Toru Nam i

kos h i

SHIATSU

uciskiem
 Tytu oiyginalu: //.
('nmplcte Hnnk i t f \ltuil.\u ihentpy

Pr/ekad
Magdalena Michal.ska

Redakcja
Elbieta Makowska
Przedmowa
Opracowanie graficzne
Alfred Wysocki
i .u s l u / y p i/ede ws/.yslkim /apohicganiu chorobom popr/c/ pobucl/.anic wi o d /i
4tMii-M i s.imoii/drawiaicych i ro/wijanic odpornoci organi/.mu c/owicka. Nawet w o bo
Skad i amanie t*M*i< k i c a y s/ yh ki postv%p tcchnic/ny od/icra otac/ajcy nas wiat /c ws/clkich tajemnic.
Ethos i*Wrti'\s n,is/i>'o wasnego ciaa po/ostaje nadal /alcdwic w minimalnym stopniu /ro/.umia
IMNAO i ( > ) / / na|hard/iej uc/.onych specjalistw w d/icd/inic medycyny. Jak stwierd/il )e<
IJIMH\. li /.u hodmch autorytetw medyc/.nych, ws/ystkie podr^c/niki medycyny nale/.y u / r |
M*riiii/.tli' ('ierpi;|ce ciao pacjenta to podrec/nik medycyny pr/ys/oci. Do powy/
HfcN'i/-iii.1, >' k t i y m powinien /.aws/e pamita ka/dy c/owiek /ajmujcy sio lec/euiem, p
tliml.u iu\ .! . iiiukiilowym charaktcr/e k a/ego pacjenta.
c h.i u/ pi.iwie ka/.il;i choroby mo/na na/.wa i /obra na jej temat n ajb ar il /ie j wy/.ci p
lik4 i . - mc wolno klasyfikowa /adnego pacjenta i jego choroby w ramach s/crokich.
4i v iil>ii\ h o^tMnikw, ktcire /.dominoway wspc/esn medycyny. U podstaw terapii slualsi |
Wltflin.iiir. /c k a / d y indywidualny pr/ypadek jest wyjtkowy. Dostosowujcie terapii,' do si
Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo ETHOS N)r%lt, otiohuuvych cech indywidualnego stanu pacjenta, mo/liwe jest pobud/enic cudotwri
Warszawa 1997 igmHMi/li.iwiamcych /dolnoci i kultywowanio /arwno umysowego, j a k i fi/.yc/.nego ilo
Mfti*pH/tu ta.
.i ksi;|/.ka /.awiera opis ws/ystkich praktyc/nych technik terapii shiatsu. l\i /ytcliukowi
podstawowych wiadomoci o budowie i funkcjonowaniu liul/.kicgo Hllinii, * i stanowi
wstpny warunek skutec/nego lec/enia metod shiatsu. Pr/cdstawia r *iy |>|nAMia
stawiSw ora/, ruchomych punktw mini i nerww, l ka/uje te/ pr/cbicg n iiwiiii"invi h.
polo/.enie i funkcjonowanie organw ukadu wyd/ielania wewnvlr/.ncgt>, oV hw
powici/chniowych i ich powi/ania / wewn^tr/nymi organami ora/ pr/.yc/yny i cli cct-hy
stanw patologic/nych. Oglne /ro/umienie fi/jologic/nych aspektw /tlr thoiohy stanowi
poiJstaw^ dogbnego /ro/umienia poc/e funkcjonalnych niiyd/.y p< wwytni p u n k t a mi
shiatsu poo/onymi na r/nych c/eciach ciaa a fi/jologi. Wicd/a (a / wyfMiniii skutki
terapii shiatsu. Ksi/ka moja opisuje /.arwno podstawy, jak i praktyk l
ftlrtUu lak lasno. jak to tylko mo/liwe. Dokonaem dokadnego wyboru spord ogromne)
lotografic/negi> i osobicie pr/ygotowaem tablico i rysunki, aby poka/a c/yteln y /wii|/ek
miyd/.y punktami terapii shiatsu a budow lud/kicgo ciaa. Wier/\', y.c bogi ilutiiacii i
dokadno ora/ /.akres ich pro/ontacji sprawiaj, /o ksi/ka stanowi pr/cloi l w il/icd/imc
literatury na temat shiatsu. Mam nai/ieje, /.e /a jej porednictwem po wielu omnbuu
dokadnie /ro/.umie shiatsu, opanowa technik stosowania tej metody i
|*MiSb ro/pows/echni(; wied/v, jak ka/dego dnia /achowa dobre samopoc/ucie.
ISBN 83-85268-49-9
lORUNAMIKi
 Podstawowe punkty shiatsu (przd)

M mikowy obs/ar i
.mumia
obszar doni

_; obs/ar nadoc/.ny i mied/.yoiYiiy ___

obs/ar jarzmowy
pr/edni obs/ar s/yjny
obszar piersiowy

obs/ar bru/dy minia dwugowe -

obs/ar mostka
obszar palcw doni

obszar brzucha
obszar rodkowy
przedramienia

pr/cdni obszar
udowy

obszar rodkowy uda

obszar rzepki

bok goleni
obszar rodka
koci pitowej
obszar stepu

obs/ar grzbietu stopy

obszar palcw /
Podstawowe punkty shiatsu (ty!) Podstawowe punkty shiatsu (boczne)
boc/ny obs/ar pi ml ramienia
skronie
ohs/ar skroniowy
obs/ar potylic/ny

obs/ar id/cnia pr/edu/onego boc/ny ohs/ai s/y|iiv

pr/edni ohs/ar
tylny ohs/ar s/yjny s/yjny
- obs/.ar nadopatkowy
i>hs/ai miod/yopatkowy

obs/.ar krgosupa boczny obs/ar ramienia

obszar podopatkowy
i ldwiowy
grzebie biodrowy

ohs/ar kr/y/owy
punkt Namikoshiego punkt Namikoshieno

gr/biet rki ,,
obszar poladkowy
gr/hict palcw y^ iv k
i
boczny obszar udowy
tylny obszar udowy

hru/da podkolanowa

tylny obszar ydkowy

boczny obszar goleniowy
boczny obszar
koci pitowej

ko pitowa
. obs/ar podes/wowy
 Punkty miniowe i nerwowe odruchw pod wpywem bodca
elektrycznego
splot r a mi en n y
m. szeroki szyi
m. mostkowo-obojczykowo--
ni. piersiowy wikszy sutkowy
nerw pomocniczy
ni naiamicmiy, akton pr/edni
m. czworoboczny
n iiaiamiemiy, akton rodkowy nerw pachowy
in. trjgowy ramienia m. zbaty
(duga gowa)
przedni
ni. t rj gowy ramienia
(boc/a gowa) 111. m. zewntrzny skosi
brzucha
dwugowy ramienia nerw
okciowy nerw porodkowy
m. ramienny
ni. nawrotny oby
ni lamiemio-promieniowy
m. zginacz promienio\
nadgarstka
ni niostownik promieniowy
nadgaistka dugi m. zginacz palcw
powierzchowny
ni pioslnwiiik promieniowy
iiadgatstka krtki m. doniowy dugi
nerw porodkowy
in /ginc/ palcw gboki in
(nlwiul/icicl kciuka dugi ni nerw okciowy
m. odwodzicie! palca
/ginc/ kciuka dugi m odwod/iciel pitego krtki
kciuka pimiwstawiacz kciuka m. zginacz pak
pr/ywod/iciel kciuka ni doniowy pitego krtki
m. przeciwstawi^
krtki palca pitego
nim. glistowate m.
prosty brzucha m. prosty uda
nerw udowy
m. najduszy uda m. przywodzcy dugi
(m krawiecki) m. smuky cz boczna
m. czworogowego uda
m. onowy cz przyrodkowa m.
czworogowego uda
wsplny nerw strzakowy
m. strzakowy dugi
m. piszczelowy przedni
m. prostownik palcw dugi
m. strzakowy krtki
m. /.ginc/: palcw
m. prostownik palucha dugi
ni m gr/bietowe micd/ykostnc m. pas/c/kowy
m. us/.ny tylny ni.
patowaty gowy m.
c/.woroboczny in
podgr/ebieniowy
ni iiaiainienny in
.ib y wikszy
\ ihMi-goboczny
n Piostownik
iin w kulszowy
l'i/\ui)d/iciel wielki
in pcignisty .
/wiuoglowy cz. boczna
m. smuky
ni. dwugowy uda
(duga gowa)
in dwugowy uda ( k i
ot k a gowa)
ni. po boniasty
m. strzakowy krtki m.
zgina/ palucha dugi nerw
pis/c/clowy
MU t\sai/o\\y (j-oi IIY)
\\c\\\ l u .u,
(s|itdk<*\\\
k a n a net u u
twar/owogo
nerw t w a t / m v
(we wneli/ii y)
m. trjgowy ramienia (gowa h
m. trjgJowy ramienia (powa ii
nerw promieniowy
m. trjgowy ramienia
(gowa przyrodkowa) m.
ramienno-promieniowN m.
prostownik nadgarstku
promieniowy dugi
nerw okciowy m. prostownik
iiiidgai-tlka promieniowy
krtki m. prostownik
nadgaislka loki m. wsplny
piotiowiuk
m. prostownik nml|iait
m. prostownik kuuku t
mm. mivil/yko<tiiu< ^r/l
m. odwodzicie! palca pi:|lcgo
nerw piszczelowy
brzuchaty ydki (boc/na gowa)
brzuchaty ydki (rodkowa gowa)
m. paszczkowaty
 Ukad miniowy (pr/.d) Ukad miniowy (ty)

m. c/olowy
ni podu/.ny nosa
in okrny oka m. mars/c/.;jcy b i wi
ni. nosowy m. czworoboc/ny wargi grnej
(dwigacz) m. podgr/ebieniowy
ni. zwa/. m. pochyy szyjny m.
m. jarzmowy
111. inicchowy mostkowo-obo|i./ykowti tu
ni. c/worohoc/.ny wargi dolnej m. dwigacz kcika ust
m. czworoboczny wargi dolnej ni. oby mniejszy , m. c/worob(KV.ny
ni. hrdkowy -
(opuszcza)
ni. mostkowo-obojczykowo-- m. opatkowo-gnykowy ni. oby wikszy
sntkowy m. n a r a m i r i i i i Y
m. mostkowo-gnykowy
ni piersiowy wikszy ...
m. naramienny
bruzda naramienno-- .-. ii i|N/eis/y grzebietu
piersiowa m. tr/ygowy t a i
ni na|s/ers/.y grzbietu

m /chaty przedni m. dwugowy ramienij l'- -u ic/ ldwiowo-ii i

m. prostownik tui
promieniowy dlii]
m. ramienny m. oby n m. prosty brzucha .kony brzucha
m. okciowy
lainirniio-promieniowy m prostownik
cigno minia dwu- INNI. j- '.Kulkowy redni wsp')luy
gowego ramienia smugi cigniste m. pi
splot cigien tioc/ck
/ gi n c / nadgarstka dugi p.".Kulkowy wielki
piostowni k nadgarstka m. doniowy dl
omieniowy dugi
m /ginc/ okciowy rozcigno donid
n a d ga r s t k a

m. skony br/ucha m. poladkowy redni m. cigno

m. onowy stokowy brzucha piszczelowo-- m. dwugowy uda m.
ni. pr/ywodzcy dugi m. krawiecki (najduszy uda)! pciegnisly m.
m. napinajcy powi szerok m. podkolanowy pboniasty
m. prosty uda
m. podeszwowy
gowa boczna m. czworogowe m. br/.nchaty ydki
gowa przyrodkowa
m. czworogowego
rzepka
ni. str/akowy dugi t u.

prostownik palcw dugi m. brzuchaty ydki m. m. pas/.c/kowy

piszczelowy przedni
cigno Achillesa
troczek grny poprzeczny mm.
m prostownik palucha dugi prostownikw
cigno dugiego
troczek dolny poprzeczny /.ginac/a palcw
cigno m. dugiego mm. prostownikw
prostownika palcw mm. mid/ykostne grzbietowe
 i A'll/k.l
oiY tn lo

s/c/cka ko jai /mowa

/uchwa krgi s/yjne

obojczyk
opatka
ebra

trzon mostka
ko ramieniowa

wyrostek mieczykowaty

krgi piersiowe krgi

ko okciowa
ldwiowe
Rozdzia l
ko promieniowa ko biodrowa
ko krzyowa
ko ogonowa
koci
nadgarstka krtarz wikszy Oglna teoria
spojenie onowe
koci rdrccza

ko kulszowa

ko udowa

koci palcw rki

rzepka

ko goleniowa (piszczel)

ko strzakowa
koci rdstopia

koci palcw stopy

koci stepu
 Rozwj shiatsu

l o k u j i r Namikoshi, twrca nazwanej od jego nazwiska terapii - shiatsu Namiknshu ut,

u!/il si<; 3 listopada 1905 roku na wyspie Shikoku. Kiedy mia siedem lat, jego rod/ina o)< l i k u
I n , matka Masa, starszy brat Moichi, drugi brat Masazo, modszy brat Haruo i stars/,a M 1.1
Sadako - jako osadnicy przeprowadzili si z ciepego klimatu panujcego nad jeziorem J1 .mow
warunki wyspy Hokkaido, na pnocy Japonii. Przeprowadzka w naturalny spu j-. >>
s/.ala warunki ycia rodziny i wymagaa wyczerpujcej podry, zwaszcza e rodki In i- -t t u byy
wwczas bardzo prymitywne. W dniu, w ktrym ostatecznie zakoczyli podr, mi / > /vl;>
skary si na bl w kolanach. Z pocztku wszyscy myleli, e spowodowany by on dli ni. (
od/.ienn podr i nie potraktowali dolegliwoci powanie. W miar upywu c/asu bl r Ul sit,- i
rozprzestrzenia na kostki, nadgarstki, okcie i ramiona, przeradzajc si w choroby, k
IMH nie /.namy jako rozlegy reumatyzm staww.
We wsi nie byo lekarza. Nie mona byo kupi adnych lekarstw. Dzieci nie mogy pal
it.i ^ RM pienia matki, ale wszystko, co byy w stanie uczyni, to uciska i masowa jej c M.
>/hwe, i samo pragnienie przyjcia matce z pomoc do tego stopnia j wzrus/alo, /.c stopni . "i .i/
mniej cierpiaa. Dzieci na zmian masoway i uciskay ciao matki, ktra c/.sto powlan /<
tllonie Tokujiro czuj najlepiej". Pochwaa zachcia chopca do bardziej starannej pi < tu H
i;i/ nie mia wwczas jeszcze pojcia o anatomii i fizjologii, wraliwe donie i palce wyc/ir i.'/mce
kondycji skry, jej ciepo i napicie, i na tej podtawie dostosowywa ucisk do /n l1.-v /;|
tkowo Tokujiro stara si zachowa nastpujce proporcje: 80 procent nacierania i 20 m t
uciskania, lecz wkrtce zauway, e odwrotne proporcje przynosz lops/.c cfi
Skoncentrowa si na najsztywniejszych i najchodniejszych obszarach i wtedy stan zdrowia n AS
i.i/nie si poprawi. Poniewa uciska obie strony rodkowej czci krgosupa, pobud/al, n " t y m
nie wiedzc, kor nadnerczy, ktra odpowiada za leczenie reumatyzmu. Ostaa
loprowadzi do zupenego uzdrowienia, a proces nieowieconego ekperymentowania /a/naj ^o
/ ukrytymi zdolnociami samouzdrawiania wbudowanymi w ludzki organizm. Pobud/il li to
d/.ialania i w ten sposb przyczyni si do powstania shiatsu.
Po wielu trudach studiowania masau amma i zachodnich stylw masau, w roku
l o k u j i r o Namikoshi otworzy Instytut Terapii Shiatsu na wyspie Hokkaido. / c/asem lu k
101/y przychodzili na zabiegi, stawali si jego uczniami. W roku 1933 pozostawi szkoy po
piek i wyjecha do Tokio, aby otworzy nastpny instytut shiatsu, lecz wkrtce przekona *
u/yskanic szerokiego uznania dla shiatsu wymaga wsppracy innych. Powicenie si<j temu J
mu doprowadzio w kocu do otwarcia, 11 lutego 1940 roku, Japoskiego Instytutu Shi li-
rapia i wykady w szkole zyskay u/.nanie dla wyranych skutkw leczenia metoda, shiata
oku 1955 po raz pierws/.y shialsu /ostao /.alcgali/.owane jako metoda terapuetyc/na, ehocim
powodu, jako c/.c masa/u amma, (Ul c/asu /.alo/enia Japoski Instytut Shiatsu przeszkoli
absolwentw s|HY|alis!ow. ;i w r o k u l l >S7 pod now;| na/.w. |;iko Japoski! S/kotu Slnalsu. o l r / y- Shiatsu a funkcje fizjologiczne
m.it o l u | . t l n . | komvs|c m i n i s t r a /.drowia i opieki spolec/.nej. Jest to jcdynn n / k ol a w Japonii |
Mo\v.ul/;|i-.i s|xv|alisl\v/n;| edukacje w tej d/.ied/.inic. W roku 1964 shiatsu oslatei/n ie oddzielono i ul
aminy i in n v i l> Ii " m masau. l. Odywianie skry
Osoby, ktre kocz dwuletni Japosk Szko Shiatsu, maj prawo przystpi do egza-
m i nu pastwowego. Jeeli przejd przez niego pomylnie, staj si wykwalifikowanymi specjalis- Kudowa skry
t a m i od ammy, masau i shiatsu. cznie z tymi, ktrzy studiowali w instytucie, kiedy jeszcze nosi
i.iln liulAie pokrywa od 1,5 do 2 metrw kwadratowych skry, ktra skada si / warni
popr/edni nazw, ponad dwadziecia tysicy specjalistw ukoczyo szko Namikoshiego.
y.wancj naskrkiem (epidemi), warstwy gwnej, zwanej skr waciwy s/ei. zwanej tkank
P u b l i k a c j a k s i k i o shiatsu w jzyku angielskim rozsawia t terapi w wielu krajach, std
podskrn. Dziki znajdujcym si w skrze zakoc/eniom nerw ona na bodce dotykowe,
ka/dcgo roku autor musi odbywa liczne podre na wykady zagraniczne.
ucisk, zmiany temperatury i bl. Na okoo jednym ccntymcl l M ad) ,iowym skry
umiejscowionych jest okoo dwudziestu piciu ciaek czuciowych, kt 'NlMi-i.ti bodce
dotykowe, okoo trzech ciaek odpowiedzialnych za reagowanie na ciepo, /4-H4 iu ilo
dwudziestu trzech odbierajcych zimno i od stu do dwustu odpowiedzialnych /.u r sk.M.i KM|j,uje
ponadto na inne bodce, takie jak wid, askotanie, zdrtwienie i tym podoh H.-u- me s
Charakterystyczne cechy terapii shiatsu wynikiem dziaania specjalnych receptorw, ale zoonego, wsplnego odrui <n |> .'wie(i/i
na bodce zewntrzne. Receptory zawieraj ciaka Meissnera (dotyk), ciii l'u mieyo, ciaka
Krausego, ciaka Ruffiniego i wolne zakoczenia nerwowe.
Shiatsu polega na uciskaniu skry domi i palcami w celu zapobieenia chorobie lub jej
wylec/cnia poprzez pobudzanie naturalnych si uzdrawiajcych, wyeliminowanie czynnikw ('iulka Meissnera
powodujcych zmczenie i doprowadzenie do oglnego dobrego samopoczucia. Id-irptory lekkiego dotyku, skadajce si z licznych pokrywajcych si komrek dotykw;
/tmkmviych w torebce zbudowanej z tkanki cznej, pooone s w brodawkach skry wlasciv
1. Jest to poczenie diagnozy i terapii. Kadorazowe zastosowanie ucisku shiatsu to diagnoza, Hani/o liiY.nie wystpuj w skrze doni, podeszwach stp i opuszkach palcw.
k t r a umoliwia leczcemu podejmowanie dziaa zgodnie ze stanem pacjenta. Donie i palce
wys/kolonego terapeuty s tak wraliwe, e wyczuwaj anomalie w stanie skry i mini lub ciepo
Ry. 1. Budowa skry
podczas dotyku, co umoliwia wychwycenie nieregularnoci i natychmiastowe zorientowanie si,
laki wykona zabieg.
2. Terapia wymaga wykorzystania doni i palcw, nie ucieka si do uycia adych urzdze otwr potowy
mcdyc/nych ani lekarstw. ujcie gruczou potowego
.1. Nie wywouje skutkw ubocznych w postaci blw miniowych. Poniewa punkty od- brodawka iikry
dziaywania, sia i czas trwania ucisku dostosowane s do indywidualnych potrzeb pacjenta, leczeniu waciwej
dntko dotykowe Meissnera
nie towarzysz przykre doznania.
4. Nie istnieje granica wieku dla stosowania tej terapii. Shiatsu mona stosowa u wszystkich
cima (naskrek) |~'~ ~ ~ ~ _
poc/wszy od maych dzieci po osoby w zaawansowanym wieku. U modych pomaga wzmocni
ciao; u dorosych i ludzi w rednim wieku zapobiega tak zwanym chorobom wieku dojrzaego i
wosowate ntcisj
opnia proces starzenia si organizmu. skra waciwa - krwionone
5. Shiatsu jest barometrem zdrowia. Regularne stosowanie shiatsu pomaga zlokalizowa
/.abur/.enia oraz zapobiega kumulacji zmczenia i chorobom.
6. Pogbia zaufanie pacjenta do terapeuty. Powicenie terapeuty i wiara chorego w uzdrowienie
lc/ si i wpywaj na skuteczno leczenia.
l kun k a podskrna <
7. Metoda shiatsu jest skuteczna, poniewa leczy si ni cae ciao. Leczenie miejscowe moe
pr/ynie skutki tymczasowe, ale nie moe spowodowa oglnego uzdrowienia. Jedynym
sposobem na to jest najpierw leczenie caego ciaa, a pniej zajmowanie si poszczeglnymi
objawami patologicznymi. Shiatsu zawsze jest skutcczmi terapi.
ciako Pacinicgo tkanka tuszczowa gruczo ojowy
 Ry. 2. Receptory czuciowi .ajii jej wysychaniu. PiuUkoriiii WNIKIWU ilus/c/u chroni orgam/m pr/cd /iiunctn i u

5. wolne zakoczenie nerwowe -

receptor blu 3. ciako Karusego
- receptor zimna
l. ciako Mcissncra
Cioka Paciniego receptor lekkiego dotyku
Receptory gbokiego ucisku, skadajce si z warstw przypominajcych przekrojon cebul,) 2. ciako Paciniego
poo/one s w strefie midzy skr waciw a tkank podskrn lub w samej tkance podskrnej.] - receptor gbokiego ucisku

Ciaka Krausego l D/icki kreniu krwi i wyd/iclmic y.nu/olow potowych skra pomaga utrzyma od po
Receptory zimna znajduj si w pobliu grnej warstwy skry waciwej. mil irmpetalur caego organi/mu.
l 1'ot i wydzielina gruczow ojowych usuwaj
Ciaka Ruffiniego z ciaa niepodane substancje i wspom NMyt h,
Receptory ciepa znajduj si w skrze waciwej. tnie (jedynie 0,6 prezent caego procesu oddychania).
*^ Oigany percepcyjnc umiejscowione w
Wolne zakoczenia nerwoww skrze ostrzegaj przed niebe/piec/e*
/akoc/cnia nerwoww odpowiedzialne s za odczuwanie blu. t /4'WII,|ll/..
4. ciako Ruffiniego f Pt/.enikajce przez skr promienie
- receptor ciepa
Funkcje skry ultrafioletowe przyczyniaj si do produkcji wili
1. Pigment zwany melanin, zawarty w bonie luzowej naskrka (epidermy), chroni ciaol |>. k lut. i /.apobiega krzywicy.
pr/cd silnym, szkodliwym dziaaniem promieni sloncc/nych, podc/.as gdy sprysta skra]
waciwa /abe/piec/.a je pr/.ed urazami zewntrznymi. Zabarwienie skry
K" ' wk ;i epidermy wytwarza nowe komrki skry i zuszcza martwy naskrek, w postaci lu i
2. Skra magazynuje tlus/cz i wod. Wydzieliny gfUC/olw ojowych i potowych odywiaj j!
.'i.ulu, k t r y mona zauway po kpieli na obrzeach wanny. Melanin zawarta w l
Ilu/owi-) naskrka nadaje skrze odcie zabarwienia - im wiksza zawarto melaniny, t ym
MM-f/f |i'| /.abarwicnie.

Grubo skry
Oiulios naskrka zaley od czci ciaa. rednio ma on grubo od 0,1 do 0,3 milimetr
l*'\vu-k.K h, czole i szyi ma grubo od 0,04 do 0,1 milimetra; na doniach od 0,6 do l .2 milu
MU podrs/.wach od 1,7 do 2,8 milimetra. Najgrubsza jego warstwa znajduje si na pitach.
SkiMii waciwa ma rednio grubo od 1,7 do 2,8 milimetra, na powiekach 0,6 milinuMi
miltmrttii na czole i 2 milimetry na gowie. Na szyi jej grubo wynosi od 4 do 5 milimclr\
Wysypujca w niektrych miejscach ciaa tkanka tuszczowa jest najgrubsz warslwi)
Nirtilui dziej rozwinita jest na poladkach, brzuchu, policzkach i piersiach. Tkanka llus/c/.o'
*Yntvpu|c na pt>wiekach, mosznie, prciu i wargach sromowych mniejszych.

Skutki terapii shiatsu dla gruczow potowych i ojowych

Ni nkr/e wystpuj dwa rodzaje gruczow potowych: jedne z nich znajduj si na calyir
liugu' /.as wystpuj licznie pod pachami oraz w okolicach genitaliw i produkuj;) wyd/ii
Mlnu'|s/.ym zapachu.
 ( i i i uYol y ojowe, znajdujce si pod cebulkami wosw, wydzielaj oleist substancje, lH'Mt.
N u- wystpuj na nieowosionych obszarach, na doniach i podeszwach slp. T nilitl/K-i'uv.y
spowodowany jest nadmiernym wydzielaniem oju i zatkaniem mieszkw wlom Ilon- uk y. aj
zakaeniu. Wyleczenie infekcji przywraca skrze naturaln mikko i jvul W % i . u s / ym wieku
warstwa podskrnej tkanki tuszczowej zmniejsza si; gruczoy lojou l**n/,i|;i mniej oju, w wyniku
czego skra marszczy si i traci jdrno. Stosujc > lH'/pou!dnio na skr mona zapobiec oznakom
starzenia.

2. Wzmocnienie mini Rodzaje

mini
45 procent masy caego ciaa stanowi trzy rodzaje mini.
I. Miknie poprzecznie prkowane. c/. elementy ukadu kostnego i odgrywaj wani)
wykonywaniu ruchu i utrzymaniu postawy. Poniewa czowiek operuje nimi wiadomie, i
si je miniami samoistnymi, /budowane s /. wizek wkien ulotonych w popr/ec/nie
prij/kowanc w/ory. Napicie tych mini pomaga u t r/y ma ciao w dowolnej po/ycji. Podc/as snu
jednak napijcie to /anika, na co dowodem jest /jawisko opadania gowy u osoby dr/.emicej w
<ied/cej po/ycji. Ciao lud/.kie posiada c/.terysta mini poprzecznie prkowanych.
2. Minie gadkie. Minie kurczce si i rozcigajce automatycznie, bez udziau woli. Tworz ilu/yiu kr/eniem (systemowym). Ruch powrotny, w kierunku serca, pr/e/ puca i pecher, I|M
cianki nac/y krwiononych i organw wewntrznych. Zbudowane s z krtkich wkien, nie s
popr/cc/nie prkowane.
1. Misie sercowy. Samoistnie kurczcy si, bardzo silny misie poprzecznie prkowany.
'/.mczenie mini
Stae napicie lub praca mini s przyczyn stopniowego gromadzenia si zwizkw powodu-
jcych ich zmczenie (kwas mlekowy i dwutlenek wgla), co z kolei prowadzi do stwardnienia!
wkien mini, ktre trac zdolno do kurczenia si. Krenie krwi i limfy zostaje wwczas j
/abur/one i odywianie naczyniowe staje si niewystarczajce. Jeeli stwardnienie utrzymuje si,
powstaje kurcz. Utrzymywanie tego stanu osabia nerwy i narusza funkcjonowanie organw^
wewntrznych oraz ukadu wydzielania wewntrznego, co prowadzi do utraty wewntrznej
rwnowagi organizmu. Z powyszego wynika, e stan zwany stwardnieniem mini moe
prowadzi do powanych konsekwencji i powinien by leczony za pomoc terapii shiatsu.
0* tttl/ywt/c i tlen. Nastpnie krew /hieni produkty ubtic/nc i wraca pr/e/ /.yly i gwne nnc/j |
i*.none w kierunku serca w postaci ciemne) krwi /.ylnej. Pr/.cd powrotem do serca pr/ccht
j*tr/ pluia, yd/ie /ostaje poddana oc/ys/c/cniu i otr/ymu)c /apas tlenu, ktry pr/ywnica je) |i
lliiiwrnic. Ruch krwi od serca do komrek ciaa popr/e/ ttnice i nac/ynia wosowate na/ Mf
IH-. na/ywa si maym kreniem (pucnym).
Wa pr/enos/eniem krwi, ttnice, nac/ynia krwionone i limi'atyc/ne speniaj lak/c i
Minie gadkie, z ktrych zbudowane s ich cianki, kurcz si automatyc/nie i t smenie,
prdko rozprowadzania i ilo przepywajcych pr/e/ nie pynw. W ten spc \ oluiii/enie serca.
Zaburzenia w ich funkcjonowaniu spowalniaj proces kr/cnia plyi /iiych, komrki nie
otrzymuj dostatecznych iloci substancji odywc/ych, co / kolei |M / v / vn . | gromad/enia si
szkodliwych produktw przemiany materii. W przypadku mu
Ry. 3. Schemat ukfadu krenia

Rczne badanie mini

100% 5 prawidowe cakowity zakres ruchu z penym

oporem wobec siy cienia

75% 4 dobre cakowity zakres ruchu ze znacznym
oporem wobec siy cienia i
50% 3 dostateczne cakowity zakres ruchu z niewielkim oporem wobec i
siy cienia ' prawa
komora
25% 2 sabe cakowity zakres ruchu bez oporu wobec ! wtroba lewa komora serca
siy cienia |
10% 1 ladowe lekkie kurczenie si, brak
i

ruchu
;
0% 0 zerowe
brak dowodw na kurczenie i

3. Pobudzanie krenia
Najwaniejszym warunkiem ycia komrek jest prawidowe krenie pynw w organizmie, to
/.iinc/y krwi, pynu tkankowego i limfy, poniewa rozprowadzaj one substancje odywcze i usuwa-m
odpady ze wszystkich komrek tkankowych. Jasna krew (etniczna transportowana jest z serca lo
pozostaych organw ciaa za pomoc aorty, a nastpnie za pomoc dodatkowych ttnic do
letniczek i w kocu do milionw nac/ynek wioiowitych, ktre dontarczaj do komrek substan- dolna cx ciaa
grna cz ciaa
 Funko^AOWtato autonomicznego ukadu nerwowego

krwiononych prowadzi to do nadwyre/enia serca. Niewydolno funkcjonowaniu * liuu-k nac/y Napicie ukadu
limlatyc/nyth prowad/.i do obr/ku. wtplczulnefo przywtpfczulnego
Postawa i aktywno ciaa wpywaj na ukad krenia. Po/ostawanic pr/c/ dlu/s/.y c/.as w jed-iu-| /trnii .1 ro/s/er/ame (otwieranie)
e /n a y l wypuko kurc/enie (zamykanie)
po/ycji spowalnia kr/enie i jest pr/yc/yn obrzku ng. Chodzenie spr/yja kurc/eniu si mini, /.owe wstr/ymanie wyd/ielania retrakcja
co pr/.ypies/a powrt krwi do serca przez yy. Uaktywniajc cae ciao, a szczeglnie /aioki y linowe kondensacja (redukcja iloci) pobud/enie wyd/ielania
ttnicy szyjnej, popr/e/ terapi shiatsu pobudzi mona wydajne krenie pynw ustrojowych, ro/ciec/enie (w/rost iloci)
pobudzenie (przypieszenie)
/abiegi uciskania wywieraj pozytywny wpyw na prac ramion i ng, a take oywiaj powrt zwenie wstrzymanie (zwolnienie)
krwi ylnej do serca. M,u /ynia krwionone rozszerzenie rozszerzenie
iiiu /ynia wiecowe ie wzrost zwenie
krwi spadek
rozlunienie
nki/cla i tchawica skurczenie (kaszel)
/ol.ulrk il/ialanie wstrzymanie
wytl/iclanie ' l i t i > obnienie przypieszenie
4. Regulacja funkcji nerww r i en k i e
spowolnienie dziaania
wzrost
(wstrzymanie perystaltyki) przypieszenie (pobudzenie
11 k ad nerwowy, ktry odgrywa rol sieci komunikacyjnej czcej wszystkie czci ciaa, dzieli si perystaltyki)
obnienie wydzielania
na orodkowy ukad nerwowy, skadajcy si z mzgowia, zamknitego w ochronnej czaszce, i rd/enia ii/ustka rozlunienie przypieszenie wzrost
krgowego, zamknitego w krgosupie, oraz na obwodowy ukad nerwowy (patrz rysun-| k i 4 i 5). j Y l u - i / y k /ciowy wydzielania skurczenie
i t l / m nadnerczy
Do obwodowego ukadu nerwowego nale wiksze i mniejsze skupienia komrek ner-wowych, powikszenie (wstrzymanie
/wanc zwojami, rozmieszczone w pobliu krgosupa, po obydwu jego stronach, a take! w r/nych |Vv IHM / moc/owy wydalania) skurczenie skurczenie
wzmoenie wydzielania (wzmoenie wydalania)
innych czciach ciaa, oraz nerwy. Biorc pod uwag dziaanie ukadu nerwowego odr/.niamy w skurczenie
ntiii K a rozlunienie
nim cz wywoujc wiadome, zalene od woli reakcje organizmu oraz czci /awiadujc UIVH /nry j>otowe Ry. 4. Orodkowy ukad nerwowy nieznaczne wydzielanie poi
reakcjami niezalenymi od naszej woli. Pierwsz cz nazwano ukadem somaty-j c/nym, drug - w k n a miniowe ' mzg Ry. 5. Obwodowy ukad n0n
ukadem wegetatywnym lub autonomicznym. W ukadzie wegetatywnym wyr/.nia si rwnie
dwie czci: wspczuln i przywspczuln, ktre dziaaj razem i wzajem-i nie si kontroluj. Na
nerw
przykad ukad wspczulny steruje dziaaniem ukadu trawiennego, pod-c/as gdy ukad porodkowy
przywspczulny pobudza jego prac. W zdrowym organizmie oba sytemyj wsp pracuj rdze
przeduony
harmonijnie. Zaburzenie takie, jak przeduajce si napicie nerwowe, pobudzaj m/.g do
wysania impulsw, ktre wdruj z orodkowego ukadu nerwowego do ukaduj obwodowego i
upoledzaj dziaanie autonomicznego ukadu nerwowego. W takiej sytuacji] nastpuje
/.aburzenie krenia krwi w naczyniach wewntrznych organw i wzmoone wydzielanie kwasu
odkowego, ktre moe doprowadzi do nerwowego blu odka, a nawet do wrzodw.! /abieg
shiatsu na przedniej okolicy szyi, rdzeniu przeduonym i obu stronach krgosupa penij wan ni kocowa
funkcj w regulacji autonomicznego ukadu nerwowego. Gowa i rdze przeduony stanowi wewntrzna
najwaniejsz cz ukadu nerwowego, ktra odpowiada za prawidowe]
funkcjonowanie przysadki mzgowej, ukadu piramidowego i ponadpiramidowego, kory mzgowej ni kocowa
i innych elementw orodkowego ukadu nerwowego. Poniewa ukad piramidowy i ukad] y.cwntr/.na
ponadpiramidowy pomagaj utrzyma postaw i kontroluj ruchy, ich ze funkcjonowanie,]
spowodowane nienormalnym napiciem mini, prowadzi do utraty kontroli nad ciaem i moe]
by pr/yc/yn nie/dolnoci do poruszania si, a nawet choroby Parkinsona. W przypadku kiedyj
wylew krwi do mzgu uszkadza pkul mzgow lub ukad piramidowy, nastpuje parali prze
ciwncj strony ciaa. Leczenie takich uszkodze ukadu nerwowego jest bard/o trudne.

Objawy patologiczne
/ablokowanin w uklad/ie piramidowym s przyczyn n*lpujncych objaww patologicznych,]
 Ry. 6. Odruchy patologiczne Odruchy autonomicznego ukadu nerwowego

1. Objaw Babiskiego. Uderzanie rczk moteczka lekarskiego zewntrznej krawdzi! Odruch linhiskn-go Odruch Chaddocka Odruch Ri>\\oliinti
podcs/.wy w kierunku od pity do palcw, przez ko stopy, wywouje odchylenie duego palca ' i falowanie c/.lerech
falowanie pozostaych czterech palcw. palcw . . . . , . zgicie wszystkich
odchylenie duego odchylenie duego palcw
l palca stopy _ pa]ca
2. Objaw C7;a</</0ca. Uderzanie rczk moteczka lekarskiego zewntrznej krawdzi stopy w
okolicy wyrostka strzakowego wywouje odchylenie duego palca.

3. Objaw Rossolima Uderzanie moteczkiem lekarskim stopy w okolicach wielkiego palca

powoduje /gicie wszystkich palcw do rodka, w kierunku podeszwy.

4. Objaw Goniona. Mocny ucisk ydki powoduje odchylenie duego palca stopy.
uderzanie podstawy
5. Objaw Schaffera. Mocny ucisk cigna Achillesa powoduje odchylenie duego palca. stopy moteczkiem
Odruch Oppenheima
6. Objaw Oppenheima. Mocne pocignicie skry poniej kolnnti w kierunku stopy powoduje
odchylenie duego palca. odchylenie
duego palca

/>< htich v \:\'j nych zatok ttniczych

\\/^'lt,Hlu na wa/.no /ahicgu shialsu na pr/ccimm ohs/ar/c szyjnym nale/y dokadnie /i h/|o|
opc/ne d/ialanic s/y j nych /atok ttniczych. S/yjna /atoka ttnic/a /na|<hi|r s n-
to/^ac/.ienia ttnicy s/yjnej wsplnej biegncej w kierunku gowy. W tym punktu* un >Mr |i-st
ciako ttnic/ne, wi/.ka tkanki nerwowej poczonej / nerwem bdnym, /wji nri wem
1*1 / s/yjnym. Ciako to jest niezwykle wraliwe na cinienie krwi i warunki nikych. N<t pi
/ yk a il kiedy w/r a sta cinienie krwi, rozszerza ono cianki nac/y krwiononych, co ni c
k i w i i jest przyczyn dus/nicy. Pierws/y punkt shiatsu na przednim obs/ar/.e s/yi i o / i l / i a l
3) pooony jest na zatoce ttnic/ej. Dotykanie tego p u n k t u wyra/nie ni m- k r w i i oddala
ry/yko wystpienia dusznicy. Ucisku ktregokolwiek p u n k t u na ttk/.tt A nie wolno
przedua ani wykonywa go rwnoczenie na dwch punktach. Punk * l k ' i / \ s t u j e si w
tecie Beringa do okrelenia objaww napicia nerwu biednego. Pi -*\<t"tliwoci wikszej
ni dziesi uderze na minut uwaa si za objaw patologic/ny.

Aschnera
ten jest szczeglnie wany dla zrozumienia terapii shiatsu, ktra polega l a k / domi na
gaki oczne. Delikatne uciskanie gaek ocznych pobud/a pracy n< iiN.j.l/it-lnego, ktry
znajduje si za nimi. To z kolei stymuluje odruchy nerwu hlcdncgi jn'\N.u!/i cio
spowolnienia ttna i obnienia cinienia krwi. Odruch ten wykorzystano w l *, hm 1,1.
Spowolnienie ttna do poniej pitnastu uderze na minut uwaa si /a objaw j tt-'gt> /uv,
wska/ujcy na przypieszenie ttna nerwu bdnego. W terapii shiatsu lekki, mgily ; IIN tik doni na
gaki oczne powinien trwa nie duej ni dziesi sekund.

Shiatsu i odruchy powierzchniowo-trzewne

/anii/.one funkcjonowanie organw wewntrznych, podranienie korzeni tylnych rd/
tu/kml/cnic wkien czuciowych nerww obwodowych moe prowadzi do nadmiernej nuh .m l
t e a k c j i na dziaanie bodcw skrnych, czyli do hiperestezji (obszar gowy) i ro/lej tt|HVcia
miniowego, ktre jest przyczyn sztywnoci lub blu. /jawisko lo oclgi w)wa/niejs/ rol w
diagnozowaniu zaburze organw wewntrznych. Pr/yc/yny wyslypow lak /wanego blu
odnonego", ktry atakuje ramiona, nogi, plecy, brzuch i klatk piersiowi]
*iao do koca wyjanione, ale jest moliwe, e wystpuje on wtedy, kiedy wkna ncrv
( M / r k a / u j nieprawidowoci organiczne bezporednio na powierzchni ciala, w po
uliuihw, bez udziau pocze nerwowych. Jeli to prawda, to moe si tak d/.ia /.a sp
triylncholiny lub innego przekanika wydzielanego w tylnych czciach wyrostkw kre.gov Ilore
powinny czy si przez synapsy z nerwami czuciowymi trzewi i w ten sposb pobu *d/ce
nerwowe. Bodce te z kolei pobudzaj nerwy czuciowe poczone y. elcmen td/cniowymi.
/godnie z powys/ teori zastosowanie shiatsu na nadwra/liwc lub napite c linia powinno
wywoa odruch w nar/dach wewntrznych, pobudzajc je do prawidom d/ialania, a tym
samym lec/.y /Jibur/enia.
 Ry. 7. Lokalizacja punktw ihiaUu na rdzeniowym ukadzie ner ym odruchw 5. Kontrola ukadu wydzielania wewntrznego
powierzchniowo-trzewnych
hulsiawi) dobrego stanu /.drowia jest prawidowe wyd/.ielanie r/norodnych hormon |)
1. ttnica krgowa, oczy, gardo, gruczo poduchwowy / M !. M one w obs/arach odlegych od miejsca swego powstania. dok;|d /ostaj pr/emcsion |i*M
2. ttnica krgowa, krta, oczy, gruczo podjzykowy
3. serce, puca, przepona, ttnica krgowa /udanie ich polega na regulowaniu i koordynowaniu c/.ynnoci nar/;|dw ora/, na ulr/yi tt.tmu
4. tarczyca, przepona, nerwy naczynioworuchowe, ttnica krgowa, twnowagi chemic/nej rodowiska wewntr/nego. Na/wa hormon" dla subslai 1,1/u-
tchawica, przeyk
5. tarczyca, serce, przepona, ttnica krgowa, tchawica, przeyk
lanych pr/e/ gruc/oy dokrewne tego ukadu wywod/.i si od greckiego sowa o/mu }4<-g*>
6. ttnica krgowa, tchawica, przeyk, serce, puca pubud/anie i stymulowanie. Wska/uje ona na rol, jaka. te substancje odgrywaj w or iii/nnc *
7. tchawica, przeyk, oczy, puca, serce /owicka. Obnienie lub podwyszenie iloci hormonw opnia lub pr/.ypies/ii pr ngino\v
8. oczy, puca, tchawica, oskrzela, serce
wewntr/ych.
1. oczy, uszy, serce, puca, opucna, nerwy naczynioworuchowe, oskrzela
2. nerwy naczynioworuchowe, nerwy midzyebrowe, opucna, serce, oskrzela Ry. 8. Gruczoy dokrewne
3. nerwy midzyebrowe, serce, puca, opucna, wtroba, przepona, oskrzela
4. nerwy midzyebrowe, serce, puca, opucna, przepona, tchawica,
gruczoy piersiowe gruc/oy pr/ytarc/yc/.nc
5. nerwy midzyebrowe, gruczoy piersiowe, opucna, odek, ledziona, tchawica
przepona, wtroba
6. opucna, odek, ledziona, nerwy midzyebrowe, przepona, wtroba
7. nerwy midzyebrowe, otrzewna, odek, ledziona, woreczek ciowy, przysadka
wtroba, trzustka
8. nerwy midzyebrowe, otrzewna, odek, ledziona, przewd ciowy,
woreczek ciowy, otrzewna, nadnercza
9. nerwy midzyebrowe, nerwy naczynioworuchowe, nadnercza, trzustka, jelito cienli
10. nerwy midzyebrowe, otrzewna, trzustka, ledziona, przewd ciowy, tarczyca
przepona, moczowody, nerki okolice gruczou
11. otrzewna, przepona, trzustka, nerki, moczowody, jelito grube, jelito tarczowego
cienkie grasica
12. otrzewna, przepona, nerki, moczowody, jelito grube, jelito cienkie,
wyrostek robaczkowy
1. jelito cienkie, wyrostek robaczkowy, macica, jajniki, jajowody, jdra, prcie,
pcherz moczowy
2. jelito grube, jelito cienkie, wyrostek robaczkowy, macica, jajniki, jdra, prcie,
nasieniowody
3. macica, jajniki, jajowody, gruczo krokowy, nasieniowody, jdra, prcie,
pcherz moczowy
4. odbytnica, odbyt, gruczo prostaty, pcherz moczowy, macica, okrnica esowata trzustka
5. pcherz moczowy, gruczo prostat}', odbytnica, jdra, macica, okrnica esowata
1. pcherz moczowy, odbyt, erekcja, wydzielanie, odbytnica, pochwa, szyjka macicy
2. pcherz moczowy, odbyt, erekcja, wydzielanie, odbytnica, pochwa, szyjka macicy
3. pcherz moczowy, odbyt, erekcja, wydzielanie, odbytnica, pochwa, szyjka macicy
4. pcherz moczowy, odbyt, pochwa, erekcja, wydzielanie, szyjka macicy
5. pcherz moczowy, odbyt, pochwa, erekcja, wydzielanie, szyjka macicy
l. okolice odbytu i receptory koci ogonowej

