Zabiegi Z Kinezy I Fizyko PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Janina Pisarek
Stosowanie zabiegw kinezyterapeutycznych

i fizykoterapeutycznych 322[15].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr Emilia Niemiec-Jasiska
mgr Iwona Niespodziewana
Opracowanie redakcyjne:
mgr Janina Pisarek
Konsultacja:
mgr in. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 322[15].Z1.03

Stosowanie zabiegw kinezyterapeutycznych i fizykoterapeutycznych, zawartego
w moduowym programie nauczania dla zawodu terapeuta zajciowy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Podstawy kinezyterapii metody, cele i zadania 7
4.1.1. Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 11
4.1.3. wiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postpw 12
4.2. Fizykoterapia i patologia wysiku i bezczynnoci 13
4.2.3. wiczenia 16
4.3. Metody leczenia fizykalnego 18
4.3.3. wiczenia 29
4.4. Dziaania najczciej stosowanych aparatw w fizykoterapii 31
4.4.3. wiczenia 35
4.5. Fizykoterapia w rehabilitacji chorb narzdu ruchu 37
4.5.3. wiczenia 39
5. Sprawdzian osigni 41
6. Literatura 46
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu:
kinezyterapii, ktra jest podstaw rehabilitacji medycznej wykorzystujc ruch jako
rodek leczniczy,
fizykoterapii, ktra zajmuje si stosowaniem metod fizycznych w celach leczniczych,
zapobiegawczych i diagnostycznych. W fizykoterapii stosowane s rne bodce
fizyczne takie jak: energia termiczna, wietlna, elektryczna, woda i masa.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstpne, jakie powiniene mie ju uksztatowane, aby bez problemu mg
korzysta z poradnika,
cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem,
materia nauczania wiadomoci teoretyczne niezbdne do osignicia zaoonych celw
ksztacenia i opanowania umiejtnoci zawartych w jednostce moduowej,
zestaw pyta, aby mg sprawdzi, czy ju opanowae okrelone treci,
wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa
umiejtnoci praktyczne,
sprawdzian postpw,
sprawdzian osigni, przykadowy zestaw zada. Zaliczanie testu potwierdzi
opanowanie materiau caej jednostki moduowej,
literatur uzupeniajc.
3
322.[15].Z1
Podstawy kompleksowej rehabilitacji
322[15]. Z1.01 322[15].Z1.02

Dobieranie zabiegw Posugiwanie si sprztem
rehabilitacyjnych do moliwoci rehabilitacyjnym
i potrzeb pacjenta
322[15].Z1.03
Stosowanie zabiegw
kinezyterapeutycznych
i fizykoterapeutycznych
322[15].Z1.04
Usprawnianie pacjenta
322[15].Z1.05
Posugiwanie si jzykiem
obcym zawodowym
Schemat ukadu jednostek moduowych
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
rozpoznawa potrzeby i problemy osb poddanych rehabilitacji,
korzysta z rnych metod pracy,
stosowa umiejtnoci komunikacji interpersonalnej,
korzysta z rnych rde informacji,
wspiera osoby niepenosprawne w posugiwaniu si sprztem rehabilitacyjnym,
dobiera zabiegi rehabilitacyjne do moliwoci i potrzeb pacjenta,
wsppracowa w grupie.
5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
okreli miejsce kinezyterapii i fizykoterapii w procesie rehabilitacji medycznej,
wyjani znaczenie kinezyterapii w profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji,
okreli zastosowanie naturalnych i sztucznych czynnikw fizykalnych w fizykoterapii,
zastosowa usprawnienie ruchowe pod kontrol lekarza lub rehabilitanta,
posuy si aparatur stosowan w fizykoterapii, urzdzeniami do kinezyterapii
i sprztem rehabilitacyjnym,
przewidzie skutki dziaania aparatw stosowanych w fizykoterapii,
podj wspprac z zespoem terapeutycznym.
6
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Podstawy kinezyterapii metody, cele i zadania

4.1.1. Materia nauczania
Cele i zadania kinezyterapii

Kinezyterapia z jzyka starogreckiego, okrelona poczeniem dwch wyrazw: kinez
ruch, therapia leczenie. Pochodzenie tej nazwy wskazuje, e ruch by w sposb
systematyczny stosowany w Staroytnej Grecji jak i u cywilizowanych ludw Staroytnego
Wschodu. Hipokrates ojciec naukowej medycyny by propagatorem ruchu jako rodka
leczniczego, dokona prby usystematyzowania wicze i bada ich skutki.
Kinezyterapia jest podstaw rehabilitacji medycznej i obejmuje cao zagadnie
zwizanych z wykorzystaniem ruchu jako rodka leczniczego.
Ruch jako rodek leczniczy dziaa na wszystkie narzdy ludzkiego organizmu
i wymaga znajomoci procesw fizjologicznych jakie zachodz w organizmie pod wpywem
jego dziaania. Procesy te opieraj si na funkcjach odruchowych ukadu nerwowego
i mechanizmie odczynu tkankowego. W Polsce znani twrcy kinezyterapii to: prof. Wiktor
Dega z Poznania i prof. Marian Waiss z Konstancina (dyrektor Centrum Rehabilitacyjnego
Schorze Narzdw Ruchu).
Kinezyterapia okrelana jest rwnie jako rehabilitacja ruchowa, wiczenia lecznicze,
usprawnianie.
Cele kinezyterapii to:
przywrcenie osobie chorej lub niepenosprawnej penej lub moliwie maksymalnej
sprawnoci fizycznej i psychicznej,
przywrcenie prawidowej ruchomoci w stawach oraz siy i wytrzymaoci mini,
pobudzenie i poprawa czynnoci orodkowego ukadu nerwowego,
poprawa czynnoci ukadu oddechowego i sercowo naczyniowego,
korygowanie wad postawy,
przystosowanie chorego do ycia w przypadku trwaej niesprawnoci.
Zadania kinezyterapii to:
ocena stanu funkcjonalnego chorego, czyli ustalenia rodzaju i stopnia dysfunkcji,
dobr odpowiednich metod, rodkw, form i technik wicze,
opracowanie programu wicze miejscowych i oglnych sucych do realizacji
programu rehabilitacji,
wprowadzenie obiektywnych metod kontroli stanu funkcjonalnego chorego,
zapobieganie powikaniom ze strony ukadu kreniowo oddechowego,
zapobieganie powikaniom:
a) przykurczom,
b) odleynom,
c) powikaniom pucnym.
Metody kinezyterapii
Metody kinezyterapii to dostosowanie dokadnie opracowanych, niezmiennych wzorcw
ruchowych do leczniczych potrzeb okrelonych jednostek chorobowych, czy jednorodnych
pod wzgldem etiologii grup schorze.
Metody kinezyterapii powstay z chci niesienia pomocy ludziom chorym. Umoliwiaj im
odzyskanie utraconych statycznych i dynamicznych funkcji organizmu niezalenie od ich
przyczyny. Pocztkowo byy stosowane w przypadkach zaburze ortopedycznych
i neurologicznych.
7
Obecnie metody kinezyterapii stosowane s w wielu innych obszarach medycyny:
kardiologii, internie, geriatrii, zatem mog by wykorzystywane w kadej sytuacji zdrowotnej
pacjenta.
Metody kinezyterapii powstay pod koniec XIX i pocztku XX wieku. Twrcy metod
opracowywali proste schematy postpowania, ktre mogy by powtarzane przez osoby
przeszkolone, ktre odtwarzay wiczenia opracowane przez prekursora. Dlatego te do dnia
dzisiejszego wiele sposobw leczenia ruchem jest okrelanych nazwiskiem ich twrcw, np.
metoda Butlera, Klapa, Vojty.
W literaturze fachowej przedstawione s liczne metody oraz prby ich klasyfikacji.
K. Walicki rozrni nastpujce metody:
metody reedukcji nerwowo-miniowej (PNF, Bobath, Levitt),
metody treningu oporowego (De Lormea i inni),
metody rne (Weissa, Majocha, Koppa).
Dokonano rwnie podziau metod wedug:
zasigu oddziaywania (miejscowe i oglne),
stopnia zaangaowania pacjenta (bierne i czynne),
celu (powrt funkcji adaptacja do sytuacji),
obecnego wykorzystania (historyczne i teraniejsze),
pochodzenia (polskie i zagraniczne).
Najnowszy podzia przedstawi Janusz Orzech. Wyrni on nastpujce metody:
metody redukcji nerwowo-miniowej,
metody treningu oporowego.
J. Orzech jako metody uzna rwnie wiczenia czynne w odcieniu:
wiczenia czynne w odcieniu z oporem,
wiczenia czynne oporowe,
test miniowy Lovetta.
Kinezyterapi stosuje si w:
schorzeniach i dysfunkcji narzdu ruchu,
zespole blowym krgosupa,
chorobach reumatoidalnych,
niektrych chorobach ukadu oddechowego,
zachowawczym leczeniu wad postawy,
w chorobach neurologicznych.
Techniki stosowane w kinezyterapii obejmuj bierne i czynne formy ruchu. Wybr
techniki powinien wynika z oceny stanu funkcjonalnego pacjenta, w zalenoci od
umiejscowienia procesu patologicznego, choroby lub urazu.
wiczenia lecznicze dzieli si na:

miejscowe wysiki lokalne, np. ruch w stawie kolanowym,
oglne wysiek oglny angauje wiksz liczb mini, co wpywa na ogln
wydolno chorego, pobudza czynnoci ukadu krenia i ukadu oddechowego [10].
wiczenia bierne s to ruchy w stawach wykonywane przez fizjoterapeut lub za

pomoc urzdze do cigego ruchu biernego. Wykonuje si je w przypadku braku czynnoci
mini poraenie wiotkie, spastyczne lub znaczny niedowad mini, ciki stan chorego.
Naley zwrci uwag, aby ruch odbywa si tylko w wiczonym stawie, w penym zakresie
i we wszystkich paszczyznach. Powinien by powtarzany wielokrotnie ok. 20 razy, zaleca si
rwnie, aby wiczenia wykonywane byy 1-2 razy dziennie. wiczenia bierne zapobiegaj
powstawaniu przykurczw, zmian patologicznych w stawach i tkankach okoostawowych,
8
atrofii mini, upoledzeniu ukrwienia i odywiania. Wykonuje si je w pozycjach
izolowanych, ograniczajc ruch do jednego stawu i jednej paszczyzny ruchu, zawsze
w fizjologicznej osi stawu.
W wiczeniach biernych mona zastosowa nastpujce techniki:
1. wiczenia bierne waciwe wykonuje terapeuta liczba powtrze ruchu w jednej
paszczynie wynosi ok. 30 razy, wykonywane 23 razy w tygodniu
2. wiczenia bierne z rozciganiem tkanek okoostawowych technika oparta na stymulacji
bodcw proprioceptywnych pobudzajcych ukad nerwowy przez rozciganie mini
torebek stawowych i wizade.
3. wiczenia bierne z dociskiem powierzchni stawowych pobudzanie bony maziowej do
wytwarzania mazi.
Wskazania do prowadzenia wicze biernych:
poraenia i niedowady mini szkieletowych,
napicie spastyczne mini,
zabiegi chirurgiczne,
unieruchomienie na wycigach,
leczenie zama.
Przeciwwskazania do wicze biernych:
wysoka temperatura ciaa,
ostry stan zapalny staww lub otaczajcych go tkanek,
stan po zwichniciu i innych urazach stawowych,
zakrzepowe zapaleni y gbokich koczyn dolnych,
zatory ttnicze puc, zawa puca lub serca,
ciki oglny stan chorego.
wiczenia bierne redresyjne wiczenia te wykonuje si w celu rozcignicia

