www.pandm.prv.

pl

ELEKTROTERAPIA
Dzia terapii fizykalnej, zajmujcej si terapeutycznym wykorzystaniem efektw
biologicznych, energii elektrycznej do leczenia, rehabilitacji i diagnostyki.

Klasyfikacja prdw oparta na :

-gwnych parametrach prdu ; kierunek, czstotliwo, natenie
-efektach terapeutycznych

Pod wzgldem kierunku prd dzielimy na :

-jednokierunkowy
-dwukierunkowy
1. Jednokierunkowy
Stay
galwaniczny, przerywany
Zmienny

sinusoidalny
Prd jednokierunkowy elektrony zawsze poruszaj si w tym samym kierunku
2.Dwukierunkowy
Symetryczny
Asymetryczny
Prd dwukierunkowy- elektrony poruszaj si w naprzemiennych kierunkach i stale
zmieniaj swoj polaryzacj.

Pod wzgldem czstotliwoci prdy dzielimy na :

-prdy stae ( czstotliwo = 0)
-prdy niskie czstotliwoci (1-800)
-prdy redniej czstotliwoci ( 800-10.000)
-prdy wielkiej czstotliwoci ( ponad 10.000)
Czstotliwo- liczba cykli lub drga zachodzcych w jednostce czasu.
Jednostka jest herz-Hz

Pod wzgldem efektw terapeutycznych prd dzielimy na :

-prdy z efektem pobudzenia ruchowego (np.prd stay, przerywany,prostoktny, farradyczny,
Kotra)
-prdy o efekcie przeciwblowym (np.prd stay, diadynamiczny, interferencyjny,Traberta,
TENS)

Prd elektryczny wywouje znaczce efekty biologiczne, ktre zale od parametrw prdu.
Pobudzenie

zmiana waciwoci bony komrkowej lub metabolizmu komrkowego pod
wpywem zewntrznych bodcw, ktre nie uszkadzaj komrki i wywouj cakiem
odwracalne zmiany.
Pobudliwo

to zdolno komrki do reagowania na bodce
-jony pozbawione kilku elektorw s to jony dodatnie (+) KATIONY , bd przemieszcza
si do katody ( biegun ujemny)
-jony z przewag elektronw to jony ujemne (-) ANIONY , bd przemieszcza si do anody
( biegun dodatni)

LECZNICZE ODDZIAYWANIE ZALEY OD :

Energia lecznicza Zmiany w tkankach Efekty
-rodzaj -skad tkanek -czas terapii
-waciwoci -sposb aplikacji -rodzaj schorzenia

1
 www.pandm.prv.pl

-zakres -wielko dawki -podatno

-czas trwania
-wraliwo osobnicza

Czynnik fizykalny to bodziec wywoujcy w ustroju odpowiedz tkankow zwan odczynem

Odczyn- to odpowied tkankowa bdca w bezporednim kontakcie z efektorem leczniczym
( szereg reakcji biochemicznych , zmieniajcych procesy fizjologiczne zachodzce w
tkankach)
Efekt leczniczy- to co by byo widoczne wymaga czsto wielokrotnego wywoania
odczynw.

GALWANIZACJA

Zabieg elektryczny, w ktrym wykorzystuje si prd stay. Nazwa zabiegu wie si z

nazwiskiem woskiego lekarza Luigi Galvaniego

Rodzaje elektrod:
1.Elektordy paskie
2.Elektrody specjalne :
-dyskowa ( na okolice gaek ocznych , uszu)
-waeczkowa ( galwanizacja labilna)
-Bergoniego tzw.pmaska ( na okolice twarzy)

Podzia galwanizacji :
1.Ze wzgldu na uoenie elektrod
-podune
-poprzeczne
2.Ze wzgldu na sposb wykonywania zabiegu
-stabilne
-labilne
3.Ze wzgldu na elektrod czynn
-katodowe
-anodowe
Elektroda czynna ( lecznicza)- wywouje efekt leczniczy
Elektroda bierna zamyka obwd

Wzajemne uoenie elektrod

-poprzeczne wystpuj dwa opory, zwizane z warstwowym uoeniem tkanek o rnym
przewodnictwie
-podune opr jaki stawiaj tkanki jest tu mniejszy
Rozmiar elektrod decyduje o gstoci przepywajcego prdu, jest to stosunek natenia
prdu do powierzchni elektrody wyraonej w cm2 przez ktr przepywa prd
J=I/S
I-natenie
S-powierzchnia elektrody
Sugerowane natenie prdu w zalenoci od powierzchni
24cm2 2,5 mA
36cm2 3,5 mA
7,2cm2 7mA

2
 www.pandm.prv.pl

Aby by pewnym czy powysze wartoci nie s przekroczone, naley podzieli wyjciowe
natenie prdu ( warto skuteczn) przez powierzchnie elektrody w cm2 ; otrzymana
warto powinna by mniejsza ni 2mA/cm2
Czas trwania
-od 10-30 min ( przecitnie 15min)
-codziennie , co 2 dzie
-cykl 10-20 zabiegw
Dziaanie Brzegowe
Charakteryzuje si nadmiernym zagszczeniem prdu na ssiednich ze sob krawdziach
elektrod, objawiajce si nadmiernym odczynem naczyniowym lub uszkodzeniem tkanki.
Zwikszenie gstoci prdu moe rwnie wystpi w przypadku gdy powierzchnie elektrod
nie s rwne lub, gdy podkad nie przylega.

Lecznicze zastosowanie
ANODA KATODA
-przeciwblowe -przekrwienie
-proces zapalny -wpywa stymulujco

Dawka
Zaley od
-powierzchni elektrody czynnej
-czas trwania
-rodzaj i umiejscowienie schorzenia
Dawka saba od 0,001-0,1 Ma/cm2 stosuje si w przypadku :
-uycia maych elektrod o powierzchni 10-20cm2
-w pod ostrym stadium schorzenia
-dugotrwaego przepywu prdu
Dawka rednia do 0,5mA/cm2
Dawka mocna od 0,5mA/cm2 stosuje si w przypadku :
-uycia duych elektrod
-w przewlekych schorzeniach
-krtkotrwaego przepywu prdu

WSKAZANIA
-nerwoble
-przewleke zapalenia nerww, korzeni, splotw
-zespoy blowe w chorobie zwyrodnieniowej
-zaburzenia krenia obwodowego
-poraenia wiotkie
-prd o maej mocy wpywa na zakrzepy naczyniowe, oraz przypiesza zrost kostny

PRZECIWWSKAZANIA
-ropne zapalenie skry i tkanek mikkich
-wypryski
-stany gorczkowe
-zaburzenia czucia
-choroby tarczycy
-poraenie spastyczne
-cia
-nowotwory

3
 www.pandm.prv.pl

-czynna grulica

OSTRONO
-stosowanie galwanizacji w okolicy klatki piersiowej i koczyn grnych u osb z
wszczepionym rozrusznikiem serca
-zmiany chorobowe w okolicy gowy i serca , s to miejsca wraliwe
-nie mona wykonywa w miejscach w ktrych koci zostay zespolone metanolem
-biegun (+) wpywa niekorzystnie na uszkodzone wkna nerwowe

ZASADY PRAWIDOWEGO WYKONYWANIA GALWANIZACJI

-przestrzegania wskaza lekarza
-wykonywa tylko na zlecenie lekarza
-sprawdzi czy u chorego nie wystpuje zaburzenie czucia powierzchniowego, jego
osabienie, lub zniesienie ( w przypadku osabienia czucia konieczne jest zachowanie
ostronoci w czasie zabiegu)
-oczyci skr i odtuci alkoholem
-pacjent powinien zachowa spokj
-w miejscu ubytku skry naoy podkad i osoni miejsce foli
-przestrzega czystoci podkadu
-przebywa w kontakcie z pacjentem
-wszelkie zmiany natenia prdu powinny by wykonywane pynnie i bardzo wolno
-sprawna aparatura

JONOFOREZA I FONOFOREZA
Transdermalny system terapeutyczny ( TTS)- polega na wprowadzeniu okrelonej substancji
leczniczej do organizmu przez warstw naskrka i skry waciwej
W systemie TTS wyrnia si bierne i czynne wprowadzanie leku

bierne ( systemy membranowe) w ktrych leki przenikaj do organizmu spod specjalnych
bon naoonych na powierzchnie skry

czynne to jonoforeza i fonoforeza
Jonoforeza-metoda podawania lekw wykorzystujca przemieszczanie si jonw leczniczych
w polu elektrycznym. Jony wprowadzone przez skr z adunkiem elektrycznym
przemieszczaj si gwnie drog przewodw potowych i mieszkw.
Jony o adunkach takich samych jak elektrody, pod ktrymi si znajduj zostaj odepchnite
od niej i przemieszczaj si.
Jony konkurencyjne jony wykazujce du ruchliwo w polu elektrycznym stanowice
konkurencje dla jonw dziaajcych leczniczo.
Jony pasoytnicze pojawiajce si na skutek zanieczyszcze roztworu, uytego do
jonoforezy lub zanieczyszcze skry.

Technika
-skra odtuszczona, oczyszczona
-zabieg wykonujemy tydzie przed zaprzestaniem leczenia maciami
-podkad lekowy gaza gruboci ok.0,5cm nasycona roztworem leku lub przykrywajca
naniesion na skr lub el
-podkad poredni
-elektroda dopasowana do okolicy w ktrej bdzie przeprowadzany zabieg
-folia, opaska mocujca
-czas zabiegu 15 minut, w przypadku histaminy lub adrenaliny 3-5minut

4
 www.pandm.prv.pl

-natenie prdu najczciej 0,1mA/cm2

Fonoforeza metoda wprowadzanie leku za pomoc ultradwikw

W obszarze skry poddanej ultradwikom zachodz :
-miejscowe zmiany temperatury
-zmiana wewntrzkomrkowego cinienia
-powstanie zjawisk kawitacji ( wytworzenia pcherzykw gazowych w pynach ustrojowych,
w warstwie rogowej i na zewntrz skry pod wpywem zmian cinienia)
Efekty te uatwiaj wnikanie substancji leczniczych do tkanek podskrnych

Korzyci TTS :
-ominicie przewodu pokarmowego (brak barier;bona luzowa, enzymy)
-wprowadzenie bezporednio do krenia, a nie przez ukad yy wrotnej
ogranicza to proces usuwania substancji leczniczych przez wtrob
-moliwo przeduenia dziaania substancji leczniczy o krtkim biologicznie
okresie ptrwania
-moliwoci przerwania w dowolnej chwili dawkowania leku
-miejscowe dziaanie leku ograniczenie do struktur objtych procesem
chorobowym

Wady stosowania TTS :

-uczulenia, podranienia
-ograniczony sposb mierzenia intensywnoci i gbokoci przenikania leku do skry
-brak standaryzacji technik wykonywania zabiegu
-niepewno co do wielkoci efektu miejscowego i systemowego

TTS stosujemy gdy :

-istniej przeciwwskazania lub ograniczenia dla innych drg podawania leku ( nietolerancja)
-wskazane jest podanie leku do tkanki o niskim stopniu unaczynienia , nie uzyskujcej
efektywnej dawki leku z krenia systemowego
-wskazane jest miejscowe uzupenianie np. przeciwzapalne
-wskazane jest wykorzystanie niezalenego od farmakoterapii, efektorw stosowania prdu
elektrycznego

Kryteria doboru
Zwizane z dodatkowym efektem terapeutycznym

Jonoforez stosujemy zazwyczaj :

-przy zmianach powierzchownych i / lub poczonych z blem
-mniejsza gboko przenikania
-wykorzystanie przeciwblowego dziaania

Fonoforeze stosujemy zazwyczaj :

-przy zmianach gbokich
-gdy uzasadnione jest wykorzystanie wytworzonego ciepa
-gdy chcemy wykorzysta stymulacje procesw poprawczych

Czynniki wpywajce na skuteczno jonoforezy

-rodzaj leku (kady lek musi ulega dysocjacji)
-stenie leku ( wystarczajco due, aby wywoa efekt)

