Wprowadzenie

W tumaczeniu niniejszego traktatu posuyem si angielskim tumaczeniem G. R.

S. Meada. Czytelnikowi naley si wyjanienie, e tumaczenie Meada dalekie jest
od doskonaoci, jest jednak najwieszym tumaczeniem dostpnym w public
domain. Tam, gdzie sowa uyte przez Meada byy wieloznaczne, wybieraem
znaczenie blisze tumaczeniu Briana P. Copenhavera lub sigaem do greckiego
tekstu. W wikszoci przypadkw staraem si jednak nie odbiega od tumaczenia
Meada, nawet gdy jego wersja rnia si znacznie od tekstu rdowego. Miejsca,
w ktrych tumaczenie rni si od wersji Meada, oznaczone s przypisami. Na
pytanie (skdind suszne): dlaczego nie przetumaczyem caoci z greckiej
wersji? mog odpowiedzie jedynie, e ani czas, ani moja obecna znajomo
jzyka greckiego nie pozwala, aby podoa temu zadaniu. Nie wykluczam jednak,
e nadejdzie kiedy taka chwila, gdy bd w stanie odda polskiemu czytelnikowi
tumaczenie z pierwszej rki, gdy na chwil obecn (poza trudno dostpnym
przekadem W. Myszora) rynek polski pozbawiony jest tej wartociowej pozycji.

Przypisy ograniczaj si jedynie do kilku niuansw jzykowych.

Penowartociowy komentarz zajby ca ksik, jednak zainteresowanych
odsyam do wpisu na moim blogu (hermetyk.pl/corpus-hermeticum-poimandres),
gdzie mona znale do powierzchowny opis tego traktatu. Skontaktowa ze
mn mona si przez formularz na blogu (hermetyk.pl) albo na Facebooku
(facebook.com/hermetyk).

Rafa Wsowski

sierpie, 2012

Z niniejszego dokumentu mona korzysta na zasadach licencji Creative Commons CC BY-NC-ND 3.0, tzn.
wolno go kopiowa i rozpowszechnia na nastpujcych zasadach: naley poda, kto jest autorem, nie wolno go
uywa w celach komercyjnych i nie wolno go zmienia, przeksztaca ani tworzy nowych dzie na jego
podstawie. Peen tekst licencji mona znale na: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/
hermetyk.pl Corpus Hermeticum - Poimandres 1

Poimandres, Pasterz Ludzi1

1. Pewnego razu, gdy umys mj koncentrowa si na naturze rzeczy, 2 myl

moja uniosa si na wyyny, pozostawiajc zmysy cielesne za sob tak
jak ma to miejsce w przypadku czowieka, ktrego ogarnia sen po sytym
posiku lub gdy jego ciao jest zmczone. Wydao mi si, e Byt olbrzymi, o
rozmiarach bez granic, zawoa mnie po imieniu i rzek: Co chcesz usysze
i zobaczy? Co umys twj stara si poj i zrozumie?
2. Zapytaem: Kim jeste?
Odrzek: Jestem Poimandres, Umys wszechdoskonay; wiem czego
podasz i jestem zawsze 3 przy tobie.
3. Odpowiedziaem: Pragn dowiedzie si o rzeczach, ktre s i poj ich
natur oraz zrozumie Boga. Oto powiedziaem czego pragn usysze.
Odpowiedzia mi: Skoncentruj si w swym umyle 4 na tym, co chcesz
wiedzie, a ja udziel ci nauk.
4. Po tych sowach zmienia si jego posta i natychmiast, w mgnieniu oka,
wszystkie rzeczy otwary si przede mn i ujrzaem Wizj bezgraniczn,
wszystkie rzeczy przeistoczyy si w wiato sodkie, radosne [wiato]. I
pokochaem to, co zobaczyem. 5
Lecz chwil pniej zstpia wzbudzajca boja i ponura Ciemno, wijc
si falicie niczym w.
I wtedy Ciemno przemienia si w co o Mokrej Naturze, niewymownie
wzburzona, dymica niczym ogie i zawodzia jkiem nieopisanym.
[A] nastpnie nieartykuowany wrzask doby si z niej, jakby to by Gos
Ognia.
5. [Po czym] ze wiata . . . wite Sowo (Logos)6 zstpio na t Natur. I w
gr, z Mokrej Natury wyskoczy czysty Ogie; by lekki, szybki i ruchliwy.
Rwnie Powietrze, bdc lekkim, podyo za Ogniem; wznioso si do
Ognia, sprawiajc wraenie, e zwisa z niego, z dala od Ziemi i Wody.
Ale Ziemia i Woda pozostay zmieszane ze sob i nie mona byo Ziemi od
Wody odrni. Jednak poruszay si one syszc Ducha-Sowo, ktre je
przenikao.