przykurczy tkanek okoostawowych. Przyczyny przykurczw tkanek okoostawowych to:
upoledzenie ruchomoci staww,
urazy mini,
spastyczno mini,
urazy wizade i torebek stawowych,
dugotrwae unieruchomienie.
Ruch redresyjny powinien by wykonywany ostronie i przy akceptacji i penej
wsppracy z chorym.
wiczenia czynno-bierne wykonywane s w nastpujcy sposb: ruch bierny

wykonuje terapeuta, a czynne rozlunienie mini wiczcy pacjent (po zdjciu gipsu,
choroby reumatyczne).
wiczenia czynne to wiczenia lecznicze, ktre wykonuje pacjent samodzielnie

zastosowanie okrelonych metod treningu zaley od stany chorego, rodzaju choroby, zada
i celw kinezyterapii. Si mini ocenia si testem Lovetta.
wiczenia samowspomagane s to wiczenia czce grupy wicze biernych

i czynnych. Dla niesprawnych grup miniowych bd to odpowiednie dziaania bierne,
czynno-bierne czy czynne z odcieniem. Dla zdrowych zespow miniowych, ktre
powoduj ruch niesprawnych siowo czci ciaa s wiczeniami czynnymi i czsto z oporem.
Wspomaganie ruchu moe mie charakter bezporedni albo poredni. Wspomaganie ruchu
bezporednie to np.: zdrowa koczyna grna wiczy koczyn grn poraon, wiczy
prowadzc j przez zgicia w zespole stawowym barkowo-ramiennym. wiczenia
9
samowspomagane porednie s najczciej wykonywane przy wykorzystaniu systemu
bloczkowego.
wiczenia czynne w odcieniu s to wiczenia czynne, ktre polegaj

na samodzielnym wykonywaniu ruchw w stawach przy odcieniu wiczonego odcinka
ciaa:
podtrzymywanie koczyny w systemie bloczkowo-ciarkowym,
wiczenia w wodzie.
wiczenia czynne z oporem:

zadanie wzmacniajce si mini,
poprawa koordynacji nerwowo-miniowej.
wiczenia oporowe wykonywane s na coraz nowoczeniejszych przyrzdach
i urzdzeniach treningowych z regulacj ciaru, oporu, prdkoci, dystansu, z miernikami
ttna.
wiczenia oglnokondycyjne s ukierunkowane na popraw oglnej kondycji

psychofizycznej chorych. Mog by indywidualne i grupowe, dostosowane do stopnia
niepenosprawnoci i rodzaju schorze. wiczenia zespoowe mog odbywa si w sali
gimnastycznej a indywidualne w ku chorego.
wiczenia czynne to:

wiczenia elongacyjne dotycz czynnego wyduenia krgosupa w jego osi dugiej
(okrge plecy) gimnastyka korekcyjna,
wiczenia czynne z oporem wykonywanie ruchw w stawach i dodatkowo
pokonywanie oporu metoda krtkich i dugich wicze izometrycznych,
wiczenia antygrawitacyjne osiowe obcienie krgosupa ponad si grawitacji
z dodatkowym ciarem (np. zwis gowa w d z obcieniem),
wiczenie z odcieniem eliminuje si ciar koczyny przez jej odcienie, uywa si
do tego systemu podwieszek lub zanurzenie ciaa w wodzie,
wiczenia czynne z oporem w odcieniu zastosowanie zestawu ciarkowo-
-bloczkowego,
wiczenia synergistyczne to wiczenia czynne z oporem, istota wiczenia polega na
wykorzystaniu zjawiska przerzutu funkcji fizjologicznych wywoan prac mini do
miejsc gdzie ruch jest niemoliwy,
wiczenia izometryczne wiadome wywoywanie napicia mini.
wiczenia specjalne:
wiczenia oddechowe wiadomie akceptowany wdech jak i wydech powietrza (wdech
nosem, wydech przez usta), wiczenie wykonuje si 56 razy,
wiczenia relaksacyjne zmniejszenie stanu napicia psychofizycznego w caym ciele,
w technikach relaksacyjnych bierze si pod uwag koncentracj, odprenie, relaks
i medytacje,
wiczenia prawidowej postawy ciaa s to wiczenia korekcyjne, przydatne do wicze
metod Hoppe,
wiczenia w wodzie oglna poprawa kondycji, stosuje si w schorzeniach osabienia
mini.
10
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Co nazywamy kinezyterapi?
2. Jakie s zadania kinezyterapii?
3. Jakie s cele kinezyterapii?
4. Kto w Polsce tworzy kinezyterapi?
5. Jakie znasz rodzaje wicze w kinezyterapii?
6. Kiedy naley stosowa wiczenia czynne?
7. Jakie s wskazania do wicze biernych?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad wiczenia czynno-bierne, jakie mog by wykonywane we wsppracy
z fizykoterapeut u pacjentki, lat 60, z nadmiernym napiciem mini wywoanym
unieruchomieniem po zamaniu koczyny dolnej lewej.
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) okreli technik wicze czynno-biernych,
2) zaplanowa kolejno czynnoci, zgromadzi narzdzia i urzdzenia niezbdne do
wykonania wiczenia,
3) przygotowa stanowisko pracy,
4) wykona wiczenia zgodnie ze sporzdzonym planem,
5) oceni poprawno wykonanego wiczenia.
Wyposaenie stanowiska pracy:

przybory i przyrzdy do wicze,
fartuch ochronny,
rkawiczki.
wiczenie 2
Zaplanuj wiczenia ruchowe, ktre mgby przeprowadzi z grup 10-ciu osb w wieku
4055 lat.

1) okreli zasady prowadzenia wicze oglnousprawniajcych,
2) okreli moliwoci i ograniczenia chorych,
3) uwzgldni zadania kinezyterapii oglnousprawniajcej,
4) przygotowa zestaw wicze oglnousprawniajcych,
5) zaprezentowa zaplanowane wiczenia na forum grupy,
6) oceni poprawno wykonanego wiczenia.

materace (10 sztuk),
piki lekarski 2kg (10 sztuk),
11
woreczki z grochem (10 sztuk),
drabinki szwedzkie.
4.1.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie kinezyterapii?
2) okreli cele kinezyterapii?
3) okreli zadania kinezyterapii?
4) okreli miejsce kinezyterapii we wspczesnej rehabilitacji?
5) okreli rodzaje wicze biernych?
6) wymieni wiczenia stosowane w kinezyterapii?
7) scharakteryzowa metodyk wicze czynno-biernych?
12
4.2. Fizykoterapia i patologia wysiku i bezczynnoci

O wydolnoci fizycznej decyduj:
przemiany energetyczne w ustroju,
sprawno termoregulacji,
gospodarka wodno-elektrolitowa,
poziom koordynacji nerwowo-miniowej,
waciwa budowa ciaa,
czynniki psychiczne.
W medycynie sportowej i rehabilitacji poszukuje si uniwersalnych wskanikw

wydolnoci fizycznej, ktre w jak najlepszy sposb charakteryzowayby zdolno wysikow
ludzi zdrowych i chorych.
Do najlepiej poznanych wskanikw mona zaliczy puap tlenowy VO2 max.
Tolerancja wysikowa okrela zakres zdolnoci organizmu do wykonywania pracy
fizycznej od momentu wystpienia dyskomfortu do chwili potrzeby jej przerwania.
Intensywno wysiku okrela si wedug tzw. jednostki MET (metabolic equipment),
gdzie jeden MET wyraa jednostk standardow odpowiadajc zuyciu 3,5 ml tlenu na
kilogram masy ciaa. Jednostki te stosuje si do czsto w badaniach wysikowych, EKG,
z wykorzystaniem bieni ruchowej. Obserwuje si w trakcie zwikszenia intensywnoci
wysiku skargi na stany zmczenia, brak si lub duszno wysikow.
Wykonywanie wysikw statycznych ogranicza si si oporu do 1520% maksymalnej
siy dowolnej. Zapobiegamy zmczeniu i reakcji niekorzystnych ze strony ukadu
naczyniowo-sercowego. Omawiajc tolerancj wysikow i uciliwo wicze fizycznych
naley pamita o zmczeniu mini. Zmczenie mini to subiektywne odczucie
dyskomfortu przejawiajce si spadkiem szybkoci i siy skurczu.
U chorych, np.: w niewydolnoci krenia, przy wysiku, minie szkieletowe pracuj
w warunkach przewlekego niedotlenienia i niedokrwienia, co powoduje du podatno na
zmczenie a tym samym mczliwoci tych chorych.
Mechanika mini
Gwnym zadaniem mini jest wykonywanie pewnych ruchw dla osignicia
okrelonych yciowych zada ustroju. Minie speniaj swe zadanie mechaniczne dziki
przyczepom do koci poczonych ze sob stawami. Kada ko stanowi dwigni dla mini
do niej przytwierdzonych.
Odrniamy:
punkt oparcia nieruchomy punkt, dookoa ktrego obraca si rami dwigni,
si miniow majc porusza rami dwigni,
opr, ktry musi by przezwyciony.
Prawidowa czynno mini opiera si na trzech waciwociach:

1) zdolno kurczenia si jest to reakcja na bodziec nerwowy,
2) zdolno rozkurczania i rozcigania,
3) zdolno wspdziaania z innymi miniami koordynacja,
Minie biorce udzia w ruchu czynnym dzielimy na grupy:
1. Minie odpowiadajce za ruch minie agonistyczne ich skurcz wprowadza w ruch
dany odcinek ciaa.
13
2. Minie przeciwdziaajce antagonistyczne hamuj ruch wykonywany przez
agnostw.
3. Minie wspdziaajce przy ruchu synergistyczne wsppracuj one z agnostami
i pomagaj w wykonywaniu ruchw.
4. Minie stabilizujce to te ktrych skurcz i napicie stabilizuj ssiednie stawy
i utrzymuj w odpowiedniej pozycji.
Czynno ruchowa mini zwizana jest z impulsem nerwowym dopywajcym

z komrek ruchowych, rogw przednich rdzenia krgowego, ktrych wkna tworz tzw.
wspln drog kocow. Orodki wysze ukadu nerwowego inicjuj, koordynuj i scalaj
poszczeglne elementy wykonywanych ruchw, zapewniajc im pynno i precyzj. Orodki
drg pozapiramidowych steruj postaw ciaa i zapewniaj sprawne wykonywanie ruchu.
Sia mini moe by mierzona jako skurcz izotoniczny, podczas ktrego nastpuje
skrcenie wkien miniowych bez zmiany ich napicia. Podczas skurczu izotonicznego
mierzona jest sia w czasie penego lub czciowego zakresu ruchu. W okrelonym ruchu
zazwyczaj bierze udzia grupa mini i w warunkach skurczu izotonicznego pomiar dotyczy
raczej pracy ni siy minia.
Odpowiednie dobranie testu miniowego daje obraz sprawnoci fizycznej osoby.
Testowanie suy do doboru odpowiednich wicze leczniczych oraz jest ocen wynikw
usprawniania.
Do bada siy skurczu izotonicznego stosowane s rne techniki pomiarowe:
rczna manualna,
sprynowa,
hydrauliczna-rtciowa,
pneumatyczna,
metoda naprania.
Wszystkie wyej wymienione techniki, poza manualn, wymagaj specjalnych aparatur.
Do oceny siy mini najczciej stosuje si metod Lovetta. Opiera si ona na badaniu
rcznym poszczeglnych mini w okrelonych pozycjach i okrelonym ruchu. W kadym
ruchu jest jeden misie, ktry gwnie za t cz odpowiada. Stosujc testowanie mini
metod Lovetta poszukuje si specyficznych czynnoci dla danego minia. Nie ma
izolowanego dziaania minia, ale istniej okrelone izolowane pozycje dziaania danego
minia. W tych pozycjach wycza si dziaanie mini synergistycznych i wtedy poraenie
lub osabienie badanego minia wyranie si uwidacznia.
Lovett rozrnia nastpujce stopnie siy minia:
0 brak czynnego skurczu minia,
1 lad czynnego skurczu,
2 wyrany skurcz minia i zdolno wykonywania ruchu przy pomocy badajcego i przy
odcieniu odcinka ciaa prowadzonego w ruch przez dany misie,
3 zdolno wykonania czynnego ruchu samodzielnie z pokonaniem cikoci odpowiedniego
odcinka ciaa,
4 zdolno wykonywania czynnego ruchu z pewnym oporem,
5 prawidowa sia, tj. zdolno wykonania czynnego ruchu z penym oporem.
W technice testowania uwzgldnia si nastpujce czynniki:

1) pozycj pacjenta zazwyczaj stosuje si pozycje izolowane. Kada pozycja jest cile
okrelona dla badania siy poszczeglnych mini, tj. leca lub siedzca,
2) stabilizacj odcinka ciaa, w obrbie ktrego ley badany misie rwne podoe,
np. st lub przytrzymywanie bliszego odcinka rk badajcego,
14
3) wykonanie czynnoci, testu istotne jest waciwe okrelenie ruchu, czynnoci, ktrej
wymaga si od pacjenta; bez udziau pacjenta badanie nie da wyniku,
4) zastosowanie oporu przy badaniu na si minia stopnia 4 stosowany opr
odpowiedni do wieku i oglnej sprawnoci.
Testowanie zaley od dowiadczenia, wiadomoci oraz zrcznoci badajcego.