5
 www.pandm.prv.pl

-natenie i czas dziaania pola elektrycznego ( im wiksze natenie i duszy czas dziaania
, tym wiksze przenikanie)
-waciwoci skry ( stopie uwodnienia , ukrwienia)
-efekt depozytowy ( zdolno gromadzenia jonw w skrze i skrze waciwej)

Czynniki wpywajce na skuteczno fonoforezy

-masa czsteczkowa leku ( przenikanie leku jest odwrotnie proporcjonalne do masy
czsteczkowej)
-stenie leku
-podoe leku ( ma, el musi dobrze przewodzi )
-zwikszenie przepuszczalnoci naskrka i skry pod wpywem leku
-oddziaywanie termiczne ze skr i na czstki leku
-doboru mocy i czstotliwoci ultradwikw
-sposobu ekspozycji na fal ultradwikow : ciga , impulsowa
(fale impulsowe wie si z mniejsz produkcj ciepa-mniejsze przenikanie)
-czas ekspozycji ( im zabieg duszy tym wiksza dawka moe wpyn)
-czas zabiegu ok.10-15 minut

Ocena skutecznoci jono i fonoforezy

-wstpna ocena ( 4-5 dni po zabiegu)
-w przypadku neurologii po 5-7 dniach
-uwzgldnienie minimalnych zmian, np.obraz zmian skrnych, zakres ruchu,
pow.owrzodzenia)
-zmniejszenie blu
-przy braku zmian po 8-10 zabiegach

odstpi od zabiegw

wykonywa jeszcze 5-6 i dokona ostatecznej decyzji

zmieni lek

krtkotrwaa poprawa (2-3tyg) zmiana terapii

Cel stosowania:
-uzyskanie efektu przeciwblowego, przeciwzapalnego
-poprawa ukrwienia
-pobudzenie, resorpcja pynw
-pobudzenie tkanki do regeneracji
-przeciwdziaanie powstawaniu zrostw i przykurczw

Wskazania:
-stany pourazowe (stuczenia,zwichnicia,skrcenia,krwiaki,stany zapalne,pooperacyjne
zrosty)
-zesp Suddecki

Stosowane rodki :
-lidokaina przeciwblowa
-heparyna
-leki przeciwzapalne
-czenie efektw znieczulajcych miejscowo i lekw
przeciwzapalnych (salicylanw)
-hialuronidaza ( przeciwobrzkowy,zmikcza bliznowacenia tkanki)
-jod (rozmikczenie tkanki)

6
 www.pandm.prv.pl

Zabiegi wykonuje si w okresie ustpienia stanu ostrego 4-5 dni

-stany przecieniowe (mikrourazy) znieczulenie miejscowe, przeciwzapalne, mix
-przewleke procesy zapalne
-procesy gojenia i regeneracji
-owrzodzenia cynk, hialuronidaza, histamina
-zasp Suddecka ( wap)
-blizny zrosty ( jod, heparyna)

Przeciwwskazania :
1.wynikajce ze stosowania leku
-uczulenia na salicylany
-w przypadku histaminy i lidokainy zaleca si wykonanie prby uczuleniowej
-nie stosuje si histaminy u osb majcych skonnoci do alergii, chorujcych
na astm oskrzelow
-stosowanie leku od maych dawek
2.wynikajce ze stosowania prdu
-uszkodzenia skry
-infekcje
-zakrzepowe zapalenie y
-ostra gorczka, infekcje
-cia
-nietolerancja

KPIELE ELEKTRYCZNO-WODNE ( kpiele Stangera)

S to zabiegi w ktrych cz lub cae ciao znajdujce si w kpieli wodnej,poddaje si
dziaaniu prdu staego.

Wyrniamy dwa rodzaje kpieli:

-kpiel elektryczno-wodna cakowita
-kpiel elektryczno-wodna czciowa

Kpiele elektryczne cz w swoim dziaaniu na organizm kilka rodzajw bodcw:

-elektryczny ( prd stay)
-termiczny (zwizany z temperatur)
-mechaniczny (zwizany z cinieniem hydrostatycznym wody)
-chemiczny (jeeli dodaje si wycigu z zi lub soli mineralnych)

Wpyw kpieli na organizm

-rozszerzenie naczy krwiononych obwodowych
-regulacja cinienia krwi
-zwikszenie napicia miniowego
-tonizujcy lub pobudzajcy wpyw na uk.nerwowy
-zwikszenie progu odczuwania blu
KPIEL ELEKTRYCZNO-WODNA CAKOWITA
Efekt zaley od:
-natenia prdu
-czasu trwania

7
 www.pandm.prv.pl

-temperatury wody
-stopnia zanurzenia

Metodyka zabiegu
1.Kpiel przeprowadza si w specjalnej wannie, zbudowanej z materiau izolacyjnego
(ywice syntetyczne lub szko organiczne) z wbudowanymi elektrodami wglowymi, jest ich
8 po trzy z kadego boku, jedna od gowy i jedna od kkd.
Istnieje moliwo 50 kombinacji przepywu prdu.
2.Istnieje moliwo stosowania podunego lub poprzecznego przepywu prdu.

Poduny :
- wstepujcy przepyw prdu
- zstpujcy przepyw prdu
Katoda w okolicy karku, Anoda w okolicy stp
uzyskujemy wstpujcy kierunek prdu
Dziaajcy podbudzajco
Anoda w okolicy karku, Katoda w okolicy stp
uzyskujemy zstpujcy kierunek prdu
Dziaajcy rozluniajco
3.Wanny naley wypeni wod o temperaturze 34-38 stopni, tak aby elektrody byy cae
pokryte wod. Wprowadza si czasem wody mineralne jako element jonoforezy.
4.Prd stay uzyskuje si ze specjalistycznego zasilacza wmontowanego do budowy wanny.
Zestaw przecznikw dwupozycyjny /+ - / umoliwia podczenie biegunw rda prdu.
5.Pod grzbiet pacjenta podkadamy gumow poduszk, a gow opieramy na specjalnym
podgwku.
6.Dopiero po 5 minutach od chwili zanurzenia mona ustawi dawk natenia
7.Po zabiegu naley zmniejszy prd do 0 i wyczy zasilanie.
DAWKA
Cakowita kpiel
20-50mA
Czas trwania
5-15 minut
Ilo
2 razy w tygodniu
ZASADY OBOWIZUJCE
1.Wanna powinna by ustawiona z dala od instalacji wodnej, odpyw wody za nie ma
bezporedniego poczenia z rur ciekow.
2.Elektrody w postaci pyt wglowych, umieszczone wewntrz wanny s odizolowane od
pacjenta w celu zabezpieczenia go przed moliwoci bezporedniego kontaktu z nimi.
3.Przed zabiegiem naley poinstruowa pacjenta aby nie wyciga kkd z wody , nie dotyka
cian wanny, nie wychodzi z wody samemu zanim nie wyczy si prdu, aby nie rusza si
w wannie , gdy spowoduje to nieprzyjemny skurcz minia.
4.Pacjent nie powinien posiada na sobie adnych przedmiotw metalowych w trakcie
zabiegu.
5.Naley upewni si o prawidowym zaprogramowaniu przepywu prdu i powoli zwiksza
natenie do momentu kiedy pacjent zgasza kucie na skrze, a na powierzchni zabiegowej
uczucie ucisku, naley zmniejszy.
6.W czasie zabiegu terapeucie nie wolno oddala si od wanny, dolewa wody, dotyka
pacjenta,wkda rki do wody, zmienia kierunek przepywu prdu.

KPIELE CZCIOWE
Rozrniamy
jedno, dwu ,trzy i czterokomorowe.
-wykonywane s gdy kpiel cakowita jest przeciwwskazaniem ze wzgldu na stan
uk.krenia ( stanowi mniejsze obcienie dla organizmu)
-w kpielach czciowych cay czas prd przepywa przez ciao, podczas gdy w cakowitych
tylko 1/3 ( std te natenie powinno by nisze)

8
 www.pandm.prv.pl

-kierunek przepywu prdu moe by wstpujcy i zstpujcy

-kpiele wykonuje si przy pomocy specjalnego zestawu w skad ktrego wchodz:
*urzdzenia elektryczne bdce rdem prdu staego
*cztery zbiorniki na wod
*stoek
-zbiorniki s przystosowane do kkg i kkd
-w cianach znajduj si aurowe kieszenie na elektrody

CZTEROKOMOROWA WSTPUJCA
1.biegun ujemny rda prdu poczony jest z wanienkami przeznaczonymi dla kkg
2.biegun dodatni rda prdu poczony jest z wanienkami przeznaczonymi dla kkd
Dziaanie:
- zwikszenie pobudliwoci OUN
- zwikszenie odpywu krwi ylnej z kkd i narzdw wew.objtych dorzeczem
.wrotnej
- zwikszenie dopywu krwi ttniczej do puc i kkg
- zwikszenie odpywu krwi ttniczej z serca do puc
-
CZTEROKOMOROWA ZSTPUJCA
1.biedun ujemny rda prdu poczony jest z wanienkami przeznaczonymi dla kkd
2. biegun dodatni rda prdu poczony jest z wanienkami przeznaczonymi dla kkg
Dziaanie:
- obnienie pobudzenia OUN
- zwikszenie dopywu krwi z krenia maego do serca
- zwikszenie odpywu krwi ylnej z puc i kkg
- zwikszenie dopywu krwi ttniczej z narzdw wew.objtych dorzeczem
.wrotnej oraz kkd
METODYKA ZABIEGU
-wanienki napenione wod do 2/3 objtoci
-temp.wody 34-37
-ustalamy wysoko siedziska
-pacjent zanurza najpierw kkd a potem kkg
-po zanurzeniu koczyn, w komorach poziom wody powinien siga :
*KKG-powyej stawu okciowego
*KKD-poniej stawu kolanowego
-natenie prdu 10-30mA
-czas 10-20minut
-przed przystpieniem do zabiegu wykonuje si prb przepywu prdu
-przy pierwszych zabiegach stosuje si dawki natenia mniejsze, stopniowo zwikszajc w
nastpnych zabiegach
-szczeglna ostrono :
-u osb wraliwych
-osabionych
-schorzeniach uk.naczyniowego
-w nadcinieniu
-po zabiegu naley odpocz w poczeklani
-skr na granicy zanurzenia naley przetrze wazelin gdy tam gromadzi si prd
-elektordy oczyci po zabiegu

9
 www.pandm.prv.pl

KPIEL JEDNOKOMOROWA
-wykonuje si dla jednej koczyny
-moe by jednobiegunowa (elektrody czynne obie lekowe poczone w zalenoci od
wskaza do A lub K, natomiast paskie bierne elektrody o pow.100-300cm2 umieszcza si
dla kkg na barku dla kkd w okolicy poladkowej)
-mog by dwubiegunowe ( obie elektordy poczone s z rnoimiennymi biegunami i
nastpuj wwczas poprzeczny przepyw prdu
-czas 10-15 minut
-natenie od 6-15 mA

KPIELE DWUKOMOROWE
-wykonywane gdy zmiany chorobowe dotycz obydwch kkg lub kkd
-oraz kkd , kkg po jednej stronie
-mona zastosowa
A dla kkg i K dla drugiej
A dla kkd i K dla kkg po tej samej stronie lub odwrotnie
WSKAZANIA
1.Ze wzgldu na poprawe ukrwienia
-czynnociowe zaburzenie ukrwienia ( zimne rce)
-choroba Raymonda
-miadzyca zarostowa ttnic w okresie II-III wg.Fontainea
2.Ze wzgldu na dziaanie przeciwblowe
-polineuropatia (wielonerwowe zapalenie)
-zapalenie nerww
-RZS w okresie niezapalnym
-zmiany zwyrodnieniowe
-zapalenia okoostawowe
-nerwoble
-zespoy korzeniowe ( rwy)
3.Ze wzgldu na poprawe trofiki tkanek
-osteoporoza
-przeduony proces gojenia
-urazy, zakwasy
4.Ze wzgldu na dzianie rozluniajce
-przecienia mini
-stany wyczerpania
5.Inne
-poraenia wiotkie ( K-w obrbie karku)
-poraenia spastyczne ( A w obrbie karku)
-zaburzenia neurowegetatywne
-potliwo rk i stp
-dolegliwoci przekwitania
PRZECIWWSKAZANIA
-niewydolno krenia
-nadcinienie pucne
-stany gorczkowe
-choroby skry
-ostre stany zapalne, chorobowe
-rozrusznik
-metalowe implanty