1
Mead, podobnie jak wielu innych tumaczy Poimandres, jako Pasterza Ludzi od sw poimn (pasterz) i anr
(czowiek). Jednake alternatyw jest etymologia wywodzca to sowo z koptyjskiego p-eime-n-re - wiedza
Re. Niniejsze tumaczenie pozostawia oryginaln form Poimandres. Por. z Copenhaver, 95.
2
Dos.: medytowa nad rzeczami, ktre s
3
Dos.: wszdzie
4
Dos.: utrzymaj w swym umyle
5
Dos.: ogarny mnie silne emocje gdy patrzyem
6
Za kadym razem, gdy w zdaniu pojawia si pisany z duej litery wyraz Sowo, Mead dopisuje w nawiasie
(Logos). Niniejsze tumaczenie rezygnuje z tej konwencji z racji tego, e aby by konsekwentnym, naleaoby
tak uczyni z wszystkimi istotniejszymi wyrazami.
hermetyk.pl Corpus Hermeticum - Poimandres 2

6. Wtedy Poimandres rzek do mnie: Czy zrozumiae t Wizj i co ona

oznacza?
Nie; ale zrozumiem odpowiedziaem.
To wiato rzek On to Ja, twj Bg, Umys, 7 ktry istnia przed Mokr
Natur, ktra wyonia si z Ciemnoci; wiato-Sowo [ktre wyonio si]
z Umysu jest Synem Boga.
I co dalej? zapytaem.
Zrozum, e to, co w tobie widzi i syszy, to Sowo Pana; lecz Umys jest
Ojcem-Bogiem. Nie s oni od siebie oddzielni; ich zwizek zawiera w sobie
ycie.
Dzikuj Ci powiedziaem.
Pojmij wic wiato [powiedzia] i zapoznaj si z nim.
7. Mwic to, spojrza mi dugo w oczy, a zaczem dre pod wpywem Jego
wzroku.
Ale gdy podnis Sw gow, ujrzaem w Umyle wiato o niezmierzonej
Sile, i Kosmos, ktry rozrs si bez granic, i Ogie, ktry otoczony i
ujarzmiony przez olbrzymi Moc usta w miejscu.
8. Ale podczas gdy ja byem w wielkim zdumieniu, On odezwa si do mnie
ponownie: Ujrzae w Umyle Archetypowe Formy, ktrych byt jest bez
pocztku i koca. Tak rzek do mnie Poimandres.
Zapytaem: Skd wziy si elementy Natury?
Na to On odrzek: Z Woli Boga.
[Natura] przyja Sowo i spogldajc w pikno Kosmosu skopiowaa je,
przeistaczajc si sama w kosmos, poprzez swoje elementy i narodziny
dusz.
9. Bg-Umys, bdc hermafrodyt, ktry skada si ze wiata i z ycia,
stworzy drugi Umys, Demiurga,8 ktry jako Bg Ognia i Ducha
uformowa Siedmiu Zarzdcw, ktrzy trzymaj w ryzach dostrzegalny
przez zmysy kosmos. Ludzie okrelaj sprawowan przez nich wadz jako
Przeznaczenie.
10. Sowo Boga 9 bezzwocznie opucio dolne elementy, wznioso si do czystej
formy Natury i zjednoczyo si Umysem-Demiurgiem 10, albowiem byo z
nim wspistotne. W ten sposb dolne elementy Natury zostay pozbawione
rozsdku, stajc si czyst materi.
11. Wtedy Umys-Demiurg ([zjednoczony] ze Sowem 11), ktry obejmuje orbity
i obraca nimi w koo, wprawiajc w wir swoje stworzenie i pozwala si im
krci bez pocztku i bez koca. Albowiem krenie [orbit] zaczyna si tam,
gdzie si koczy, gdy taka jest wola Umysu.