Upoledzenie lub zaburzenie funkcji narzdw ruchu jest nastpstwem upoledzenia
moliwoci sterowania czynnociami przez centralny ukad nerwowy (CUN) a nie tylko
uszkodzenia samych narzdw. W zalenoci od uszkodzenia CUN ogniska patologicznego,
wyrniamy kilka postaci hipertonii miniowej:
spastyczno,
sztywno miniowa,
wzmoone napicie,
hipotonia miniowa.
Bezczynno
Postp cywilizacji spowodowa rozwj techniki a tym samym nie wymaga si w pracy
duych wysikw fizycznych. Brak pracy fizycznej i ruchu prowadzi do rozwoju chorb
cywilizacyjnych. Nale do nich stres, choroby ukadu krenia, otyo, dolegliwoci
krgosupa, osteoporoza. Dua wypadkowo powoduje uszkodzenie ciaa, a w ich
nastpstwie ograniczenie aktywnoci fizycznej.
Zmniejszenie aktywnoci ruchowej hipokinezja zwizana jest nie tylko ze stylem

ycia i chorobami, ktre doprowadzaj do bezruchu akinezja. Ten stan moe mie charakter
oglny, dotyczy caego ciaa lub miejscowy, dotyczy czci ciaa. Oglnoustrojowa
hipokinezja i akinezja dotyczy wszystkich ukadw, ale na pierwszym miejscu ukadu
krenia w obrbie serca i krenia obwodowego.
W ukadzie oddechowym upoledzenie wentylacji zmniejszenie pojemnoci yciowej

puc. Powstaje w wyniku zmniejszenia siy mini oraz ruchw mini midzyebrowych,
przepony i brzucha.
W obrbie ukadu kostnego moe rozwin si osteoporoza oraz zmniejszenie masy
kostnej. Unieruchomienie powoduje brak bodcw do przepywu krwi co wpywa na
zakwaszenie rodowiska i sprzyja przechodzeniu wapnia do krwi, skd jest wypukiwane, co
doprowadza do zaburze funkcji mini.
Akinezja powoduje upoledzenie dziaania mechanizmu odpornociowego upoledza
wydolno fizyczn, gorsz adaptacj do wysiku ukadu krenia, a koordynacja nerwowo-
-miniowa ulega upoledzeniu.
Zmiany lokalne dotycz mini, osabienia siy mini, zburzenia krenia krwi, co prowadzi
do rozwoju niedowadw.
Zmiany troficzne dotycz gwnie mini (zaniki), skry, a ich specyficznym odmianom s
tzw. przykurcze i zespoy algodystroficzne (blowo-zanikowe).
Ukad nerwowy zaburzenia czucia powierzchownego i gbokiego oraz odruchowe

napicie mini.
15
1. Jakie s zadania mini?
2. Jakie znasz techniki mierzenia siy mini?
3. Co nazywamy bezczynnoci?
4. Jakie s skutki bezczynnoci?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Wska najwaniejsze skutki bezczynnoci. Ustal wiczenia dla osoby spdzajcej duo
czasu w pozycji siedzcej.

1) okreli zasady wicze relaksacyjnych,
2) okreli moliwoci i ograniczenia,
3) przygotowa zestaw wicze,
4) zaprezentowa zaplanowane wiczenia na forum grupy,
5) oceni poprawno wykonanych wicze.

literatura z rozdziau 6 dotyczca skutkw bezczynnoci,
przybory do pisania,
notatnik,
sprzt rehabilitacyjny.
wiczenie 2
Zaplanuj i wykonaj wiczenia czynne w odcieniu dla pacjentki lat 30, z dysfunkcj
koczyny grnej staw ramienny.

1) okreli rodzaje wiczenia w odcieniu,
2) zaplanowa kolejno czynnoci,
4) wykona wiczenie zgodnie ze sporzdzonym planem,
5) oceni poprawno wykonanych wicze.

przybory do pisania,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca metod kinezyterapii.
16
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzowa stosowane techniki badania wysiku fizycznego?
2) okreli prawidow czynno mini?
3) zdefiniowa pojcie bezczynnoci?
4) okreli skutki bezczynnoci?
5) okreli skutki zmczenia mini?
17
4.3. Metody leczenia fizykalnego
Fizykoterapia
Fizykoterapia jest dziaem wspczesnej medycyny, zajmuje si stosowaniem metod
fizycznych w celach leczniczych, zapobiegawczych i diagnostycznych. Czsto dla
fizykoterapii uywane s synonimy: fizjoterapia, terapia fizykalna, fizjatria, medycyna
fizykalna.
Historia fizjoterapii i balneoterapii siga zamierzchej przeszoci, w ktrej czowiek
poszukujc w otaczajcej go przyrodzie rodkw leczniczych, odkry leczniczy wpyw ciepa,
zimna, promieniowania sonecznego i wd mineralnych.
Metody stosowane w fizjoterapii polegaj na wywoaniu fizjologicznych reakcji tkanek
za pomoc bodcw fizycznych np.: termicznych, mechanicznych, elektrycznych.
Postaw leczniczego dziaania zabiegw jest reakcja tkanek, a tym samym caego organizmu
na bodziec. Bodziec dziaa na zakoczenia nerww czuciowych, powoduje wiele odruchw
regulujcych. Dziaajc na komrki uwalnia z nich niektre biologicznie aktywne zwizki,
w tym hormony tkankowe.
Ciepolecznictwo
Leczenie ciepem polega na dostarczaniu do ustroju energii cieplnej gwnie drog
przewodzenia i przenoszenia.
Sauna stosuje si dla celw leczniczych i odnowy biologicznej. Jest kpiel w gorcym
powietrzu o nieznacznej wilgotnoci.
Dziaanie sauny na ustrj w fazie rozgrzewania polega na obcieniu mechanizmw
termoregulacyjnych i wywoanie nastpczych zmian odczynowych w caym ustroju. Zmiany
te dotycz skry i bony luzowej drg oddechowych.
Wystpuje:
podwyszenie przemiany materii,
zwikszenie wydzielania potu,
przyspieszenie oddychania,
zwikszenie pojemnoci yciowej puc i minutowej pojemnoci oddechowej,
w wyniku hiperwentylacji obnienie we krwi cinienia parcjalnego dwutlenku wgla,
a podwyszenie cinienia parcjalnego tlenu,
rozszerzenie naczy krwiononych skry, zwenie naczy gbokich,
wzrost wydzielania hormonw nadnerczy.
W fazie ochodzenia dochodzi do zmniejszenia czstoci akcji serca oraz podwyszenie

cinienia rozkurczowego.
Gwnym wskanikiem do korzystania z sauny jest pielgnacja ciaa, odprenie fizyczne,
zwikszenie wydolnoci organizmu.
Wskazania lecznicze to:
przewleke schorzenia gocowe,
choroby zwyrodnieniowe staww,
nadcinienie ttnicze.
Przeciwwskazania lecznicze to:
ostre i przewleke choroby zakane,
ostre choroby gorczkowe,
choroby przewleke: grulica, choroby nowotworowe, choroby nerek i wtroby,
18
padaczka i stany psychotyczne,
cia,
choroby ukadu krenia,
jaskra.
Zabiegi cieplne przy uyciu parafiny

Najczciej stosuje si okady parafinowe i kpiele oglne. Parafina jest ciaem staym,
temperatura topnienia wynosi 4254C (temperatura wrzenia 250C). Cechuje j dua
pojemno cieplna i mae przewodnictwo cieplne oraz powolne oddawanie ciepa do
otoczenia. Parafina tracc ciepo wykazuje zmniejszenie objtoci o 1020% co powoduje
ucisk. Waciwo ta zwiksza przekazywanie tkankom ciepa, a zmniejsza odprowadzanie
ciepa z prdem krwi. Obecnie w warunkach domowych mona stosowa termoele,
np.: Neycare.
Wskazania do zabiegw parafinowych to:
leczenie stanw zapalnych staww,
leczenie tkanek mikkich koczyn.
Przeciwwskazania do zabiegw parafinowych to:
choroby alergiczne skry,
osteoporoza.
Leczenie zimnem krioterapia

Leczenie zimnem polega na obnieniu temperatury tkanek. W zalenoci od
zastosowanej metody, ozibienie tkanek zachodzi drog przewodzenia lub przenoszenia ich
energii cieplnej do uytego w danej metodzie rodka ozibiajcego o odpowiednio niskiej
temperaturze.
Zabiegi z zastosowaniem zimna o temperaturze 0C i poniej zaliczane s do krioterapii.
Zabiegi, w ktrych temperatura wody wynosi 820C s zaliczane do metod leczenia zimnem
zimnolecznictwo.
Zabiegi lecznicze z wykorzystaniem niskich temperatur dzieli si na miejscowe i oglne.

Celem zabiegw miejscowych jest obnienie temperatury skry i tkanek gbiej pooonych.
Proces ozibienia tkanek jest zoony, przebiega w dwch fazach, pierwsza faza to zwenie
naczy krwiononych, w drugiej fazie rozszerzenie naczy, co w efekcie daje szereg reakcji
termoregulacyjnych, tym samym pobudza organizm do dziaa obronnych.
Miejscowo stosuje si zimne okady lub zawijania uywa si chust ozibionych do

