Professional Documents
Culture Documents
Konstrukcja kostna kolumny krgosupa jest utworzona z szeregu krgw. Trzony krgw s
poprzedzielane elementami elastycznymi - krkami midzykrgowymi (dyskami). cznie
kolumna krgosupa liczy 24 krgi i 23 krki (brak krkw pomidzy gow a pierwszym
krgiem szyjnym oraz pierwszym i drugim krgiem szyjnym). Krgosup ogldany z przodu
(w paszczynie czoowej) tworzy linie prost. Ogldany z boku ma cztery krzywizny: dwie
do przodu - lordoza szyjna i ldwiowa i dwie do tyu -kyfoza piersiowa i krzyowa. Na
pierwszym krgu szyjnym opiera si gowa, ostatni krek ldwiowy czy si z koci
krzyow.
Budowa krgw
Budowa krgw w poszczeglnych odcinkach krgosupa wykazuje istotne rnice,
aczkolwiek niemal wszystkie zawieraj te same najwaniejsze elementy anatomiczne: trzon,
luk i wyrostki stawowe. Tylna powierzchnia trzonu i uk krgu tworz ciany otworu
krgowego. Otwory krgowe krgw ustawionych jeden na drugim tworz kana krgowy, w
ktrym znajduje si rdze i korzenie nerwowe. Rdze koczy si na poziomie przejcia
piersiowo-ldwiowego. Odchodzce od niego korzenie nerwowe tworz w niej pooonej
czci kanau krgowego tzw. ogon koski.
Sup przedni stanowi kolumna trzonw krgowych ustawionych jeden nad drugim,
poprzedzielanych krkami midzy krgowymi. Odpowiada on gwnie za przenoszenie
obcie w osi dugiej ciaa, zarwno podczas czynnoci statycznych, jak i ruchowych w
pozycji pionowej. Sup tylni tworz uki krgw i system staww midzywyrostkowych
poszczeglnych odcinkw krgosupa. cz one tylne czci krgw ze sob w sposb
zapewniajcy ich prawidow ruchomo oraz ukierunkowanie ruchw krgosupa.
Jedn z dwch grup mini krgosupa stanowi minie, ktrych gwn funkcj jest
moliwe najszybsze i najdokadniejsze wykonanie wiadomego ruchu (funkcja dynamiczna).
Zostay one nazwane miniami fazowymi. Druga grupa mini posiada, oprcz zdolnoci
wykonywania ruchw zalenych od woli czowieka, moliwo dziaania poza jego
wiadomoci. Ich gwn czynnoci jest utrzymywanie prawidowej postawy lub
podtrzymywanie niektrych czynnoci organizmu. Minie te umoliwiaj np.: oddychanie
czy utrzymywanie gowy i krgosupa w pionie (funkcja statyczna), bez koniecznoci
cigego o tym mylenia. Nazywa si je miniami posturalnymi.
Obie grupy mini maj cechy wzajemnego przenikania i pod wzgldem morfologii, i pod
wzgldem funkcji. Najwaniejsze rnice z punktu widzenia powstawania zaburze czyn-
nociowych w obu grupach mini, to:
waciwo szybszego powstawania stanu rozcignicia, osabienia i zaniku mini
fazowych ni posturalnych, w przypadku obnionej aktywnoci fizycznej;
waciwo atwego reagowania nadmiernym napiciem i przykurczem mini
posturalnych pod wpywem powtarzajcych si czynnikw przeciajcych otaczajcego
nas rodowiska oraz oddziaywania sytuacji stresujcych.
Rnice funkcjonalne mini posturalnych i fazowych wynikaj nie tylko z ich zrnicowania
morfologicznego. Gwn przyczyn takich, a nie innych, ich zachowa s odmienne procesy
sterowania nimi przez centralny ukad nerwowy. Procesy pobudzania i hamowania w
centralnym ukadzie nerwowym s najwaniejszym elementem decydujcym o
zrwnowaonej czynnoci ukadu miniowego.