7
Nous
8
Dos.: ktry nadaje rzeczom form
9
Dos.: Boski Rozsdek
10
Dos.: Umysem Demiurga
11
Dos.: Z Rozsdkiem
hermetyk.pl Corpus Hermeticum - Poimandres 3

A z dolnych elementw Natura wydobya stworzenia nie-rozumne, gdy On

nie udzieli [im] Rozumu. 12 Z Powietrza powstay stworzenia uskrzydlone; z
Wody pywajce, a Ziemia i Woda rozdzieliy si od siebie, wedle woli
Umysu. I z wntrza swego Ziemia wypucia ycie, ktre w sobie miaa,
stworzenia czworonone i pezajce, dzikie i agodne.
12. Lecz Ojciec Wszystkiego, Umys, ktry jest yciem i wiatem uczyni
Czowieka13 sobie rwnego, w ktrym si zakocha, gdy by Jego
dzieckiem; a pikny by bez porwnania, Obraz swego Ojca. W rzeczy
samej, Bg zakochany w Swej wasnej Formie, obdarzy go caym swym
stworzeniem.
13. A gdy Czowiek ujrza co Demiurg stworzy wraz z Ojcem, te zapragn
tworzy i Ojciec przysta na to. Wchodzc na twrcz orbit, gdzie uzyska
peni wadzy, spojrza na dziea swego Brata. Zakochali si w nim 14 i
kady z nich da mu udzia w swym zarzdzie.
Gdy pozna dobrze ich esencj, i gdy zacz dzieli ich natur, zdecydowa,
e przebije si przez Granic ich orbit aby zawadn tym, co w ryzach
trzymao Ogie.
14. I tak ten, ktry mia wadz nad [wszystkim], co miertelne w kosmosie i
nad nie-rozumnymi ywotami, przybliy twarz sw do Harmonii i przedar
si przez jej si, ukazujc dolnej Naturze pikn Form Boga.
I gdy ujrzaa ona pikno Formy, ktrym nigdy nie mona si zaspokoi oraz
jego, ktry [teraz] posiada w sobie kad energi [wszystkich siedmiu]
Zarzdcw, jak te i Form [samego] Boga, umiechna si z mioci.
Byo to jakby w lustrze swej Wody ujrzaa obraz Czowieka
najpikniejszego, a na powierzchni swej Ziemi jego cie.
On za ujrzawszy w niej, w jej Wodach form do swojej podobn, pokocha
j i chcia w niej zamieszka; a woli zawtrowa czyn i [w ten sposb]
oywi form, ktra pozbawiona bya rozumu.
A Natura obja swego ukochanego, oplota go sob cakowicie i poczyli
si ze sob, albowiem ukochali si nawzajem. 15
15. I z tego wanie powodu, w odrnieniu od wszelkich innych stworze na
ziemi, natura czowieka jest podwjna: miertelna z powodu ciaa ale i, z
powodu esencji Czowieka, niemiertelna.
Pomimo swej niemiertelnoci i wadzy nad wszystkim, cierpi on tak, jak
inni miertelnicy cierpi, poddany Przeznaczeniu.
Dlatego te, cho jest ponad Harmoni, sta si jej niewolnikiem. Pochodzc
od Ojca hermafrodyty, sam jest hermafrodyt; nie pi, gdy pochodzi [od
Ojca], ktry nie pi, uleg jednak [snowi].
16. Na to [ja odrzekem: Ucz mnie nadal], mj Umyle, albowiem ja rwnie
umiowaem Sowo.