danej temperatury albo workw gumowych z lodem lub zimn wod.
W celu ozibienia miejscowego stosuje si rwnie gazy:
cieky chlorek etylu dziaa silnie ozibiajco, wykorzystuje si do znieczulenia
w maych zabiegach chirurgicznych,
cieky azot,
CO2,
nadmuch zimnego powietrza.
Wskazania do stosowania zimnych zabiegw miejscowych to:
choroby narzdu ruchu,
stany po urazach,
obrzk po zwichniciu i po zamaniu koczyn,
ostre zapalenie tkanek mikkich okoostawowych,
choroby ukadu nerwowego.
19
Przeciwwskazania do stosowania zimnych zabiegw miejscowych to:
nadwraliwo na zimno,
popromienne zmiany na skrze,
zapalenie miedniczek nerkowych,
zesp Raynauda.
Oglna terapia zimnem stosowana jest przy uyciu ciekego azotu. Zabieg zlecany przez
lekarza, pacjent przechodzi kwalifikacj. Bezporednio przed zabiegiem mierzone jest
cinienie ttnicze krwi. Zabieg wykonywany jest w kriokomorze.
Wane jest przygotowanie pacjenta do zabiegu kostium kpielowy, drewniaki, ciepe
skarpetki, czapka, maseczka na usta i nos. Czas pobytu w komorze waciwej wynosi 120
180 sekund (temperatura od 110 do 160C). Chory po zabiegu powinien uda si na
kinezyterapi.
Dziaanie zabiegu to:
zmniejszenie napicia mini,
wzrost hormonw tkankowych,
silne przekrwienie skry,
dziaanie przeciwblowe.
Wskazania do krioterapii to:
reumatoidalne zapalenie staww,
dyskopatia,
zesztywniajce zapalenie staww krgosupa,
zmiany zwyrodnieniowe krgosupa,
odnowa biologiczna.
Przeciwwskazania do krioterapii to:
nadwraliwo na zimno,
stany gorczkowe,
niewydolno krenia,
zmiany miadycowe ttnic,
zakrzepy, zatory ylne,
otwarte rany i owrzodzenia na skrze.
Wodolecznictwo
Wodolecznictwo, zwane hydroterapi to dziaanie wody na ustrj czowieka. Woda
stosowana jest we wszystkich stanach skupienia ciecz, ld oraz para wodna. Woda
wykorzystywana jest jako nonik bodcw fizycznych i chemicznych, a podstaw leczniczego
jej dziaania jest czynnik termiczny. Wan rol w oddziaywaniu na ustrj zabiegw
wodoleczniczych odgrywaj rwnie czynniki mechaniczne, do ktrych zalicza si cinienie
hydrostatyczne, hydrodynamiczne, wypr oraz lepko i spjno wody. Wodolecznictwo
obejmuje okoo 120 rnych zabiegw o profilu leczniczym, profilaktycznym
i rehabilitacyjnym.
Przeciwwskazania do hydroterapii to:
wahania cinienia krwi,
nadwraliwo na bodce ciepe i zimne,
nietrzymanie moczu lub kau,
wzrost ttna powyej 100 uderze/minut.
20
Tabela 1. Podzia zabiegw wodoleczniczych [8]
Z wykorzystaniem cinienia Z wykorzystaniem cinienia Za Bez cinienia

hydrostatycznego wody hydrodynamicznego wody porednictwem wody
tkaniny
Kpiele cakowite Polewania Zmywania Sauna
Kpiele czciowe Natryski stae Nacierania Kpiele parowe
Kpiele kinezyterapeutyczne Natryski ruchome Szczotkowanie
Masa wodny Oklepywanie
Kpiele perekowe Zawijania
Kpiele tlenowe Okady
Kpiele aromatyczne Kompresy
Kpiele elektro-wodne
Tabela 2. Wpyw zabiegw wodoleczniczych o rnej temperaturze na ukady i narzdy ustroju [5]
Krtkotrwae zabiegi
Zabiegi przy uyciu Zabiegi przy uyciu
Ukad/narzd przy uyciu wody
wody ciepej wody gorcej
zimnej
Naczynia krwionone skurcz naczy skrnych rozszerzenie naczy krtkotrwae zwenie
powierzchowne z nastpczym ich skry i naczy naczy z nastpczym ich
rozszerzeniem podskrnych rozszerzeniem
Naczynia krwionone
odczyn drog odruchow zgodnie z prawem Dastrea-Morata
gbokie
Czynno serca zwolniona przyspieszona przyspieszona
Cinienie krwi podwyszone obnione obnione
zabiegi oglne:
zabiegi oglne:
zabiegi oglne: pozorne zwikszenie
zwikszenie liczby krwinek
bez zmian liczby krwinek
czerwonych i biaych we
zabiegi miejscowe: czerwonych i biaych
Krew krwi naczy obwodowych
zwikszenie liczby zabiegi miejscowe:
zabiegi miejscowe:
krwinek biaych zagszczenie krwi na
zwikszenie liczby krwinek
w miejscu zabiegu skutek obfitego pocenia
biaych w miejscu zabiegu
si
zwolnienie i pogbienie przyspieszenie przyspieszenie
Ukad oddechowy
oddechu i spycenie oddechu i pogbienie oddechu
zmniejszenie
zwikszenie pobudliwoci zmniejszenie
pobudliwoci
Ukad nerwowy obwodowych nerww pobudliwoci ukadu
obwodowych nerww
czuciowych i ruchowych nerwowego
czuciowych
wzmoenie czynnoci moe wystpi
wzmoenie czynnoci
Nerki wydzielniczej zmniejszenie czynnoci
wydzielniczej
wydzielniczej
zmniejszone lub
Wydzielanie potu wzmoone silnie wzmoone
zahamowane
Gruczoy przewodu
zwikszone wydzielanie zmniejszone wydzielanie zmniejszone wydzielanie
pokarmowego
znaczne zmniejszenie
Minie szkieletowe wzmoenie napicia zmniejszenie napicia
napicia
wzmoenie w celu
Przemiana materii nieznaczne wzmoenie wzmoenie
wyrwnania utraty ciepa
Prawo Dastrea-Morata bodce termiczne (zimno, ciepo) dziaajc na due

powierzchnie skry powoduj przeciwne do naczy skry zachowanie duych naczy
krwiononych klatki piersiowej i jamy brzusznej. Zatem zgodnie z tym prawem, jeli
naczynia skry pod wpywem ciepa ulegaj rozszerzeniu, to due naczynia klatki piersiowej
21
i jamy brzusznej ulegaj zweniu. Natomiast, gdy pod wpywem zimna naczynia krwionone
skrne ulegaj zweniu to due naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej rozszerzaj si.
Odczyn naczy krwiononych nerek, ledziony i mzgu jest taki jak odczyn naczy skrnych.
wiatolecznictwo
wiatolecznictwo jest dziaem fizykoterapii, w ktrym wykorzystuje si promienie
podczerwone, widzialne oraz nadfioletowe i promienie soneczne (helioterapia).
W lecznictwie wiatem wykorzystuje si lampy i urzdzenia do nawietlania. Najczciej
wykorzystywana jest lampa Sollux, do ktrej uywa si filtry. Filtr dobiera si w zalenoci
od wskaza leczniczych.
Niebieskie promieniowanie widzialne (filtr niebieski) dziaa umierzajco na bl, tym
samym stosuje si w leczeniu nerwoblw i przeczulicy. Promieniowanie podczerwone IR
(filtr czerwony) dzielimy na krtkofalowe, redniofalowe i dugofalowe. Dziaanie promieni
podczerwonych zaley od dugoci fal dziaajcych na skr. Leczenie promieniami IR
stosuje si w stanach zapalnych i le gojcych si ranach.
Wpyw biologiczny promieniowania na ustrj to dziaanie ciepa, ktre powoduje:
rozszerzenie naczy skrnych,
zmniejszenie napicia mini,
podwyszenie progu odczuwania blu,
wzmoenie przemiany materii,
pobudzenie receptorw skry.
Przeciwwskazania do leczenia wiatem:

niewydolno krenia,
czynna grulica puc,
skonno do krwawie,
zaburzenia krenia w koczynach dolnych,
stany gorczkowe,
wyniszczenie organizmu.
Stosowanie promieni nadfioletowych

Dziaanie promieni nadfioletowych na ustrj jest zwizanie z reakcjami
fotochemicznymi. Naley do nich: powstanie rumienia fotochemicznego w skrze, tworzenie
w niej pigmentu, wytwarzanie witaminy D, dziaanie bakteriobjcze.
Stosowanie promieni na skr powoduje lepsze ukrwienie, skra jest bardziej elastyczna
i mniej podatna na zakaenia. Promienie te stosuje si w leczeniu ran i trudno gojcych si
owrzodze np.: ylakowato goleni.
Dziaanie oglne promieni na ustrj to:
wzmoona przemiana materii (wpyw na przemian cholesterolu),
przemiana mineralna (unormowanie stosunku wapnia do fosforu),
pobudzenie gruczow wydzielania wewntrznego,
ukad oddechowy (zwikszenie wykorzystania tlenu),
ukad krenia (obnienie cinienia krwi),
ukad krwiotwrczy (zwikszenie liczby krwinek),
zwikszenie odpornoci na zakaenia,
przeciwdziaa nie krzywicy.
22
Do emitowania tych promieni stosuje si terapeutyczne lampy kwarcowe.
Wskazania do stosowania promieni nadfioletowych:
choroby garda i nosa,
krzywica,
gociec tkanek mikkich,
uszczyca,
utrudniony zrost koci,
stany rekonwalescencji,
niedoczynno gruczow wydzielania wewntrznego,
dychawica oskrzelowa,
nerwoble rwy kulszowej,
zwyrodnienia duych staww,
owrzodzenia troficzne,
trdzik pospolity,
czyraczno,
ysienie plackowate,
trudno gojce si rany.
Przeciwwskazania do stosowania promieni nadfioletowych:
nowotwory,
czynna grulica puc,
nadczynno gruczou tarczowego,
cukrzyca,
wzmoone pobudzenie ukadu nerwowego,
skonno do krwawie,
miadyca naczy przebiegajca z nadcinieniem,
zapalenia ogniskowe
padaczka.
Helioterapia
Helioterapia leczenie promieniami sonecznymi odbywa si w zalenoci od pory roku
szczeglnie w porach letnich na plaach morskich, zim w grach. W sposb sztuczny mona
korzysta z promieni sonecznych w solarium. Dziaanie promieni sonecznych ma oglny
wpyw na czowieka, na jego skr i na oglny stan psychofizyczny. Dziaanie na skr
powoduje odczyn oglny, wywoujc wzmoon przemian materii, pobudzenie czynnoci
krwiotwrczych, zwikszenie odpornoci, pobudzenie gruczow wydzielania wewntrznego,
dziaa na ukad kostny.
Odczyny niekorzystne to:
intensywny rumie skry,
uczucie oglnego rozbicia,
ble gowy,
gorczka.
Wskazania do leczenia helioterapi:
grulica kostno-stawowa,
grulica drg moczowych,
grulica wzw chonnych,
przewleke zapalenie staww,
przewleky nieyt grnych drg oddechowych,
uszczyca,
23
czyraki,
trdzik pospolity,
zaburzenia wzrostu koci u dzieci.
Przeciwwskazania do leczenia helioterapi:
grulica puc,
niewydolno krenia,
stany nowotworowe,
skonno do krwawie,
nadczynno gruczou tarczowego,
zaawansowana miadyca.
Biostymulacja promieniowaniem laserowym

