Polskie Pismo Muzykoterapeutyczne 22015

POLSKIE
PISMO
MUZYKOTERAPEUTYCZNE
nr 2(2015)
Polskie Pismo Muzykoterapeutyczne, 2 (2015)
Redaktor naczelna:
Ludwika Konieczna-Nowak
Sekretarz redakcji:
Sara Knapik-Szweda
Rada naukowa:
Elbieta Galiska
Katarzyna Kraso
Barbara Kamiska
Krzysztof Stachyra
Katarzyna Ruda
Anna Bukowska
Dominika Dopieraa
Recenzenci numeru 2 czonkowie rady naukowej i redakcji Pisma
Redakcja techniczna, korekta:

ucja O-Go
Wydawca:
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego
w Katowicach
Adres redakcji
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego
Ul. Zacisze 3, 40-025 Katowice
Kontakt: muzykoterapia@am.katowice.pl
2
Spis treci
Stella Kaczmarek,
KSZTATOWANIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO MODZIEY ZA POMOC
IMPROWIZACJI GRUPOWYCH I INDYWIDUALNYCH W MUZYKOTERAPII.
ZASTOSOWANIE MUZYKOTERAPII W PSYCHOSOMATYCE MODZIEY ................. 4
Anna Flis,
MUZYKOTERAPIA JAKO WSPARCIE ROZWOJU DZIECI NIESYSZCYCH .............. 23
Martyna Rau,
ROZPOZNANIE W MUZYKOTERAPII .......................................................................................... 50
Dominika Dopieraa,
OD KIM JESTEMY? DO JAK SI STAJEMY? POSZUKIWANIA TOSAMOCI
I GRANIC KOMPETENCJI MUZYKOTERAPEUTY................................................................... 68
3
KSZTATOWANIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO MODZIEY

ZA POMOC IMPROWIZACJI GRUPOWYCH I INDYWIDUALNYCH
W MUZYKOTERAPII.
ZASTOSOWANIE MUZYKOTERAPII
W PSYCHOSOMATYCE MODZIEY.
Stella Kaczmarek
Akademia Muzyczna im. Grayny i Kiejstuta Bacewiczw w odzi
Streszczenie
Najczciej muzykoterapi stosuje si midzy innymi w celu poprawy samopoczucia, niwelowania
blu i lkw, redukcji stresu czy te nauki nowych zachowa. O wiele rzadziej stosuje si
muzykoterapi w profilaktyce zdrowia psychicznego oraz w zaburzeniach psychosomatycznych
zarwno dorosych, jak i dzieci oraz modziey. Improwizacje grupowe i indywidualne,
nieformalne czy te ustrukturyzowane, mog by stosowane w edukacji muzycznej jako rodek
i forma wspierajca psychik modego czowieka. Takie techniki muzykoterapeutyczne jak:
indywidualne improwizacje tematyczne, odgrywanie rl, dialog muzyczny, s nastawione na
sprawdzenie i ujawnienie konkretnych zachowa oraz mog stanowi rdo wiedzy i punkt
wyjcia do dalszych analiz i pracy z modym pacjentem.
W pracy przedstawione zostan przykady improwizacji indywidualnych i grupowych mogcych

