotyczy to blu opodou
mechanicznym wszystkich czci organizmu, wtym rwnie ko-
lana. Aby lepiej zrozumie, jak atwo mona wywoa bl opod-
ou mechanicznym, moesz przeprowadzi proste dowiadczenie.
Najpierw odegnij palec do tyu do momentu, a poczujesz naci-
gnicie, tak jak pokazano na Zdjciu 9.
Jeli przytrzymasz palec wtej pozycji, pocztkowo poczujesz tylko
nieznaczny dyskomfort, ktry wmiar upywu czasu przemieni si
wbl. Wniektrych przypadkach bl spowodowany dugotrwa-
ym nacigniciem moe pojawi si nawet po upywie godziny.
Sprbuj powtrzy dowiadczenie ale tym razem odginaj palec
dalej, poza punkt nacignicia, a poczujesz nage pojawienie si
blu. Nastpio nadmierne nacignicie tkanek iblowy system
ostrzegawczy informuje Ci, e dalszy ruch wtym kierunku spo-
woduje uszkodzenie.
Bl ostrzegawczy sygnalizuje, e naley zaprzesta nacigania, aby
unikn uszkodzenia; jeli posuchasz, bl natychmiast ustpi. Nie Jeeli nie zwaasz na sygnay
doszo do uszkodzenia, abl znikn. Krtkotrwae nacignicie ostrzegawcze i nadal trzymasz
nie powoduje adnych trwaych problemw, oile zwracasz uwag palec w pozycji nadmiernego
na sygnay blowe wysyane przez system ostrzegawczy. nacignicia, wizada
Jeeli nie zwaasz na sygnay ostrzegawcze inadal trzymasz palec i otaczajce tkanki mikkie
wpozycji nadmiernego nacignicia, wizada iotaczajce tkan- spajajce staw w kocu ulegn
ki mikkie spajajce staw wkocu ulegn nadmiernemu naci- nadmiernemu nacigniciu
gniciu inaderwaniu. Naderwanie spowoduje bl, ktry bdzie i naderwaniu.
utrzymywa si nawet wtedy, gdy zaprzestaniesz rozcigania palca.
Wprawdzie zmniejszy si jego intensywno ale bl bdzie utrzy-
mywa si rwnie wtedy, kiedy palec znajdzie si wpozycji spo-
czynkowej. Dolegliwoci nasil si pod wpywem ruchu wniewa-
ciwym kierunku inie ustan do czasu, a dojdzie do wygojenia
uszkodze. Gojenie moe potrwa kilka dni, ale czas ten wyduy
si, jeeli codziennie bdziesz poddawa palec takim samym na-
preniom. Takie same zjawiska wystpuj wtedy, gdy dojdzie do
nadmiernego nacignicia struktur wkolanie oraz wok niego.

ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA 23

 Bl kolana o podou mechanicznym
Za stabilizacj stawu kolanowego iumoliwienie wykonywania
ruchw odpowiedzialne s zlokalizowane wokolicy kolana wi-
zada kolanowe, kotki, torebka stawowa i otaczajce kolano
cigna. Bl kolana o podou mechanicznym czsto pojawia
si wwyniku nadmiernego nacignicia, przecienia lub skr-
cenia tych struktur. Moe wystpi bez nastpczych uszkodze,
jak wopisanym wyej przypadku odginania palca. Nadmierne
nacignicie moe by spowodowane przez nage zadziaanie na
staw kolanowy mocnej siy, na przykad przy gwatownym skr-
cie (Zdjcie 10) kolana lub przy upadku (Zdjcie 11) na kolano.
Uniknicie tego rodzaju przecienia nie jest atwe, poniewa
Zdjcie 10. Nagy skrt
pojawia si ono niespodziewanie.
Czciej jednak nacignicie lub przecienie stawu spowodowane
s wadliw postaw, ktra wywiera sabszy, ale obecny przez du-
szy czas nacisk na kolano. Przykadem moe by wykonywanie
prac lub czynnoci wymagajcych dugiego stania wtej samej po-
zycji lub wykonywania czynnoci wpozycji wymagajcej powta-
rzajcego si lub dugotrwaego zgicia ng wklku lub wprzysia-
dzie, na przykad przy zmianie opon wsamochodzie (Zdjcie 12)
albo wpozycji siedzcej zkolanami zgitymi pod ktem wikszym
ni 120 stopni (Zdjcie 13). Wniektrych przypadkach pojawie-
nie si blu spowodowanego przez dugotrwae siedzenie lub sta-
Zdjcie 11. Upadek nie moe nastpi po upywie nie wicej ni godziny.

24 ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA

Jeli rozumiesz, e powtarzanie wykonywania takich czynnoci lub
utrzymywanie kolan wzgiciu przez duszy czas wie si zmo-
liwoci powstania urazu, moesz nauczy si minimalizowa takie
niesprzyjajce przecienia. Ina tym wanie polega Twoja gwna
odpowiedzialno, stanowica klucz do samodzielnego leczenia
izapobiegania blowi kolan.

Zdjcie 12. Dugotrwae zginanie ng Zdjcie 13. Kolana zgite pod ktem wikszym ni 120 stopni

ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA 25


Jeli nie wykonuje si
odpowiednich wicze, ktre
stopniowo rozcign i wzmocni
tkanki mikkie i przywrc im
ich prawidow elastyczno
oraz czynno, kolano moe sta
si nieustajcym rdem blu. Prawdziwy problem stanowi staw kolanowy iotaczajce go tkanki
Niektrzy ludzie w gecie
frustracji decyduj si na
wstrzyknicia, a nawet na
zabiegi chirurgiczne, ktre
w rzeczywistoci nie s
potrzebne.
26 ROZDZIA 2 CO NALEY WIEDZIE O BUDOWIE KOLANA
Uszkodzenie tkanek
Komplikacje pojawiaj si, gdy nacignicie lub przecienie tka-
nek mikkich otaczajcych staw kolanowy prowadzi do ich fak-
tycznych uszkodze. Czsto uwaa si, e bl kolan spowodowany
jest napiciem mini. Nie jest to prawda. Minie, stanowice
rdo siy iruchu, mog by nacignite, ale zazwyczaj szybko
si goj irzadko s przyczyn blu trwajcego duej ni jeden czy
dwa tygodnie.
mikkie, ktre szybko ulegaj uszkodzeniom wwyniku nacignicia
czy przecienia. Bl wynikajcy zuszkodzenia tych struktur bdzie
wpywa na prawidow czynno mini, szczeglnie grupy mi-
nia czworogowego uda, skutkujc ich osabieniem. To dodatkowo
ogranicza si isprawno kolana, powoduje te, e struktury stawu
kolanowego s bardziej podatne na dalsze uszkodzenia.
Te struktury po uszkodzeniu przechodz proces gojenia, ktry
moe skutkowa niecakowit napraw, wwyniku czego staj si
mniej elastyczne isabn. Gdy tkanka mikka raz ulegnie uszko-
dzeniu, bl odczuwany jest tak dugo, a proces gojenia si za-
koczy, ajej funkcja zostanie wpeni przywrcona. Wwikszoci
przypadkw rozwizaniem problemw ztymi wraliwymi na bl
strukturami jest przebudowa uszkodzonych tkanek przez wywie-
ranie na nie stopniowo zwikszanych si oraz unikanie lub mody-
fikacja niekorzystnego obciania zajtych struktur.