Dzia fizykoterapii, w ktrym do celw leczniczych wykorzystuje si laser (wzmocnienie
wiata przez stymulowan emisje promieniowania). Dziaanie promieni laserowych zaley
od dugoci fal emitowanego promieniowania. Zakres widzialny promieniowania laserowego
ma szczeglnie korzystny wpyw na gojenie ran i owrzodze, natomiast zakres gboko
wnikajcych fal zwikszenie unaczynienia i szybkie formowanie si kostniny w miejscu
zamania. Dziaanie terapii polega na pobudzeniu procesw metabolicznych.
Wskazania do stosowania terapii laserowej to:

trudno gojce si rany,
przewleke stany zapalne,
zapalenia okoostawowe,
owrzodzenia i odleyny,
utrudnione zrastanie si koci,
zespoy powstae w wyniku przecienia mini,
neuropatia cukrzycowa,
trdzik pospolity,
nerwoble nerww obwodowych.
Przeciwwskazania do stosowania terapii laserowej to:
niewydolno krenia,
czynna grulica puc,
skonno do krwawie,
zaburzenia krenia w koczynach dolnych,
stany gorczkowe,
wyniszczenie organizmu.
Elektrolecznictwo
Jest to dzia fizykoterapii wykorzystujcy w celach leczniczych rnego rodzaju prdy:
stay, impulsowy maej i redniej czstotliwoci. Prd stay uywa si do zabiegu
galwanizacji.
Zabieg naley wykonywa cile przestrzegajc wskaza lekarskich. Dawkowanie
natenia naley korygowa w trakcie zabiegu na podstawie dozna chorego w czasie
przepywu prdu. Zabiegi galwanizacji wykonuje si w cyklu leczenia obejmujce od 1020
zabiegw.
Zabiegi te stosuje si w leczeniu schorze, jak:
nerwoble,
przewleke zapalenie nerww,
24
zwyrodnienie krgosupa,
dyskopatia.
Diatermia krtkofalowa
Diatermia krtkofalowa polega na przegrzaniu tkanek pod wpywem pola
magnetycznego wielkiej czstotliwoci.
W diatermii krtkofalowej wyrnia si dwie metody:
metoda kondensatorowa,
metoda indukcyjna.
Zabiegi polegaj na przykadaniu elektrod i przepywie midzy nimi pola
magnetycznego. Dziaanie diatermii krtkotrwaej opiera si na wpywie ciepa na tkanki
ustroju, ciepo wytwarzane jest wewntrz tkanek jest to ciepo endogenne.
Do najwaniejszych dziaa leczniczych wytworzonego w tkankach ciepa naley:
rozszerzenie naczy krwiononych,
zwikszenie przepywu krwi,
przyspieszenie komrkowej przemiany materii,
dziaanie przeciwzapalne,
obnienie napicia mini.
Dawkowanie pola elektrycznego lub magnetycznego ustala si na podstawie:

rodzaju umiejscowienia procesu chorobowego,
czasu trwania zabiegu,
odczuwania przez chorego ciepa.
Czas trwania zabiegu 520 minut w zalenoci od wskaza i zastosowanej dawki.
Wskazania do diatermii krtkofalowej:

stany zapalne ostre i przewleke,
nerwoble,
przewleke zapalenie zatok,
zapalenie ucha.
Przeciwwskazania do diatermii krtkofalowej:

nowotwory,
grulica puc,
skonnoci do krwawie,
stany ropne ucha,
ylaki goleni.
Ultradwiki
Ultradwiki s to drgania mechaniczne o czstotliwoci przekraczajcej granic
syszalnoci ucha ludzkiego. W leczeniu stosuje si ultradwiki o czstotliwoci 800, 1000,
2400, 3000 kHz. Naddwikowienie ten zabieg wykonuje si przy uyciu gowicy ruchomej
lub nieruchomej. Czas zabiegw ultradwikowych jest zrnicowany i zaley od metody
i zalece lekarza. Peen cykl leczenia obejmuje 1215 zabiegw wykonywanych co drugi
dzie.
25
Wskazania do stosowania ultradwikw:
zespoy blowe,
zespoy blowe rwy kulszowej,
zesp bolesnego okcia,
ostrogi koci pitowej.
Przeciwwskazania do stosowania ultradwikw:

niewydolno krenia,
ciki stan chorego z wyniszczeniem,
czynne procesy grulicze.
Jonoforeza
Jonoforez lub jontoforez nazywa si zabieg elektryczny polegajcy na wprowadzeniu
do tkanek za pomoc pola elektrycznego jonw dziaajcych leczniczo. Do jonoforezy uywa
si tylko zwizki chemiczne, ktre ulegaj dysocjacji elektrolitycznej (elektrolity).
Zachodzcy w roztworach wodnych proces polega na rozpadzie czsteczek elektrolitw, czyli
soli, kwasw i zasad, na dodatnio lub ujemnie naadowane czsteczki lub atomy, zwane
jonami. Proces ten nazywa si dysocjacj elektrolityczn. Proces rozpadu czsteczek
elektrolitu wykorzystuje si w jonoforezie do wprowadzenia ich do tkanek siami pola
elektrycznego.
Gdy wprowadzimy do roztworu elektrolitycznego dwie elektrody poczone z biegunami
rda prdu staego, to cz jonw bdzie poda ku katodzie, a cz ku anodzie
w zalenoci od posiadanego adunku elektrycznego. Waciwo ta zostaa wykorzystana na
podzia jonw na kationy jony dodatnie (d do katody) i aniony jony ujemne (d do
anody).
Wykonujc zabieg stosuje si podkad z gazy nasyconej roztworem wodnym zwizku
chemicznego ulegajcego dysocjacji na jony, z ktrych jeden powinien by wprowadzony do
tkanek. Podkad wraz z elektrod z folii czynnej umieszcza si na skrze oczyszczonej z cia
tuszczowych (przemycie skry alkoholem). Jeli wprowadzamy do skry jon, ktry jest
anionem, to naley przyoy biegun ujemny rda prdu staego, gdy jon jest kationem
postpuje si odwrotnie. Drug elektrod zamykajc obwd prdu umieszcza si w duej
odlegoci od elektrody, spod ktrej jony maj wnika do skry.
Dziaanie lecznicze jonoforezy jest zoone.
Polega midzy innymi na:
leczniczym dziaaniu jonw,
wpywie na tkanki bieguna prdu stosowanego w jonoforezie,
oddziaywaniu odruchowym na narzdy pooone gbiej.
Wskazania do jonoforezy:
blizny, przykurcze bliznowate (jonoforeza jodu),
utrudniony zrost koci, obwodowe zaburzenia naczyniowe (jonoforeza wapnia),
nerwoble, zespoy rwy kulszowej, ble gowy (jonoforeza prokainy),
samorodna sinica koczyn, odmroziny, przewleke stany zapalne staww (jonoforeza
histaminy),
stany zapalne gaki ocznej (jonoforeza epinefryny),
bakteryjne zapalenie skry i tkanek mikkich (jonoforeza antybiotykowa).
26
Przeciwwskazania do jonoforezy:
oglny zy stan somatyczny,
choroby nowotworowe.
Czas trwania jonoforezy zaley od rodzaju leku, stanu chorobowego i osobniczej

wraliwoci na prd elektryczny (najczciej 1520 minut).
Zabiegi wykonuje si wedug wskaza lekarza codziennie lub co drugi dzie, cykl leczenia
to 1020 zabiegw.
Aparaty stosowane do jonoforezy: Diatynamik, Interdynamik.
Wziewania
Wziewanie lub inhalacja to metoda leczenia polegajca na wprowadzeniu lekw do
ukadu oddechowego z zastosowaniem urzdze wytwarzajcych aerozole lecznicze.
Dziaanie aparatur polega na rozproszeniu leku za pomoc stonego powietrza lub za
pomoc ultradwikw. Zabiegi inhalacyjne wykonywane s w odpowiednio
przystosowanych i wyposaonych pomieszczeniach nazwanych inhalatorniami.
Przeprowadzajc zabieg inhalacji naley pamita o zachowaniu higieny, szczeglnie
kocwek ustnych i donosowych oraz przewodw powietrznych. Elementy te powinny by
po kadym zabiegu wymienione, a po wymyciu z dodatkiem detergentu poddane
wyjaowieniu. Pomieszczenia inhalatornii musz by wyposaone w urzdzenia wentylacyjne
i odpowiednio ogrzane.
Balneoterapia
Balneoterapia jest to dzia lecznictwa, w ktrym wykorzystuje si wody mineralne oraz
peliody. Wody lecznicze zawieraj skadniki mineralne lub skadniki swoiste o szczeglnej
aktywnoci farmakologicznej. Lecznicze waciwoci wd mineralnych wykorzystywane s
w lecznictwie uzdrowiskowym. W Polsce wody lecznicze wystpuj w czterech regionach:
1. Karpaty wody chlorkowo-wodorowglowo-sodowe (Iwonicz).
2. Obszar morskich osadw miocenu wody siarczkowe (okolice Krakowa) oraz wody
siarczanowo-wapniowo-siarczkowe (Krzeszowiec).
3. Sudety wystpuj pokady wody wodorowo-wglowo-wapniowe (Polanica),
wodorowo-wglowo-sodowe (Szczawnica), wody radoczynne-siarczkowe (Ldek).
4. Ni Polski wystpuj wody chlorkowo-sodowe (Poczyn, Koobrzeg) oraz wody
elaziste (Naczw).
Wody mineralne stosowane s w kuracji pitnej. Dziaanie ich jest pobudzajce na cay
ukad pokarmowy, ukad moczowy, krwiotwrczy i wydzielania gruczow dokrewnych.
Wody lecznicze stosowane s rwnie w kpielach, najczciej s to kpiele solankowe,
kwasowglowe oraz siarkowe. Kpiele mog by stosowane w systemie leczenia
uzdrowiskowego jak i poza uzdrowiskowo.
Kpiele solankowe wykonuje si w stanach zapale przewlekych staww, leczeniu
nerwic, bezsennoci.
Kpiele kwasowglowe wykonuje si dla wyrwnania cinienia krwi, stany
po przebytych zapaleniach, zaburzenia krenia obwodowego.
Kpiele siarkowodorowe mog by oglne i czciowe.
Wskazania to:
zapalenie staww,
zapalenie nerww i nerwoble,
uszczyca,
pokrzywka.
27
Borowina
Borowina to torf leczniczy, ktry stosuje si do kpieli, zawija i okadw. Mechanizm
dziaania leczniczego polega na oddziaywaniu cieplnym i mechanicznym ucisk masy
borowinowej na skr oraz dziaaniu zwizkw chemicznych i cia o charakterze hormonw.
Najczciej wykonuje si okady borowinowe ogrzan borowin nakada si na skr owija
cerat, a nastpnie kocem. Czas trwania zabiegu wynosi 2030 minut.
Wskazania do zabiegu:
nerwoble,
zapalenie staww,
zwyrodnienie krgosupa,
choroby ginekologiczne.
Przeciwwskazania:
choroby serca i krenia,
miadyca,
skonnoci do krwawienia,
choroby nowotworowe.
Klimatologia
Wykorzystanie czynnikw klimatu do profilaktyki i leczenia odbywa si
w uzdrowiskach. Jest to element zmiany klimatu, w ktrym czowiek yje i pracuje. Klimat
orodkw uzdrowiskowych jest wolny od zanieczyszcze powietrza lub okresowo od
alergenw rolinnych. Przebywajc wiadomie na powietrzu zaywamy kpieli
powietrznych, na organizm dziaa temperatura, wilgotno i ruch powietrza (wiatr oraz
promienie soneczne).
Wane jest czy ta kpiel powietrzna zaywana jest w ruchu czy w spoczynku
(leakowanie). Sam fakt przebywania na powietrzu dziaa na nas hartujco, wpywa na
prac serca, cinienie krwi i pogbia oddech. Dziaa rwnie zapobiegawczo na choroby
ukadu oddechowego.
Zmiany klimatu od dawna zalecane byy ludziom chorym na grulic, niedokrwisto,
osobom skonnym do przezibie.
Walory klimatu nadmorskiego obecno jodu w powietrzu, wilgotno, nasonecznienie
i ruch powietrza.
Walory klimatu grskiego czysto powietrza, nasonecznienie (szczeglnie w zimie),
porywcze wiatry fenowe zwane wiatrem halnym.

1. Co nazywamy fizykoterapi?
2. Jakie s zadania fizykoterapii?
3. Jakie znasz techniki fizykoterapii?
4. Co nazywamy ciepolecznictwem?
5. Kiedy naley stosowa zabiegi z ciepolecznictwa?
6. Co nazywamy wodolecznictwem?
7. Jakie znasz metody leczenia wiatem?
8. Kiedy naley stosowa leczenie lamp Sollux?
9. Kiedy naley stosowa zabiegi z borowiny?
10. Jakie s wskazania do leczenia uzdrowiskowego?
28
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad zabieg okad parafinowy na staw okciowy, jaki moe by wykonany przy
wsppracy z fizykoterapeut u chorej lat 30.

1) okreli technik wykonania zabiegu,
3) zgromadzi przybory i przyrzdy do zabiegu,
5) wykona zabieg zgodnie ze sporzdzonym planem,
6) oceni poprawno wykonania wiczenia.

kuchnia parafinowa,
parafina,
pdzel,
papier woskowy,
cerata,
kocyk,
zegar.
wiczenie 2
Przeprowad zabieg na okolic krzyowo-ldwiow z techniki wiatolecznictwa, lamp
Sollux, jaki moe by wykonany we wsppracy z fizykoterapeut u chorej lat 60.