12
Rozum Logos
13
Czowiek ma nieokrelon pe
14
Oni tzn. Siedmiu Zarzdcw
15
Dos.: byli kochankami
hermetyk.pl Corpus Hermeticum - Poimandres 4

Poimandres powiedzia: Oto tajemnica, ktra nie zostaa objawiona a do

dnia dzisiejszego.
Kiedy Natura zostaa objta przez Czowieka, zrodzia dziw nad dziwy.
Poniewa mia on natur Harmonii Siedmiu, ktrzy to, jak ju
wspomniaem, [stworzeni byli] z Ognia i Ducha, Natura nie zwlekaa i
niezwocznie zrodzia siedmiu ludzi, ktrzy odzwierciedlali natur
Siedmiu, byli hermafrodytami i przemieszczali si w powietrzu.
Na to [ja powiedziaem]: O Pomaindresie, . . . gdy olbrzymie pragnienie
mn zawadno i pragn sysze; dlaczego odchodzisz od tematu? 16
Poimandres powiedzia: Bd cicho, gdy tematu jeszcze nie
dokoczyem. 17
Odrzekem: Spjrz, ju milcz.
17. A zatem, tak jak mwiem, powstao pokolenie owych siedmiu. Ziemia bya
niczym kobieta, jej Wody pene byy tsknot; dojrzao wzia z Ognia, a
ducha z Eteru. W ten sposb Natura stworzya ramy, ktre odpowiadayby
formie Czowieka.
A Czowiek z ycia i wiata przemieni si w dusz i umys z ycia w
dusz, ze wiata w umys.
W ten sposb wszystkie czci zmysowego wiata trway, dopki cykl nie
dobieg koca i nie rozpocz si nastpny.
18. A teraz powrmy do tej czci tematu 18, ktr tak bardzo pragniesz
usysze.
Kiedy cykl dobieg koca, z Woli Boga wi, ktra wszystko spajaa,
zostaa popuszczona. I wszystkie ywe stworzenia, czowiek te, ktre byy
hermafrodytami zostay podzielone: niektre stay si czciowo mskie,
inne w podobny sposb stay si [czciowo] eskie. I niezwocznie Bg
wygosi sw wit Mow 19:
Wzrastajcie we wzrocie i mncie si w mnogo, o wy, istoty i
stworzenia wszelkie; a czowiek, ktry ma w sobie Umys, niech rozpozna i
pojmie, e jest niemiertelny, e przyczyn mierci jest mio, cho Mio
jest wszystkim.
19. Gdy to powiedzia, Opatrzno za spraw Przeznaczenia i Harmonii
doprowadzia do poycia i rozrodczoci. I wszelkie stworzenia zaczy si
rozmnaa stosownie do ich gatunku.
Ten, ktry pozna samego siebie, osign Dobro przekraczajce wszelk
obfito; lecz ten, ktry przez prowadzc na manowce mio umiowa
swe ciao, pozostaje w Ciemnoci bdzc i przez swe zmysy ponosi
mier.
20. Czemu winny jest czowiek, ktry jest niewiadomy, e pozbawiony ma by
niemiertelnoci?

16
Dos.: nie uciekaj lub nie wybiegaj
17
Dos.: nie rozwinem jeszcze pierwszej rozprawy (logos) przed tob
18
Dos.: posuchaj reszty rozprawy (logos)
19
Dos.: wite Sowo (Logos)
hermetyk.pl Corpus Hermeticum - Poimandres 5

Wyglda na to, e nie suchae uwanie. Czy nie nakazaem ci myle?

