Poradnik dla Pacjenta

leczonego w Oddziale Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej

w Szpitalu Powiatowym w Ostrowcu w.

po endoprotezoplastyce stawu biodrowego

1
Alloplastyka stawu biodrowego jest jednym z najczciej wykonywanych zabiegw
ortopedycznych.
Polega na zastpieniu zuytych wasnych powierzchni stawowych sztucznym stawem, czyli
endoprotez.

Proteza stawu biodrowego jest

wzorowana na anatomii stawu
biodrowego, skada si z:panewki,

trzpienia,
oraz gowy.

Dwa elementy, czyli cz udowa zwana

trzpieniem wykonane s ze stopu metali
biokompatybilnych, czyli tolerowanych przez
organizm. Pokryte s one substancjami
umoliwiajcymi przyronicie implantw
do koci mikroporowatym stopem tytanu,
lub krysztakami hydroksyapatytu.
Wkad do panewki moe by polietylenowy (polietylen wysokiej gstoci HDPE), ceramiczny lub
metalowy.
Gowa endoprotezy wykonana jest ze stopu metali lub ceramiki.

RODZAJE ENDOPROTEZ
endoproteza cakowita bezcementowa,
endoproteza przynasadowa (krtki trzpie),
endoproteza powierzchniowa (kapoplastyka),
endoprotezy rewizyjne.

Odpowiedni typ protezy jest dobierany dla chorego przez lekarza prowadzcego leczenie, po
dokadnym badaniu klinicznym oraz ocenie bada dodatkowych

Objawy przemawiajce za koniecznoci operacji to:

uporczywy bl utrzymujcy si przez wiksz cz dnia (nawet w spoczynku i w nocy)

z niewielk lub krtkotrwa popraw po lekach przeciwblowych
trudnoci ze wstaniem z pozycji siedzcej
trudnoci w chodzeniu, szczeglnie po schodach
ograniczenie codziennej aktywnoci yciowej

2
WSKAZANIA DO WYMIANY STAWU BIODROWEGO
Wyczerpanie moliwoci leczenia farmakologicznego i operacyjnego oraz nieskuteczno takich
zabiegw jak artroskopia, debridement (oczyszczenie chirurgiczne stawu), shaving (usunicie
uszkodzonych fragmentw), synovectomia (chirurgiczne usnicie zmienionej chorobowo bony
maziowej w obrbie stawu lub cigna) czy osteotomia powoduj, e endoprotezoplastyka stawu
biodrowego jest obecnie metod z wyboru w leczeniu zaawansowanej koksartrozy u osb po 60
roku ycia.

Zabieg wykonuje si u pacjentw, u ktrych doszo do zniszczenia powierzchni stawowych:

najczciej w przebiegu choroby zwyrodnieniowej,

w przebiegu chorb zapalnych zwaszcza reumatoidalnego zapalenia staww,
po urazach,
w przebiegu jaowej martwicy gowy koci udowej.

PRZECIWWSKAZANIA DO WYMIANY STAWU BIODROWEGO

1. Bezwzgldne czyli operacja nie moe si odby:
Guzy zoliwe, ktre uniemoliwiaj waciwe zamocowanie implantu,
Staw nauropatyczny zwany te stawe Charcota (brak czucia obwodowego),
Proces zakany w stawie.
2. Wzgldne czyli operacja zaley od decyzji lekarza:
Znaczna osteoporoza,
Otyo,
ylaki,
Mody wiek,
Wspistniejce schorzenia,
Miejscowe zakaenie,
Postpujce ubytki neurologiczne,
Brak lub wzgldna niewydolno mini odwodzcych,
Pacjenci wymagajcy rozlegych zabiegw dentystycznych lub urologicznych
(powinni najpierw wyleczy swoje dolegliwoci)

Wedug najnowszej klasyfikacji Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego zabiegi

protezoplastyki stawu biodrowego zalicza si do operacji o porednim ryzyku (1-5%) nagego
incydentu sercowego, natomiast zabiegi protezoplastyki stawu kolanowego obarczone s niskim
(<1%) ryzykiem wystpienia nagego zgonu sercowego lub zawau serca w 30-dniowym okresie
pooperacyjnym

3
GWNE CELE LECZENIA OPERACYJNEGO:
uwolnienie chorego od dokuczliwych dolegliwoci blowych lub przynajmniej wyrane ich
ograniczenie,
korekta zaburzonej osi stawu
poprawa stabilnoci stawu,
przywrcenie w jak najwikszym stopniu prawidowego zakresu ruchw oraz prawidowej
funkcji statycznej i dynamicznej,
poprawienie jakoci ycia pacjenta.