Dowiadc/enia nabyte w wyniku stosowania zabiegw doprowad/ily do ustalenia nastpuji szyszynka

cych punktw terapii shiatsu w tym rejonie: czterech pooonych na tylnym obszarze szyjnyi
piciu na obs/.ar/e mid/yopatkowym, dziesiciu na obs/ar/c ro/.cia.gaja.cym si od okolic
micd/ylopatkowcj do obs/aru ldwiowego ora/ tr/cch na obs/ar/c kr/y/owym. Praktykujcy te
rupi shiatsu /auwa/y jednak, /c takich punktw jen! Ir/yd/ieiici jeden. Ten rodzaj terapii przy-
wraca rwnowag autonomic/.ncgo ukadu nerwowego,
Funkcje gruczow
l, Przysadka mzgowa. Kady / dwu patw przysadki przedni i tylny wydziela kilka r<x
hormonw.
Mat przedni: hormon wzrostowy (OH), adrenokortykotropina (ACTII), tyreotropina fFS
Mikuloslymulina (FSH), hormon luteini/uja.cy (LII) i hormon luteotropowy.
 lylnr. hormon anlydmretyc/.ny ( A I ) H ) i oksylocyna. Pierws/.y d/inlii ini neiki, jest 6. Ukad kostny
wa/nyni icj.Milalotrm bilansu wodnego organizmu. Drugi d/.iala obkurczajco na ov/ain;| macicy lak
IWIIKY na pcherzyki gruc/.olw mlekowych w okresie laktacji, powodujc: wydzielanie mleka. Koci
Stosowanie zabiegu shialsu na obszarze rdzenia przeduonego wzmaga funkcjonowanie pi/.ysadki S/ku-lol czowieka dorosego skada si z przeszo 200 oddzielnych koci, z czego 33 34 twi |
m/gowej. W tym przypadku mona zastosowa duszy ucisk. fVU'"*up. 25 klatk piersiow, 23 czaszk, 72 wchodz w skad koca koczyn grnych i (
.\ Tarczyca. Ty rok syna produkowana przez tarczyc, umiejscowion w przedniej czci S2 ju/.ed skad koca koczyn dolnych. K
tchawic i krtani, wspomaga przemian materii. Niedobr tego hormonu spowalnia prc cos poczone s z sob za pomoc saw
przemiany materii i jest przyczyn ospaoci, obrzku twarzy i innych czci ciaa oraz obrzkaj wizade. 7e wzgldu na wielko i ku,
lu/owatego. Nadmiar tyroksyny powoduje spadek wagi ciaa, wytrzeszcz gaek ocznycl rozrnia si koci dugie (udowa, nur
/.abur/.cnia pracy serca i chorob Basedowa. Tarczyca funkcjonuje w poczeniu z przednir na, piszczelowa, s/.trzakowa, promie
patem przysadki. Zabieg shiatsu wykonuje si na 3 i 4 punkcie przedniego obszaru szyjnego ora na okciowa i in.), koci krtkie (k
rdzeniu przeduonym. nadgarstka i stepu, koci twar/y i ki
oraz koci paskie (opatka, mostek, k
1. (iruczoly przytarczyczne. Hormon wydzielany przez dwa gruczoy przytarczyczne, umiejs biodrowe, sklepienie czaszki). K
cowione na tylnej powierzchni tarczycy, wspomaga przyswajanie wapnia z krwi. Niski pozioi dugie skadaj si z trzonu i gwki (r
tego hormonu powoduje niedobory wapnia, pobudzenie komrek ukadu nerwowego i skurcz ry. 9). Koci krtkie nie posa
mini (tyczka). Shiatsu dla tych gruczow wykonuje si na 3 i 4 punkcie przedniego obszari wyranie zaznaczonych trzonw i gltV
szyjnego oraz na rdzeniu przeduonym. s ksztatu nieforemnych kostek lub
4. Nadnercza. Nadnercza s to dwa niewielkie, paskie twory pooone na grnych biegunac k a niastosupw. Niektre koci r
Alej nerki, skadajce si z kory i rdzenia nadnerczy. Produkowana przez cz rdzeniow adr na li na wewntrz jamy szpikowe (koci dlu
ma wpyw na wspczulny ukad nerwowy, wzmaga czynno serca, rozszerza mini^ oskrzeli i inne zawieraj jamy wypenione pi
obkurcza naczynia krwionone. Ponadto pomaga zwalczy stres. Kora nadnerczy prc t u k uje trzem - tak zwane koci pneumaly
ponad trzydzieci hormonw, zwanych kortykosterydami, ktre poprzez regulacj| wydzielania (ko czoowa, sitowa, klinowa).
ACTH przez przysadk wzmagaj odporno organizmu. Spadek poziomu wydziela ma tych
hormonw powoduje chorob Addisona, miasteni i reumatyzm. Nadmierne wydzielani^ ych Budowa koci
hormonw jest przyczyn otyoci i cukrzycy. Zabiegi shiatsu majce wpyw na nadnercz wykonuje Koci skadaj si z okostnej, tkanki l
si na 3, 4 i 5 punkcie obszaru midzyopatkowego. Mona zastosowa przeduor ucisk doni lub nej (zbitej i gbczastej), chrzstki i ty.
ucisk drgajcy. kostnego. Okostna to twarda, podw
bona zbudowana z tkanki cznej,
.S. Trzustka. Wyspecjalizowane skupienia komrek nabonkowych, zwane wysepkar l siadajca liczne naczynia krwion< i
.angerhansa, rozrzucone nieregularnie w obrbie tkanki trzustkowej, wytwarzaj insulin, ktr jest nerwy, ktra pokrywa i ch
najwaniejszym hormonem regulujcym przemian wglowodanow. Niedostateczny pozioi Ry. 9. Budowa koci zewntrzn powierzchni koci, pomn
insuliny jest przyczyn cukrzycy. Podczas leczenia trzustki metod shiatsu wykonuje si ucisk jej regeneracji i dostarczaniu suhsti
przepon oraz na l, 2 i 3 punkt obszaru midzyopatkowego. itywt:/ych. Tkanka zbita to substancja twarda, gsta i staa. Tkanka gbczasta podzieleni
6. (truczoly pciowe. Mski hormon (androgen) i eski hormon (estrogen), produkowane prz ^Itlinymi rozstpami. Oglnie mwic zewntrzna cz koci to cienka warstwa tkanki z
komrki jder i jajnikw, odpowiadaj za wystpowanie cech pciowych mskich i eskich ora /a tMW pokrywa tkank gbczast znajdujc si wewntrz. W kociach dugich gwka slav
wzrost i rozwj narzdw pciowych w okresie dojrzewania. Gruczoy te dziaaj w poczeni^ / (Atuln nie tylko z tkanki zbitej, a powierzchnia stawowa z tkanki gbczastej pokrytej tkank z
pr/.ysadk. Obszar pachwinowy, krzyowy i podbrzusza oraz rdze przeduony s tu wac dla fUnaly llaversa w gstej, zbitej tkance umoliwiaj przebieg naczy krwiononych i ncr w
wykonywania zabiegw shiatsu. tkance zbitej i gbczastej rozmieszczone s w sposb umoliwiajcy maksym przed
dziaaniem czynikw zewntrznych.
7. Szyszynka i grasica. Szyszynka umiejscowiona jest mic.i1/y mzgiem a mdkiem, steruj Mied/y gwk a powierzchni stawow koci dugich znajduj si warstwy chrzstki, t wzrost
w/ioslcm ciaa oraz rozwojem narzdw pciowych i koczy sw funkcj, kiedy organizm osigr koci poprzez reprodukcj komrek i stopniowe kostnienie. Koce l RHtiomych, ktre
dojrzao. Grasica pooona jest w klatce piersiowej za mostkiem i podobnie jak szyszynka steri je stykaj si z innymi komi, pokryte s cienk warstw bardzo gadkiej chr *" jrwitnej chrzstk
wzrostem. U osb dorosych znajduje 819 w stanie uniku. stawow, ktra umoliwia pynne ruchy i zwiksza odporno na uderz
S/pik wypenia jam gwki stawowej koci dugich i mae jamy w tkance gflbc/alc|. ('/.erwoii
je do bloc/kowego wcicia jamy wkl
ciaka krwi produkowane s;j pr/.ez s/pik czerwony tkanki siateczkowej. Kiedy t kanka ta traci s
drugiej koci. Ruch takich staww jent
stancje mineralne i staje si ta, ustaje proces produkcji krwi.
noosiowy. Przykadem stawu /n
Koci zbudowane s / wody, koloidalnych substancji organicznych i nieorganicznego wapni
sowego moe by staw mied/ypalcow
M i k k i e koci dzieci, ze w/.gldu na nisk zawarto wapnia, mog w pocztkowych etapai
chodzenia atwo ulega odksztaceniom. Natomiast zbyt dua zawarto wapnia w kociach oso 3. Staw eliptyczny, /arwno wyp
starszych sprawia, e staj si one kruche i amliwe. Korekta skrzywienia koci u maych dzi powierzchnia stawowa, j a k i jurna
wymaga pobudzenia trawienia i wchaniania poprzez wykonywanie zabiegw shiatsu na obsza: wowa maj ksztat eliptyc/ny. Sluw
brzucha i ng i wzmocnienie w ten sposb koci. Zaywanie kpieli sonecznych podczas stosowi n i pozwalaj na ruchy wzdu ilwtWh
zabiegw shiatsu sprzyja wyleczeniu, poniewa pozwala skrze pobiera wiato sonec: potrzebne gwnej i pobocznej osi elipsy wypi
do syntezy witaminy D. powierzchni stawowej. Przykadem
staw promieniowo-nadgarst kowy.
Dziaanie koci 4. Staw przegubowy. Wyp
1. Poruszanie w rnych kierunkach i pod rnymi ktami moliwe dziki cignom. powierzchnia stawowa ma k s,
2. Podtrzymywanie ciaa i utrzymywanie go w prawidowej postawie (szczeglnie w przypad cylindryczny, wpasowany do bloc/kov
krgosupa). V Tworzenie jam -jama czaszki, jama krgosupa, klatka piersiowa, jama wcicia jamy stawowej drugiej koci, l
miednicy - i ochro: moliwy jest tylko wzdu gwnej
narzdw wewntrznych. wypukej powierzchni sawo
4. Wytwarzanie czerwonych i biaych ciaek krwi oraz pytek krwi w szpiku kostnym. Przykadem takiego stawu jest grny
5. Przechowywanie wapnia w tkance kostnej, ktry w miar potrzeby moe by uwalniany okciowy.
krwiobiegu. 5. Siodeko. Wypuka powier/c
stawowa i jama stawowa t wr / sioili
Budowa staww odbywa si wzdu dwch osi, kada z koci pod ktem prostym wzgldem dni iuli-m
Koci cz si stawem w nastpujcy sposb: panewka stawowa koci zakoczona je takiego stawu jest staw nadgarstkowy. f. .Staw lizgowy. Obie powierzchnie stawowe s paskie
w y p u k gwk (wypuka powierzchnia stawowa), druga ko ma z kolei zakoczenie wkls i ruch tego stawu jest minimalny; nu- mog poruszy si bardziej ni tylko lizga si
(jama wklsa). Poczenie otoczone jest torebk stawow, ktra tworzy jam stawo\ /e wnet rzn rwnolegle wzgldem siebie. Pr/.ykla tluwy midzy krgowe.
bona torebki stawowej (bona maziowa) wydziela kleisty pyn, zwany mazi stawo\ k t r y spenia J mphiarthrosis. Poczenie za pomoc maych, wskich powierzchni wypukych i wklei u-
funkcj smaru dla powierzchni stawowych. Torebka stawowa wzmocniona je wizadami, ktre s;| cile otoczone silnymi wizadami, ktre sprawiaj, e ruch jest prawie niemo/
cz koci poza bon maziow. Zakoczenia wizade wchodz do jamy st wowej. Przykadami s stawy nadgarstku'
Ry.
' 11. Kostnienie wizadei
^
Ry. 10. Stawy , . ,. ,
krzyzowo-biodrowe.
Rodzaje staww
1. Staw kulisty. Wypuka powierzclj
ni stawowa ma ksztat kulisty, za jar
wklsa jest pytkim naczyniei
Przykadem tego typu stawu jest sts
ramienny. Jest to staw wieloosiowy,
umoliwia ruch w najwikszym zakres
ktw. Gboka jama stawowa, podobi
jak w stawie biodrowym, stanowi typ(
przykad podgrupy staww kulistoko^
taktowych.
2. Staw zawiasowy. Wypul
powierzchnia stawowa przypomii
ksztatem cylinder, a jej o pooona pc
staw kulisty staw /awiasowy ktem prostym do gwki stawowej pas
 10 H,imn' II
pi/ylegit|i|cc do krgosupa, ktry ulega skr/.ywicniu, us/kad/.ajc ciao. Pr/y HlWiidmniiu luk /er1 n\;t\wnit>n\
krvgoslupa wie/ada y.iiajdujcc si / tylu krgosupa maju tendencj do hipertrofii (n.ulinicrnegc ,65
lo/roslu). Stan ten ogranic/a c/.ynnoci ruchowe, upoledza krenie krwi, pr/cmianc materii
wymadi w giy O 90<:
piowad/.i do skrcenia krgosupa.
V '/.rzeazotnicnh' kofci. Najczciej wystpuje u osb starszych i jest wynikiem midzy innyr O 25 pr/ywod/cnie 0-65
niedoboru wapnia w tkance kostnej, co zmniejsza gsto utkania kostnego, powoduje cieczeni^
korowej warstwy koci i rozszerzenie jam szpikowych. Koci staj si wtedy kruche i amlh
c/sto ulegaj trwaym odksztaceniom.
Ry. 12. Normalny zakres ruchw
4. Tuw A
/V/i'<//v;/M/V ni. prostownik nadgarstka
35 35
n. czworoboczny n. wymach w d O 90'
plkolcowygowy

m. prostownik grzbid

77. Rami C

180'
prostowanie
vuc O 60 i' nadwyprost 0-50 skon uniesienie w gr ni n.ii.unicnin ni
(pt/tulopochylenie) (tyoodchylenie) w prawo 0-35 0-180 nuttut/elwnttw
'[irft>w\- tiinticin.i

90
2. Szyja B 5. Tuw B
m. prostownik grzbietu 35
ni.u |:i pronacja
m. skony brzucha zewn. m. i .K .uiic na zwracanie
35'
skony brzucha wewn. O 90 do wewntrz 0-90
ti.n.i*y insaii;inricni;i m. nawrotny oby
70' m. nawrotny czworoboczny 90

skrt skrt skrt

w Iowo O 70 w prawo 0-3i
w prawo 0-70 w lewo 0-35 odwodzenie O 90
m. nurnmienny
m. nadgrzcbicniowy pr/ywod/cnic O M
m /truororAiiiMdfiy O
in. picruinwy wiltuy
J. Szyja C 6. Nadgarstek A odchylenie O 50
O m. nnixter*xy fir/bictu m.
m. zginacz nadgarstka inirniiiicniiy (ii oWy
50* promieniowy wykuty 12. okie
m. zginacz nadgarstka
okciowy
"i />H//)/y.s'rtv//j; "
i't\'hyiy tylny ni prostowanie 160 O /ginanieO 160*
l^lkolcowy gowy m. trjglowy tamicniu
m. okciowy

pochylenie boc/ne pochylenie boczne /.gicie O 90' uailwyprost 0-1 y%'it||tiiiiitf O 90'
w lewo O 50 w prnwo O- -50 tn protlownik luutfiurstka
promtmtowy tfugi
m proHownik lunlgantka
 /< H io i i to A l k u l i i n u .'i'i<'/i'<
anic O 125
ni. /'(//wj<)W()-U(/ovy
/ 7.
7, Uk!ad pokarmowy
ni </ UIU :/OH v udu in.
iiol;idkmvy \viclki

/*lit h i smak po/.ywienia wkadanego do jamy ustnej pohud/.a wyil/iclanic liny. |r/c>
/ vi ui ns ti i |. podc/as ktcSrej /to/one ruchy je/.yka, ust, grnej i dolnej s/c/.eki ro/cln
kni> i mu-s/:ijji go /e lin, ktra /apoc/tkowuje proces trawienia wglowodanw i Wf
14. Biodro B (kolano wyprostowane) lfliru \v; iiii c pokarmu w kierunku pr/elyku. lina wyd/ielana jest pr/e/. cay c/an. nic ""
il H^l/i-iiia w/.magaj ten proces. W jamie ustnej /najdujc si wiele gruc/.olw lin
90) prostowanie (nadwyprost) i
m. biodrowy zginanie 0-90
13. Pobieranie poywienia i powietrza Ry. 14. Schemat ukadu pokarmowy
m. ldwiowo-udowy
18. Kolano
m. prosty uda
zginanie O-130
m. dwugowy uda
m. pcignisty w. prostowanie 13(
pbloniasty

15. Biodro C

/H. napinajcy powi szerok przywodzenie 0-20

m. poladkowy redni m. m. przywodzcy dugi 19. Kostka A
poladkowy mafy m. przywodzcy krtki zgicie podeszwowe
m. przywodzcy wielki 20 m. trjgowy ydki
w. onowy
zgicie grzbie
towe 0-20
m. piszczelowy
przedni
odwodzenie 0-45 m. strzakowy
trzeci

16. Biodro D (kolano zgite) woreczek

po/ywienie ciowy
dwunastnica

okrnica wstpujca
30

45 45

skrt do wewntrz 0-45 skrt na zewntr/. O 45 ruch do wcwntr/. ruch na zewntrz

;;j. /Kis/;i(/A'oivy muy O m. firuszkownty wyrostek rhc/kowy
O *0 O 20
ni n:ipin;i;;/.y powie */.crok;i ln cj.worotowy udu in /ti*/i/'A'Mv;>/ix//ii m. stnuikowyitiugi
ni Nini:i>.yy nrny ni ;u/i/f/i>M v tylny ni. slr/.nkowy krtki
yiiolny m. strzulkowy tr/<\-i
V.
Ro/r/niamy gruc/.oly linowe mae i due. Do du/.ych, /wanych tak/e lmiankttmi, nalc/y lini
nka pr/yus/na, linianka poduchwowa i linianka podj/ykowa. /wykle gruc/.oly le wyd/iela)
okoo l do 1,5 litra liny d/iennie. lina zawiera glikoprotein zwan mucyn, ktra czc si,
pokarmem uatwia jego przeuwanie i poykanie. Znajdujcy si w linie enzym trawienny ptyz na
rozkada skrobi i zamienia j w maltoz; dlatego wanie dugo przeuwany ry ma soc smak.
Wydzielanie przez gruczoy linowe hormonu zwynego parotyn ma zwizek z przemiz materii w
kociach, zbach i tkance cznej i wpywa na plazm krwi oraz ukad rozrodczy.
Gardo
Podczas przygotowywania poywienia do przejcia przez przeyk w jamie ustnej dokonuje
wiele skurczw mini. Podniebienie mikkie blokuje dostp do jamy nosowej, krta jest ui
siona, nagonia za przyklejona do korzenia jzyka i w ten sposb blokuje tchawic, co umolh
przejcie poywienia przez przeyk podczas procesu zwanego poykaniem.
Przeyk
Grna cz przeyku, rurka o dugoci 25-30 centymetrw, zbudowana jest z mie
prkowanych; dolna za z mini gadkich. W wyniku procesu zwanego perystaltyk, C2
ruchem robaczkowym, poywienie przechodzi przez przeyk do odka w cigu kilku sekui
Pyny wlewane s bezporednio do odka. ~--^
odek
odek jest najwikszym organem ukadu pokarmowego, o pojemnoci od 1,5 do 2 litrc
Ley ukonie od gry i strony lewej ku doowi i stronie prawej w okolicy nadbrzusznej i podebi
lewym. Przejcie przeyku w odek zwane jest wpustem odka; za przejcie odka w nvt k. iiisvstcncja staje si pstaa, dziki redukcji pynw. W okrnicy esowatej nastcpi *
nastnic - odwiernikiem. Wewntrzna powierzchnia odka wydziela sok odkowy, w skh
ktrego wchodzi kwas solny, sole mineralne, niewielka ilo biaka oraz enzymy trawienne: 4 syna,
chymozyna i lipaza. Proces wydzielania sokw trawiennych przez gruczoy odkom
ii'1/u- koc/.y si w dwunastnicy K lwi Y pokium /ostanie doprowml/ony do tej C/CHCI
(^iml.uiir hormonw pobiul/a wyd/icliutic Idgotlmr /asadowej /olei i pynu tr/ustkowcgn.
*w*ii,ili/u|a. silnie kwany odc/yn soku tniwu-mu-^o mia/.gi pokarmowej. lvn/ymy
mtkn\NV)'o i sokw jelitowych ro/klacla|;| substancje odywcze, /t wspomaga k%n proces j*
v*|Mcs/;imc emulgowania (twor/ema emulsji) llus/e/.w. Nastpnie mia/.ga pokarmowi!
*,t -K- ilo (elita c/czego, w ktrym kosmki ciany jelita, kilkakrotnie grubs/.e od skry, we h )
ta tui..t,iiK |e odywcze. Kosmki maja. ks/talt palcw, mog kurczy si i ro/.ciga il/ivki
ftH<i* t misni gadkich jelita. Pod bon luzow i w kadym kosmku jelitowym y.najduji) HIV im*
/s ni.i krwionone i limfatyczne, do ktrych przenikaj strawione i rozpus/.c/onc w v
ifcl.k.lmki pokarmowe. Tuszcze przenoszone s przez naczynia limfatyczne kosmkw. |*o/
(ttlMMm |e odywcze trafiajc z naczynek wosowatych do y wrotnych i wtroby, a nastyp
gAln.lu k i ;|/.enia przez yy. Tuszcze z maych naczy limfatycznych przedostaj si do wivk
**!,:. i , | t i p i /e wd u piersiowego, gwnego kanau ukadu limfatycznego. Limfa pr/eplywii AH
>.!'.\ bi/.us/ncj, w gr do naczy pooonych pod lewym obojczykiem, pr/.e/. grn;| g itU, .t
pi awego przedsionka serca. Dziki temu procesowi substancje od/ywc/e wchonite |||M. ' i.-
nkie rozprowadzane s po caym ciele.
Jelito grube
l t i! . < 1'rube, skadajce si z ktnicy, okrnicy i odbytnicy, jest to dugie ( l . S r ^H^M M,u
/ynie, do ktrego przechodzi zawarto jelita cienkiego. Do tego momentu wiv tM>' M. n
odywczych znajdujcych si w miazdze pokarmowej /ostaje j u / wentom |p.n.. M ]elita
grubego, zwykle o bardzo pynnej konsystencji, stanowi nie strawione skl IM*/ !
>./-staoci sokw trawiennych. W miejscu, w ktrym jelito grube h|c/y si / jelitem c n
Hn*k|lu|f MC wyrostek robaczkowy, ktry bywa przyczyn choroby znanej pod na/wij /M\
l^ioik.i robaczkowego. W jelicie grubym miazga przesuwa si / okr/nicy wslpujn
Wli\</iitv\ poprzecznej i okrnicy zstpujcej, a stamtd do okrnicy esowatej. Trann|
MM/^I / ii-ilnej czci jelita do nastpnej steruj zastawki. W miar przesuwania si min/gi )*
i-tlukc|a pynw i formowanie kau, ktry przesuwany jest ruchem robaczkowym do n i)M/<
/ mimowolne skurcze prostnicy i rozlunienie odbytnicy ka wydalony /.ostaje na /e\
iyii.iliYka jelita grubego jest zwykle najsilniejsza po niadaniu. Jeeli zostanie /abur/.o

pobudzany jest przez bon luzow odwiernika. Rozoenie pokarmu w odku na ppym
mas trwa okoo dwch lub trzech godzin. Ruch robaczkowy stopniowo przesuwa ppynn: do
odwiernika, a stamtd do jelita cienkiego. Wydzielina bony luzowej zabezpiecza cij odka
przed silnym trawiennym dziaaniem pepsyny. Stres lub inne zaburzenia krenia ki
uniemoliwiaj wytworzenie przez bon luzow odpowiedniej iloci wydzieliny, co bywa pr czyn
strawiania cian odka. Wrzody odka s skutkiem takiego stanu.
Jelito cienkie
Jelitem nazywamy najdusz cz przewodu pokarmowego, ro/.poc/ynajc si od odki uprawy ziemi, polowa, przechowywania ywr kt>i/ysiania / niezmiernie rnorodnej
koczc odbytem. Jelito dzieli si na dwie odmienne czci: jelito cienkie i jelito grube. Jeltf
cienkie rozpoczyna si od odwiernika odka i koczy ujciem do jelita grubego, pooonym
prawym dole biodrowym. W jelicie tym rozrniamy lny odcinki: dwunastnic, jelito czcze i j<
C
lim hoil/.i / okrnicy esowatej do prostnicy i nastpuje obstrukcja. Shiatsu reguluje
IIM substancji odywczych w jelicie oraz proces trawienia.
ISnk/as caego procesu rozwoju od
Dziaanie doni i palcw stadiw prymitywnych do
/tcchnicy/.owancj < /tieji c/lowiek polega
na swoich rkach. Wr/ z potg mylenia i rozumowania n /ilolnoci doni i palcw
odrniay czowieka od innych zwierzt. Ludzkie rce lo V/vine narzdzie pracy;
umoliwiy czowiekowi przystosowanie si do wszystkich ro fcfcluuk od prostych
c/ynnoci nabierania wody do picia i pobierania jcd/cnia ( nar/d/i do ro/palania ognia,
techniki naszych c/asw. Nacieranie, uc bolcych c/c^ci ciaa to jeden /.e sposobw
wykorzystania tych nar/dw. 7v
i mlo lub minie skrne, by po/by si pasoytw, klrc c/.!owick moe /.
M.ilpy, istoty najbliej spokrewnione /. czowiekiem, maj pieciopalc/aslc te^'. > jednak i( ki
n ik i s;| mniej rozwinite i pr/c/. (o donie mniej zrczne. Lud/ki kciuk wyposaony /osta w sj u-m
omiu mini, ktry umoliwia jego pr/eciwstawne pooenie w stosunku do po/ostaiych pj cow
ora/, poruszanie. U d/.ieci system ten nie jest w peni wyksztacony, a zrczno manualna j{
owianie/ona do e/.asu osignicia dojrzaoci.
Budowa doni i palcw
Nieowosione wewntrze czci rk nie
posiadaj gruczow ojowych i pokryte s
drobnymi liniami papilarnymi (ry. 15)
skadajcymi si ze warstwy ziarnistej i
rogowej, ktre zbudowane s z tkanki
cznej. W warstwie rogowej znajduj si
ujcia gruczow potowych. Ukad tych
warstw skry sprawia, e do jest bardzo
wraliwa i umoliwia podnoszenie i trzy-
manie przedmiotw bez upuszczania.
l a k zwane wzniesienia dotykowe na k
abach palcw i midzypalcowe - podobnie
j a k wzniesienia dotykowe okci - s bard/o
wraliwe. Podczas terapii shiatsu wraliwe
na zmiany temperatury elementy na
wzniesieniach dotykowych pozwalaj
terapeucie oceni temperatur skry pacjenta.
Ciaka Meissnera dostarczaj bodcw
dotykowych, ciaka Ruffiniego bodcw
zimna, ciaka Krausego bodcw ciepa,
ciaka Pacciniego poczucia ucisku, a wolne
zakoczenia nerwowe bodcw blowych.
Wszystkie odgrywaj wan rol w terapii,
umoliwiajc ocen napicia mini ciaa i
jego temperatury. Dowiadczony terapeuta,
ktry ma mikkie i spryste donie, jest w
stanie na podstawie dotyku oceni nawet
najsubtelniejsze zmiany fizyczne.
Paznokcie
Paznokcie zbudowane s z przetwo-
r/,onej substancji rogowej nabonka skry,
ktra przybiera form cienkich, paskich
pytek. Jeden koniec stanowi krawd
paznokcia, drugi jego korze, wyrastajcy
/c skry palca. Wewntrzna strona paznok-
cia /budowana jest / /urodkowcj warstwy
/rogowacialcgo naskrka i nazywa si kory-
tem na/nokcia. Wcwnclr/na warstwa
Ry. 17. Paznokto nkiy. / ktrej bier/e swj piH/ntek pw/nol
to macica paznokcia; w tym miejscu pa/nok
losnie (od 0.1 do 0,14 milimetra d/iem
Biaawy pksiyc u podstawy pn/nok
zwany oblczkiem, to wieo wyprodukowi
jeszcze nie stwardniaa substancja pa/i ci owa.
Ry. 15. Odcisk palca
p.i/nokcia Zmiany patologiczne
krawd trzon paznokcia 1. Paznokcie trzcinowate. Rowkoi
wgbienia w paznokciu s nastepnti
korze
paznokcia
niedoywienia na podou psychic/i
cianka
warstwa ziarnista
paznokcia niedoboru witaminy A lub d/.ial
chemikaliw (takich jak aceton czy lakic
macierz
ujcie gruczou pa/nokcia _ paznokci).
potowego obrbek
warstwa 2. Paznokcie yeczkowutc. Stan, w k d
rogowa centralna cz paznokcia zapada
Spowodowane to jest egzem lub nicdoht
elaza we krwi.
\ I'ii7tiokcie hipokratyczne. Stan, w ktrym koce paznokci zarastaj koce palcw i
iifki iowe, spowodowany otyoci opuszkw i zgrubieniem koryta, co zwi/.anc jcsl /. clui
|hu . oskrzeli, dziedzicznymi chorobami serca i sinic.
kby palcw
Pi podstawowych zasad zachowania dobrego
zdrowia i dugiego ycia
IMtiY.cnic uporzdkowanego trybu ycia z przestrzeganiem piciu opisanych poni/cj ;
regularne stosowanie zabiegw shiatsu pomoe uczyni ycie duszym i przyjemniej*
Prawidowa dieta
DICI.Ipolegajca najedzeniu wszystkiego, co smakuje, w nieograniczonych ilociach wy
Niezalenie od urozmaicenia diety naley zachowa rwnowag midzy spo/ywii Mumiami.
Najwaniejsze jest zapewnienie organizmowi odpowiedniej iloci t r/och pt skadnikw
pokarmowych dostarczajcych energii: biaek, tuszczw i wglowodi na prowadzenie
aktywnego trybu ycia. Ponadto naley wczy do ilo soli mineralnych, wody oraz
witamin potrzebnych do trawienia poknrr iany ich w energi.
Nawet przy zbilansowanej diecie ciao musi by zdolne do trawienia i wchaniania p |Vw,
k lor przyjmuje, /apcwnij sobie ustalone godziny posikw i odpowiednie iloci po/y* |Mliulnie
przeuwaj jedzenie. niadanie to konieczno, choby skadnio si 7. niewielkiej ||t wyiu)kt>
kb kciuka odywczego poywienia. Poniewa organy trawienne s polc/onc /. ncrwm win, /.e stres
emiKJonnlny moe /.abur/.y funkcjonowanie ukadu pokarmowego, a
spowodowa jego us/kod/cnic. u nik aj pr/y poywianiu si napi, jcd/ /iiwn/c powoli, w milej
spokojnej atmosfer/e.
/ahieg shiatsu na ohs/ar/e hr/us/nym wspomaga funkcjonowanie odka i jelit, stymuli j
trawienie i wchanianie substancji odywczych. Zabieg ten mona wykona samemu.
Odpowiednia ilo snu
Czowiek przesypia jedn trzeci cz ycia, gdy kadej nocy powici na sen osiem godzi|
Odpowiednia ilo snu jest waniejsza dla odzyskania si ni jakiekolwiek leczenie. Bez wzgldu; to,
jaki tryb ycia prowadzi czowiek, dopki ciao nie pi, jego organy funkcjonuj, a miesi
znajduj si w stanie napicia. Podczas snu organy i nerwy mzgowe odpoczywaj, minie rozli niaj
si, pomagaj ciau odzyska siy i odwiey si przed przebudzeniem.
Istnieje kilka rodzajw snu. Ideaem jest zapadnicie w sen krtko po pooeniu si sp8
nastpnie pogrenie si w gbokim nie i pozostanie w nim, dopki nie nastpi stopniowe pi
budzenie. Proces ten mona porwna do lotu samolotu, ktry startuje, osiga pewn wysokc
pozostaje na niej przez dusz cz podry, a nastpnie stopniowo obnia si a do miejs
ldowania.
Kady czowiek ma sny, chocia szybko si je zapomina. Faza snu, w ktrej pojawiaj si
nazywana REM (gwatowne poruszenia gaek ocznych), jest mniej podana ni gboki
Naduycie alkoholu powoduje stan, ktry jest na poy snem, na poy zatruciem. Czowiek pijz nie
pi normalnym, regenerujcym, gbokim snem i przewanie nad ranem cierpi z powodu ks
Nie ulega wtpliwoci, e kto rano wstaje..." ma wpyw na dugowieczno. Tempo wspc
nego miejskiego ycia utrudnia stosowanie si do rady zawartej w tych sowach. Niemniej jedr
dobrze jest wstawa wczenie, cieszy si wieym powietrzem, zanim wypeni si ono spalina
codziennego ruchu ulicznego. Zachowanie peni ycia wymaga poczenia gbokiego oddychs
wieym porannym powietrzem, duej iloci wieego powietrza z odpowiedni diet, gboi
sem i regularnych zabiegw shiatsu.
Prawidowe wydalanie
Jelito grubre powinno oczyszcza si raz dziennie, najlepiej bezporednio po niadaniu,
wyrobieniu takiego nawyku ukad pokarmowy bdzie funkcjonowa prawidowo i wszystkie si
stancje odywcze bd atwo wchaniane.
Ilo i rodzaj spoywanego pokarmu wpywaj na ilo i rodzaj wydalanych odpad
Nadmiar trudnych do strawienia pokarmw jest z reguy przyczyn obstrukcji lub "biegunki. St
psychiczne take maj wpyw na funkcje wydalnicze.
Aby cieszy si dobr form, naley regularnie spoywa niewielkie iloci poywienia i
d/iennie rano stosowa shiatsu na obszarze brzusznym. Po przebudzeniu si, lec w pozycji j
plecach, trzeba uciska wolno kady ze wskazanych punktw brzusznych przez trzy do sekund.
Ucisk wykonuje si powierzchni doni. Druga do powinna spoczywa na doni ucij jcej.
Zabieg naley powtrzy tyle razy, ile wydaje si konieczne, a nastpnie zastosowa delii ny ucisk
trzema palcami na okrnic esowat, aby zapobiec obstrukcji. Codzienne powtar /.abicgw
przywraca apetyt, poprawia trawienie i reguluje defekacj. Ponadto /apobiega obstrul u osb /.e
skonnociami do tej przypadoci.
Odpowiednie wiczenia
I. ,!n\m / najbard/iej skulu/nyi h tpoiohou /.u howama dobrego sianu /.drowia |esl
M I N u.ime- odpowiednio dobianyih iSMi/ni, lubicych poc/eniem pracy, spoilu i te
Jmnl/ir o d n a j d uj sens ycia w powicaniu si u/ylcc/nym, celowym zajciom, a w d/isie
tM< h.im/owanym wiecie daje to mao oka/.p do pre/entowania ywotnoci. Praca /ostali |
imiMi\/owana do tego stopnia, e lud/.iom po/ostaje niejednokrotnie tylko wykonywanie i
itfMiN.li. powtar/ajcych si czynnoci. rodki transportu stay si na tyle dogodne, /o
ttf)*.i|.i ng o wiele rzadziej, ni powinni, i nawet nad agodnie wspinajce si w
C i-ikL u l a j windy i schody ruchome. Nie mona si wic dziwi, e w takich
warunkach lu< * k u j f odpowiedniej iloci ruchu, przez co zanika ywotno ich mini.
Dlatego joging H |il popularny wrd ludzi, ktrzy chc zaywa odpowiedniej iloci ruchu
lub straci Irot l/c Nie posuwajc si a tak daleko, podobne rezultaty mona osign po
prostu c h l i c/.ciej poruszajc ciaem. Szczeglnie korzystne s spacery, podczas ktrych
pobu
C k i .|/cnie krwi w koczynach, co usuwa uczucie rozleniwienia spowodowane brakiem r
n u l t i wane jest wykorzystanie w peni skonw, skrtw, sigania i podnos/.enia jako
w wykonywanych podczas codziennych zaj.
/ p u n k t u widzenia terapii shiatsu chciabym zwrci szczegln uwag na wic/.ema w.
Mae dzieci, ktre nie wicz tych czci ciaa, nie rozwijaj odruchw zapobiegaj Imm-uiom
podczas upadkw. Poruszanie domi i palcami rozwija nerwy ruchowe i po l odruchw
samozachowawczych rk i ng. Polecam zachcanie dzieci uc/.cs/c/ajcy
| |lfivss/vch klas szkoy podstawowej do regularnego wykonywania shiatsu. Shiastu majce n f
IM. u iiicnie oczu i zbw jest szczeglnie korzystne, poniewa zwizane z tym wic/.enia v w
maj wpyw na prawidowe funkcjonowanie mzgu. Ruchy doni zwizane / malowu iim-m, gr
na fortepianie lub robtkami rcznymi maj korzystny wpyw na zdolno my ||/umowania.
miech
miech jest unikatow cech czowieka. Naturalnie umiechnita twarz wyglda przyju mc.
/ fizjologicznego punktu widzenia miech jest bardzo zdrowy. W przeciwiestw i /lo lub
strach powoduj patologiczne napicie organw wewntrznych. Ruchy pr
modowane miechem pobudzaj czynno serca, krenie oraz prac odka i jelit. Poi h
pomaga regulowa prac gruczow dokrewnych. Choroba uniemoliwia lub ulrucin hiK1
pikny umiech.
Minie twarzy, jarzmowe i policzkowe, znajdujce si po obu kocach ust, nadaj umic
li/. Dotykanie tych okolic u malutkch dzieci sprawia, e umiechaj si one w niewinny,
liy sposb. Sztuczny, wymuszony miech prezentowany czasem przez lud/i zwykle r
r / y nieprzyjemny wygld.
H/c/ery miech, jakby wydobywajcy si z dna brzucha, czyni ycie przyjcmniejszyn
stare przysowie: miech jest bram do szczcia", inne za zapewnia: miech odml as
postarza".
 Ry. 18. miech odmadza, grymas postarza. lv*Mi\vitt.'.i mchowej, /.a wrt y gowy w po/ytp i|'i 'l. okresu k l i m a k t e n u m

m. marszczcy brwi Rdze przeduony

/espl ir/i|sawki, krwawienia / nosa, ciko gowy, ble gowy, nerwice, bezsenno, bi

m. jarzmowy m.

miech owy
m. poduny nosa
m. opuszczajcy kcik ust
(czworoboczny wargi dolnej)
Kiedy mieje si twarz, Kiedy marszczy si twarz,
mieje si take odek. marszczy si odek.
odek

odek

(iowa
ble gowy, migrena, ociao, bezsenno, nerwice, niedoywienie wosw i skry czaszki, ys nie
plackowate, nerwoble potyliczne

Twarz
okresowa krtkowzroczno, nadwzroczno, zez, ptoza, astenopia, blokada nosa, zapalei /atok,
t i k i nerwowe, nerwoble, ble zbw, linotok, parali twarzy, uszczyca

Przedni obszar szyjny

choroby serca, bezsenno, bl zbw, niedokrwienie mzgu, zawroty gowy, wrodzony k] mini
s/y i, zesp trzsawki, stwardnienie ttnic, dolegliwoci zwizane z klimakterium, chwianie
rwnowagi ruchowej, czkawka

Roczny obszar szyjny

/csp tr/sawki, stwardnienie ttnic, migrena, zawroty gowy, dzwonienie w uszach, upoledzei
suchu, choroba lokomocyjna
/ i / m nh.\zdr \z\'/n\'
N /- M MIMS , stwardnienie tylnie, ble ^!twv. mipi-na, nerwoble potylic/.ne, /.espl ti/;\sawki

f J/M//r midopatkowy
*mvMir i.uniona, utrata apetytu, nerwoble ramienienia, zgaga
i m-.ii,i lewa) choroby serca, /abur/enia odkowe i jelitowe, choroby tr/ustki
fi if.M i.i piawa) gastropto/a, dolegliwoci wtrobowe, kamienie ciowe

CMt^/r midzyopatkowy
*nm,i oskr/clowa, choroby ukadu oddechowego, zgaga, nerwoble midzyebrowe, u t r a t a a| im
ikt/ ywicnie krgosupa w rejonie piersiowym
Itii.-n.i U-wa ) zaburzenia odkowe i jelitowe, dolegliwoci trzustki, choroby serca tti.-
n.t (trawa) dolegliwoci wtroby, kamienie ciowe

Ob\?<ir podopatkowy
t k i / \ i a , dolegliwoci nerkowe, zaburzenia nadnerczy, obstrukcja, biegunka, postr/ay, pr/c bn, t t|
ysk(')w midzykrgowych, rwa kulszowa, lordoza, skolioza, moczenie nocne Ikm.i strona)
zaburzenia odkowe i jelitowe, choroby trzustki ||n,m.i strona) dolegliwoci wtrobowe, kamienie
ciowe

|*u miednicowy
nltnikcja, zaburzenia jelitowe, przemarznicia, nagromadzenie podskrnej tkanki UUS/.CA
ln'tunka, postrzay

krzyowy
ci prostaty, choroby pcherza moczowego, moczenie nocne, nieregularne mcnslni ja,
brak pobudliwoci pciowej u kobiet, zaburzenie wydzielania hormonw plciow]

Ofazar poladkowy
kuls/(twa, impotencja, zmczenie ng, hemoroidy, dreszcze

f Namikoshiego
lMc>|{unka, obstrukcja, rwa kulszowa, lumbago, zmczenie ng, przepuklina dyi HHft l /y
krgowych, nieregularne menstruacje, ble menstruacyjne, dreszcze, dolegliwoci worc fcMuowcgo,
moczenie nocne, nadczynno gruczou prostaty, impotencja,ozibo, pr/.cdwc^ f|rtkulacja

faczyny dolne
iw kuls/owa, /.mc/enie ng, dres/c/c, bl kolan, obr/k ng, beri heri, ro/ciiigni^ic Act
Alnllesa, dolegliwoci nerkowe, moc/enie nocne, reumaty/.m, /.wichnicie stawu hiodrov
iml.iwa stopa
 Choroby, ktrych NIE WOLNO LECZY
metod shiatsu
1. Choroby przewleke

2. Zapalenie opucnej, zapalenie otrzewnej, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapaleni^

miedniczek nerkowych, zapalenie trzustki, wrzody odka, wrzody dwunastnicy, marskoi
wtroby, biaaczka, skrt kiszek, zwenie jelit, rak

3. Wysoka gorczka poopercyjna, oglne fizyczne osabienie, stany zapalne skry

rodki ostronoci
1. Nieodzowne jest dokadne zapoznanie si z podstawami terapii shiatsu.
2. Ustabilizowanie ucisku wymaga opanowania pozycji przyjmowanych przy zabiegach.
3. Terapeuta musi mie rwno przycite paznokcie i umy rce przed kadym zabiegiem. Podstawowe zabiegi
4. Wane jest te, by przed zabiegiem oddycha gboko, uregulowa oddech i skoncentrowa sij
5. Pacjent przed zabiegiem powinien si wyprni oraz odpry fizycznie i umysowo.
6. Zabiegu nie naley rozpoczyna wczeniej ni po trzydziestu minutach po posiku pacjent^
kiedy jego odek nie jest jeszcze pusty, ale i nie przepeniony.
7. W sytuacji gdy przypado pacjenta (np. zwichnicie stawu, przepuklina dyskc
midzykrgowych, hemiplegia czy cia) uniemoliwiaj mu swobodne poruszanie ciaer
zadaniem terapeuty jest dostosowa swoj pozycj do jego pozycji i regulowa intensywne
ucisku.
8. Punkty ucisku musz by dokadnie okrelone. Od samego pocztku nacisk powinien mii
odpowiedni si i nigdy nie moe by zbyt silny.
9. Czas trwania sesji terapeutycznej mieci si w granicach od trzydziestu minut do jedr
godziny i naley go dostosowa do wieku, pci, objaww chorobowych i oglnego stanu org
nizmu pacjenta.
10. Terapeuta powinien przeprowadza zabieg z cakowit uwag i powiceniem.
K>soby uciskania

Ucisk kciukiem Ry. 1. Prawidowe wykonywanie ucitku

pomoc kciuka
|*'i.i/.ino na r ys unku l, krtki i gruby Staw tfcztjcy ko rdreczti 2 bliszym
lekko wygity. Kiedy fe\l ini/iiety, niomi
ii /i'ihl,.\v.my jest /. palic/ka bliszego i opuszk kciuka. /
'*'!". im- posiada paliczka rodkowego,
vl / i w sktad pozostaych palcw, i
dobrze rozwinita opuszka oraz ii-
uminienie sprawiaj, e kciuk IM?- /.--.t
u-1 uywanym palcem w terapii
** MOA- on dziaa ze stosunkowo
n.u d k i e m na wiksze powierzchnie
l'"h.u l i o spora powierzchnia misistej
nio/liwia szersze rozoenie recep-s k
owych skry, co zwiksza zdol-
1 /'-l, |. >Wr.
pionowy ucisk
u n i k i niektrych ludzi w naturalny opuszk kciuka
k i
l> /,'m.i|.| si w stawie midzypalicz-
ik |i->i to t a k zwany typ mikki (ry. / /* ko
rdryeAi
MH IV h /dolno taka nie wystpuje -IH ,
/" paliczek bliszy
II I \ i y p twardy (ry. 3). W shiatsu
paliczck dals/.y
* \ko i n i |e si za pomoc opuszki kciu-^ /Wt/<f/r crim p
l i / \p . u l k u t yp u mikkiego ucisk nie IM /<m//i/M' :nii/ifo*<
M' futlnifitiu. kinu
ii b \ i stosowany za pomoc stawu '?- iiniotllHlti kunlni,
M <j/i/r mlikii ktti
p.ilicz.ek bliszy z dalszym (staw
IV p . i ln / k o w y ) ; w przypadku typu
Ry. 2. Typ mikki
tey< n i f powinno si uciska opuszk N
\V pierwszym przypadku peny ucisk M staw
k o u k a wywouje u pacjenta przy- mid/ypalic/.kowy
< > il v /u u a; w drugim przypadku za .- i
bardziej pobudzajce wraenia. l a k
terapeuta nabiera wprawy, HIV , kiedy
uywa mikkiego, przy-uusku, a kiedy
jak na przykad l k u paraliu i
stwardnienia mini Nie naciska stawem ntletl:yintllcskowvttt
mocniejszy ucisk.
Ry. 3. Typ twardy
Nie naciska opuszk kciuka.

zakoczenie palic/.la
dalszego (pytk;
paznokciowa)
IN

Ucisk jednym kciukiem Ry. 4. Ucitk jednym kdukicm Ucisk dwoma palcami Ry. 7. UcUk palcem wtkan i
przeciwlegym kdul
Ucisk wykonywany kciukiem prawej lub lewej palcem wskazujcym i przeciwka palce
doni, pozostae cztery palce spoczywaj lekko ukiem wska/uj;|cy
na ciele pacjenta i su jako podpora (ry. 4). upiis/.ki kciuka i palca wskazujcego mr|
d o n i w odlegoci zblionej do lej, ' K . i / a n o
na rysunku 7, terapeuta uri sk /a pomoc
obu palcw. Ten
i, k u stosuje si podczas zabiegw na |k i
sip.
Ry. 5. Ucisk dwoma kciukami
palcem rodkowym kciuk
ujcym
lic palca rodkowego kadziemy na iu MI Ry. 8. Ucisk palcem rodl i
p ak a wskazujcego tej samej doni. M |. wskazqjcytn
'/ CMIC palcw (ry. 8) umoliwia stay i|
Mis/k;| palca wskazujcego. Ten rodzaj
u M..sti|i- si pr/y wykonywaniu zabiegu po
Hi'it u h nosa.
Ry. 9. Ucisk lewym palcem rodkowym
Ucisk dwoma kciukami na prawy palec rodkowy

czymy kciuki obu doni tak, aby ich zewn

krawdzie stykay si lekko, a odchylenie
pozostaych palcw nie przekraczao 30 st
(ry. 5). Pozostae cztery palce pozostaj z
Uciskamy obydwoma kciukami jednoczenie.

