Wydawnictwo UR 2007 Przegld Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego

ISSN 1730-3524 Rzeszw 2007, 3, 253257

Andrzej wirlej, Agnieszka wirlej, Andrzej Maciejczak

Efekty masau leczniczego w terapii blw krgosupa

1
Z Instytutu Fizjoterapii Uniwersytetu Rzeszowskiego
Dyrektor Instytutu: dr hab. prof. UR A. Wilmowska-Pietruszyska

Dolegliwoci blowe krgosupa stanowi obecnie bardzo powany problem spoeczno-medyczny.

Dane epidemiologiczne wskazuj, e blisko 80% spoeczestwa cierpi z powodu dysfunkcji krgosupa
i tkanek okookrgosupowych.
Celem pracy bya ocena efektw dziaania masau leczniczego u chorych z blami krgosupa, a w
szczeglnoci jego wpyw na redukcj natenie blu i popraw zakresw ruchomoci krgosupa.
Do grupy badanej zakwalifikowano 53 osoby, ktre posiaday zlecenia lekarskie do wykonania serii
zabiegw masau rcznego i korzystay w tym czasie wycznie z tego rodzaju terapii.
U wszystkich osb przed i po wykonanej serii masay oceniano stopie nasilenia dolegliwoci blo-
wych (skala VAS) oraz ruchomo krgosupa (pomiary linijne). Otrzymane wyniki poddano analizie sta-
tystycznej.
Wykazano wyrane dziaanie przeciwblowe masau leczniczego oraz jego pozytywny wpyw na po-
praw zakresw ruchomoci krgosupa
Sowa kluczowe: masa leczniczy, ble krgosupa

Effects of therapeutic massage in spine pains

Spine pain currently constitute a very serious problem. The data shows that almost 80% of society
suffers from this dysfunction.
The aim of this work was evaluation of therapeutic massage results in patients with spine pain, in
particularly the influence of it on pain intensity and range of spine mobility.
53 patients, who had doctors order for application of manual massage and who had only this form of
therapy, were qualified for the evaluated group
In all patients before and after massage set were evaluated following factors: range of pain intensity
(VAS scale) and spine mobility (linear measurement). The obtained results were statistically analyzed.
In work was proved the marked analgesic effect of therapeutic massage, the positive influence of it on
range of spine mobility.
Key words: therapeutic massage, spine pains

WSTP medycznej pacjentw z dolegliwociami blowymi

Dolegliwoci blowe krgosupa stay si epi-
demi naszych czasw. Wedug rnych rde wy-
stpuj u 5090% osb dorosych w rnym okresie
ycia, prowadzc do ograniczenia sprawnoci fi-
zycznej, czstych zwolnie chorobowych, hospitali-
zacji, trwaej niezdolnoci do pracy lub zmiany za-
wodu oraz zachowa depresyjnych. Koszty opieki
krgosupa wynosz 738 % cakowitych kosztw
spoecznych i s wysze ni w przypadku jakiejkol-
wiek innej choroby [1, 2, 3, 4, 5, 6].
Z bada wynika, e blisko 80% blw krgo-
supa dotyczy odcinka ldwiowo-krzyowego (L-
S), za po 10% przypada na odcinek szyjny (C)
i piersiowy (Th) [6].