PRZYGOTOWANIE DO ZABIEGU OPERACYJNEGO

Przed przyjciem do oddziau pacjent bdzie poproszony o wykonanie bada laboratoryjnych.
Ich zakres uzaleniony jest od wieku i stanu oglnego:
morfologia krwi
APTT (krzepliwo krwi)
jonogram
grupa krwi
badanie oglne moczu
EKG (obowizkowo po 40 roku ycia)
RTG klatki piersiowej (zdjcie aktualne, zrobione najwczeniej p roku przed planowanym
zabiegiem)
poziom biaka
wszystkie dodatkowe badania zalecone przez lekarza w trakcie konsultacji.

Mog zosta zlecone inne badania dodatkowe, w celu okrelenia aktualnego stanu zdrowia,
np. w przypadku chorb tarczycy - wymagane s aktualne badania TSH, FT3, FT4.

Dodatkowo:

1. Pacjent powinien wykona cykl szczepie przeciw wirusowemu zapaleniu wtroby.

2. Jeeli chory leczy si specjalistycznie, szczeglnie na choroby serca, cukrzyc, ylaki
koczyn dolnych powinien posiada konsultacj specjalistyczn o braku przeciwwskaza do
leczenia operacyjnego oraz ewentualnych zaleceniach terapeutycznych na czas pobytu
w oddziale.
3. W okresie 10 dni przed zabiegiem naley unika przyjmowania lekw zawierajcych kwas
acetylosalicylowy (np. Acard, Aesan, Aspiryny, Polopiryny), preparatw acenokumarolu
(np. Acenokumarol, Syncumar, Cintrom), poniewa leki tych grup zwikszaj ryzyko
nadmiernego krwawienia w trakcie operacji i w okresie pooperacyjnym, co powoduje
wzrost moliwoci powika.

4
 4. Wskazane jest uzyskanie konsultacji stomatologicznej celem wykluczenia przewlekych
ognisk zapalnych w obrbie jamy ustnej. Obecno infekcji w jamie ustnej zagraa
przedostaniem bakterii drog krwionon i zakaeniem protezy co wywouje jej
obluzowanie i konieczno ponownego zabiegu.
5. Zalecona jest normalizacja masy ciaa.
Nadmierna masa ciaa zwiksza szybko zuywania endoprotezy i sprzyja powikaniom.
6. Poprawa kondycji fizycznej przed zabiegiem zaowocuje szybszym powrotem do penej
sprawnoci po zabiegu. Szczeglnie zalecone jest wzmocnienie mini koczyny dolnej
i grnej.
7. Pacjent zgaszajcy si na oddzia powinien posiada:
a) wygodne i bezpieczne obuwia zapinane na rzepy (sanday, obuwie sportowe)
b) dug yk do butw (min 80 cm), gdy bezporednio po zabiegu nie wolno si schyla
i zgina operowanej koczyny w st. biodrowym wicej ni 900
c) kule okciowe
8. Pacjent powinien zorganizowa sobie funkcjonowanie w domu po zabiegu.
Ustawienie mebli umoliwiajce chodzenie o kulach lub z balkonikiem, usunicie
przedmiotw o ktre mona potkn si w trakcie chodzenia, eliminujc w ten sposb
ryzyko upadku. Zapewni pomoc innych osb (transport z oddziau, przygotowywanie
posikw, wysokoci ka, krzese i sedesu)
Planowy zabieg operacyjny nie moe zosta wykonany w przypadku zego stanu zdrowia pacjenta,
w dniu zaplanowanej operacji.
Wszelkiego rodzaju infekcje bakteryjne, czy wirusowe oraz nieustabilizowane choroby przewleke,
spowoduj odstpienie lekarza od zaplanowanego zabiegu operacyjnego do czasu poprawy stanu
zdrowia lub wyjanienia wtpliwoci medycznych.

Zlecone w okresie przedoperacyjnym badania maj za zadanie pomc lekarzowi w okreleniu

aktualnego stanu zdrowia i moliwoci jego poprawy, do dnia wyznaczonej operacji.

PRZEPROWADZENIE ZABIEGU

Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego przeprowadza si najczciej w znieczuleniu

zewntrzoponowym- bez narkozy. W dniu zabiegu chory otrzymuje oson antybiotykow oraz
profilaktyk p-zakrzepow w postaci heparyny niskoczsteczkowej.

5
Ze wzgldu na utrat krwi w czasie zabiegu oraz w okresie okoooperacyjnym zwykle konieczne
jest przetoczenie 2j krwi.
Moliwe jest zastosowanie aparatu do autotransfuzji zwrotnej ( wykorzystanie wasnej krwi
pacjenta z drenau pooperacyjnego ). Takie postpowanie pozwala na uniknicie przetaczania
obcej krwi.