Zaburzenia funkcji i bl mog mie miejsce na kadym etapie choroby, nawet kiedy nie
stwierdza si najmniejszych objaww uszkodzenia tkanek w postaci np. zmian zapalnych czy
zwyrodnieniowych. Z reguy zaburzenia czynnoci poszczeglnych struktur krgosupa
poprzedzaj tworzenie si zmian zwyrodnieniowych. Zaburzenia czynnociowe mog take
towarzyszy zmianom morfologicznym ju rozwinitym. Czsto s one pierwsz przyczyn
dotkliwych dolegliwoci ju w pocztkowych etapach choroby zwyrodnieniowej.
Przebieg choroby zwyrodnieniowej krgosupa
Mona wyrni pi okresw rozwoju choroby zwyrodnieniowej
Okres I: Wpyw zaburze sterowania z centralnego ukadu nerwowego oraz przecie ze
strony rodowiska i rnych czynnoci yciowych na ukad miniowy.
Okres II: Powstawanie zaburze czynnociowych w obrbie ukadu miniowego i tkanek
mikkich okookrgosupowych (wizade, torebek stawowych, powizi, naczy, skry i
tkanki podskrnej).
Objawem oglnym jest bl, ktry przebiega wzdu anatomicznego toru korzenia. Bl jest
szczeglnie silny na pocztku choroby i ma charakter rwcy. Nasila si on przy pochylaniu,
gbokim oddychaniu, napinaniu toczni brzusznej parciu, kaszlu i kichaniu. Czsto
nasilenie to wystpuje noc, uniemoliwiajc sen. Chodzenie, zmiana pozycji ciaa, a take
rozciganie korzeni oraz ucisk wzdu korzenia wzmagaj bl.
Zesp uszkodzenia dwch korzeni L5, Poza wymienionymi wyej objawami stwierdza si
objaw Lasegue'a odwrconego", znany jako objaw Fajersztaj-na-Krzemickiego. Wystpuje
take objaw Neriego bl korzeniowy oraz odruchowe zgicie kolana po stronie zmienionej
chorobowo podczas przyginania gowy do klatki piersiowej. Bl pojawia si w miejscu
wyjcia korzenia. Nierzadko obwody uda i podudzia s mniejsze oraz dochodzi do
zwiotczenia mini ydki po stronie uszkodzonego korzenia.
Zesp uszkodzenia korzenia L4. Bl promieniuje wzdu korzenia L4, nasila si przy
zginaniu podudzia (objaw rozcigowy Mackiewicza), stwierdza si osabienie siy minia
piszczelowego przedniego, opadanie stopy, chd koguci lub brodzcy (korzeniowe poraenie
nerwu strzakowego"). Wskutek niedowadu minia czworogowego wstawanie z pozycji
siedzcej jest utrudnione, odruch kolanowy jest osabiony, rzadziej zniesiony.
Zesp uszkodzenia korzenia C7. Bl promieniuje wzdu korzenia C7, zwaszcza do palca
rodkowego. Stwierdza si niedowad mini: trjgowego, prostownikw nadgarstka i
palcw, minia nawrotnego oraz zginaczy nadgarstka. Wystpuj zaburzenie czucia oraz
osabienie odruchu z minia trjgowego.
Zesp uszkodzenia korzenia C6. Bl promieniuje wzdu korzenia C6, zwaszcza do palca II
(wskaziciela). Niedowad wystpuje w miniach: nawrotnym, obym, odwracacza,
dwugowym i naramienno-promieniowym. Nie ma odruchw ramienno-promieniowego i
dwugowego.
Zesp uszkodzenia korzenia C5. Bl promieniuje wzdu korzenia C5, jednak rzadko
poniej stawu okciowego. Stwierdza si niedowad mini: nadgrzebie-niowego,
podgrzebieniowego, naramiennego, dwugowego oraz ramienno-promieniowego. Wystpuje
osabienie lub brak odruchw dwugowego i ramienno-promieniowego.
Zespoy uszkodzenia rdzenia piersiowego. Objawy rdzeniowe narastaj zwykle powoli.
Niedowady spastyczne maj charakter zewntrzrdzeniowy. Towarzysz im objawy
korzeniowe, wskazujce na stopie uszkodzenia. Zazwyczaj nie stwierdza si zaburze czucia
typu sznurowego.