suy modziey w celu oglnego rozwoju zdrowia psychicznego oraz zdobywania wiedzy o niej.
Improwizacje te mog by stosowane midzy innymi w celu poprawy komunikacji, nauki
asertywnoci, wspierania rozwoju pozytywnego egoizmu, umiejtnoci stawiania granic oraz pracy
z wasnymi emocjami. Umiejtnoci te nale do podstawowych zasobw wpywajcych na
oglny stan samopoczucia, psychik i ciao modego czowieka. Jest to wane zwaszcza
w chorobach i zaburzeniach psychosomatycznych, w ktrych istotn rol odgrywaj czynniki
psychiczne i emocjonalne.
Sowa kluczowe: zdrowie psychiczne, psychosomatyka, muzykoterapia, improwizacje, modzie.
4
Wstp
Od dawien dawna czowiek by przekonany, e utrzymanie rwnowagi emocjonalnej jest wane
dla samopoczucia fizycznego. Zwizki ciaa z dusz stay si czytelne dopiero pod koniec XIX
wieku. To odkrycie skierowao uwag badaczy, lekarzy i terapeutw na wzajemne relacje
zachodzce na poziomie ciao psychika (Wrzesiski 2003, s. 501502). Szczeglnie w sytuacji
niedomagania jednej z tych sfer (co ma miejsce na przykad w procesie dojrzewania) wane
wydaje si wiadome panowanie nad wszystkimi procesami i zachodzcymi midzy nimi
relacjami.
Jak donosz badania, wiele zaburze ma swoj genez w braku rwnowagi pomidzy ciaem
a dusz (Michalak, Trzcieniecka-Green 2006, s. 149). Natomiast czynniki psychiczne
i emocjonalne odgrywaj znaczc rol w genezie chorb (psycho)somatycznych. Ich wielo
w obecnych czasach moe wskazywa na kryzys cywilizacyjny (popiech, brak czasu na
budowanie szczerych relacji, wysoki poziom wymaga zewntrznych i tym podobne), ktry
dotyka nie tylko dorosych, lecz take coraz czciej nastolatki i modzie.
Z pomoc mog przyj tutaj nie tylko techniki relaksacyjne (Jacobson, Schulz), lecz take
metody arteterapeutyczne. Muzykoterapia ma tutaj wiele do zaoferowania. Przy pomocy
improwizacji zarwno indywidualnych, jak i grupowych moemy uruchomi pewne procesy
natury emocjonalnej u pacjentw, uwiadomi im ich problemy (powd stresu i negatywnych
emocji) oraz nauczy nowych zachowa.
Kilka sw o muzykoterapii
W literaturze przedmiotu istnieje kilka definicji muzykoterapii. Jedna z nich mwi, e
muzykoterapia jest jedn z form psychoterapii, opart na werbalnej oraz pozawerbalnej
aktywnoci muzycznej pacjenta (por. Galiska 1995). Muzykoterapia wedug niemieckiego
towarzystwa muzykoterapeutycznego (Deutsche Musiktherapeutische Gesellschaft) jest okrelana
jako kontrolowane uycie muzyki w ramach relacji terapeutycznej w przywracaniu, ochronie
i promocji zdrowia fizycznego i psychicznego (Thesen zur Musiktherapie
Bundesarbeitsgemeinschaft [BAG] Musiktherapie in Deutschland 1998). Kontrolowane w tym
przypadku znaczy celowe, przemylane i usystematyzowane wykorzystanie rodka, jakim jest
muzyka. Relacja terapeutyczna oraz cele dziaa muzykoterapeutycznych wskazuj na to, e
pacjentami muzykoterapii mog by zarwno osoby chore (przywracanie i ochrona zdrowia), jak
i zdrowe (promocja i profilaktyka zdrowia). Wedug wiatowej Federacji Muzykoterapii
muzykoterapia:
5
jest wiadomym wykorzystaniem muzyki i/lub jej elementw (dwik, rytm, melodia,
harmonia) przez muzykoterapeut i pacjenta, klienta lub grup w procesie
zaprojektowanym dla uatwienia komunikacji, uczenia si, mobilizacji, ekspresji,
koncentracji fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej i poznawczej, w celu rozwoju
wewntrznego potencjau oraz rozwoju lub odbudowy funkcji jednostki, aby moga ona
osign lepsz integracj intra- i interpersonaln, a w konsekwencji lepsz jako ycia
(https://muzykoterapia.wordpress.com/2010/03/12/witaj-swiecie/).
Jak wynika z cytowanej definicji muzykoterapii, wane s w niej trzy elementy. Pierwszy wskazuje
na to, e muzykoterapia jest stosowaniem muzyki i jej elementw w celach leczniczych, mogcych
oddziaywa na wielu poziomach. Drugi element to szerokie stosowanie celw muzykoterapii
(komunikacja, praca z emocjami, poprawa koncentracji i tym podobne). Trzecim natomiast jest
ch poprawy jakoci ycia pacjenta: czy to poprzez zmian zachowa, nauk nowych postaw,
czy te popraw samopoczucia.
Celami muzykoterapii stosowanej/oglnej (take w odniesieniu do pacjentw cierpicych