POWIKANIA POOPERACYJNE
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest procedur generalnie bezpieczn, jednak jak kady
zabieg operacyjny niesie ze sob ryzyko powika. Powikania po endoprotezoplastyce stawu
biodrowego na szczcie s rzadkie. Bardzo wiele zaley od dowiadczenia operatora, jakoci koci
chorego, stopnia zmian zwyrodnieniowych, trybu ycia pacjenta po endoprotezoplastyce
Zamania.
Istnieje niewielkie ryzyko zama kostnych w obrbie koci udowej lub panewki.
Najczciej maj ograniczony zasig i same ulegaj wygojeniu, czasem wymagaj
zespolenia wymagajcego duszego nieobciania koczyny.
Zwichnicia. Polegaj na przemieszczeniu gowy protezy z panewki. Najczstsz przyczyn
jest upadek (predysponowani chorzy z nadwag, osabieniem siy miniowej i po
powtrnej endoprotezoplastyce). Zwichnit protez przewanie udaje si nastawi
nieoperacyjnie, rzadko wymagane jest repozycja operacyjna, czasem z korekcj pooenia
elementw implantu. Bardzo wane dla zmniejszenia ryzyka zwichnicia jest rwnie
waciwe zachowanie pacjenta po zabiegu.
Zakrzepica ylna.
Brak ruchu w okresie pooperacyjnym sprzyja powstawaniu zakrzepw z yach koczyn
dolnych. Standardowo kady pacjent otrzymuje profilaktyk przeciwzakrzepow po
operacji. Moe mie ona form zastrzykw lub tabletek doustnych. Konieczne jest jej
utrzymanie przez 6 tygodni po zabiegu.
Zmiana dugoci koczyny.
Pomimo szczeglnej uwagi majcej na celu odtworzenie dugoci koczyny - zdarza si, e
w trakcie zabiegu dochodzi do wyduenia lub skrcenia operowanej nogi. Najczciej jest
to spowodowane warunkami anatomicznymi, stopniem destrukcji stawu lub deniem do
wytworzenia maksymalnej stabilnoci stawu. Najczciej zaburzenia dugoci nie
przekraczaj 1 cm i nie stanowi istotnego problemu dla pacjenta.
Poraenie nerwu strzakowego
Skostnienia okooprotezowe.
Pewien odsetek pacjentw posiada tendencje do wytwarzania skostnie po zabiegu
w tkankach mikkich, powodujce niebolesne ograniczenia zakresu ruchu.
Reakcje alergiczne.

6
 Zdarzaj si rzadkie uczulenia na stopy metali, z ktrych wykonane s implanty. Jeli
zdarzay si reakcje alergiczne na metale wskazane jest wykonanie testw uczuleniowych.
Moliwe jest wwczas zastosowanie protezy wykonanej bez uycia tych metali, lub
pokrytej specjaln warstw ochronn
Obluzowanie protezy.
Z upywem czasu uytkowania proteza moe si obluzowa wobec otaczajcej j koci.
Wpyw na to maj zarwno osobnicze waciwoci tkanki kostnej, jak i sposb uytkowania
sztucznego stawu. Leczeniem z wyboru jest wymiana protezy. Aktualny czas przeycia
endoprotez wynosi ok. 15-20 lat dla starszych konstrukcji. Mona oczekiwa, e
wspczesne najnowsze konstrukcje endoprotez pozwol na wyduenie czasu
uytkowania.

ZASADY POSTPOWANIA CHOREGO PO ZABIEGU ENDOPROTEZY STAWU

BIODROWEGO
Usprawnianie pacjenta rozpoczyna si w 1 dobie po zabiegu wiczeniami oddechowymi,
izometrycznymi i pionizacj, a koczy w 5-6 dobie umiejtnoci chodzenia z kulami z lekkim
obcianiem operowanej koczyny dolnej.

Pacjenci z wszczepion endoprotez powinni stosowa si do nastpujcych zalece:

1. w pierwszych tygodniach po zabiegu ( 6 tygodni) wskazane jest spanie na plecach z klinem
zabezpieczajcym przed przywodzeniem ng; spanie na zdrowym boku jest dopuszczalne gdy pod
koczyn operowan podoona jest poduszka lub waek (rycina)

spanie na plecach spanie na boku zdrowym

2. zabronione jest zakadanie nogi na nog, skrcanie tuowia, schylanie si i dwiganie duych
ciarw

7
3. do podnoszenia z podogi i sigania uywa odpowiednich chwytakw

4. mycie w wannie moliwe jedynie z zastosowaniem wysokiego krzesa (rycina wyej)

5. naley unika siadania na niskich siedziskach, ale jeli jest to konieczne pamita naley przed
siadaniem o wystawieniu do przodu nogi operowanej