Ry. 6. Ucisk kciuka na kciuk lewym palcem rodkowym na

palcu rodkowym Ry. 10. Ud*k otwartymi pa
Ucisk kciuka na kciuk lewego palca rodkowego kadziemy na u rodkowym wikitt
prawego palca rodkowego. Uciskamy
Opuszk lewego kciuka kadziemy delikatnie na bytlwoma palcami (ry. 9). (Odwrotnie
paznokciu prawego kciuka (odwrotnie w przy- i palce osoby leworczne). Takie
padku osoby leworcznej), tak aby kady kciuk palcw pr/yjmowa mona podczas IN
odchylony by od pozostaych palcw o 30 stopni, nhial.su tylko na rdze przeduony.
jak przy ucisku dwoma kciukami. Prawy kciuk
umieszczamy w punkcie terapeutycznym i Otwartym palcem wskazujcym
uciskamy obydwoma kciukami jednoczenie
(ry. 6). Nie naley zbyt mocno naciska kciuka 4fo<lkowy i wskazujcy jednej rki
grnego, ale ciar ucisku nie powinien spoczy- pul ktem, jak pokazano na rysunku
wa tylko na kciuku dolnym. urny rwnoczenie obydwoma palcami,
nalcow stosowane w lec/.eniu obu stron
3. Ucisk trzema palcami
Trzymajc trzy palce razem, uciskamy
rwnoczenie palcem wskazujcym, rod-
kowym i serdecznym tej samej rki (ry. 11).
Takie uoenie palcw stosuje si podczas pal-
pacji (diagnozy na podstawie badania
dotykiem) i przy indywidualnym stosowaniu
shiatsu na jeden punkt.
4. Ucisk kciukiem i czterema
palcami otwartej doni
Kciuk i cztery palce tej samej rki skierowane
w t sam stron trzymamy razem z lekkim
odchyleniem midzy kciukiem a pozostaymi
czterema palcami. Taki ukad palcw pozwala
uciska jednoczenie kilka punktw (ry. 12).
Stosuje si go w leczeniu okolic potylicy, ydek i
bocznej czci szyi.
Ry. 11. Ucisk tranu palouni
H yc 16. Skrzyny ucisk doni na do
Ry. 12. Ucisk kciukiem i czterema;
otwartej doni
Ry. 15. Ucuk doni na do
Ucisk (skrzyny) doni na d!o4
li/y ma my ra/cm palce obu rijk. lewi
klad/icmy na prawej doni (ry,
Odmiana tego polo/enia W]
umics/c/enia prawej doni sk r/y/m
ktem prostym na wier/chu lewe)
(ry. 16).
Ucisk domi
Donie trzymamy pasko i rwnolegl
aby stykay si krawed/iami kc (ry.
17), i uciskamy obydwoma jcdnoc,
Uoenie to stosuje si pode/.a s /mie
drgajcego ucisku na br/uch.
Ucisk zczonymi domi
Spltszy sztywno wycignite palce |<
drugiej doni, terapeuta uciska obyil
nadgarstkami rwmxyenic (ry, l K), IM
to uywane jest w uciskaniu okolic MC

Ucisk kbem kduka fopt

promieniowo-nadgantkow)
Ry. 17. Ucisk domi Ucisk t c/ci doni (ry. 19) *U*UJf
brzuch i obs/.ar pachwiny, 11 lak>c im
ni grn c/ kolca biodrowego,

5. Ucisk czterema palcami otw* Ucisk kbem okciowo-

doni nadgarstkowym
Podczas leczenia okolic br/ucha c/v*Hlo je
Ucisk czterema palcami otwartej doni (ry. si ucisk kbem lokciowo-niu
wykonuje si bez pomocy kciuka. Stosuje si"' kowym(ryc. 19).
Ry. 13. Ucisk czterema palcami naciskania okolic klatki piersiowej i rej<
otwartej doni midzyopatkowego oraz w niektrych rodzajl
samodzielnie wykonywanych zabiegw shf
su. Ry. 18. Ucisk zczonymi domi
kb klub
6. Ucisk doni okolice nadgarstkw kciuka \ mul

Ucisk ca doni, opus/k nadgarstka, opuj

Y
okciowo-nadgarstkow ora/, powierzcl
nadgarstka.

Ucitk jedn dtoni DUM 1O


Rodzaje uciskw
1. Ucisk zwyky
Najszerzej stosowana metoda lekkiego, stop-
niowo wzmacnianego, a nastpnie stopniowo
osabianego ucisku. Kadorazowo trwa on od
trzech do piciu sekund (ry. 20).
2. Ucisk przerywany
Wykonujc zabieg na okrelone miejsce te-
rapeuta najpierw lekko uciska punkt na skrze
pacjenta, a nastpnie, nie odrywajc od niej
kciuka (lub innej czci doni), rozlunia ucisk.
Po tym wykonuje ucisk o rednim nasileniu.
Jeeli w tym momencie przerywa zabieg, jest to
zabieg dwufazowy. W wersji trjfazowej ucisk
zostaje zwolniony po drugiej fazie, a nastpnie
stosuje si mocniejszy ucisk. Kady ucisk
powinien trwa od piciu do siedmiu sekund.
Ry. 22. Ucisk wstrzymywany
od piciu do dziesiciu sekund
Ry. 20. Ucisk zwyky
trzy do piciu sekund
Ry. 21. Ucisk przerywany
od piciu do siedmiu sekund
3. Ucisk wstrzymywany
Ucisk doni, jednofazowy. W staym nasiU
utrzynu^jt 4f od pfccu do d/jcsieuu sekund (ry. i
21 UcUk Macy 4. Ucisk sscy
ii odmiana ucisku, /wyklc wy
wancgo /.a pomoc, tr/ech palcw l u h
polegajcego na ruchu cia.gna.cym, kt r y
pomin odrywanie t k a n k i ijc/ne) od
skni (ry. 23). Ucisk stosowany w terapii br/u
Ry. 24. Ucisk plynny
Ucisk pynny
ly kciukami prawej i lewej doni, i|iU v
IKI /.miennym uciskaniu przez jedn do tt Ry. 25. Ucisk tkonoentrowm
wk u i u l kadego punktu pooonego na
kilku nastpujcych po sobie punktw (ry.
|i/-|nc od jednego punktu do drugiego
mv naturalnie i pynnie; dlatego te ucisk >il
na/wany uciskiem pynnym.
[Ucisk skoncentrowany
nasilany ucisk wykonywany przez pi tumi
sekund. Po osigniciu wymaganej ucisk jest
stopniowo rozluniany, ||tfM|H-uta nic ixl piciu do siedmiu
dopuszcza do sytuacji, w ktrej dotyka ciaa
pacjenta. Nastpnie nile stopniowo nasila Ry. 26. Udik drgjpy
ucisk. Ucisk ten powtr/.y kilka razy.
Wykonuje si go kciukiem na kciuk.
drgajcy
tfclak kciukiem, trzema palcami lub doni
Ifftlony punkt przez od piciu do dziesiciu
terapeuta wykonuje podczas zabiegu ruch
doni (ry. 26). Istnieje kilka odmian
Htlku: ucisk jedn doni, dwoma domi
Wttk doni na do. Odczucia przenikajce
fNKjcula c/.yni ten rod/aj ucisku szczegl-
rjemnym.
 Ry. 27. Ucisk stymulujcy wykonywany
doni
Fazy nasilania ucisku
Dotyk
Uywany podczas diagnozowania palpa-
cyjnego. Metoda ta wymaga lekkiego ucisku
palcem na skr pacjenta. Maksymalny nacisk
moe odpowiada najwyej naciskowi stu
gramw.
Ucisk bardzo lekki
Od dotyku przechodzi si fazy bardzo
lekkiego ucisku, a nastpnie powraca do etapu
dotykania. Ten rodzaj ucisku stosuje si kilka-
krotnie na ten sam punkt lub przechodzc od
jednego punktu do drugiego. Intensywno
waha si od stu gramw do jednego kilograma,
Ucisk lekki
Intensywniejszy ni ucisk bardzo lekki, lecz
nadal bardzo delikatny. Terapeuta musi zsyn-
chronizowa stopniowo wzrastajcy ucisk ze
swoim oddechem. Kiedy osign maksimum
Ry. 28. Fazy natenia ucisku
dotyk O saby 100 R
I (K )K l ks
8. Ucisk stymulujcy wykonywa]
doni
Palce naley tr/yma blisko jeden drugiego i C8
doni przeciga energicznie po ciele pacjen|
(ry. 27). Obie donie mog by uyte przemieni do
szybkich ruchw w d. Mona take umie jedn
do na drugiej.
ucisku, musi go zmniejszy. Intensywno si
midzy jednym a picioma kilogramami.
Ucisk redni
Chocia pocztkowo stosowanie ucisku o U
Terapia caego ciaa
intensywnoci moe by przyczyn lekku
dyskomfortu dla pacjenta, stopniowo zacznie]
odczuwa ucisk jako przyjemny. Nacisk waha l
od piciu do pitnastu kilogramw.
Ucisk silny
Chocia jest to najsilniejszy ucisk stoso\ w
shiatsu, nie przekracza on przedziau
pitnastu do trzydziestu kilogramw. Nigdy]
powinien by dla pacjenta przyczyn niej
jemnych dozna, chocia moe powodowa' w
rodzaju umiarkowanego blu, ktry mona
jako przyjemny. Terapeuta musi nai si
panowa nad tym i powstrzymywa bdcy
przyczyn takiego przyjemnego bluj
lekki l kg irmini 5 kt oliw 15
silii
5 kg 15 kg ku 3 30 kl
ilatsu na pacjencie
K>c/ywajcym na boku

nt.t musi /.awsze rozpoczyna zabieg od lewej strony. Pacjent ley na prawym boku. j *\|
Mostowana. Lewa noga, zgita w kolanie, spoczywa na prawej, a lewe kolanu t | li .
tlmiowy spoczywaj na pododze, co zapewnia ciau stabilno. Tuw musi byt. -in
okoo 60 stopni wzgldem podoa. Ponisze zalecenia dotycz lewej strony ciul l*lMyu
pacjent powinien pooy si na lewym boku, by terapeuta mg zastosowa / i s! n tnie
ciaa.

szyjny l: Przedni obszar Ry. L Ttnica szyjna

tarczyca
ttnica s/yjua
szyjny wsplna t c t w c a i/
pi/.yjmujc pozycj za plecami pac-k lv
K,i MC na lewym kolanie i podpierajc \\CVMI\ll
\IVlMi i
lloni, ktra spoczywa na podou k
l a l k piersiow pacjenta (ry. 3). tt
kciukiem naciska lekko na pierwszy
11 Ottcry punkty przedniego obszaru

tchawica

trjkt ttnicy
szyjnej

punkt przedniego obszaru szyjnego polo/oi

ttnicy szyjnej (ry. l i 2) i wyc/uwa l
wyjncgo Pamitajc, aby cztery pozostae palce p
doni nie uderzay twarzy pacjenta, przenoni
grn cz bocznego obszaru szyjnego (bok i
lekko chwyta szyj kciukiem i po/.os(nli| ci
doni.
Ucisk, ktry nie powinien by silny,
delikatny, skierowany jest na wyrostki kr
 misie Ry. 5. UcUk M pnwdni obszar
Ry. 4. Minie i punkty ihiaUu mostkowo-- 3: Rdze przeduony Ry. 9. Rdze przeduony i cztery punkty
na przednim obczarze szyjnym gnykowy wyrostek kolc/ynly
'hnlkowcj c/.cci wgbienia /wancgo bru/.d tylnego obszaru szyjnego
nc i w hldt
la, / naj duj c cgn si ho/porednio pod |
li/wi gu/.owatoci potyliczn, pooony
/lichw y pi/edluony (ry. 9). Leczenie tego lin
hs/;n pnlylu/uy
tio|k;|t
wymaga, aby terapeuta przyj pozycj lit
ttnicy s/y| dla /abiegu 2. Podtr/.ymujc lekko czoo tl
iio| rd/c pi/cdlu/(
punkty przedniego llinii| prawej rki, terapeuta kadzie na lii
obszaru szyjnego
pimlluonym skierowany do gry lewy
(i>v. 1 1 ) i podtrzymuje prawy boczny
przeyk */vinv pacjenta czterema pozostaymi tu
inivsic mostkowo-- misie opatkowo- tchawica tarczyca kierunek nacisku pi.iwej rki. Ucisk na kady punkt MI
ohojc/ykowo-sutkowy
-gnykowy \vc\vnetr/.ni tiwa pi sekund i naley skierowa hixvi
s/.yjnych; wykonywany ruch przypomina cig- ya szyj na j (ry. 10). Zabieg powtarza si Irtnic
nicie w kierunku wewntrznej strony minia misie / Podc/.as zabiegu gowa pacjenta, i|
wo-obojc
mostkowo-obojczykowo-sutkowego (ry. 5). l -sutkowy <tii>>n w pozycji bocznej, powinna MV
Icisk na kady punkt powinien trwa trzy na poduszcze, co zapobiega
zewntr pi/esuwaniu.
sekundy. Zabieg naley wykona na czterech ya tylny obszar s/.yjny Ry. 10. Ucisk na
p u n k t a c h przedniego obszaru szyjnego,
ttnica szyjna
polo/o nych na linii biegncej wzdu wsplna [ 4: Tylny obszar szyjny rdze przeduony (ttndfa)
wewntrznej granicy minia mostkowo-oboj- P' "vcj zalecan dla zabiegu 3, tera-
c/.ykowo-sutkowego do punktu pooonego tu lldl/u- prawy kciuk na pierwszym
pr/.ed obojczykiem (ry. 2 i 4). Zabieg naley strony tylnego obszaru szyjnego, pi/yxiulkn
powtrzy trzy razy. Ilony rd/cnia przeduonego (ry. 9).
Zabieg 2: Boczny obszar szyjny kltttl/ic lewy kciuk na prawym kciuku i
Ry. 7. Punkty bocznego obszaru szyjnego Pozostajc w takiej samej pozycji jak obydwoma palcami przez trzy sekundy.
poprzednim zabiegu, umieszczajc prawy jak My skierowa na stron przeciwleg
pokazano na rysunku 7, terapeuta rozf na linii twarzy (ry. 12). Z kolei ucisk na
zabieg od pierwszego punktu pooonej punkty 2, 3 i 4 tylnego . pooone na linii
lewym obszarze szyjnym, bezporednio] dochodzcej p u n k t u boc/nego
wyrostek sutkowy wyrostkiem sutkowym. Nacisk wykonuj obszaru 16). Zabieg naley Ry. 12. Ucisk szyi V
m. obojczykowo--m
kciukiem na kciuk (lewy kciuk na pazi Im l powtr/.y (strzaka)
ostkowo-sutkowy prawego kciuka lub odwrotnie dla Ry. 11
m. dwigacz opatki leworcznych) i musi by skierowany pod
prostym wzgldem powierzchni ciaa (ry. boczny obszar
grupa mm. szyjny
pochyych 8). Zabieg powinien trwa trzy Wszystkie
m. czworoboczny cztery punkty bocznej powie szyjnej,
ktre biegn wzdu szyi po]
dochodzcej do podstawy ramienia i ot
tchawica
nadopatkowcgo, powinny by uciskane sam
sposb, /abicg naley powtrzy kilki Ry. 13 Ry. 14
Poniewa ucisk kciukiem na kciuk stosuje
nowo, /, ci<;/arem caej masy ciaa ten
/abicg ten Jem doxy silny. / lego powoc
BUM! by do/owana /godnie /c
 i 19 /jibicf na punkde
Ry. 16 nudlopatkowym
prawej doni mgby dotyka twarzy pacjer
Jeeli nie istnieje takie niebezpieczestw
mona pooy lewy kciuk na prawym. U(
skierowany zostaje na rodek tuowia
wysokoci wyrostka sidmego krgu
siowego. Ucisk kadego punktu powinien ti
pi sekund. Zabieg naley powtrzy trzy n

Ry. 17. Pozycja pacjenta nadopatkowy

Ry. 15 podczas wykonywania

zabiegu na punkcie /
Plecy nadlopatkowym jg 6: Obszar
punkt
nadopatkou v
midzylopatkowy Ry. 20
Zabieg 5: Obszar nadopatkowy 1
- 60 iji-Mt po/ostaje w takiej samej pozycji jak przy Ry. 21. Pi punktw obszaru
Pacjent spoczywa w pozycji jak przy poprzed- rolni m zabiegu. Terapeuta klka iiolnio midzytopatkowego
nich zabiegach (ry. 17). Terapeuta przesuwa przed opatkami pacjenta. Pi lliiw na
si za jego gow i klka na prawym kolanie. obszarze midzyopatkowym il/y opatk a
Prostujc ramiona podtrzymuje rami pacjenta krgosupem) pooonych jest liiui biegncej od
czterema palcami kadej doni. Rwnoczenie L/OU grnego rogu do niszego |tt opatki (ry. 21),
prawym kciukiem pooonym na lewym rwnolegle do krgosupa. ,i prawy kciuk na
kciuku uciska punkt nadopatkowy (ry. 18- lewym, terapeuta uciska 11/y sekundy kady
20). Lewy kciuk naley umieci pod prawym, punkt, powtarzajc l I r / y razy (ry. 22).
gdy w przeciwnym razie may palec Podczas uciskania powinien by
wyprostowany i lekko hylony do przodu.
m. dwigacz opatki m. Ramiona rwnie musz wyprostowane, a
Ry. 18. Kierunek uciskania punktu
nadopatkowego (strzaka) nadgrzebieniowy
ciar ciaa ma spoczywa kciukach. Nie
wolno uciska bezporednio w (ry. 23).

m. czworoboczny
Ry. 22

punkt Ry. 23. Zabieg n* otav

nadopatkowy midzyiofMtkow:
opatka
wyrostek sidmego
krgu piersiowego

rodek tuowiu
Ry. 24. Dzied punktw obszaru
podlopatkowego i ldwiowego
Zabieg 7: Obszar podopatkowy i
ldwiowy
Pacjent spoczywa w takiej samej pozycji jak pod-
e/as popr/ednich zabiegw. Terpeuta przysuwa
sit; do wysokoci poladkw pacjenta i klka na
lewym kolanie. Pierwszy punkt uciskania to pity
p u n k t obszaru midzyopatkowego. Punkty
polo/one s wzdu krgosupa, ostatni midzy
p i t y m krgiem ldwiowym a stawem k
r/y/owy m (ry. 24). Dla pierwszych dziewiciu
punktw stosuje si ucisk przez trzy sekundy
dwoma kciukami, prawy pod lewym, powtarzany t
r/.y k rot nie (ry. 25-28). Ostatni punk silnie
uciska si pr/ez pi sekund w trzech seriach.
Nastpnie terapeuta przesuwa si do pozycji
pr/cd poladkami pacjenta. Umieszczajc lew
do na poladkach pacjenta, praw doni
uciska pr/e/ tr/y sekundy c/tery punkty polo/one
w/dlu/ krgosupa (ry. 29).
Ryc.25.Uointopd
wykonywania abiegu
na obszarze podlopatkowym
0
0 Ry. 30
O Zabieg naley powtr/y dwa ra/.y (ry, W)
zakoczenie terapeuta uder/a praw ill
wszystkie dziesi punktw, od obszarze
podopatkowym do obszarze ldwiowym,
29. Cztery punkty ucisku doni /abieg nalc/y powu' dwa razy.
po lewej stronie plecw
iatsu na pacjencie spoczywajcym na brzuchl
wa ig l: Obszar
potyliczny
ni spoc/ywa na brzuchu, opierajc gow |
*usAe, ramiona wycignite do przodu, *
/j? iv t e pod ktem 90 stopni. Terpeuta N n.i tylny obszar
prawym kolanie po lewej stronic pac- szyjny
li / ymaj c kciuki tak, aby ich zewntrzne l/u-
stykay si lekko, uciska trzy punkty iir na
rodkowej linii obszaru lylu /iu-j'0
(ry. 31), od najwyszego do 'o. Ucisk na
kady punkt powinien /y sekundy, a cay Ry. 31. Punkty pooone na obtzarze
zabieg naley 1i/\v 11/y razy (ry. 32). potylicznym, rdzeniu przeduonym, tyto]
obszaize szyjnym i na obazane nadJoptUan

Ry. 33 tylny obszar szyjny
Ry. 35. Zabieg na tylnym
obszarze szyjnym
Ucisk kciuka i czterech pozostaych ' palcw musi
posiada takie samo natenie^
Zabieg 2: Obszar rdzenia
przeduonego
Terapeuta uciska rdze przeduony prawym i
lewym kciukiem, przy czym lewy kciuk
powinien spoczywa na prawym. Pozostajc w
takiej samej pozycji jak uprzednio, terapeuta
naciska lekko punkty pooone poniej punk-
tw uciskanych w poprzednim zabiegu, na
przedueniu linii rodkowej (ry. 31). Nacisk
na kady punkt powinien trwa pi sekund.
Zabieg naley powtrzy trzy razy (ry. 33).
Ramiona i plecy
Ry. 36. Krgosup i okoliczne
organy wewntrzne
Ryc734
\ Zabieg 3: Tylny obszar szyjny
Pozostajc w takiej samej pozycji jak
uprzednim zabiegu, terapeuta uciska pi
pooone po prawej i lewej stronie tyli
obszaru szyjnego, jednoczenie kciul i
pozostaymi czterema palcami prawej <
Lewa do podtrzymuje gow (ry.
Posuwajc si od najwyszego z trzech punl w
d, terapeuta uciska kady punkt przez
sekundy. Ucisk powinien by skierowany
gow w kierunku twarzy. Zabieg m
powtrz trzy razy. Uciski z lewej i z pr*
strony powinny mie tak sam moc (ry. 3'
Ry. 37. Gbokie mic
m. skony
gowy grny
m.skony
gowy dolny
kil Punkty ihiatiu Zabieg 4: Obtzar nadtopatkowy
M obtzmrmch krejothipa Pacjent usuwa podus/k i palmie \
kiad/ic gowy i klatki; piersiowi) plii
podod/e. Terapeuta pr/yjmuje po/yi
nerw nl/eniowy gow<i pacjenta i pr/ckrvcaj|c ciao pod
ktem klka twar/. do pacjenta. I\>chyl
do pr/.odu podpiera si prawij o podog.
Prostujc lewe rami ucinli punkt
ponadlopatkowy lewym kciukic 38 i 39).
Ucisk musi by skien>wany do tuowia
na wysokoci wyrostka kole sidmego
krgu piersiowego, j ak f zabiegu dla
tego punktu w po/ycji boc/i 40 i 41).
Ucisk powinien trwa pi *cl zabieg
naley powtrzy tr/y ra/y.
obszar pod-
opatkowy i
ldwiowy
obszar grzebienia
grnego talerza
biodrowego obszar
^ krzyowy
m. prosty
gowy tyln
m. prosty s
tylny wiks

ni. biodrowo-1
Ry. 39
MI . \vielod/ielny -ebrowy Ry. 41. Kierunek ucUku
m. najduszy] ' nadiopatkowefo
mm. d/\\ ;;j.ic/c . grzbietu _m. , Poprzeczny przekrj
kolcowy
eber grzbietu
klatki piersiowej
M* nl/cniowy
siiliny krg
\ piersiowy
przepona wtroba rdze krgowy
ledziona
m. m,j wspczulny zwj
popr nerwowy
nadnercza
nerki okrnica wstpujcav
okrnica
moczowd m. czworoboc organy
ldwi wewntrzne
zstpujca
ktnica
ebro
okrnica rodek sidm
csowata tutowia pbrtk
pcherz
 :
:" V-Mv::^r't':f' :% : -/HtP"*' " v-
'* :-':;'"' '- '-" : :-.' ".'=-;
podlopatkowefo i ldwiowego
Zabieg 6: Obszar podopatkowy i
Ry. 42 ldwiowy
Po/.ostajac w takiej samej po/.ycji, tcriipculn j
suwa si w d do wysokoci poladkw pncjt W
tym pr/.ypadku tak/e stosuje si ucisk dw
kciukami (prawy kciuk pod lewym kciukiem;
opus/ki kciukw skierowane s do gry (ry.
Punkt 5 obs/aru mid/ylopalkowego to puii
obs/aru podopatkowego. Ucisk wykonuje
kilkakrotnie na d/iesiciu punktach, pocwy od
tego punktu do ostatniego, polo/onego <
pitego krgu ldwiowego. Punkty polo/oi na
linii rwnolegej do krgosupa (ry. Uciska si
przez trzy sekundy ka/.dy punkt, H zabieg
naley powtr/y t r/.y ra/y (ry. 47 Za
trzecim powtr/eniem uciska siv silnie r pi
Ry. 43 sekund dziesity punkt, te/ tr/.ykrotnie.
Zabieg 5: Obszar midzyopatkowy
Pacjent spoczywa w takiej samej pozycji Ry. 47 Ry. 48
przy poprzednim zabiegu. Terapeuta klei
prawym kolanie po lewej strome pacjenta i
biodra. Natpnie prostuje ramiona w okc
Lewy kciuk umieszcza pod prawym i wyk<j
ucisk obydwoma kciukami jednoczenie po*;
na wszystkie pi punktw obi
midzyopatkowego na linii rwnolege
krgosupa, poczwszy od najwyszej
koczc na najniszym punkcie (ry.
Ciar ciaa terapeuty spoczywa na pac)
dziki wyprostowanym okciom.
Ry. 44
wykonuje si przez trzy sekundy na kady i
powtarza trzykrotnie. Naley uwaa
ucisk nie by skierowany bezporedni^
opatk lub na krg, lecz na obszar poi Ry. 49 Ry. 50
nimi, rwnolegy do krgosupa, to zna
prostownik grzbietu (ry. 45).

Ry, 45. Uciskanie obszaru

midzyopatkowego

opatka
 Ry. 51. Mianie ng i nogi 7: Obszar
biodrowy
imvu)i|c si w kierunku stp pacjenta, wyko-lii|i|i
ucisk kciuka na kciuk, terapeuta ut r/y
punkty polo/one na linii biegncej IV u!
obs/.aru kr/yowego w kierunku pasa (ry. 53).
Ry. 52. Nerw kulszowy, Nacisk na kady punkt mai trwa tr/y
nerw goleniowy i sekundy, a cay zabieg powtr/.y trzy razy
wi^/ado biodrowe tylne minie nogi
-piszczelowe (ry. 54-56).
gowa boczna
m. czworogowego Ry. 53. Punkty shiatsu na poladkach tylnej
czci ng

Ry. 54
gr/obie biodrowy
m. dwugowy uda obszar
krzyowy
d kolanowy
m. najduszy uda
m. podeszwowy (krawiecki) nerw
nerw kulszowy kulszowy
m. dwugowy uda m. dwugowy uda .
(gowa krtka) m. (gowa krtka)
m. brzuchaty ydki dwugowy uda
gowa przyrodkowa (gowa duga)
m. brzuchaty ydki
gowa boczna

m. paszczykowaty m. podeszwowy
Ry. 55
cigno Achillesa
tylny obszar
n. skrny ydki goleniowy
przyroakowy
m. paszczkowaty

kostka boczna

Ry, 56
 nyo. 04. runu
Ry. 57 ko k i/ y/ o wa

wi(,%ks/c wcicie kuls/owe

, . ko k i/y/owa
punkt
Namikoshieno
nerw knls/owy
jK|cwa s lr o n a ) punkt Nim
(stromi pni
Zabieg 10:
Punkt
Namikoshiego
Pacjent spoczywa
w takiej samej
po/.ycji juk czas
Zabieg 8: Obszar krzyowy *K"ks/v
Imlmwy
punkt Namikoshiego
(strona lewa) poprzedniego
Pozostajc w takiej samej pozycji jak przy zabiegu. Terapeuta kk'k obu kolanach po
zabiegu 7, za pomoc obu kciukw, trzymanych lewej stronie jego poliul Punkt
w taki sposb, aby ich krawdzie si stykay, te- Namikoshiego pooony jesl u u czcej
rapeuta naciska trzykrotnie, przez trzy sekundy, przedni grny kolec biodrowy / k<
kady punkt pooony na rodkowej linii pasa krzyow, pi centymetrw od lyli
krzyowego (ry. 38-53). Jest to obszar, z Ry. 59 grnego kolca biodrowego, obok wi^kn
ktrego bierze pocztek prostownik grzbietu. wcicia kulszowego (ry. 62). Nacisk MII p
Namikoshiego wykonuje siv% /a pomoc,
Ry. 60 kciukw, przy czym prawy kciuk spoc/ywn
lewym. Zabieg powinien trwa pi el i
naley go powtrzy trzy razy (ry. 63),

Zabieg 11: Tylny obszar udowy

Terapeuta klka na prawym kolanie obok
pacjenta na wysokoci dou poilkolnno' i
obraca twarz w kierunku ud pacjenta. Picr
punkt na tym obszar/e pooony jcsl na ffl
poladkowej, bezporednio poniej guwi
s/owego (ry. 53). Przez obs/ar ten pr/l
Zabieg 9: Obszar poladkowy nerw kulszowy. Terapeuta naciska len f
Ry. 61 Umieszczajc prawy kciuk na pierwszym p mocno trzy razy pr/ez trzy sekundy kciul
poladkowym (ry. 53), pooonym obok pi trzymajc prawy kciuk pod lewym kciul
szego punktu obszaru krzyowego, tera Nastpnie rwnie trzy razy pr/ey. tr/y iwk
kadzie lewy kciuk na prawym i wykonuje naciska kady z dziesiciu punktw polofa'
trwajcy trzy sekundy. Ucisk skierowany j midzy pierwszym punktem a dolcn
wikszy krtarz. Nastpnie naciska punkty 4 kolanowym.
(ry. 51), pooone na linii pochyej biegn
poprzek minia poladkowego wielkiego ( i
61). Ry. 65
 71

Zabieg 12: Obszar bruzdy pod- Nastpnie terapeuta klka napr/cciwko yd

kolanowcj jcnta. 'Ir/.ymajc donie tuk. jak pokn/i
Pozostajc w takiej samej po/.ycji tera /Ujciu 71, chwyta ydk i stosujc tr/yscki
przesuwa si do stp pacjenta. Kciukami uciski wyciskajce pr/esuwa si w ill
manymi tak, aby ich krawdzie stykay minia br/.uchatego ydki do cigna Ai
sob, naciska trzy razy przez trzy sk Pokonanie tej odlegoci wymaga wyk
kady z trzech punktw pooonych na br s/eciu uciskw, /abieg naley powlr/j ni/y
podkolanowej (ry. 53), posuwajc si (ry. 72 i 73).
zewntrznej do wewntrznej strony koni
(ry. 66).
Ry. 66

Ry. 72

V , :^j;

' ''%^^j

ly. 74. Udik na guzdek

koki pitowej Ry. 73
Ry. 75

Ry. 67 Ry. 68

Zabieg 13: Tylny obszar goleniowy

Pozostajc w takiej samej pozycji jak przy wyej
opisanym zabiegu, przesuwajc si jeszcze dalej Zabieg 14: Guz koci pitowej (na p
poza stopy pacjenta i uywajc kciukw trzy- dueniu cigna Achiflei
manych tak, aby ich zewntrze krawdzie stykay Terapeuta klka obok stawu skokowego pm
si z sob, terapeuta uciska trzykrotnie przez trzy Ukadajc kciuki tak, aby ich y.cwn
sekundy osiem punktw (ry. 53) pooonych krawdzie stykay si z sob i oplataji\c poi
poniej drugiego punktu na brudzie pod- palce wok kostki lekko unosi stop do gr
kolanowej (ry. 67-70). Punkty te biegn wzdu 74-76). Trzymajc stop w tej po/yeji
minia trjgowego ydki (boczna i przyrod- ruchem ugniatajcym trzy punkty poloni
kowa gowa minia brzuchatego ydki i minia guzie koci pitowej obok cigna Achillesa.
plaszczkowatego). Poniewa napicie tych mini kadego punktu powinien trwa trzy aeki
jest rne u rnych osb, ucisk naley do- naley go powtrzy tr/y ra/y. Zabieg ten i
stosowa do indywidualnej potrzeby pacjenta. ga cigno Achillesa.
Ry. 77. Punkty shiatiu na obszarze Zabieg 15: Boczny i rodkowy obszar
guzeka kod pitowej strona Ry. 82. Ukad miniowy i nerwowy podetzwy (topy
zewntrzna koci pitowej
Po/ostajc w takiej samej po/ycji terape
m i n inivil/ykostiK'
obnia stop pacjenta i kad/ie prawy kciuk
pierwszym z trzech punktw pooonych
bocznej zewntrznej stronie koci pitowej, li ni /uinac/ palucha
kiotki
kciuk natomiast na pierwszym z trzech puri
pooonych na bocznej wewntrznej stronie
pitowej. Palce lewej doni przykrywaj
prawej doni na podeszwowej stronie rdsto] m oilwocl/.;|cy palucha
co suy jako podparcie (ry. 79). Ucisk wyki je ni pi/yw(xl/.i|cy palucha
si jednoczenie z obu stron, na trzy pu: (ry.
Ry. 78. Punkty shiatsu po bokach 80) pooone na linii biegncej od pitowej do m. /ginc/ palcw
koci pitowej palcw stopy. Kady ucisk powi: trwa trzy
sekundy, a zabieg naley powt; trzy razy.
rodkowy nerw
podeszwowy

Ry. 79. Punkty shiatsu po bokach

guzeka pitowego ko pitowa

okcie odwiedzione
na boki.
H, Ukiad kciukw podczas
terapii obszaru
podeszwowego

strona
wewntrzna |i Ucisk kciuka na kiuk M
Zabieg 16: Obszar podeszwy stopy obszar podeszwowy
Pozostajc w takiej samej pozycji terapeuta Ry. 81. Punkty shiatsu na podeszwie
stopy
klka na lewym kolanie. Cztery punkty ucisku
(ry. 81) pooone s na prostej linii biegncej
przez rodek stopy, poczwszy od przerwy
midzy podstawami drugiego i trzeciego palca, a
koczc na picie. Ucisk wykonuje si za
pomoc dwch kciukw trzymanych w taki
sposb, aby ich zewntrzne krawdzie stykay
si z sob. Ucisk powinien trwa trzy sekundy i
naley go powtrzy trzy razy na kadym
punkcie (ry. 83). Na kocu zabiegowi pod-
dawany jest uk podeszwowy, przy czym prawy
kciuk znajduje si pod lewym. Ucisk powinien
 m i n iiiK-il/ _ gr/.hielowe

_ _ u. ptnlcs/wowy mi<,%il/ykosiny
m. pr/cciwstawiac/ palca pitego
ni. /.ginc/ palca piijtcgo k i l k i
odwod/icid palca puitcgo

ni. c/worohoc/.ny podeszwowy

nerw podes/wowy hoc/.ny

Ry. 85

Prostowanie plecw
Zabieg 1: opatki
Terapeuta klka na lewym kolanie na
wysokoci opatek pacjenta, biodra uniesione
po lewej stronie. Nastpnie terapeuta prostuje
ramiona i kadzie praw do na prawej
opatce, a lew do na lewej opatce pacjenta.
Donie powinny przylega mocno do skry.
Najpierw lew, a potem praw doni terapeuta
wykonuje okrne ruchy w kierunku
zewntrznym, to znaczy praw doni zgodnie z
ruchem wskazwek zegara, a lew w kierunku
przeciwnym. Zabieg naley powtrzy trzy razy
na kadej strome (ry. 86), a pniej pi razy
rwnoczenie na obu opatkach (ry. 87).
Zabieg 2: Boczny obszar brzuszny
Poruszajc si do tyu terapeuta kadzie donie
po obu stronach bocznych okolic brzucha tak,
aby cztery palce kadej doni naciskay ciao
pacjenta w okolicach przepony, a kciuki znaj-
doway si bezporednio pod opatkami i
przepon. Synchronizujc ruchy z oddy-
chaniem, na raz terapeuta unosi donie do gry,
na dwa opuszcza (ry. 88). Zabieg naley
powtrzy rytmicznie dziesi razy (ry. 89 i 90).
Ry. 88. Uciskanie w gr i
w do! bocznych
obszarw brzucha
m. dugi przepona
grzbietowy
Zabieg 3: Obtzar poladkowy
w takiej samej po/.ycji juk
popr/edmm /.abicgu, terapeuta pr/esuwit nic,
na wysoko bioder pacjenta i khul/.ic prawu,
pasko na prawym poladku, a lewo. na k
poladku pacjenta. Okre/ny, skierowa;
zewntrz ucisk stosuje tak jak w pr/yp
zabiegu na opatkach (ry. 86): tr/y rnx
lewym poladku, tr/y ra/y na prawym poAl
okrne m
poczone z oraz pi razy na obu poladkach (ry. 91).
na opatki
okrne ru
poczone z Zabieg 4: Krgosup (wyrostki
na poladki poprzeczne)
Ry. 86. Okrne ruchy na fopa i Klczc na kolanach terapeuta obraca l w
poladkach
kierunku krgosupa pacjenta. Nanlv unoszc
biodra i trzymajc donie na kregos (ry. 92)
uciska go ruchem w gr i w d. D mocno
Nastawianie wyrostkw przylegaj do skry. Dzielc odk| midzy
Ry-91
poprzecznych krgosupa grnymi krgami piersiowymi a kr$;
ldwiowymi na sze rwnych c/sci, lcrr
uciska po dwa razy kady punkt w rytmie mi
dwa, trzy i cztery (ry. 93). Uoenie ra.k /.mi si
podczas stopniowego pr/csuwania u czasie
zabiegu w d krgosupa (ry. 95). Ry. 94
krgosup
16 punktw nastawiania
fclffothipa i wyrostkw
lipowych
Ry. 95
Ry. 96. NuUwianie krgw
Zabieg 5: Krgoship
Klee/c na lewym kolanie / poilmcsionymi
drami, j a k pr/y zabiegu 4 pr/.y nastawij
wyrostkw poprzecznych, terapeuta nasti
wyrostki krgosupa w tych samych szeciu pi
tach (ry. 93). Naciska lew doni na krgos
palce skierowe na gow pacjenta, a nastj
kadzie praw do na lewej pod ktem 90 st<
(ry. 96). Z kolei rodkowy palec lewej
kadzie dokadnie w punkcie poooj
bezporednio pod sidmym krgiem szyji
Podczas uciskania terapeuta prosi pacjent Ry. 101
wydychanie powietrza zgodnie z rytmem ucis
Ucisk kadego punktu powinien trwa sekunt
cay zabieg naley powtrzy dwa razy. Po
Ry. 97 zabiegu donie terapeuty przesuwaj si w

Ry. 100. Uderzanie doni o do

Ucisk musi by silny i niewskazane jest rot

niepotrzebnych przerw.
Ry. 98 Ry. 99
Zabieg 6: Stymulowanie nerww
rdzeniowych
Po zakoczeniu zabiegu 5, pozostajc w takiej
samej pozycji, terpeuta przesuwa lew do na
krgosup, bezporednio poniej wyrostka kol-
czystego sidmego krgu szyjnego, palce jej
kieruje na gow pacjenta, a praw do kadzie
na lewej doni. Palce prawej doni rwnie
skierowane s na gow pacjenta. Terapeuta
uderza energicznie obiema domi cay odcinek
krgosupa do koci kr/y/owej (ry. 100-102).
 Ry. 102

itsu na pacjencie spoczywajcym w pozycji na wz

Ry. 103. Punkty shiatsu na przedniej
ryny dolne powierzchni nogi
l: Przedni obszar udowy nr/.ttliii >iiiy
kolce bioiliowy
p > u / y w a na wznak z gow na r, i u > j 'i ma
wyprostowane, ramiona lir u/ d l i i / ciaa. obszar pachwinowy .
Terapeuta klczy na '1.11111- i / uniesionymi
biodrami po . M I I I - pacjenta, twarz w kierunku ud.
k u i i k a prawej doni naciska lekko ( M i l m m y
pacjenta - punkt pooony |MA-clm;| grn
krawdzi koci i .1 koci!) onow (ry. 103).
Opuszek *ktu.>w.my jest lekko na zewntrz, po l n-
i. )" prawej stronie. Lewa do lekko H*i ni/s/; |
cze przedniego obszaru J < i / pnnad kolanem
(ry. 104). Nacisk him ii-st pionowo ku
pachwinie.

boc/ny obs/ar
ydkowy

Ry. 104

*>
 Ry, 105. Ukad mini koczyny dolnej (przd)
kulir biodrowy
pimlni grny
tu. poladkowy
iaini

m. biodrowy
m. Ry. 106. Nerw udowy, wsplny nerw
ldwiowo-- strzakowy i ukad misni
ni. n a p i n aj c y udowy duy koczyny dolnej (przd)
powie szerok m. onowy

m. najduszy Ry. 107 Ry. 108

in. prosty uda m. przywodzcy dugi uda (krawiecki)
m. krawiecki -
MC go praw doni przez pi Zabieg 2: rodkowy obszar udowy
hocv.ua gowa powtarza trzykrotnie. Nastpnie Terapeuta pozostaje w takiej samej po/ycji |i
ni. czworogo- m. smuky nerw udowy
uda nacis ka kciukami, prawy pod ino przy poprzednim zabiegu. Pacjcnl otlwoil
gowa n. zasonowy dziesi punktw pokazanych 103, prawe kolano na zewntrz, a praw stopy pr/
wiezado przyrodkowa m.
biodrowo-p zaczynajc od obszaru bezporednio ciga do cigna Achillesa lewej koc/yny (ry
czworogowego
iszcz Iow m. zasaniacz pod przednim cm biodrowym i 110). Za pomoc kciukw uoonych w la
zewntrzny kierujc si ku pooonemu tu nad
rzepka sposb, e prawy znajduje si pod lewyi
m. onowy
stawem Nacisk na kady punkt terapeuta naciska kolejno ws/.yslk punkty
m. przywodzcy m. przywodzcy m.
wiezado rzepkowe dugi powinien i / \ sekundy, a cay zabieg pokazane na r ys u n k u I I I , /MC/ naj od
przywodzcy naley / s > 11/y razy (ry. 107 i 108). punktu pooonego bc/pn&rcdn
m. brzuchaty m. brzuchaty ydki gowa przyrodk
(boczna gowa) (rodkowa gowa) m. czworogowego
ni. strzakowy m. smuky
dugi m. prosty uda
Ry. 109. Minie rodkowego Ry. 110. Uoenie koczyny
in. piszczelowy m. paszczkowaty pacjenta podczas
przedni obszaru udowego zabiegu na
gowa porednia rodkowym obszarze
ni. strzakowy gowa boczna m. m. czworogowe,
krtki czworogowego m. biodrowy udowym
Ry. lll.Pimktyshiatsunarodkowyi
m. prostownik m H-d/wiowo-udowy obszarze udowym
palcw dugi wsplny nerw n. strzakowy
strzakowy gboki kolec biodrowy
ni. prostownik przedni grny
palucha dugi
m. piszczelowy
nerw strzakowy przedni
powierzchowny wiezado pachwinowe
m. prostownik
palcw dugi m. prosty
m. strzakowy uda
dugi m. prostownik
palucha dugi m. krawiecki
m. strzakowy gowa przy-
krtki m. strzakowy i polbloniasty rodkowa
trzeci m. czworo-
kostka gowego
kostka boczna przyrodkowa in plciegnisty rzepka

ni. krawiecki

trjkt udci

m. przywo-
dzcy dugi

grupa mini
przywodzcych
rapk
 Ry. 112 pod koci, onowi) i koyyitc na | II Punkty ihiatou na boomym
pooonym nad stawem kolanowym w ecntl obszarze udowym Ry, 117
c/yci rodkowego obs/.aru nilowego,
kadego punktu powinien trwa tr/y sel * IMMW
KliiAVV
Zabieg naley powtrzy tr/y ra/y (ry. 112-1] punkt
Numikoshiego

Ry. 115. Minie koczyny dolnej

(zboku)

kolec biodrowy m. posladkc

przedni grny redni
m. posiad
wiel
ielki
Ry. 113
ni. napinajcy krtz nerw
powi szerok kulszowy
m. prosty Ry. 118
uda

wi do
biodrowo-
-piszczelowe
gowa boczna m. dwugov
uda
m. czworogowego'
m. pboniz
gwka ko|
strzakowe
Ry. 114 m. brzucha
ydki (roc
gowa) m.
brziu ydki
3: Boczny obszar udowy
(bc gowa) pH/yw;t / wyprostowanymi nogami. IA
m. piszczelowy m. strza klvc/.y obok ud pacjenta. Zaledwie
przedni dugi Ry. 119
opus/karni kciukw naciska kolejno |tf*y
cigno
Hckundy punkty pooone wzdu
ktH'/ncgo obs/.aru udowego, poczwszy
m. prostownik palcw iklu pooonego bezporednio pod
dugi
ktsMar/.cm, koczc na punkcie n nad
m. strzakowy krtki
stawem kolanowym. Zabieg |piwir/.y
m. strzakowy trzeci tr/y ra/y (ry. 117 i 118).