Zespoy uszkodzenia rdzenia szyjnego. Zesp ten na poziomie szyjnym rwnie poprzedza
wieloletni proces zwyrodnieniowy krgosupa szyjnego ze zmianami deformacyjno-
zwyrodnieniowymi oraz patologi wielopoziomow krkw midzykrgowych. Cech
charakterystyczn s niedowady spastyczno-wiotkie koczyn grnych z zanikami
miniowymi. Czasami wystpuj zaburzenia czucia typu korzeniowego. W koczynach
dolnych wystpuje niedowad spastyczny. Odruchy, zarwno w koczynach grnych, jak i
dolnych, s wygrowane.
Jeeli objawy niewydolnoci krenia tylnego obejmuj take obszary mzgu zaopatrywane
przez ttnice mzgowe tylne, mog si pojawi:
mroczki i gwiazdki" przed oczami;
sekundowe uczucie ciemnoci lub wraenie falowania ogldanych przedmiotw.
Dodatkowo w niewydolnoci krenia tylnego mog si pojawi:
objawowe neuralgie nerwu trjdzielnego;
napady padaczkowe czciowo zoone;
zesp depresyjny.
Leczenie
Leczenie choroby zwyrodnieniowej krgosupa jest realizacja nastpujcych celw
terapeutycznych w kolejnych etapach choroby:
1. Stworzenie warunkw do cofnicia si wypukliny lub przepukliny jdra miadystego i
wytworzenia zrostu wknistego w miejscu przerwania piercienia wknistego.
2. Usunicie objaww i skutkw uszkodzenia krka oraz nastpstw kompresji jdra
miadystego na korzenie (ble miejscowe, ble promieniujce, niedowady miniowe,
upoledzenie czucia skrnego itd)
Leczenie operacyjne
Fenestracja Wykonywana w celu usunicia przepukliny krka midzykrgowego. Jest
oszczdnym dostpem operacyjnym. Polega na usuniciu w.tego i krawdzi ukw po
stronie operowanej. Fenestracja to wycicie niewielkiego okna w wizadach krgosupa
oraz zwrconych do siebie krawdziach wyrostkw ocistych.
Proteza bryana - sztuczny dysk szyjny. Nowy sposb w leczeniu operacyjnym dyskopatii
szyjnej, ktrego celem jest odtworzenie jednostki ruchowej krgosupa. Zastosowanie
protezy krka midzykrgowego hamuje postp zmian zwyrodnieniowych w obrbie
ssiednich segmentw krgosupa.
Leczenie zachowawcze Metody farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne w ostrych zespoach blowych sprowadza si w zasadzie do dwch
kierunkw dziaania:
stosowania rodkw ukierunkowanych na znoszenie blu orodkowego i obwodowego,
stosowania rodkw wspomagajcych efekt przeciwblowy poprzez swoiste dziaanie
przeciwzapalne, polepszajce ukrwienie i odywienie tkanek, uspokajajce i
rozluniajce.
Pozycje uoeniowe
Podstawowym warunkiem umoliwiajcym cofnicie si wypukliny i wytworzenie si zrostu
piercienia wknistego jest konsekwentne unieruchomienie chorego, najlepiej w pozycji
odcieniowej. Leenie w odpowiednich pozycjach uoeniowych jest u chorego z ostrymi
dolegliwociami blowymi spowodowanymi uszkodzeniem krka midzykrgowego,
najwaniejszym, sposobem postpowania leczniczego, jaki mona zastosowa w warunkach
domowych.
Mobilizacje czynne
Mobilizacje czynne polegaj na ostronym wykonywaniu, samodzielnie przez pacjenta,
ruchw w chorym odcinku krgosupa. Ruchy s wykonywane wycznie w tych kierunkach,
w ktrych bl nie wystpuje, zazwyczaj w przeciwnych do kierunku powodujcego
dolegliwoci najwiksze (zasada bezbolesnoci i ruchu przeciwnego). Powtarzanie tych
ruchw przez 2-3 minuty, co 2-3 godziny zmniejsza napicie miniowe, mobilizuje chore
segmenty, poprawia miejscowe ukrwienie.