Tak, myl; przypomniaem sobie i dzikuj Ci.
Jeli to przemylae, [to w takim razie powiedzia On ] powiedz mi:
Dlaczego ci, ktrzy s w mierci zasuguj na mier?
Poniewa mroczna Ciemno jest rdzeniem i podstaw konstrukcji materii;
z niej powstaa Mokra Natura, z niej ciao w wiecie zmysw jest
skomponowane; i z tego to [ciaa] mier odscza Wod.
21. Twoje rozumowanie jest suszne! Lecz jak ten, kto pozna samego siebie
osiga Jego, jak Sowo Boga oznajmio?
Odpowiedziaem: Ojciec wszystkiego skada si ze wiata i z ycia, i z
Niego Czowiek si zrodzi.
Susznie mwisz. wiato i ycie to Ojciec-Bg i z Niego Czowiek si
zrodzi.
Jeli rozpoznasz, e jeste z ycia i ze wiata i okae si, e jeste z nich,
powrcisz do ycia. Tak orzek Poimandres.
Powiedz mi jednak jeszcze, mj Umyle zawoaem jak mam powrci
do ycia . . . gdy Bg powiedzia: niech czowiek, ktry ma w sobie
Umys, rozpozna i pojmie, e jest [niemiertelny].
22. Czy zatem nie wszyscy ludzie maj Umys?
Susznie mwisz. Ja, Umys, jestem obecny w ludziach witych i dobrych,
czystych i miosiernych, ludziach, ktrzy yj pobonie.
[Im] obecno moja przychodzi z pomoc i natychmiast osigaj oni gnoz
wszystkich rzeczy a ich czyste ycie zdobywa mio Ojca i dzikuj Mu,
bogosawi Mu, piewaj Mu i oddaj si Mu z arliw mioci.
I oddaj oni ciao waciwej mu mierci, odwracaj si z obrzydzeniem od
odczu z niego pochodzcych, gdy wiedz do czego one prowadz. O nie,
Ja, Umys, nie pozwol doprowadziy one do czegokolwiek. 20 Niczym
odwierny zamkn wszelkie wejcia i odetn wszelkie procesy mylowe,
ktre zrodziy si ze zych energii.
23. Lecz dla tych bez Umysu, nikczemnych i zdeprawowanych, zawistnych i
chciwych, mordercw i bezbonikw, jestem niedostpny, ustpujc
miejsca Demonowi Zemsty, ktry zaostrzajc ogie drczy ich dodajc
ognia i rzuca si na ich zmysy, odpacajc im za ich wystpki przeciwko
prawu, tak, e spotyka ich wielka mka, lecz nigdy nie przemija ich apatyt i
nienasyceni nieustannie borykaj si w ciemnoci.
24. Pouczye mnie dobrze, mj Umyle, wedle mych pragnie. A teraz, bagam
Ci, powiedz mi wicej o Drodze ku Grze, ktra teraz jest [przede mn].
Na to Poimandres odrzek: gdy twe materialne ciao ma si rozoy,
poddajesz wpierw ciao zmianie i forma, ktr miae znika oraz oddajesz
Demonowi swj sposb ycia, ktrego opucia energia. Zmysy cielesne
oddzielaj si, wracaj do rda i odnawiaj si jako energie, a pasja i
podanie wycofuj si do natury, ktra pozbawiona jest rozumu.
25. Nastpnie czowiek poda w gr przez Harmoni.
20
Dos.: do ich [naturalnego] koca
hermetyk.pl Corpus Hermeticum - Poimandres 6