10
 www.pandm.prv.pl

PRDY IMPULSOWE MAEJ CZSTOTLIWOCI

SZEREG PRDW zoonych z impulsw elektrycznych o rnej czstotliwoci od 0.5 do
4000 hz, powstaj na podou przerywanego prdu staego
PARAMETRY
 Czas trwania impulsu
 Czas narastania im
 Czas opadania osignicie wartoci zerowej
 Amplituda natenia imp
 Czstotliwo im- miar tego parametru jest okres
Miar natenia serii impulsw jest jego warto rednia natenia obliczana wg wzoru :
I r = i s * t trw/ T

WSPCZYNNIK WYPENIENIA
Stosunek czasu trwania imp do okresu t imp / T T= t imp + t przerw
Okrela stopie wypenienia impulsami przebiegu prdu impulsowego
Gdy czas trwania imp i czas trwania przerwy s rwne to wspczynnik wypenienia
wynosi 0,5
Gdy wyduamy przerw a skracamy czas trwania imp ,to wsp wypenienia dy do 0
Gdy wyduamy czas trwania imp ,to w czasie zabiegu bdzie wicej imp i wsp
wpenienia bdzie dy do jednoci
Np. : t imp = 10 ms
tp =15 min wsp wype = 10/ 25 = 0.4

CZSTOTLIWO
 Jeli czas trwania impulsu i czas trwania przerwy s mniejsze ni jedna minuta, to
czsto podajemy w sekundach np. :
1= 1000ms , t p=150 ms, timp=50 ms, f=????
F= 1000 / 200 ms= 5 hz
Obliczona czstotliwo to 5 impulsw na sekund
 Jeli czas impulsu i czas przerwy jest wikszy ni sekunda, to czstotliwo
podajemy w minutach
t imp = 1000 ms, t p = 3000 ms, f= ???, 1= 1 min= 60 sek
f= 60 000ms/ 4000 ms= 15 Hz
obliczona czstotliwo to 15 impulsw na minut

KSZTATY IMPULSW-zale od szerokoci czasu narastania i opadania imp

KSZTATY PRDW
 GALWANICZNY PRZERYWANY
 ZMINNY SINUSOIDLANY
 ZMIENNYSINUSOIDALNY WYPROSTOWANY
 FARADYCZNY
 NEOFARADYCZNY
 IM PROSTOKATNY
 IMP TRJKATNY
 IMPULSOWY EKSPONENCJALNY
 THREBERTA
 WYSOKONAPICIOWY

11
 www.pandm.prv.pl

 MIKROAMPEROWY

PODSTAWOWE FORMY PRDU IMPULSOWEGO

 prd jednokierunkowy, jednobiegunowy zmienne natenie w czasie
przepywu prdu przez tkanki , zachowuje si tak jak prd stay , ale kady imp
pobudza mm i tkanki
 prd dwubiegunowy, dwukierunkowy- zmienno biegunw zalen od
czstotliwoci, np. 100 Hz oznacza 100razy zmian biegunw
symetryczny- po obu stronach linii zerowej impulsy maja takie same
parametry i oscylacje
asymetryczny- rne parametry i oscylacje po obu stronach linii
zerowej

SPOSOBY ZWIKSZANIA ADUNKU ELEKTRYCZNEGO

- ZWIKSZENIE AMPLITUDY
- ZWIKSZENIE SZEROKOCI IMPULSU
- SKRCENIE PRZERW MIDZY IMPULSAMI
efektywna sia prdu zaley od amplitudy i stosownego czasu trwania impulsu do czasu
trwania przerwy

WANIEJSZE CZTOTLIWOCI
prd o czst 10 HZ wywouje skurcz pojedynczy
prd o czst 10- 20 Hz wywouje skurcze tcowe niezupene
prd o czst 20- 80 Hz wywouje skurcz tcowy zupeny
prd o czst 90- 200 Hz wywouje rozlunienie mini
uwalnianie endorfin 2- 10 Hz (dziaanie przeciwblowe )
dziaanie na mechaniczne bramki kontrolne 50- 100 Hz
pobudzanie w sympatycznych- pobudzenie miniwki cian naczy krwiononych ,
poniej 10 Hz
pobudzenie mm jelit- w czci parasympatycznej 10- 20 Hz

CZAS TRWANIA IMPULSU

- decyduje o skutecznoci bodca
- dugie imp o wysokim nateniu powoduj wraenia blowe
- im imp jest krtszy , tym amplituda powinna by wiksza(
prdy skuteczne i nie dranice zakoczen nerwowych)
- imp dugie , wiksze od 1 ms, to s dla pacjenta nie przyjemne
(DD, Thraberta)
- imp krtkie , mniejsze od1 ms, s dla pacjenta przyjemne
(TENS, pr redniej czst, wysokonapiciowe)
- imp o czasie trwania 1 ms powoduj wraenia blowe tylko w
wikszych dawkach (due natenia)

PRZERWY
maj wpyw na zmczenie i wypoczynek
stosunek tp do t imp powinien by :
o dla mm zdrowych 1 /2
o dla mm osabionych 1 /5
jeli salwa trwa 5 sek to przerwa trwa 25 sek

12
 www.pandm.prv.pl

SKURCZE
izotoniczne
izometryczne
tcowy- skurcz przeduony powstay po zsumowaniu skurczw pojedynczych
50- 100 Hz mm szybko kurczce si
10 30 HZ mm wolno kurczce si
mniejsza czst wywouje powstanie niepenych skurczw objawiajcych si dranieniem mm.

PRD FARADYCZNY I NEOFARADYCZNY

Prd faradyczny znajdowa szerokie zastosowanie, obecnie wychodzi z uycia.
Podstawow wad jest przypadkowa nierwnomierno amplitudy oraz czasu trwania
impulsw i przerw midzy nimi.
Prd faradyczny wywouje tzw. tcowe skurcze minia trwajce przez cay czas jego
przepywu, poniewa impulsy dziaaj na misie w krtkich odstpach czasu
uniemoliwiajc jego rozkurcz.
Bodcem dla minia s dodatnie wychylenia przebiegu prdu faradycznego

Prd faradyczny charakterystyka

-zaliczany jest do prdw impulsowych maej czstotliwoci 50-100 Hz
-asymetryczny, jednokierunkowy, przemienny otrzymywany z induktora
-reaguj na niego minie zdrowe i nieznacznie uszkodzone
-wykorzystywany w elektrodiagnostyce ( metodzie jakociowej ) do badania reakcji nerww i
mini
-za pomoc tego prdu stosujc technik jednoelektrodow, moemy identyfikowa punkty
motoryczne
-czas trwania zabiegu 10-15 minut
-cykl : 10-15 zabiegw
-przerwa 20-30 dni

WSKAZANIA
-atrofie miniowe spowodowane duszym unieruchomieniem
-obrzki spowodowane urazami
-poraenia o przeduajcych si objawach blowych
-sztywno miniowa

PRZECIWWSKAZANIA
-metale
-stany zapalne
-otwarte rany
-oraz te ktre wystpoway w galwanizacji

DZIAANIE
-rozszerzenie naczy krwiononych w okolicy zabiegu
-przeciwblowe
-pobudzajce-motoryczne
Prd neofaradyczny charakterystyka
-jednokierunkowy, zoony z impulsw trjktnych , ktrego natenie osiga natychmiast
max.wartoci , a nastpnie stopniowo spada do 0

13
 www.pandm.prv.pl

-czasie trwania impulsu 1ms

-czas przerwy 20ms
-czstotliwo 50Hz
-prd ten podawany jest cigami impulsw dla stymulowania normalnie unerwionych mini
lub lekko osabionych
-zastosowanie w elektrodiagnostyce , elektrostymulacji

Efekt biologiczny
Jest nim efekt pobudzenia ruchowego oraz rozszerzenie naczy krwiononych
1.EFEKT POBUDZENIA RUCHOWEGO
Skurcz wywoany jest czstotliwoci 50Hz z powodu krtkiego czasu trwania impulsu.
Jest szczeglnie uywany do stymulacji prawidowo unerwionych mini.
Krtki czas trwania impulsu sprawia e prd ten nie nadaje si do mini odnerwionych,
poniewa natenie prdu konieczne do wywoania skurczu byoby zbyt due, aby mogo by
tolerowane przez pacjenta.
.EFEKT ROZSZERZENIA NACZY KRWIONONYCH
-rozkurcz naczy krwiononych stosujemy czstotliwo 100Hz

PRDY DIADYNAMICZNE (DD)

Okrelane inaczej Bernarda

Charakterystyka :
-prdy zoone z impulsw w ksztacie powki sinusoidy
-powstaj w wyniku prostowania prdu sinusoidalnie zmiennego naoonego na prd stay
-wywodz si z 2 podstawowych prdw impulsowych o czstotliwoci 50 Hz oraz 100 Hz
Wpyw na organizm :
-bezporednie hamowanie blu i podniesienie progu pobudliwoci czuciowych zakocze
nerwowych przeciwblowe dziaanie
-podranienie wkien nerww uk.wegetatywnego , prowadzi to do lepszego ukrwienia,
stymulacji procesw troficznych, zwikszenia metabolizmu tkankowego
-usuwanie zbdnych produktw(toksycznych) procesw zapalnych - dziaanie przeciwzapalne
-resorpcja obrzkw
Efekt dziaanie ujawnia si podczas ich przepywu przez tkanki jak i po zabiegu.
Wyrniamy IV okresy dziaania DD:

I-dynamogenia natychmiastowa (wywoanie rnych efektw fizjolodynamicznych,

odczuwanie wibracji, skurczw mini poprzecznie prkowanych i gadkich)
II-inhibicja pierwotna inaczej zahamowanie pierwotne (zniesienie blu)
III-dynamogenia wtrna (dochodzi do pobudzenia czynnoci tkanek i przywrcenia ich
fizjologicznych sprawnoci)
IV-inhibicja wtrna inaczej objaw przyzwyczajenia (objaw ten jest niekorzystny i mona
zapobiec poprzez okrelon zmian czstotliwoci)
Bernard wprowadzi pacjenta do tzw.strefy dziaania DD.
Strefa ta mieci si pomidzy progiem czucia (minimum natenia prdu) a progiem blu
(max.natenie).Strefa dziaania jest indywidualna, niestabilna i zmienia si w czasie
kolejnych zabiegw. Stwierdzono e mae dawki nieznacznie przekraczajce prg
pobudliwoci szybko wywouje objaw inhibicji wtrnej. Jeeli dawka jest mocna i przekracza
prg blu, wwczas przewaa efekt dynamogeniczny.
Czstotliwo prdu rwnie odgrywa tu rol :
50imp/s przewaa efekt dynamogeniczny

14
 www.pandm.prv.pl

100imp/s przewaa efekt inhibicji

Rodzaje prdw DD ( wyrniamy 6 )

1.DF (diafaza staa)

-wyprostowany prd sinusoidalny o
*staej czstotliwoci 100Hz
*czasu trwania impulsu : 10ms
-wywouje wraenie wibracji (nieznaczne )
-odczuwanie tego prdu zmniejsza si podczas zabiegu , uywany jest jako prd
przygotowawczy oraz w przeczulicy
-wywouje natychmiastowe lecz krtkotrwae dziaanie przeciwblowe

2.MF (monofaza staa)

-powkowy prd sinusoidalny o
*czstotliwoci 50 Hz
*czas trwania impulsu: 10ms
*czas przerwy : 10ms
-powoduje silne uczucie pulsowania
-odczucie prdu zmniejsza si bardzo powoli w trakcie zabiegu, ale minimalny wzrost
natenia powoduje znaczcy wzrost odczucia
-efekt przeciwblowy jest dugotrwajcy (osigany powoli)
-stosowany w nerwoblach (po wczeniejszym podaniu DF) oraz dla utrzymania dziaania
znieczulajcego