Leczenie fizykalne
Korzystne oddziaywanie zabiegw fizjoterapeutycznych jest zwizane z faktem, e mona
nimi oddziaywa leczniczo zarwno na przyczyn - uszkodzony krek, jak i na kady z
objaww z uszkodzeniem zwizanym: bl, zaburzenia czucia, niedowady i zaniki miniowe,
wzmoone napicie ochronne mini czy te zaburzenia ukrwienia.
Leczenie manualne
Leczenie manualne jest metod lecznicz, w ktrej rce terapeuty s bezporednim
narzdziem oddziaywania na ciao chorego. Jest to jedyna dziedzina medycyny, w ktrej
kontakt diagnostyczny i terapeutyczny leczcego lekarza z leczonym chorym jest absolutnie
bezporedni, przekazywany bez adnego narzdzia, aparatu, urzdzenia, rodka
farmakologicznego.
Metoda Mc Kenziego
Metoda diagnostyczna i lecznicza Mc Kenziego opiera si na zaoeniu, e ogromna
wikszo dolegliwoci blowych krgosupa wywodzi si z przyczyn mechanicznych:
statycznych i dynamicznych. W metodzie Mc Kenziego choroby krgosupa dzieli si na 3
zespoy: Zesp posturalny, w ktrym na skutek czynnoci przeciajcych (np. pracy w
nieprawidowej pozycji) zupenie zdrowe i nieuszkodzone struktury okookrgosupowe oraz
kostne krgosupa ulegaj przecieniu i okresowo reaguj blem.
Neuromobilizacje
Jest to metoda diagnostyczna i lecznicza zaburze ruchomoci (przesuwalnoci, lizgu)
tkanek ukadu nerwowego wzgldem tkanek okolicznych w obrbie ciaa czowieka. Zabiegi
lecznicze polegaj na mobilizacji zdiagnozowanego miejsca unieruchomienia struktury
nerwowej za pomoc systemu specjalnych wicze. Mog one mie charakter bierny -
wykonywany przez terapeut lub mog by wykonywane przez chorego samodzielnie
(automobilizacje ukadu nerwowego).
Terapia kranio-sakralna
Metoda ta wywodzi si z technik osteopatycznych. Naley ona do nauk holistycznie
(caociowo) traktujcych czowieka i jego chorob. Zaburzenia takie jak: nieprawidowo
rytmu, zablokowania ruchomoci koci czaszki w szwach czaszkowych, naprenia w
strukturach boniastych organizmu prowadzi mog do poczucia choroby w obrbie
waciwie kadego narzdu ciaa ludzkiego.
Zgodnie z ujciem holistycznym, w terapii kranio-sakralnej nie naley ogranicza si do
leczenia konkretnego schorzenia narzdu lecz doprowadzi do ustpienia choroby przez
usuwanie zaburze wyej wymienionych struktur. W tym celu stosuje si okrelone lecznicze
zabiegi manualne. Nale do nich wykonywane za pomoc rk terapeuty: odpranie opon i
powizi, odpranie staww i pocze kostnych, koysanie" opon i inne. Zabiegi lecznicze
stosowane w technikach terapii kranio-sakralnej odznaczaj si niezwyk delikatnoci. Z
tego wzgldu czasami bardziej przypominaj seanse dotyku terapeutycznego" ni zabiegi
osteopatyczne.
Akupunktura
Zabiegi akupunktury nale do z najbardziej przydatnych w metod terapeutycznych
kompleksowym leczeniu zespow blowych krgosupa. Akupunktura pozwala dziaa w
znacznej mierze wybirczo. Za pomoc nakuwania odpowiedniego ukadu punktw
dowiadczony lekarz ma moliwo wybirczego wpywania na dolegliwoci czy objawy w
danym momencie i na danym etapie choroby krgosupa.
Igoterapia
Igoterapia jest to specyficzna technika lecznicza ukierunkowana na usuwanie dolegliwoci
blowych w narzdzie ruchu prowokowanych przez aktywne tkankowe punkty spustowe i
punkty maksymalnej bolesnoci. Celem igoterapii jest zmniejszenie dolegliwoci blowych.