253
 Zespoom blowym krgosupa towarzyszy
odruchowy kurcz mini, ktry unieruchamia
uszkodzony odcinek krgosupa bdcy rdem
blu. W napitych miniach wystpuje ograni-
czony przepyw krwi, a co za tym idzie gorsze ich
odywienie i dotlenienie. Doprowadza to do zm-
czenia miniowego, zwikszenia blu i dalszego
wzrostu napicia [2, 7, 8, 9, 10, 11].
Masa leczniczy poprawia ukrwienie tkanek,
usprawniajc tym samym proces usuwania na-
gromadzonych produktw przemiany materii oraz
procesy regeneracyjne. Wpywa na obnienie
napicia mini oraz zmniejszenie odczuwania
blu. Pobudzenie receptorw, zwaszcza skry
i mini szkieletowych, powoduje wzmoon im-
pulsacj i pobudzenie kory mzgowej, wpywajc
na normalizacj czynnoci narzdw wykonaw-
czych. Istotnym aspektem masau jest jego pozy-
tywny wpyw na psychik pacjenta, m.in. poprzez
tonizujce dziaanie na ukad nerwowy [6, 12, 13,
14, 15, 16, 17].
Wielu autorw uwaa, e pomimo i zabiegi
masau s zalecane w terapii blw krgosupa,
zwaszcza przy znacznym napiciu mini przy-
krgosupowych, to brak jest dowodw potwier-
dzajcych jego lecznicze dziaanie. Podwaanie
skutecznoci masau wynika z pewnoci w du-
ym stopniu z braku obiektywnych metod oceny
jego dziaania [1,13,18,19].
CEL
Celem pracy jest ocena efektw dziaania masa-
u leczniczego u chorych z blami krgosupa, a w
szczeglnoci jego wpyw na obnienie natenia
blu oraz popraw zakresw ruchomoci krgosu-
pa.
MATERIA
Badaniem objto 59 osb z blami krgosupa
o charakterze przecieniowym, ktre posiaday
zalecenia lekarskie do stosowania masau rczne-
100%
90%
80%
Procent osb
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
RYC. 1. Czsto wystpowania blu krgosupa przed i po serii zabiegw masau
go. Osoby te nie korzystay w tym czasie z innych
rodzajw terapii. W analizie kocowej wzito pod
uwag wyniki 53 badanych speniajce wszystkie
wymagane kryteria badania.
METODA
Zastosowane narzdzia badawcze to:
1. linijny pomiar ruchomoci krgosupa,
2. wizualno-analogowa skala blu (VAS Visual
Analog Scale),
3. metody analizy statystycznej.
Przed przystpieniem do zabiegw masau u
wszystkich osb zosta przeprowadzony wywiad
chorobowy dotyczcy stanu zdrowia, wskaza
i przeciwwskaza do wykonania masau leczni-
czego [14]. U kadego badanego wykonano seri
10 masay caego grzbietu oraz karku z obrcz
barkow ze szczeglnym uwzgldnieniem okolicy
krgosupa.
Pomiary ruchomoci krgosupa oraz ocena
blu wykonane zostay przed i po zakoczeniu
serii zabiegw.
Istotno zmian, wynikajcych z zastosowania
masau, oceniano za pomoc dwch testw staty-
stycznych:
testu t dla prb zalenych (mocniejszy test
parametryczny, ktry jednake wymaga spe-
nienia zaoenia o normalnoci rozkadu rnic
parametrw);
testu Wilcoxona (alternatywny test nieparame-
tryczny, ktry jest odporny na brak normalno-
ci rozkadu i wystpowanie obserwacji odsta-
jcych).
WYNIKI
Wrd 53 badanych osb byo 31 kobiet
(58%) i 22 mczyzn (42%). redni wiek bada-
nych wynosi 42 lata.
Umiejscowienie i promieniowanie blu
Przed masaem Po masau
66%
60%
47%
28%
9% 11%
C Th L-S
Umiejscowienie blu
254
 FIG. 1. The frequency of occurrence of pain in spine before and after series of massages as interventions
TABELA 1. Promieniowanie blu u pacjentw przed i po serii zabiegw masau
TABLE 1. The pain radiation at patients before and after series of massages as interventions
Przed masaem Po masau
Promieniowanie blu
N % N %
koczyna grna prawa 3 6% 0 0%
koczyna grna lewa 4 8% 0 0%
obie koczyny grne 9 17% 0 0%
koczyna dolna prawa 3 6% 1 2%
koczyna dolna lewa 7 13% 0 0%
obie koczyny dolne 2 4% 0 0%
brak promieniowania 26 49% 52 98%

TABELA 2. Poziom blu u pacjentw przed i po serii zabiegw masau

TABLE 2. The level of pain at patients before and after series of massages as interventions
Skala VAS x Me Min Max s
przed masaem 5,21 5,0 2 9 1,69
po masau 1,11 1,0 0 5 1,28
zmiana 4,09 4,0 7 1 1,26