3.CP (modulowany krtkookresowy)

-zoony z DF i MF wystpujcych naprzemiennie po sobie w odstpach 1 sekundowych
-zmiana tych dwch ksztatw fal zapobiega inhibicji wtrnej
-efektem dziaania CP jest pobudzenie receptorw skry i wpyw troficzny na tkanki
-stosowany w stanach pourazowych, obrzkach i zaburzeniach ylakolimfatycznych
-wywouje najsilniejsze pobudzenie receptorw skrnych i nie jest wskazany u wraliwych
pacjentw
-odczucia utrzymywane na staym poziomie

4.LP (modulowany dugookresowy)

-zoony z DF i MF wystpujcych naprzemiennie co 6-12 sekund
-efekt przeciwblowy tego prdu jest silnie zaznaczony, wystpuje nagle i utrzymuje si przez
kilka godzin
-stosowany jest w nerwoblach , zapaleniach nerww, uszkodzeniach ukadu ruchu , w
stanach obnionego napicia miniowego, blach miniowych, zwiotczeniu mini gadkich
jamy brzusznej
-odczucia prdu utrzymuj si na staym poziomie

5.RS (rytm synkopowy)

-przerywany prd MF
-czas trwania impulsu i przerwy s sobie rwne i wynosz 1 s
-powoduje silne skurcze mini szkieletowych
-stosowane do elektrostymulacji mini zdrowych w atrofii miniowej z nieczynnoci

15
 www.pandm.prv.pl

6.MM (monofaza modulowana)

-przerywany MF o amplitudzie impulsu modulowanego
-czas modulacji wynosi 1s, po czym 1s przerwy wdg Miki wdg.wykadu 3 i 5
-stosuje si do elektrostymulacji mini zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych

METODYKA ZABIEGU
-natenie prdu 3mA
-czas trwania 10-12 minut
2 min dla DF 10 min dla innego
-ilo zabiegw w serii : 6-10 zabiegw
-przerwa : 6-8 dni
-natenie DD do uzyskania odczucia pacjenta
-peny cykl leczniczy 2-3 serie
-elektroda czynna :katoda

DOBR ODPOWIEDNICH PRDW ORAZ KOLEJNO ICH STOSOWANIA

-w celu uzyskania dziaania przeciwblowego wykorzystuje si -DF,CP,LP lub DF,LP,MF
-w celu wzmoenia aktywnoci naczynioruchowej : DF,MF,CP
-w celu zmniejszenia napicia miniowego : DF,CP,LP
-do elektrostymulacji mini pozostajcych w zaniku z nieczynoci : RS,MM

WSKAZANIA do DD

zespoy blowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej staww krgosupa

nerwoble splotw nerwowych

nerwoble nerwu trjdzielnego

rwa kulszowa

zapalenie okoostawowe

choroby zwyrodnieniowe staww

samorodna sinica koczyn

ppasiec

stany6 po urazach staww, mini oraz cigien

odmroenia

obrzki na tle zaburze odywczych

choroba Raymonda

dyskopatia

poraenie obwodowe nerwu twarzowego

PRZECIWWSKAZANIA do DD :
stany zapalne skry
ubytki naskrka w miejscu zabiegu
nadwraliwo na prd
rozrusznik
czynna grulica
nowotwory
choroby metaboliczne

PRDY IZODYNAMICZNE

-znalazy zastosowanie w terapii zespow blowych

-podnosz prg pobudliwoci czuciowej ,najskuteczniejszy w tym zakresie jest prd CP (ISO)

16
 www.pandm.prv.pl

-zasada dziaania polega na przemiennym wpywie na tkanki prdw diadynamicznych MF

oraz DF (jako to miejsce w prdzie CP) z przewag ktrego z nich np.

CP (PM) tzn.CP (predominance monoplase)

- silniej odczuwana jest skadowa MF
- polecane jest w postpowaniu przeciwblowym i stanach pourazowych
przebiegajcych z obrzkami
- wpywa na podwyszenie progu czucia , stosowane w leczeniu zespow
blowych, nerwoblach przewlekych , stanach zwyrodnieniowych

CP (PD) tzn.CP
- silne odczuwanie skadowych DF
- polecany jest w stanach chorobowych przebiegajcych ze zwikszonym napiciem
miniowym
- podobne trzy warianty mona uzyska w LP
- skuteczno tych prdw nie zaley od natenia

GALWANOPALPACJA
test elektrodiagnostyczny pozwalajcy stwierdzi istnienie stanu
zapalnego w gbiej pooonych tkankach ( jest testem w diagnostyce
stanw zapalnych jelita grubego, wyrostka robaczkowego, wtroby,
pcherzyka ciowego)
polega na dranieniu prdem staym obszaru skry nad badanym
narzdem
uywa si natenia 0-5mA
elektroda diagnostyczna kulista pokryta gaz podczona do
dodatniego bieguna
podczas badania elektrodiagnostycznego dotyka si szybko pooonych
punktw badanego obszaru skry przez kilka minut, odczyn za
odczytuje si po 2-5 minutach
na dzie przed zabiegiem chory nie uywa kosmetykw
stan zapalny uwidacznia si odczynem (rumieniem) do silnym w
okolicy dranionego miejsca

TENS I TREBERT
Prdy Treberta (ultra reiz-prdy ultrastymulujce)
PARAMETRY :
-czas trwania impulsu 2ms
-czas trwania przerwy 5ms
-czstotliwo 143Hz
-impulsy prostoktne
EFEKT DZIAANIA
-przeciwblowy (wystpuje ju po 1 zabiegu, ale dla utrwalenia efektu naley powtarza
zabiegi codziennie : ostateczny wynik ujawnia si po 3-4 zabiegach a leczenie powinno
zawiera 6 zabiegw
-przekrwienie tkanek ze wzgldu na bezporednie dziaanie mechaniczne impulsw na
minie /efekt rozluniajcy
-w mniejszych dawkach natenia wywouje tylko podranienie w wikszych wibracje,
dranienie mini

17
 www.pandm.prv.pl

-natenie nie daje skurczw tcowych

-wystpuje efekt przyzwyczajenia i sabe efekty wibracyjne naley przywrci zwikszajc
natenie 3-7 razy /max.dawka 0,2A/cm2 powierzchni elektrody/
METODYKA
-dwie elektrody umieszcza si lokalnie ( miejscowo ) lub przykrgosupowo, aby uzyska
efekt oglny
-stosuje si 2 elektrody jednakowe , mae lub rednie /3x4 , 8x12/ pooone w odlegoci 3-
4cm od siebie
-ukada si wzdu lub poprzek w stosunku do mini
-katoda powinna by czynn elektrod , powinna si znale nad obszarem blu lub gdzie
znajduje si unerwienie dla bolesnego narzdu
-czas trwania zabiegu 15 minut
-cykl zawiera 6 zabiegw
-wykonywany codziennie
RODKI OSTRONOCI
-przed zabiegiem sprawdzi wraliwo skry
-oczyci skr , miejsca o obnionej odpornoci zabezpieczy wazelin
-podkady grube 2-4cm nasycone H20 ( stosowany prd jest prdem jednokierunkowym ,
wywouje tzw. zmienny efekt )
-przetrze spirytusem miejsce zabiegu
-chroni skr po zabiegu posypa talkiem
-jeli nie ma pozytywnych efektw nie stosowa
WSKAZANIA DO APLIKACJI SEGMENTARNEJ :
-zesp Sudecka
-zesp zimnego barku PHS
-przeczulica blowa dotykowa
-atrofie
-wzmoone napicie miniowe
-funkcjonalne zaburzenie uk.dotykowego

SPOSOBY APLIKACJI

> miejscowy / stawy /

> segmentarny / minie /

UNERWIENIE SYMPATYCZNE Z KOMREK ROGW BOCZNYCH

RDZENIA KRGOWEGO

C8 - Tl centru cliospinalis (oczy)

Tl - T4 gowa, wysze segmenty szyjne Cl - C4
T4 - T9 nisze segmenty szyjne C5 - C8, koczyny grne
T10 - T12 segmenty ldwiowe L3 - L5
LI - L2 segmenty krzyowe

18
 www.pandm.prv.pl

METODYKA APLIKACJI SEGMENTARNEJ

1.Uoenie El
- wielko elektrod 7x9 '
- elektroda cranial: os occipitale
- elektroda caudal: 3 cm poniej
- gowa lekko dogita do mostka, pod klatk piersiow poduszka
Zaburzenia:
>choroby szyjno-czaszkowe - K w pozycji cranial" /
stymulacja n. occipitalis major w przypadku potylicznych
blw gowy /
>zaburzenia w KKG - K w pozycji caudal"

2.Uoenie E2
- wielko elektrod 9x11 cm
- elektroda cranial: na poziomie C7
- elektroda caudal: 3 cm poniej
Zaburzenia:
>gowa, szyja, obrcz barkowa, ramiona - K w pozycjicranial"
>klatka piersiowa i zaburzenia krenia w KKG - K wpozycji caudal"

3.Uoenie E3
- wielko elektrod 9x11
- wskazane do leczenia zaburze tuowia
- pozycja K zalena jest od lokalizacji nerww rdzeniowych odpowiadajcych segmentowi,
w ktrym zachodzi zaburzenie

19
 www.pandm.prv.pl

4.Uoenie E4
- wielko elektrod 10x13
- elektroda caudal" uoona poprzecznie przez ko krzyow powyej szpary
poladkowej
- elektroda cranial" uoona podunie 3 cm powyej
- ochrona przed zwikszeniem lordozy ldwiowej przez podoenie poduszki pod
brzuch
Zaburzenia:
>ble dolnego odcinka krgosupa i zaburzenia krenia w KKD - K w pozycji"cranial"
>dolegliwoci w KKD - K w pozy ej i caudal"

Metoda segmentarna wskazana jest, jeeli nie jest moliwa do wykonania lokalna
aplikacja.
Ma to miejsce, gdy :
-obszar, na ktry chcemy wpywa jest zbyt rozlegy (zaburzenia krenia w obu stopach lub
doniach)
-elektrody nie mog by umieszczone w przypadku narzdw wewntrznych ( funkcjonalne
zaburzenia narzdwwewntrznych)
-zaoony jest opatrunek gipsowy
-wystpuj zmiany i ubytki skrne
-wystpuje zbyt wysoka lokalna wraliwo ( atrofia Sudecka )

WSKAZANIA DO APLIKACJI LOKALNEJ :

-zespoy blowe krgosupa
-stany zwyrodnieniowe staww i mini, tkanek mikkich
-stany pourazowe
-schorzenia z blem

PRZECIWWSKAZANIA :
-gorczka
-nowotwory
-czynna grulica
-pacjent nieprzytomny
-cia ( odcinek ldwiowy)
-rozrusznik
TENS
Jest to przez skrna elektryczna stymulacja nerww
-jest stosowana do przewlekych , ostrych zespow blowych, zaburzenia krenia
-suy jako gimnastyka mini
Charakterystyka :

impulsy prostoktne maja charakter dwufazowy : symetryczny , asymetryczny

najczciej stosuje si dwufazowy symetryczny eby nie doszo do podranie

20
 www.pandm.prv.pl

asymetryczny ma zastosowanie gdy chcemy wyeliminowa habitacje czyli

przyzwyczajenie do impulsu

pod wpywem krtkich i silnych impulsw o duym nateniu i maej czstotliwoci ( 1-10
Hz) analgezja ( efekt przeciwblowy ) wystpuje pniej , lecz trwa kilka godzin

sabsze impulsy o wikszej czstotliwoci ( 50-200 Hz) daje analgezje ju po
kilkusekundach ale trwa ona bardzo krtko ( kilkanacie minut)

Rozrnia si TENS o :
maej czstotliwoci /1-2 Hz/
duej czstotliwoci /50-200Hz/
krtkich impulsach /0,01-3ms/
dugich impulsach /10-60m/

Rodzaje TENS wg Geralda Lampe :