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce fizykoterapii,
2) okreli kolejno czynnoci i urzdzenia niezbdne do wykonania zabiegu,
4) wykona zabieg zgodnie ze sporzdzonym planem,

przybory i przyrzdy do zabiegu,
lampa Sollux,
okulary,
zegar.
29
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie fizykoterapii?
2) okreli cele fizykoterapii?
3) okreli zadania fizykoterapii?
4) okreli techniki zabiegw wykonywanych w fizykoterapii?
5) okreli wskazania do leczenia ciepolecznictwem?
6) okreli wskazania do leczenia wiatem?
7) okreli wskazania do zabiegw wodoleczniczych?
8) wymieni zalety leczenia klimatycznego?
30
4.4. Dziaanie najczciej stosowanych aparatw w fizykoterapii

Fizykoterapia jako dzia lecznictwa wykorzystuje wystpujce w przyrodzie naturalne
czynniki fizyczne jak: czynniki termiczne, promieniowanie soca oraz czynniki wytwarzane
przez rnego rodzaju urzdzenia np.:
dostarczajce ciepo,
promieniowania wietlnego,
promieniowania nadfioletowego,
prdw maej, rednie i duej czstotliwoci,
ultradwiki.
Wanym zadaniem fizykoterapii jest badanie waciwoci leczniczych czynnikw

fizykalnych, naturalnych i sztucznych:
opracowanie metod praktycznych,
ocena leczniczego wpywu czynnikw fizycznych w stanie zdrowia i choroby,
organizacja i dziaanie placwek lecznictwa fizykalnego,
warunki bezpieczestwa i higiena pracy w placwkach.
Czynniki fizyczne mog by naturalne lub sztucznie wytwarzane przez odpowiednie

generatory. Energie bdc czynnikiem fizykalnym w zalenoci od waciwoci dziaania
mona podzieli na:
czynniki termiczne bodce dla organizmu to ciepo wytwarzane w tkankach w wyniku
przepywu prdu o rnej czstotliwoci,
czynniki fotochemiczne zale od reakcji fotochemicznych zachodzcych w tkankach
pod wpywem dziaania promieni nadfioletowych,
czynniki elektrokinetyczne dziaanie prdu impulsowego pobudzenie tkanki
nerwowej i miniowej, wynik pobudzenia to skurcz mini,
czynniki elektrochemiczne przepyw przez tkanki staego prdu elektrycznego powoduje
przeniesienie jonw i zmiany w ich steniu, co wpywa na chemizm tkanek,
czynniki mechaniczne oddziaywanie mechaniczne takie jak cinienie hydrostatyczne
wody w czasie kpieli, ultradwiki, masa, nacieranie,
czynniki kinetyczne wiczenia ruchowe bierne, wspomagane.
Dziaanie czynnika fizycznego na organizm jest zoone i zaley od:

iloci energii,
czasu dziaania energii,
waciwoci tkanek.
Do wykonywania zabiegw w fizykoterapii wykorzystuje si rne aparaty, ktre

obsugiwane s przez osoby do tego przygotowane, s to fizykoterapeuci.
Terapeuta zajciowy moe towarzyszy wykonywaniu tych zabiegw, powinien zna
dziaanie aparatury wskazania do jej zastosowania, przepisy bhp.
Do zabiegw przy uyciu parafiny korzysta si z kuchni parafinowej. Skada si ona ze

zbiornika na parafin oraz elektrycznego ogrzewania z ukadem termoregulacyjnym
31
utrzymanie staej temperatury parafiny. Parafina topi si w temperaturze 4254C. Uywajc
kuchni parafinowej naley przestrzega przepisw bhp.
Do wykonania zabiegw krioterapii miejscowej uywa si miedzy innymi aparatu Kriopol
R26, gdzie do schadzania uywa si cieky azot. Skada si on ze zbiornika na cieky azot
wyposaonego w wentyl nastawczy, regulujcy wpyw pozostawionego pod cinieniem gazu
ze zbiornika. Wentyl poczony jest z elektrycznym przewodem zakoczonym dysz, z ktrej
wydobywa si mieszanina powietrza i rozcieczonego azotu o temperaturze 100 do 180C.
W czasie zabiegu naley wykonywa ruchy okrne nad powierzchni ciaa objtym
zabiegiem aby unikn odmroenia. Gdy zabieg dotyczy stawu, mona wykonywa ruchy
czynne, a po zabiegu wiczy intensywnie.
Kriokomora uywana jest do zabiegw krioterapii oglnej. Skada si z dwch
pomieszcze przedsionka, temperatura ok. 60C, i komory waciwej, temperatura 110 do
160 C. Jednorazowo w komorze przebywa 57 osb, zabieg trwa do 3 minut. Ilo
zabiegw ustala lekarz, stan chorego poprawia si najczciej po 10-ciu zabiegach.
Po zabiegu wskazane s rwnie wiczenia kinezyterapeutyczne.
Lampy i urzdzenia do nawietla

Do nawietle najczciej uywa si lampy Sollux, ktra produkowana jest w dwch
wersjach: statywowej i stoowej. Skada si z gowicy, statywu, statywu na kkach oraz
tubusa, ktry suy do skupienia wizki promieni. Gowa lampy to obudowa promiennika,
w tylniej jej czci znajduje si wycznik sieciowy i regulator napicia, w przedniej szczelina
do osadzania filtru. Ustawienie gowicy na odpowiedniej wysokoci uzyskuje si przy
pomocy pokrta usytuowanego w miejscu poczenia z widekami. Filtry zbudowane s
z prostoktnych pytek szklanych zamontowanych w metalowej ramce.
Stosujc Lampy Sollux naley:
cile przestrzega zalece lekarza,
przestrzega przepisw bhp, aby nie doszo do poraenia prdem elektrycznym,
chroni oczy chorego i pracownika okularami,
nie dopuci do oparze skry.
Lampy kwarcowe
Stosowane lampy su do wykonania zabiegw przy uyciu promieniowania
nadfioletowego i podczerwonego. Lampy kwarcowe wyposaone s w rne palniki o rnej
mocy. W stosowaniu energii promieniowania nadfioletowego wanym warunkiem, aby
uzyska efekt leczniczy, jest dawkowanie. Oglnie przyjtym sposobem ustalenia dawki
promieniowania nadfioletowego jest metoda porednia, polegajca na ocenie wzrokowej
odczynu rumieniowego skry test biologiczny. Postaw do dawkowania stanowi dawka
progowa promieni nadfioletowych.
Stosujc lampy kwarcowe naley zna zasady ich obsugi. Najwaniejsze z nich to:
kontrola uziemienia, izolacji przewodw i stykw oraz cigoci powok lakierowanych,
ustawienie lampy daleko od innych lamp i instalacji wodocigowej,
unika wstrzsania lamp, aby nie uszkodzi palnika,
nie dotyka palnika,
po zabiegu i wystygniciu przemy alkoholem,
pomieszczenie, w ktrym wykonuje si nawietlanie musi by wietrzone.
Obecnie stosowane lampy lecznicze to midzyinnymi: Lampa statywowa Helios, Emita

VT-400, Sunlamp Professional, SunLamp 70UVA/LVB, Kromeyera (promieniowanie
nadfioletowe).
32
Lampy kwarcowe stosuje si rwnie do wyjawiania powietrza, cieczy oraz cia staych.
Stosowane s w farmacji, medycynie i przemyle (lampa Psorilux, urzdzenie Dermalight).
Biostymulacja promieniami lasera

Dzia fizykoterapii, w ktrym do celw leczniczych uywa si promieniowanie lasera.
Lasery dzieli si wedug rodzajw zastosowania w nich orodka czynnego. S zatem lasery
gazowe, pprzewodnikowe cieczowe oraz z zastosowaniem ciaa staego.
W laserach gazowych orodkiem czynnym s atomy gazw: hel lub neon i inne gazy
szlachetne. Pompowanie w tych laserach zachodzi przez energi wyadowa elektrycznych.
W laserach pprzewodowych orodek czynny to zcze pprzewodnikowe,
pompowanie jest realizowane przepywem przez diod prdu elektrycznego.
Lasery cieczowe tzw. lasery chylatowe, pompowanie odbywa si na drodze chemicznej.
Dziaanie biologiczne promieni lasera polega na zwikszeniu syntezy kolagenu biaek

oraz kwasu rybonukleinowego. Zachodz rwnie zmiany w potencjale bony komrkowej
oraz pobudzenie w strukturze ukadu nerwowego. Usprawniana jest dysocjacja hemoglobiny,
co wpywa na zaopatrzenie tkanek w tlen. Dziaanie lecznicze lasera zaley od dugoci fali
emitowanego promiennika.
Aparaty laserowe skadaj si z dwch podstawowych czci:
czci zasilajcej i kontrolnej (tzw. sterownik) umoliwia nastawienie, obliczenie
i kontrol promiennikw,
czci laserowej (aplikatora) wytwarza promieniowanie laserowe i wyposaona jest
w kocwk umoliwiajc aplikacj wizki laserowej.
Pracujc z laserem naley:
chroni oczy i skr przed promieniowaniem bezporednim jak i rozproszonym,
oznakowa pomieszczenie, w ktrym wykonuje si zabiegi,
kierowa laser tylko na okrelone chore miejsce,
laser uruchamia i obsuguje osoba przeszkolona i znajca zasady bezpieczestwa.
Laser stosowany jest w chorobach skrnych, chorobach kostnych, w chirurgii
i okulistyce. Stosowane aparaty: LMP-3B, LMB-3A terapia laserowa; LIS 1020, LMB-2C
terapia laserowa promieniowaniem podczerwonym.
Galwanizacja jest zabiegiem elektrycznym, ktrym wykorzystuje si prd stay. Do tego

zabiegu stosuje si elektrody paskie a take elektrody o specjalnym ksztacie. Przepyw
prdu midzy elektrodami jest uzaleniony od:
rozmiarw elektrod,
wzajemnego uoenia,
przewodnictwa rnych tkanek znajdujcych si midzy elektrodami,
odlegoci midzy elektrodami.
Dawk natenia prdu staego ustala si w zalenoci od:
powierzchni elektrody czynnej,
czasu trwania zabiegu,
rodzaju i umiejscowienia schorze,
wraliwoci chorego na prd elektryczny.
Rozwj elektroniki umoliwi wprowadzenie do leczenia fizykalnego nowoczesnych