14: Obszar rzepki

w takiej samej po/ycji jak pr/y rm
/abiegu, lec/ obracajc si<; twar/
pacjenta, terapeuta klad/ie kciuki i luki
sposb, aby obejmoway rzepk lit),
Kciuki /najduj si na yjcwnc.tr/ncj
H.t
wewntrznej. Najpierw lewym kciukiem lera-
peuta uciska pr/e/ dwie sekundy ws/ystkic t r/y
punkty poniej stawu (ry. 120), posuwajc si
od zewntrznej strony kolana ku jego stronie
wewntrznej. Nastpnie prawym kciukiem
uciska w ten sam sposb trzy punkty pooone
pod kolanem (ry. 120). Zmieniajc kciuki, lewy
na prawy i prawy na lewy, zabieg naley
powtrzy trzy razy.
Ry. 120. Punkty shiatsu na obszarze rzepki
Ry. 121
obszar rzepki Ry. 125
Ry. 122 Ry. 127

boczny obszar
ydkowy

Zabieg 5: Boczny obszar ydkowy l' Obtzar stepu

Klczc terapeuta przesuwa si w ki<
klv /v l war/ do rdstopia pacjenta. R* 121
ni|i|c palce stp lew doni, ri
bocznego obszaru ydkowego. Pierwszy
doni uciska trzy punkty v kostk
shiatsu na tym obszarze pooony j<
boczn a przyrodkow l Jusk
gwka koci trzech centymetrw po przektnej od toci
strzakowej kadego punktu powinien wkuiuly.
koci piszczelowej i pod bocznym k koci
nerw strzakowy /abieg naley powtrzy
piszczelowej (ry. 123). W tym nerw
wsplny
strzakowy wsplny opuszcza d;
kykie boczny i punkty shiatsu na obszarach
piszczeli kolanowy i rozgazia si na powierzci i palcw i grzbietu stopy
guzowato gboki nerw strzakowy. Ucisk
piszczeli
gboki nerw wywouje silny bl, poniewa przyciska
strzakowy nerw strzakowy do koci koci pisz
Terapeuta kadzie prawy kciuk na lewym a
pozostae palce oplata wok we czci mm. miedzykostne Ry. 129
grzebietowe
Ry. 123. Punkty shiatsu nogi dla podtrzymania i uciska sz tw
pooonych na linii biegncej z t przez m. zginacz palucha
dugi
rodek bocznego obszaru ydko' bocznej
czci koci pis/.c/.elowej (ry. Kady ucisk
powinien trwa tr/.y sekundy, naley
m. pis/c/clowy
powirsy ir/.y rn/y.
/T l przedni
 i i 17. wiczenie kortki

Zabieg 7: Obszar grzbietu stopy Zabieg 9: wiczenie palcw stopy

Podtrzymujc palce pacjenta lew doni te- Ti/ym;i|;|i- kostk pacjenta praw;| dlonui i
obs/ar palcowy PUM'w stione lu
rapeuta uciska punkty uoone w czterech mii);|c palce lewej stopy terapeula odchyli w
l.pv
rwnolegych rzdach, po cztery w kadym, od k i e r u n k u gr/bietu stopy i w ki erunk u
czubkw palcw do stawu skokowego (ry. 131). (ry. 137 140). (\vkv.enic n al e/ y wykoii
Zaczynajc od punktu l, pooonego midzy odchylenie w
obszar grzbietowy stron pity s/ybko i rytmie/nie.
duym palcem stopy a jej drugim palcem, te-
rapeuta uciska przez trzy sekundy kady z
czterech punktw w rzdzie. Nastpnie prze- Ry. 131. Punkty shiatsu na
suwajc si do podstawy drugiego rzdu kon- obszarze grzbietu
tynuuje masa w taki sam sposb na wszystkich i palcw stopy
szesnastu punktach (ry. 132 i 133)

Ry. 132 Ry. 133 Zabieg 8:

Obszar palcw stopy Ry. 140
Klczc zwrcony twarz do kostki pacje
rapeuta podtrzymuje kostk praw lewym
kciukiem i palcem wskazujcym je ucisk.
Punkty, po trzy na jednym pooone s na
bliszym i dalszym Zaczynajc od palucha
terapeuta uciska kadego palca stopy
kciukiem, a spd wskazujcym, przez dwie
sekundy kady dopki nie wykona ucisku na
wszystkich tu punktach (ry. 134-136). Pod 141. Odchylanie w kierunku stopy
koniec uciskania kadego punktu terapeuta
Ry. 134 prostuje palce.
Ry. 142
Ry. 139

Ry. 135

Zabieg 10: Prostowanie stopy

Umieszczajc lew do na kle.bic pni i
odwod/c lewy okie w bok tcrnpcula i
stop w kierunku rdstopia (ry. 141 i
Wyslarc/a jedno powtr/.cnic.
XX

Zabieg 11: Prostowanie koczyny 147. Nerw promieniowy i

dolnej minie ramienia (ty)
Kluczc zwrcony twarz do stp pacjenta,
trzymajc lewe kolano pod jego praw stop, m. trjgowy
terapeuta zaciska obie donie na stawie ramienia
skokowym tu nad pit i unosi j okoo dwudziestu
centymetrw nad podog. Nastpnie lekko nerw promieniowy
odchylajc si do tyu prostuje przez pi
sekund koczyn pacjenta (ry. 143-145).
m. trjgowy ramienia
Potem uwalnia j i powraca do pozycji (boczna gowa)
wyjciowej, kadc stop pacjenta na podou.
Ry. 143. Prostowanie koczyny dolnej nerw pachowy
m. trjgowy
ramienia
ni It'k^iowy m. ramienno--
li"'i"\\ nik nad- promieniowy
lomienowy m. prostownik nad-
, 'i garstka promienio-
NI ptos toWni K
wy krtki
w wsplny m. odwracacz
ni piostownik przedramienia
Mik
m. odwodziciel kciuka
dugi m. prostownik
I Ku l - *
kciuka dugi - m.
Ramiona prostownik kciuka
IO\\'V
krtki
powierzchniowa
Zabieg 1: Obszar pachy Ry. 145 ga ttnicy
Tomieniowej
Pacjent prostuje lewe rami w bok i zwraca rylcowatym koci promieniowej a zgi \\ \ midzykostny ]
do do gry. Terapeuta klka na kolanach, dugim palucha lub midzy zginaczem p \Q nerw doniowy
twarz do lewego ramienia pacjenta, w niowym nadgarstka a miniem ramie m. zginacz
pozycji skierowanej bardziej do okolic pachy -promieniowym (ry. 146). Nastpnie kl palcw
gboki
ni doni. Terapeuta wyczuwa ttnic zczone palce: wskazujcy, rodkowy i ser
promieniow, ktra przebiega przez nad- prawej doni na tym obszarze (ry. 150 i 151 m. przeciwstawiacz kciuka m.
garstek w kierunku kciuka midzy wyrostkiem odnalezieniu ttna pozostawia na nim odwodzcy kciuka krtki m.
Ry. 146. Ttnica pachowa i promieniowa zginacz kciuka krtki

ttnica ttnica cigno minia

pachowa m. naramienny m. dwugowy promieniowa ramienno-promieniowe
m. ramienia wyrostek rylcowaty
kruczo--
ramienny promieniowej

m. trjgowy
ramienia
obszar pachowy (pierwszy punkt
rodkowego obszaru ramienia)
SfUdSr"" Pnkt dotykowy!
l lnic romi
pwmESUcgo ? y P '
 nawrotny
czworoboczny
mm. glistowate
(pierwszy i drugi)

Ry. 148. Nerw rodkowy i m. przywodzicie! kciuka m.

ukad zginacz kciuka krtki
miniowy
ramienia (przd) mm. mietl/ykostnc doniowe
Ry. 149.
Ne
rw
ok
m. kruc/.o-ramienny
nerw miniowo-
-skrny

>
ni. dwugowy ramie
nia (krotka gowa)
m. dwugowy ramie- j
ni (duga gfowa)
m. ramienny nerw
cio
wy
i
uk
ad
mt
cfc
ita
ra
mi
eni
a
(pr
z
4
,'

m. nawrotny oby
!_ m. zginacz
nadgarstka
promieniow
y
m. doniowy dugi
- m.
zg
in
ac
z
kc
iu
ka
d
ug
i
- m. zginacz
palcw
powierzcho
wny
m.
Ry. ISO. Wyczuwanie ttnicy Punkty ihlatu na rodkowym
obtzara ramieniowym Ry. 156
promieniowej
wyrostek rylcowaty
koci promieniowej

117, Punkty shiatsu i minie

rd ramienia
Zabieg 2: Obszar rodkowy ramienia
Puls naley zlokalizowa trzema palcami. Terapeuta przyjmuje za pierws/y punki /ab
punkt pooony na obs/ar/c pachowym, na
Ry. 152. Wyczuwanie ttnicy pachowej go przez trzy sekundy lewym i prawym kciuk
jednoczenie, a nastpnie uciska lak/ie pr/o/
sekundy kady / s/eciu punk (w polo/onycl
m. linii biegncej od dou okciowego do okciu (
ramienno--
promieniowy 155). Ucisk powinien by wykonany w
nadgarstka sPosb abV lekko pi"l **r W k UW U
promieniowy m. okcia (ry. 156).
doniowy dugi m.
zeinacz nad- Zabieg 3: D okciowy
garstka okciowy Przesuwajc rami pacjenta, klre pOCyx
wyprostowane, w bok, pod ktem okoo 4$ i
ni w stosunku do ciaa, terapeuta klka
Ucisk lewego kciuka na ttnic pachow wstrzymuje kolanach tak, aby do pacjenta /najdowali
puls w ttnicy promieniowej. midzy jego kolanami, i unosi swoje bio
Kciukami, ktrych zewne.tr/ne krawed/.ie ul y
do i lewym kciukiem uciska (w kierunku si lekko, naciska prze/ t r/y sekundy ka/i
obszaru nadopatkowego) okolice pachy (ry. trzech punktw (ry. 157) pooonych na
152 i 153). Nastpnie terapeuta uciska ttnic przebiegajcej od zewntrznej (ponad ma
pachow, ktra przechodzi przez obszar pachy i palcem) do wewntrznej (ponad kciukiem) xli
przez chwil wstrzymuje puls w ttnicy dou okciowego pacjenta (ry. 158 161).
promieniowej. Po stwierdzeniu, e wstrzymanie Ry. 159. Ucisk na do! okciowy
nastpio, zdejmuje do z ramienia pacjenta i
zastpuje lewy kciuk (w okolicach pachy pac-
jenta) prawym kciukiem, a kadc lewy kciuk na
prawym kciuku naciska mocno to miejsce w
kierunku obszaru nadopatkowego. Potem lekko
/mniejsza nacisk i kontynuuje zabieg pocigajc
palce w kierunku okcia. Ucisk na kady punkt
powinien trwa pi sekund, a cay /abicg naley
 |M, Udlk na bru/d Ry. 165
Ry. 160 midzy miniem
naramiennym

Ry. 162
Zabieg 4: rodkowy obszar
przedramienia Ry. 166. Punkty shimttu ni bocznym
Terapeuta pozostaje w takiej samej po: obszarze ramkni*
podczas zabiegu opisanego poprzednio,
shiatsu na rodkowej czci przedr] ni nalaniu
pooone s w trzech rwnolegych rzd;
osiem w kadym. Pierwsze punkty w ki
rzdzie stanowi trzy punkty uoone p
tu pod trzema punktami dou okciowe
157). Kadc jeden kciuk na drugim, ten
uciska przez trzy sekundy kady puri m ramto
162). Ucisk naley wykonywa pocigajc
skr w kierunku nadgarstka. ni tffygl
niinicmn

Ry. 163. Punkty shiatsu na brudzie

Zabieg 5: Bruzda miedzy mi m. dwugowy
minia dwugowego naramiennym a piersi ramienia
Pacjent spoczywa w takiej samej pozycji j
powyszym zabiegu, jedno rami wyci
pod ktem 45 stopni w stosunku do cia m. ramienno--
obojczyk skierowana do dou. Przesuwajc si do w promieniowy
m lokdi
ktrej twarz zwrcona jest do pacjen peuta
klka na obydwu kolanach i unosi Kadc
prawy kciuk na pierwszym bruzdy
2 m. naramienny naramienno-piersiowej, obok o (ry. 163), Zabieg 6: Boczny o
terapeuta obejmuje pozost cami rami Terapeuta klka naprzeciwko przednim
pacjenta dla podparcia, kadzie lewy pacjenta. Kciukami, ktrych zewnfti
kciuk na prawym, za cztery palce na krawdzie zaledwie si dotykaj, uciikt
ni. piersiowy wikszy okolicy pachy pacjenta, dwa punkty na punktw pooonych na bocznej cz
bruzd/ie pooone s s! d od tego ramienia (ry. 166), na linii biegncej
pierwszego, obok obj ostatniego, k lory minia dwugowego przez trjgowy
znajduje sic. w (ryb 161). Udlk na kn/<v wyrostka lokciowego. Ucisk powinien Ir
nimUt

Zabieg 7: Boczny obszar przedramienia
Terapeuta pr/yjmuje po/.ycjv obok ramienia
pacjenta, unosi jego do i kadzie j na swoim
lewym kolanie. Klczy na obu kolanach i unosi
biodra. Pierwszych osiem punktw bocznej
czci przedramienia znajduje si na wsplnym
prostowniku palcw (ry. 169). Odchylenie
rodkowego palca powoduje gwatowny ruch
tego minia. Silny ucisk na to miejsce powoduje
ostry bl z powodu bezporedniego nacisku
nerwu promieniowego na ko promieniow.
Prawym kciukiem pod spodem i lewym na
wierzchu terapeuta uciska pierwszy punkt, a
nastpnie pozostae punkty pooone na linii
biegncej w d od tego punktu do nadgarstka
(ry. 170 i 171). Kady ucisk powinien trwa
pi sekund. Zabieg naley powtrzy trzy razy.
Ry. 170
Ry. 172. Punkty shiatsu na grzbiecie doni
m. grzbietowe
midzykostne
Ry. 169. Punkty ahktiu na bocznym do pacjenta swoj lew doni, a praw
obtzane praftdramicnia kciukiem uciska p u nk t y w r/edach nuv
blis/ymi palic/.kami a palcem rodkw
gboki nerw serdecznym i maym (ry. 174). Ucisk ka/d
promieniowy
punktu powinien trwa tr/y sekundy.
in. prostown
nadgarstka
okciowy
Zabieg 9: Obszar grzbietowy palcw
m. prostown Ujmujc do pacjenta miedzy kciukiem a |
palcw wsp
cem wskazujcym swoj praw doni tcrapc
uciska kciuk, wskazujcy i rodkowy palce |
jenta, zaczynajc od punktw lecych u p
stawy palcw i przesuwajc si w d pr/.c/ l
m. prostownik punkty kciuka i cztery punkty po/.ostal
kciuka dugi
dwch palcw znajdujce si po stronic gr/l
m. prostownik towej, a nastpnie uciska punkty po praw
kciuka krtki lewej stronie palcw (ry. 175). Ka/iy u<
powinien trwa dwie sekundy, /.abicg nit k HA!
palcu terapeuta koc/y prottluj^c |O \9\
pocigajc (ry. 176 178). Po wykonaniu **bi
na palcu rodkowym lerupcula pnMKMl 4
pacjenta w swoj prawq do i palce lewym
kciukiem i palcom
Zabieg 8: Obszar grzbietu doni
Pozostajc w takiej samej pozycji
powyszym zabiegu, terapeuta ujmuje
pacjenta w swoj praw i lewym kciu
punkty pooone w rzdach, po trzy w
nich, midzy bliszym paliczkiem kci
cem wskazujcym oraz palcem wsk
strona gr/.bictowa
palcem rodkowym (ry. 172). Ucisk
punktu powinien (rwa trzy sekundy.
czttry Pik* lewej doni terapeuty obe
 Ry. 177
Zabieg 10: Do
Pozostajc w takiej samej pozycji jak przy
wczeniej opisanym zabiegu, terapeuta odwraca
do pacjenta. Kadc kciuki na jego doni obej-
muje rk pacjenta pozostaymi palcami, dla
podparcia. Punkty uciskania pooone s na kor-
pusie doni, na rodku doni i u podstawy palca
rodkowego (ry. 180). Kciukami trzymanymi w
taki sposb, aby ich zewntrzne krawdzie
lekko si stykay, terapeuta uciska wszystkie
Ry. 182 Ry 113
/< k linkami, terapeuta nadal
pacjenta, odchyla tuw
rami pacjenta.
185. Prostowanie rki
Ry. 180. Punkty shiatsu na doni
punkty (ry. 181-183), po trzy sekundy
powtarzajc zabieg trzy razy. Nasi
kadzie na drugim, rodkowym, punkcie
kciuk lewy umieszczony pod pr
wykonuje silny ucisk, ktry powinien
pi sekund, /abieg (ry. 184)
powtrzy tr/y ra/y. Odchylajc si do
terapeuta promuje rami pacjenta (ry.
186).
 Ry. 187 Ry. 188

Zabieg 11: Prostowanie ramienia

Trzymajc do pacjenta w taki sam sposb jak
pod koniec poprzedniego zabiegu, terapeuta
wstaje i przechodzi za gow pacjenta, ponad
jego ramionami (ry. 187 i 188). Obejmujc rk
pacjenta i prostujc j, obnia j a do
utworzenia kta 45 stopni wzgldem podogi.
Trzymajc nadgarstek pacjenta w prawej doni
uderza trzy razy lew doni jego przedrami
na obszarze wok pachy (ry. 189 i 190).
Chwytajc ponownie obiema domi
nadgarstek, obnia rami, nadal wyprostowane, i
powoli kadzie je na podog. Po pooeniu
rami powinno spoczywa blisko ucha i tworzy
kt 180 stopni wzgldem ciaa (ry. 191).
Rozluniajc rami terapeuta wolno podnosi je
do pozycji pionowej i ponownie opuszcza.
Nastpnie, znowu rozluniajc, pozwala mu
lekko upa w przd (ry. 192-195).
Zabieg ten koczy terapi dla pacjenta
spoczywajcego w pozycji na plecach dla punk-
tw pooonych na lewej koczynie dolnej i
grnej. Taki sam y.abieg mona wykona na
 Gowa XM Punkty thiitw
Ry. 196. Minie gowy naikroniach
Zabieg 1: Linia rodkowa
misie Terapeuta przesuwa si do po/.ycji /a gow
czoowy jenta i klka na obu kolanach. Dobrze
pooy na gowie pacjenta na czas zabiegu
czepiec ki rcznik lub inny materia. Kciukami
manymi w taki sposb, e prawy znajduje
lewym, terapeuta przez trzy sekundy n
kady z szeciu punktw pooonych na
biegncej od linii wosw do rodkowej
czubka gowy (ry. 197). Zabieg (ry. 19
naley powtrzy trzy razy.

Zabieg 2: Obszar skroniowy

Terapeuta kadzie lekko swoj praw dl
, misie
potyliczny prawej skroni pacjenta dla podtrzy
Punkty shiatsu dla lewej skroni uoone
Ry. 197. Sze punktw shiatsu szeciu rzdach biegncych na lewo od pomoc lewego kciuka terapeuta ucisk* t
na linii rodkowej punktw pooonych na rodkowej linii tkie punkty polo/one w r/v<lch (rjfik
201). Pierwszy punkt zabiegu na obsz; kady z nich pr/e/, (t/y nckumry NM
linia wosw Ry. 198 niowym to ostani punkt na linii rodko' umieszczajc lew;| do IIH lc\vtj tkroli wy je
na czole
te same c/ynnoci mi s/cktu rAfilftcH pul
pooonych na prawej skroni,
Zabieg 3: Linia rodkowa i otatf
skroniowy
Zachodzcymi na siebie kciukami, prawy
pod lewym, terapeuta uciska jednokrotnie
punkt na linii rodkowej, /ac/.ymija.c ix
wosw i przesuwajc si w kierunku c
gowy. Z kolei kciukami uoonymi w
sposb, aby ich zewntrzne krawd/.ie it
czubek si, zaczynajc od ostatniego punktu c
linia rodkowa gowy gowy na linii rodkowej jcdnoc/e&nic i
punkty pooone w prawym i lewym r
Ry. 199
skroniowym. Posuwajc si w kierunki
wosw na czole terapeuta kontynuuje '
dopki nie nacinie wszystkich pur
powicajc dwie sekundy na kady. Nn
zachodzcymi na siebie kciukami powra
pierwszego punktu linii rodkowej i linii w
na czole i naciska kady punkt, leci
piciosekundowym uciskiem na ost
punkcie czubka gowy pooonym na linii
kowcj.
 Twarz Ry. 206. Punkty ihiafru M
czoowym i notowym
Zabieg 1: Obszar czoowy i nosowy
Pozostajc w takiej samej pozycji jak przy
poprzednio opisanym zabiegu, ale unoszc biodra
terapeuta uciska kciukami przez trzy
sekundy kady z trzech punktw pooonych
wzdu rodkowej inii twarzy, od punktu
midzy ukami brwiowymi do punktw na linii
wosw (ry. 206). Zabieg naley powtrzy
trzy razy (ry. 209-211). Obniajc swoje bio-
dra, zachodzcymi na siebie palcem wskazuj-
cym i rodkowym kadej doni terapeuta
rwnoczenie uciska po kolei punkty po obu
stronach nosa, pooone w rzdach biegncych
od podstawy nosa do nozdrzy. Kady ucisk
Podczas zabiegu terapeuta musi uwaa, aby
powinien trwa trzy sekundy. Wystarczy jed-
uciska bezporednio nozdrzy i nie zatka
nokrotny ucisk na kady punkt (ry. 212-214). nosowego.

Ry. 207. Minie mhnczne

czepiec cignisty
m. czoowy
m. poduny
nosa
Ry. 208. Minie mimiczne i
rozkad nerww
m. marszczcy twarzowych
brwi m. okrny
oka

m. jarzmowy 211
wikszy m. czoowy

m. nosowy m. jarzmowy
may
m. dwigacz m. dwigacz
wargi grnej kta ust
m. wacz m. m. marszczcy
brwi m. jarzmowy
miechowy wilcszy
m. poduny nosa m.
m. obniajcy kt
ust nosowy
m. obniajcy ni. dwigacz
doln warg wargi grnej
m. brdkowy ni. dwigacz
kta ust
m. okrny ust

m. brdkowy ni. mieciu

m. opus/.c/ajcy
warg dolni)
ni. s/eroki
 Ry. 216
Ry. 218. Punkty shiatsu na obszarze
jarzmowym i skroniowym
Zabieg 2: Obszar jarzmowy, oczny i
skroniowy
W takiej samej pozycji jak przy poprzednim
zabiegu, za pomoc palcw wskazujcych,
rodkowych i serdecznych obu doni terapeuta
uciska jednoczenie dwa rzdy punktw, po
trzy w kadym, pooone po bokach twarzy,
obok niszej krawdzi koci jarzmowej (ry.
218), powicajc trzy sekundy na kady
punkt. Naciska je w lekkim odchyleniu
Ry, ?23 Ry. 224
/abiegu na lewym obs/ar/e oc/nym i
niowym terapeuta /mienia donie i po
215. Punkty shiatsu zabieg w taki sam sposb na prawym o
na skroniach ocznym i skroniowym.
w swoj stron (ry. 215-217). abi
wykonuje tylko jeden raz.
Nastpnie lewym kciukiem nacis
punkty pooone na linii biegncej od nego
kcika prawego oka pr/e/ praw kierunku
ucha (ry. 225). Ucisk na kazi powinien
trwa t r/y sekundy. Taki zabieg] wykona
Hrt (vlko icden m/. PO 7niw
106

Zabieg 3: Ucisk doni na gaiki oczne

Terapeuta ciga razem opuszki palcw i kad/ie
donie na rodku twarzy pacjenta. Nastpnie
lekko naciska gaki oczne rwnoczenie
poruszajc obiema domi przez dziesi sekund
(ry. 228). Przed zabiegiem terapeuta powinien
przykry oczy pacjenta czystym rcznikiem lub
kawakiem materiau.

Klatka piersiowa
Zabieg 1: Obszar midzyebrowy
Pozostajc w takiej samej pozycji jak przy
zabiegu twarzy, terapeuta kadzie praw do z
wyprostowanym kciukiem na klatce piersiowej
pacjenta obok ramienia, dla podtrzymania.
Lewym kciukiem uciska minie midzyebrowe
(wewntrzne i zewntrzne). Punkty .wykorzysty-
wane podczas tego zabiegu pooone s midzy
ebrami w szeciu rzdach, zaczynajc
Ry. 229. Punkty shiatsu na obszarze
midzyebrowym
od mostka i przesuwajc si na zewntrz
boki (ry. 229). Ucisk wykonuje si l
kciukiem przez dwie sekundy na kady p
zabieg naley powtrzy jeden raz
230-232). Nastpnie kadc lew do p
klatki piersiowej, dla podtrzymani
pomoc prawego kciuka terapeuta roz
zabieg na miniach midzyebrowy
prawej stronie.
rkoje mostka
Ry. 231
Zabieg 2: Okrny ucisk doni na
obszar mostkowy i piersiom
Pozostajc w takiej samej po/ycji jak
uprzednim zabiegu, zczonymi kciukami
peuta uciska przez tr/y sekundy ka/dy /, p
punktw pooonych na linii bicgni|ccj od n
ka wzdu jego trzonu (ry. 229). /jitycg ni
powtrzy trzy razy (ry. 2.13 i 2 M), U^!
moe by ani zbyt silny, ani te/, /.byt *!(< i
nie wolno uciska bc/poirednio nt l mostka.
Ry. 234

Ry. 232
Zabieg na obszarze
ptoniowym

minie mid
/cwntr/ne
wyrostek micczykowaty

minie mfday
Ry. 235. Okrny ucitk na obazar piersiowy
Nastpnie jednoc/citiiic obiema domi ter
Ry. 239. Narzdy brzucha
ta uciska ruchem okrv/nym (d/.icsic
ohs/ar piersiowy pacicnta (k hit kg pier
w kierunku na zewna.tr/ (ry. 235). Pod
powracajc domi na wy/s/y obszar pi< i
trzymajc je cile przy ciele pacjenta, ta
uderza nimi jednoczenie w d przez

1
piersiowy i prosi pacjenta o wydychanie /oiiidck
trza przy kadym takim ruchu (ry. 23< wtroba \ lcd/iona
Zabieg naley powtrzy dwa razy. Na
donie terapeuty powracaj na wyszy
tr/.ustka
piersiowy i zwalniaj ucisk. p""
okr/nica popr/cc/na
Ry. 236. Ucisk w do! na obszar pienie

Terapeuta uciska okrnym ruchem w kierunku,

ktry pokazuj strzaki. okr^/nica

jd i io k i ^ u
Ry. 237
kitnica
okrv/nica csowuln
v>tt'k robac/kowy
prosltika

Ry. 240. Minie brzucha

in. popr/cc/ny br/uclm

|Ho<tly br/ueha
ni. skony br/ucha
%lnny br/ucha wcwnv'tr/.ny

br/ucha
110

Zabieg 1: Seria uciskw doni Ry. 241. Punkty icr udikw doni Ry. 246
Terapeuta klka twar/. do prawego boku pac-
jenta. Pozostajc w pozycji na wznak pacjent
kadzie obie donie na klatce piersiowej lub
prostuje prawe rami na praw stron, a lewe
kadzie wzdu ciaa. Kadc lew do pasko
na lewym kolanie terapeuta wyszukuje praw
doni i uciska kolejno nastpujce punkty:
1. grny obszar odka lub doek nadbrzusza,
2. jelito cienkie, 3. woreczek ciowy, 4. lepa
kiszka, 5. wtroba, 6. ledziona, 7. okrnica
zstpujca, 8. okrnica esowata, 9. prostnica
(ry. 239 i 241). Kady ucisk powinien trwa
trzy sekundy. Zabieg naley powtrzy trzy razy
(ry. 242-250).

Ry. 251. Dwadziecia punktw (ry. 252-268). Ucisk powinien by zsync
na brzuchu
Zabieg 2: Dwadziecia punktw na Ry. 253
brzuchu
Terapeuta klka na prawym kolanie ot
prawego poladka pacjenta. Unosi lewe koi i
biodra. Z dwudziestu punktw brzus (ry.
251): l, 2 i 3 pooone s na linii biej od
bruzdy nadbrzusznej do okolic tu
ppkiem; 4, 5 i 6 znajduj si bezporednio:
ppkiem i sigaj do pcherza moczowe
ley na lepej kiszce; 8 na okrnicy wstpu] 9,
10 i 11 na wtrobie; 12 na odku; 13, 14] na
woreczku ciowym; 16,17 i 18 na okr
zstpujcej; 19 na okrnicy esowatej i
prostnicy. Zczone zewntrzne kraM
kciukw terapeuty i rozoone po bokach t\
pacjenta pozostae palce rk tworz razem! W
nizowany z oddechem pacjenta. Kady Ry. 255
powinien trwa trzy sekundy, a kady z dv stu
punktw powinien by poddany zabi trzy
razy.
Ry. 269. Punkty ihiatau na obszarze
jeb'ta cienkiego
Zabieg 4: Obszar okrenicy esowatej
Pozostajc w takiej samej pozycji jak przy
powyej opisanym zabiegu, terapeuta kadzie
lekko lew do na grnej czci grzebienia
biodrowego, dla podtrzymania. Kbem
prawego kciuka, przesuwajc si po maych
odcinkach od punktu l do 4, naciska przez trzy
sekundy kady z punktw pooonych na
okrenicy esowatej (ry. 270 i 271). Zabieg
naley powtrzy trzy razy.
Ry. 271
Zabieg 3: Obazar jelita cienkiego 271 Palcy i okrny udak doni
Pozostajc w takiej samej po/.ycji jak
poprzednim zabiegu, obydwoma kciukami
manymi w taki sposb, aby ich
krawdzie stykay si, terapeuta uciska pi
sekundy kady z omiu punktw na
cienkim (ry. 269). Ucisk powinien rozpc od
miejsca pooonego ukonie wzf
prawego boku pacjenta i powyej ppl
musi by zgodny z ruchem wskazwek
Zabieg naley powtrzy trzy razy.
Ry. 273
Zabieg 5: Falujcy ucisk doni
Powracajc do po/ycji klcc/ncj im obu koi
twarz do brzucha pacjenta, terapeuta l
obie donie zc/.one na boc/nym oH
brzusznym pacjenta, palce wypriMlWMt
do na ppku. Jcdnoc/cAnUj c/lortma p
obu doni pociga okolice okfflnloy i
uciska okolice okrc/nicy wi 272-275).
Powtar/a falujce uciskanie pi ra/.y.
Ry. 270. Punkty shiatsu na o
okrenicy esowatej
l IN

Zabieg 6: Okrny i drgajcy ucisk

doni
Unoszc biodra, lecz pozostawiajc pozostae
czci ciaa w takiej samej pozycji jak przy
poprzednim zabiegu, terapeuta kadzie obie
donie na rodku brzucha pacjenta. Dziesi
razy uciska domi ciao pacjenta w sposb
przypominajcy agodne, gbokie ssanie (ry.
272). Nastpnie wykonuje ucisk ruchem drgaj-
Ry. 280
cym obu doni przez dziesi sekund (ry. 276).

Ry. 277. Ucisk doni na grn

cz grzebienia biodrowego Ry. 281*

kolec biodrowy
przedni grny

Zabieg 7: Kolec biodrowy przedni

Terapueta klczy na prawym kolanie po
stronie ud pacjenta i unosi biodra. Ti
kby kciukw na prawym i lewym p
kolcu biodrowym pacjenta wykonuje
ucisk (ry. 227-229), ktry powinien t
sekund. Naley to powtrzy rytmicznie
razy.

Ry. 282

Zabieg 8: Ugniatanie obszaru brzuc

Pozostajc w takiej samej po/ycji jak
poprzednim zabiegu, trzymajc rce do
wierzchu (ry. 280), terapeuta wsuwa je po
pacjenta, dopki czubki palcw nic /.nnj
bezporednio pod ppkiem, po bokach tr
krgu ldwiowego. Nastpnie za pomoc |
palcw zaczyna wykonywa ucisk ugniata
gr (ry. 281 i 282). Podczas tego zabiegu i
rapeuty spoczywaj stron grzbietw
podod/e. Porusza on tylko czterema pi
osigajc efekt dwigni. Zabieg naley povt
trzy razy. Pacjent powinien trzyma zgite
 Ry, 283 Zabieg 10: Ucisk doni i ucisk drj
na obszar brzuszny
Po/.ostajc w takiej samej po/ycji )ii
popr/ednim /abicgu, terapeuta lulcr/u tle
br/uch pacjenta na obs/ar/.e ro/cingiijiicy
d od dou nadbr/us/.nego, ra/ lewi), rn<
doni (ry. 286-288). Nastpnie kliul/it
do, palce uoone w kierunku tlol
brzusznego, na ppku pacjenta, a lewij <
prawej pod ktem 90 stopni i uciski
dziesi sekund ruchem drgajcym (ry. 2

Zabieg 9: Boczny obszar brzuszny

Pozostajc w takiej samej pozycji jak uprzed-
nio, terapeuta kadzie donie na bocznych
obszarach brzusznych pacjenta. Cztery palce
kadej rki trzyma razem, czubkami w d.
Cignie jednoczeni obydwie donie w gr
naciskajc na boczne obszary brzuszne (ry.
283-285). Zabieg wykonuje szybko i powtarza
trzy razy. Po zdjciu doni z brzucha pacjenta
ich wewntrzne powierzchnie powinny si
styka.
 Ry. 3. Rdze przeduony Ry. 4. Tylny obrar szyjny

Terapia caego ciaa z wykorzystaniem kozetki

Kozetka do zabiegw shiatsu powinna mie wysoko sigajc kolan terapeuty, szeroko do
70 centymetrw i okoo 180-190 centymetrw dugoci. Musi by sztywna, bez sp
Zwyke ko ugina si pod ciarem ciaa, co le wpywa na skuteczno terapii.

Zalety kozetki terapeutycznej

1. Pracujc przy kozetce terapeuta znajduje si w pozycji stojcej i jest w stanie
skutecznie uciska i szybciej przemieszcza si od jednej czci ciaa pacjenta do dru
2. Pacjenci, nawet cierpicy na parali, przepuklin dyskw midzykrgowych lub dolegl
staww, mog atwiej przybiera pozycje zalecane podczas zabiegw.
3. Jak wskazano w dalszej czci ksiki, trudno jest wykonywa zabiegi u pac z
powanymi urazami koczyn dolnych. Kozetka umoliwia takim pacjentom przyb;
pozycji siedzcych na jej krawdziach. Pozycje takie sprzyjaj skutecznej terapii.

Shiastu na pacjencie spoczywajcym na boku

Ry. 1. Przedni obszar szyjny Ry. 2. Boczny obszar szyjny
Ry. 5. Obszar nadopatkowy
 Ry. 7. Obszar podiopatkowy i ldwiowy
Ry. 10. Tylny obszar szyjny Ry. 11. Obszar nadiopatkowy

Shiatsu na pacjencie spoczywajcym na brzuchu

Ry. 8. Obszar potyliczny Ry. 9. Rdze przeduony Ry. 12. Obszar midzyopatkowy
 Ry. 14. Punkt Namikoahiego Ry. l S. Tylny obszar udowy
Ry. 18. Guzeek pitowy Ry. 19. Tylny i boczny obszar piftc

Ry. 20. Obszar rdstopia Ry. 21. Krcgotup

Ry. 16. Tylny obszar ydkowy
Ry. 17. Boki tylnego obszaru ydk
Ry. 22. Okrny uciik na opatki Rye. 21, NMUwiank wyroitkw pop: Uu dla pacjenta lecego na wznak
Ry. 26. Obszar pachwiny Ry. 27. Przedni obtzar udowy

Ry. 24. Nastawianie wyrostkw krgowych Ry. 25. Ucisk dioni na d!o w d Ry. 28. rodkowy obszar udowy Ry. 29. Boczny obtzar udowy
Ry. 30. Obszar rzepki Ry. 31. Boczny obszar ydkowy Ry. 34. Obszar palcowy Ry. 35. Odchylanie Kopy w
kierunku Jej grzbietu

Ry. 32. Obszar stepu Ry. 33. Obszar grzbietu stopy

Ry. 36. Rozciganie koczyny dolnej Ry. 37. Obszar pachy
Ry. 38. Obtzar rdnmienia Ry, )9. D okciowy Ry. 42. Proitowanie ramienia Ry. 43. Prostowanie ramienia
(2) (3)

Ry. 41. Prostowanie ramienia Ry. 44. Prostowanie ramienia Ry. 45. Prostowanie ramienia
(1) (4)
Ry. 40. rodkowy obszar (5)
przedramienia
Ry. 46. rodkowa linia gowy Ry. 47. Obszar nosowy Ry. 50. Uciskanie dwoma kciukami
na obszar brzuszny Ry. 51. Falujcy uciik doni

Ry. 48. Obszar piersiowy Ry. 49. Uciskanie doni na Ry. 53. Ugniatanie w kierunku
obszar brzucha Ry. 52. Okrny ucisk doni grnego obszaru krejotupt
Ry. 54. Ucisk cigncy w gr na
bocznym obszarze brzusznym

Rozdzia 4

Ry. 55. Ucisk skrzyowanymi domi na

Zabiegi na pacjencie klczcy n
obszar brzuszny
liatsu na pacjencie klczcym na obu kolai
K>zycja
cg l: Przedni obszar szyjny
ii k lec/y, trzymajc tuw prosto. Szyja a i
podczaszkowy s rozlunione (jest to /ii;i
pozycja japoska, zwana seiza). ,-/nr po Ry. l
lewej stronie pacjenta, lekko terapeuta
naciska praw doni po lewej stronie
przedniego obszaru >. w ktrym przebiega
ttnica szyjna mo/e wyczu puls wsplnej
ttnicy Nastpnie naciska prawym
kciukiem i i / v sekundy kady z czterech
punktw ' i i \ i h na linii biegncej wzdu
ttnicy i k t u pooonego midzy gruczoem
tar-rin .1 przedni czci obojczyka.
Ucisk by delikatny, a zabieg naley trzy
razy. Po zakoczeniu zabiegu /iu-| stronie
szyi terapeuta przesuwa si Miej pozycji po
prawej strome ciaa H<i. lekko z przodu,
i powtarza ten sam Irwym kciukiem na
czterech punktach myt I) na prawym
przednim obszarze

Ry. 2

Zabieg 2: Boczny obszar szyjny

Terapeuta powraca do pozycji po lewej
ciaa pacjenta i klka na prawym kolanie,
podtrzymujc czoo pacjenta lew doni,
lew i praw stron lewego bocznego
( szyjnego odcignitym kciukiem (/. lewej i
czterema palcami (z prawej strony) prawi
(ry. 2). Zaczynajc od punktu l i konc
punkcie 3 na spojeniu szyjnym, ilO|
zwikszajc nacisk, uciska punkty praw
sekundy kady i powtarza zabieg trzy razy,
zwrci szczegln uwag na to, aby nacisk i
pozostaych czterech palcw by jedr
intensywny.
Zabieg 3: Rdze przeduony eg 6: Obszar nadopatkowy
Podtrzymujc c/oo pacjenta lewa. d!om;| i pr/.yjnuije po/.ycje wyprostowana.,
po/ostajc w po/ycji j a k pr/y /ahicgu 2, te- lekkim ro/kroku, tuw pochylony
rapeuta uciska prawym kciukiem obs/ar pr/odu i kad/ie kciuki na prawym N i n
rdzenia przeduonego, ktry pooony jest na punkcie nadopatkowym pacjenta, p.ilce
rodku bruzdy karkowej. Dla podtrzymania kadej doni skierowane do pr/o-iw.itte,
obejmuje pozostaymi czterema palcami prawy twor/. kt prosty z kciukami. u 1.1
boczny obszar szyjny pacjenta. Prawy kciuk kad/ie je lekko na obszarze picr-n. illa
skierowany jest do gry, a nacisk jest stop- podtrzymania. Nastpnie wykonu-
niowo zwikszany (ry. 3). Ucisk na kady jednoczenie obydwoma kciukami,
punkt powinien trwa pi sekund, a cay powinien by skierowany na rodek tu
zabieg naley powtrzy trzy razy. Aby im wysokoci przepony (ry. 6). Nacisk ni i
upewni si, e uciski docieraj do rdzenia lewym kciukiem musi mie si natu-u
przeduonego, terapeuta prosi pacjenta o sprostowanych ramion. Kady punkt urn
pochylenie gowy pod ktem okoo 30 stopni. hyc uciskany przez pi sekund, a
Nastpnie, podczas drugiego, trzeciego, n.iliY.y powtrzy trzy razy.
czwartego i pitego ucisku prosi o stopniowe Ry. 6
odchylanie szyi do tyu, dopki pod koniec Zabieg 7: Obszar midzyopatkowy
pitego ucisku nie znajdzie si ona pod ktem Terapeuta pozostaje w takiej samej po/y
30 stopni wzgldem tuowia. przy powyszym zabiegu, lec/, wykonuje
Zabieg 4: Tylny obszar szyjny punktw pooonych na obs/ar/e m
Stosujc metod wykorzystan przy powyej opatkowym. Kciuki i po/ostale c/tery
opisanym zabiegu, tak jak przy naciskaniu rozoone s tak szeroko, jak to tylko m<
prawej i lewej strony bocznego obszaru Palce spoczywaj na obs/ar/e ponadlopntki
szyjnego, terapeuta uciska praw i lew stron kciuki, skierowane w df, na prawym i
tylnego obszaru szyjnego jednoczenie punkcie midzyopatkowym. Ra/. jcdnyr
drugim kciukiem, zaczynajc od lewego, (c
ta uciska przez trzy sekundy dwa r/,edy p
:g kciukiem i czterema palcami prawej doni (l punktw midzyopatkowych kady (ry.
Ul Trzy punkty pooone s po prawej i trzy Zabieg trzeba powtrzy tr/y ra/y. C/.tcry
!!! stronie tylnej czci szyi. Ucisk naley sl kadej doni, dla podtrzymania, naley tr/y
|ffff tak, aby przechodzi przez gow w ki taki sposb, aby kciuki mogty wywiera n
|!f| twarzy. Ucisk na kady punkt powinien t: malny nacisk na podoe. Wykorzystujc ;
III sekundy, a cay zabieg trzeba powtrzy ti dwigni, terapeuta uciska ciarem ciaa *
III Zabieg 5: Obszar skroniowy wajcego na wyprostowanej rce, a nie
11 Podnoszc si terapeuta przesuwa si za |fH samym kciukiem. Wane jest, aby ucisk w;
Nieco ugina kolana, stopy trzyma w III wany prawym i lewym kciukiem byty jcdn
rozkroku, mocno oparte o podoe. Palce i||| intensywne.
wyprostowane i skierowane do przodu.
donie na prawej i lewej skroni pacjenta, okcie na
boki tak, aby nadgarstki znajd pod odpowiednim
kuem i wykonuje ucii (ry. 5). Kiedy uciitk osignie
odpowiedni -, nywnot, terapeuta utrzymuje go
tak przez
 Zabieg 8: Prostowanie tuowia
Terapeuta chwyta nadgarstki pacjenta i
jego ramiona ponad gow., dla podtrzymani
zewntrzn stron niszej czci prawej
naciska na krgosup pacjenta. Palce prawej
kieruje na bok, aby nie dotykay krgosupa
jenta. Podczas wycigania ramion tera]
przechyla pacjenta do tyu (ry. 10). Po i
wszy, dla rozgrzewki, wykonuje zabieg
ostronie. Drugi raz wygina pacjenta do t;
daleko, jak to tylko moliwe, dopki jego nie
obrci si do gry podczas wyci ramion.
Kiedy pacjent wygnie si cakowic: peuta
pomaga mu powrci do pozycji wyji
popychajc jego ramiona do przodu (ry.
Zabieg 9: Unoszenie i opuszczanie
ramion
Nastpnie terapeuta rozlunia ramiona i
pacjenta. Obejmuje jego ramiona tui
miniu trjgowym. Podnosi je (ry. l
wysoko, jak to tylko moliwe, i gwat
Ry. 10 rozlunia. Ramiona w naturalny sposb j do
zwykego pooenia (ry. 13). abi powtrzy
trzy razy.
Ry. 14 Zabieg 10: Uderzanie ramion i
krgosupa
W tak iej samej pozycji j ak pr/.y popr
/abiegu, terapeuta domi, ktrych
skierowane s do pr/odu, naciska ramioi
jenta na miniu trjgowym i s/.yl
opuszcza (ry. 14 i 15). /abieg uale/y po\
dwa razy.
Nastpnie przesuwajc si do lewegt
pacjenta, twarz do prawego, klad/.ie lek
podtrzymania, lew do na lewym rn
pacjenta. Praw do, / palcami skierowa
d, kadzie poniej sidmego krgu s/ i
szybko opuszcza w d, w k ier u n k u di
krgu krzyowego (ry. 16 i 17).
Tak koczy si zabiegi shiatsu dla pitej
pozycji seiza.
Ry. 16
Shiatsu na pacjencie
siedzcym prosto na
stoku
Zabieg 1: Przedni obszar szyjny
Pacjent siedzi na krzele. Minie
rozlunione, tuw wyprostowany. Rce
spoczywaj luno na kolanach. Stojc
twarz do lewej strony pacjenta terapeuta
uciska po kolei kady z czterech bocznych
punktw szyjnych (patrz s. 57) przez trzy
sekundy i powtarza zabieg trzy razy.
Cztery palce prawej doni kadzie, dla
podparcia, na tylnym obszarze szyjnym
pacjenta. Po zakoczeniu zabiegu na
lewej stronie terapeuta przesuwa si na
praw stron pacjenta i wykonuje taki
sam zabieg lewym kciukiem na prawej
przedniej stronie szyjnej pacjenta (ry.
18).
Zabieg 2: Boczny obszar szyjny
Powracajc na lew stron ciaa pacjenta
terapeuta przyjmuje pozycj jak na
pocztku pierwszego zabiegu. Dla pod- 19 Ry. 20 Ry. 21
parcia kadzie lekko lew do na czole
Kbem prawego kciuka, zwrconego d(
5: Obszar nadopatkowy Ry. 22. Zabieg obszaru
pacjenta i wykonuje zabieg praw doni ula si;i|c / tyu pacjenta, wystarczajco micdzytopttkowego
na bocznym obszarze szyjnym. Prostuje uciska okolice rdzenia przeduonego,
cztery palce prawej doni chwytaj lekko, dotkn jego ciaa swoim. Odwodzi na boki
cztery zoone palce, daleko od kciuka, i i kadzie kciuki na punktach iikowych
kadzie je po prawej stronie, kciuk za parcia, boczny obszar szyjny. Na pocztku
terapeuta prosi pacjenta o pochylenie gowy (patrz s. 60). Cztery palce , skierowane w
po lewej stronie bezporednio pod d, kadzie, dla in.iniii, na klatce
wyrostkiem sutkowym (ry. 19). Jest to przodu. Nastpnie prosi, aby pacjent st<
podnosi j i odchyla do tyu. Taki powol piersiowej pacjenta i MI u.i nie ciar
pierwszy z trzech bocznych punktw swego ciaa. Terapeuta tiusk na rodek
szyjnych. Zaczynajc od niego i posuwajc gowy pozwala na swobodne przenikanie
Ucisk powinien by stopniowo zwikszany.; tuowia pacjenta na i wyrostkw
si w d ku pozostaym punktom, kolczystych sidmego M M owego, na linii
terapeuta uciska jednoczenie prawe i si go tylko przez pi sekund na jeden pui
wtarza trzy razy. wewntrznych ktw l l U isk powinien
lewe boczne punkty szyjne (ry. 64) trwa pi sekund i U powtr/y trzy razy
przez trzy sekundy kady i powtarza Zabieg 4: Tylny obszar szyjny (ry. 20).
zabieg trzy razy. Uciski na punkty W takiej samej pozycji, przyjmujc punkty i i a potem lewy punkt na dwch Z piciu
pooone po prawej i po lewej stronie na lewo od rdzenia przeduonego za pur 6: Obszar midzyopatkowy midzyopatkowych, przez trzy aekund]
powinny mie jednakow si. rapeuta uciska jednoczenie punkty tylnego j w po/.ycji przyjtej do zabiegu 5, zjedna punkt. Zabieg naley powtrzy trzy i
szyjnego: kciuk na lewej linii punktw, a czt na wykroku, terapeuta kadzie kciuki na ym miar jak ucisk przesuwa si w d, pa
Zabieg 3: Rdze przeduony prawej linii. Ucisk skierowany jest na tai prawym i pierwszym lewym punkcie doni trzymane razem i skierowane w ki
Pozostajc w pozycji takiej jak przy rodka twarzy pacjenta. Wykonuje si go opatkowym (patrz s. 61), a cztery palce, obszaru nad opatkowego poruszaj lit
/abicgu 2, terapeuta naciska na okolice sekundy na kady punkt. Zabieg naley i lii/ymania, na obs/ar/.c n ad opatkowy m plecw pacjenta (ry. 22). Palce te li
rd/cnin nrzedu/oneuo foalrz s. 59V Lewa zaczyna od najwyszego punktu i przesu\ W lej samej pozycji, zaczynajc od ewentualnych uciskw z wykorzyi
 Zabieg 7: Prostowanie tuowia
Po/ostajnc w luku') MIMU') po/.ycji jak
/abiegu 6 i nauskitjnc bokiem tuowia na
pacjenta, terapeuta chwyta nadgarstki i
unosi jego ramiona nad gow. Odc
tuw do tyu, cignie ramiona pacjenta,
gajc w ten sposb korpus i krgosup (r
Pierwszy zabieg powinien by lekk rozf
przed drugim, ktry wymaga penego
nicia tuowia. Kiedy ciao pacjenta zost
peni rozcignite, terapeuta rozlunia
lekko popycha ramiona pacjenta do prze

Zabieg 8: Unoszenie i opuszczanie

ramion
Pacjent cakowicie rozlunia ramiona. Tet
czy swoje stopy i obejmuje doni
ramiona na wysokoci mini naramienr
podniesieniu ramion rozlunia donie
Pacjent nie moe napina ramion pode
noszenia i musi pozwoli im swobodnie
zwykej pozycji. Zabieg naley powtn
razy.
Zakoczenie zabiegu dla pacjenta si<
Ry. 23 wymaga od terapeuty pooenia doni
Ry. 24. Podnoszenie i opusz-
czanie ramion ramionach. Terapeuta trzyma palce i
razem na zewntrznej stronie rai
wysokoci minia naramiennego. Jedn<
obiema domi opuszcza ramiona pacjent
Ry. 25. Masowanie ramion
Samodzielne zabiegw shiatsu
wykonywanie
\ /

opuszczanie
ramion
 Celem nimcjM/cgo rn/il/lulu |ol poka/ante dwch wa/nych lunkc)i, jakie
samodzielne stosowanie /ubiorw slnatsu. Poniewa wymaga to uycia doni i
naley opanowa piawullowr mriody uci skania i>ra/. polo/.enie ws/ystkich
wowych punktw na caym ciele. Po pierws/.e, wykorzystanie wasnego ciaa jak
riau wiczebnego uatwia i przypiesza c)panowanie podstaw stosowania zabiegi
tsu na innych osobach. Po drugie, samodzielne wykonywanie zabiegw na v
ciele pomaga zaobserwowa, ktre jego czci znajduj si w dobrej kondycji.
wymagaj uwagi, oraz dowiedzie si, jak leczy dolegliwoci, zapobiega ro<
chorb, dziki czemu stanowi program utrzymania dobrego stanu zdrowia.
Szczeglnie wane jest zachcanie dzieci, nawet najmodszych, uczeszc/ajm
niszych klas szkoy podstawowej, do rozwijania nawyku codziennego inclywidi
wykonywania zabiegw shiatsu, poniewa sprzyja to rozwojowi fizycznemu i i
niu siy w okresie intensywnego wzrostu. Prawdopodobnie najwaniejszy dli
bdzie czwarty zabieg na obszarze twarzy. Shiatsu na obszarze ponadoc/nym, i
ocznym i na skroniach oraz naciskanie doni gaek ocznych usuwa zmec/eni
sprzyja oglnej dobrej kondycji oczu i zapobiega okresowej krtkowzroc/.not
/abieg na obszarze twarzy wzmacnia dzisa, zapobiega prchnicy i zapalemo
ustnej. Dzieci powinny by zachcane do powicania piciu minut d/ienm
/abiegi.
Wszystkie zabiegi shiatsu omwione w poprzednich ro/d/ialach, / wyj
/.abiegw na prawym i lewym obszarze midzyopatkowym, mona wykonywaj M

szyjny l: Przedni Ry. 1. Punkty ihlatM M

obtzane tyjnyn
\
obszar szyjny
lii obs/.ar szyjny to nie tylko cz ciaa, od
/ vn a si wikszo zabiegw shiatsu, ll/c
miejsce, w ktrym znajduj si hiir|s/c
punkty tej terapii. Oczywicie t e n wymaga
bardzo ostronych Naley zawsze
zaczyna od lewej l pi/.echodzi do prawej tchawica
pod koniec Klczc na obu kolanach w
pozycji konaj ucisk kciukiem. Pierwszy punkt
mv w miejscu, w ktrym ttnica szyjna In
rozgazia si, tworzc wewntrzn lt$ii/iii|
ttnic szyjn. Po stronie ll/nei ttnicy
szyjnej znajduje si zatoka I p u i i / s. 57), w
ktrej mona wyczu Irti iskajc lewym
kciukiem na ten punkt lii) lewe rami w bok i
po lekko lir r/lery palce lewej doni na
przedniej n (ry. 2). Punkty ucisku pooone
s wewntrznej krawdzi minia i>
ohojezykowo-sutkowego, obok gru-n /owego i
sigaj obojczyka. Naciskaj
misie mostkowo-- przedni obszar pi /eillu/.onym. Stopniowo /wieks/aj sile uc
gruczo
Ry. szyjny
3. Kierunek
tarczycy ucisku na Ry, 4. Punkty thiatsu na mia iv unos/.enia gowy do po/.yi/ji pion*
obszar szyjny nastpnie odchyl ];\ o 30 stopni ilo t ylu,
obojczykowo-sutkowy
lylny obs/ar powinien by skierowany na krawcdi c/as/l
rdze przeduony szyjny 9). Ody zabieg, od pochylenia gowy ilo j do
odchylenia jej o 30 stopni w t y . po trwa
krg szyjny
pi sekund. Naley go powli/y
misie r a/y.
czworoboczny Ry. 9. Kierom
dwigacz opatki misie mos nantad
-obojczykw przedhu
boczny obszar ~"
szyjny misie przysadka ko
misie pochyy potylic/ni
dwigacz
przeyk 10. Punkty shiatsu na tylnym
tchawica obszarze szyjnym kierunek ucisku
Ry. 5 picrws/y ki\%n /
id/c pi/allu/o
powtrz zabieg trzy razy. Ucisk musi by
skierowany przez szyj do wyrostkw kol-
rdze przeduony, Ry. 11. Kierunek ucisku na
czystych krgw szyjnych (ry. 3). Skierowanie tylny obszar szyjny
nacisku na rodek szyi blokuje przewd odde-
chowy i moe spowodowa kaszel. tylny obszar szyjny