1.Tradycyjny wysokiej czstotliwoci

-czstotliwo prdu dua : 10 - 200 Hz
-mae natenie : 25 - 30 mA
-czas trwania impulsu : 50 - 100 mikrosekund
-czas trwania zabiegu : 30 - 90 minut
-elektrody umieszcza si nad obszarem blowym, a jeli to nie jest moliwe, nakada sieje
proksymalnie w stosunku do lokalizacji blu,nad nerwem zaopatrujcym go
-pacjent najpierw odczuwa mrowienie, po czym nastpuje umierzenie blu / nie powinny
wystpowa adne skurcze /

2.TENS niskiej czstotliwoci - APL - TENS / Acupuncture Like TENS /

-maa czstotliwo: mniej ni 10 Hz / 2 - 4 Hz /
-due natenie : do 100 mA / w indywidualnych przypadkach jest ono na granicy z blem /
-czas trwania impulsu : 200 mikrosekund
-czas trwania zabiegu : 20 -30 minut
-modulacja amplitudy
-za pomoc maych elektrod drani si punkty spustowe, punkty motoryczne lub punkty
blowe w tkance cznej, czsto pokrywajce si z punktami akupunkturowymi
-prd ten powinien wywoywa widoczny skurcz misni

3.TENS BURST
-2 wybuchy impulsw na ls
-czstotliwo : 200 Hz
-natenie konieczne do wywoania skurczu jest mniejsze ni w TENS niskiej czstotliwoci
-bardziej tolerowany przez pacjentw
-efekty lecznicze utrzymuj si do 4 godzin

21
 www.pandm.prv.pl

-jest szczeglnie skuteczny w leczeniu blu gbokiego / miniowo-cignistego / i blu

przewlekego
-poniewa efekt przeciwblowy jest opniony zaleca stosowa si ten rodzaj poprzedzajc j
tradycyjnym TENS

4. Br ie f I nte ns e TE NS/ HI - F I TENS/

-podobny do TENS wysokiej czstotliwoci
-czstotliwo dua : 100 Hz
-czas trwania impulsu : 200 mikrosekund
-natenie najwysze tolerowane przez pacjenta
-powoduje skurcz tcowy oraz znieczulenie po okoo 15 minutach

5.TENS modulowany
-jeden z parametrw : czstotliwo lub natenie jest modulowane
-ten sposb modulacji wywouje wraenie typu masa
-czas trwania zabiegu : 15 minut
-TENS o modulowanej czstotliwoci wskazany jest dla pacjentw lkowych, z przeczulic
-mona go stosowa, gdy TENS tradycyjny lub BURST nie przynis pozytywnych efektw
-zmiana czstotliwoci skutecznie zapobiega akomodacji
-efekt przeciwblowy jest opniony i mniej intensywny w porwnaniu z innymi rodzajami,
ale osignity efekt jest stay mona go stosowa po TENS tradycyjnym

METODYKA :
Uoenie elektrod moe by :
- lokalne / w obszarze blu/
- przykrgosupowe / leczenie lokalne, segmentarne/
- specyficzne punkty / akupunkturowe , motoryczne mini i nerww , trigger
points/
Czas trwania
-Tens tradycyjny = 30-90 min 4x dziennie
-Tens niskiej czst.i Burst =max. 45 min 2x dziennie lub 30 min 4x dziennie
-Tens wysokiej czst.= 15-20 min 2x dziennie
Dobr elektrod
-elektrody kauczukowe, samoprzylepne , indywidualne
Dobr parametrw
-czstotliwo = do 200Hz
-czas trwania impulsu = do 30 mikrosekund
-szeroko impulsu =50-250 mikrosekund
-amplituda
-przygotowanie pacjenta

ZALETY TENS
-moliwo terapii w domu dziki maym stymulatorom
-prosty sposb obsugi

22
 www.pandm.prv.pl

-skrcenie okresu rehabilitacji i ograniczenie pourazowych komplikacji

-wygoda dziki zastosowaniu w domu
-znaczne ograniczenia iloci przyjmowania lekw /od 40-80%/ i zwizane z tym dziaa
ubocznych
-skrcenie okresu powrotu do zdrowia o wiele tygodni dla pacjentw po dugotrwaym
unieruchomieniu i operacjach oraz urazach

DZIAANIE
-pobudza miejscowo ukrwienie- szybsze gojenie, usunicie obrzkw, profilaktyka
-utrzymanie mini w ruchu bez obcienie staww i serca- mniejsze zaniki miniowe
-lepsze odywianie tkanek
-szybkie usunicie produktw przemiany materii i procesw zapalnych
-podwysza prg odczuwania blu
-regulacja napicia

RODKI OSTRONOCI
-rozrusznik serca
-cia do 30 tygodni stymulacja brzucha w okresie caej ciy
-uszkodzenia minia sercowego i arytmie /unika stymulacji przez k.p/
-choroby psychiczne i emocjonalne
-epilepsje /unika stymulacji na gow i szyi/
-unika zatok szyjn /moe spowodowa obnienie cinienia krwi/
-okolice oczu
-ubytki skrne
-powierzchnie luzowe
-dzieci
-omija okolice garda i krtani
-nie wykonywa zabiegw w okolicy dziaania fal krtkich i mikrofal mog spowodowa
zakcenia wartoci wyjciowych urzdzenia

WSKAZANIA :
-ble krgosupa
-ble o charakterze neurogennym
-ble reumatyczne, pooperacyjne, naczyniowe, nowotworowe, pourazowe
-ble fantomowe / TENS HI-FI/
-ble menstruacyjne/TENS wysokiej czstotliwoci/
-ble gowy, zbw
-ble porodowe / I faza porodu El , przykrgosupowo na poziomie Th10-L1
II faza porodu od S2-S4,
stosujc Tens w I fazie porodu mona skrci czas trwania porodu
-pourazowe uszkodzenia nerww obwodowych /TENS wysokiej czstotliwoci/
-choroba Reymonda /niskiej czstotliwosci-segmentarny/
-ppasiec/ TENS tradycyjny/
-neuralgie /wysokiej czstotliwoci lub BURST/
-krcz szyi
-RZS, zapalenie staww , zmiany zwyrodnieniowe staww
-ble w praeniach poowiczych
-rwa kulszowa
-spastyczne
TENS nie jest skuteczny w rozlegych blach trzewnych oraz blach psychogennych.

23
 www.pandm.prv.pl

PRDY REDNIEJ CZSTOTLIWOCI

Prdy r.czst = 1000 10.000 Hz
Wykazuj :
-sabsze dziaanie na receptory
-lepsze przenikanie w gb tkanek zwizane z pojemnociowym charakterem opornoci
tkanek ( im wiksza czst.tym oporno pojemnociowa tkanek mniejsza )
-ograniczony wpyw elektrochemiczny na tkanki mniej uszkodze elektrolitycznych skry
Wyrniamy dwie modulacje prdu :
unipolarn
bipolarn

1.Modulacja unipolarna charakteryzuje si :

skokowym ruchem jonw zgodnie z przepywem impulsw
-gromadzeniem si jonw na granicach przestrzeni anatomicznych i pod elektrodami

2.Modulacja bipolarna
-korzystniejsza
-jony przesuwane s w obu kierunkach w jednakowych odstpach czasu
-brak oparze typu galwanicznego po elektrod
-oparzenie moe by wywoane jedynie przez zbyt wysokie natenie lub zagszczenie

Prdy redniej czstotliwoci charakterystyka :

-impulsy sinusoidalne, nastpujce jeden po drugim
-do wywoania skurczu mm.konieczne jest wysze natenie przy prdach niskiej
czstotliwoci ( chodzi o efekt przeciwblowy, a nie skurcz minia )
-dziaanie pobudzajce wywouje przy zmodulowanej czstotliwoci i amplitudzie
-czstotliwo nona
jest to czst.rednia ktra przenosi do tkanek czstotliwo nisk i
ona wywouje EFEKT LECZNICZY
-czstotliwo podstawowa
jest to czst.wysza , ktra powoduje efekt przeciwblowy
czstotliwo modulacji w granicach 0-150 Hz
-interferencja
modulacje uzyskuje si przez ni w tkankach , dwch prdw redniej
czstotliwoci pyncych w dwch obwodach

KLASYCZNA INTERFERENCJA wdg. NEMECKA

Na tkank w miejscu blu dziaa wektor interferencyjny 100 Hz , ktry jest rnic
czstotliwoci obwodw
-w tym samym zabiegu wykorzystuje si 2 obwody prdu z rn czstotliwoci
nakadajcych si na siebie
-elektrody umiejscowione s w taki sposb aby interferencja zachodzia w gb tkanek w
okolicy umiejscowienia schorzenia

24
 www.pandm.prv.pl

PARAMETRY CHARAKTERYSTYCZNE PRDU INTERFERENCYJNEGO

AMF amplituda modulowana czstotliwoci ( okrela ile razy na sek.jest osignita max.
warto amplitudy np. AMF = 100 czyli 100 razy na sek.jest max.amplituda)
Wybieramy tak warto tego parametru jak chcemy uzyska w tkance w zalenoci od celu,
AMF ktrego warto zmienia si czsto i gwatownie powoduje odczucie mocnego
pobudzenia, jeli warto zmienia si spokojnie i rzadziej to wywouje odczucie agodne.

SPEKTRUM- rnica midzy najwysz a najnisz wartoci AMF , np.zmienno AMF

od 50 Hz do 100 Hz i z powrotem do 50 Hz

SWEEP TIME-czas zmiany czstotliwoci

-niska warto powoduje stymulacje agresywniejsz od wyszej

CONTUR-reguluje wykres czstotliwoci

-contur 100% oznacza , e caa warto czstotliwoci spektrum zmienia si stopniowo
-contur 1% oznacza gwatowne zmiany czst.

RODZAJE INTERFERENCJI

1.ISOPLANAR VECTOR FIELD ( technika 4 polowa )

-gboko modulacji 100% w kadym miejscu
-stymulacja duych pow.objtych zmianami chorobowymi
-leczenie trudne do zlokalizowania zmiany chorobowej
-wprowadzenie do dalszego leczenia
-najagodniejsze w dziaaniu spord technik 4 polowych

2.DIPOL VECTOR ( technika 4 polowa )

-wykorzystuje si rotacje
-w jednym kierunku 100% modulacji , a w kierunkach prostopadych do w/w 0% modulacji
-leczenie podunych tkanek zmienionych chorob np.nerw
-dziki rotacji uzyskujemy efekt obnienia mini poprzez krenie
-krtki czas zagarnicia ( agodne dziaanie )
-dugi czas zagarnicia ( mocniejsze )

3.DWUPOLOWA , PREMODULOWANA ( oparta na wytw.modulacji )

-gboko prdu jest 100% we wszystkich kierunkach
-dwie elektrody ( bo w niektrych miejscach niemoliwe jest uoenie 4 )
-prd ma max.wartoci wzdu lini czcych elektrycznie
-atwo t technik obj miejsce chorobowe

RODZAJE ELEKTROD
-paskie 4 polowe
-4 polowe podcinieniowe ( nie stosowa na krwiakach )
-kombinacje paskich i podcinieniowych w 1 zabiegu
CZAS ZABIEGU ;
-paskie 5-15 minut
-prniowe 10 min
WSKAZANIA
-zmniejszenie blu ( ostrego i chronicznego )

25
 www.pandm.prv.pl

-zmniejszenie obrzkw
-przekrwienie
-wzmocnienie mini pobudzenia do skurczu mm.szkieletowych
-nietrzymanie moczu ( usprawnianie funkcjonowania narzdw j.brzusznej )
-usprawnianie krenia powierzchniowego i gbokiego

DZIAANIE PRDU INTERF.-zalene od zmian czst.