TABELA 3. Ruchomo krgosupa w odcinku szyjnym przed i po serii zabiegw masau

TABLE 2. The movability of spine in cervical section before and after series of massages as interventions
Miary ruchomoci krgosupa Przed masaem Po masau Zmiana
w odcinku szyjnym x s x s x s
zgicie 3,91 1,39 5,14 1,38 1,24 0,84
wyprost 6,09 1,93 7,21 1,73 1,11 0,86
zgicie boczne w P 3,97 1,24 4,97 1,30 1,00 0,83
zgicie boczne w L 3,94 1,30 4,88 1,43 0,93 0,95
skrt w P 6,20 2,08 7,18 1,94 0,98 1,03
skrt w L 6,25 1,90 7,15 1,80 0,91 0,69

TABELA 4. Ruchomo krgosupa w odcinku piersiowym przed i po serii zabiegw masau

TABLE 2. The movability of spine in thoracic section before and after series of massages as interventions
Miary ruchomoci krgosupa Przed masaem Po masau Zmiana
w odcinku piersiowym x s x s x s
zgicie 2,04 0,85 2,63 0,86 0,59 0,40

TABELA 5. Ruchomo krgosupa w odcinku ldwiowym przed i po serii zabiegw masau

TABLE 5. The movability of spine in lumbar section before and after series of massages as interventions
Miary ruchomoci krgosupa Przed masaem Po masau Zmiana
w odcinku ldwiowym x s x s x s
zgicie 5,94 1,18 7,14 0,93 1,20 0,77
wyprost 4,16 1,61 5,10 1,52 0,94 0,89
zgicie boczne w P 6,25 2,09 7,50 2,07 1,25 1,05
zgicie boczne w L 6,54 2,26 7,81 2,16 1,27 1,13
skrt w P 4,09 1,20 5,10 1,22 1,01 0,69
skrt w L 4,18 1,29 5,07 1,36 0,89 1,13
test PP 11,63 11,60 4,55 6,41 7,08 8,28

TABELA 6. Cakowita ruchomo krgosupa przed i po serii zabiegw masau

TABLE 6. The total spine movability before and after series of massages as interventions