z powodu zaburze psychosomatycznych) moe by uruchomienie pacjenta w kilku
wymiarach, midzy innymi w wymiarze poznawczym, emocjonalnym, spoecznym,
motywacyjnym, osobowociowym oraz psychomotorycznym.
Kilka sw o psychosomatyce
Psychosomatyka to dzia medycyny badajcy wzajemne zwizki midzy zaburzeniami
psychicznymi i somatycznymi, a w szczeglnoci uwarunkowania powstawania i leczenia
zaburze psychosomatycznych (Bilikiewicz 2005, s. 9-10). Andrzej Tylka (2000) stwierdza
natomiast, e jest ona dziedzin nauki i praktyki, ktrej gwnym zadaniem jest poznanie
czynnikw majcych znaczenie w etiologii, poznanie mechanizmw charakterystycznych dla
poszczeglnych jednostek chorobowych oraz wypracowanie specyficznych sposobw terapii
(s. 11). Jak wida z tej definicji psychosomatyka zajmuje si badaniem i leczeniem zaburze i
chorb psychosomatycznych, czyli takich, ktre swoj etiologi maj w somatyce.
Wedug definicji wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroby psychosomatyczne to

choroby przebiegajce albo pod postaci zaburze funkcji, albo zmian organicznych
dotyczcych poszczeglnych narzdw czy ukadw, w przebiegu ktrych czynniki psychiczne
odgrywaj istotn rol w wystpowaniu objaww chorobowych, ich zaostrzeniu i zejciu
choroby (Wrzesiski 2003). Do chorb psychosomatycznych zalicza si midzy innymi:
zaburzenia odywiania (jadowstrt psychiczny, otyo, bulimia), zaburzenia odkowo-jelitowe
(zesp jelita wraliwego, choroba wrzodowa odka i dwunastnicy, biegunka emocjonalna),
choroby ukadu krenia (niektre przypadki nadcinienia ttniczego, choroba wiecowa,
6
choroba niedokrwienna serca), alergie, atopowe zapalenie skry, astma oskrzelowa, migreny
(napiciowe ble gowy), zaburzenia snu i inne (ICD-10).
Psychosomatyka wywodzi si z poczenia wyrazw psyche (psychika) i soma (ciao). Termin ten
zosta uyty po raz pierwszy w 1818 roku przez Johanna Ch. Heinrotha (17731843) (Tylka 2000,
s. 12). Jednak pojcia zaburzenia psychosomatyczne i medycyna psychosomatyczna zostay
oglnie przyjte dopiero kilkadziesit lat temu, po tym jak w 1922 roku wiedeski psychoanalityk
Felix Deutsch uy przymiotnika psychosomatyczny, a medycyn psychosomatyczn
zdefiniowa jako psychoanaliz stosowan (Szewczyk, Skowroska 2003). Od tego momentu
zalenoci psychosomatyczne stay si integraln czci wikszoci dyscyplin medycyny
klinicznej.
Psychosomatyka zaleca caociowe, holistyczne traktowanie organizmu czowieka, kompleksowe