I) 0-10 Hz skurcz m.szkieletowych
II ) 25-50Hz pobudzenie m.do skurczu ( usprawnianie krenia obwodowego )
III ) 50-100Hz efekt przeciwblowy i usprawnianie trofiki
IV ) 90-100Hz -//- zmniejszenie napicia wspczulnego uk.nerwowego
V) 0-100Hz znaczna zmiana przestrzenna wektora max.interferencji ;
dziaa na wszystko

STAN OSTRY STAN PRZEWLEKY

AMF wiksza od 100Hz AMF 10-50hz
SPECTRUM 10-50Hz SPECTRUM 10-50Hz
Zabiegi codziennie lub 2x/24h Zabiegi codziennie lub 3-4x/tydz
CONTUR; pow.50% CONTUR; poniej.50%
SWEEP TIME ok.5 sek.lub duej SWEEP TIME 1-2 sek

ELEKTRODIAGNOSTYKA UK.NERWOWO-MINIOWEGO
Obejmuje badanie nerww i mini przy uyciu prdu staego i prdw impulsowych, celem
jest wskazanie zmian pobudliwoci zachodzcych w nerwie lub miniach w stanie
chorobowym.
Mona :
-ustali lokalizacje procesu chorobowego
-oceni stopie uszkodzenia
-monitorowa proces leczenia
-wnioskowa o rokowaniu
-ustali dobr waciwego leczenia
-oceni cigo nerwu

Wskazania :
-pourazowe uszkodzenie splotw i nerww obwodowych
-uszkodzenia nerww w czasie leczenia zachowawczego np.repozycja zamanej k.ramiennej z
towarzyszcym jej zakleszczeniu nerwu promieniowego lub okciowego
-niedowad lub poraenie po zaoonym opatrunku gipsowym w wyniku narastajcego
obrzku
-uszkodzenie nerww obwodowych jako powika pooperacyjnych
-zaburzenia w czynnoci nerww w przypadku le dopasowanych protez
-ucisk na nerwy obwodowe /syndrom sobotniej nocy/
-ocena reinerwacji minia po leczeniu chirurgicznym
-neuropatie uciskowe np.ucisk nerwu na skutek procesu nowotworowego, zespl kanau
nadgarstka ( przycinicie nerwu porodkowego do wizada poprzecznego doni)

Przeciwwskazania :
-okolica serca i pacjentw z zaburzeniami pracy serca
-cia
okolica nadbrzusza

26
 www.pandm.prv.pl

-po cakowitym przerwaniu cigoci nerwu lub chirurgicznym jego zespoleniu nie wczeniej
ni 2-3 tyg.po operacji ( do tego czasu impulsy elektryczne mog wpywa hamujco na
proces reinerwencji )

METODY STOSOWANE W ELEKTRODIAGNOSTYCE

jakociowe
ilociowe

Metody Ilociowe
-oparte s na ilociowym okrelaniu wielkoci fizycznych , ktre stanowi miar
pobudliwoci minia i nerwu
REOBAZA
Najmniejsza progowa warto natenia impulsu prostoktnego o czasie trwania impulsu
1000 ms, ktra wywouje minimalny skurcz minia ( wyraona w mA )
-im wiksza warto reobazy, tym mniejsza jest pobudliwo minia i odwrotnie
-warto reobazy dla zdrowego minia wynosi 2-18 mA
-porwnanie reobazy po stronie uszkodzonej i zdrowej
norma 2-4 mA
neuropraksja 2ma
aksonotmesis 4-8
CHRONAKSJA
-najkrtszy czas trwania impulsu prdu staego o nateniu rwnym podwojonej reobazie ,
potrzebny do wywoania minimalnego skurczu minia ( wyraona w ms )
-misie i zaopatrujcy go nerw ruchowy charakteryzuje jednakowa warto chronaksji
Wkna miniowe >1ms
Wkna nerwowe 0,1-1ms
Cakowite odnerwienie >20
-im wiksza chronaksja tym pobudliwo tkanki jest mniejsza
-w stawach po przeciciu nerww wzrasta 50-200razy
-wyduenie chronaksji jest pierwsz oznak zaniku unerwienia , powstaje po 4-5 dniach
-pierwsze oznaki przywrcenia unerwienia jest skrcenie chronaksji

KRZYWA I/t
-jest to wykres przedstawiajcy zaleno natenia prdu o czasie trwania bodca niezbdna
do wywoania reakcji tkanek
-im krtszy czas trwania impulsu tym wiksza warto natenia potrzebna jest do wywoania
skurczu
-do badania stosuje si prdy impulsowe o przebiegu prostoktnym i trjktnym z
moliwoci regulowania czasu trwania impulsu od 1000-0,1 ms i czas przerwy 2000-500ms
-wykres krzywej zbliony jest do hiperboli

KRZYWA UMOLIWIA
-stosunkowo dokadne badanie minia
-okrelenie stopnia odnerwienia
-dobranie odpowiednich parametrw
-pozwala obserwowa proces powrotu unerwienia

POWRT UNERWIENIA
-przesunicie si krzywej w prawo P
-zmniejszenie nachylenia
-wystpowanie wzw

27
 www.pandm.prv.pl

INTERPRETACJA KRZYWEJ

-dla mini odnerwionych przesuwa si w prawo ku grze, z mniej stromym spadkiem w

zakresie krtkich czasw trwania impulsw i na wyszym poziomie ni dla mini normalnie
unerwionych
-czas uyteczny przesunity jest w prawo i moe wynosi 250ms norma = 10-30ms
-przy czciowym odczynie zwyrodnieniowym wykres zajmuje miejsca porednie
-w miar postpw reinerwacji krzywej I/t ulega przesuniciu w lewo i ku doowi
-jeeli misie reaguje skurczem tylko na impulsy prostoktne a nie reaguje na trjktne tym
samym czas i natenie to misie jest normalnie unerwiony
-jeeli misie reaguje skurczem na impulsy trjktne to wiadczy o odnerwieniu i
uszkodzeniu
-punkty przegicia PP dla mini zdrowych mieci si w przedziale 1-10ms/ dla impulsw
trjktnych
-PP przesunity w prawo poniej 100ms- cakowite odnerwienie mini
-PP przesunity w lewo poniej 1ms- misie nadpobudliwy

WSPCZYNNIK AKOMODACJI
-rnica w reakcji mini na impuls prostoktne i trjktne s podstaw do oznaczania
wspczynnika akomodacji
-do obliczenia wartoci wspczynnika konieczne jest obliczenie reobazy oraz wartoci
progowej akomodacji przez ktry rozumie si najmniejsz warto natenia impulsu
trjktnego o czasie trwania 1000ms konieczna do wywoania minimalnego skurczu
wsp.akomodacji L = warto progowa akomodacji przez reobaze

Wspczynnik ten okrela zdolno przystosowania si czyli akomodacji minia do wolno

narastajcego natenia w im.trjktnym. Wskazuje ile razy wikszego natenia prdu o
imp.trjktnym naley uy w stosunku do impulsw prostoktnych aby uzyska progowy
skurcz minia przy czasie trwania obu impulsw rwnych 1000ms.
Warto od 3-6 to prawidowy stosunek pobudliwoci.
Warto < od 3 wskazuje na zmniejszenie zdolnoci przystosowania si minia do wolno
narastajcego natenia wiadczy o uszkodzeniu minia <2.
Warto > 6 to nerwica wegetatywna lub wiadczy to o postpujcej poprawie stanu
unerwienia.
Rozpoczynajce si poraenie wiotkie daje jako jeden z pierwszych objaww , wyrane
zmniejszenie wartoci wspczynnika

ILORAZ
-jest to natenie impulsu trjktnego o czasie trwania =500ms do natenia
imp.prostoktnego rwnie o czasie 500
1 cakowita utrata zdolnoci do akomodacji
1,1-1,5 zmniejszenie zdolnoci -//-
1,6-2,5 prawidowa zdolno -//-
3-4 podwyszona zdolno -//-

Metody Jakociowe
-polegaj na obserwacji rodzaju i siy skurczu minia w odpowiedzi na impulsy elektryczne.
Zgodnie z prawem Du Bois-Reymonda tylko naga zmiana natenia jaka wystpuje
podczas otwierania i zamykania obwodu prdu galwanicznego o odpowiedniej sile jest
bodcem wyzwalajcym skurcz minia.

28
 www.pandm.prv.pl

Bardzo due znaczenie odgrywa tutaj biegunowo elektrody pobudzajcej dany misie do
skurczu.
Zgodnie z regu Pflugery, przy zamykaniu obwodu skurcz minia wystpuje najpierw pod
KATOD ( KZS-katoda, zamknicie, skurcz) przy dalszym zwikszeniu natenia take pod
ANOD (AZS ).
Jeeli natenie prdu nadal jest zwikszane skurcz minia wystpuje take przy otwieraniu
obwodu z tym e najpierw pod ANOD( AOS anoda, otwarcie, skurcz ) a pniej pod
KATOD ( KOS ).
Wzr Erbe
KZS > AZS
AOS> KOS

KOS- powinien by sabszy ob. KZS

Tak kurcz si tylko minie zdrowe, odstpstwo od tego wzoru wiadczy o zamianach
patologicznych.
Prawo skurczu Pflugena
- skurcz misni przy zamykaniu obwodu prdu galwanicznego o odpowiednim
nateniu wystpuje pod Katoda przy otwieraniu pod Anod
- przy takiej samej wartoci natenia prdu galwanicznego skurcz zamknicia
katody jest wikszy od skurczu otwarcia anody
- stay przepyw prdu galwanicznego powoduje w okolicy katody zwikszon
pobudliwo tzw.katelektrotonus , a w okolicy anody zmniejszenie pobudliwoci
tzw.anelektrotonus

Prawo skurczu w opracowaniu Erba

sabe natenie progu pobudliwoci powoduje skurcz przy zamkniciu
na katodzie
prd nieco silniejszy powoduje skurcz minia przy otwieraniu i
zamykaniu na anodzie i zamykaniu na katodzie
W warunkach fizjologicznych pobudliwo na prd galwaniczny wynosi od 2-18mA.
Pobudliwo jest wzmoona jeli do wywoania skurczu wystarcza natenie prdu staego
0,5mA.
Obnienie pobudliwoci mini i nerww wymaga zastosowania wyszej wartoci natenia
do 20mA.
Wanym objawem elektrodiagnostycznym jest tzw.GALWANOTONUS charakteryzuje si
utrzymaniem si skurczu tcowego minia, nawet podczas przerwy w podawaniu prdu
staego.
Galwanotonus wskazuje :
- zastosowanie zbyt wysokiej dawki natenia do badania
- nadmierna pobudliwo minia
W warunkach patologicznych zachodz pewne odchylenia od prawa skurczu oraz zmiany
pobudliwoci mini lub nerww.

METODA JAKOIOWA OPIERA SI NA :

okrelaniu czy skurcz wywouje saby lub silny prd
czy skurcz wystpuje zgodnie z prawem skurczu
sprawdza nasilenie i charakter skurczu czy jest :
- byskawiczny

29
 www.pandm.prv.pl

- leniwy
wskutek odnerwienia czci wkien
skurcz minia ocenia si przede wszystkim wzrokowo

INTERPRETACJA WYNIKW :
- odnerwione minie nie ulegaj pobudzeniu ani na prd
galwaniczny ani na prd faradyczny przy dranieniu porednim
przez nerw ruchowy, natomiast przy bezporednim dranieniu
ulegaj pobudzeniu przez dugie impulsy prdu staego
- odnerwione minie nie ulegaj pobudzeniu pod wpywem
poredniego i bezporedniego dranienia krtkimi impulsami
neofaradycznymi, natomiast mm.zdrowe reaguj skurczem w
obu przypadkach

Czciowe odnerwienie mini ( czciowy odczyn zwyrodnieniowy ) charakteryzuje si :

-zmniejszon pobudliwoci mini przy bezporednim i porednim dranieniu
p.galwanicznym, neofaradycznym

Cakowiete odnerwienie mini charakteryzuje si :

-wywoaniem leniwego, robaczkowego skurczu przez bezporednie dranienie
p.galwanicznym
-brakiem pobudliwoci mm.przy porednim dranieniu p.galwanicznym
-brakiem pobudliwoci mm.przy porednimi bezporednim dranieniu p.galwanicznym i
neofaradycznym

Odczyn zwyrodnieniowy wystpuje :

-po urazach powodujcych uszkodzenie nerwu
-zmianach zapalnych nerwu
-stanach zwyrodnieniowych n.obwodowych
-zapalenie korzeni nerwowych
-w ucisku ze strony znieksztacajcych zmian krgosupa
-w uszkodzeniu kom.nerwowych rogw przednich rdzenia krgowego z powodu procesw
zapalnych
-w uszkodzeniu jder ruchowych n.czaszkowych

Ocena jakociowa uk.n-mm :

-badamy reakcj minia na pr faradyczny, neofaradyczny co pozwala oceni stan
ruchowych nerww obwodowych, ustali stopie odczynu zwyrodnieniowego i pomc w
odrnieniu aksonotmesis od neurotmesis.