8
6. nie naley korzysta z wanny- wskazane jest korzystanie z prysznica i zastosowanie maty
antypolizgowej
7. wskazane jest korzystanie z podwyszonej deski WC (nakadki )
8. wysoko ka i krzese naley tak dostosowa, aby w
siadzie stopy swobodnie dotykay
podogi, a kolana byy zgite pod ktem nie mniejszym ni
900

9. obuwie powinno by wygodne i stabilne z niewysokim obcasem (ok 2 cm)

I. Usprawnianie pacjenta w pierwszym okresie pooperacyjnym- I-II doba po operacji
1. wiczenia oddechowe
2. Naprzemienne zginanie podeszwowe i grzbietowe stp
3. Napinanie mini poladkowych w leeniu przodem - dociskanie poladkw do podoa
4. wiczenia minia czworogowego- przesuwajc stop po ku, zgina stopniowo kolano nie
przekraczajc kta 900, a nastpnie z powrotem wyprostowa kolano przesuwajc stop po ku
5. Nauka siadania ze spuszczonymi nogami - podczas siadania na ku pamita naley
o trzymaniu cay czas operowanej koczyny w odwiedzeniu w stawie biodrowym (szerokie
rozstawienie ng)
6. Pionizacja
7. Nauka chodzenia z balkonikiem

II. Rehabilitacja od II III doby po operacji

1. Kontynuacja wicze wyuczonych w I dobie
2. wiczenia czynne zginania i prostowania kolana podczas siedzenia na ku ze opuszczonymi
nogami
3. Kontynuacja chodzenia z balkonikiem chodzenie samodzielne.
4. Nauka i chodzenie w asekuracji drugiej osoby przy pomocy kul okciowych
5. Nauka chodzenia po schodach
wchodzenie po schodach:
1. noga zdrowa
2. kule
3. noga operowana
schodzenie po schodach
1. kule

9
 2. noga operowana
3. noga zdrowa
6. Nauka prawidowego chodu przed lustrem, bez koysania si, utykania, skracania fazy
podparcia, sprawdzenie dugoci koczyn dolnych i ewentualne skorygowanie wkadk do buta.
Proste chodzenie moemy wyrobi noszc np. ksik na gowie.

III. wiczenia w trzecim okresie po operacji- po okoo 3-4 tygodniach od zabiegu

1. wiczenia wzmacniajce si minia czworogowego uda- w leeniu na plecach unoszenie
wyprostowanej koczyny w kolanie do gry z obcieniem na stopie okoo 0,5 do 1kg
2. wiczenia wzmacniajce si mini odwodzicieli stawu biodrowego: w leeniu na boku
(na zdrowym biodrze) unoszenie wyprostowanej w kolanie koczyny operowanej ku grze z
ewentualnym obcieniem na stopie (waek midzy kolanami)
V. wiczenia w czwartym okresie pooperacyjnym- po odstawieniu kul okciowych
Czas zaleny jest od rodzaju implantu i uzyskaniu zezwolenia na obcianie od lekarza
leczcego.

Generalna zasada po endprotezoplastyce stawu biodrowego to zachowanie zdrowego rozsdku

i niedopuszczanie do nadmiernego przeciania operowanego stawu.
Zalecane s systematyczne wiczenia, spacery (nordic walking), taniec, golf i pywanie.
W czasie pywania naley zwraca uwag na spokojn i ostron prac ng.

Jazda rowerem jest moliwa i dopuszczalna, najlepiej jednak jedzi na rowerze

stacjonarnym, ze wzgldu na niebezpieczestwo upadku i innego urazu w terenie
otwartym.

Dopuszczalna jest rwnie jazda na nartach biegowych oraz zjazdy z agodnych stokw,
przy zachowaniu ostronoci i odpowiednich umiejtnociach. Moliwo korzystania
z tego rodzaju aktywnoci ruchowej zaley oczywicie od oglnej sprawnoci i umiejtnoci
chorego.

Wiksz swobod w doborze zaj sportowych maj modsi pacjenci po

endoprotezoplastyce bezcementowej oraz po kapoplastyce

Osoby prowadzce samochd, mog bezpiecznie jedzi po 3 miesicach od operacji.

- wsiadanie-odsun fotel maksymalnie do tyu, siadamy na fotelu zostawiajc nogi na
zewntrz, apiemy jedn rk kierownic, a drug siedzenie i obracamy rwnoczenie nogi
i tuw, teraz przesuwamy fotel na waciwe miejsce,
- wysiadanie-dokonujemy odwrotnej czynnoci ni przy wsiadaniu
- podczas dokonywania wsiadania i wysiadania z samochodu naley pamita o
zachowaniu pomidzy tuowiem i udami kata nie mniejszego ni prosty.

10