aparatw, ktre wytwarzaj prdy elektryczne maej czstotliwoci.
Prdy te mona podzieli na 3 grupy:
1. Prdy zoone z impulsw o przebiegu prostoktnym.
33
2. Prdy o przebiegu trjktnym dziaanie tych prdw wykorzystywane jest
w elektrostymulacji ukadu nerwowo-miniowego.
3. Prdy skadajce si z impulsw stanowicych powk sinusoidy.
Najczciej stosowane aparaty to:
Stymat S-120 jest to aparat do terapii i diagnostyki zasilany prdem z sieci. Aparat
wytwarza prdy impulsywne o przebiegu regulowanym od ksztatu prostokta przez
trapez do trjkta, jest przygotowany do elektrostymulacji mini poraonych kurczowo.
Pulsotronic ST-4M przeznaczony do leczenia prdami impulsowymi i galwanicznymi
stosuje si ja w poraeniu wiotkim.
Do leczenia osb z poraeniem poowiczym stosuje si aparaty, ktre wyposaone s
w dwa obwody realizujce impulsy z opnieniem zgodnie z metod Hufschmidta. Polega
ona na stymulacji poraonych kurczowo mini i ich antagonistw tzw. podwjnymi
impulsami elektrycznymi o przebiegu prostoktnym. Wykorzystuje si prdy maej
czstotliwoci do normalizacji stanu napicia mini antagonistycznych w stosunku do grupy
mini poraonych spastycznie. Opisana metoda polega na stymulacji minia spastycznego
krtkimi impulsami, ktre wywouj jego skurcz, a nastpnie trwajce bardzo krtko
rozlunienie. Stosujc w okresie rozlunienia minia spastycznego nastpny impuls na
misie antagonistyczny uzyskuje si jego skurcz w warunkach wyeliminowania oporu
stawianego przez misie poraony spastycznie. Do stosowania metody wykorzystuje si
zsynchronizowane ze sob dwa stymulatory, ktrych odrbne obwody generuj impulsy
prostoktne (np. aparat Pulsotronic ST-5D).
Ultradwiki
Aparat do leczenia ultradwikami wyposaony jest w gowic ultradwikow
o powierzchni 5cm2, emituje ultradwiki o czstotliwoci 1 MHz i jest przystosowany do
wytwarzania fali ultradwikowej w sposb cigy i impulsowy o wspczynniku wypeniania
25%, 50%, 75%. Natenie jest regulowane w trybie cigym w zakresie 02 W na cm2
i w trybie impulsowym w zakresie 03 W.
Diatermia krtkofalowa polega na przegrzaniu tkanek pod wpywem pola
elektrycznego lub magnetycznego.
Wyrnia si dwie metody:
metoda kondensatorowa,
metoda indukcyjna.
Aparaty do terapii ultradwikowej to: Ultraton D200, Sonicator 730.
W metodzie kondensatorowej miejsce przegrzania poddaje si oddziaywaniu pola
elektrycznego wielkiej czstotliwoci, zwartego midzy dwoma okadkami kondensatora.
Okadki te stanowi dwie elektrody, ktre za pomoc przewodu poczone s z aparatem do
diatermii krtkofalowej. Uywane elektrody kondensatorowe mog by: sztywne, mikkie,
specjalnego ksztatu.
Trudno wymieni wszystkie metody fizykalne stosowane w leczeniu chorb. Cze
z nich jest dzisiaj metodami rutynowymi, nieodzownymi do leczenia i stosowanymi
w rehabilitacji.
Stosowanie aparatw w zabiegach fizykoterapeutycznych powinno by zgodne z ich
przeznaczeniem a osoby wykonujce zabiegi powinny by przeszkolone (fizykoterapeuci).

1. Jakie znasz wystpujce w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne?
2. Jakie znasz aparaty do leczenia zimnem?
34
3. Jakie znasz najczciej stosowane lampy do nawietle?
4. Jakie dziaanie ma diatermia krtkofalowa?
5. Jak ustala si dawk natenia prdu staego?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Okrel cele i zadania stosowanych w zabiegach lamp i urzdze do nawietlania.
Wykonaj zabieg przy uyciu lampy Sollux u chorej lat 45, w nerwoblach okolicy
ldwiowej.

1) odszuka w materiale dydaktycznym informacje o wiatolecznictwie,
2) okreli cele i zadania wiatolecznictwa,
3) zaprezentowa wykonanie wiczenia,
4) okreli poprawno wykonania wiczenia,
5) przeprowadzi dyskusj w grupie.

przybory i przyrzdy do zabiegu,
okulary ochronne,
leanka.
wiczenie 2
Okrel cele i zadania lecznicze z zastosowaniem krioterapii. Przeprowad wiczenie
z zastosowaniem aparatu Kriopol R-26 do schadzania staww kolanowych u kobiety lat 55.

1) okreli zasady prowadzenia wiczenia,
2) okreli moliwoci i ograniczenia chorej,
3) przygotowa aparat do wykonania wiczenia,
4) okreli wiczenie kinezyterapeutyczne.

gabinet rehabilitacyjny,
aparat Kriopol R-26,
krzeso,
fartuch,
rkawiczki.
35
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni czynniki fizyczne wykorzystywane w leczeniu?
2) wymieni wskazania do stosowania zimna?
3) wymieni wskazania do leczenia ciepem?
4) scharakteryzowa dziaanie promieni lasera?
5) wymieni najczciej stosowane lampy do nawietle?
6) okreli przepisy bhp przy uywaniu lamp urzdze do nawietla?
36
4.5. Fizykoterapia w rehabilitacji chorb narzdu ruchu
Zabiegi fizykoterapeutyczne i kinezyterapeutyczne stosowane w wybranych dziaach

medycyny
Zabiegi fizykoterapeutyczne maj szerokie zastosowanie w leczeniu nastpstw uszkodze
narzdu ruchu ze wzgldu na skuteczno dziaania.
Narzd ruchu obejmuje stawy, wizada i minie, ktre cznie stanowi efekt czynnoci
ruchowych. Uszkodzenie tego ukadu powoduje upoledzenie ruchu, unieruchomienie
w stawach, zesztywnienie, przykurcze. Stosowane zabiegi fizykoterapeutyczne dotycz
wszystkich wymienionych elementw narzdu ruchu.
Ciepo stosuje si w schorzeniach gdzie wystpuje napicie mini, bl, przykurcz.

Stosowane jest jako ciepo suche, wilgotne okady, parafinowanie.
Stosowane zimno krioterapia wskazana jest przy schorzeniach zwyradniajcych stawy.

Do leczenia zimnem w obrbie staww wykorzystuje si dziaanie prdw, szczeglnie
staych, galwanizacj. Do pobudzenia skurczw mini stosowane s przerywane impulsy
elektryczne. Prdy trjktne pobudzaj do skurczu minie chore i poraone. Diatermia
i mikrofale stosuje si w przykurczach miniowych.
Stosowanie fizjoterapii w chorobach neurologicznych

Uszkodzenie ukadu nerwowego dzielimy na oglne i ogniskowe.
Oglne to zaburzenia:
wiadomoci,
zburzenia psychiczne,
padaczka.
Objawy ogniskowe niedowad lub poraenia poowicze:
obejmuje poow ciaa po stronie przeciwnej w stosunku do uszkodzonej pkuli mzgu,
poowicze zaburzenie czucia zaburzenie mowy o typie afazji,
liczne objawy dotyczce blu gowy,
zaburzenia rwnowagi.
Zabiegi stosowane w spastycznoci:

1. Dziaanie temperatury:
ogrzewanie zmniejsza napicie mini, obnia aktywno ruchow, powoduje
rozlunienie mini,
zimno w celu obnienia reakcji na bierne rozciganie.
2. Elektroterapia stosuje si pole magnetyczne niskiej czstotliwoci.
3. wiczenia w wodzie.
Zabiegi stosowane w niedowadach wiotkich:

1. Ocieplanie okolicy dotknitej uszkodzeniem stosuje si okady parafinowe
i borowinowe.
2. Elektroterapia promienie podczerwone, laser, diatermia.
3. wiczenia w wodzie ciepe kpiele.
Podczas wykonywania zabiegw z zastosowaniem ciepa i elektroterapii naley zwraca
uwag, aby nie doszo do oparze (wystpuje zaburzenie czucia powierzchniowego).
37
Kinezyterapia powinna by stosowana w kadym przypadku uszkodzenia obwodowego
ukadu nerwowego. Pocztkowo wiczenia powinny by stosowane w pozycji lecej lub
stojcej, dostosowane do miejsca i stopnia uszkodzenia oraz moliwoci i potrzeb chorego.
Rozpoczynamy od wicze biernych i wspomaganych przechodzc stopniowo do wicze
czynnych z oporem (ciarki, spryny). Stopniowo wprowadza si wiczenia
oglnokondycyjne. W niedowadach koczyn dolnych konieczne jest zastosowanie ortez
utrzymujcych stawy w tzw. pozycjach porednich fizjologicznych. Zapobiega to
przykurczom, podwichniciom i rozciganiu mini antagonistycznych.
Zastosowanie kinezyterapii w reumatologii

Kinezyterapia od lat stosowana jest w leczeniu chorb reumatycznych, w ktrych
wystpuj objawy takie jak: bl, zapalenie staww, zmiany zwyrodnieniowe i pourazowe.
Stosowane wiczenia u chorych na choroby reumatyczne naley prowadzi ostronie, aby nie
doszo do zaostrzenia choroby pod wpywem obcienia narzdu ruchu.
Objawy reumatoidalnego zapalenia staww (rzs) to zapalenie bony maziowej stawu
i niszczenie stawu przez zapaln tkank ziarninujc. W nastpstwie dochodzi do
zwyrodnienia stawu, zaniku mini i znieksztaceniu staww koczyn. W miar postpu
choroby dochodzi do zajcia coraz wikszej liczby staww, typowy objaw tej choroby to
poranna sztywno staww, ustpujca po wykonaniu codziennych czynnoci. W rzs wana
jest akceptacja swojej niepenosprawnoci i konieczno codziennego stosowania wicze
leczniczych. Rodzaj i nasilenie wicze musz by dobrane tak, aby nie doszo do zaostrzenia
procesu zapalnego w stawach i zmczenia mini. wiczenia dobiera si indywidualnie,
uzalenia od zmian chorobowych w stawach oraz tolerancji blu. W okresie zaostrzenia
choroby wykonuje si wiczenia rozluniajce bierne i izometryczne. Nastpnie przechodzi
si do wicze wspomaganych oraz wolnych i wicze oddechowych. wiczenia bierne maj
na celu niedopuszczenie do przykurczu mini i innych zmian patologicznych w obrbie
i okolicy staww. Uatwiaj krenie krwi i chonki, zapobiegaj odleynom. Wszystkie
ruchy w wiczonym stawie powtarza si kilkakrotnie w wolnym i rytmicznym tempie nie
przekraczajc granicy blu. W okresie remisji choroby powinny by wykonywane wiczenia
wolne w odcieniu z oporem. Ustala si wiczenia oglnousprawniajce oraz wiczenia
oddechowe i izometryczne. Chory powinien wykonywa wiczenia w domu wedug
indywidualnego konspektu.
Kinezyterapia w kardiologii
W kardiologii wykorzystuje si kinezyterapi do usprawniania chorych po zabiegach
operacyjnych serca i naczy ylnych oraz po zawale minia serowego.
Zawa serca to stan chorobowy, w ktrym dochodzi do zupenego odcicia pewnego
obszaru minia sercowego od ukrwienia wiecowego, co powoduje martwic. Postpowanie
lecznicze to unieruchomienie i podawanie lekw. Okres unieruchomienia jest indywidualny,
przecitnie trwa ok. 34 dni, zaley od rozlegoci zawau i zaburze kurczliwoci serca.
Usprawnienie rozpoczyna si ju w Sali intensywnej opieki medycznej (OIOM), gdzie
prowadzone s wiczenia oddechowe i maych grup miniowych.
Stosowane wiczenia bierne maj na celu zapobieganie:
powikaniom zakrzepowo-ylnym,
zmianom troficznym,
zastojowi chonki krwi,
zapaleniu puc,
zanikowi mini,
osabieniu ukadu kostnego,
zaburzeniom reakcji nerwowo-naczyniowej.
38
Dawkowanie i natenie wicze musi mieci si w granicach indywidualnej tolerancji
wysiku pacjenta. W dalszym leczeniu usprawniajcym stosowane s wiczenia czynne
z zakresu samoobsugi, stosowane s prby wysikowe i wiczenia oglnofizyczne.
Ortopedia
Ortopedia to dzia medycyny, ktry zajmuje si wadami postawy, uszkodzeniami
pourazowymi ciaa, uszkodzeniami narzdw ruchu powstaymi w cigu ycia. Najwaniejsze
dziaanie w ortopedii to zapobieganie wadom postawy. Postpowanie wyrwnawczo-
-korekcyjne ma na celu likwidacj wady lub zahamowanie jej dalszego rozwoju oraz
przywrcenie prawidowej postawy. Dla celw wyrwnawczo-korekcyjnych okrela si
materiay programowe zaj korekcyjnych.
Obejmuj one nastpujce wiczenia:
oglnorozwojowe,
specjalne korygujce okrelon wad,
elongacyjne,
antygrawitacyjne,
odruchu prawidowej postawy ciaa,
oddechowe,
Klappa,
pywanie.
wiczenia oglnorozwojowe denie do prawidowego i harmonijnego rozwoju

fizycznego dziecka, zwikszanie wydolnoci fizycznej oraz sprawnoci.
wiczenia elongacyjne wyciganie krgosupa w jego osi dugiej.
Elongacja czynna aktywizacja mini krgosupa, zmniejszenie krzywizn patologicznych.
Elongacja bierna zastosowanie pasw lub wycigw.
wiczenia antygrawitacyjne utrzymanie skorygowanej postawy ciaa przez dusz
chwil.
wiczenia odruchu prawidowej postawy ciaa wiadomo i staa uwaga na
utrzymaniu prawidowej postawy w trakcie wicze i codziennych czynnociach.
wiczenia oddechowe wiadome oddychanie, tor oddechowy ebrowo-przeponowy.
wiczenia Klappa opracowany system wicze, celem leczenia bocznych skrzywie
krgosupa.
Pywanie wiczenia w wodzie pozwalajce na uzyskanie odcienia osiowego staww,
rozlunienie mini i rozwj mini grzbietu, i koczyn.