Odczyn zwyrodnieniowy ( RD) reakcja degradacji

Powstaje w wyniku zmian zachodzcych w miniu na skutek jego odnerwienia czyli utraty
cznoci z odpowiadajcymi mu kom.ruchowymi.
Wystpuje on po kilku lub kilkunastu minut od chwili uszkodzenia nerwu.
Wyrnia si odczyn zwyrodnieniowy :
cakowity
czciowy

Technika badania
-elektroda czynna KATODA w punkcie motorycznym

30
 www.pandm.prv.pl

-elektroda bierna ANODA na karku do badania KKG i w okolicy ldwiowo-krzyowej do

badania KKD
-metoda jednobiegunowa
-imp.prostoktne o czasie trwania 1ms lub 0,1ms
-w przypadku mini syntetycznych naley wykona test na miniach kadej poowy ciaa i
wyniki porwna

TEST LANGEGO-polega na dranieniu misni prdem o impulsach r.czstotliwoci 4kHz i

czasie trwania 300ms.
Tego rodzaju prd reaguje skurczem tylko mm.zdrowe.

Ocena wynikw :
-jeli prg pobudliwoci danego minia po jednej stronie jest wyszy w stosunku do
drugiego bdzie wiadczy o czciowym odnerwieniu minia
-rnica pobudliwoci rzdu kilku mA przemawia za odnerwieniem minia
-brak skurczu mm przy dranieniu porednim wiadczy o cakowitym jego odnerwieniu

ELEKTROSTYMULACJA MINI I NERWW

Elektrostymulacja jest to postpowanie ktre polega na pobudzaniu mini do skurczu za
pomoc zewntrznego napicia elektrycznego.
Charakterystyka :
- mona obiektywnie kontrolowa i ocenia
- skutki s mierzalne i widoczne
- impuls elektryczny musi by na tyle mocny aby wywoa potencja czynnociowy
we wknie minia lub nerwu
Co wpywa na wywoanie potencjau czynnociowego ?
Cechy impulsu
S to :
-szybko narastania impulsu daje kt nachylenia prostej
-napicie szczytowe wyznaczaj amplitud impulsu
-czas trwania impulsu
-skurcz jest poprzedzany depolaryzacj ( 1-3ms )

Depolaryzacja - w tym czasie wystpuje bezwzgldna niewraliwo nerwu i minia

( okres refrakcji ) pniej
-okres repolaryzacji ( 2-4ms ) i skurcz minia
w tym czasie misie moe przyj nastpne pobudzenie ( skurcz tcowy )
-skurcz w m.biaych typu II szybko kurczcych si (niewytrzymaych na dusze zmczenie )
trwa okoo 7,5 ms , a potencja czynnociowy rozchodzi si z czst.50-100Hz
-skurcz m.czerwonych typu I wolno kurczcych si ( wytrzymaych na zmczenie ) trwa
100ms , a potencja czynnociowy rozchodzi si z czst.10-30Hz
-podstawow rnic midzy ruchem naturalnym a wywoanym elektrostymulacj jest
ruch naturalny asynchroniczny aktywizuje wkna pobudzane s
wybrane wkna i niejednoczenie , ruchy dostosowuj si do jego celu
i ekonomii zmcze
elektrostymulacja jednoczesne pobudzanie wszystkich wkiem , fala
synchroniczna
-asymetryczno mona uzyska poprzez modulowanie serii impulsw; najpierw sabsze
impulsy pobudzajce w. typu I , nastpnie silniejsze impulsy pobudzajce wszystkie
jednostki ruchowe

31
 www.pandm.prv.pl

-poprzez zwikszenie amplitudy impulsw do submax.lub max.uzyskujemy rozszerzenie

pobudzenia na minie lece gbiej
-przy czst.10-30Hz w warstwach powierzchownych zostaj pobudzone w.typu II , ktre
mog nie wykazywa penego skurczu tcowego a jedynie drenie
-poprzez rozcignicie czoa moduu do kilkudziesiciu a nawet kilkuset ms stopniowo
wcigamy wszystkie jednostki ruchowe do skurczu
-wyrniamy elektrostymulacje
ELEKTROSTYMULACJA

czynn dwuelektrodow

1)Elektrostymulacja czynna
Nerwy i minie pobudzane s elektrod czynn
KATOD
-elektroda czynna jest mniejsza od biernej
-ley w punktach motorycznych nerwu lub minia
-punkty motoryczne nerwu ( punkt poredni ) jest to miejsce na skrze gdzie nerw znajduje
si najbliej jej powierzchni
-punkty motoryczne minia ( punkt bezporedni ) - jest to miejsce w ktrym nerw wnika do
minia

2)Elektrostymulacja dwuelektrodowa
Wykorzystuje dwie mae elektrody o rwnej wielkoci , w pobliu przyczepw mm w
miejscu przejcia mm w cigno , katoda uoona jest obwodowo.
-jest to metoda do elektrostymulacji mm odnerwionych , nieznacznie uszkodzonych oraz
zdolnych
-stosujemy serie impulsw w jednostce czasu , aby wywoa skurcz tcowy
-mm ktre poddane s elektrostymulacji nie osigaj skurczu tcowego odpowiadaj
zwikszonym napiciem i pobudzeniem reakcji troficznych dotyczy to najczciej mm
przykrgosupowych
-prdy niskiej czstotliwoci ; impulsy prostoktne, czas impulsu 0,1-1ms , czst.15-80Hz
czas trwania moduu i przerwy midzy nimi od 50-200ms ,czas trwania skurczu i przerwy
0,1-2min
-prdy redniej czstotliwoci ;czst. 1-2kHz , czas moduu ; 1-3 ms

Modu jest to seria impulsw

Dawki natenia okrela si do wielkoci skurczu jaki wywouj :
( aby je dokadnie okreli naley pocztkowo okreli wielko dawek , progowej i ma dla
danego minia za pomoc elektrodiagnostyki
- podprogowe ( za sabe ) do wywoania skurczu
- progowe ( reobaza, chronaksja ) kurczy si tylko w.najblisze
- nadprogowe
- rednie
- submax
- max kurcz si przy nich wszystkie w.w miniu dalsze zwikszanie napicia
nie wywouje skurczu
Minie zdrowe lub nieznacznie uszkodzone pobudzaj impulsy prostoktne.

Charakterystyka :
-charakteryzuj si szybkim czasem narastania i opadania wartoci natenia tego impulsu
-impulsy stosuje si pojedynczo

32
 www.pandm.prv.pl

-lub w moduach o odpowiednim ksztacie trjktnym , trapezu , sinusoidalnym

-przy nerwach odnerwionych naleaoby uy bardzo duej wartoci natenia
co rwna si z duym blem dla pacjenta
-m.poraone wiotkie pobudzamy impulsami trjktnymi narastanie natenia przebiega
powoli
-m.zdrowy zareaguje akomodacj
-m.odnerwiony brak akomodacji i zareaguje skurczem
-moliwo wybirczego pobudzenia mm.odnerwionych w otoczeniu mm.zdrowych
-zabiegi przy uyciu impulsw trjktnych jest prawie bezbolesne, poniewa receptory skry
wykazuj zdolno przystosowania si
-serie impulsw , moemy nadawa ksztat moduy prostoktne, trapez, sinusoidalne
-czas trwania moduu to szeroko moduu
-poszczeglne moduy posiadaj ( lub nie ) przerwy
-linie czce szczyt impulsu to obwiednia
-obwiednie prostoktne wszystkie impulsy w moduach osigaj jednakowe wartoci
-obwiednie o innym ksztacie w kolejnych impulsach napicie wzrasta stopniowo taki
modu usuwa nienaturaln nago skurczu, odczucia s przyjemniejsze

Impulsy
z faz podstawow ( + ) imp.jednokierunkowe
-wywouj zmiany elektrolityczne
-anelektrotonus pod anod
-katelektrotonus pod katod
-narastanie tych zmian zmniejsza zdolno mm do skurczu
-przypiesza zmczenie i podrania skr
z fazami dodatkowymi o przeciwnym kierunku , umieszczonymi
bezporednio po impulsie gwnym =imp.dwukierunkowe
-s korzystniejsze od jednokierunkowe
-mniej mcz si mm
-wywouj silniejsze skurcze
-nie powoduj ( lub tylko niewielkie ) zmiany na skrze pod elektrod

ELEKTROSTYMULACJA ZDROWYCH MINI

-najczciej stymulujemy grupy mm poprzez punkty motoryczne

-w grupie mm jest kilka p.motorycznych dlatego elektrostymulacje dzielimy na II etapy
-jednoczesne pobudzenie przez p.m caej grupy mm jest moliwe dziki zastosowaniu kilku
elektrod czynnych
Parametry napicia elektrycznego :
p.maej czstotliwoci
impulsy prostoktne , najlepiej dwufazowe typu TENS
czas imp.i czst.dobrana do pobudliwoci wiczonych mm
impulsy zebrane w moduy trapezoidalne trwaj 3-30s
czsto moduu dobrana do mczliwoci mm
np.
prd neofarradyczny czas imp. 1ms, czst ; 50Hz , imp.w moduach
( od 8-30/minut zabieg ) po 2-3 min zabiegu zalecane kilkuminutowa przerwa
RS i MM do elektrostymulacji mm osabionych
Czas imp ; 10 ms , czst ; 50 Hz
RS imp.w moduach o obwiedniach prostoktnych

33
 www.pandm.prv.pl

- moduy i przerwy midzy nimi 1 s

MM imp.w moduach o obwiedniach sinusoidalnych
- moduy i przerwy midzy nimi 10 s
prd r.czstotliwoci do stymulacji
moduy trapezoidalne , czst,; 20 Hz , wypenienie moduami ; 20-50%

ELEKTROSTYMULACJA WYSOKONAPICIOWA
Nazywana HVS ( Hight Voltage Stimulation )
Charakterystyka :
- dwa nastpujce po sobie impulsy monofazowe o ksztacie
ekspotencjalnym lub trjktnym
- tzw.imp.o bliniaczym wierzchoku twin peaks
- czas imp.50-300 us
- czas powtrzenia 40-80us
- czstotliwo 5-200Hz
- amplituda wysoka napicie przekracza 100V, siga do 500V
- stosuje si dawki prdu szczytowego powyej 20mA ( krtki
czas impulsu dostarczona energia jest bardzo maa )
- w miar adaptacji zwiksza si natenie
- skadowa galwaniczna maa 2,5mA wyeliminowane jest
dziaanie uszkadzajce skr, nie ma zmian ph pod elektrod
- w sesji zabiegw co kilka minut mona zmieni polaryzacj aby
zwikszy skuteczno
- adunek dostarczony do tkanek podczas impulsu jest tak may
e podczas przerw jest w znacznym stopniu zneutralizowany
przez mech.homeostatyczne tkanek
Zastosowanie :
uszkodzone tkanki mikkie
zmniejszenie obrzkw
poprawa krenia
edukacji i reedukacja mini
diagnostyka i leczenie punktw spustowych
usuwanie blu
zmniejszenie napicia miniowego

LECZENIE RAN I OWRZODZE
- stosuje si elektrod wysokonapiciow
- stosuje si podwjne monofazowe bodce
- napicie 100-120V , 100-175V , 200V
- czstotliwo 80 100 105Hz
- czas trwania impulsu 100us
- czas trwania przerwy midzy dwoma kolejnymi bodcami
50,75,100us
- elektrod czynn kadzie si bezporednio na ran
- w przypadku dwch elektrod czynnych kadziemy po
przeciwnych stronach rany , katoda w kierunku obwodowym
- wana jest zmiana polaryzacji
- gaza zmoczona w soli fizjologicznej ( goa elektroda bez
podkadu )