Igoterapia daje szereg efektw dodatkowych, do ktrych mona zaliczy:
popraw wydolnoci mini, w ktrych wystpuj punkty maksymalnej bolesnoci i
punkty spustowe,
popraw zakresu ruchomoci staww segmentarnie zwizanych z obszarem wystpowania
punktw maksymalnej bolesnoci i punktw spustowych,
Kinesiology Taping
Metoda polega na aplikacji na ciele, w cile okrelony sposb, specjalistycznego
elastycznego plastra. Nalepiony plaster jest rdem bodcw wycznie mechanicznych (nie
jest nasczony adnym lekiem) i w zalenoci od rodzaju plastra, sposobu i miejsca aplikacji,
ma rnorakie oddziaywanie. Plaster ten rozciga si tylko na dugo. Jego ciar i grubo
jest zblionej do parametrw skry, nie zawiera lekw. Jest odporny na dziaanie wody.
Odpowiednio zaaplikowany funkcjonuje 7-10 dni.
Nalepiony plaster jest rdem bodcw obieranych przez receptory rozmieszczone na skrze.
Dziki temu, odpowiednio zaaplikowany, odpowiedni rodzaj plastra, moe dziaa
przeciwblowo, peni funkcj przypominajc (np. utrzymanie prawidowej postawy),
normalizowa napicie miniowe i powiziowe, peni funkcj korygujc w sytuacjach
wystpowania nierwnowagi miniowej.
Dziki moliwoci korekcji mechanicznej taping moe zmniejszy nacisk (kompresj) tkanek
mikkich (w tym tkanki nerwowej) co w zespoach blowych o powyszej etiologii daje
niemal natychmiastowy efekt przeciwblowy oraz usprawnia lub wrcz umoliwia postp
procesom gojenia. Korekcja mechaniczna z wykorzystaniem tapingu moe posuy take do
bardziej poprawnego (jeeli zachodzi taka potrzeba) wzajemnego ustawienia wzgldem
siebie, poszczeglnych elementw acucha biomechanicznego.
Leczenie ruchem
Program leczenia wiczeniami jest niezbdnym elementem znajdujcym zastosowanie we
wszystkich okresach choroby zwyrodnieniowej krgosupa. Warunkiem skutecznoci wicze
jest jednak cise dopasowanie ich rodzaju do okresu choroby oraz typu i zaawansowania
zaistniaych uszkodze w narzdzie ruchu. Innych bowiem wicze wymaga okres ostry i
podostry choroby innych okres przewleky. Inaczej przebiega rehabilitacja mini
niedowadnych czy poraonych, a inaczej usuwanie zaburze czynnociowych mini i
przywracanie stanu rwnowagi napi miniowych krgosupa.
Dlatego w programie treningowym dla szyjnego odcinka krgosupa powinny przewaa wi-
czenia, ktra przyczyniaj si do rozlunienia tych grup miniowych stanowi wic zadanie
podstawowe. Aby jednak rozlunianie mini przykurczonych (posturalnych) krgosupa
szyjnego byo efektywne, powinno by prowadzone przez terapeut. Samodzielne
wykonywanie przez pacjenta wicze rozluniajcych jest mao skuteczne i mona je zaleci
w przypadku:
kontynuacji leczenia z terapeut,
przykurczy niewielkiego stopnia,
jako wiczenia profilaktyczne u osb bez zaburze i dolegliwoci blowych.
Rwnie niekorzystn rol w odcinku szyjnym odgrywa osabienie mini fazowych. Std
konieczno stosowania take wicze wzmacniajcych. Ten typ wicze moe by, ju bez
zastrzee, wykonywany przez wszystkich pacjentw samodzielnie. Program treningowy
powinien realizowa zasad przywracania rwnowagi napi miniowych, z zastrzeeniem,
e u danej osoby przykurcze miniowe s nieznaczne lub ju zostay usunite.