1. Kiedy naley stosowa zabiegi fizykoterapeutyczne w schorzeniach ruchu?
2. Jakie znasz wskazania do stosowania zimna?
3. Jakie znasz ograniczenia w stosowaniu wicze w chorobach reumatycznych?
4. Kiedy naley rozpocz wiczenia po zawale minia sercowego?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Okrel cele i zadania kinezyterapii stosowanej w schorzeniach ukadu ruchu.
Przeprowad wiczenie u chorej lat 60 z niedowadem wiotkim koczyny grnej lewej.
39

1) okreli cele i zadania kinezyterapii,
2) okreli technik wicze biernych,
4) zgromadzi przybory i przyrzdy do wicze,
5) wykona wiczenie zgodnie ze sporzdzonym planem,

fartuch,
rkawiczki,
talk,
wazelina,
waek.
wiczenie 2
Okrel cele i zadania kinezyterapii w leczeniu reumatoidalnego zapalenia staww.
Przygotuj dla chorej lat 40 indywidualny konspekt wicze.

1) odszuka w materiale dydaktycznym informacje o leczeniu reumatoidalnego zapalenia
staww,
2) przeprowadzi dyskusj w grupie na temat,
3) okreli technik wicze,
4) zaprezentowa wiczenia,

literatura z rozdziau 6 dotyczca kinezyterapii,
notatnik,
przybory do pisania.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli miejsce kinezyterapii w leczeniu chorb narzdu ruchu?
2) scharakteryzowa metodyk wicze stosowanych w rzs?
3) scharakteryzowa cele kinezyterapii w kardiologii w zawale minia
sercowego?
4) okreli cele fizykoterapii w leczeniu wad postawy?
5) scharakteryzowa wiczenia wyrwnawczo-korekcyjne?
40
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 pyta. Do kadego pytania doczone s 4 moliwoci odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidowa.
5. Udziel odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem a nastpnie
ponownie okreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudnoci, wtedy od rozwizanie
zadania na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Do rozwizania testu masz 45 minut.
Powodzenia!
41
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Kinezyterapia to
a) wykonanie pracy przez terapeut.
b) pomoc w organizowaniu pracy terapeuty.
c) wykorzystanie ruchu jako rodka leczniczego.
d) leczenie farmakologiczne.
2. Celem kinezyterapii jest

a) przywrcenie moliwie maksymalnej sprawnoci fizycznej i psychicznej.
b) przywrcenie siy.
c) poprawa samopoczucia.
d) poprawa stylu ycia.
3. W wiczeniach biernych mona zastosowa

a) techniki oglne.
b) wiczenia bierne z dociskiem powierzchni stawowych.
c) wiczenia w odcieniu.
d) wiczenia korekcyjne.
4. wiczenia bierne stosuje si w

a) chorobach oglnych.
b) poraeniach i niedowadach mini.
c) ostrych stanach zapalnych staww.
d) wiczeniach korekcyjnych.
5. W kinezyterapii pomoc w prowadzeniu wicze usprawniajcych stosujemy

a) w prowadzeniu wicze korekcyjnych.
b) w prowadzeniu wicze oglnorozwojowych.
c) w prowadzeniu wicze czynno-biernych.
d) w prowadzeniu treningu.
6. Fizjoterapia zajmuje si
a) leczeniem chorych stosujc metody farmakologiczne.
b) leczeniem chorych metod medycyny niekonwencjonalnej.
c) stosowaniem metod fizycznych w celach leczniczych, zapobiegawczych
i diagnostycznych.
d) stosowaniem wicze oglnych.
7. Fizykoterapia
a) wywouje fizjologiczne reakcje tkanek za pomoc bodcw termicznych,
mechanicznych, elektrycznych.
b) likwiduje zmiany chorobowe w obrbie ukadu kostnego.
c) poprawia funkcjonowanie ukadu nerwowo-miniowego.
d) wytwarza ciepo w celu ogrzania organizmu.
42
8. Stosowanie ciepa w zabiegach fizykoterapeutycznych wpywa na
a) rozszerzenie naczy krwiononych skry, podwyszenie przemiany materii.
b) podwyszenie przemiany materii, spowolnienie oddychania.
c) zwenie naczy gbokich, spowolnienie przemiany materii.
d) spadek wydzielania hormonw nadnerczy.
9. wiatolecznictwo to
a) wykorzystanie wiata dziennego.
b) wykorzystanie promieni podczerwonych, widzialnych, nadfioletowych, promieni
sonecznych.
c) wykorzystanie prdw staych.
d) wykorzystanie biostymulacji promieni sonecznych.
10. Dziaanie czynnika fizycznego na organizm zaley od

a) iloci energii w tkance tuszczowej.
b) iloci energii, czasu dziaania, waciwoci tkanek.
c) czasu dziaania energii, miejsca dziaania energii.
d) czasu dziaania energii, iloci zastosowanych zabiegw.
11. wiatolecznictwo stosujemy w

a) stanach zapalnych skry, zwyrodnieniu staww, grulica puc.
b) zespoach blowych rwy kulszowej, chorobach zwyrodnieniowych staww,
zapaleniach zatok.
c) nerwoblach, nowotworach, uszczycach.
d) zespoach blowych rwy kulszowej, ylakach goleni, ostrogach koci pitowej.
12. Prd impulsywny o maej czstotliwoci dziaa na

a) minie poraone kurczowo.
b) minie z poraeniem wiotkim.
c) stany zapalne staww.
d) zmiany ropne na skrze.
13. W schorzeniach neurologicznych stosujemy

a) ciepolecznictwo, wiczenia w wodzie, wiczenia czynne.
b) elektroterapi, ciepolecznictwo, wiczenia w wodzie.
c) elektroterapi, krioterapi, wiczenia oglne.
d) elektroterapi, lamp Sollux, gimnastyk porann.
14. Usprawnianie korekcyjne to

a) postpowanie operacyjne.
b) postpowanie oglnousprawniajce.
c) postpowanie wyrwnawczo korekcyjne.
d) postpowanie korekcyjno-siowe.
15. wiczenia czynne wykonywane s

a) z zastosowaniem bloczkw.
b) przez terapeut.
c) samodzielnie z zastosowaniem wicze indywidualnych.
d) przy pomocy wycigw.
43
16. wiczenia korekcyjne dobiera si wedug
a) wskaza terapeuty.
b) materiaw programowych, zaj korekcyjnych.
c) metod wicze oglnofizyczne.
d) metod ruchowych.
17. Stosujc aparaty do elektrolecznictwa naley pamita o

a) postpowaniu zgodnie z instrukcj.
b) wymianie filtrw.
c) stosowaniu aparatw cile wedug wskaza lekarza.
d) regularnym stosowaniu zabiegw.
18. wiczenia usprawniajce w reumatoidalnym zapaleniu staww (rzs) w okresie remisji to

a) wiczenia bierno-czynne.
b) wiczenia oglnorozwojowe.
c) wiczenia wolne w odcieniu z oporem.
d) wiczenia korekcyjne.
19. wiczenia kinezyterapeutyczne w 12 dni po zawale minia sercowego to

a) bierno-czynne i oddechowe.
b) grawitacyjne.
c) zachowawcze.
d) treningowe.
20. wiczenia oglnokondycyjne powoduj

a) zmniejszenie przemiany materii.
b) popraw kondycji oglnej.
c) zmiany patologiczne w stawach.
d) pogbianie skoliozy.
44
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko..
Stosowanie zabiegw kinezyterapeutycznych i fizykoterapeutycznych

Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
45
6. LITERATURA
1. Dega W. (red.), Milanowska M.: Rehabilitacja Medyczna. PZWL, Warszawa 2002
2. Kasperczyk T.: Wady Postawy Ciaa. Wydawnictwo Kasper, Krakw 2004
3. Kowalik A. (red.): Rehabilitacja Medyczna Tom I i II. Wydawnictwo Medyczne,
Wrocaw 2007
4. Kry S.: Patologia. PZWL, Warszawa 2006
5. Mika T., Kasprzak W.: Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2003
6. Nowotny J.: Podstawy Fizjoterapii. AWF, Katowice 1998
7. Rosowska A.: Podstawy Fizjoterapii w Chorobach Reumatycznych. AWF, Wrocaw 1998
8. Straburzyska-Lupa A., Staburzyski G.: Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2004
9. Walaszka R. (red.): Masa z Elementami Rehabilitacji. Rehmed, Krakw 2006
10. Zembaty A. (red.): Kinezyterapia. Tom I i II. wydawnictwo Kasper 2002
46

Zabiegi Z Kinezy I Fizyko PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zabiegi Z Kinezy I Fizyko PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Stosowanie zabiegw kinezyterapeutycznych

Poradnik dla ucznia

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 322[15].Z1.03

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

322[15]. Z1.01 322[15].Z1.02

Schemat ukadu jednostek moduowych

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1. Podstawy kinezyterapii metody, cele i zadania

Cele i zadania kinezyterapii

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

wiczenia lecznicze dzieli si na:

wiczenia bierne s to ruchy w stawach wykonywane przez fizjoterapeut lub za

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

wiczenia bierne redresyjne wiczenia te wykonuje si w celu rozcignicia

wiczenia czynno-bierne wykonywane s w nastpujcy sposb: ruch bierny

wiczenia czynne to wiczenia lecznicze, ktre wykonuje pacjent samodzielnie

wiczenia samowspomagane s to wiczenia czce grupy wicze biernych

wiczenia czynne w odcieniu s to wiczenia czynne, ktre polegaj

wiczenia czynne z oporem:

wiczenia oglnokondycyjne s ukierunkowane na popraw oglnej kondycji

wiczenia czynne to:

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.4. Sprawdzian postpw

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.1. Materia nauczania

W medycynie sportowej i rehabilitacji poszukuje si uniwersalnych wskanikw

Prawidowa czynno mini opiera si na trzech waciwociach:

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Czynno ruchowa mini zwizana jest z impulsem nerwowym dopywajcym

W technice testowania uwzgldnia si nastpujce czynniki:

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Testowanie zaley od dowiadczenia, wiadomoci oraz zrcznoci badajcego.

Zmniejszenie aktywnoci ruchowej hipokinezja zwizana jest nie tylko ze stylem

W ukadzie oddechowym upoledzenie wentylacji zmniejszenie pojemnoci yciowej

Ukad nerwowy zaburzenia czucia powierzchownego i gbokiego oraz odruchowe

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3.1. Materia nauczania

W fazie ochodzenia dochodzi do zmniejszenia czstoci akcji serca oraz podwyszenie

,,Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Zabiegi cieplne przy uyciu parafiny

Leczenie zimnem krioterapia

Zabiegi lecznicze z wykorzystaniem niskich temperatur dzieli si na miejscowe i oglne.