ujmowanie problemw czowieka chorego oraz badanie wzajemnego wpywu sfery psychicznej
oraz somatycznej pacjenta. Choroba psychosomatyczna to schorzenie, w ktrym uszkodzenia
organiczne s przede wszystkim konsekwencj zaburze emocjonalnych. Za choroby
psychosomatyczne uwaa si og zaburze, ktre zostay spowodowane zwikszeniem stanu
normalnej i fizjologicznej ekspresji emocji, ktrych podoem s czynniki psychiczne zwaszcza
emocjonalne. Czste wystpowanie niektrych emocji moe powodowa rozstrojenie normalnych
funkcji ustroju, a w konsekwencji prowadzi do powstania zmian chorobowych.
W przypadku wielu zaburze somatycznych, take silny i dugotrway stres powoduje powstanie
i utrzymywanie si objawu somatycznego (Terelak 2001). W niektrych zaburzeniach komponent
emocjonalny jest bezporedni przyczyn powstawania problemu, w innych tylko skadow
kilku rnych czynnikw. Zaburzenia psychosomatyczne s bowiem czsto wyrazem tumionych
emocji, konfliktw, zwaszcza zoci, lku, poczucia winy (por. Wrzesiski 2003, s. 510).
Niezaprzeczalnie w powstaniu i przebiegu choroby psychosomatycznej wan rol odgrywaj
zarwno czynniki psychiczne, biologiczne, jak i spoeczne, wpywajce na indywidualn
podatno danej osoby na zachorowanie na rnego rodzaju choroby.
Zaburzenia i choroby psychosomatyczne stanowi nie do koca zbadane zagadnienie. Mona

odczyta je jako sygna, ktry organizm wysya pacjentowi. Jeli pewne trudnoci emocjonalne nie
maj dostpu do wiadomoci chorego, wwczas odzywa si jego ciao. Zaburzenie
psychosomatyczne to znak, e jaki fragment nie funkcjonuje tak, jak powinien, e gdzie w yciu
emocjonalnym czowieka naley co usprawni, polepszy, zmieni. Odpowiednio leczone
zaburzenie psychosomatyczne moe by czynnikiem sucym rozwojowi pacjenta, ktry skoni
7
go do rozwizania konfliktw emocjonalnych, do lepszego poznania samego siebie, wpynie na

popraw stylu i jakoci ycia oraz nauczy troszczy si nie tylko o ciao, lecz take o emocje.
Istnieje kilka podej do zaburze psychosomatycznych (Reber, Reber 2005, s. 630). Z jednego
szerokiego punktu widzenia rozrnia si trzy podkategorie zaburze:
a) zaburzenia zwizane z cechami osobowoci jednostki (na przykad osoby o wysokim

stopniu niepokoju wykazuj wiksz zachorowalno na choroby ukadu oddechowego);
b) zaburzenia cile zwizane ze sposobem ycia danej jednostki (na przykad osoby
pracujce w zawodach wysoce stresujcych choruj na nadcinienie i zaburzenia
czynnoci odkowych);
c) zaburzenia przejawiajce si przede wszystkim zwikszon reakcj na substancje i warunki
rodowiska (na przykad alergie, ktre chocia wywoywane przez obce substancje s
rnie odczuwane w zalenoci od czynnikw psychicznych).
Istnieje jednak jeszcze inny oglny punkt widzenia, ktry opiera si na zaoeniu, e objawy
wszystkich zaburze somatycznych s w pewnym stopniu pochodzenia psychicznego.
W chorobach somatycznych czynniki psychiczne rozpatruje si z dwch perspektyw: jako skutek
lub jako przyczyn. Dlatego w literaturze mona znale podzia na:
1. Zaburzenia psychosomatyczne czyli takie, w ktrych choroba fizyczna zostaa

wywoana gwnie czynnikami psychicznymi.
2. Zaburzenia somatopsychiczne czyli takie, w ktrych choroba fizyczna oddziauje na
kondycj psychiczn pacjenta (na przykad powstanie depresji u pacjenta z cukrzyc).
Podzia zaburze psychosomatycznych wedug Elbiety cigay (1993) wyglda nastpujco (za:
Tylka 2000, s. 121-122):
3. Choroby, dla ktrych czynnikami etiologicznymi jest bodziec psychiczny (nerwice

wegetatywne, nawykowe, wymioty, jadowstrt, niektre postacie otyoci).
4. Choroby, dla ktrych czynnikami etiologicznymi jest uraz psychiczny (choroba
wrzodowa odka i dwunastnicy, zapalenie jelita grubego, dychawica oskrzelowa,
choroby alergiczne).
5. Choroby, dla ktrych czynniki psychiczne zaostrzaj proces chorobowy (cukrzyca,
nadczynno tarczycy, gociec pierwotnie przewleky).
Kilka sw o modziey
Nudnoci, biegunka, bl gowy czy brzucha u dziecka nie zawsze s symulowane, jak twierdz
rodzice, ale mog stanowi przejaw reakcji emocjonalnych dziecka jego lkw, strachu,
8
niepokoju, niepewnoci, bezradnoci, tumionego gniewu czy zoci. Co wicej, wszystkie te

symptomy mog wiadczy o zaburzeniach psychosomatycznych (por. Szewczyk, Skowroska
2003).
Wsplnym mianownikiem wikszoci zaburze psychosomatycznych u dzieci i modziey jest lk.