Miary ruchomoci krgosupa Przed masaem Po masau Zmiana

x s x s x s
cakowite zgicie 10,86 1,75 12,32 2,50 1,46 2,09

255
 U 66% badanych osb bl wystpowa w od-
cinku ldwiowo-krzyowym, u 60% w odcinku
piersiowym, za u 47% w odcinku szyjnym. Po
wykonanej serii masay czsto wystpowania
blu w poszczeglnych odcinkach ulega znacz-
nemu obnieniu. Wyranie przedstawia to wykres 1.
Promieniowanie blu do koczyn wystpowa-
o przed zabiegami u 51% badanych, po serii ma-
say odnotowano go tylko u 1 osoby (2%) (tab.1).
Skala VAS
Poziom blu, mierzony za pomoc skali VAS,
uleg znacznemu obnieniu po zastosowaniu ma-
sau. rednia warto przed masaem wynosia
5,21 za po jedynie 1,11. Daje to spadek przecit-
nie a o 4,09 punktu (tab.2).
Pomiary ruchomoci krgosupa
Odcinek szyjny
W tabeli 3 zestawiono informacje o warto-
ciach rednich i odchyleniu standardowym miar
ruchomoci krgosupa w odcinku szyjnym przed
i po masau, oraz zmianie wynikajcej z zastoso-
wania masau. Przecitny wynik w caej badanej
zbiorowoci by zawsze lepszy po masau.
Wszystkie uzyskane rnice byy wysoce
istotne statystyczne (oba testy: t dla prb zale-
nych i Wilcoxona day warto prawdopodobie-
stwa testowego p < 0,001).
Odcinek piersiowy
Rwnie ruchomo krgosupa w odcinku
piersiowym ulega znaczcej poprawie (by to
take wynik wysoce istotny statystycznie, p <
0,001) (tab.4).
Odcinek ldwiowy
W tabeli 5 przedstawiono zestawienie zbior-
cze dla miar ruchomoci odcinka ldwiowego
krgosupa. Wszystkie rnice s korzystne dla
oceny masau i wysoce istotne statystyczne (wy-
niki obu testw: p < 0,001).
Cakowity zakres zgicia krgosupa
Ostatnia miara ruchomoci krgosupa ca-
kowity zakres zgicia, rwnie ulega znaczcej
poprawie (tab. 6).
DYSKUSJA
W pimiennictwie medycznym bardzo rzadko
mona spotka si z badaniami nad leczniczym
wpywem masau. Pomimo e zabiegi masau s
zalecane w terapii blw krgosupa, to brak jest
dowodw potwierdzajcych jego lecznicze dziaa-
nie. Opinia ta wynika w duym stopniu z braku
obiektywnych metod i trudnoci w ocenie jego
dziaania [1,13,18,19].
Celem wyej przedstawionej pracy bya ocena
efektw masau leczniczego i jego wpywu na
intensywno odczuwania blu oraz zakresy ru-
chomoci krgosupa. Wykazano wyrane dziaa-
nie przeciwblowe masau klasycznego w terapii
zespow blowych krgosupa. Przed rozpocz-
ciem zabiegw bl w odcinku szyjnym (C) krgo-
supa wystpowa u 47% badanych, w odcinku
piersiowym (Th) u 60%, a w odcinku ldwiowo-
krzyowym (L-S) u 66%. Zwikszona suma pro-
centowa wynika z tego, e u jednej osoby bl
wystpowa czsto w dwch, a nawet trzech od-
cinkach krgosupa. Po przeprowadzonej serii
masay bl w odcinku szyjnym pozosta jedynie
u 9% pacjentw, w odcinku piersiowym u 11%,
za w odcinku ldwiowo-krzyowym u 28%.
Przed rozpoczciem terapii promieniowanie blu
do koczyn zgaszao 49% osb. Po serii zabie-
gw promieniowanie blu pozostao tylko u
1 osoby (2%). Poziom blu mierzony skal VAS
uleg wyranemu obnieniu rednio z 5,21 do 1,11
punktu.
Odnotowano take znaczc popraw ruchomo-
ci krgosupa we wszystkich trzech paszczyznach.
Rnica ta bya szczeglnie widoczna w ruchu zgi-
cia w poszczeglnych odcinkach krgosupa.
Przeciwblowe dziaanie masau przy dole-
gliwociach zwizanych ze zmianami zwyrodnie-
niowymi krgosupa wykazali rwnie Kassolik i
wsp., ktrzy stwierdzili cakowite ustpienie blu
u 40% pacjentw poddanych badaniu,
a u pozostaych wyrane jego zmniejszenie. U
wikszoci badanych nastpio take zmniejszenie
czstoci drtwienia i mrowienia w koczynach
grnych [16].
Zmniejszenie natenia blu pod wpywem
masau rcznego (zwaszcza aromaterapeutyczne-
go) u osb z dolegliwociami blowymi krgosu-
pa ldwiowego wykazali w innym badaniu wir-
lej i wsp. [8, 20].
Inne prace badajce wpyw masau lecznicze-
go na zmienno fizjologicznych, cyklicznych
zmian czstotliwoci pracy serca HRV (z ang.
heart rate variability) potwierdziy jego istotny
wpyw na napicie skadowych autonomicznego
