Budowa i funkcje

Ukad nerwowy skada si z orodkowego

(centralnego) i obwodowego ukadu
nerwowego. Zapewnia on stay kontakt
organizmu ze rodowiskiem zewntrznym
oraz integracj narzdw wewntrznych.
Kontakt ze wiatem zewntrznym
zapewniaj narzdy zmysw, natomiast
doznania z narzdw wewntrznych
rejestrowane s przez zakoczenia
czuciowe w poszczeglnych narzdach.
Ukad nerwowy uczestniczy w
rejestrowaniu, przekazywaniu i analizie
napywajcych pobudze z zakocze
czuciowych oraz bierze udzia w realizacji
prawidowych reakcji adaptacyjnych na
zmieniajce si warunki wiata
zewntrznego i rodowiska wewntrznego.
Podstawowe reakcje adaptacyjne s wrodzone (np. reakcje
odruchowe), inne wyksztacaj si w trakcie ycia osobniczego
(np. reakcje psychiczne). Podoem fizjologicznym reakcji
odruchowych jest uk odruchowy (Ryc.6-4). Kady uk
odruchowy skada si z drogi doprowadzajcej, ktra przewodzi
pobudzenia od receptora do orodka scalajcego (mzg, rdze
krgowy) oraz drogi odprowadzajcej, przenoszcej pobudzenia
do narzdu wykonawczego (mini, gruczow wydzielania
wewntrznego).
Odruch bezwarunkowy reakcja wrodzona (odruch),
automatyczna, zachodzi przez pobudzenie odpowiednich
receptorw, zakocze nerwowych, nerww czuciowych
oraz pobudzenie organw efektorowych (gwnie mini)
poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja
odruchowa przebiega bez uwiadomienia, to znaczy, e
nerwy wywouj odruch (pobudzaj minie) przed
powiadomieniem mzgu.
odruch akomodacji oka
odruch nurkowania
odruch przedsionkowo-oczny
odruch rzepkowy, inaczej odruch kolanowy
odruch reniczny
odruch wymiotny
Odruch warunkowy nabyta reakcja organizmu. Odruch
warunkowy klasyczny powstaje podczas ycia osobnika na
bazie odruchu bezwarunkowego. Wystpuje dopiero po
analizie danego bodca przez orodek kojarzenia w
mzgowiu, gwnie w pniu mzgu. Powstawanie odruchw
warunkowych wynika z powtarzalnoci pewnych sytuacji oraz
integracyjnej funkcji mzgowia, ktre korzystajc z danych
przekazywanych przez rne zmysy moe postrzega
otoczenie wieloaspektowo. Wprawdzie bodcem
powodujcym wydzielanie liny jest obecno w pysku
pokarmu, lecz podczas jedzenia pies widzi otoczenie, widzi
pokarm (jego form), czuje zapach i rejestruje wiele innych
cech sytuacji. Kady z tych elementw moe sta si bodcem
warunkowym i wywoywa linienie, o ile pies bdzie godny.
Schemat powstawania klasycznego odruchu
warunkowego
Stan pierwotny. Odruch warunkowy powstaje na bazie
odruchu bezwarunkowego.
Bodcem pierwotnym (bezwarunkowym) jest kontakt
pokarmu ze luzwk jamy gbowej bezwarunkowa
reakcja wydzielania liny
Powstawanie klasycznego odruchu warunkowego
1 etap. Bodziec bezwarunkowy (pokarm) + bodziec obojtny
np. dzwonek wydzielanie liny. Po wielokrotnym
powtrzeniu powyszej sytuacji.
2 etap. Dzwonek - dotychczasowy bodziec obojtny,
towarzyszcy karmieniu wydzielanie liny Dzwonek
naby waciwoci bodca bezwarunkowego mimo e w
niczym nie przypomina pokarmu!