Leczenie uzdrowiskowe
W programie leczniczym choroby zwyrodnieniowej krgosupa leczenie uzdrowiskowe
zajmuje bardzo istotn pozycj. Jest to jedna z nielicznych metod terapii, ktra wprowadza
elementy leczenia przyczynowego, oddziaywujce na najbardziej pierwotne przyczyny
schorzenia. Daje te wyjtkow moliwo realizacji zasady leczenia kompleksowego,
umoliwiajc poczenie czynnikw leczniczych powszechnie dostpnych, jak:
farmakoterapia, fizykoterapia, wiczenia, z czynnikami naturalnymi swoistymi dla danego
uzdrowiska.
Profilaktyka
Wprowadzajc program zapobiegania wystpowaniu przecie w trakcie codziennej
aktywnoci ruchowej, w pracy, a take w czasie wypoczynku, naley:
nauczy si i utrwali prawidowe wzorce wykonywania podstawowych ruchw;
nauczy si praktycznie stosowa powysze prawidowe ruchy podczas codziennych
czynnoci yciowych i zawodowych;
Sposb chodzenia
Zalecany jest chd stosunkowo energiczny, z wyranym pozostawianiem nogi zakrocznej z
tyu. Niekorzystne jest chodzenie z ugitymi stawami biodrowymi, bez ich przeprostu,
powczc i szurajc nogami. Jest to tzw. chd starczy, spotykany niestety take u
dorastajcej modziey. Chd bez przeprostu biodra wystpuje ponadto u kobiet chodzcych
drobnymi kroczkami na bardzo wysokich obcasach. Brak fazy wyprostu biodra doprowadza
do przykurczu zgiciowego staww biodrowych, a to do pogbienia lordozy i przecienia
odcinka ldwiowego krgosupa.
Unikanie przecie w czasie siedzenia wie si nie tylko z doborem waciwego krzesa,
lecz take ze sposobem jego uytkowania. Uywajc krzesa do pracy czy nauki naley
przestrzega nastpujcych zasad:
siadajc podpiera si rkami o podokietniki;
siedzie z poladkami wsunitymi moliwie gboko pod oparcie tak, aby wypychao ono
krgosup ldwiowy do przodu;
przysuwa si krzesem jak najbliej biurka czy stou tak, aby klatkpier-siow opiera si
o blat;
wstajc, odsun krzeso od stou lub obrci si (na krzele obrotowym); podstawi stopy
pod siedzenie i opierajc rkami o podokietniki podnie si z moliwie prostym
krgosupem (bez zamachu tuowia);
w czasie pracy w pozycji siedzcej stara si moliwie czsto podpiera okciami o blat
stou lub podokietniki krzesa, niwelujc tym ciar ramion.
Naley pamita, e:
nawet wikszy ciar, lecz rozdzielony symetrycznie na obie rce, mniej przecia
krgosup ni mniejszy, niesiony w jednym rku;
ciszy plecak znacznie mniej przecia krgosup ni lejsza walizka lub torba.
pchanie przedmiotu mniej przecia krgosup ni jego cignicie,
nawet niewielki ciar, lecz przenoszony na wycignitych rkach, daleko od tuowia,
zwielokrotnia obcienie krgosupa.
Nieprawidowe ycie seksualne bywa samo w sobie przyczyn stresu i porednio rdem
powstawania zespow przecieniowych krgosupa na tym tle. U kobiet mechanizm ten jest
zwizany z brakiem satysfakcji seksualnej lub brakiem wspycia. W tym przypadku
czstym miejscem ujawniania si nastpstw tego stanu jest wzmoone napicie mini
stresowych w grnej czci krgosupa szyjnego. Objawia si to blami szyi, gowy, obrczy
barkowej, drtwieniem rk, nawrotowymi zablokowaniami staww krgosupa.
Sport wyczynowy
Kady rodzaj wyczynu, ktry zmusza do dugotrwaego, jednostronnego, niefizjologicznego
treningu, powoduje mikrourazy i urazy w narzdzie ruchu. Poczony z dugotrwaym
napiciem psychicznym wprowadzajcym czsto w stan przewlekego stresu, przynosi
zdecydowanie negatywne skutki dla krgosupa. Przykadem moe by czsta dyskopatia
szyjna u pywakw i kolarzy czy ldwiowa u siatkarzy.