ukadu nerwowego, a zwaszcza czci parasym-
patycznej, zwikszajc jej aktywno, co przeja-
wia si w zmianach HRV [12]. Zmniejszenie HRV
ma miejsce w sytuacji dugotrwaego blu tkan-
kowego. W swojej pracy Andrzejewski i wsp.
opisali ustpienie lub wyrane zmniejszenie dole-
gliwoci blowych u wszystkich badanych, co
miao istotny wpyw na zmian napicia ukadu
autonomicznego [19]. Interesujcy moe by
256
wpyw masau na osoby z przewlekym zespoem
blowym krgosupa, u ktrych wiksz aktyw-
no wykazuje ukad sympatyczny [12].
WNIOSKI
Masa leczniczy:
1. Wykazuje korzystne dziaanie przeciwblowe
w terapii blw krgosupa.
2. Wpywa na popraw zakresw ruchomoci
krgosupa we wszystkich trzech paszczy-
znach.
PIMIENNICTWO
1. Grzegorczyk J., Kwolek A.: Wspczesne pogldy na
temat rehabilitacji w blach krzya, Przegld Medyczny
Uniwersytetu Rzeszowskiego, Kwartalnik, 2005, 2, 194.
2. Janiszewski M., Nowakowska A.: Patomechanika blw
krzya, Medycyna Manualna, Kwartalnik, 2001, 5, 1 i 2,
10.
3. Kassolik K., Andrzejewski W., Sobiech K., Trzsicka E.:
Ocena efektywnoci masau medycznego w zespole blo-
wym dolnego odcinka krgosupa na podstawie wybra-
nych parametrw biochemicznych, Fizjoterapia, Kwartal-
nik, 2004, 12, 4, 38.
4. Infante-Rivard C., Lorie M.: Relapse and short sickness
absence for back pain in the six months after return work.
Occupational&Environmental Medicine, 1997, 54(5):
328.
5. Deen H.G.: Use of patient centered function and spinal
disorders, Mayo Clinic Proceedings, 1999, 74: 40.
6. Mazur R., Podemski R., Ksikiewicz B. (red.): Neurolo-
giczne powikania niedomogi krgosupa, VIA MEDICA,
Gdask 2003.
7. Wojtyczek .: Zaburzenia czynnociowe w ukadzie
miniowym, Przegld Medyczny Uniwersytetu Rze-
szowskiego, Kwartalnik, 2005, 1, 77.
8. wirlej A., wirlej A., Grygorowicz-Cielik H.: Masa
klasyczny w terapii blw krzya, Medycyna Manualna,
Kwartalnik, 2005, 9, 3 i 4, s. 7.
9. Gieremek K., Krl P., Adamczyk-Bujniewicz H., wist-
Chmielewska D.: Terapia skojarzona w odruchowych
zmianach tkankowych i zespoach blowych, Postpy Re-
habilitacji, Kwartalnik, 2000, 14, 1, 31.
257
10. Janiszewski M., Nowakowska A.: Biomechaniczne uwa-
runkowania blw krzya, Medycyna Manualna, Kwar-
talnik, 2001, 5, 1i2, 7.
11. Sachse J.: Zjawiska odruchowe rejonu piersiowego prze-
biegajce ze wzrostem napicia, Medycyna Manualna,
Kwartalnik, 1999, 3, 3i4, 1.
12. Andrzejewski W., Witkowski T., Kassolik K., Ponikow-
ski P.: Wpyw masau medycznego na zmienno rytmu
serca zdrowych osb, Fizjoterapia, Kwartalnik, 2003, 11,
3, 52.
13. Andrzejewski W., Roek-Mrz K., Sikorki B., Podwika
M., Majewska B.: Wykorzystanie masau w celu normali-
zacji napicia miniowego osb z astm oskrzelow, Fi-
zjoterapia, Kwartalnik, 2000, 8, 2, 34.
14. Dziak A.: Ble szyi, gowy i barkw, Medicina Sportiva,
Krakw 2001.
15. Dziak A.: Leczenie blw krzya, Rehabilitacja Medycz-
na, Kwartalnik, 2002, 6, 1, 26.
16. Kassolik K., Andrzejewski W., Karczmarski T., Trzsic-
ka E.: Masa leczniczy w zmianach zwyrodnieniowych
szyjnego odcinka krgosupa, Fizjoterapia, Kwartalnik,
2005, 13, 4, 53.
17. Roek-Mrz K., Andrzejewski W., Podwika M., Sikorski
B., Majewska B.: Wpyw masau leczniczego na czynno
ukadu oddechowego kobiet z astm oskrzelow. Fizjote-
rapia, Kwartalnik, 2000, 8, 2, 38.
18. Dziak A.: Bolesny krzy, Medicina Sportiva, Krakw
2003.
19. Andrzejewski W., Witkowski T., Kassolik K.: Masa
medyczny w przewlekych zespoach blowych ukadu ru-
chu a zmienno rytmu serca oceniona w 24-godzinnym
zapisie EKG metod Holtera, Fizjoterapia, Kwartalnik,
2003, 11, 4, 23.
20. wirlej A., wirlej A., Gregorowicz Cielik H.: Masa
klasyczny i aromaterapeutyczny w blach krgosupa,
Przegld Medyczny Uniwersytetu Medycznego, Kwar-
talnik, 2005, 3, 4, 366.
Mgr Andrzej wirlej
ul. Staszica 3/5
35-051 Rzeszw
Andrzej.cwirlej@wp.pl
Praca wpyna do Redakcji: 28 czerwca 2007
Zaakceptowano do druku: 6 sierpnia 2007