Elektronika dla nieelektronikw

Czujnik wilgoci AVT--764

Uniwersalny sygnalizator
Schemat i pytka drukowana pokazane s kondensatorem C1. Zamy, e po wczeniu
Poyteczny ukad do rnorodnych na rysunkach 1 i 2. Elementy warto mon- zasilania tranzystor T1 zaczyna przewodzi.
zastosowa. towa w kolejnoci podanej w wykazie na Prd pyncy przez T1 otwiera te tranzystor
Sygnalizator, reagujcy na zwarcie kocu artykuu. Szereg cennych wskazwek T2. Wzrost prdu kolektora T2 powoduje
elektrod czujnika. praktycznych dotyczcych identyfikacji ele- obnianie si napicia na kolektorze T2, a to
Reaguje te na pojawienie si mentw oraz ich lutowania zawartych jest w powoduje adowanie kondensatora C1. Prd
rezystancji midzy elektrodami broszurze Elektronika dla nieelektronikw adowania C1 pynie od dodatniego bieguna
czujnika. Elementarz elektronika, ktra zostaa wydana zasilania przez obwd emiter-baza T1, kon-
Wykrywa wod (deszcz) i wilgo.
przez AVT w roku 2006. Pomoc w montau densator C1 i przez nasycony tranzystor T2.
Liczne inne zastosowania w roli
moe te by trjwymiarowa fotografia 3, Wyglda na to, e ukad pozostanie stale w
uniwersalnego sygnalizatora.
Wyjtkowo prosty ukad tylko dwa
ktr trzeba oglda w okularach anaglifo- takim stanie z uwagi na obecno rezystora
popularne tranzystory. wych, jakie otrzymali w prezencie wszyscy R2, ktry powinien podtrzyma przewodze-
Nie wymaga adnego uruchomiania. prenumeratorzy EdW. nie obu tranzystorw. I tak byoby bez kon-
Zaskakujco gona i skuteczna Ukad prawidowo zmontowany ze spraw- densatora C1. Kondensator ten wprowadza
sygnalizacja. nych elementw powinien od razu pracowa i bardzo silne dodatnie sprzenie zwrotne.
Zakres napicia zasilania: 1,5...4,5V. nie wymaga adnego uruchamiania. W opisywanej wanie fazie prd adowania
Typowe zasilanie: jedna bateria Zasadniczo ukad mona zasila napiciem C1 powodowa silniejsze przewodzenie obu
litowa 3V. od 1,5V do 4,5V, a nawet wyszym, jednak na tranzystorw. Gdy jednak kondensator C1
Pobr prdu podczas czuwania: pytce przewidziano koszyczek na popular-
poniej 1uA. n bateri litow o napiciu 3V (CR2032, 2
May pobr prdu podczas pracy CR2025, ostatecznie CR2016).
sygnalizatora:
1,15mA przy zasilaniu 3V
0,9mA przy zasilaniu 2,4V
Tylko dla dociekliwych
dziaanie ukadu
Opisywany uniwersalny sygnalizator jest
Opisywany ukad jest uniwersalnym sygna- prostym, dwutranzystorowym generatorem,
lizatorem, reagujcym na zwarcie czujnika. zrealizowanym wedug idei z rysunku 4a.
Reaguje te na pojawienie si rezystancji Jak pokazuje to rysunek 4b, jest to w isto-
midzy elektrodami czujnika, czyli na prze- cie prosty dwutranzystorowy wzmacniacz z
pyw nawet malekiego prdu rzdu drobne- obwodem dodatniego sprzenia zwrotnego z
go uamka mikroampera.
Podstawowe zastosowa-
+
nie to praca w roli czujni- C2
T1 100n R5
ka wody, deszczu i wilgo- BC558B 10k
R3
ci. Specjalnie w tym celu
C3 Y1
przewidziano na czci pyt- 100u 10k C11u PIEZO
R4
ki czujnik z elektrodami w 3V
formie grzebienia. Czujnik BAT1 10k T2
R1 R2
ten mona atwo odama i 3V 470k BC548B
470k
litowa
poczy z reszt pytki prze-
wodami. Ukad moe wsp-
pracowa z dowolnym innym A B
czujnikiem, choby w postaci
dwch drutw czy blaszek. 1