Dzieci przestraszone mog nie mwi wprost o strachu, ale wyraa niepokj w swoim ciele, na
przykad skarc si na bl serca, zmczenie, zaparcia, nudnoci, wymioty, bl brzucha czy
zapalenie ucha. Jest to wane, poniewa kada emocja (gniew, lk, rado, smutek) manifestuje si
w zachowaniu, ruchach, mimice, gestach, posturze ciaa, ale znajduje te swoje odzwierciedlenie
w czynnociach fizjologicznych i pracy narzdw. Ponadto niektre objawy chorb
psychosomatycznych mog korespondowa z takimi przeyciami dziecka i nastolatka, jak na
przykad zmiana rodowiska, przeprowadzka, nowa szkoa, narodziny modszego rodzestwa,
mier dziadkw, brak akceptacji w szkole, czste ktnie rodzicw, separacja/rozwd rodzicw,
utrata przyjaciela czy jakakolwiek inna znaczca zmiana w jego yciu (Wrzesiski 2003).
Praca z nastolatkami w przeciwiestwie do dzieci posiadajcymi dolegliwoci typu

somatycznego jest prostsza, poniewa nastolatek moe ju otwarcie mwi o swoich problemach
czy dyskomforcie fizycznym. Wspczesne nastolatki, mimo modego wieku, borykaj si
z wieloma problemami czasami rwnie powanymi, jak problemy ludzi dorosych. Najczstszy
problem wspczesnej modziey to brak akceptacji ze strony rwienikw. Modzi ludzie pragn
by lubiani, szanowani i akceptowani takimi, jacy s (Boni 2011). Niestety nie zawsze jest to
moliwe. Ponadto zmagaj si z du presj otoczenia, dotyczc nie tylko edukacji
i wyksztacenia (dobre oceny, ukoczenie szkoy, znajomo kilku jzykw obcych, posiadanie
wielu dodatkowych umiejtnoci), lecz take ycia prywatnego oraz wygldu zewntrznego.
Wielkim zagroeniem wspczenie yjcych modych ludzi s uywki (narkotyki, alkohol,
dopalacze i tym podobne) bd uzalenienie od nowych mediw (gier komputerowych,
Internetu, profili spoecznociach, telefonu i innych). Niezalenie od postpu cywilizacyjnego i
technologicznego problemy rodzinne cigle zaprztaj gow dzieci i modziey. Jako
wzajemnych stosunkw interpersonalnych, stopie okazywanego zainteresowania problemami
dziecka, stopie zrozumienia i akceptacji dziecka, czas dla niego powicony czy te umiejtno
rozmowy z dzieckiem stanowi gwne antidotum agodzce problemy wieku dojrzewania.
Deficyty emocjonalne w tym zakresie mog jedynie pogbia dotychczasowe symptomy
chorobowe. Rwnie niebezpieczne jest take nadmierne zainteresowanie, nadopiekuczo,
narzucanie wasnego zdania przez rodzicw, brak respektowania marze i celw modego
czowieka oraz wyrczanie go we wszystkim. Ostatnim problemem wspczesnego pokolenia
9
modziey s zaburzenia natury emocjonalnej (Boni 2011). W modym wieku atwo si jest czym
przejmowa ponad miar, co zrozumie zbyt dosownie i zbyt dosadnie, obrazi si na
przyjaciela za drobnostk czy te nie panowa nad emocjami w trudnych sytuacjach.
Muzykoterapia w psychosomatyce
Zastosowanie muzykoterapii w medycznie psychosomatycznej ma swoje korzenie zarwno
w psychoanalizie, jak i w terapii behawioralnej. Pierwsze prby wykorzystania muzykoterapii
w stacjonarnym leczeniu pacjentw z zaburzeniami psychosomatycznymi dokona w 1927 roku
Ernst Simmel (Mnzberg 2010, s. 11). Od lat 80. muzykoterapia jest chtnie wykorzystywan
form psychoterapii w Niemczech, szczeglnie w leczeniu schorze somatycznych
i psychosomatycznych (Kchele i in. 2003, s. 155; Mnzberg 2010, s. 12). W coraz wikszym
stopniu w stacjonarnych szpitalach/klinikach psychoterapeutycznych s obecne rne podejcia
terapeutyczne (multimodalne), ktre doskonale si uzupeniaj, tak jak rne gosy w orkiestrze
(Mnzberg 2010, s. 12).
Z problemem zastosowania muzykoterapii w psychosomatyce, ewentualnie medycynie