W pierwszej strefie pozbywa si energii Wzrostu i Zaniku, w drugiej

[strefie] energii Wymysw Za, w trzeciej energii Podstpnych Poda, w
czwartej energii Despotycznej Arogancji, w pitej energii bezbonej
Brawury i Nieroztropnej Zuchwaoci, w szstej wywyszonego Denia do
Bogactwa poprzez niecne knowania, w sidmej strefie energii Optaczego
Faszu.
26. I wtedy, obnaony z energii Harmonii, odziany w sw waciw Moc,
poda do tej Natury, ktra naley do smej 21 i z tymi-ktrzy-s piewa
Ojcu.
Obecni tam przyjmuj jego pojawienie si z radoci, a on staje si im
podobny i z oddali syszy Moce spoza Natury smej, ktre waciwym
sobie jzykiem piewaj pieni pochwalne Bogu.
Nastpnie wszyscy wraz udaj si do domu Ojca; swoje wasne janie
oddajc Mocom, i tym samym stajc si Mocami, s w Bogu. Oto dobry
kres dla tych, ktrzy doznali gnozy osign jedno z Bogiem.
Zatem dlaczego zwlekasz? Czy z racji tego, co zostao ci objawione, nie
jest tw powinnoci, aby tym, ktrzy s tego godni, wskaza drog, aby
dziki tobie rasa miertelnikw moga by zbawiona przez Boga?
27. Poimandres, gdy to powiedzia, poczy si z Mocami.
Lecz ja, dzikujc i bogosawic Ojcu wszystkich [Mocy] zostaem
wyzwolony, peen mocy, ktr On we mnie wla i peen tego, czego mnie
nauczy o naturze Wszystkiego i o najwzniolejszej Wizji.
I zaczem naucza ludzi o Piknie Powicenia i Gnozy:
Zrodzeni z ziemi ludzie, ktrzy oddajecie si pijastwu i snowi,
niewiadomi Boga, otrzewiejcie, pocie kres przesytowi, niech prynie
urok irracjonalnego snu!
28. A gdy mnie usyszeli, podeszli do mnie zgodnie. Podjem sw mow:
Zrodzeni z ziemi ludzie, dlaczego oddalicie si mierci, kiedy wasz jest
moc dostpienia niemiertelnoci? Okacie skruch wy, ktrzy rami w
rami maszerujecie z Bdem, ktrzy czonkiem swej rady czynicie
Niewiedz; opucie wiato Mroku i przyjmijcie swj udzia w
Niemiertelnoci, odrzucie Zniszczenie!
29. Niektrzy z kpin na ustach odstpili [ode mnie], skazujc si na Drog
mierci; inni bagali by ich pouczy rzucajc si do mych stp.
Lecz kazaem im powsta i zostaem przewodnikiem Rasy na drodze do
domu, uczc ich sw (logoi) i tego, jak maj by zbawieni. Zasiaem w nich
sowa (logoi) mdroci; dostali do picia Wody Niemiertelnoci.
A gdy nasta wieczr, nakazaem im dziki zoy Bogu. I gdy
dzikczynienia ich dobiegy koca, wszyscy powrcili na swe miejsce
spoczynku.
30. W sercu swym przypomniaem sobie o dobrodziejstwie Poimandresa i
uradowaem si, gdy wszystkie me nadzieje si speniy. Sen mego ciaa
sta si czuwaniem mej duszy, zamknicie mych powiek otworzyo me oczy
21
smej Strefy, t.j. ogdoady
hermetyk.pl Corpus Hermeticum - Poimandres 7

na prawd; milczenie me brzemienne jest w Dobro, sowo (logos) me rodzi

zacne rzeczy.
Wszystko to przydarzyo mi si dziki mojemu Umysowi, Poimandresowi,
doskonaemu Sowu, dziki ktremu, natchniony przez Boga, wszedem na
Rwnin Prawdy. Std ca sw dusz i z caej swej siy dzikczyniem
Ojcu-Bogu.
31. wity Ty, o Boe, Ojcze wszechrzeczy.
wity Ty, o Boe, ktrego Wol doskonal twe Moce.
wity Ty, o Boe, ktry dajesz si rozpozna swym dzieciom.
wity Ty, ktry na mocy Sowa powoa do istnienia to, co istnieje.
wity Ty, na obraz ktrego caa Natura zostaa stworzona
wity Ty, ktrego Formy Natura nigdy nie uczynia.
wity Ty, potniejszy od wszystkich potg.
wity Ty, grujcy nad kad wysokoci.
wity Ty, ktrego nie sposb wychwali.
Przyjmij czyst ofiar mego rozumu, z duszy i serca, ktre po wsze czasy
zwrcone s ku Tobie, o Ty, niezmienny, niewymowny, ktrego Imi
jedynie Milczenie moe wyrazi.
32. Zwr uszy swe ku mnie, ktry modli si by nigdy nie zboczy z drogi ku
Gnozie22, [Gnozie] ktra jest wspln natur naszego Bytu i wypenij mnie
Sw Moc i [Sw] ask, abym mg zanie wiato niewiadomym, mym
Braciom a Twym Synom.
Idea ta daje mi wiar i bior Ci na wiadka id do ycia i do wiata.
Bogosawiony jeste, o Ojcze. Twj czowiek chce wity by, jak Ty
jeste wity, a Ty dajesz mu Sw wadz [by by].

Tumaczenie na podstawie:
Mead, G. R. S. Trice-Greatest Hermes. Vol. 2. London: The Theosophical Publishing Society, 1906.

rda pomocnicze:
Copenhaver, Braian P. Hermetica. Cambridge: Cambridge University Press, 1992.
Liddel, Henry George; Scott, Robert. Greek-English Lexicon. New York: Harper & Brothers, 1883.
Parthey, Gustavus. Hermetis Trismegisti Poemander. Berolini [Berlin]: Prostat in Libraria Fr. Nicolai,
1854.

22
Dos.: by nigdy nie zawie Gnozy