42 Marzec 2008 E l e k t ro n i k a d l a Ws z y s t k i c h
 Elektronika dla nieelektronikw
naaduje si, przestanie wspomaga przewo-
dzenie tranzystorw. Wystarczy, e wanie 3
wskutek braku tego dodatkowego wspomaga-
nia na moment napicie nasycenia T2 odro-
bin wzronie. Dodatnie sprzenie zwrotne
jest bardzo silne, wic nawet maleki wzrost
napicia na kolektorze T2 spowoduje wzrost
napicia na bazie T1, a to przyczyni si do
zatkania T1, a w konsekwencji cakowitego
zatkania T1 i T2. Napicie na kolektorze T2
wzronie i naadowany wczeniej kondensator
C1 zacznie si rozadowywa. W pierwszej
chwili po dodatnim skoku napicia na kolek-
torze T2, naadowany wczeniej kondensator
C1 zostanie podrzucony w gr i napicie
na bazie T1 stanie si wysze od dodatniego
napicia zasilania. Naadowany kondensator
zacznie si rozadowywa, a prd rozado- Fotografia trjwymiarowa - oglda w okularach anaglifowych.
wania bdzie pyn przez rezystory R2, RA i Nieporwnanie lepszy efekt: www.elportal.pl/3d
wanie te rezystory, wraz z pojemnoci C1,
okrel czas fazy rozadowania. Napicie na Prezentowany ukad jest uniwersal-
bazie T1 bdzie si stopniowo obnia. Oba nym sygnalizatorem. W obwd rezystora a) b)
tranzystory bd wtedy zatkane. Obniajce R2 wczony jest czujnik rezystancyjny. + +
T1
si napicie na bazie T1 spowoduje, e w Gdy czujnik ten jest rozwarty, generator RA RA
pewnej chwili T1 zacznie lekko przewodzi. nie pracuje, a co waniejsze, ukad w T1 C1 C1
Nawet may prd T1 spowoduje otwarcie ogle nie pobiera prdu. Pojawienie si
T2 i obnienie napicie na kolektorze T2. malekiego choby prdu w obwodzie
T2 T2
Ta zmiana napicia dziki C1 przyspieszy czujnika i rezystora R2 spowoduje uru-
proces otwierania obu tranzystorw i cykl chomienie generatora. R1 R2 R2 R1
bdzie si powtarza. Podczas pracy oba W proponowanym schemacie z
tranzystory albo bd otwarte (krtsza faza rysunku 1, gwnym obcieniem i ele- _ _
adowania C1), albo zatkane (dusza faza mentem wykonawczym jest brzczyk 4
rozadowania C1). piezo z generatorem. Poniewa jest to
W uproszczonym ukadzie wedug rysun- element o charakterze nieliniowym, pozo- kich impulsw o amplitudzie kilku miliam-
ku 4 podczas przewodzenia obu tranzysto- stawiony jest nie tylko rezystor R5 (RA), ale perw. Wanie z uwagi na taki impulso-
rw nastpioby zwarcie rda zasilania, a take dodany zosta niewielki kondensator wy pobr prdu i du rezystancj baterii,
przynajmniej znaczny wzrost poboru prdu. C2. Bez elementw R5 i C2 mogyby wyst- konieczny jest kondensator C3 odsprzga-
W praktycznych ukadach albo trzeba sta- pi problemy z prawidow prac Y1. jcy zasilanie.
rannie dobra odpowiednio due wartoci Czstotliwo generatora wyznaczona
rezystorw R2, R3, albo doda rezystor jest gwnie przez elementy R2 i C1 i jest Moliwoci zmian
ograniczajcy prd bazy T2 oraz podobny rzdu jednego herca. Co istotne, czsto- Proponowany modu zawiera na pytce czuj-
rezystor w bazie T1, ktry te wyduy faz tliwo pracy bdzie te zalee od rezy- nik i koszyk na bateri litow (CR2016...
adowania C1. stancji midzy elektrodami czujnika, a to CR2032). Przy pracy w roli wykrywacza
jest dodatkow zalet. wody (wilgoci) takie poczenie czujnika z
Mona powiedzie, e ukadem moe nie by korzystne, zwaszcza
Wykaz elementw (w kolejnoci lutowania)
czas trwania impulsu
dwikowego zaley
gdy istnieje ryzyko zalania wod. W pew-
nych zastosowaniach mona zabezpieczy
od wartoci R3, a czas ukad lakierem czy silikonem. Aby unikn
1 R1 470k: (ty.-fiolet.-ty-zoty) powtarzania impulsw problemw, fragment pytki z czujnikiem
2 R2 470k: (ty.-fiolet.-ty-zoty) od sumarycznej opor- mona atwo odama od reszty ukadu i
3 R3 10k: (brz-czar.-pom.-zoty) noci R3 i rezystancji doczy przewodami. Mona te zastoso-
4 midzy elektrodami wa inny czujnik, z dwiema jakimikolwiek
R4 10k: (brz-czar.-pom.-zoty)
czujnika. Rezystory elektrodami. Do wykrywania silnej wilgoci
5 R5 10k: (brz-czar.-pom.-zoty)
R3 i R4 su te do mona sprbowa wykorzysta czujnik z
6 C2 100nF ceramiczny (moe by oznaczony 104) ograniczania prdu elektrodami umieszczonymi w pojemniczku
7 BAT1 podstawka baterii litowej baz i kolektorw tran- soli. Ukad sygnalizatora powinien nieza-
8 T1 BC558 (dowolny PNP) zystorw. wodnie pracowa z proponowanymi war-
9 T2 BC5448 (dowolny NPN) Proponowany tociami elementw. Kto chce, moe zbada
10 Y1 HCM1203X buzer piezo z gen. 3V ukad ma by zasila- waciwoci takiego generatora, zmieniajc
11 C1 1uF stay (moe by oznaczony 105) ny ma bateri litowa wartoci wszystkich rezystorw oraz kon-
12 C3 100uF/16V 3V. Baterie tego typu densatora C1 (100nF...2,2uF). Dla ciekawo-
maj do du rezy- ci mona wyprbowa dziaanie bez C2,
stancj wewntrzn, C3, a nawet R5.
Komplet podzespow z pytk jest dostpny w sieci handlowej AVT
a generator pobiera
jako kit szkolny AVT-764.
prd w postaci krt- Piotr Grecki

E l e k t ro n i k a d l a Ws z y s t k i c h Marzec 2008 43