Zabieg 2: Boczny obszar szyjny

Boczne obszary szyjne uciska si jednoczenie,
zczonymi palcami wskazujcymi, rodkowymi i
serdecznymi obu doni. Punkty uciskania Ry. 6. Kierunek ucisku na boczny
obszar szyjny
pooone s na linni biegncej od punktu
pooonego bezporednio pod wyrostkiem
sutkowatym do ramienia (ry. 4). Wyprostuj
ramiona na boki, za pomoc trzech wyej
wskazanych palcw naciskaj punkty pooone
po obu stronach szyi przez trzy sekundy kady i iwiir/
powtrz zabieg trzy razy (ry. 5). Ucisk 4: Tylny obszar szyjny mi
stosowany na boczn cz obszaru szyjnego c/wnrohuuwi
w ktrym
musi by skierowany na odpowiadajcy mu wykorzystuje
punkt pooony po przeciwnej stronie obszaru si trzy place kierunek
szyjnego (ry. 3 i 6). do unia tr/ech nacisku
Zabieg 3: Rdze przeduony punktw (ry.
Punkt ucisku na rdze przeduony pooony 10) pooonych
jest na rodku bruzdy szyjnej, midzy koci >u stronach
potyliczn a pierwszym krgiem szyjnym (ry. tylnego
7). Umie kb prawego palca rodkowego na obszaru
tym punkcie; nastpnie po kb lewego palca rdze pr szyjnego, iiy
rodkowego na prawym palcu rodkowym. bru/da jest do
zabiegu 2.
Po oba
palce
MC na pierwszych punktach, pooonych
cdnio na rdzeniu przeduonym. Palec i
rodkowy kadej doni w naturalny
 li|c/. si
z palcami
serdeczn
ymi.
Ucisk k
terowa
poziomo
wzgldem
osi
symetrii
l wykonywa najpierw na najwyszych
.h po
obu
stronach,
a
nastpnie
na nlych,
pooonyc
h poniej
tamtych.
Ucisk
je .si
jednocze
nie na
praw i na
lew
tylnego
obszaru
szyi (ry.
12), przez
trzy ly na
kady
punkt.
Zabieg
naley
n/y t r/y
razy.
Podczas
wykonyw
ania
na t r/cci punkt palec wskazujcy
ii /naidowa si na wvsok<viri
152
Gfowa
Ry. 13. Linia rodkowa gowy
czoowa linia
wosw
czubek gowy
o symetrii
Zabieg 1: Linia rodkowa
Sze punktw tego obszaru ley na osi symetrii
czaszki, od czoowej linii wosw do czubka
gowy. Ucisk naley wykonywa palcami
wskazujcym, rodkowym i serdecznym prawej
doni, na ktr trzeba pooy wskazujcy,
rodkowy i serdeczny palec lewej doni (ry. 14).
Ucisk na kady punkt powinien trwa trzy
sekundy. Naley uciska pod ktem prostym
sze punktw pooonych na powierzchni
gowy (ry. 15).
Ry. 16. Zabieg na linii rodkowej
Ucisk jest skierowany pionowo w d.
jrt 17. Punkty ihiaUu TU obszarze Ry. 18. Zabiec na obrane
Ry. 14 -
skroniowym ikronlowym
Ry. 15. Kierunki uciskania na linii
rodkowej
\
Ucisk powin Ry. 20. Ucisk domi na ot*
wykonany
ktem pros skroniowy
Zabieg 2: Obszar skroniowy
Po zakoczeniu zabiegu na szeciu p
wykorzystanych przy zabiegu l abie
lewej doni z palcw prawej doni i po
tkie sze, dotykajc opuszkami, na p
obszaru skroniowego w nastpujcy
trzy palce po lewej, trzy po prawej
szeciu punktw osi symetrii (po kadej
Zabieg 3: Linia rodkowa
Powtrz zabieg l.
gowy znajduje si razem osiemnacie
tw). Zaczynajc od palca wskazuj
pniej rodkowym i serdecznym o
Zabieg 4: Ucisk domi na oba
uciskaj rwnoczenie dwa rzdy po trzy
skroniowy
pooone na linii biegncej od szstego
Skierowanymi do gry c/ubkami y.lc/c
osi symetrii do linii wosw na skroni
cw naciskaj na praw i lew stron ob*
17). Przez cay c/as wykonywania abi niowego (ry. 15). Odwodzc okcie
powinien by skierowany pion uciskaj rwnomiernie lew i praw itr
powiur/chni gowy. Powtrz zabieg na dziesi sekund (ry. 19 i 20). W tym r
r/edach, po Ir/.y punkty kady, po obu mona wykor/ysta ucisk drgajcy.
pitego punktu mi osi symetrii, a/ do
 Zabieg 2: Obszar nosowy
Twarz Tr/.y punkly obs/aiu nosowego polo/one
jednej i Ir/y po drugiej stronie nosa. Pi
Zabieg 1: O symetrii obszaru znajduje si w wewntrznym kciku oka,
czoowego obok koci nosowej, a trzeci bezpor
Wskazujcym, rodkowym i serdecznym pal- przylega do nozdrzy (rysunek 21).
cem prawej doni na dole i palcami lewej doni wykonuje si na prawy i lewy
na grze uciskaj trzy punkty na czoowej osi jednoczenie, za pomoc kbw p|
symetrii, biegncej w gr od punktu wskazujcych. Kb jednego palca jcego
pooonego bezporednio nad miniem kadziemy, dla podparcia, i wskazujcym
podunym (ry. 21). Ucisk kadego punktu drugiej doni. Ucisk na kolejny punkt
powinien trwa trzy sekundy, a cay zabieg powinien trwa trzy sekur zabieg naley
naley powtrzy trzy razy (ry. 22). powtrzy trzy razy (ry. 21 iuiuly, a zabieg naley powtrzy trzy razy (ry. I)
Ry. 21. Punkty shiatsu na twarzy Zabieg 3: Obszar jarzmowy
Po trzy punkty obszaru jarzmowego pole
s na liniach biegncych od nozdrzy do
o symetrii obszaru
stawy uszu (ry. 21). Uywajc palcw:
czoowego jcego, rodkowego i serdecznego obu
obszar naciskaj jednoczenie, lekko do gry, na i
nadoczny
punkt po prawej i lewej stronie twarzy trzy
sekundy (ry. 24). Zabieg naley po\ trzy
obszar razy.
midzyoczny
Zabieg 4: Obszar nadoczny, oczny i
skroniowy; domi na
obszar gaki oczne
nosowy Za pomoc palcw wskazujcych, rodl
Ry. 22
i serdecznych obu doni naciskaj jednoc
obu stron kady z czterech pu|
pooonych na obszarze midzyocznym,
naj od wewntrznego kcika oka i pr2
j si w kierunku zewntrznego kcil
Ucisk na kady punkt powinien tn
sekundy, a zabieg naley powtrzy tr
Potem w taki sam sposb uciskaj cztery;
obszaru podocznego (ry. 25 i 26). Nast
okciami przed sob, kbami palcw
Ry. 24 Ry. 25
Ry. 23
Ry. 26
Ry. 27. Punkty shiatsu
na obszarze
skroniowym
>. rodkowego i serdecznego t> *
kadej doni, w
v 11
poziomej, Ry. 28
naciskaj kady
z trzech punk-kioniowych pooonych na linii
biegncej od
tr/.y punkly
iiK-tt/.nego kcika oka do podstawy ucha (ry.
F) l U isk na kady punkt powinien trwa trzy
Po zakoczeniu zabiegu na skroniach
i/ lekko donie na gakach ocznych, palce |
pi'\v;me do gry, i naciskaj delikatnie na obie
lltt H/.ne jednoczenie przez dziesi sekund.
icg 5: Dzisa
rozpoczynamy od dzise uchwowych, a rwnoczenie na obie strony twar/.y
ivpmc przechodzimy do dzise szczkowych wskazujcym, rodkowym i scrdcc/
.">), 'I ry punkty po kadej stronie uchwy doni. Palec serdeczny dotyka be/p
M I C s na linii zaczynajcej si od osi kadego p u n k t u . Ucisk ka/dcgo
ttriiii twarzy i biegncej w kierunku kcika powinien trwa t r/y sekundy, a /ahii
(ty. 29). Ucisk naley wykonywa powtrzy t r/y ra/.y (ry. 30). Po /
niu zabiegu na d/.inslach uchwowy*
29. Punkty terapii shiatsu na dzisach
w taki sam sposb pr/.cprowad/i j
dzisach szczkowych.
Zabieg 6: Minie miechowe pn
kcikach ust
Po trzy punkty shiatsu polo/ono M
mini policzkowych po obu stronach
31). Za pomoc palcw: wska/ujcci
kowego i serdecznego obu doni wykc
czas uciskania lekkie pocignicia na l
Ucisk na kady punkt po obu stronne
powinien trwa trzy sekundy, /abic
dzisa uchwy powtrzy trzy razy (ry. 32).
Ry. 30. Zabieg na Ry. 31. Punkty shiatsu na
miniach miechowych Ryc.32.ZtUM aa
I,MI. nii nMi n
HNBDOWjC
dzisa szczki
 Ry. 33. Obizar nadiopatkowy Ry. 34. Kierunek udaku Ry. 36. Obtzar podopatkowy i ldwiowy Ry. 37
obszaru nadopatkowego
tylna o symetrii

opatka

;j * ,' /

boczne punkty i \\ i,
szyjne /
punkt y
nadopatkowy
ini
:ta

;rze rzebie koci

f^ >ioc iodrowej
; pi
/ l< pity krg
ldwiowy
Ramiona i plecy
Zabieg 1: Obszar nadopatkowy
Zabieg na obszarze nadopatkowym naley
zawsze rozpoczyna od lewej strony. Palcami Ryo.lt
wskazujcym, rodkowym i serdecznym prawej
doni naley wykona ucisk skierowany do
rodka tuowia na wysokoci doka nadbrzusza,
przez pi sekund (ry. 33 i 34). Zabieg trzeba
powtrzy trzy razy. Nastpnie za pomoc palca
wskazujcego, rodkowego i serdecznego lewej
doni wykonuje si taki sam zabieg na prawym
punkcie nadopatkowym.

Zabieg 2: Obszar podopatkowy i

ldwiowy
Przenie rce na stron plecw i lekko obejmujc
boki skierowanymi do gry czterema palcami
obu doni naciskaj obydwoma kciukami jed-
noczenie punkty tego obszaru (ry. 36-38). Jest
ich dziesi po kadej stronie. Pierwsze z nich
pooone s po obu stronach krgosupa
bezporednio przed przepon. Pozostae punkty,
oddalone od siebie maymi odstpami, sigaj
a do wysokoci pitego krgu Icd/.wiowctfo.
Odchylenie lutowia do tvlu
 krtarz
wyrostek
koci
ogonowej obszar
poladkowy
wikszy
obszar
krzyowy
Ry. 40. Punkty sMatsu na poladkach
Zabieg 3: Grzebie biodrowy
Punkty pooone na grzebieniu biodrowym
zaczynaj si bezporednio obok stawu
krzyowo-biodrowego i biegn wzdu
zewntrznie wygitej linii (ry. 40). Po kadej
stronie jest ich trzy. Zabieg na tych punktach
wymaga uoenia kciukw poziomo na wysokoci
kadego z nich; ucisk wykonuje si przez trzy
sekundy na kady punkt. Zabieg trzeba
powtrzy trzy razy (ry. 41). Czterema palcami
kadej doni naley obj boczny obszar brzuszny i rwnoczesnego
przesuwa je w d w miar uciskania kciukami pooonych na prawym i lewym posia
kolejnych punktw.
Zabieg 4: Obszar krzyowy
Trzy punkty obszaru krzyowego pooone s na
pionowej rodkowej linii koci krzyowej (ry. 40).
Kady punkt naciskamy przez trzy sekundy zczonymi
opuszkami obu kciukw. Zabieg trzeba
powtrzy trzy razy (ry. 42). Naley uwaa na
to, aby podczas uciskania ostatniego punktu nie
naciska na ko ogonow. Ry. 43
Ry. 44. Punkt Namikochkfo
ibieg 2: Punkt Namikothkgo
e
punkt
Niimikoshiego pnlo/ony jest skonie
i/j?leilem pr/.cdnicgo grnego kolca
M'.liowego, okoli) piciu centymetrw od
MVK' lv -upa, na linii c/.;|cej go / koci w
(ry. 44). Punkt ten znajduje na red-lin
miniu poladkowym, w miejscu .j.ie/.ienia ' } Av
nerwu poladkowego. Ucisk na ten link i
przechodzi zatem przez grne nerwy iwl.ulkowe
i wywiera wpyw na nerw kulszowy. ii-f na tym
punkcie wymaga ucisku prawym
\wm kciukiem, skierowanymi na siebie Zabieg ten mona wykonywa w
tu 'legie na takiej samej wysokoci, za
(klczc na obu kolanach) albo, jeli
(ale cztery palce musz spoczywa, dla wygodniej, w pozycji stojcej, l 'eisk
i n h t / y m a n i a , na przednim grnym kolcu by skierowany do gry, na wiek s/e \%
(ry. 45). szowe, musi by gboki i silny, l
sekund, a cay zabieg naley powtr/y
Zabieg 3: Przedni obszar udow
Siedzc z wyprostowanymi noga
kolano lekko uniesione, micinij o
Ry. 42 kciukami (prawy pod lewym) picrwtu
punkt udowy, poio/ony hc/pofa
Nogi przedniej czci koci uilowei (ry,
podparcia obejmij udo c/lcrcma pul
Zabieg na nogach rozpoczynamy^
45
doni (ry. 47). Pr/e/ l r/.y Hckuiuly
uciskania put kady z dziesiciu punktw polo/onyi
Ry. 48
nastpnie przechodzimy do lewej, a pot
prawej nogi. Podajemy tu opis zabiegu;
dla lewej nogi, poniewa zabieg dla 49
wykonuje si tak samo.
Zabieg 1: Obszar poladkowy
Dwie linie, na ktrych pooone s po i
punkty, biegn od pierwszego
krzyowego wzdu minia pladl
wielkiego ukonie, na zewntrz, w (k
40) i kocz si w bezporednim ssu
wikszego kr t nr/.a. Do jednoc
naciskania punktw na lewym i
poladku u/.ywnmy kciukw. Ucisk na
punkt powinien trwa t r/.y sekundy;
biegncej od tego polo/cnin w Ul
kolanowego. Powtr/ /.ahicg lr/,y ni/; i
49).
Ry. 46. Dzkat poaktf nA pnodiuiD
obtufio udowyi

kolce biodrowy
pr/eilni goi uy

obs/ar
pachwinowy
 Ry. 50. Difedt punktw
na rodkowym
obtzarze udowym
m. najdu/s/y uda
(krawiecki)
m. pr/ywodzcy
dugi
grupa misni
przywodzcych
Ry. 52
Zabieg 4: rodkowy obszar udowy
Zginajc kolano na zewntrz, unie stop do
pooenia pod prawym kolanem. Dziesi punk-
tw rodkowego obszaru udowego znajduje si
na linii, ktra zaczyna si bezporednio pod
miniem onowym i biegnie do kolana. Ucisk
na kady punkt naley wykonywa przez trzy
sekundy w taki sam sposb jak przy zabiegu 3, a
cay zabieg trzeba powtrzy trzy razy (ry. 50-
54).
Zabieg 5: Boczny obszar udowy
Powr lew nog do pozycji wyjciowej, oprzyj j
na prawym kolanie. Kciukami trzymanymi w
taki sposb, aby ich zewntrzne krawdzie
stykay si, i pozostaymi czterema palcami obej-
mujc udo, dla podtrzymania, naciskaj dziesi
bocznych punktw udowych, pooonych na
linii zaczynajcej si bezporednio obok
wielkiego krtarza, biegncej wzdu uda i
prowadzcej do stawu kolanowego (ry. 55).
Ucisk na kady punkt powinien trwa trzy
sekundy, a cay /abicg naley powtr/.y trzy
fad poladkowy
guz
Ry. 58. Diiedo punktw aa
tylnym oboant udowy*
Ry. 55. Dziesi punktw na Ry. 59
obszarze udowym
ig 6: Tylny obszar udowy
/ d/iesiciu punktw tylnego obszaru
pooony jest na fadzie poladkowej |u/om
kulszowym, pozostae za le na
bio^ucej w d w kierunku dou pod-Na
pierwszych punktach atwiej oprowadzi
zabieg w pozycji stojcej. ni wskazujcym,
rodkowym i serdecznym oni naciskaj te
punkty jednoczenie li/y sekundy i powtrz
zabieg trzy razy. Po /oniu /abiegu usid na
pododze z noga-towanymi przed sob.
Podnie wysoko ki>la i to. Po kby
palcw: wskazujcego, imxgo i
serdecznego (dotykajc tylko mi) na
drugim z dziesiciu punktw tyl-obs/.aru
udowego. Dla podtrzymania iij udo
kciukami. Przez trzy sekundy | kady
punkt od drugiego do dziesitego l<Vr/
/abiea trzv razv frvc. 60 i 6IV

Ry. 60
Zabieg 7: Obszar rzepki
Podnie lekko lewe kolano. Opuszkami obu
kciukw naciskaj przez trzy sekundy kady z
trzech punktw pooonych nad kolanem (ry.
62). Powtrz zabieg trzy razy. Za kadym razem
zaczynaj od zewntrznego punktu i przesuwaj si
do wewntrz. Dla podtrzymania chwy kolano
czterema palcami jednej i drugiej rki.
Zabieg 8: D podkolanowy
Trzymajc kciuki po obu stronach stawu
kolanowego, naciskaj opuszkami palcw:
wskazujcego, rodkowego i serdecznego obu
doni na pierwszy, drugi i ostatni z trzech punk-
tw (ry. 66), przesuwajc si przez d pod-
kolanowy od strony zewntrznej do wewntrznej.
Naciskaj kady punkt przez trzy sekundy i
powtrz zabieg trzy razy (ry. 65). Ry. 63
Ry. 64
MKJ
podkolanowym i tylnym
obszarze podudzia
Ry. 62. Punkty shiatsu na
dole podkolanowym
MIMiMU IHi WW
d
podkolanowy
tylny obszar
podudzia
Ry. 67 Zabieg 9: Tylny obszar podudzia
Pierwszy z omiu punktw tylnego
podudzia pooony jest be/porednio pot
klykie unktem
p?szczeh P lecym pod doem podkol (ry. 66).
Pozostae siedem punktw poi jest na
linii biegncej od picrws/.cgo w d
gowa koci przez rodek minia br/.uchatcgo cigna
strzakowej
Achillesa. Palcem wskazujcy i kowym i
serdecznym obu doni wykonaj te punkty
tak jak w pr/ypiitlku do kolanowego.
Ucisk na ka/dy punki \ trwa trzy
sekundy, a /abieg nalc/y powlri razy (ry.
67).
Ry. 69
Ry. 70
Zabieg 10: Boczny obszar podudzi
Zabieg na bocznym obs/ar/e podudzia
zgicia lewego kolana do wewnutr/ tuk, J
noga spoczywaa na prawej. Picrwn/y /
punktw bocznego obs/aru podud/.ia p
jest bezporednio pod bocznym kykcie
goleniowej (ry. 68). Naciskaj go pr?
sekund mocno, trzymajc jeden kciuk na a
czterema palcami kadej doni, dla pod
ni, chwy nog (ry. 69). Powtrz zabieg r
staych piciu punktach, pooonych
koci goleniow a strzakow. Ucisk ni
Zabieg 11: Obszar stepu Zabieg 13: Obszar palcw
Unoszc lewe kolano i przycigajc stop do ob/4lt Ml?pil
/gin j nog w kostce do gry i t r/y
tuowia wykonaj zabieg na trzech punktach lew doni, kciukiem i c/.ubkicm pale
obszaru stepu - od kostki bocznej do rodkowej kostka jcego prawej doni naciskaj obu/ar gr i
pr/yxr<xlkowa
(ry. 71). Cztery palce obu doni powinny dla podeszwowy trzech punktw polo/.r
podtrzymania obejmowa kostk, a stykajce bliszym, rodkowym i dals/.ym kadego
si czubkami kciuki przez trzy sekundy uciska palca stopy, powicajc l r/y na kady
kady punkt. Zabieg naley powtrzy trzy razy punkt (ry. 71 i 76). Chwytajc wysokoci
(ry. 72 -74). paliczka dalszego pocignij je uciskania
do gry. /abieg naley wykni
Ry. 72
Ry. 71. Punkty
shiatsu na obszarze
stepu, grzbietu
stopy i na obszarze Zabieg 14: Obszar podeszwy
palcw Zegnij lewe kolano na zewnlr/ i
podeszw lewej stopy do gry. C/.lcrj
obszaru stopy pooone s nieco
drugiego i trzeciego palca. Drug
pooony jest bezporednio pod picrwtty.
ci na uku, a czwarty na rodku pi^ty <
Obejmujc czterema palcami gr/.bic
naciskaj kciukami /oonymi lub Myknji
zewntrznymi krawdziami kn/dy pun
trzy sekundy i powlr/. zabieg It/y m*y,
zabieg uywajc /oonych kciukw do l
uciskania trzeciego punktu l ry racy
sekund (ry. 81).

Ry. 75
Zabieg 12: Obszar grzbietu stopy
(midzykostny obszar
rdstopia)
Po wykonaniu zabiegu 11 nacinij zoonymi
kciukami obszar rdstopia, zaczynajc od
przerwy midzy podstawami pierwszego i
drugiego palca stopy, przez trzy sekundy kady z
czterech punktw pooonych na obszarze
grzbietowym u podstawy palcw. Nastpnie
naciskaj po/ostac trzy rzdy punktw, po
i i,,:., L- .nil
Ramiona Zabieg 3: D okciowy
Punkt y nalc/.a.cc do obs/.nru dou lok
Podobnie jak w przypadku zabiegu dla ng, (ry. X6) polo/one si na linii biegncej
ponisze objanienia dotycz tylko lewego Ry. 86. Punkty shiatau na dole wewnc.tr/nej strony (po stronic miilcg<
Ry. 82. Punkty shiatsu na rodkowym okciowym, rodkowym obszarze
ramienia. Zabieg dla prawego ramienia wykonuje obszarze ramienia do zewntrznej (po stronic kciuka). Ot
przedramienia oraz na doni i palcach
si tak samo. rami c/tcrcma palcami prawej dl
kciukiem, skierowanym c/ubkicm tl
naciskaj kady z tych punktw pr;
Zabieg 1: Obszar pachowy sekundy i powtrz zabieg tr/.y r u/y (ry
Wycignij lewe rami w bok, doni do gry.
Po palce: wskazujcy, rodkowy i serdeczny 1 2 3 4 5 6 o symetrii ctrona
prawej doni pod pach (ry. 82), kciuk na
promieniowa
brudzie naramienno-piersiowej. Naciskaj punkt
opuszkami palcw przez pi sekund i powtrz
zabieg trzy razy; ucisk powinien by skierowany
na obszar ponadopatkowy (ry. 83).
rodkowy obszar
Zabieg 2: rodkowy obszar ramienia przedramienia
Sze punktw rodkowego obszaru ramienia Ry. 17
pooonych jest na linii prostej prowadzcej od
pachy do dou okciowego. Obejmujc rami
czterema palcami prawej doni, jej kciukiem,
zwrconym czubkiem w kierunku pachy,
naciskaj kady z szeciu punktw (ry. 82) przez
trzy sekundy i powtrz cay zabieg trzy razy (ry.
84 i 85).

obszar
pacw

Ry. 84
Zabieg 4: rodkowy obszar przed-
ramienia
Dwadziecia cztery punkty nalece do
obszaru rki pooone s w omiu
rzdach, po trzy w kadym, biegnc
strony okciowej (po stronie maego pal(
strony promieniowej (po stronie kciuka),
pionowe znajduj si bezporednio pod
punktami bruzdy okciowej (ry. 86).
kciukiem, skierowanym czubkiem do
naciskaj kady punkt przez trzy sekundy, ten
mona wykona tylko jeden raz (ry.
Zabieg 5: Bruzda miedzy miniem j
naramiennym a
Trzy punkty lece na tej brudzie znajc na
linii biegncej nieco ukonie Ry. 92
iii!
Ry. 94
pjimiinc c/terema palcami prawej doni i
c/. ramienia, jej kciukiem, Mwanym
ukonie do gry, naciskaj kady ikt pi/.e/ tr/y
sekundy. Powtr/ /abieg tr/y (tu. 95).
5g 6: Boczny obszar ramienia
MH rami tak, aby wewntrzna cz doni
wala si w grze. Sze punktw uh do
Ry. 96. Punkty shiatau na bocznym
tego obszaru pooonych jest na lm>'.n;icej obszarze ramienia i grzbietowy!
wzdu rodka minia naramien-' u i obszarze palcw
wyrostka obojczykowego opatki do hi wy i osiek burko
okciowego (ry. 96). Zaciskajc dla opatki
boc/.ny obii/ju
li/vmania kciuk wok wewntrznej czci
ramienia
p n i a , naciskaj kady punkt przez trzy
flv prawym palcem wskazujcym, rod-i Ry. 97. Punkty
serdecznym. Powtrz zabieg trzy razy. boomyi
mdra
lrebi
7: Boczny obszar przedramienia
jednoczesnego uginania czterech pal-fau
way mona ruch wsplnego zginacza
pooonego obok okcia. Miejsce, w 11
nastpuje ten ruch, stanowi pierwszy i u
punktw pooonych na linii biegncej rstka
do bocznego obszaru przed-/abieg na tych
punktach wymaga kcia i przywiedzenia
przedramienia k lalk piersiow. Kciukiem
prawej doni, m w stron okcia, nacinij
pierwszy IWostae cztery palce prawej doni,
dla 3 niania, obejmuj rami. Naciskaj kady
pi/c/. tr/y sekundy i powtrz zabieg trzy X i
99).
Ry. 98 l j> obs/ar gr/.bictu
palcw
boczny obs/ar
przedramienia
obszar grzbietu
rki
Ry, 99
 Ry. 100
Zabieg 8: Obszar grzbietu rki
Punkty na grzbiecie rki polo/one s m
komi wzdu c/terech linii, po trzy pun
kadym rzdzie, biegncych od nadgarst
podstawy palcw (ry. 97). Prawym kciu
zwrconym w stron nadgarstka, nacisk
kolei przez trzy sekundy kady z pu
zaczynajc od strony kciuka. Dla podtrzy
chwy lew do czterema palcami prawej
(ry. 100).
Ry. 101. Punkty shiatsu na
obszarze palcw
Ry. 102
Zabieg 9: Obszar palcw
Istniej trzy punkty nacisku na
Ry. 104 pooone na linii biegncej od dal
bliszego paliczka. Kciukiem i palcem
cym prawej doni jednoczenie nacisk
punkt na obszarze grzbietowym i d
lewego kciuka przez trzy sekundy,
lekko palce podczas uciskania punktu
szym paliczku. Nastpnie uciskaj pr'
stron kadego punktu w taki sam s
zakoczeniu zabiegu kciuka uciskaj cz ty
na pozostaych palcach w taki sami
(ry. 102 i 103).
Zabieg 10: Obszar doni
Na osi symetrii doni pooone s tr:
pierwszy na najwikszym kbie doni
rodku doni, a t r/cci u podstawy pi
kowcgo (ry. 86). Obejmij grzbiet
czterema palcami, a prawym kciukiem
im minklv nrxe/ ir/v sekund v kady.
bieg 11: Rozciganie ramienia Ry. 105. Rozdfanie rmmtaii
/ prawy kc i u k na rodku lewej doni i obej-
n./ostalymi c/lerema palcami gr/.biet lewej
h itlnic praw rk na wysoko ramienia
MU
.i^.nij do przodu lew doni (ry. 105). 1 1
1 /.ciga nie rki naley wykonywa prze/ i
powtrzy trzy razy.
tka piersiowa
Ry. 106. Punkty shiatiu na
1: Obszar midzyebrowy obtzarze pieiiiowyni
\> u-n pr/eznaczony jest dla minia pier-pi
wikszego oraz wewntrznych i ze-i|i/tivch trzon mostka
mini midzyebrowych. Nacinij cm
wskazujcym, rodkowym i serdecznym u i i
bezporednie okolice bocznych n / o n u
mostka. Kady palec powinien ll.>w;i
si midzy dwoma ebrami. ii.ii',i|i|c
ramiona na boki naciskaj jed-4-sMu-
kady z czterech punktw l/s A-
browych po prawej i lewej stronie ciaa. /.c
poziomych rzdw takich punktw i stronie.
Najpierw naciska si wysze i/vil y. a
nastpnie trzy nisze. Ucisk inu-n l rwa
trzy sekundy, a zabieg naley i A r tylko jeden
raz. Ucisk wykonuje si z tnt p. vi;|gniciem do
tyu (ry. 107 i 108).
Ry. 107
wyrostek iniee/ykowitty
Ry. 108
172
Zabieg 2: Obszar mostkowy
Pi punktw mostkowych poloonych jest na
linii zaczynajcej si na czubku mostka
-rkojeci - i cigncej si do wyrostka
mieczykowatego (ry. 106). Za pomoc palcw:
wskazujcego, rodkowego i serdecznego obu
doni, zczonych czubkami, naciskaj lekko
kady punkt przez trzy sekundy (ry. 109).
Zabieg naley wykona tylko jeden raz.
Pamitaj, aby nie naciska bezporednio na
wyrostek mieczykowaty.
Zabieg 3: Okrny, zmienny ucisk
doni na obszar piersiowy
Trzymajc palce skierowane na trzon mostka,
po donie na lewym i prawym obszarze pier-
siowym i odcignij okcie na boki. Zastosuj
rotacyjny ucisk domi przez pi sekund (ry.
110). Po powrocie ramion do pozycji wyjciowej
pod koniec zabiegu zwr palce w kierunku
przepony i przejed nimi szybko w d klatki
piersiowej (ry. 111). Powtrz zabieg dwa razy.
Zsynchronizuj energiczne wydechy z ruchami w
d.
Ry. 110. Okrne ruchy doni
Brzuch
Ponisze zabiegi mona wykonywa w pozycji
siedzcej lub lec na wznak.
Zabiegi: Seria uciskw doni
Pierwszy punkt tej serii pooony jest nad
przepon, na doku nadbrzusza. Drugi, trzeci,
czwarty, pity, szsty, sidmy, smy
Ryo.109
Ry. 113
ur| stronie br/.ucha, pr/.ecina go i biegnie w
> lego lewej stronie (ry. 112). Ucisk naley
I.MI .u' obiema domi, prawa pod lew,
/n.uv.ajc tr/y sekundy na kady punkt,
ti/.eba powtrzy trzy razy. Punkt l ley
lildkiem, punkt 2 nad jelitem cienkim,
nad pcherzem moczowym, punkt 4 om
lepym, punkt 5 nad wtrob, punkt
ledzion, punkt 7 nad okrnic j'u|.|
c;i, punkt 8 nad okrnic esowat i n k t
l
) nad prostnic. Przed wykonaniem ucisku
wcignij gboko powietrze, pnie
stopniowo zwikszaj nacisk, si
zsynchronizowa ucisk z wydy-powietrza
(ry. 113-117). Kiedy ustpi w okolicach
brzucha, mona uciska nu- punkty za
pomoc palca wskazujcego, i serdecznego
obydwu doni.
Ry. 111. Ucisk domi w d
Ry. 112. Dziewi punktw serii
uciskw doni
174
Zabieg 2: Obszar jelita cienkiego Ry. 118. Punkty ihatiu nad
Punkty uciskane podc/as tego /abiegu poo/one Jelitem cienkim
s na okrgu, ktrego rodek stanowi ppek.
Pierwszy ley po prawej stronie, ukonie pod
ppkiem, a pozostae zataczaj koo zgodnie z
ruchem wskazwek zegara (ry. 118). Ucisk
naley wykona palcami: wskazujcym, rod-
kowym i serdecznym obu doni, powicajc trzy 20 X

sekundy na kady punkt. Zabieg trzeba

powtrzy trzy razy.
4
Zabieg 3: Obszar okrenicy zstpujcej i
okrenicy wstpujcej
Po praw do na ppku prostopadle do
boku, tak aby zczone palce znajdoway si
bezporednio nad okrnic zstpujc. Lew
do, skierowan w przeciwnym kierunku, po Ry. 119. Falujcy ucisk doni
na grzbiecie prawej rki. Kb prawej doni prze-
su po okrenicy zstpujcej w kierunku ppka.
Potem rozlunij minie i korpusem doni
nacinij okrnic wstpujc w kierunku ppka
(ry. 119). Powtrz cignicie i naciskanie
dziesi razy. Nastpnie, pozostawiajc donie w
takiej samej pozycji i przyciskajc je tak, aby si
nie zelizgny, wykonaj dziesi okrnych
ruchw rotacyjnych (ry. 120). Na zakoczenie
zabiegu przez dziesi sekund wykonuj gbokie
ruchy drgajce (ry. 121).
Leczenie przypadkw patologicznych
okrelonych
Ry. 120. Okrny ucisk doni Ry. 121. Drgajcy ucisk dc
 Opis terapii okrelonych stanw patologic/.nych /aklada opiniowanie potUln
technik shiatsu. S/c/.egly technic/ne terapii podane /.ostay w popr
ro/d/iatach.

kad krenia
Dolegliwoci sercowe Ry. l
bolesna. Zesp chorobowy charak-r/u|ijcy
si napadowymi blami zamostkowy-
pioinieniujcymi ku grze i do lewego
tinna. Najczstsz przyczyn dusznicy
m'l jest zwenie naczy wiecowych,
wystpuje pod wpywem niedotlenienia
<l-statecznego ukrwienia minia sercowego.
serca. Polega na niezdolnoci do l i yn u ma
dostatecznego krenia krwi fltvnoci od
potrzeb organizmu. Prowadz mir] wady
serca, nadcinienie ttnicze, choro-lnvnia
sercowego. Moe dotyczy jednej lub komr serca.
Objawia si dusznoci. 1 serca. Gwnym jego
objawem jest nagy, hol dawicowy
umiejscowiony za mostkiem, iwiiiujcy do
lewej rki, barkw, palcw, E k. W postaci
wstrzsowej wystpuje spadek ;ina krwi i
blado z obwodow sinic. INC /. obrzkiem
puc cechuje si dusznoci li/lem. Do zawau
serca dochodzi przez , ktrej przyczyn jest
zwenie naczy lononych i zatrzymanie
przepywu krwi |flnicy wiecowej, co
powoduje przerwy Hity serca i obumarcie
tkanek.
Ry. 3. Obizar midzytopttkow;
shiatsu
u ktrej podejrzewa si nieregularnoci serca,
powinna przej terapi metod iii, ale przede
wszystkim musi unika sub-|i pobudzajcych,
takich jak kawa, tyto i ol, dokadnie
uregulowa swoj codzienn l rtara si
utrzyma ciao w dobrej konctycji. (, Pacjent
kadzie si na prawym boku, a tera-N wykonuje
zabieg shiatsu na czterech punk-pr/cdniego
obszaru szyjnego (zabieg zapo-lacy
gwatownej akcji serca i wzrostowi ),
nastpnie na obszar/c nadtopatkowym ;iu
punktach na lewej c/cci obszaru
 rodkowy rodkowy
obszar obszar
Ry. 5. Bru
przedramienia
ramienia
Ry. 4. Powierzchnia irdramienia
lewa strona obs/.aru
piersiowego
obszar palca serdecznej
sztywno mini gbokich znajdujcych si
midzy drugim a pitym punktem obszaru
midzyopatkowego (ry. 3). Terapeuta musi
usun to napicie.
2. Pacjent pozostaje w pozycji lecej na
prawym boku, terapeuta unosi jego lewe rami
nad gow i delikatnie wykonuje zabieg na trzech
punktach pooonych na brudzie midzy
miniem dwugowym ramienia a miniem pier-
siowym, szeciu punktach na rodkowym
obszarze ramienia pooonych na linii od pachy
do stawu okciowego, omiu punktach na
okciowej czci przedramienia oraz na
czterech punktach na powierzchni grzbietowej
Ryc.7
midzy mieniem a a
*vwnvtr/.nej maego i scrdcc/ncgo palca (ry. 6).
piersiowym, ot bruzdy
piersiowej i nadt niivpnie tr/.ymajc lew doni wyprostowane
m iv pacjenta za nadgarstek pociga praw
m /.a c/ubek maego palca pacjenta i potrzsa
mu-nicm pacjenta (ry. 7 i 8).
V Pacjent spoczywa w pozycji na wznak, tera-ui.i
wykonuje zabieg na czterech punktach >:<> i
prawego obszaru nad- i podocznego jed-iH/i-
nie. Stosuje lekkie uciski doni przez nie
sekund oraz uciska dwa lub trzy razy na k i
oc/ne. Zabieg ten reguluje ttno poprzez id/nn ic
odruchu Aschnera, inaczej zwanego tu hcm
oczno-sercowym. 4 Terapeuta wykonuje zabieg
na czterech nk t ach na obszarze
midzyebrowym lewego uwego obszaru
piersiowego (ry. 5). Specjalnej g i wymaga
zabieg na lewym obszarze pier-yt u , ktry ma na
celu rozlunienie minia owego i mini
midzyebrowych. Nastpnie |x-uta wykonuje
zabieg na trzonie mostka. i)c okrny ucisk
domi na obszar piersiowy i/cnia w d przez
obszar piersiowy.
twardniej i staj *i lamliw* rtktt|
Nadcinienie ttnicze emocjonalne moe ipowodowi p
i, w ktrym grne cinienie krwi (przy skur- wzrost cinienia krwi, WtaHM l
m sercu) przekracza 160 mmHg, a dolne naczynie krwionone pfkl, 00 H^|l
me (kiedy serce jest rozszerzone) 95 mmHg, poredni przyc/yn wytaw kroi 401
IM si za nadcinienie. Istniej dwa rodzaje W regionach Japonii, w klryd
lnienia: nadcinienie pierwotne, ktremu nie staym skadnikiem diety i gd/Jo ipc
/ys/. adne objawy patologiczne i ktre jest due iloci sonych potraw, odn*
liym stopniu zalene od czynnikw dzie- najwysze wskaniki /nchorOM
nydi. oraz nadcinienie wtrne, ktre moe nadcinienie. Sd zawarty w loli
powodowane chorobami nerek, gruczow napicie mini gadkich cian
'li/nego wydzielania, chorob Basedowa krwiononych, powodujc skurc/cn
Innymi czynnikami. Nazwy nadcinienie" podnosi cinienie krwi. Nadmierne
MV na oznaczenie nadcinienia pierwot- ryu prowadzi do nagromadzenia
conych kwasw tuszczowych w orj
IpoiiY.ywc nadcinienie moe by przyczyn co z kolei jest przyczyn wapnienii
iloci, zawrotw gowy, szumu w uszach, krwiononych. Umiar w korzy
unoci, sztywnoci ramion, obstrukcji, braku takich pokarmw ley u podstaw
wagi emocjonalnej, nerwowoci i staego gania tej chorobie.
il/cnia. Moe doprowadzi do wylewu krwi . Nadcinienie jest powan c
Osoby nadwraliwe i spite s bardziej ktra powoduje wiele komplikacji
w mi lv chorob. Poniewa mzg /.uywa 20 gicznych. Obcia ono serce i prowad
ii caego tlenu wykorzystywanego przez przerostu (hipertrofii) oraz wywot
1X0
liu-j-u) lud/ie, ktr/.y cierpi, na t dolegliwo,
s/.l regularnie poddawa si dokadnemu
i'tamowi terapii.
trmpia shiatsu
nienie wymaga terapii caego ciaa, ale 1
powinien koncentrowa si na obszarze
fl/vlopatkowym (zwizanym z organami
iM\vhania), obszarze podopatkowym
iwym), na zakoczeniach rk i ng oraz
IM/uchu.
'a c jen l spoczywa na lewym boku, tera-1,1
naciska lekko, wolno cay obszar szyjny, /s
Ry. 10. Punkty uciskania lewego obszaru
nerkowego przy pozycji na lewym boku n a j od jego przedniej czci. .' Nastpnie
naciska pi lub sze razy p u n k t w
pooonych na obszarze liultopatkowym i
midzyopatkowym, a irni dziesi
punktw poczwszy od pitego <KAir/c
midzyopatkowym poprzez obszar opatkowy
a do ldwiowego. Z kolei .nituje uciski
jedn doni przez pi sekund ' z czterech
punktw pokazanych na l u k u K) i
powtarza zabieg pi lub sze Na koniec
wykonuje ruchy drgajce, lic wyny jest
ucisk doni na trzeci kt na lewym obszarze
nerkowym.
Parjenl kadzie si na brzuchu, a terapeu-
iVlu/nia prawy i lewy obszar midzyopatkowy.
vpnic ostronie naciska kciukami na prawy o
l is/.a r nerkowy jednoczenie (ry. 11). i|c
palce obu doni uciska kady punkt pi
sekund podstawami doni. Powtarza g pi
lub sze razy (ry. 13 i 14). Na ii/lenie
stosuje ucisk drgajcy.
Ry. 15. Rozciganie nogi
Ry. 17. Obszar brzuszny
/ ilolny bruzda nadbrzuszna
/.u /ebrowy
lewy dolny
obszar ebrowy
Ry. 16. Rozciganie rki obszar okr/nicy
esowatcj
Nadcinienie mo/e by pr/.yc/yn
nienia ttnic/.ek nerkowych, co /. kolei
dopyw krwi do nerek i upoled/a ich /
wydalnicze oraz powoduje obr/k, ma
na celu przywrcenie nori
funkcjonowania nerek.
4. Terapeuta wykonuje /.abicg mij|
tylnych powierzchniach ng, pode/im
pacjent spoczywa na brzuchu, a iniHlcp
pacjentowi przyj pozycj na w/,n
naciska przednie powier/.chnie i
dokadnym zabiegu po obu stron
zakoczenie rozciga nogi, jak pole H
rysunku 15.
5. Pacjent ley na wznak. Terapcutu
zakoczenia obu rk, a nastpnie
ramiona (ry. 16).
6. Po lekkim zabiegu na nhs/jir/c
stosuje powolny, delikatny ucisk oczne.
7. Po dokadnym /ahicgu im o sio
wy m terapeuta /ac/yiut ucisk doni.
8. Po dokadnym /abiegu na o
brzucha terapeuta koncentruje lif M d
brzusza oraz na prawym i lewym NWWf
obszarze ebrowym (ry. 17). Pltbudt
wienia i zapobieganie obfttrukcji
ostronego zabiegu na okr/nicy oiowi
9. Na zakoczenie pacjent ponowi
muje pozycj na brzuchu, a terapeuta i
atwo napinajc si przepon, stonuj
doni na prawy i lewy boczny obs/ar
(ry. 18).
Ry. 18. Ucisk domi na pmpoaj
przy pozycji na brzuchu
1H2 we w net n winowy, nr/cdm obs/ar
Ry. 19 s/yjna udowy.
3. Stwardnienie ttnic
W procesie starzenia si ciao czowieka zwykle pierwszy
punkt S2
przechodzi zmiany prowadzce do stanu
zwanego stwardnieniem ttnic. Jest on te cile pierwszy
punkt s
zwizany z chorobami serca i nadcinieniem.
Bardzo elastyczne i kurczliwe ttnice zbudowane
s z trzech warstw: bony wewntrznej, bony
rodkowej i bony zewntrznej, czyli przydanki.
Stwardnienie moe nastpi w kadej z trzech
warstw ttnicy. Nagromadzenie tuszczw na
ciankach warstwy wewntrznej moe stopniowo zewntrzna
ttnica
doprowadzi do niedronoci ttnicy i szyjna
rdze pr
uniemoliwi przepyw krwi. Dotyczy to
pierwszy | Ry. 21. Obszar
najczciej duych ttnic, takich jak aorta, punkt S2 szyjny i
naczynia wiecowe, ttnice mzgowe i ttnice wyrostek nerkow
ng. ttnica y
Stwardnienie warstwy rodkowej nastpuje wsplna ttnica szyjna
w rednich ttnicach miniowych, takich jak rdze przeduony
ttnice udowe, podkolanowe, piszczelowe i tylny
promieniowe, kiedy na ich ciankach odkada obszar
szyjny
si wap. Stan ten spotyka si zwykle u osb obszar nerkowy
starszych.
Stwardnienie warstwy zewntrznej nastpuje
w ttniczkach. W mzgu i nerkach warstwa
zewntrzna ttnic twardnieje i rozrasta si, tamujc
|e u r
wewntrzne krenie. Stan ten zwizany jest z opatia
nadcinieniem.
Uywa si oglnie terminu stwardnienie
ttnic", jednak istnieje wiele rodzajw tej choroby,
rnicych si od siebie w zalenoci od czci
ttnicy dotknitej zmian patologiczn, jak i
stanu organizmu danej osoby. Choroba ta li poowy ciaa
wystpuje nie tylko u osb w zaawansowanym punkt bocznego obszaru szyjnego,
wieku, ale take u modych. Najlepszym rdzenia przeduonego oraz pierwszy pi polowy ciaa wystpuje zwykle na
sposobem zapobiegania stwardnieniu ttnic jest nego obszaru szyjnego w podanej (ry. skutek
staa wiadomo stanu, w jakim znajduje si 19). Tylny obszar szyjny powi ii krwi do mzgu, spowodowanego
organizm, i stosowanie programu terapeuty- szczeglnie dokadnie potraktowany, linieniem mzgowych naczy
cznego. Szczegln uwag trzeba zwrci na pomaga to w zwalczaniu otyoci (ry. krwiononych, pykaj pod wpywem
ilo spoywanego cholesterolu. Naley 2. Pacjent ley w pozycji na napicia emocjonal-
prowadzi uregulowany tryb ycia, unika tyto- Terapeuta uciska doni i kciukiem Si an ten zwany jest take paraliem
niu, ktry sprzyja rozwojowi stwardnienia ttnic, a nerkowy (ry. 21 i 22). riowym, a objawia si stopniowo
najlepiej porzuci go cakowicie 3. Nastpnie uciska nogi i stopy po
nastpujcej kolejnoci: tylny obszar! litniu przez pacjenta przytomnoci
Terapia shiatsu d podkolanowy, podeszwa. po
l Pncicnt nrwhicra no/vcic seiia fklcka na 4. Teraz poddaje zabiegowi rami$ unieruchomieniem poowy ciaa
do dotu okciowego, stawy nadgf przeciw-Uo pkuli mzgowej, w
-rdreczne i palce. ktrej nastpi!
5. Pacjent nadal spoczywa w tal krwi. Skutki zaczynaj by
po/ycji. Terapeuta naciska obszi widoczne na ci twarzy, na ktrej
parali mini kowych, nosowych i ustnych
Ryc.22f Ry. 23.
utrudnia
lic. Na skutek skurczu minia pier- Obtzmr brzuszny