34
 www.pandm.prv.pl

- stymulacja katodowa jest najkorzystniejsza w pocztkowym

stadium gojenia ran ( bezporednio po urazie ) w okresie
pniejszym jednak hamuje ziarninowanie
- stymulacja anodowa w pierwszym okresie jest mao efektowna,
w pniejszym przypiesza ziarninowanie
- pierwsze 20 min.zabieg stymulowa KATOD
- nastpnie 40 min. -//- ANOD
- katoda wykazuje silniejszy efekt przeciwbakteryjny, rozpuszcza
skrzepy i skoagulowane fragmenty cia morfotycznych krwi,
ktre opniaj gojenie
- anoda pobudza ziarninowanie

W ramach HVS stwierdzono:

rozrost kom.nabonkowych
przerost liczby fibroblastw
zwikszon syntez kolagenu i DNA u fibroblastw
wzrost wytrzymaoci rany na rozciganie
pod katod zarejestrowano max.syntez protein po 2h stymulacji
( 50V, 100Hz ) a Dna ( od 2-24h ) ( 75V,100Hz )
pod anod synteza protein (150V i 100Hz) a dla DNA (175V i 100Hz)
dziaanie hamuje rozwj : gronkowca zocistego, paeczki okrnicy i
paeczki ropy bkitnej 250V i 100Hz czas imp.55um

LECZENIE ODLEYN
Odleyny - powstaj w wyniku dugotrwaego ucisku na skr, gdy zwikszona jest jej
wraliwo w wyniku :
-upoledzenia trofiki
-zaburzenia metabolizmu
-zaburzenia naczynioruchowego
-zastoju ylnego
-niedotlenienia tkanek
VHS dziaajcy na uk.wegetatywny prowadzi do :
- poprawy stanu napicia cian naczy krwiononych
- pobudzenia przez skrnego cinienia tkanek
Parametry 75V, 10Hz czas imp.100us

LECZENIE OBRZKW
Obrzk jest to nadmierne gromadzenie si pynu w tkankach wskutek :
-oglnoustrojowego zaburzenia gospodarki wodnej i biakowej
-miejscowych zmian zakcajcych wymian wody midzy ukadem krwiononym a
tkankami
VHS jest skuteczna w przypieszaniu absorpcji wieych obrzkw.

Katodowa VHS powoduje :

- zwenie porw i naczy na poziomie mikrokrenia
- ogranicza migracj protein i pynw z naczy do przestrzeni midzykomrkowej
- odpychanie ujemnie naadowanych komrek i protein ( komrki krwi i proteiny
plazmatyczne ) ze stymulowaniem obszaru
-
VHS na poziomie ruchowym powoduje :

35
 www.pandm.prv.pl

- pobudzenie pompy miniowej co usprawnia krenie krwi i limfy

- nie jest dobrze znoszona przez pacjentw ze wieymi obrzkami
-
Parametry
-stymulacja katodowa
-napicie 30-40V, 20-50, 40-90V
-podwjne impulsy
-czas trwania imp.5-8us
-czas przerwy 75us
-czstotliwo 120Hz
-seria czterech 30 min zabiegw podzielonych 0,5h przerwami

PRDY KOTZA ( ROSYJSKA STYMULACJA)

S to prdy r.czst uywane do :

- celw pobudzeniowych
- zwikszenia masy mini
- wzmocnienia siy misni zdrowych , unerwionych prawidowo
Charakterystyka :
-wykorzystywano prd sinusoidalny o czst.2000-10.000Hz i spakowano go w pakiety o
prostoktnych impulsach
-czst.nona 2500Hz
-czas przerwy OFF i czas imp ON rwny sobie 10ms
-kady kolejny skurcz bdzie sabszy
-zabieg ten naley stosowa jako ostatni element treningu
-parametry powinno si zmienia w zalenoci od budowy ciaa
-drobna budowa ciaa sabe minie , czas powinien by zmniejszony
Zastosowanie w treningu:
-trening szybkoci 10-15 sesji
-trening siy 20-25 sesji
-trening wytrzymaoci 35 lub wicej

LECENIE URAZW TKANEK

Cel : osignicie efektu przeciwblowego
Czas ON 12ms, czas OFF 8ms ,
Czas zabiegu : 15-20 min
Natenie zwiksza si do uzyskania sabych skurczw
Cel : przekrwienie
Czas ON 2ms, czas Off 2ms
Czas zabiegu 7-10min
Natenie zwiksza si do uzyskania sabych skurczw
- czas On i OFF mog by dusze jeli stymulujemy wiksz parti mini
- za pomoc prdw Kotza mona stymulowa minie w paskostopiu i skoliozach
gdzie kt skrzywienia jest do 15 stopni bez rotacji
- stymulujemy codziennie 3 razy w tygodniu przez min.2tyg
- elektroda samoprzylepna gdy stosowanie pasw ogranicza ruch

36
 www.pandm.prv.pl

STYMULACJA W PORAENIACH SPASTYCZNYCH

- uszkodzenia oun ( udary, urazy czaszki, choroby OUN, chirurgiczne interwencje w
obrbie czaszki )
- neuron obwodowy i minie nie s bezporednio objte procesem chorobowym i
na pobudzenia z zewntrz prdem elektrycznym reaguj tak jak minie zdrowe
- wiksze napicie wykazuj zginacze kkg i kkd co w konsekwencji powoduje
patologiczne ustawienie koczyn
Cel stymulacji :
1.Utworzenie siy i masy mm.
2.Poprawa trofiki
3.Utrzymanie waciwej ruchomoci staww

PORAENIA Z MA PRZEWAG NAPICIA ZGINACZY

stymulacja przez punkty motoryczne

prdy maej czstotliwoci :
- impulsy prostoktne o ti = 0,1-1,0 ms i f=15-80 Hz
- moduy trapezoidalne trwajce 3-30 s
- po 10-20 skurczach , przerwy wypoczynkowe

prdy redniej czstotliwoci :
- f=1-4 Hz
- moduy trapezoidalne trwajce 0,01 0,2 s f moduy 0,5-1 Hz
- przerwy midzy moduami 2-5razy dusze
- po 10-20 skurczach przerwa
- czas trwania zabiegu 20-40 min
- czstotliwo co drugi dzie
Wane jest niedopuszczanie do zmczenia mm.!!!

OBJAWY WIADCZCE O ZMCZENIU MINI TO :

osabienie skurczu
wystpowanie skurczw robaczkowych
Stymulacja jest wykonywana prawidowo, jeli skurcze prostownikw s silniejsze ni
zginacze i kiedy uzyskamy ruch prostowania a nie tylko samo napicie prostownikw.

PORAENIE ZE ZNACZN PRZEWAG NAPICIA ZGINACZY

wystpuj uszkodzenia orodkw i drg ruchowych w mzgu

przewaga napicia zginaczy jest znaczna, e nie pozwala na ruchy prostowania

osabienie i znik , prostowniki maj niszy prg pobudliwo ni zginacze , ktre
odpowiadaj skurczem , zanim nastpi skurcz prostownikw / std tradycyjna
elektrostymulacja jest nieskuteczna

Metody :
1. Hufschmidta / zwana metod podwjnego impulsu /
Odbywa si w dwch fazach :
I faza wywouje niewielkie pobudzenie zginaczy
II faza pobudzenie prostownikw w okresie rozlunienia zginaczy / tylko wwczas
prostowniki maj szans skurczu bez rywalizacji zginaczy/
najwiksze jest najpierw pobudzenie zginaczy , a nastpnie po okrelonym czasie
opnienia - prostownikw
do zabiegu t metod potrzebne s 2 obwody niezalene zabiegowo

37
 www.pandm.prv.pl

Pierwszy dla prostownikw , drugi dla zginaczy ( pomocny )

Metodyka
- imp.prostoktne
- ti=0,2-0,5ms
- to ( czas opnienia) = 100-300ms
- tp=1s/dla KKG 1,5 dla KKD
- czas trwania stymulacji 20 min
- czstotliwo co 2 dni
- dwie mae elektrody uoone w punktach motorycznych stymulowanych mini
- dwubiegunowa ( poprzez przyczepy mini)

2. Metoda tonolizy
Jest modyfikacj pierwszej , polegajca na zmianie ksztatu impulsw, wystpuj dwie fazy :
-stosuje si modu zoony dla pobudzenia prostownikw , wywoa to mocniejsze i trwajce
duej skurcz ni impuls pojedynczy i pozwoli trafi skuteczniej na fazy rozlunienia
zginaczy
-modu w obwodach prostownikw skada si z imp.redniej lub maej czstotliwoci o
obwiedni trjktnej , sinusoidalnej lub trapezowej
-stosujemy dwa obwody
Pierwszy dla zginaczy , poczonych z wyjciem dla I fazy
Drugi dla prostownikw poczonych z wyjciem II
PARAMETRY :
dla zginaczy ( I fazy )
-ti=01-1ms
-to=20-30ms
-impulsy prostoktne, trjktne ( krtszy dla KKD )
dla prostownikw ( II fazy )
-ti=0,5-15ms
-tp=1-1,5s
-impulsy ( krtsze dla KKG )

-czas trwania zabiegu = do 20 min

-1-2 x dziennie

STYMULACJA MINI GADKICH

- pobudzenie do skurczu m.gadkich wymaga stosunkwo dugich czasw impulsu i
kilkakrotnego ich powtrzenia
- najwicej dowiadcze prakatycznych zebrano przy pobudzeniach perystaltyki
jelita grubego
Stosowane w :

1.Zaparcia atoniczne
-ti=300-500ms
-tp=500-1500ms
-f=0,5-1Hz

2.Zaparcia spastyczne
-ti=100-200ms
-tp=1000-2000ms

38
 www.pandm.prv.pl

-f=0,3-0,4Hz
Metodyka :
-elektroda czynna poduna uoona na przebigu okrnicy na brzuchu , a dua ( 10 x 35cm )
bierna wzdu krgosupa w okolicy L-S
-natzenie krcimy do odczu pacjenta
-codziennie przez 5 dni / 5x co drugi dzie
-czas trwania 20-50 min
-przerwa midzy seriami ; kilkanacie dni

SPECJALNE METODY STYMULACJI

Elektrostymulacja czynnociowa FES

- polega na wywoywaniu skurczu mm.poraonych w celu wykonania okrelonej
czynnoci lub jej wspomagania
- jej zadaniem jest odzyskanie, zastpienie lub podtrzymywanie form ruchowych
utraconych
PODZIA

1.Elektrostymulacja czynnociowa koczyn FESE

2. Elektrostymulacja narzdw FESO
Ad.1 typowym przykadem jest wspomaganie chodzenia przy niedowadzie
mm.strzakowych , wystpujcych czsto po udarach i jako objaw ubytkowy w zabiegach
korzeniowych
- stymulacja wykonywana jest za pomoc maego elektrostymulatora noszonego na
pasku i elektrod powierzchownych lub implantw w okolicy n.strzakowego
czynnie
- swoist czci urzdzenia jest jej czujnik ktry wysya sygna elektryczny do
stymulatora w fazie chodu w ktrej trzeba wywoa skurcz mini strzakowych
( czujnik znajduje si pod pit )
- w momencie oderwania stopy od podoa czujnik wysya sygna do stymulatora , a
ten wysya prd stymulujcy , minie strzakowe kurcz si w momencie
podnoszenia stopy, zapobiega to opadaniu stopy
- poraenie spowodowane poprzecznym przerwaniem cigoci rdzenia krgosupa
Ad.2
- elektorstymulacja przepony przy jej poraeniu w skutek uszkodzenia rdzenia
krgowego
- pcherza moczowego tzw. neurogennym pcherzu

Bibliografia :
Nowotny Podstawy fizjoteapii
Mika Fizykoterapia
Straburzyski Medycyna fizykalna
Straburzyski Fizjoterapia
azowski Fizykoterapia

39