Obwodowy ukad nerwowy
Obwodowy ukad nerwowy tworz korzenie
rdzeniowe i nerwy obwodowe. Ukad ten zabezpiecza
odbir dozna czuciowych oraz przewodzi
pobudzenia z orodkw nerwowych (rdze, mzg)
do narzdw wykonawczych (mini, gruczow
dokrewnych). Nerwy obwodowe zbudowane s z
wkien nerwowych ruchowych, czuciowych i
autonomicznych. Wkna ruchowe i autonomiczne
przewodz pobudzenia do narzdw wykonawczych
(mini, gruczow wydzielania wewntrznego).
Wkna czuciowe s dendrytami i przewodz
pobudzenia do orodkw nerwowych.
Orodkowy ukad nerwowy (OUN)
Orodkowy ukad nerwowy (OUN)
obejmuje mzgowie (mzg, pie mzgu i
mdek) oraz rdze krgowy. OUN
poddaje rejestracji i analizie pobudzania
dopywajce z ukadu obwodowego i Mzgowie podzia anatomiczny
zapewnia prawidow reakcj organizmu (A, B, C, D) i waniejsze obszary
na te bodce. Najwiksz cz mzgu czynnociowe (1, 2, 3, 4, 5).
I-mzg, II-mdek, III-pie
stanowi pkule mzgu, ktre dzieli si namzgu,
cztery paty: czoowy, ciemieniowy, A-pat czoowy, B-pat
ciemieniowy,
skroniowy i potyliczny C-pat skroniowy, D-pat
potyliczny.
1-mowa, 2-ruchy dowolne, 3-
czucie blu i dotyku, 4-
widzenie, 5-such
W oparciu o badania anatomiczne i fizjologiczne ustalono,
i poszczeglne paty zwizane s z okrelonymi funkcjami.
Pat czoowy zwizany jest z czynnociami ruchowymi
i psychicznymi. Uszkodzenie tego pata jest przyczyn
niedowadw lub poraenia koczyn, a w niektrych
wypadkach moe ujawnia si zaburzeniami cech
osobowoci. Pat ciemieniowy bierze udzia w analizie
dozna czuciowych, a nastpstwem uszkodzenia tego
pata jest przeciwstronna niedoczulica.
W pacie potylicznym znajduj si orodki wzrokowe.
Jeli dojdzie do upoledzenia funkcji tego pata, pacjent
bdzie odczuwa zaburzenia w polu widzenia.
Analiza dozna suchowych odbywa si w pacie
skroniowym.
Zewntrzn powierzchni pkul mzgowych pokrywa kora
mzgowa. Uszkodzenie kory mzgowej moe doprowadzi do
zaburze funkcji zwizanej z uszkodzonym obszarem (np.
niedowad, zaburzenia mowy, niedowidzenie) lub wyzwoli
nadmiern aktywno komrek lecych w ssiedztwie
uszkodzenia. Taka nadpobudliwo moe by przyczyn
wystpienia napadw padaczkowych. Od komrek
nerwowych kory mzgu do struktur pnia mzgu przebiegaj
wkna czce, ktre tworz istot bia mzgu. We wntrzu
pkul mzgowych znajduj si skupiska komrek
nerwowych, tzw. zwoje podstawy, ktre reguluj napicie
miniowe oraz zapewniaj kontrol ruchw
zautomatyzowanych. Uszkodzenia zwojw podstawy wyraaj
si zaburzeniami ruchowymi i postawy ciaa.
Pie mzgu stanowi poczenie midzy pkulami
mzgu i rdzeniem krgowym. W obrbie pnia
mzgu znajduje si szereg orodkw
odpowiedzialnych za funkcjonowanie
najwaniejszych dla ycia czynnoci, jak
oddychanie, praca serca, przemiana materii i
regulacja temperatury.
Mdek moduluje napicie mini i wpywa
na utrzymanie prawidowej postawy ciaa.
Uszkodzenie mdku doprowadza do
zaburze w wykonywaniu ruchw
precyzyjnych oraz powoduje trudnoci
w utrzymywaniu rwnowagi ciaa.
Rdze krgowy znajduje si w kanale krgowym
i poredniczy w przekazywaniu pobudze czuciowych do
mzgu oraz bodcw wykonawczych do nerww
obwodowych.