skurczu (zginaj si i odwracaj na zcv

Staw biodrowy ulega zwichniciu, n
ydkowy jest zwiotczay i rozciiignil)
zostaje skrcona w stawie ikci
(szpotawa), a wycignite palce twora
pitowokosk. Objaw ten zwany joi
czem Wernicke'a-Manna (ry. 24). Sfcj*
zmusza pacjenta do wyginania chorej i
uk podczas chodzenia. Bardzo trud
przywrci sprawno u osoby dol
cikim przypadkiem skurczu Won
Manna. Natychmiast po odzyttknnit
pacjenta przytomnoci powinno li
IH4
Ry. 24. Hemiplegia - skurcz
Terapia shiatsu Wernicke'a-Manna
1. Terapeuta klad/ie pacjenta w po/,ycji na
i n;iwrt
wznak i wolno rozpoczyna zabieg na miniu
piersiowym wikszym, brudzie naramienno-- 27. Boczna powierzchnia
ramienia
piersiowej i miniu naramiennym (ry. 25), aby przywodzenie
zapobiec przywiedzeniu stawu ramiennego (ry.
26).
2. Nastpnie terapeuta wykonuje stay ucisk z
lekkim pocigniciem w kierunku palcw doni na odwodzenie
nastpujcych czciach koczyny grnej: miniu Ry. 28
trjgowym ramienia, miniu okciowym, miniu
odwracajcym przedramienia, grupie mini prostowanie
prostujcych, na nadgarstku i stawach midzypal- stopa pil
szpotawtj
cowych, a do koca palcw (ry. 27 i 28). (piton
3. W celu zapobieenia zwichniciu stawu stopa pitowo-
biodrowego terapeuta ostronie rozlunia grup koska (pitong
koski)
mini przywodzcych na rodkowym obszarze
udowym. Ucisk naley skierowa na
4. Kadc pacjenta na brzuchu terapeuta zabiegi shiatsu na dotknitych pj obie strony zespou mini
wykonuje zabieg na miniu zginaczu na tylnym czciach ciaa. Aby zapobiec skurczowi! zginajcych wzdu
punktw pooonych
obszarze udowym, aby zapobiec rozcigniciu podczas snu, sparaliowane czci ciaa]
na ramenu.
stawu kolanowego (ry. 30). owija rcznikami lub kawakami koca.
5. Pacjent zostaje przywrcony do pozycji na Chorzy dotknici jednostronnym ciaa,
wznak i terapeuta rozlunia przedni misie ktrzy duo czasu spdzaj wj podatni
piszczelowy oraz zesp mini strzakowych, s na odleyny, zwaszcza \ krzyowej,
aby zapobiec odgiciu stopy i pitonogowi roz- okolicy wielkiego krtai biodrowego,
bienemu. Poddaje stop wiczeniom odchylaj- wyrostkw krgosupa i Poniewa
cym j w kierunku grzbietowym, aby rozcign skurcz mini usuwa tuszcz podskrnej,
Ry. 30. Tylny obszar
minie okolic stopy i w ten sposb zapobiec dziaanie potu w fadach czas leenia w uda
pitonogowi koskiemu (ry. 31). Nie wolno ku jest przyczyn skry w tych Ryc. 31. Przednia powierzchnia
zapomnie o wiczeniu polegajcym na odchylaniu miejscach. Zapobiej dolegliwoci iA naley skierowa na strony nogi
podstawowych iktw
stopy w kierunku podeszwy. polega na wycieraniu szybko, jak to pooonych na obszarze
6. Kolejny zabieg, na obszarze brzucha, ma tylko moliwe. NaU czsto udowym.
zapobiec obstrukcji, ktra czsto towarzyszy przewleka i wygadza pod zmienia
pooenie ciaa chorego. Ry. 26 Ucisk naley
temu stanowi (ry. 33). skierowa na obie
Po zakoczeniu zabiegw pacjent powinien strony podsta-
wowych punktw
zosta pouczony, jak za pomoc doni i palcw na przednim
czynnej strony ciaa wykonywa samodzielnie obszarze gole- Odginanie musi by tt
niowym i zespole pene, jak to tylko m<
Ry. 25. Misie naramienny, bruzda mini
naramienno-piersiowa i obszar piersiowy strzakowych. Ry. 33. ObMU
bruzda naramienno- obszar okuta
m. naramienny -piersiowa t piersiowy
obszar stepu
obs/.nr gr/bictowy
 na osi ItyineUil
gowy
2. Bezsenno
Wrd przyczyn przeduajcej si niezdolnoci
do spania wymieni naley zmartwienia i stres,
zapalenie mzgu, nadwraliwo nerwow i
stwardnienie naczy krwiononych. Zwykle
niepokojenie si niezdolnoci do zanicia
pogorsz ten stan, lecz nie jest to wystarczajcy
powd do sigania po rodki nasenne.
pierwszy przedni
punkt szyjny
Nerwice Ry. 39
Ry. 35
nerwicowe i nerwice objawiaj si przez shiatsu caego ciaa, /c s/c/<
obszar potyliczny uwzgldnieniem obs/arw s/.yjnych,
M.ihilno umysow, zmienno nastrojw,
rdze /ilolno do koncentracji, niezdolno do potylicznego, rdzenia pr/cdiu/.oncgo,
przeduony
'm u-ni i dziaania oraz wieloma innymi zmia- nadopatkowego, plecw i gowy (u /<
iitn patologicznymi, ktre wystpuj u ludzi w szstego punktu na osi symetrii).
tylny obszar 'nvm wieku. Spowodowane s one zwykle doda ucisk doni na skronie i guli
szyjny Na zakoc/cnic lr/cha ilokludnio
niukami psychicznymi, takimi jak kopoty
obszar \iiwc, trudnoci w stosunkach z innymi lud-I, przepon (ry. 40 4.1), poniewa po)
nadopatkowy napicia zwizane z prac, silne przeycia z trawienie. Wa/nc jcnl xapobtofiJ
o siwa itp. Ludzie o sabej kondycji psy- strawnoci, obstrukcji t btoguiN cjent
/ncj, ktrzy bez przerwy zamartwiaj si i na powinien ilu/o tp4 l spokojnym
Terapia shiatsu tystko reaguj histerycznie, s bardzo podatni r<ulowi*ku,
Ludzie cierpicy na bezsenno odczuwaj nrrwice. Jednak stany opisane powyej, Ry. 40. Udik dtai mm*
sztywno w okolicach brzucha i na obszarze /q ni/ powane choroby umysowe, jak np. pooonych na od lyMdi
obszaru ikroniowtfo
szyjnym. Dlatego terapeuta powinien skoncen- nho/.a maniakalno-depresyjna, wyleczy
trowa si na tych czciach ciaa. u /a pomoc zmiany nastawienia pacjenta Kierunek ucisku
1. Pacjent przyjmuje pozycj seiza. Terapeuta tu-bic i otaczajcych go ludzi. na obs/.ar ^
skroniowy
wykonuje zabieg na pierwszym punkcie przed-
niego obszaru szyjnego (ry. 34), a nastpnie na ia shiatsu
Mocny ucisk na
punktach caego przedniego obszaru szyjnego, /anc jest przeprowadzenie penej terapii szsty punkt.
bocznego obszaru szyjnego, obszaru rdzenia Ry. 41 Ry. 42
przeduonego i tylnego obszaru szyjnego (ry. Ry. 43. Bruzda nadbm i
udik doni
36 i 37). Zabieg ten przypiesza krenie krwi w
ttnicach i yach, wpywa na lepsze utlenienie
tkanek mzgowych. ucisk na gaki
oc/ne
2. Ostrony zabieg naley wykona na
obszarze potylicznym, nadopatkowym, grzbie-
towym i wszystkich czciach koczyn grnych i <* bruzda ,, 4
dolnych. Nastpnie na szeciu punktach osi nadbrzuszna
symetrii gowy, stosujc wstrzymywany, drgajcy
ucisk (ry. 38). Stosuje si take ucisk doni na

W-x
gaki oczne. Kady punkt uciska si przez
dziesi sekund.
Istniej;) dwa rod/aje nerwobli: sanu>istne ner-
woble, ktrych pr/.yc/yny nie s. /nane, ora/,
nerwoble symptomatyc/nc, powodowane
przez ttniaki, choroby zatok, zapalenie dzise i
zaburzenia metaboliczne.
Najgrubszy nerw czaszkowy, nerw trjdzielny,
czy si z pitym nerwem czaszkowym i
tworzy zwj nerwowy Gasseriana, a nastpnie
rozgazia si na trzy czci. Pierwsza ga to podocznego. Potem kciukiem lub trzema (
nerw oczny, druga to nerw uchwowy, a trzecia
jest nerwem szczkowym. Nerwy te rozoone s
po caej twarzy (ry. 44). Punkty ucisku s
rnie uoone dla kadej z tych gazi: dla pier-
wszej jest to obszar nadoczny; dla drugiej
obszar podoczny i jarzmowo-twarzowy, dla
trzeciej obszar mzgowy (ry. 45). Bl nigdy nie
wystpuje naraz w wicej ni jednym z
powyszych nerww. W przypadku pierwszej
gazi bl obejmuje podstaw nosa, obszar
nadoczny i czoowy. W przypadku drugiej gazi
umiejscawia si na obszarze podocznym, koci
jarzmowej, skrzydekach nosa i grnej wardze.
W przypadku trzeciej gazi ulokowany jest na
uchwie, dolnej wardze, w okolicach uszu i na
skroniach.
Terapia shiatsu
Zabieg powinien koncentrowa si na punktach
Ry. 44, Ukad nerww Ry. 45. Punkty Valldxa
trjdzielnych
pierwsza ga
druga ga
trzecia ga
Ry. 46
gowa
obszar czoowy
obszar nad- i pod-
oczodoowy
obszar
jarzmowy
obs/ar grnej
u c i s k u /wii |/ an ych be/poicdmo / miej*
wystpowa n i; blu. Terapeuta wykol
pynny ucisk wstr/.y mywany, drgaj
rozluniony, a nastpnie ucisk /godl
wymogami objaww (ry. 46). Jeli
spowodowany jest przez pierwsz ga
trjdzielnego, naciska kciukiem, trzema mi
lub doni na cztery punkty obl
cami wykonuje ucisk na punktach pow na
zewntrznej stronie osi symetrii ot
czoowego (ry. 47). Gdy bl spowodc
jest przez drug ga, terapeuta uywa lub
trzech palcw do zabiegu na punktach
pooonych na obl podocznym,
trzech punktach na obszan mowym od
strony nosa do ucha i trzech tach na grnej
wardze od strony we (ry. 48). Kiedy bl
spowodowany jest gazi nerwu
trjdzielnego, zabieg wykona na trzech
punktach uchwo\ dzisach znajdujcych
si na tym (ry. 49) za pomoc kciukw
lub ti cw. Poniewa poruszanie ustami
stanie bolesne, zabieg powinien by' take
na obszarze wok ust, przy niu lekkiego
ucisku.
pierwsza \
otwr
nadoczod(
otwr
pod<
druga
trzecia
otwr
brdkowy
Ry. 48 Ry. 49
5. Nerwoble potyliczne
t woble potyliczne wystpuj na obszarze, AV
ktry przebiega wikszy nerw potyliczny, u-|s/y
nerw potyliczny, trzeci nerw potyliczny u-lki
nerw suchowy, ktre biegn od obszaru iiHy.o
przez czubek obszaru potylicznego *ln\ m
lub dwoma rwnolegymi pasami. Punkt ya
pooony jest midzy wyrostkiem
iik"watym a pierwszym krgiem szyjnym lub
\-!/v wyrostkiem sutkowatym a rdzeniem
l/4-.llu/onym (ry. 50). Przyczyn kopotw
>/ by stwardnienie mini i tkanki tuszcz-na
obszarze potylicznym, napicie k-l
szyjnych, stwardnienie ttnic lub tak IWHN A-
spl trzsawki.
Ry. 50
Ry. 52
wikszy nerw
potyliczny
mniejszy nerw
potyliczny
trzeci nerw
potyliczny
czuy punkt
wielki nerw suchowy 51
Terapia shiatsu
1. Terapeuta rozlunia napi obszarze
potylicznym pr/e/ poi uciskanie kciukami
pooonymi j drugim trzech punktw
mied/y wy sutkowatym a rdzeniem
pr/edlu/r dotknitej schorzeniem stronic
(i Nastpnie wykonuje /.ahicg na punkcie,
ktry wymaga M/c/cglni (ry. 52).
2. Wykorzystuje l r /y punkty | midzy
wyrostkiem Ntilkowttlym ft l
pr/.ecllu/.onym (eni|K'Ulit wykonuje l
trzech pionowych r/ydiich punk c/terech
punktach grnych, wfejm wszy w
r/ed/ic po/iomym, piciu wczajc
drugi w r/ed/ie poziom) szeciu grnych,
wliic/ajnc Ir/cc vi poziomym (ry. 51), w
por/i|dku od gry.
3. Przesunwszy dotknit xch< cz
twarzy pacjenta lekko na /.cwni peuta
kadzie do na dole koci pt (mniejsza
granica szyi), drugu do pacjenta i
rozciga obszar polylic/ny przez pi
sekund (ry. 53). Powlam
190
t r / y ra/.y. Nastpnie, trzymajc podstawy doni
na obs/arze potylic/nym, wykonuje tr/y uciski
drgajce. Jeli neuralgia potyliczna wystpuje na
obu obszarach bocznych, terapeuta zaczyna od
lewej strony i powtarza taki sam zabieg na
prawej stronie.
4. Naley wykona dokadny zabieg na
obszarze szyjnym, rdzeniu przeduonym i
obszarze potylicznym.
6. Nerwoble ramienia
Miejscowy bl wystpuje na ramionach zgodnie z
rozkadem nerww ramiennych. Na przykad
nerw pachowy jest przyczyn blu w miniu
naramiennym i miniu obym mniejszym
(odpowiedzialnym za poruszanie ramieniem);
nerw miniowo-skrny powoduje bl w bicepsie
ramienia, miniu kruczo-ramiennym (odpowie-
dzialnym za poruszanie przedramieniem); nerw
okciowy, nerw rodkowy i nerw promieniowy
powoduj bl na obszarze przedramienia,
nadgarstka, grzbietu rki, bl doni i staww
paliczkowych (ry. 54).
Terapia shiatsu
Terapeuta musi wykona zabieg na dotknitych
schorzeniem obszarach, koncentrujc si na
przebiegu nerww. Musi rozcign staw ra-
mienny, staw ociowy, staw nadgarstkowy i stawy
paliczkowe (ry. 55). W tej bardzo wanej tech-
nice rozcigania musi postpowa ostronie i
wolno rozciga poszczeglne nerwy.
Ry. 55
Intuicjo, tr/y punkty Valleixa: krgowy, pier- /asosowa ucisk kciukiem lub ucin
tiowy boc/.ny i mostkowy poo/one w okoli-uu palcami i doni.
h nerww powierzchniowych (ry. 56). Przy blu wystpujcym na obwuin
Pr/.yc/.ynami nerwobli midzyebrowych towym lub bocznym obs/,ar/.c br/.uw.
nerw pachowy lin t/c by sztywno mini prostownika grzbietu zabieg naley wykona, gdy pacjcnl
i mini midzyebrowych, schorzenia serca, i a boku. W tym przypadku tcrapculn f
nerw k/.c dolegliwoci krgosupa i eber. pozycj obok gowy pacjenta i podno
miniowo-- rami nad gow wykonuje /.abicg mi
skrny
Terapia shiatsu obszarze brzusznym (ry. 58). Nt
|pt!t bl wystpuje na przednim obszarze pier- stosowa ucisk kciukiem, t r/.ma
nerw okciowy Hwvm, pacjent powinien pooy si w pozycji a doni i ucisk drgajcy.
terapeuta musi wykona zabieg na l/ar/e W obu przypadkach terapeuta
midzyopatkowym i podopatkowym. J|ilastvpnie powici szczegln uwag /ahic
nerw promieniowy' pacjent kadzie si na wznak, a tera-M i t a przeponie. Pacjent musi odychai |
/aczyna delikatnie uciska dotknit cz ciaa, spokojnie, kiedy terapeuta stara xii
zaczynajc od mostka i prze-c si w kierunku bl.
nerw porodkowy eber (ry. 57). Naley
Ry. 56. Punkty wystpowania nerwobli midzyebrowych
punkt na krgosupie
nerw midzyebrowy
Ry. 54. Przednia powierzchnia
prawego ramienia
7. Nerwoble midzyebr
trzon mostka
Nerwy midzyebrowe przebiegaj od
punkt na mostka
lewej strony krgw skonie w d
boczny obszar brzuszny, przez
midzyebrowy, a nastpnie skonie W
obu stronach mostka. N Ry. 58
midzyebrowe atakuj tylko jedn
ciaa i czciej wystpuj na le
szczeglnie od pitego do dziewi!
midzyebrowego. Bl zwykle sku
obszarze piersiowym, grzbiet
bocznym obs/ar/c brzucha i
towarzyizy oprys/ezka /wykle lewej
11 roni i na/.ywa si go
powtrichniowo-lr/cwiowyrn. Ch
P>2
8. Rwa kulszowa
Kor/enic nerwu kuls/owcgo znajduj si w
czwartym i pitym krgu ldwiowym ora/
pierwszym, drugim i trzecim krgu krzyowym.
Rozchodzc si od tego miejsca, w ktrym
tworz wizk, przechodz przez tylny obszar
udowy i tylny obszar ydkowy do obszaru
podeszwy i palcw stopy. S najduszymi i naj-
grubszymi, gruboci maego palca, nerwami
peryferyjnego ukadu nerwowego. Najczciej
rwa kulszowa jest nastpstwem przepukliny
krka midzykrgowego, zmiany znieksztaca-
jcej krgu w stawie biodrowo-krzyowym,
przerostu wizada tego, przytwierdzonego
do tylnego otworu krgowego, oraz sztywnoci
otaczajcych krgi wizade i mini.
Punkt szczeglnie wraliwy pooony jest
midzy wyrostkiem kulszowym a wikszym
krtarzem dotknitej schorzeniem strony. Jeeli
stan ten stanie si chroniczny, wysiki zmierza-
jce do zagodzenia blu sprawiaj, e ciao
przegina si w stron wystpowania dolegli-
woci, co zwane jest skrzywieniem kulszowym
(skolioz kulszowa).
Cenion metod diagnozowania rwy kul-
szowej jest znak Lasegue'a, Pacjent ley na wznak.
punkt Namikoshiego
wikszy
krtarz
punkty Valleixa
uz
ulszowy
Ry. 59
Terapeuta podnosi jego nog. "ie po/wa Ry. 61. Przykad ydenia
mu /gii| kolana (ryi. (>()). U osb cierpic plackowatego
na rw kuls/ow;} powoduje to dotkliwy
nerwu kuls/owego na tylnym ob?
udowym, /ginanie stopy potguje bl.
Terapia shiatsu
1. Pacjent musi spoczywa w pozycjlj
brzuchu. Terapeuta dokadnie wykonuje na
obszarze ldwiowym, poladkowym
punkcie Namikoshiego, w podanym por
Nastpnie wykonuje ucisk wstrzymywi
punktach Valleixa pooonych wzdu
kulszowego (ry. 59). Z kolei dokonuje na
koczynie dolnej, ze szczeg< Ry. 62 Ry. 63
uwzgldnieniem tylnej strony.
2. Pacjent przyjmuje teraz pozycj na
terapeuta wolno i dokadnie wykonuje na
obszarze brzusznym, gwnie i brzucha,
aby usun ochodzenie i sztj zapobiec
obstrukcji.
Poniewa nerw kulszowy znajduje sunkowo
blisko powierzchni skry, pouczy
pacjenta, aby nie siada na wilg< chodnych Ucisk palcem wskazujcym i
miejscach i trzyma d( schorzeniem rodkowym z wykorzystaniem
cz ciaa zawsze w cieple. Ry. 60
rodkowej czci jako podpory. Ry. 64
ysienie plackowate Terapia shiatsu
1. Pacjent musi mie wie/o umy*
wie plackowate lub gwatowne ysienie f Terapeuta uywajc kciukw lub lr/
mw gowy zwizane jest z zaburzeniami cw: wskazujcego, rodkowego i twrih
Inna krwi w skrze czaszki i wynikajcym z ostronie naciska rodek i boki ly
l> brakiem odpowiedniego odywiania obszaru (ry. 61 i 62).
wosw. Nie jest to choroba zakana; a rwa/, 2. Nastpnie terapeuta wykonuje <
nie towarzyszy jej swdzenie ani bl, filc ucisk rodka tego obszaru (ry. 63). P
udaje si j wyleczy, zanim pacjent MU n pomoc ucisku kciuka na kciuk w
je si, e w ogle cierpi na tak dolegli-S, zabieg na osi symetrii, obu skroniach,
Wystpuje czasem jednoczenie w wicej } niu i rdzeniu przeduonym (ry. 64).
jv<lnym miejscu. 3. / kolei uciska obszar szyjny
Dolegliwo ta ma zwykle podoe psy- opatkowy, ktre s zwykle sztywne p
Mte. W bardziej nasilonej postaci wystpuje > typu dolegliwociach.
umartwiajcych si, pobudliwych, cicr-h / 4. Na koniec wykonuje zabieg nn i
powodu nagromadzenia stresu lub Jol rwa brzusznym, aby pobudzi trawienie i 't
lego napicia emocjonalnego. ?m prawidowe odywianie korzeni w\ot\
pr/yc/yrui ysienia jest be/senno

Ry. 65. Obszar czoowy, oczny
i skroniowy
obs/ar nad-
i podoczodoowy
Ry. 67. Obszar potyliczny
10. Migrena
Migrena to rodzaj blu gowy, ktry wystpuje
zwykle u kobiet w okrelonych miejscach
gowy, na przykad na skroniach, czole lub
obszarze potylicznym, za oczami, najczciej
jednostronnie. Mog poprzedza go zawroty
gowy, szum w uszach, mroczki przed oczami i
towarzyszy mu nudnoci oraz wymioty.
Zwizana z funkcjonowaniem naczy
krwiononych migrena zwykle pojawia si po
zjedzeniu czego pobudzajcego, co mogo
spowodowa rozszerzenie naczy
krwiononych. Wystpuje u osb cierpicych
na nadcinienie, bezsenno, na stwardnienie
mini, ktre powoduj zwenie naczy
krwiononych.
Terapia shiatsu
1. Terapeuta rozpoczyna zabieg od trzymania
jedn rk bolcej czci gowy pacjenta, ktry punkty na obszarze nadocznym,
znajduje si w klcznej pozycji seiza, a drug
doni uciska pr/e/. pi do d/icsiciu sekund
K,xl
ff t>.'toba SMON dotkna w latach I96H 1970
c osb w Japonii i bya pr/.yc/yn wiciu pie,
dopki nie odkryto, e jej pr/.yc/yn lekarstwo
na jelita zwane chinoformem. tk t y l k o
udowodniono ten i akt, we wrzeniu ''n roku
produkcja leku zostaa zakazana i M l tamtej
pory nie zanotowano adnych "wych
przypadkw. We wczesnych stadiach ohy
pacjent skary si na biegunk i ble urn ha.
Nastpnie na podeszwach stp poja-si
kucie podobne do tego, ktre ik/uwamy
podczas chodzenia boso po u. Odruchy
cigna Achillesa sabn, a it v pnie zupenie
zanikaj. Stan ten przeradza w nadwraliwo
podeszwy stopy i pozy ty-hv wynik daje
badanie odruchu Babiskiego. ti vi wionie i bl
przechodz stopniowo od ng
Ry. 66. Obszar skronie
Ry. 69 obszar potyliczny
..-.:. rdze przeduony
dozowane w zalenoci od nasilenia tylny obszar
szyjny
choroby. Mona wykorzysta ucisk dr obszar
2. Okrelenie punktw ucisku nadopatkowy
lokalizacji blu. Dla blu czoowego
cztery pionowe rzdy punktw - pier
Ry. 68
obszar
czoowej osi symetrii i trzy ponad brwil krgosupa
blu na obszarze skroniowym istniejl
obszarze midzyocznym i dodatkowe
punkt
skroniach (ry. 65). Dla blu na obs Namikoshiego
niowym istniej cztery rzdy
odchodzce od osi symetrii do obs Ry. 71. Ucisk doni na
niowego na dotknitej dolegliwoci!
70. Wstrzymywany ucisk
drgajcy na zakoczc-
gowy (ry. nich ktn&czyn grnych
66). Dla blu w okolicy istniej cztery dolnych
rzdy, po cztery punkt odchodzce od
osi symetrii do d< schorzeniem
obszaru potylicznego Naley wykona
/abieg na wszyst punktach.
3. Nastpnie terapeuta wykonuje
obrano oyjnym.
pr/ypailkach ruch koc/yn dolnych
memo/.liwy, a odrtwienie, bul i nic/tlt
porus/.ania dochod/i do po/.iomu rani
Terapia shiatsu
Terapeuta musi pr/eprowad/i /abiei
na caym ciele, /abieg powinien li
duej ni czterdzieci do piil/icsieci
duszy zabieg mgby bowiem /mc.c/y
ta i wywrze skutek odwrotny tu
rzonego.
Szczegln uwag naley /wr
wstrzymywany i drgajcy ucisk m
potyliczny, rdze przeduony, tyln;
szyjny, obszar nadopatkowy i obi
krgosupa, przez obszar mid/ylopal
obszaru ldwiowego i punktu Nami
(ry. 69). Terapeuta powinien te pr
dzi dokadny zabieg na ramionach i
szczeglnie za na pierws/ym
bocznego obszaru pr/eclramienia i na
ydkowym (ry. 70). W /jilc/noHii tul
naley zastosowa ucink lekki, Mitu
przerywany lub wnlr/ymywnuy IM |
czci ciaa.
Terapeuta mui wykona wany na
obs/jrnch, na wyzibiona, aby
pobudfttt J4 w ten sposb /apobtac
tttywnofe l Pobudzi to krn/enic
krwi W M wosowatych i usunie bl.
Na zakoczenie naley wykona i
ucisk obszaru br/us/ncgo (ry. 71 i
przywrci prawidowe funkcji
odka i jelit, pobud/i trawienie, we
substancji odywczych i zapobiec bicj
obstrukcji.
Ryc.72.UoWcdto
my oba
obszar brzucha
Dolegliwoci organw ukadu pokarmowego
1. Biegunka
Osabienie funkcjonowania odka i jelit lub
chd w koczynach dolnych i rejonie
ldwiowym jest przyczyn zaburze trwien-
nych. Nie strawione substancje pobudzaj bon
luzow okrnicy i przypieszaj perystaltyk
jelit tak, e zawarto jelit przesuwa si szybko
przez przewd, zanim pyny zostan dokadnie
wchonite, i dochodzi do prostnicy w postaci
ppynnej. Powoduje to biegunkowe wyprnie-
nia. Niekiedy brak rwnowagi nerww auto-
nomicznych pobudza nerwy przywspczulne i
powoduje przypieszone przechodzenie czciowo
strawionej masy przez okrnic.
Uporczywa biegunka bywa przyczyn
odwodnienia organizmu i uniemoliwia wcha-
nianie substancji odywczych, obniajc w ten
sposb odporno organizmu i powodujc jego
osabienie. Aby temu zapobiec, naley wykony-
wa zabiegi majce na celu pobudzenie trawienia i
regulacj funkcjonowania jelit. Przezibienia
wirusowe czsto s przyczyn atakw biegunki,
szczeglnie u dzieci. Regularne zabiegi shiatsu
pozwol utrzyma dobry stan zdrowia i uod-
porni organizm na przezibienia. Ponadto shiatsu
skutecznie pomaga w przywracaniu oglnego
dobrego samopoczucia.
Ry. 75 piciws/y punkt gi/hu
i (mivil/y podstawami \
(Terapia shiatsu \ i dugiego palca stop
Pacjent spoczywa w pozycji na brzuchu,
llri.ipeuta wykonuje zabieg na obszarze
rdzenia l|N/.'.llu/onego, prawej i lewej stronie
obszaru 1.1 opatkowego, na obszarze
midzyopatkowym, ||N" l opatkowym i
s/.c punktw n.t
krzyowym (ry. 73), aby ure-||iowa boc/.nvn> ohs/ai/o
funkcjonowanie autonomicznego ii. u l u p(xliu!/ia
nerwowego i zapobiec nadmiernej perys-|*!tue
jelit.
.' Nastpnie wykonuje kciukiem ucisk na oba
un ki y Namikoshiego (ry. 74 i 75),
przeznacza-pie sekund na kady punkt i
powtarza i>u-i' i r/y do piciu razy. Ry. 76
V Teraz pacjent kadzie si na plecach, tera-i t . i
/as wykonuje ucisk na sze punktw /nego
obszaru podudzia, od stawu planowego Ryo.71
obszary do punktu pooonego tu nad n skokowym.
opatk
opatkc Zabieg powinien trwa pi Mi u tul na
wiowy kadym punkcie i naley go imlr/y od
trzech do piciu razy. 4. / kolei naley wykona
obszar ki
silny ucisk na staw nkowy i grzbietow
powierzchni stopy, t/ogln uwag
punkt Ni
powicajc dokom midzy Islawami
pierwszego i drugiego palca stopy ;. 77).
Pobudzanie krenia krwi w stopach pmaga
wykonania zabiegu na palcach i na des/wic
stopy.
V Ucisk doni stosuje si jednoczenie na i
lew stron obs/aru brzusznego (ry. 78). ilc/.y
Ry. uciska doni prze/, pi sekund kady
tl/.iewieciu ounktw Dooonych wok
 Ry. 80 Ry. II. Oboar okrnicy e*owatqj

obszar ldwiowy
okr/nica popr/ec/na Ry. 82
grzebie biodrowy
okrnica wstpujca okrnica zstfjp

punkt Namikoshiego

obszar poladkowy

obszar krzyowy

2. Obstrukcja
Wyprnienie nastpuje zwykle raz dziennie.
Kiedy wystpuje nie czciej ni raz na trzy dni
lub raz w tygodniu, pojawia si uczucie
niewygody i stan zwany chroniczn obstrukcj.
Czsto prowadz do niej zaburzenia autono-
micznego ukadu nerwowego spowodowane
nawykiem nieregularnego spoywania
posikw lub stresem psychicznym. Kiedy
funkcjonowanie autonomicznego ukadu ner-
wowego ulegnie zaburzeniu, osabiona zostaje
czynno nerww wspczulnych jelit, co jest
bezporedni przyczyn obstrukcji.
Spoywanie atwostrawnych pokramw,
takich jak chleb, ser biay, maso i jogurt, nie
jest korzystne, poniewa nie pobudzaj one
pracy okrnicy i nie aktywizuj perystaltyki
jelit. Wskazane jest natomiast spoywanie
warzyw i owocw zawierajcych celuloz, ktra
pobudza ruch robaczkowy. Ale trzeba pamita,
e zbyt due iloci tych pokarmw mog
wywoa rwnie niepodane skutki. Pokarmy
solone, suszone japoskie liwki umeboshi, a
take owoce takie, jak pomaracze, brzoskwinie i
awokado, ktre zawieraj oprcz celulozy due
iloci kwasw organicznych, pobudzaj prac
okrnicy i maj regulujcy wpyw. Naley
unika dugotrwaego zaywania rodkw
okrnica esowai
a zamiast tego wykonywa cierpliwie
opisane zabiegi shiatsu i uregulowa dzi
autonomicznego ukadu nerwowego, a p
pobudza zdolnoci trawienne.
Terapia shiatsu
1. Terapeuta wykonuje zabieg najpi
przednim obszarze szyjnym, obszarze
przeduonego i obszarze krzyowym
pobudzi dziaanie nerww przywspi
nych.
2. Uciska punkty na obszarze ldwi
grzebienia biodrowego, obszarze krzy
poladkowym i punkt Namikoshiego (
Uciskanie punktu Namikoshiego po
prac jelit.
3. Nastpnie wykonuje zabieg na
obszarze brzusznym, ze szczegi
uwzgldnieniem dziewiciu pu
pooonych na tym obszarze w nast
kolejnoci: odek, jelito cienkie, jelito
okrnica wstpujca, okrnica pop
okrnica zstpujca i prostnica. Pl
ucisk kbom kciuka musi by szc:
ostro/nic wykonany na okrnicy csowa1 81-
84).
4. Na wikocycme nalc/.y wykona
nkreina uckki doni nn hr/nrh
200

3. Gastroptoz Ry. 88 Ry. 89. Udik ttcy

W wyniku pewnych chorb lub / powodu Terapia shiatsu
oglnego osabienia organizmu tkanka 1. Osoby podatne na gastropto/ s
miniowa odka moe sta si atoniczna. nerwowe i cierpi na sztywno w ri
Jeeli stan taki utrzymuje si przez duszy szyjnych, opatkowym i grzbietowym,
czas, odek opada poniej swego zwykego powinien koncentrowa si na wzmoci
pooenia ponad ppkiem. Opada on wolno rejonu szyjnego oraz prawego i lewego o
poniej linii czcej lew i praw cz koci nadopatkowego, szczeglnie lewej strony.
biodrowej, a do miednicy. S to symptomy 2. Terapeuta wykonuje zabieg na obs Ry. 90. Ugniatanie w kierunku
choroby zwanej gastroptoz, w ktrej pacjent okolic midzyopatkowych do czci ldi po grnego obszaru brzucn
cierpi na zaburzenia odkowe, niestrawno, lewej stronie krgosupa, a nastpi
czkawk i tym podobne dolegliwoci. obszarach pooonych midzy i
Na gastroptoz zapadaj zwykle szczupe podopatkowym a ldwiowym po prav nie
kobiety, u ktrych minie brzucha nie s zbyt krgosupa.
silne. Osoba taka powinna poddawa si regu- 3. Z kolei wykonuje dokadny abi
larnym zabiegom shiatsu i wiczy minie koczynach dolnych, a do zakocze stp,
brzucha, aby jej organizm mg utrzyma aby pobudzi krenie. Wane jest gani
odek we waciwym pooeniu na cianach zibniciu dolnego obszaru brzuszr
jamy brzusznej i pobudzi czynnoci tra- 4. Pacjent spoczywa w pozycji na rapeuta
wenne. wykonuje najpierw prosty zabieg n* Im, a pniej uciska go okrnymi rucha-/
dcktem ssania w kierunku przepony (ry. H obu stronach krygoMluptt pni-jciitu
Ry. 85. Okrne, zmienne uciski Ry. 87 K ) . Wane jest podczas tego zabiegu d/.icsie ugniaajiicych ucukw, akto
doni 4l.ulne dociskanie doni do skry pacjenta lekko w gry (ry. W).
K1)). Zabieg powinien trwa pi sekund i Ile/y 5. Na /.akoik/.cniti pr/ytuymi
go powtrzy pi do dziesiciu razy. skokowe pacjenta, ktry w lym CJMto
itvpnie terapeuta podkada donie pod ilu skony (ry. 91). (\vic/cnio jtil
pacjenta poniej zwykego pooenia skutec/ne, gdy pacjent tr/.ynui r*a n i
littlka, po bokach ppka, i opuszkami je/cli jest to dla niego /byt trudno, n
Icrirh palcw kadej rki pooonymi po ma rce wyprostowane pr/cd *obn (r

91. wiczenie A. Podniesiony tuw

Ry. 86. Ucisk sscy

Ry. 92. wiczenie B. Podniesiony tuw

riWH'wV kostek
202
wi|tioha
4. Dolegliwoci wtroby rodkowym i serdec/nym jedni1) Ry. 95 nnlok
nil.M I I , tr/ymajc je /.lc/one.
Wtroba jest odpowiedzialna za podstawowe
Nastpnie terapeuta bada stan wtroby l
czynoci yciowe, jak przemiana materii,
wykonuje y.abieg na prawym obs/.a-
wyprnienia, odtruwanie, produkcja krwi,
nadopatkowym, midzyopatkowym
krenie krwi i wydzielanie ci. Naley do
(opatkowym (ry. 97 i 98). Z wyjtkiem u na
najwikszych organw ciaa; porwnywalna
prawym obszarze midzyopatkowym, stale
jest pod wzgldem wielkoci do mzgu i osiga
mona wykonywa samodzielnie, delikatnie,
wag od 1200 do 1500 gramw. Ttnice
codziennie podczas lub przed udaniem si na.
wtrobowe i yy wrotne posiadaj odpowiedni
spoczynek utrzymuje wtrob w dobrym stanie.
do jej wielkoci budow. Ttnice przenosz tlen i
substancje odywcze dla wtroby; yy wrotne Ry. 96
przenosz produkty przemiany materii z
odka, jelit, trzustki i ledziony. Innymi
sowy, wtroba jest magazynem i rdem woreczek
surowcw energetycznych obficie zawartych w ciowy dwunas tnica Ry. 97
krwi.
Ry. 94. Kierunek uciskania dla prawego

r
Gwne dolegliwoci wtrobowe to zapale- wewntrznego obszaru e prawy obs/ar piawy ohs/m
nie, marsko i otuszczenie. Stany te (wtroby) - strzaka mied/yopatkowy nadlopalkow)
powodowane s niepohamowanym jedzeniem i
piciem oraz akumulacj zmczenia. Leczenie
ich wymaga spoywania odpowiednich iloci
zdrowego poywienia, unikania zmczenia i
dbania o wypoczynek. Angielska nazwa
czowieka skorego do gniewu - hot liver (gorca
wtroba) - sugeruje, e choroby tego organu
mog mie podoe psychiczne. Osoby podatne
na tego typu dolegliwoci musz unika zde-
nerwowania i stanw pobudzenia.
Terapia shiatsu
l. Osonita ebrami wtroba pooona jest
bezporednio nad przepon z prawej strony
grnego obszaru brzusznego (prawy
podebrowy) (ry. 93). Dolegliwoci wtroby
daj uczucie ucisku i tpego blu w jej okolicy.
Badanie dotykowe pozwala okreli stan Poniewa wtroba jest dua, koni
wtroby. Poniewa atwo jest j zlokalizowa i przeprowadzenie podobnego
samemu wykonywa zabieg, warto nauczy si dotykowego na obszarze przepony i
poznawa stan wasnej wtroby i regulowa jej obszarze brzusznym (ry. 95), aby
funkcjonowanie za pomoc terapii shiatsu. bardziej dokadnie jej stan.
W tym celu naley obe donie - prawa 2. Jeli badanie dotykowe prawego
pod lew - pooy na prawym obszarze ebrowego wyka/c twardo, przede
ebrowym i wykonywa powolne, skierowane
naley zastosowa lekki, drgajcy u
do gry ugniatajce uciski (ry. 94). Jeeli ucisk
(ry. 96). Kiedy stwardnienie ustpi,
nic wywoa blu ani uc/ucia ciskania, watro-
zaitoiowi powolny ucisk ki

3. Kamica zoiciowa
Pccher/yk ciowy, m;ij;|cy ks/.lalt ful /itpobii'piinic twor/eniu si kai
gruszkowatego worka, dugoci okoli /lnowYih, n.iliYY kontrolowa diet i
dziesiciu centymetrw i s/.erokoci okoo nic/.a spo/yvir pokarmw bogatych w cl
terol, by unikn pr/cci/enia wtro|
czterech centymetrw, znajduje si pod
wtrob. produkowana w wtrobie prze- zapewni wyd/.iclanic odpowiednich iloci
chodzi przez przewd ciowy oraz przewd Ponadto dla polepszenia stanu wtr<
pcherzykowaty i wchodzi do woreczka woreczka ciowego, ktre s cile z soi
ciowego, w ktrym nastpuje jej zagszczenie wizane, warto wykonywa poniej 01
w wyniku wchonicia nadmiaru wody przez zabiegi.
ciany pcherzyka. jest magazynowana w Terapia shiatsu
pcherzyku, dopki nie bdzie potrzebna w 1. Kiedy pojawi si kolka ciowa, te
procesie trawienia tuszczw i biaek, kiedy ta prosi pacjenta o pooeniu si na pr
zostaje wydzielona. Pcherzyk ciowy boku, z kolanami zgnitymi i przywiedzie
kurczy si, gdy rozwiera si otwr dwunastnicy do tuowia. Za pomoc ucisku kciuka na
w wyniku dziaania zwieracza Oddiego. terapeuta wykonuje zabieg na prawym ol
Wydzielona wpywa do dwunastnicy przez nadopatkowym i piciu punktach pri
wsplny przewd ciowy. Tak zwane kamienie obszaru midzyopatkowgo. Biorc punktj
ciowe, ktre tworz si w pcherzyku w tej serii za punkt pierwszy wykonuje
ciowym lub w przewodzie trzech punktach na ol
pcherzykowym, skadaj si z cholesterolu midzyopatkowym (ry. 101-103).
(tuszcz) i bilirubiny (wap). Innymi sowy powinien by pooony na trzeci, C2
cholesterol i wap odkadaj si w ci, pity punkt obszaru midzyopatkowego
tworz osad, a nastpnie kamie. Kamie typu wszy i drugi punkt obszaru podopatko\
cholesterolowego tworzy si w pcherzyku 2. Terapeuta zajmuje pozycj napr ciaa
ciowym. Kamie z bilirubiny tworzy si w pacjenta i kbem prawego kciuki chodzc
pcherzyku ciowym, a take w przewodzie
po granicy eber, wykonuje prawy
pcherzykowym. Przechodzenie kamienia z
wewntrzny obszar ebrowy (r Kierujc
pcherzyka ciowego lub przewodu
nacisk na wtrob stopnic wzmacnia.
pcherzykowego do wsplnego przewodu
Nastpnie wykonuje drgaj? doni.
ciowego powoduje stan zwany kolk
3. Po ustpieniu blu pacjent kad
ciow (ry. 99), objawiajcy si gorczk, pozycji na wznak, a terapeuta
blem w okolicy podebrowej i pojawieniem
odpowiedni ucisk doni i kciukiem na
si obszarw nadwraliwych na ucisk, zwykle rozcigajcy si od przepony do pl
bardzo bolesnych (ry. 100). Kamienie wewntrznego rejonu eber (ry. 104).
ciowe wystpuj u ludzi, ktrzy czsto
spoywaj due iloci tuszczu oraz u Ry. 100. Obszary
kobiet w rednim wieku majcych hyperalgii i czu-
ych punktw
wsplny przewd obszar gowy
wtrobowy
pcherzyk przewd pcherzykowy
ciowy wsplny przewd
przewd trzustkowy zicgo obnar
kamienie Iowy
ciowe
brodawka
dwunastnica
obs/.ar
mid/yopatkowy
podopatkowy
Kurcz odka
apiecie w odku sprawia, e minie okrne i|
i| spazmatycznym skurczom, powoduj-iii
ble w grnej okolicy brzucha. Stan ten
A- by spowodowany sokami trawiennymi,
julcniem odka lub mie podoe nerwowe.
podobnego stanu prowadzi kolka
Hiobowa wywoana kamieniami ciowymi,
IH dolegliwoci wtroby, zapalenie trzustki, i
e wyrostka robaczkowego i stwardnie-K'tnic
aorty brzusznej.
ipia shiatsu
l. Kiedy przyczyn blw brzucha jest ze
ikqonowanie odka, pacjent kadzie si na i
boku, a terapeuta wykonuje powtarza-si
zabiegi na prawym obszarze illopatkowym i
piciu punktach prawego ob-
obszar nadopatkowy
cztery, punkty pooone wzdu linii
biegncej w d od czwartego punktu
midzyopatkowego
hm/da nudbr/usznn
podstawowe
punkty
obs/.ar
prawy obszar nad
opatkowy
bruzda
nadbrzuszna
prawy dolny obszar
ebrowy
Ry. 104
szaru midzyopatkowego (ry. 105
musi by wykonany szczeglnie stai
miejscach wystpowania sztywnoci.
Jeli przyczyn blw Sil kamienic lub
dolegliwoci wtroby, pacjent mu* si
na lewym boku, a terapeuta l zabieg
na prawym obs/ur/e nndlopal piciu
punktach lewego
midzyopatkowego.
2. Pacjent przyjmuje pozycje, na '
terapeuta wykonuje /abieg na lewi
czci obszaru brzus/ncgo i bruAd
brzusznej, jeeli przyczyn blu jest i
na wewntrznej prawej czci
ebrowego i brudzie nadbrzusznej, f
czyn blu jest wtroba lub kamienic
(ry. 106).
3. Bez wzgldu na przyczyn l
zakoczenie zabiegu pacjent kad
brzuchu, a terapeuta wykonuje ucisk n
punktach obszaru midzyopatkowego (
j od czwartego punktu midzyop
po prawej i lewej stronie jednoczel
ucisk na kady punkt powinien lr
sekundy (ry. 107).

nadwag. Poniewa Ry. 99

 zginanie
Zaburzenia ukadu motorycznego
1. Urazowe zwichnicie krgw szyjnych
Pasaerowie zderzajcych si samochodw, a
zwaszcza ci, ktrzy znajduj si w pojedzie,
ktry zostaje uderzony, zwykle doznaj
gwatownego szarpnicia gow, ktre
powoduje uraz krgw szyjnych. Za
przykadem amerykaskiego ortopedy, ktry
po raz pierwszy opisa to zjawisko, dolegliwo
bdc skutkiem takiego wypadku zaczto
nazywa zwichniciem wstrzsowym, chocia
bardziej dokadnym okreleniem jest urazowe
zwichnicie krgw szyjnych. W pierszej fazie
po wypadku na pierwszy plan wysuwaj si
objawy bezporednio zwizane z kontuzj, z
czasem pojawiaj si takie dolegliwoci, jak
bezsenno, ble gowy, szum w uszach, utrata
apetytu, bl mini szyjnych, sztywno
ramion, opotanie serca. Dolegliwoci
wywoane zwichniciem wstrzsowym utrzy-
muj si jeszcze dugo po wypadku, ktry je
spowodowa.
Podczas kolizji gowa zostaje odrzucona
najpierw do tyu (nadwyrenie szyi), a
nastpnie do przodu (ry. 108 i 109). Taki
gwatowny wstrzs powoduje nadwyrenie
mini, wizade, naczy kwiononych, ner-
ww i krgw szyjnych. Gwatowny ruch
zmusza minie szyi do nadmiernego skur-
czenia si i nadmiernego rozcignicia, co
zrywa naczynia wosowate, powodujc stan
zapalny i kurcz mini. Nastpuje zwichnicie
krgw szyjnych i przepuklina dyskw
midzykrgowych. Zostaje wywarty ucisk na
ssiadujce z nimi nerwy i naczynia
krwionone. W ten sposb powstaje syndrom
zwichnicia wstrzsowego.
Ry. 108
prostowanie Ry. 110. Przedni obszar szyjny Ry. lll.Boonyobi
50"
Terapia shiatsu
Po wypadku samochodowym ni
niezwocznie zgosi si do lekarza, lt| dokadnie
zbada pacjenta i stwierdzi, doszo do urazu szyi.
Czasami, w zalene objaww, stosuje si
unieruchomienie, kiedy ju zajmiemy si
zapaleniem, aby biec trwaym, widocznym
skutkom wyj zaleca si zabieg shiatsu, poniewa
moe zacz cierpie na ble gowy, no,
rozdranienie, nerwic, ktre z bywaj przyczyn
innych dolegliwoci, shiatsu powinno si zacz Ry. 113. Obszar ldwiowy
stosowa - j< to moliwe -
tylny obszar
zaraz po wypadku. szyjny
1. Pacjent musi obszar
przyj pozycj Terapeuta nadopatkowy
wykonuje badanie diagnost obszar
midzyopatkowy
przez naciskanie
wszystkich punkt<! przednim i bocznym obszarze
szyjnym, rc przeduonym, obszarze
potylic nadopatkowym i midzyopatkowym
110-112) w podanej kolejnoci, aby stwfa
zaistnienie nieregularnoci w mie
zwiotczenia, stan zapalny, zlokalia
wystpowanie blu. Pniej lekko ni miejsca
dotknite jedn z wyej wymieni dolegliwoci.
2. Nastpnie pacjent kadzie si na potem na
brzuchu i na zakoczenie na pl a terapeuta
poddaje oglnej terapii cae j Szczeglnie
dokadnie i delikatnie wykonywa zabieg w
miejscach wystpc blu, gorca czy zwiotczenia
mini.
Ry. 109. Pene zgicie podczas zderzenia
 .Itu/ony