Na przekroju poprzecznym rdzenia krgowego widoczne
s skupiska komrek nerwowych (istota szara), ktre
zajmuj centraln cz rdzenia. Istota szara uoona jest
w ksztacie litery "H", tworzc rogi tylne (grzbietowe) i
rogi przednie (brzuszne). Do rogw grzbietowych
dochodz korzenie grzbietowe, ktre porednicz w
przekazywaniu pobudze czuciowych. W rogach
przednich zgrupowane s neurony ruchowe, ktrych
wypustki unerwiaj komrki miniowe. Zewntrzn
warstw rdzenia stanowi istota biaa utworzona z wkien
nerwowych.
Ukad autonomiczny (wegetatywny)
Ukad autonomiczny (wegetatywny) kieruje
czynnociami narzdw wewntrznych a zwaszcza
funkcj ukadu sercowo-naczyniowego,
oddechowego, pokarmowego i przemiany materii.
Ukad wegetatywny jest czynnociowo cile
poczony z ukadem hormonalnym. Orodki
sterujce tego ukadu znajduj si w orodkowym
ukadzie nerwowym.
Ukad ten dzieli si na dwie czci:
a. ukad wspczulny (sympatyczny),
b.ukad przywspczulny (parasympatyczny).
Orodki ukadu sympatycznego zlokalizowane s
w bocznych rogach rdzenia krgowego w odcinku
piersiowym i ldwiowym.
Orodki parasympatyczne znajduj si
w midzymzgowiu i odcinku krzyowym rdzenia
krgowego. Uszkodzenie wkien wegetatywnych
wyzwala tzw. ble kauzalgiczne, ktre maj
charakter piekco- palcy, czsto nasilaj si noc i
sabo reaguj na leki przeciwblowe.
Funkcje ukadw sympatycznego i parasympatycznego.
Istniej trzy istotne zasady:
1.
- wkna wspczulne pobudzaj, organizuj i mobilizuj zasoby
energetyczne w sytuacji zagroenia
- wkna przywspczulne su zachowaniu zasobw energetycznych
organizmu
2.
- do kadego organu docelowego autonomicznego ukadu nerwowego
docieraj majce przeciwny efekt sygnay wspczulne i
przywspczulne
- aktywno AUN kontrolowana wiec jest przez wzgldne poziomy
pobudzenia obu ukadw
3.
- zmiany w ukadzie wspczulnym wskazuj na psychologiczne
pobudzenie
- zmiany w ukadzie przywspczulnym wskazuj na psychologiczne
odprenie
Przewodnictwo nerwowe
Jedn z podstawowych waciwoci komrek nerwowych jest
zdolno do wytwarzania i przewodzenia pobudze
nerwowych. Szybko przewodzenia pobudze elektrycznych
zaley od rednicy wkien nerwowych. Wkna grube A
przewodz impulsy z szybkoci 20 - 120 m/sek., wkna
rednie B 3 - 15 m/sek., a wkna cienkie C 0,5 - 2,0 m/sek.
Nerwy obwodowe zbudowane s z wkien grubych, rednich
i cienkich, a szybko przewodzenia w nerwie obwodowym
zaley od iloci poszczeglnych wkien tworzcych dany
nerw.
Szybko przewodzenia w nerwach obwodowych maleje
przy obnianiu temperatury lub w trakcie niedokrwienia
nerwu, a take wskutek dziaania rnych czynnikw
uszkadzajcych (urazy, zatrucia, zaburzenia przemiany
materii np. w cukrzycy).
Opony i pyn mzgowo-rdzeniowy
Mzg i rdze krgowy otoczone s przez 3 opony:
tward, pajczynwkow i mikk. Pomidzy
opon pajczynwkow i mikk znajduje si
przestrze wypeniona pynem mzgowo-
rdzeniowym. Podstawowe znaczenie opon i pynu
mzgowo-rdzeniowego to ochrona mzgu przed
wstrzsami i urazami mechanicznymi.