Ry. 112
'

Ry. 115

''. w przypadkach zwichnicia wstrz-uwaga

terapeuty skupia si zwykle na szyjnym, jeeli
opis wypadku wskazuje to, e dotknity
zosta take obszar i |f< l /wio wy, naley
wykona dokadny zabieg na ihs/ar/e
ldwiowym.
Po zakoczeniu zabiegu shiatsu dla caego
Ulaa, na okolicach szyi, ramionach i plecach,
te-N|u-uta prosi pacjenta o ponowne
przyjcie |*/vcji sciza i kadzie prawy kciuk na
pierwszym twym bocznym punkcie szyjnym,
a cztery po/ostale palce tej doni na pierwszym
prawym l*HYMym punkcie szyjnym. Kadc
lew do na t/>lc pacjenta, dla podtr/ymania,
odchyla lekko gow w ty, a mstv%pmc wyciga
szyj do
RiY/1'iiioimu' l:ilM nnwimm
m.\,*,ir\ \A'\ l
2. Przepuklina dyskw midzykrgowych
Gwatowny skrt lutowia powoduje bolesn
przepuklin dyskw midzykrgowych.
Najbardziej podatne na ten rodzaj dolegliwoci
s krgi szyjne; najczciej wystpuje ona
midzy czwartym a pitym krgiem szyjnym.
Kiedy czowiek siedzi lub stoi, gwny ciar
ciaa spoczywa na krgach ldwiowych.
Dlatego minie i cigna przytwierdzone do
tych krgw znajduj si wtedy w stanie
napicia. Kiedy trac elastyczno i staj si
sztywne, zaczynaj wywiera ucisk na krki
midzy krgowe, ktre speniaj rol poduszek
midzykrgowych. Krki trac sprysto.
Jdro miadyste, znajdujce si zaraz za rod-
kiem dysku midzykrgowego, zaczyna stop-
niowo przesuwa si od krkw w kierunku
lewego lub prawego otworu midzykrgowego.
W ten sposb zostaje lekko wypchnity na
zewntrz. Kiedy krki midzykrgowe znajduj
si w takim stanie, nage pochylenie tuowia do
przodu sprawia, e jdro miadyste wypada z
otworu midzykrgowego i dotyka nerwu
rdzeniowego, co wywouje bl (ry. 116).
Okrelenia przepuklina dyskw midzy-
krgowych" uywa si w odniesieniu do kadej
dolegliwoci zwizanej z krkami midzy-
krgowymi, ale stan ten moe objawia si
rnie. Czasami bl nie jest dotkliwy; czasem
za tak silny, e pacjent nie moe si porusza.
wyrostek kolczysty ,
Ry. 116
korze nerwu
rdzeniowego r\ przepuklina jdra
miazdystego
wyrostek
poprzeczny
skurcz korzenia
nerwu przez jdro
miadyste
trzon krgu
rdze krgowy
Hyc. 117, Badanie wyroitkw
kolczystych rk
Ry. 118, Badanie wyroitkw
popr/ec/nych
ucisk wyrostek popr/cc/ny
/dar/a si, e bl wystpuje pr/.y ponm ugniatimie
ciaem w okrelonym kierunku lub po w gr c/wntt
piliy k i
chodzenia. wl/wit
Terapia shiatsu
1. Terapeuta przeprowadza naj|
badanie lekko naciskajc kbem palca
kowego okolice poprzecznych wyrc
krgw ldwiowych. Uciskanie w ucisk w d
ktrych jest przepuklina - zwykle
czwarty i pity krg ldwiowy (ry.
powoduje bl. i od trzech do piciu sekund i naley go
Nastpnie terapeuta musi /.badi
i. im/.y od trzech do piciu razy (ry. 119).
przepuklina wystpuje w prawym i-)1 wykonuje si, kiedy pacjent spoczywa na v Ry. 119
poprzecznym wyrostku krgowym, lut, lecz jeli nie jest to dla niego wygodne,
badanie poprzez lekkie naciskanie kciul 11.1 przykad w przypadkach przepukliny -i i
czubek drugiego kciuka. Bolce onnej, pacjent moe pooy si na lewym i: na
stanowi obszar dotknity przepuklil 118). prawym w przypadku przepukliny
2. Przyjmijmy, e przepuklina wyli "stronnej.
lewej strome midzy czwartym R Pacjent spoczywa na plecach, terapeuta
krgiem ldwiowym. Terapeuta k i M u i j e zabieg na obszarze brzusznym, ze
kciukiem na kciuk na obszar /oglnym uwzgldnieniem podbrzusza.
bezporednio pod czwartym K-pnie kadc kb lewego kciuka na
powicajc trzy sekundy na k f Ucisk przed-'i irym kolcu biodrowym (na stronie
powinien by ugniatajcy, ski gry i naley prawej j M/ ypadku prawostronnej
go powtrzy trzy (ry. 118). Nastpnie przepukliny) k alt HC wykonuje pionowy ucisk,
terapeuta wy kciukiem na kciuk stopniowo nasila, a potem gwatownie
skierowany do i pooony bezporednio zwalnia (ry. ) Powtarza zabieg od trzech do
pod pitj ldwiowym. Ucisk na kady piciu razy.
pul
Ry. 120
Ry. 121
obszar nad jelitem
biodrowy
cienkim
 3. Mogigrafia (kurcz pisarski) dlom. ktoir ullllilni.l pisami'
1
Km i / p i s a r s k i lo miejsco wa dolegliwo / a m a i t w i a m e sit; / powodu U-| dolrj?
A \ -^'puiiica u l u d / i , klr/.y pi>/;| i lu /o lec/nie. pt/yc/Yiia. pioblemw psyelm/MN |
l' ul upywem maych ruchw, koniec/.nych ilo es/c/e |;| n;isil;i|i|.
M i /ymania pira, gi upy mini pr/.edramicnia Dlatego wa/nc |csl iispoko|eim
M/ k l aby palci'nv mec/ sit; i podc/as pod- zapewnienie go, /c mo/liwe |csl |x-|i
' > / e n i a pira mo/e n a s t p i skurc/. Prby nic, gdy za pomoc;) /abicgu shiiil usun
, ; /i-/.\\'ycie/,enia kurc/u powoduj trzsienie si zmczenie i przywrci M O I M no
micni.
Ry. 125
obszar palcw Terapia shiatsu
1. Powicajc szczegln mv;i
obszar stawu
okciowego dotknitej dolegliwoci, letapc
ostro/nic wykona /abky na i a l v i
s/yjnym, kt(')ry |csl /wykIr ba ni u osb
c ie rp i c ych na k n r c v p i s a i s k i ,
Ry. 122 Ry. 123
2. Na sl vp n i c t e r a p e u t a w y k >n u |i
boczny obszar rd / e n i u p r / . e d l u / t n y m i na
przedramienia
nadlopatkowym.
3. / kolei pr/epiowatl/a /abicg iu
grnej nalc/a.ie| do Mluny
Ry. 124 dolegliwoci,), /c H/c/cglnym mie|S(.a
wyslvp>\viiiiiii /lyWHixM, lainu-
niu, Htawiuh inivd/ypiilK||ii
gr/bieh>we| i dlonnv)t/v4l ff^ll, Ni
nie /abiegu pionluic plcv l Cl ff| i
I2r>).
4. l)u/i| uwagv nalc/y |X>Awtfvt IH
Ry. 128. stawach niivd/ykoHlnyvh doni ( ff
Zabieg na obszarze
ty. 127. grzbietowym doni,
stawach doni (ry. 127 i 128),
Iibieg na miniu miniu miedzy- 5. W pr/.ypadku wykupieniu */l
plzykostnym l kostnym i rozchy- obs/ar/e stawu okciowego nalc/y go i
^loniowym i przy- lanie palcw /miekc/y.
3. Po usuniciu blu, jeli pacjent palcw
mg si porusza, terapeuta powinien d 1 wodzenie \
6. lerapeuta powinien te/ wykom
< gowie pacjenta, aby go uspokoi.
wyej opisanego zabiegu ucisk na
t Ry. 126
ldwiowy, grzebie biodrowy, obszar kr \1 (
punkt Namikoshiego (ry. 121), jelito j
podbrzusze i dolny obszar brzuszny (rydj
Zabieg naley kontynuowa nawet po M /
witym ustaniu blu. U.
Po sesji terapeutycznej terapeuta
pomc pacjentowi wsta podtrzymuj
tuw (ry. 122 124). Na pocztku abi
rapeuta musi lak/c pomc pacjentowi na ile
jenl lo polr/ebnc unikn gwat ruchw.
Pr/ydnlny byby tu st y.abicgi
212
4. Kurcz minia brzuchatego ydki
Po wielogodzinnym staniu, wspinaniu si po
grach, pywaniu lub bieganiu czsto pojawiaj
si kurcze minia brzuchatego ydki. Czasami
przesuwanie si w ku po zaniciu moe
spowodowa podobne ble, ktre staj si bardzo
uciliwe. Ich przyczyn moe by take
zmczenie, biegunka, brak odpowiedniej iloci
wody we krwi, skrzep ylny lub ylaki, powodu-
jce zastj krwi na obszarze ydkowym.
Terapia shiatsu
1. Terapeuta wykonuje kciukiem na kciuku
pynny ucisk w gr i w d po obu stronach
dou podkolanowego (ry. 129).
2. Nastpnie wykonuje przerywany ucisk
jedn doni na misie brzuchaty ydki.
Podniesienie nogi pacjenta wzmaga skuteczno
zabiegu (ry. 130). Kiedy kurcz zagodnieje, te-
rapeuta zmienia kciuk uciskajcy sztywne
obszary minia brzuchatego ydki.
Skurcze zwykle wystpuj do regularnie.
Naley temu zapobiega nie dopuszczajc do
nagromadzenia zmczenia oraz wykonujc
podczas kpieli samodzielnie zabiegi shiatsu na
tylnym obszarze udowym, dole podkolanowym,
obszarze ydkowym, cignie Achillesa i na
podeszwie stopy (ry. 129).
Ry. 129. Prawa noga 5. Sztywnienie ramion Ry. 131
d Ptawie kady czowiek dowiadc/.y sztywnoci
podkolaiumy
IM upy mini pooonych na obszarze ro/ciga-|.|
cym si od s/y i do ramion. Chocia zwykle |i-st
plynny ncl*k \ to skutkiem przemczenia prac tak, jak
w gr l w i d/wigac/ opatki
podnoszenie i przenoszenie cikich przed-
obszar nadopatkowy
przyrodkowa boczna go miotw, w niektrych przypadkach moe by
gowa m. trj- minia lr
misie
gowego pod- wynikiem patologicznych odruchw organw nadopatkowy
podudzia
udzia wewntrznych. Przy zaburzeniach pracy serca misie
naramienny
lub odka wystpuje sztywno po lewej stro-
kurcze mini ni c obszaru nadopatkowego. Stan taki jest
brzuchatego nastpstwem tak zwanego odruchu skrno-t
ydki
rzewnego. Pobudzanie powierzchni ciaa i i
Dzieje si to w ten sam sposb |ak
ukl/iaywanie wten sposb na minie umoliwia
uczucia godu u osb, ktre u t r n
powstanie odwrotnego odruchu skrno-trzewnego.
przez ucisk na lewy obs/ar wullopii
cigno Achill Ry. 132
Ry.
Terapia shiatsu
I-sli przyczyn sztywnoci ramion jest zmcz- na miniu c/.woroboc/.nym, d>.wig<
im-, terapeuta wykonuje dokadny zabieg na l ki, miniu nadopatkowy m i miv
M, i wy m i lewym obszarze nadopatkowy m oraz mienym (ry. 131 i 132).
Ry. 133. Zabieg na obszarze nadlopatkowym. Gdy ma ono powi/anic /. ni
Pacjent spoczywa w pozycji na brzuchu organw wewntrznych, terapeuta l
sowa skoncentrowany ucisk l
nadopatkowy strony dotknitej dol
Ucisk naley skierowa na rodek
wysokoci sidmego krgu picr
uciska kady punkt prze/ pi scku
bdzie bardziej skutec/ny, jcil
pr/yjmie najpierw po/ycj xelzat po
6. Parali nerwu okciowego (rka krogulcza)
W wyniku urazu lub zaniku minia na
obszarze kontrolowanym przez nerw okciowy
czasowy parali minia zginajcego strony
okciowej przedramienia, doni i grzbietu rki
powoduje utrat zdolnoci ruchowej tych
mini i ich wiotko. Kiedy tak si dzieje, z
Ry. 134. Rka krogulcza
powodu paraliu lub atrofii zginacza palcw,
prostownika, przywodziciela kciuka i odwodzi- si bardzo cienkie, za bruzda rdi
ciela palca maego, midzykostne minie wyranie widoczna. Stan taki uniemo/IJ
grzbietowe, doniowe i minie glistowate, staj zczenie razem piciu palcw rki, jak r\
zgicie palcw lub doni. Kiedy pacjent pi je
wykona takie ruchy, nastpuje wyj w
Ry. 135 stawach rdrczno-paliczkowych
zgiciach w stawach midzypaliczkowych. j
nadaje doni ksztat szpona (ry. 134).

Terapia shiatsu
1.Terapeuta wykonuje najpierw zabu
przyrodkowy obszar szeciu punktach pooonych na linii bic| od
ramienia
pachy do rodkowego obszaru raml oraz
przyrodkowy obszar na omiu punktach pooonych
przedramienia przyrodkowym obszarze przedrai strony
kbik palca pitego
dotknitej dolegliwoci (ry. 135 i
Ry. 136
2. Nastpnie wykonuje zabieg na mi(
doniowych i miniach pooonych na
przeciwlegej do kciuka (ry. 135 i 137).
3. Na koniec terapeuta wykonuje al caej
rce i stawach midzykostnych (ry,
Koncentruje si na miniach doni<
wzmacnia zdolno zginania
rddoniowych, kurczenie mini
towych i midzykostnych oraz w natl
sposb przywraca zdolno otw i
zamykania doni.
Ry. 137. Minie Ry. 138. i!
glistowate i mie- midzykoitl
*
nie midzykostne r
doniowe /-\ n ^i^iCUiOUI^W

\
/
r
^
i k
i >
I\ < >
 o powodu-!i<- / a n i k odwodziciela kciuka
krtkiego, prze-, iwsiawiacza, zginacza krtkiego
7. Parali nerwu poirodkowego i przywodzi-.. la kciuka, ktre skadaj si na
(rka mapia) kb kciuka, i p' '/bawi kciuk zdolnoci
l przeciwstawiania si H / u - r e m
s/kod Ry. 139 Rka mapia pozostaym palcom, ktra odrnia
/cmc nn 11/.k rk od rki mapy.
spowo Wystpuje te inir/dolno
/ a n i k i n i y n i zgicia palca wskazujcego i
dowa klcbu kduka
ne dosignicia kciukiem palca
uni/r rodkowego. l l.iiego tak rk nazywamy
m mapi.
lub
/.mik Ry. 141
ieni
mi
nia
poro
dkow
cgo
tanm
-ma
jest
jM/u
v,yn
paral
iu i
utrat
y
dasi\
v/no
d
mini
p.'o
onyc
h na
obsza
rze
kontr
olow
anym Terapia shiatsu
prze/
1. Terapeuta wykonuje /.abicg nn oi
i. n
tach pooonych wzdu osi symetrii n
nerw.
przedramienia, od bruzdy okciowej dt
Paral
ka(ryc. 140 i 141).
i
2. Z kolei wykonuje dokadny zb
nerwu
naczu promieniowym i dugim miel
por
ktre przebiegaj przez rodek doni ex
d k
ka do podstawy palcw, w celu przyw
oweg
zdolnoci kurczenia si.
 3
.
Nas
tp
nie
ter
ape
uta
prz
cno
*i
ro
dka
do
ni
na
ki
b
kci
uka
i
roz
da
teg
o
obs
zar
u
ora
/
dok
ad
nie
zmi
kc
 216
8. Parali nerwu promieniowego (opadanie nadgarstka)
Nerw promieniowy przebiega blisko powierz-
chni skry po bocznej stronie koci okciowej i
moe atwo ulec paraliowi lub utraci elasty-
czno w wyniku urazu, pknicia koci, kon-
tuzji, zaniku koci, zastrzykw lub ucisku, a
wwczas wyprostowanie nadgarstka staje si
niemoliwe. Stan ten nie jest widoczny, kiedy
Ry. 142. Opadanie nadgarstka
m. prostownik palcw
wsplny
m. prostownik nad-
garstka promieniowy
Ry. 143
Ry. 144
rka /wis;i swobodnie w/.dlu/, ciaa.
Lec/ pacjent wycignie rami w bok,
gr/.bietemi do gry, wyprostowanie jej staje
si niemo i zwisa ona pod ktem prostym
do ramienia (ry. 142). Ponadto pacjent nit
zdolny do zoenia obu doni jak do modli
poniewa dotknita dolegliwoci do oj
Zabiegi shiatsu
1. Terapeuta stosujc ucisk wstrzyr
wykonuje zabieg na bocznym ohi
ramienia koczyny, ktrej rka dotkl
zostaa dolegliwoci, na obszarze, przez
przechodzi nerw promieniowy, i na ot
pooonym nieco niej.
2. Po dokadnym rozlunieniu pier\
punktu na bocznym obszarze przedrar
wykonuje zabieg na omiu punl
pooonych na linii biegncej od tego
szego punktu do nadgarstka, w celu
wrcenia normalnego funkcjonowania nego
zginacza doni (ry. 143 i 144).
3. Nastpnie terapeuta wykonuje dc
zabieg na prostowniku nadgarstka pr wym.
4. Pacjent prostuje rami w stawie nym i
zgina rk w kierunku grzbietov 145). Zabieg
naley powtrzy wolno, razy.
5. Na zakoczenie, trzymajc palce
ta w obu doniach, terapeuta rozciga
kilka sekund. Zabieg naley powtrzy l 9. Parali twarzy
X Ku -d y ura/, /imno, skr/.ep lub
Ry. 145. reumaty/m p. ^woduj parali/
nerww motorycznych kon-
krenie
nluj c ych wyraz twarzy,
zginanie gr/ebi
dziaanie mini Miimic/nych staje si
nierwne i wwczas twarz /.-Maje
znieksztacona. Stan ten nazywany jest
i<M/.opoplegi lub paraliem
twarzy; dotyka MI nerww
motorycznych, a nie czuciowych,
tuc towarzyszy mu bl.
()bjawy zale od miejsca
wystpowania j>.ii;iliu. Jeeli
na przykad zostanie nim d.'tknity
misie okrny ust, jedna strona
iu. i r /.y bdzie cignita, a usta
pozostan na wpoi otwarte. Pacjent
z tak dolegliwoci nie MU '/c
gwizda, poniewa nie moe cign
ust .! takiego samego stopnia po
obu stronach. l'"ilc/as snu pacjent
lini si. W przypadku ku-dy
parali dotknie minia okrnego
oka, l>.u |cnt nie bdzie mg
Ry. 147 zamkn oka.
Terapia shiatsu
l. Terapeuta musi wykona peny
zabieg na ohs/arze twarzy.
 2. Nastpnie /a pomoc kciuk*' cw
wskazujcych, rodkowych i w terapeuta
wykonuje zwyky lub wstr ucisk na
sparaliowany obs/ar. Pr, zdolnoci do
kurczenia si mu,"! przykad podczas
zabiegu na ushul od terapeuty przesunicia
punktw stosowania ucisku sscego w
kicri nicia od zdrowej strony do spin
(ry. 146 i 147).
Ry. 146. Uciik iicy trzema palcami

/J IOW II
stroni
sona dot stanem
p
10. Zmroone ramiona Ry. 144. Rzut grnej coeici lewego
itawu ramiennego
Choroba lokalizujca si w stawie ramicnnym,
uniwersalnym poc/eniu, o najwiks/.ej /dol- m. dwugowy gow;i iHu^u obojc/yk
ramienia
noci obrotu pord wszystkich staww ciala;
wystpuje gwnie u osb w wieku okoo
pidziesiciu lat. Staw ramienny otoczony jest
torebk stawow i otulony miniami i
cignami (ry. 148 i 149). Osoby cierpice na
t dolegliwo doznaj ostrego blu podczas m. oby wikszy
odwodzenia, obracania na zewntrz lub wygi-
gowa koci m. nadgrzebienic
nania ramienia do tyu przy zakadaniu mary- ramiennej
narki albo chwytaniu rczek w tramwajach czy opatka
pocigach. Bl powoduje nienaturalno Ry. 149. Tylny obszar lewego stawu
wszystkich ruchw ciaa. Jeeli chory dopuci ramiennego
do tego, aby stan taki utrzymywa si przez
duszy czas, dochodzi do zaniku minia ko ramienna m. nadgrzebieniowy
naramiennego, ramiona trac swoj naturaln
krgo, co jest przyczyn niezdolnoci
ruchowej.
Dolegliwo ta objawia si na wiele
sposobw. Deformacja stawu, zanik mini,
otyo, zrosty, zapalenie torebki stawowej i
wapnienie to tylko niektre z nich.
Terapia shiatsu
1. Zaczynajc od zabiegu na obszarze nado-
patkowym, terapeuta przesuwa si do minia
nadgrzebieniowego w kierunku zewntrznej
strony minia naramiennego (ry. 150 i 151). m. oby wikszy
2. Uciska misie podgrzebieniowy od m. podgrzebieniowy
obszaru midzyopatkowego w kierunku
zewntrznym. W taki sam sposb, poprzez
uciskanie, rozlunia misie oby mniejszy,
misie oby wikszy i pach.
3. Uciska zewntrzn cz okrgego Nawet jeeli nie nastpi widoczna po| rodkowa cz
m. naramiennego
obszaru minia naramiennego (wkna rod- wa stanu, wiotko w okolicach minia ni
kowe). Nastpnie koncentruje si na miejscach, miennego i strzykanie podczas podnoszenia l
w ktrych wystpuje bl, i wykonuje zabieg na wiadcz o tym, e rozpocz si skurcz
przednim (przed n K* wkna) i tylnym (tylne cigien. Zapobieganie pogorszeniu wyr
wkna) obszarze tego minia (ry. 152 i 153). rwnie samodzielnego stosowania zabi<
4. Poniewa zewntrzne odchylenie stawu doek
shiatsu i wykonywania wicze takich, jak ot naramiemio--
ramiennego jest jednym z ruchw najbardziej piersiowy
canie, krenia i podnos/enie ramion rytmu
ograniczonych przez dolegliwo nazywan do tylu. Shiatsu na lewym i prawym obs
zmroonymi ramionami, terapeuta prosi pa- nadlopatkowym ora/, na obs/ar/c m\(
cjenta o podniesienie koc/yny, /gin j w naramienncgo wipobicga nic tylko wystj
okciu i kad/.ie do na obs/ar/c nntvlic/nvm i niu
Zaburzenia ukadu metabolicznego, wydzieh
wewntrznego oraz ukadu moczowego i rozrodczej
1. Cukrzyca
Dziki insulinie wydzielanej przez komrki Ry. 154
wysp Langerhansa trzustki organizm moe
przyswaja zawarty we krwi cukier jako rdo
energii. Cukier pozostay po tym procesie
zostaje przetransportowyny do wtroby i ma-
gazynowany jest tu w postaci glikogenu. W
przypadku upoledzenia wydzielania insuliny
ulegnie zaburzeniu przemiana wglowodanowa
i przyswajanie przez ogranizm cukru, ktry
nagromadzi si we krwi, a nastpnie zostanie
wydalony wraz z moczem. Powyej opisany
stan zwany jest cukrzyc i jest to choroba wieku
dojrzaego. Uwaa si j za chorob
dziedziczn. Czsto wystpuje u osb, ktre maj
skonnoci do nadmiernego spoywania zbyt cukru w moczu, ktry ma wtedy wo,
duych iloci wysokoodywczych pokarmw,
otyych, ktrym zaczyna brakowa insuliny
potrzebnej do strawienia nadmiaru cukru.
Niektre objawy tej choroby to obecno
Ry. 155
Ry. 156
rd/cn pr/cdtu/i
obszar
nadopatkowy
obszar
podopatkowy
utrata energii, gwatowny spadek; ciaa,
nieustanne pragnienie, niezwykle
oddawanie moczu, osabienie wzroku,
substacji natuszczajcych skr, wid
Terapia shiatsu
1. Pacjent przyjmuje pozycj na bi
Terapeuta wykonuje dokadny zabieg ni
niu przeduonym, obszarze nadopatkc
szczeglnie na piciu punktach po i
lewej stronie obszaru nadopatl i
podopatkowego (ry. 154-156).
2. Pacjent przyjmuje pozycj na
Terapeuta wykonuje zabieg na podbl
Poniewa trzustka pooona jest bezpc za
odkiem, bardzo wane jest dol
rozlunienie odka i unikanie w ktrej
uciskaby on trzustk.
Ry. 157
t. Artretyzm Ry 158 hallnk
ei y/m /ac/a.1 b\v /n.my w l.ipomi dopiero iii...
|| wojnie wiatowe), kiedy dieta |.
ij<.>e/ykw /ostaa uro/maieona. Choroba [l >
/ e l a si pojawia u m/c/y/n w rednim U sk u
/.e skonnociami do nadwagi, ktrzy ./ywali due
iloci misa i znaczne iloci Mpo|w
alkoholowych.
lest to choroba bdca nastpstwem
*K'kszonej zawartoci kwasu moczowego Ry. 160
* pynach ustrojowych. Kwas moczowy
-..nowi kocowy produkt metabolizmu zasad
l-,ivnowych i wydalany jest przez nerki. \s
organizmie wystpuje gwnie w postaci
i h K ) rozpuszczalnej w wodzie soli. Czasem n IH-lkl
."lomadzenie tej soli wok stawu jest t a k ,!.
i/e, e niszczy ko, co staje si pr/yc/yn i- 'l nu n k
Nmnl
11. Stan ten wystpuje najczciej na
1'Miwszym stawie rdstopowo-palic/kowym
wielkiego palca stopy (ry. 158 i 159). Choroba Terapia thlalM
ir uoduje gorczk i silny bl, ktre dokuc/aja. t. 1'acjcnl ftp*ywi w
/>A v kle w nocy.
IcrapctiiM wykonuj* JMff
*/c/c$oln uwa|
c/wariy, pit|ly i x^tly i)lMMni
(ry. 160). pomw*! nuijdiM
alf l
Wykonuje ucisk doni, a pottm kolU
162).
2. Icrapcuta uciska jcdnocMAnt
lewy punkt Namikoshicgo.
3. Uwaajc na spuchnicli|. ho
stopy, terapeuta wykonuje /.abicg nit
stopy, gwnie na piciu punktach /.ni
si na podbiciu (ry. 162 i 163).
4. Nastpnie ostro/nic wykonuje
bocznym obszarze podud/.ia i na culyr
Ryo.lti2.Obow
3. Zaburzenia pracy nerek
Nerki poo/one s po obu stronach krgosupa
midzy jedenastym krgiem piersiowym a
trzecim krgiem ldwiowym. Prawa nerka
znajduje si nieco niej ni lewa. Nerki maj
ksztat fasoli, dugo dziesiciu centymetrw i
szeroko piciu. Nad nerkami znajduj si
gruczoy nadnerczy. Nerki speniaj czynno
wydalnicz, regulacyjn i wewntrzwydziel-
nicz.
Stwardnienie ttnic, ze funkcjonowanie
wtroby lub wysokie cinienie krwi mog sta
si przyczyn dodatkowego obcienia nerek,
zaburzenia przemiany materii i wywoa takie
choroby, jak zapalenie nerek, marsko nerek,
osadzanie si kamienia nerkowego.
Spowodowany niewydolnoci nerek nadmiar
wody i soli w organizmie przejawia si gwnie
przez biakomocz i endemi. Wczeniej pojawia
si opuchlizna, gwnie grnych powiek.
Opuchlizna spowodowana jest nagromadze-
niem pynw w organizmie. Przy postpujcej
chorobie nerek na przednim obszarze
podudzia powstaj wgbienia w miejscach
uciskanych rk, ktre wypeniaj si powoli
po zwolnieniu ucisku. Zostao to wykorzystane
do diagnozowania zaburze funkcjonowania
nerek.
Ry. 164. Obszar podlopatkowo--
ldwiowy
Terapia shiatsu
1. Pacjent przyjmuje pozycj na lewym
nastpnie na prawym i na zakoczeuK
brzuchu. Terapeuta zmienia nasilenie
podczas naciskania dziesiciu punl
pooonych na obszarze rozcigajcym i
okolicy podopatkowej do ldwiowej. Poni
na punktach pooonych obok nerek, to
trzecim, czwartym i pitym (ry. 164), tl
jest wykona zabieg, naley uciska je delii
(ry. 165).
2. Nastpnie skadajc palce rk ter
naciska jednoczenie oba obszary nerkc
pomoc podstaw i kbw obu doni,
powinny by wykonywane przez pi (ry.
166). Powtarzajc zabieg tera|
wykonuje ucisk drgajcy.
3. Pacjent pozostaje w pozycji na brj
Terapeuta lekko uciska nogi. Zginajc
pacjenta wykonuje zabieg jednoczer
prawym i lewym uku (ry. 167).
wykonywania tych czynnoci zgina
gbiej, a pita dotknie obszaru posiad
Zabieg naley powtrzy kilka razy.
4. Pacjent przyjmuje pozycj na
Terapeuta wykonuje dokadny zabieg na j
niej powierzchni ng. Na zakoczenie
caociowy zabieg na obszarze brzuszny!
Ry. 166
4. Przerost gruczoiu krokowego 2. Pacjent przyjmuje pozycje mi
. i u c z o krokowy (prostata) wchodzcy w Terapeuta przeprowadza zabieg jot
na prawym i lewym obs/.ar/.e le,tl/
k l a d mskich narzdw pciowych, twr
punktach Namikoshiego (ry. U>
irl koci i ksztatu kasztana, ley u podstawy
silny ucisk na punkty Namikoshicgo.
l\vherza moczowego (ry. 168). Wydzielina
wykonuje pi do s/.eciu uciskw tui ty
jMiic/ou krokowego stanowi cz mskiego
krzyowe.
n. i sieni. Z przyczyn zwizanych z ukadem
3. Pacjent pr/yjnuijc po/ycjtf i!
wsil/ielania wewntrznego jednym z objaww
Terapeuta wykonuje /iihieg im pt
i.u/enia si mczyzny, w wieku powyej
naciskajc illnniii pr/c/ plf punkt.
i/rsdziesiciu lat jest patologiczny przerost
Nastpnie wykonuj ikk palcem
jMnstaty, ktry utrudnia oddawanie moczu.
wsku/u|t|cym, serdecznym na
M i >/.na zapobiec tej dolegliwoci poprzez regu-
ko<t onow* bezporednio mul
larne stosowanie zabiegw shiatsu i utrzymanie
pchermmt fflPttPI
w dobrej kondycji.
4. Na /akoc/cnlc domi llll
Terapia shiatsu wskazujcymi, rodk<wyini l li
I. Terapeuta uciska najpierw punkt na i wykonuje ucisk drgn ji|cy pncft
il>s/arze rdzenia przeduonego (ry. 169), pi powtarza zabieg pi^ ra/y.
luli sze razy, po sze, siedem sekund.
Inulza to rdze przeduony i utrzymuje j
f''\vnowag ukadu wydzielania wewntrznego.
pcherz moczowy
E. 168. Mskie
przewd moczowy rdze
pr/edu/.ony
nasieniowd pcherzyk nasienny
ko onowa przewd wytryskowy
organy rozrodcze gruczo krokowy
moc/.owa
gruczo opus/kowo- obszar -
-cewkowy ldwiowy
j{\dro obs/ar kr/y/owy
punkt
Namikoshiego
Ry. 169
penis
224
5. Impotencja
Mczyzna cierpicy na impotencje, niezdolny Terapia shiatsu
jest do odbycia stosunku pciowego. Chocia 1. Terapeuta wykonuje /.abieg na ca
istnieje wiele przyczyn tej dolegliwoci, takich obszarze szyjnym, /ac/ynajc od pr/.edn
jak napicie nerwowe, stres, brak dowiad- obszaru szyjnego.
czenia we wspyciu, pamitanie niepowo- 2. Pacjent spoczywa na brzuchu. Tera
dze zwizanych z prb odbycia pierwszego wykonuje dokadny zabieg na obszarze rd;
stosunku, najwaniejszymi czynnikami s z przeduonego, obszarze nadopatko1
reguy przedwczesna ejakulacja i kompleksy z grzbietowym, ldwiowym i krzyowym (f
powodu wygldu wasnego ciaa. Ze wzgldu 170 i 171). Nastpnie wykonuje zabieg na p
na wyej opisane przyczyny przywrcenie tach Namikoshiego.
pacjentowi rwnowagi emocjonalnej i uwol- 3. Pacjent kadzie si na plecach. Tera
nienia go od stresu stanowi pierwsze kroki w rozlunia cay jego obszar brzuszny,
leczeniu. Ponadto wan rol odgrywa tu szczegln dokadnoci wykonuje powtar; cy
waciwa dieta oraz odpowiednia ilo snu. si wstrzymywany ucisk kciukami i dl na
okolice koci onowej (ry. 172 i l
Towarzyszcy ucisk doni na obszar p<
kowy potguje efekty zabiegu.
Ry. 170
Ry. 172
obszar ldwiowy
obszar krzyowy
X obs/.ar s/yjny, hoxny d
obszar pachwinowy
obszar onowy
Ry. 171
6. Bezpodno
Nu-mono spodzenia potomstwa w poowie Nadal jednak istnieje wicie mal/c nie
pi/.ypadkw dotyc/y mv/c/y/n, w drugiej s w stanie wyda na wiat polonu ci
poowie kobiet. Moe by wrod/ona i nabyta. oboje partner/ y pozbawieni si l
Msk niepodno czsto wywouje zapalenie uomnoci. W takich pr/.ypaiikach pr>
uiler bdce powikaniem zapalenia przewanie c/ynniki psychic/ne. !
pi/.yusznicy, ktre miao miejsce po okresie napicie upoledzaj;) autonomie/ny
>lirzewania. U kobiet przyczyn bezpo- wowy i ukad wydzielania wewi
dnoci moe by brak funkcjonowania Badanie niepodnoci melodii shialni
Minikw, niedorozwj macicy, zator kanau t. sztywno na obs/.arze szyjnym i led
ulnego lub brak owulacji. Zapalenie jajnikw tak u mczyzn jak i u kobiet. Sto
moe wystpi u kobiet dotknitych zapale- wnoci prawego i lewego obs/aru pol
tiK-m przyusznicy po rozpoczciu okresu l| jest rny, gdy na pr/.yklail nastpio /
r/ewania. stawu biodrowo-kr/y/owego, ktre ski
nic. Stan ten obni/.a funkcjonowam
tr/ewnych mialnu y w pr/ywspi
Ry. 174
uklail/ie nerwowym, od mirtlnuy l
gr/ebie biodrowy ro/.roilc/ych, okry/nu-y /lV|ul'M).
pychot /a HUK /owego, tkil
niedoskonale luiiki|oiiowrtnifl uklil W
punkt l ii k ic) fylumji |XHlbf lUil |
Namikoshieno s/tywne i
obszar Terapia ihlatM
poladkowy
l.
s/yncgo.
przeduony i tylny ohtiuir
obszar krzyowy 2. P.iccnt pr/yjmujc p* vyv^ m wwfc
obszar ldwiowy wykonuje zabieg nii ohcntrw
Ry. 175
szczeglnym uwzgldnieniem obs/aiu ldwio-
wego krgosupa, grzebienia biodrowego,
obszaru krzyowego, poladkowego i punktu
Namikoshiego (ry. 174 i 175).
3. Pacjent pozostaje w pozycji na wznak.
Terapeuta wykonuje zabieg na przemian na
prawym i lewym kolcu biodrowym przednim
Ry. 176
tu iskapn. pionowo klubem kciul celu
pr/.ywicenia stawu biodrowo-kr/.y/.o do
normalnego funkcjonowania (ry. 176 i 4.
Nastpnie dokadnie rozlunia podhr za
pomoc wstrzymywanego ucisku wy
wanego kciukami lub doni (ry. 178).
kolec biodrowy
przedni grny
7. Dreszcze wykonywanie /abiegu na ws/yslk
N.iwet gdy nie |csl bard/o /imno, kobiety
e/eciach podatnych na dies/i/e. /i c
/es!o skar si na miejscowe dres/e/.e na
nym uw/.glydnieniem nue|si \vy>!
s/arach s/.yjnym, opatkowym, grzbietowym, .
dreszczy wskazanych pr/e/ parienla
M/wiowym, w stawach koczyn grnych i dol-.
ISO), /abiegiem nale/y ol>|;\ j>i/ci
; \ r h , zakoczeniach rk i ng oraz na
szyjny, obszar rdzenia pi/edu/on
pod-' M / U S / U . Przyczyn tych dolegliwoci s
obszar szyjny, obs/ar muli
/.ilnirzenia w autonomicznym ukadzie ner-
podopatkowy, lydwii>wy, k r / y / o u
wowym, ktre naruszaj funkcjonowanie ner-
kowy i punkty Namikoshiego, no
w w naczyniowo-ruchowych, a to z kolei ;-
wszystkim boczny i tyln y obs/at
iowadzi do zatorw w ukadzie krenia i
obszar stopy, obs/ar podes/wy
-/regulowania ukadu wewntrznego
koczyny grne (szczeglnie boc/n
ialania. Utrata apetytu, niestrawno,
towy obszar przedramienia, obs/ai
-.labienie, odczuwanie zimna w nocy, ble
cw), obszar brzucha (a gownie po
Mrnstruacyjne - to objawy, ktre czsto 1
ry. 180).
'\varzysza wystpowaniu dreszczy.
Terapia shiatsu
N\',i/ne jest poprawienie krenia krwi i przy-
cenie dobrej kondycji caego ciaa przez
Ry. 180. Punkty ihiatfu
Ry. 179. Punkty shiatsu na palcach w
miejscach podatnych na na brzuchu l ^*.
ozibienie

8. Nudnoci poranne
Nudnoci poranne s dolegliwoci /wi/.an /
ci. Wystpuj - jak sama na/wa wskazuje
zwykle rano, zanim przysza matka zdy
cokolwiek zje. Towarzyszy im brak apetytu,
wzmoone wydzielanie liny, wymioty i zmiany
upodoba dietetycznych.
Uwaa si, e w tym okresie ciy kos-
mwka pozbywa si produktw przemiany
materii podczas tworzenia si oyska.
Produkty te przedostaj si do krwiobiegu,
zmieniaj podstwowy skad krwi i s przy-
czyn stanu nazywanego nudnociami poran-
nymi, ktry zwykle ustpuje w czwartym
miesicu ciy, kiedy oysko zostanie w peni
uksztatowane. Powane lub dugotrwae przy-
padki nudnoci porannych (hyperemesis gravi-
darium) wystpuj u kobiet o sabych
odkach oraz u kobiet znerwicowanych.
Terapia shiatsu
Wykonywanie zabiegu u kobiety ciarnej
musi by szczeglnie delikatne. Oczywicie,
pacjentka nie moe pooy si na brzuchu.
Ry. 182. Od czwartego punktu
miedzytopatkowego do trzeciego punktu
podopatkowego
Ry. 183
Spoc/ywii n,t ptawym boku lub na w/mtl
terapeuta wykonine /abieg sied/c. Nie
wykonywa /.abiegu, gdy odek pacjentki
pusty. Najleps/ por bd/ie c/as po poili
kiedy odek jest spokojny.
1. Pacjentka siedzi w pozycji wyproshn
Terepeuta wykonuje lekki zabieg na pr/.ec
bocznym i tylnym obszarze szyi i na rda
przeduonym.
2. Pacjentka kadzie si na lewym
Terapeuta dokadnie rozlunia sztywne mi{
nadopatkowe i podopatkowe. Nastpnie i
dokadnie rozlunia szczeglnie sztywne pl ty
serii od czwartego punktu midl
patkowego do trzeciego podopatkowego 182
i 183). Z kolei naciska lekko wszystkie pl ty do
dziesitego punktu podopatko\ (obszar
ldwiowy). Pacjentka kadzie sif, prawym
boku, a terapeuta wykonuje ten zabieg na
lewej stronie ciaa.
3. Pacjentka ley na wznak. Terapeuta i
powoli naciska doni na obszar brzucha,
ze szczeglnym uwzgldni< bruzdy
nadbrzusznej.
Jeli w czasie ciy wzronie apetyt, kc
powinna spoywa mae iloci lekkostrj
pokarmw tyle razy dziennie, ile
Wymioty obniaj poziom pynw w
nizmie, musi wic wypija wicej ni
chodnych napojw orzewiajcych, herbt
mleka, aby pobudzi oddawanie moczu,
usuwa z organizmu toksyczne substancje^
powinna denerwowa si nudnociami, kU co
prawda uciliw dolegliwoci, al
szczcie przejciow.
i tylnym obs/iu/e s/y|iiym. Nasili
9. Dolegliwoci k.i kad/ic si liii prawym buku,
k-st to okres pr/cjciowy u kohtfl, ioip*H/vn.i
wykonuje t a k i sam /abicg po l
l.icy si mied/.y 45 a 50 rokiem /ytln, /wi<i/,u>v /
ci aa , /.e s/e/.cglnym uw/glcdnu
/unikaniem c/.ynnoci pilnikw, /o*ln)r wow *
niego obs/aru s/.yjncgo i oki
/as zabur/ona rwnowaga uklmlu wyil/idania
przeduonego.
wewntrznego, co narus/.a autonomie/My ukad
2. Pacjentka kad/.ie siv i
nerwowy, powoduje stres, w/.rost cinienia krwi,
Terapeuta wykonuje /.abieg r
pr/ypieszone bicie serca i inne dolegliwoci.
potylicznym, nadopatkowym i
Wystpuj one z wikszym nasileniem u kobiet
oraz na punktach Namikoshieg<
s/c/upych, nerwowych, cierpicych na
Nastpnie lekko uciska nogi.
ilreszcze. Poniewa maj na nie duy wpyw ^
3. Pacjentka klad/ie si
/.ynniki psychiczne. Im bardziej kobieta denerwuje
Terapeuta lekko uciska pr/edniii
si tymi dolegliwociami, tym duej one uwaj.
ng, ramion, gowy, t war/ i t
W zwizku z tym najwaniejsze jest /achowanie
Szczegln uwag naley powie<
spokoju i przekonanie, e dolegli-\\-i >ci te z
podbrzusza i bru/dy n a d b r /
czasem ustpi.
uciskowi domi na gaki oc/ne (i
Terapia shiatsu
1. Pacjentka spoczywa na lewym boku. Ry. 185
Terapeuta wykonuje zabieg po prawej stronic
obszaru szyjnego, przednim obszarze szyjnym, l
obszar potyliczny
Ry. 184
rdze przeduony
tylny obszar
szyjny
obszar
nadopatkowy
Ry. IM
loe/nym obszarze szyjnym, rdzeniu przeduonym

Ry. 187 obs/ar ki/y/owy
punkt
Namikoshiego
okrny ucisk
doni
10. Nieregularne menstruacje i
ble menstruacyjne
Kobieta miesiczkuje zwykle raz na dwadziecia
osiem dni, lecz czasem cykl ten zostaje zabu-
rzony. Niektre kobiety nie miewaj menstruacji
przez duszy czas; zdarza si te, e nie pojawia
si ona we waciwym czasie z powodu
opnienia w dojrzewaniu. Najczstsz przy-
czyn nieregularnoci w wystpowaniu men-
stracji jest brak rwnowagi hormonalnej
spowodowany napiciem emocjonalnym lub
szokiem, osabieniem albo zmczeniem na
skutek nadmiernego wysiku. U wikszoci ko-
biet menstruacja wywouje ble w podbrzuszu,
rejonie ldwiowym, ble gowy i nudnoci.
W ciszych przypadkach kobieta musi
odpocz od obowizkw w pracy i w domu.
W tych przypadkach macica nie jest dostatecznie
wyksztacona albo wystpuje nadmierne jej
tyozgicie lub wygicie, co stanowi przyczyn
blu menstruacyjnego.
Terapia shiatsu
l. Pacjentka spoczywa na brzuchu. Terapeuta
wykonuje powtarzajce si, jednoczesne
zabiegi na prawej i lewej stronie rdzenia
Ry. 190. Podbrzusze
t ^padanie grnych powiek
Zaburzenia organw zmysw (tyv. l')2) /musza.
'Kuknit t dolegliwoci;)
1. Opadanie grnej powieki osob do marszczenia lY.ola,
unoszenia brwi i podnoszenia
podbrdka w celu dostrzeenia
przedmiotw znajdujcych
iv% w grze. W powanych
przypadkach pacjent musi rk unosi
powiek, aby co zobaczy. Stan
ten jest nastpstwem paraliu
Ry. 188 dwigacza f ornej powieki i dotyczy
jednej powieki lub hu.
Wystpowanie tej dolegliwoci jest
uwarunkowane genetycznie, ale moe
take by
-powodowane urazem lub
nieprawidowym tunkcjonowaniem
nerww ocznych albo
niedorozwojem dwigacza grnej
powieki.
Ry. 189
przeduonego, na obszarze ldwio\
krzyowym i punktch Namikoshiego. U< na
kady punkt powinien trwa pi ski (ry.
187-189).
2. Terapeuta wykonuje kilka okrl
uciskw doni (zwrcon na zewntrz)
prawy i lewy poladek (ry. 187).
3. Pacjentka spoczywa na wa Terapeuta
wykonuje zabieg na przemit prawym i
lewym przednim grnym biodrowym.
Nastpnie pionowym uci! kbem kciuka
dokadnie rozlunia brzusze (ry. 190 i
191).

Ry. 191

Ry. 192
 opadanie powiek U osb stars/ych pr/yc/.ymi lej ii moe
by chronic/.nc /.mcc/emc edema powieki.

Terapia shiatsu
1. Pacjent spoczywa na hr/.uclui staje za
jego gow. Wykonuje wxl ucisk palcem
stan normalny wskazujcym, m serdecznym obu doni
na minie grnej powieki.
Ry. 193
2. Nastpnie trzema palcami krtkimi
ucisk z pocigniciem do giy
przerwami, pi punktw na dwigac/u
dwigacz grnej powieki, l Icisl z lekkim
grnej
powieki pocigniciem w kieiun czoowego (ry.
19.1 i 194). Na ko ta wykonuje ucisk
drgajcy. Pr/.y gach /.wraca uwag na l o.
by i h/porednio na gaiki oc/ne.

zamknite oko
2. Zapalenie zatok
/upalenie y.atok to choroba polegajca na
nagromadzeniu si ropy w zatokach
przynosowych, to znaczy w majcych czno z
jam nosow zatokach szczkowych, sitowych
(ocznych) i klinowych (czoowych), ktre w nor-
malnym stanie wypenione s powietrzem.
Przyczyn tej choroby jest infekcja, do ktrej
atwo moe doj na przykad w przebiegu
ostrego nieytu nosa. Proces zapalny obejmuje
jedn lub wicej zatok, a towarzysz mu bezsen-
no, zmniejszenie koncentracji, trudnoci w
rozumowaniu i zapamitywaniu. Czasami stan
ten jest przejciowy, ale moe te by staym
skutkiem alergii.
linia rodkowa
czoa
boki nosa
prawo i lewa
strona gadziny
obszar wok
oka
obszar nieco ponad
Ry. 196 koci jarzmow
Terapia shiatsu
1. Pacjent kadzie si na lewym boku.
Terapeuta dokadnie uciska obszar rdzenia
przeduonego i tylny obszar szyjny w celu
pobudzenia nerww wspczulnych i wyleczenia
stanu zapalnego poprzez zwenie naczy
krwiononych bony luzowej nosa. Podczas
tego zabiegu oddychanie przez nos znw staje
si moliwe.
2. Pacjent kadzie si na wznak. Terapeuta
wykonuje ucisk na linii rodkowej czoa, na
obszarze wok oczu, po obu stronach nosa
Ry. 195. Pooenie zatok przynoi 199 3. Krwawienie z nosa
U d/.ieci lic/nc mae iiac/ynia krv
/.a t oka e/oowi
lu/wce jamy nosowej s;\ ta k dclikali
lekkie uderzenie w nos mo/.e spowi
pknicie i krwotok /. nosa. C/aniu
czekolady lub napojw o wysokiej
obszar kofeiny rozszerza nac/ynia krwioiK
Kiesselbacha
pkaj i powoduj krwawienie. Ob
obszarem Kiesselbacha, w pr/cdnicj
nosowej (ry. 199), jest najbard/icj 11
zatoka szcz krwotok. U osb dorosych cicrj
naczynie
wosowate nadcinienie, stwardnienie nac/.y kr
jama nosowa lub inne dolegliwoci, ktre sprawiaj)
ni krwionone staj si kruche, l
wystpowa krwotoki / nosa. Ponm
Ry. 200. Skutki zabiegu na wo ta czsto towar/.ys/.y menstruacji
rdzeniu przeduonym krwi do m/gu.
Terapia shiatfu
Pacjent pr/yjmujc pn/ycj lcil/4|t
wykonuje /ubicg na oMttMNM
pr/cdu/oiiego (ry. 200 i 201), Nftl
majc c/.ysla. tluiKlci/k lub rpnll
pacjenta prawym kciuk Mmi ugtota oto
rodek pr/edlu/onego. Ucisk jMl ppynJM|)|
zwenia jacy, skierowany ku go r w w UroOfJl
(ry. 202 i 203). Powinien Irwftlod pi<
miu sekund i nalc/y go pobud/.a pracy
zabieg shiatsu nerwtSw rdzenia przedu/t>ncgt>,
na raeniu
przeduonym kurc/.y nuci) sposb wstrzymuje
krwotok / nota.
Ry. 203
Ul/c przeduony
4. Choroba lokomocyjn
Drgania, ruch w gr i w d, /miany prdkoci
samochodu, statku lub samolotu mog
spowodowa u niektrych osb dolegliwo
zwan chorob lokomocyjn, ktra objawia si
zawrotami gowy, nudnociami, wymiotami,
zimnym potem i bladoci twarzy. Ruch pojazdu
jest przyczyn zmian w naczyniach limfaty-
cznych bdnika lub ucha rodkowego. To z
kolei pobudza nabonek czuciowy, zaburza
rwnowag autonomicznego ukadu nerwowego i
wywouje wyej opisane objawy. Stan ten
wystpuje gwnie u modych kobiet, u osb o
sabych odkach, cierpicych na gastroptoz,
bezsenno i nadwraliwo emocjonaln.
Choroba lokomocyjn zwizana jest ze
zmysami suchu, wzroku i wchu, dlatego
osoby na ni podatne powinny podczas jazdy
czyta lub sucha muzyki i trzyma wzrok z
dala od zmieniajcej si scenerii za oknem.
Suche powietrze wewntrz zamknitego pojazdu
drani bon luzow jamy nosowej. Jest to
bardzo niewskazane przy chorobie lokomo-
cyjnej i osoby na ni cierpice powinny sczy
parujce, gorce napoje lub trzyma przy nosie
wilgotne, gorce rczniki. Poniewa strach
przed staniem si ofiar tej choroby staje si
zwykle jej przyczyn, najwaniejsze jest
zachowanie spokoju.
Terapia shiatsu
1. Pacjent siedzi prosto. Terapeuta kadzie
lew do na jego czole, dla podtrzymania, a
praw wolno wykonuje zabieg na bocznym
obszarze szyjnym, obszarze rdzenia przedu-
onego i na tylnym obszarze szyjnym (ry. 204 i
205).
Ry. 205
2. Pacjent pr/.yjmu|e po/yi.-|c na br/uchu.
Terapeuta wykonuje y.abicg po prawej i lewej i
stronie obs/.aru nadloptkowego i mid/y.;
optakowego. Szczegln uwag nale/yl rodkowego. Obustronne d/wonienie w uszach jest nich, grnych i tylnych micniiul
powici czwartemu i pitemu punktowi]
midzyopatkowemu (ry. 204).
3. Na zakoczenie pacjent kadzie si ni
wznak. Terapeuta koordynuje oddychanie
wykonywaniem uciskw na bruzd na<
brzuszn. Jeeli warunki uniemoliwiaj pi
jentowi pooenie si na wznak, powinien
usi, a terapeuta wykona wtedy praw do naczy krwiononych, dolegliwoci okresu kli- wodem suchowym, otwierajc
zabieg na brudzie nadbrzusznej stojc za jej
plecami lub po jego prawej stronie.
rdze przeduony
Ry. 204
tylny obszar
szyjny
obszar
nadopatkowy
obszar
midzyopl
bruzda
nadbrzuszna
5. Dzwonienie (tzum) w uszach
D/wonienie w uchu mo/c lVi ininostromie lub Terapia shiatsu
obustronne. .lctln<>siimiv N / UIU w uchu jest 1. Pacjent sied/.i na kr/elc,
stanem patolo yu/u ym ucha /ewntr/nego i pomoc kciuka uciska tr/.y punk
chorob ucha wewntrznego i wie si z innymi (ry. 206).
chorobami. Dzwonienie o niskich tonach jest 2. Kadc kciuk na skrawk
dolegliwoci ucha rodkowego i zewntrznego, zamkn pr/ewd suchowy (ol\*
podczas gdy dzwonienie o wysokich tonach jest rapeuta naciska pr/.c/ pi sk mu
przypadoci ucha wewntrznego. Przyczynami pooone wok wyrostka sulku
dzwonienia w uszach, oprcz chorb uszu, mog 206). Podczas wykonywania /.abu
by: nadcinienie, niskie cinienie, stwardnienie na przemian uciska i ro/.lu/nia kc
makterycznego, reumatyzm, bezsenno, choroba przewd palcem wska/.uja.cym
Meniere'a, syndrom Meniere'a, anemia, ciao obce kciukiem punkt y polo/.onc wl
w uchu zewntrznym, woskowina uszna i inne. W sutkowatego (ry. 20S).
niektrych wyej wymienionych chorobach 3. Nastpnie pr/c/. piec H<
zwaj si naczynia krwionone pooone w naciska doni na cale ucho. |
najbliszym ssiedztwie us/u i sycha w nich dach do nalc/.y s/.yhko ro/lu>
krew ttnic w tych nac/yniach. W wielu p ai l k ach obustronnego */umu <
przypadkach wewntrzne /roda dwiku s wykoiui|c HIV )Ctlmx./cAiiU? uchu.
niewiadomego pochod/enia. Jest tak czsto przy
obustronnym dzwonieniu utr/y-mujcym si przez
duszy czas. Czsto jest to prawd w przypadkach ni lu/ny
obustronnego dzwonienia, kiedy szum sycha przez
duszy czas. Ry. 207
wyroaielf
ftutkowal
Ryc.20t
Dolegliwoci ukadu oddechowego
1. Terapeuta ro/poc/yna /.abieg od uci
1. Astma oskrzelowa
Atak astmy objawia si nagym zesztywnieniem
garda, uczuciem cikoci w klatce piersiowej,
odczuwaniem braku tchu, zadyszk i uciliwym
kaszlem. Dominujcym objawem astmy jest
duszno napadowa. Wydechy s utrudnione, a
wdechy powierzchowne i wiszczce. Astm
powoduje zwenie oskrzelikw wskutek skurczu
ich mini gadkich, obrzku i nadmiernego
wydzielania luzu. Ataki wystpuj zwykle
pno w nocy i wczesnym rankiem, gwnie na
jesieni. Choroba ta jest cile zwizana z alerge-
nami, dostajcymi si do organizmu przez drogi
oddechowe przewodu pokarmowego lub skr.
Lista alergenw jest bardzo duga; wymiemy
dla przykadu kurz, pyki kwiatowe, ple, sier
zwierzt, jajka, kraby, makrele, kasz gryczan,
szpinak. Ludzie cierpicy na astm maj nad-
wraliwy ukad oddechowy i przeyk.
Terapia shiatsu
Naley pouczy pacjenta, e podczas ataku
powinien przyj przy zabiegu pozycj siedzc.
Uczucie dusznoci spowodowane atakiem astmy
uniemoliwia bowiem oddychanie w innej pozycji.
Stan ten zwany jest ortopne.
Ry. 209. Cztery punkty na przednim
obszarze szyjnym
Ry. 210
ni kciukiem c/terech punktw pnto/.onychi
lewym bocznym obs/.ar/.e szyjnym, a
czterech punktw pooonych na pra\
bocznym obszarze szyjnym (ry. 209 i 2K
Wykonuje ten zabieg wolno i powtarza kilka
razy, aby uspokoi skurcze oskr/clik<!
2. Teraz uciska sze razy na obl
rdzenia przeduonego oraz na prawy i
tylny obszar szyjny (ry. 211). Do wykom
zabiegu jednoczenie na prawej i lewej str<
tylnego obszaru szyjnego uywa si po
palce; kciuki spoczywaj na
przeduonym.
3. Nastpnie terapeuta wykonuje zabieg j
prawej i lewej stronie obszaru nadopatkc i
na piciu punktach obszaru mi<
opatkowego (ry. 212 i 213).
4. Stojc za pacjentem terapeuta obejt
domi jego grzbiet w taki sposb, aby
wskazujce, rodkowe i serdeczne obu
dotykay trzonu mostka. Uciska pi punl
pooonych wzdu trzonu mostka i po>
Ry. 211 Ry. 212
ni/cii
pr/edhi/ony
tylny obszar
szyjny
Ry. 213
Ry. 214 obu
rdi
/abieg trzy razy (ry. 214). Istniej cztery pio-
nowe rzdy szeciu punktw na piersiowym
obszarze midzyebrowym po obu stronach
mostka.
5. Terapeuta kontynuuje zabieg uywajc
palcw wskazujcego, rodkowego i serde-
lY.nego oraz maego obu doni do wykonania
/abiegu jednoczenie na omiu rzdach punk-i
w, zaczynajc od gry. Zabieg naley wykonywa
delikatnie i powtrzy go od trzech do piciu
razy.
6. Nastpnie trzema palcami obu doni tera-
peuta wykonuje ucisk na trzy punkty kadej
bruzdy midzy miniem naramiennym a klatk
piersiow. Zabieg naley wykonywa odcigajc
opatki w ty i powtrzy go sze razy (ry. 215 i
216).
7. Na zakoczenie jeszcze raz, stojc za pacie n
t em, terapeuta przy uyciu doni oraz palcw
wskazujcego, rodkowego i serdecznego obu i
ii k trzymanych w taki sposb, aby si dotykay,
s/eciokrotnie rytmicznie uciska bruzd nad-
br/.uszn (ry. 214), powicajc na kady ucisk
ir/.y sekundy. Podczas naciskania pacjent
powinien wydycha powietrze, podczas rozlu-
niania ucisku - wciga powietrze. W ten
sposb reguluje oddychanie. Liczba powtrze i
Hila ucisku musz by dostosowane do stanu i
horobowcuo i indywidualnych cech organizmu
2. Czkawka
Dokucza ona od czasu do c/.asu kademu
czowiekowi. W sensie medycznym s to powta-
rzajce si mimowolne skurcze przepony,
powodujce gwatowne wciganie powietrza z
rwnoczenym zamkniciem goni i strun
gosowych, przerywajcymi wdech i powoduj-
cymi efekt dwikowy. Czkawka jest odruchem
spowodowanym podranieniem nerwu
przeponowego bodcami z narzdw jamy
brzusznej lub z orodkowego ukadu ner-
wowego. Moe j spowodowa na przykad
nerwowe lub popieszne wypicie gorcego
pynu albo zjedzenie czego pobudzajcego.
Czkawk u dzieci daje si atwo zlikwidowa
ykiem wody lub lekkim uderzeniem w plecy.
U dorosych moe by ona chroniczna.
Zapobieganie czkawce wymaga regularnego
wykonywania zabiegw shiatsu na przednim
obszarze szyjnym, obszarze grzbietowowym i
na przeponie
Terapia shiatsu
1. Pacjent spoczywa na plecach. Terapeuta
wykonuje zabieg na czterech punktach
pooonych po lewej stronie przedniego
obszaru szyjnego (ry. 217), ze szczeglnym
uwzgldnieniem punktu trzeciego (ry. 219),
przez ktry przebiega nerw przeponowy.
Zabieg ten skutecznie wstrzymuje skurcze.
Taki sam zabieg wykonuje na czterech punk-
tach pooonych na prawej stronie przedniego
obszaru szyjnego.
2. Pacjent kadzie si na brzuchu. Terapeuta
wykonuje zabieg na trzech punktach po prawej i
trzech po lewej stronie obszaru midzy-
opatkowego (ry. 218).
3. Naciskajc domi na boki obszaru
brzusznego na wysokoci przepony, wykonuje
zdecydowane uciski ssce na praw i lew
stron jednoczenie (ry. 218).
4. Pacjent kadzie si na wznak. Terapeuta
wykonuje dokadny zabieg polegajcy na
uciskaniu doni brzucha oraz zdecydowanych,
skierowanych ku grze ruchach skrcajcych
~~ <iUi< >sino/->K /*iaa n<i/->ionta
Wyej opisane zabiegi powinny by d
sowane do indywidualnych potrzeb pacj i
jego przypadku oraz powtarzane tak jak
to konieczne. Mona take doda
doni na gaki oczne. Zatykanie i
wstrzymywanie oddechu, jak r
uciskanie jzyka przez kilka chwil to naj
sze metody pozbywania si czkawki.
obszar
midzyopat
zabieg polegajcy na uciskaniu w gr
i w d na boczny obszar brzuszny
trzeci przedni
punkt szyjny
pocigani* dv ''
gry na obszarze
l. Wrodzony krjci nyi
Prawidowa po/.ycjtt pltnlu w mamy charak-
teryzuje si poUkurc/cmcm n/yi i skierowaniem
gwki w kierunku ujcia s/y|ki macicy (ry. 220
A). W przypadku ulo/.enia poladkowego lub
uoenia gwki jak na rysunku 220 B (uoenie
twarzyczkowe) podczas porodu ucinity zostaje
prawy i lewy misie mostkowo-obojczykowo-
-sutkowy, wywoujc zwenie naczy
wosowatych we wknach mini. Hematoma
minia, w ktrym nastpia taka zmiana,
twardnieje i staje si nowotworem. Podczas
wzrostu misie taki przybiera form bliznowa-
tego waka. Misie mostkowo-obojczykowo- ktrym wystpuje sztywno
-sutkowy ulega skrceniu od strony dotknitej
/byt wielkim uciskiem podczas porodu (ry.
221). Stan ten wymaga szczeglnie starannej
terapii, poniewa z reguy towarzyszy mu
okooporodowe zwichnicie staww bio-
drowych.
Terapia shiatsu
1. Pacjent spoczywa na brzuchu. Palcem
wskazujcym i rodkowym terapeuta lekko
uciska misie mostkowo-obojczykowo-sutkowy,
/aczynajc od gwki mostka i koczc na
wyrostku sutkowym, aby wyczu, czy istnieje w
tym miejscu nowotwr lub sztywno.
Ry. 221
strona dotknita
stanem patologicznym
strona zdrowa
phyma (krcz)
cignity misie
mostkowo-obojczykowo-
-sutkowy
Ry. 222
A. uoenie B ud
normalne I
2. Po zlokalizowaniu twi
samymi palcami wykonuje ptyni i
w d, z krtkimi przerwami i
zalenoci od kszattu nowoCu
moe; si- okaza chwyceni)
schorzeniem, obszaru kcioki
wskazujcymi Nie ucisk a j x
peuta dokadnie wykonuje n
przednim obszarze szyjnym.
3. Po cakowitym usuniciu i
ma obszary skroniowe w obu i
niowo przekrca gow; w slron<
twarzy (ry. 223), a nastpnie
do poprzedniego potowenia.
Kurcz minia moetkowc
-sutkowego najatwiej jest usur
ka, ale wykonywanie zabiegu
dzonym dziecku wyrmgi
ostronoci, tote jegcr pi
najlepiej bdzie powierzy njl
mu zaufania specjalicie. Jeli
galny, naley wykonywa nut
opisane czynnoci. Zabiegi nie
zbyt dugo. Jeeli zabieg i
stosowany regularnie i dokli
mini do kurczenia si bdzie W]
rozwoju dziecka.
Ry, 223 -**
zdrowa st;
2. Wrodzone zwichnicie stawu biodrowego Ry. 226. Tylna potladkw

Nieprawidowe uoenie nek podu w macicy Ry. 224

lub niedostateczne wyksztacenie si panewki krolar/. wielki grzebie biodrowy
kolec biodrowy Vjf
stawowej w okresie ycia podowego jest przy- gwka koci m. napm;i|.|i.\
przedni grny
udowej powie/. s/eiok;
czyn zwichnicia stawu biodrowego i prze-
suwania si koci udowej (ry. 224). Podczas m. poladkowy redni
porodu gwka koci udowej znajduje si panewka koci
udowej m. poladkowy wielki
czciowo albo cakowicie poza panewk stawu
biodrowego.
Chroba ta czciej wystpuje u dziewczt ni u
chopcw i w przewaajcej mierze dotyczy
jednego stawu, ale moe si zdarzy zwichnicie zginanie stawu
kolanowego
obustronne. Zwichnicie biorda zazwyczaj jest
trudne do zauwaenia, dopki dziecko nie zewntrzne skrcanie
stawu biodrowego
zacznie chodzi. Moe na nie wskazywa wewntrzne
niesymetryczne fadowanie si skry na skrcanie
wewntrznej powierzchni ud czy ograniczone biodrowego
odwodzenie przy zmienianiu pieluszek chorej, a
przez to krtszej nki (ry. 225). W przypad-
Terapia
shiatsu krtarz wielki
kach zwichnicia jednostronnego wystpuje u
chodzcego j;u dziecka charakterystyczne chro- Ponisze
manie - dziecko pochyla miednic na stron wskazwki
zdrow za kadym razem, kiedy obcia chor dotycz zwichnij lewego stawu biodrowego.
3.
koczyn. Celem przeciwdziaania temu pochyla Zabieg dla prawej stawu jest taki sam.
Pozostawiajc
tuw w kierunku przeciwnym (to znaczy na 1. Pacjent spoczywa na brzuchu, a tera ta
dokadnie uciska grup mini wok st praw do na
stron chor).
l
biodrowego, zwaszcza misie poladkc gwce koci
wielki, poladkowy redni i misie napinaji udowej
Ry. 225. Tylna powierzchnia poladkw powi szerok (ry. 226),
2. Pacjent przyjmuje pozycj na piec
terapeuta przenosi lew do na przedni obszar
ydkowy. Trzymajc gwk koci udowej praw
\
gwka koci udowej
wywichnitej z panewki
terapeuta dokadnie dotyka krtarza wielkie aby
odnale pooenie zwichnitej koi
doni, lew zgina kolano na zewntrz, aby
ko przesuna si do wewntrz (ry. 228). \
Nastpnie pacjent zgina nog w kolanie, a /abieg ten powinien umieci ko udow w
peuta kadzie praw do na krtarzu wielkil panewce. Jeeli naciskanie rodkowego, a
Teraz pacjent zgina kolano i podnosi n< nastpnie bocznego obszaru podudzia i obra-
umieszczajc staw biodrowy pod ktem canie gwki koci udowej na bok i na rodek
stopni, a terapeuta kadzie lew do na doli nie powoduje nienormalnych odgosw, staw
czci tylnego obszaru ydkowego, dla podj da. biodrowy zosta prawdopodobnie nastawiony.
Wykonujc ucisk sscy lew doni, pociga Poniewa jednak minie tej okolicy s nadal
krtarz wielki w stron panewki biodrowego. sabe, istnieje due prawdopodobiestwo, e
Kiedy gwka koci ud< dojdzie do nastpi ponowne wypadniecie koci biodrowej.
panewki, nadaje jej od|
t~^ ~>">A i V
...i. L
Liczne fadki s wynikiem -skrcenia
koczyny.
242
3. Kolana szpotawe
Stan ten ujawnia si dopiero wtedy, kiedy pa-
cjent spoczywa w pozycji na plecach, a
najbardziej widoczny jest, gdy pacjent stoi. Uda
wyginaj si na zewntrz, natomiast podudzia
do wewntrz. Pity s zczone, a palce rozchy-
lone. Nazywa si to nogami beczkowatymi lub
wygiciem w ksztacie litery O". Wygicie
takie jest czym normalnym do trzeciego roku
ycia. W pniejszym wieku kolana szpotawe
spotyka si u dzieci przedwczenie zmuszanych
do stawania oraz u dzieci o nieprawidowym
rozwoju koci. Przyczyn takiego wygicia
koczyn dolnych moe by ponadto krzywica
lub kurcz mini.
Ry. 231. Prostowanie nek
Ry. 229 4. Kolana koiUwe
Stan bdcy ociwrolitoAuii ng bec/.kowatych,
w ktrym wystpuje wygicie ud do wewntr/., a pr/yrodkowy
boczny obszar < ydek na /cwntr/. Wygldem pr/ypomina to udowy
udowy obs/.ar
liter X" i tak bywa na/ywane. Przyczyn iksa
moe by krzywica, niedorozwj koci, kurcz
mini, wrodzone skrzywienie lub choroba
Heinego-Medina. W tym ostatnim przypadku
skrzywieniu ulega tylko jedna koczyna.
boczny obszar
podudzia Terapia shiatsu
1. Pacjent spoczywa w pozycji na plecach.
Terapeuta wykonuje zabieg na obszarze stawu
kolanowego.
2. Zginajc nog pacjenta w kolanie na
zewntrz wykonuje skierowane w bok uciski na
Ry. 230 dziesi punktw pooonych na rodkowej Ry. 233
czci obszaru udowego (ry. 232).
3. Przywracajc kolano do pozycji
wyjciowej wygina ca koczyn pacjenta do
wewntrz i wykonuje zabieg na szeciu punk-
tach na tylnym obszarze podudzia (ry. 233).
4. Pacjent spoczywa w pozycji bocznej.
Terapeuta kadzie jedn do, dla podtrzymania,
na rodkowym obszarze udowym, a drug
doni wykonuje ucisk na sze punktw
pooonych na tylnym obszarze podudzia. pr/ywod/cnie
5. Unoszc koczyn pacjenta terapeuta
pociga rodkow cz uda do gry jedn
doni, a drug uciska boczny obszar podudzia
(ry. 234). Zabieg naley wykona wolno, stop-
Terapia shiatsu niowo i powtrzy kilka razy na obu koczy-
1. Pacjent spoczywa w pozycji na piec
nach.
Terapeuta naciska dziesi punktw pooonydtl
na bocznym obszarze udowym i sze punki
pooonych na bocznym obszarze podudzia ol
ng. Zabieg ten wykonuje si, aby przywu
nogi do siebie (ry. 229).
2. Pacjent spoczywa w pozycji boczne
Terapeuta doni umieszczon pod ydk nosi
jego nog. Drug doni wykonuje ucilkl
skierowany na boczny obszar udowy (ry. 230).
3. Pacjent ponownie przyjmuje pozycj nt
plecach. Terapeuta ujmuje domi jego nogi WJ
Ry. 234
 Ry. 235
parali minia
strzakowego
stopa zwrcona
do wewntrz i do
gry
Ucisk stosuje si tak, aby odwrci
stop na zewntrz.
5. Pitong
Wrodzony krcz szyi, zwichnicie stawu
biodrowego i pitong to trzy najczciej
wystpujce dolegliwoci okresu niemowlcego.
Podczas porodu stopa zostaje skierowana do
wewntrz i zwichnita lub nastpuje zgicie rod-
kowego obszaru podeszwy stopy. Stan ten jest
wynikiem paraliu grupy mini ydkowych (ry. strona maego palca
235). Przyczyn nabytego pitonogu moe by obszaru grzbietowego
natomiast choroba Heinego-Medina lub zwich-
nicie urazowe.
Terapia shiatsu
1. Naley wykona dokadny ucisk grupy
mini ydkowych, szczeglnie minia brzucha-
tego, paszczkowatego i strzakowego. Podczas
tego zabiegu terapeuta drug doni wykrca na
zewntrz stop tak daleko, jak to tylko moliwe
(ry. 236 i 237).
2. Nastpnie uciska boczny obszar kostki,
boczn cz minia piszczelowego i grzbietow
cz stopy (ry. 238). Szczegln uwag naley
powici grzbietowej czci maego palca stopy.
3. Zgniajc nog pacjenta w kolanie i kadc
stODC na nodtodze teraneuta nacisku
6. Samoistna skolioza
Patologic/.ne skrzywienie kteyoslupa w prawu,
lub w lew stron, zwane samoistn skolioza,
wystpuje u dziewczt w okresie dojrzewania,
midzy dziesitym a pitnastym rokiem ycia,
kiedy nstpuje najwikszy wzrost ukadu kost-
nego. W zaawansowanym stadium stan ten
wyglda tak, jak pokazano na rysunku 240.
Nawet jeeli osoba stara si sta prosto - w pozycji
na baczno - midzy ramieniem a bokiem
wystpuje przerwa, a krgosup nie jest pooony
w rwnej odegoci od obu apatek. Skrzywienie
icst bardziej widoczne, kiedy pacjent pochyli si
do przodu (ry. 241). Przyczyny takiego skrzy-
wienia nie s dokadnie znane. Rodzice musz
/wraca baczn uwag na rozwj krgosupa
swoich nastoletnich dzieci. Skolioz atwiej jest
bowiem skorygowa po wczesnym jej stwier-
dzeniu. Profilaktyka powinna polega na
/rwnowaonej, prawidowej diecie i odpowied-
niej liczbie wicze fizycznych, co ma na celu
odywienie i ujdrnienie mini.
zewntrzna strona Ry. 240
kostki bocznej stan normalny
tylny obszar
szyjny obszar midzy-
opatkpwy (siedem
obszar punktw pooonych
nadopatkowy blisko siebie)
Obszar stopy oparty o
podoe
punktw na bocznym obszarze pdl
(ry. 239). Poniewa leczenie tej doleglh
jest bardzo trudne, zabiegi nale/y ci
nrm/f ar*o/ t\rff rHni***** /*
rdze przeduony
Terapia shiatsu
1. Poniewa sztywno mieni
szyjnym sprawia, e gowa pr;
jedn stron, terapeuta ro/poc/
poproszenia pacjenta o p r / y
towanej siedzcej postawy lub
uciskania przedniego obs/ii
bocznego obszaru szyjnego, ol'
przeduonego i obs/aru wok
240). Powinien w ten spos
rozluni minie tych ohs/arw
2. Nastpnie uciska kciuk icn
na praw i lew topalkc on
midzyopat kowy.
3. Chwyta nadgarstki pac je n
ramiona nad gow. Pac)c
przechyli tuw do tyu. Picrw
pr/eprowad/.i /abicg bard/
Kiedy nastpi ro/lu/.nienie w l<
powtar/a sic /abieg kilka ra/y, <
cii|gaji|c tuw.
prawostronna
krgoftlup
opatka
Odstpy t
246
Spis treci 44
Ry. 242. Zginanie i prortowanie tuowia Ry. 243. Boczne zfiejoia (skony) tuowia rodki ostronoci 44
Przedmowa
Podstawowe punkty shiahu
Punkty miniowe i nerwowe
Rozdzia 2: Podstawowe
pod wpywem hotliea elektrycznego zabiegi 45
8 Sposoby uciskania 4
Ukad miniowy 10 1. Ucisk kciukiem 7
Ukad kostny 12 2. Ucisk dwoma palcami 4
3. Ucisk trzema palcami 7
Rozdzia l: Oglna teoria 4. Ucisk kciukiem i 4
czterema palcami 9
otwartej doni 5
13 5. Ucisk czterema palcami 0
Rozwj shiatsu otwartej doni
6. 5
15 Ucisk 0
("ha raktery styczne cechy terapii shiatsu 16 doni
Shiatsu a funkcje fizjologiczne 17 Rodzaje 5
1. Odywianie skry uciskw 0
Ucisk zwyky 5
17 Ucisk przerywany 0
zgicie Ucisk*wstrzymywany
2. Wzmocnienie mini 5
wyprost
Ucisk sscy 2
19 Ucisk pynny
3. Pobudzanie krenia Ucisk skoncentrowany
Ry. 244. Obroty tuowia l Jcisk drgajcy
Zabiegi naley powtarza codziennie przez
pi do dziesiciu minut w celu przeciwdziaania 20 K. Ucisk stymulujcy
4. Regulacja funkcji nerww wykonywany
utrwaleniu si skrzywienia krgosupa lub
pogorszeniu zaistniaych skrzywie. Samo- lewa 22
dzielnie wykonywane zabiegi shiatsu i codzienna strona 5. Kontrola ukadu wydzielania
gimnastyka, polegajca na rozciganiu, zginaniu wewntrznego
i przechylaniu tuowia, nie tylko zapobiegaj
prawa
skrzywieniom krgosupa, ale take pobudzaj strona 27
rozwj i funkcjonowanie organw 6. Ukad kostny
wewntrznych.
29
7. Ukad pokarmowy

35
I )ziaanie doni i palcw 37
Pi podstawowych zasad zachowania
dobrego zdrowia i dugiego ycia

39
('horoby, ktre mona leczy metod
shiatsu

42
('horoby, ktrych NIE WOLNO
LECZY metod shiatsu
Rozdzia 3: Terapia caego
Shiatsu na pacjencie na boku
Obszar szyjny
Zabieg 1: Pr/cdni obs/.iir H/yji Zabieg 2: Boc/ny
obs/ar s/.yju Zabieg 3: Rd/e pr/cillu/ony Zabieg
4: Tylny obs/ar n/yjny
Plecy
Zabieg 5: Obs/ar nadlnpatkov Zabieg 6: Obs/ar
mic.iI/.ylopal Zabieg 7: Obs/ar pod!opatkov i
ldwiowy
Shiatsu na pacjencie spoczywaj brzuchu
Gowa
Zabieg 1: Obs/ar potylic/.ny Zabieg 2: Obs/ar
rd/cnia pr/cdu/nncgo Zabieg 3: Tylny obs/ar
s/yjny
Ramiona i plecy Zabieg 4: Obs/ar iuullopalko\
Zabieg 5: Obs/.ar micil/ylopal Zabieg 6: Obs/ar
pndlnpalkoi i ldwiowy
Poladki i nogi Zabieg 7: Obs/ar biodriwy Zabieg
8: Obs/ar kr/y /owy Zabieg 9: Obs/ar poladkw
Zabieg K): Punkt Namikonhic Zabieg 1 1: Tylny
obs/ar udou Zabieg 1 2: Obs/ar bru/dy po<
kolanowej
Zabieg 13: Tylny obs/ar golci Zabieg 14: Gu/
koci pielowc Zabieg 1 5: Boc/ny i rodkw)
koci pitowej Zabieg 16: Obs/ar
podes/wy i
Prostowanie plecw Zabieg 1: opatki Zabieg 2:
Boczny obs/ar br/t Zabieg 3: Obszar poladkowy
Zabieg 4: Krgosup Zabieg 5: Krgosup Zabieg
6: Stymulowanie nerw rd/cniowych
Shialsu mi pacjencie spoczywaj
 LECZY metod shiatsu
246
Spis treci
Ry. 242. Zginanie i prostowanie tuowia Ry. 243. Boczne zfifda (skony) tuowia
Przedmowa t 44
rodki ostronoci 44
Podstawowe punkty shiahu

5
Rozdzia 2: Podstawowe
Punkty miniowe i nerwowe mlnu-hw zabiegi 45
pod wpywem hotca elektrycznego
Sposoby uciskania
8
UIdad miniowy 10 47
Ukad kostny 12 1. Ucisk kciukiem

Rozdzia l: Oglna teoria 47

2. Ucisk dwoma palcami

13 49
Rozwj shiatsu 3. Ucisk trzema palcami

15 50
(liarakterystyczne cechy terapii shiatsu 16 4. Ucisk kciukiem i czterema
Shiatsu a funkcje fizjologiczne 17 palcami
zgicie 1. Odywianie skry otwartej doni
wyprost
17 50
2. Wzmocnienie mini 5. Ucisk czterema palcami
Ry. 244. Obroty tuowia otwartej
Zabiegi naley powtarza codziennie przez 19 doni
pi do dziesiciu minut w celu przeciwdziaania 3. Pobudzanie krenia
utrwaleniu si skrzywienia krgosupa lub 50
pogorszeniu zaistniaych skrzywie. Samo- lewa 20 6. Ucisk doni
dzielnie wykonywane zabiegi shiatsu i codzienna strona 4. Regulacja funkcji nerww
gimnastyka, polegajca na rozciganiu, zginaniu 50
i przechylaniu tuowia, nie tylko zapobiegaj 22 Rodzaje uciskw 52
prawa 5. Kontrola ukadu wydzielania 1. Ucisk zwyky
skrzywieniom krgosupa, ale take pobudzaj strona
rozwj i funkcjonowanie organw wewntrznego
52
wewntrznych.
27 2. Ucisk przerywany
6. Ukad kostny
52
29 3. Ucisk'wstrzymywany
7. Ukad pokarmowy
52
35 4. Ucisk sscy
l )ziaanie doni i palcw 37
l N podstawowych zasad zachowania 53
dobrego zdrowia i dugiego ycia \ Ucisk pynny 53
(>. Ucisk skoncentrowany 53
39 7. Ucisk drgajiicy 53
('horoby, ktre mona leczy metod K. Ucisk stymulujcy
shiatsu wykonywany

42
('horoby, ktrych NIE WOLNO
Rozdzia 3: Terapia caego
Sliiatsu na pacjencie s na boku
Obszar szyjny
Zabieg 1: Pr/.cdni obs/.iir n/yju Zabieg 2: Boc/.ny
obs/.ar s/.yju Zabieg 3: Rd/c przedlu/ony Zabieg
4: Tylny obs/.ar s/.yjny
Plecy
Zabieg 5: Obszar nadtopili kou Zabieg 6: Obs/ar
mied/.ylopiil Zabieg 7: Obs/ar podlopalktw i
ldwiowy
Shiatsu na pacjencie spoczywaj brzuchu
Gowa
Zabieg 1: Obs/.ar polylic/.ny Zabieg 2: Obs/ar
rd/.ema pr/edlu/oncgo Zabieg 3: Tylny obs/.ar
s/.yjny
Ramiona i plecy Zabieg 4: Obs/.ar nadlopalkov
Zabieg 5: Obs/.ar miv'd/.ylopnl Zabieg 6: Obs/ar
podlopalko* i ldwiowy
Poladki i nogi Zabieg 7: Obs/ar biodrowy Zabieg
8: Obs/ar krzyowy Zabieg 9: Obs/ar poladkw
Zabieg K): Punkt Namikonhic Zabieg 1 1: Tylny
oba/nr udo* Zabieg 12: Obs/ar bru/.dy poi
kolanowej
Zabieg 13: Tylny obszar golcu Zabieg 14: Gu/
koci pitowej Zabieg 1 5: Boc/ny i rodkowy
koci polowej Zabieg 1 6: Obszar
podeszwy i
Prostowanie plecw Zabieg 1: opatki Zabieg 2:
Boczny obszar br/.u Zabieg 3: Obszar poladkowy
Zabieg 4: Krgosup Zabieg 5: Krgosup Zabieg
6: Stymulowanie nerw rdzeniowych
Shiatsu na pacjencie spoczywttf
 /abieg l: Pr/.edni obs/.ar udowy Zabieg /abieg 7: Kolce biodrowy Shiatsu na pacjencie klczcym
Zabieg 11| pr/.edni grny na obu kolanach (pozycja
71) l: Obszar midzyebrowy /abicg K: Ugniatanie ohs/aru 151 seizaj Zabieg l: Przedni
/abieg 2: rodkowy obs/.ar udowy Xl Brzuch 106 2: Okrny ucisk doni br/.us/.nego 152 obszar szyjny Zabieg 2:
/abieg 3: Boc/.ny obszar udowy K 3 Zabieg na /abieg 9: Boc/.ny obs/.ar br/us/.ny 152 Boczny obszar szyjny Zabieg
Zabieg 4: Obszar rzepki 83 Zabieg obszar mostkowy i Zabieg 10: Ucisk doni i ucisk drgajcy 152 3: Rdze przeduony Zabieg
Zabieg 5: Boczny obszar ydki 84 piersiowy 107 na obszar brzuszny Terapia caego ciaa 153 4: Tylny obszar szyjny Zabieg
Zabieg 6: Obszar stepu 85 Zabieg 109 z wykorzystaniem 5: Obszar skroniowy Zabieg
Zabieg 7: Obszar grzbietu stopy 86 Zabieg l: Seria uciskw doni kozetki terapeutycznej Zalety kozetki 153 6: Obszar nadopatkowy
Zabieg 8: Obszar palcw stopy 96 Zabieg terapeutycznej Shiatsu na pacjencie 154 Zabieg 7: Obszar
Zabieg 9: wiczenie palcw stopy 87 /nbicg 110 spoczywajcym midzyopatkowy Zabieg 8:
Zabieg 10: Prostowanie stopy 87 2: Dwadziecia punktw na na boku Shiatsu na pacjencie 154 Prostowanie tuowia Zabieg
Zabieg 11: Prostowanie koczyny brzuchu spoczywajcym 154 9: Unoszenie i opuszczanie
dolnej 88 na brzuchu Shiatsu na pacjencie 154 ramion
Ramiona 112 spoczywajcym Zabieg 10: Uderzanie
3: Obszar jelita cienkiego ramion i
88 116 154 krgosupa
Zabieg l: Obszar pachy 88 4: Obszar okrnicy 155 Shiatsu na pacjencie siedzcego
Zabieg 2: Obszar rodkowy ramienia 91 esowatej 116 prosto na stoku
Zabieg 3: D okciowy 91 5: Falujcy ucisk doni 155 Zabieg l: Przedni obszar
117
Zabieg 4: rodkowy obszar przed 6: Okrcy.ny i drgajcy 156 szyjny Zabieg 2: Boczny
ramienia 92 ucisk 156 obszar szyjny Zabieg 3:
Zabieg 5: Bruzda midzy miniem Rdze przeduony Zabieg 4:
naramiennym a piersiowym 92 156 Tylny obszar szyjny Zabieg
Zabieg 6: Boczny obszar ramienia 93 158 5: Obszar nadopatkowy
Zabieg 7: Boczny obszar przed 158 Zabieg 6: Obszar
ramienia 158 midzyopatkowy Zabieg 7:
l: Obszar poladkowy 2: 158 Prostowanie tuowia Zabieg
94 Punkt Namikoshiego 3: 159 8: Unoszenie i opuszczanie
Zabieg 8: Obszar grzbietu doni 94 Przedni obszar udowy 4: 159 ramion
Zabieg 9: Obszar grzbietowy palcw 95 rodkowy obszar udowy 5: 160
Zabieg 10: Do 96 Boczny obszar udowy 6: 160 Rozdzia 5: Samodzielne
Zabieg 11: Prostowanie ramienia 98 Tylny obszar udowy 7: Obszar 161 wykonywanie
Gowa rzepki 8: D podkolanowy 9: 162 zabiegw itou
Tylny obszar podudzia 162
100 Zabieg 10: Boczny obszar podudzia 163
Zabieg l: Linia rodkowa 100 Zabieg 11: Obszar stepu 163
Zabieg 2: Obszar skroniowy 100 Zabieg 12: Obszar grzbietu stopy 164
Zabieg 3: Linia rodkowa i obszar Zabieg 13: Obszar palcw 164
skroniowy 101 Zabieg 14: Obszar podeszwy 165
Twarz Ramiona 165
1: Obszar pachowy 166
102 2: rodkowy obszar ramienia 166166
Zabieg 1: Obszar czoowy i nosowy 102 3: D okciowy
Zabieg 2: Obszary jarzmowy, oczny
i skroniowy 167
4: rodkowy obszar przed
104 ramienia 168
Zabieg 3: Ucisk doni na gaki 5: Bruzda mid/y miniem
oczne naramiennym a piersiowym 168
/abicg 6: Boc/.ny obs/.ur ramienia 169
na wznak
106
Klatka piersiowa Rozdzia 4: Zabiegi na pacjencie
106 klczcym
 K: Obs/itr gr/hiclu rv /abicg '): < )bs/ai
2: Hoc/ny (Mir <rvmv 3: Kd/c palcw /abicg 10: Obs/ar doni /abicg l
pr/cdlu/ony 4: Tylny ohs/ai H/YIHY 1: ko/.ciganic nmw Klatka piersiowa
/abicg /abicg 1: Obs/ar mied/y/cli Zabieg 2:
Gowa 1: Linia rodkowa 2: Obszar Obs/.ar nis kowy Zabieg 3: Okrny,
Zabieg skroniowy 3: Linia rodkowa 4: /micniw doni na obs/ar | Brzuch
Zabieg Ucisk domi na obszar skroniowy Zabieg l : Seria uciskw dloi
Zabieg 1: Zabieg 2: Obs/.ar jelita cieni
Zabieg O symetrii obszaru Zabieg 3: Obs/.ar okre/mcy
czoowego p u j i\ cc j i okrc/.mt)
Twarz Zabieg 2: Obszar nosowy Zabieg
Zabieg 3: Obszar jarzmowy Zabieg 4:
Obszar nadoczny, midzy- Rozdzia 6: T /premie okrefloi
oczny i skroniowy; ucisk przypadkw pat
domi na gaki oczne Zabieg 5: gkznych
Dzisa Zabieg 6: Minie miechowe przy
kcikach ust Ukad krenia
Ramiona i plecy 1. Dolegliwoci sercowe
Zabieg l: Obszar nadopatkowy Zabieg 2: 2. Nadcinienie ttnic/e
Obszar podopatkowy 3. Stwardnienie ttnic
i ldwiowy 3: Grzebie Neuropatia
Zabieg biodrowy 4: Obszar krzyowy 1. Parali/, polowy ciaa
Zabieg 2. Bc/senno
Nogi 3. Nerwice
Zabieg 4. Nerwoble nerwu lr|d/it
Zabieg 5. Nerwoble polylic/ne
Zabieg 6. Nerwoble ramienia
Zabieg 7. Nerwoble mied/.y/ebnw
Zabieg 8. Rwa kuls/.owa
Zabieg 9. ysienie plackowale
Zabieg 10. Migrena
Zabieg 11. Choroba SMON Dolegliwoci
Zabieg organw ukadu pokarmowego
1. Biegunka
2. Obstrukcja
3. Gastroptoza
4. Dolegliwoci wtroby
5. Kamica ciowa
6. Kurcz odka Zaburzenia ukadu
motoryooM
Zabieg 1. Urazowe zwichnicie kr\*gt szyjnych
/abieg 2. Przepuklina dyskw
/abieg mid/ykrgowych
3. Mogigrafia (kurc/ pisarski
/abieg
 o. ra rai i/ nerwu loKciowego (rcica u>. iNiereguinme mciiHiruiu |c i hoic
krogulc/.a) mcnstruacyjiic
Zaburzenia organw zmysw
214 1. Opadanie grnej powieki
7. Parali/ nerwu porodkowcgo (rka
mapia)
2. Zapalenie /.atok Nowoici WYDAWNICTWA ETHO:;
3. Krwawienie z nosa
4. Choroba lokomocyjna
215 5. Dzwonienie (szum) w uszach
8. Parali nerwu promieniowego Dolegliwoci ukadu oddechowego John Ma i n
(opadanie nadgarstka) 1. Astma oskrzelowa GOS CISZY
2. Czkawka Choroby wieku
216 dziecicego Amerykaski benedyktyn John Main uwaany jest za jednego z n aj w i ek s/ ych ni
duchowych we wspczesnym Kociele katolickim. To. co proponuje \v tej ksii|/co, |
9. Parali twarzy 1. Wrodzony krcz szyi modlitw serca, a za pomocne w jej praktykowaniu uwaa wypracowane 1111 l
2. Wrodzone zwichnicie stawu Wschodzie techniki medytacyjne i wiczenia koncentrujce, co nie znac/y. /e nio/iiii
217 biodrowego mi wzywanie przez chrzecijanina Imienia Boskiego z wypowiadaniem pi/tv I
10. Zmroone ramiona 3. Kolana szpotawe (beczkowate nogi) mantry. Modlitwa, ktrej naucza ojcec Main, obejmuje caego c/lowieka \ve ws/ysiki
wymiarach i wymaga od podejmujcego j gbokiej pokory. Ksika la /apoc/;|tkt>s\i
4. Kolana kolawe (cignite) Medytacje chrzecijaskie".
218 5. Pitong
Zaburzenia ukadu metabolicznego, 6. Samoistna skolioza
wydzielania wewntrznego oraz ukadu C ary I Matrisciana
moczowego i rozrodczego 220
1. Cukrzyca
BOGOWIE N E W AGH"
Bogami New Ag nazywa Autorka przywdcw sekt .(,'/////. lud/i chciwych. myli|cv< o
pomnaaniu swoich majtkw i o wadzy politycznej, nawet wiatowo); manipnl
ludmi, czsto ciganych przez prawo, ale te majcych na swych usugach powite /
organizache midzynarodowe. Ksika demaskuje oszustwa sekt, tiLi/ii|o />vio u*po w
niektrych aszmniach. porwnywalne zdaniem Autorki / tym. co d/i.ilo HIV \v i kich
obozach koncentracyjnych. Wielka znajomo tematu. /apuvontow;m,i tu pi/c/ /
wypywa tak z jej osobistych dowiadcze, jak i /. prowadzonej pi/c/ m w ominlk
mentacji i informacji pracy badawczej nad sektami, Caryl Matrisciana samu Kua i
New Ag, ale potem Jezus cudownie wkroczy w jej ycie i zupenie j odmieni

Bogusaw Jasiski
DROGA MYLI
Obszerna publikacja, bdca zbiorem rozpraw i artykuw pisanych na pi/oli/ciii ii
stu lal. Prace te obejmuj badania z zakresu metodologii, logiki, ontologii. a lak/c <
Stay si one swoit kronik sporw intelektualnych drugiej poowy XX wieku. Jcl lo
napisana ywym jzykiem, nie stronica od kontrowersyjnych sdw.

Bogusfaw Jasiski
DWIE FENOMENOLOGIE:
HUSSERL I HEIDEGGER
Jedno z pierwszych w polskiej literaturze filozoficznej studium analizujce pojecie nologii
w filozofii Edmunda llusser la i M a r t i n a lleideggera. Autor stawia tc/^. /C Ilusserla
staa si uwieczeniem idealizmu transcendentalnego w historii filo/oln, 11 stanowisko
lleideggeia okrela jako swoicie realistyczne. W istocie s to dwa ro/jic | m a t y
mylenia K s i k a pi/o/nac/ona jest gwnie dla czytelnika posiailaji|ccgo p wied/s
lilo/olic/ne)