psychosomatycznej, zajmowali si w Niemczech Christian Mnzberg (2010), Horst Kchele
i wsppracownicy (2003) oraz Ulrich Erlinger (1995). Problem zadowolenia z terapii oraz
jakociowego stosunku terapeuta pacjent w diagnostyce i leczeniu psychosomatycznym dzieci
i modziey badaa Christine Schirber (2011), natomiast metodyczne koncepcje grupowej
muzykoterapii w psychosomatyce w swoich pracach przedstawili midzy innymi: Anette Terpe
(2008), Andreas Nagel (2000), Ulrike Noffke (1997) i Andreas Espelkott (1997). Muzykoterapia
pozwolia pacjentom z zaburzeniami psychosomatycznymi w 85 procentach zmniejszy
dolegliwoci somatyczne oraz nudnoci, a take zwikszy odporno i oglnie poprawi nastrj
(Kchele i in. 2003, s. 163-164).
W Polsce aspektami zastosowania muzykoterapii w pracy z pacjentami z zaburzeniami

psychotycznymi (zaburzenia nerwicowe) oraz psychosomatycznymi w psychiatrii zajmuje si od
lat Elbieta Galiska (1994, 1995, 1997, 2001), pracujc metod portretu muzycznego (wicej na
ten temat: Stachyra 2012a). Marta Siepsiak (2014) stosuje w swojej praktyce
muzykoterapeutycznej muzyczny trening twrczoci na oddziale rehabilitacji psychosomatycznej,
natomiast Stella Kaczmarek i Norbert Kieslich (2010; por. take Kaczmarek 2011) opublikowali
badania dotyczce zadowolenia ze stosowania muzykoterapii aktywnej wrd dorosych
pacjentw z zaburzeniami psychosomatycznymi.
10
Zastosowanie improwizacji w muzykoterapii

Wiele rde w literaturze przedmiotu podaje, i centraln metod muzykoterapii aktywnej s
improwizacje instrumentalne i wokalno-instrumentalne (Bruscia 1987; Wigram 2004; Cesarz
2012). Muzykoterapia improwizowana, ewentualnie improwizacje muzyczne byy i s czsto
stosowane w muzykoterapii Orffa, muzykoterapii kreatywnej (Nordoff, Robbins 2008) bd
w terapii analitycznej (Priestley 1983).
W muzykoterapii aktywnej twrc muzyki jest sam pacjent w odrnieniu do muzykoterapii

receptywnej, w ktrej korzysta si z gotowych ju nagra oraz utworw muzycznych (Wigram,
Grocke 2006). Dlatego te kada improwizacja jest wyjtkowa i niepowtarzalna. Nie ma dwch
takich samych produkcji, tak jak nie ma dwch takich samych ludzi kady jest wyjtkowy.
Kada improwizacja bdzie dla pacjenta indywidualn prb i eksperymentem postrzegania
siebie, prb przekraczania wasnych granic i moliwoci oraz nieustannym poszukiwaniem
siebie; prb poznania siebie poprzez muzyk (por. Hegi 2010, s. 137). Innymi sowy
improwizacja muzyczna jest pewnego rodzaju dowiadczeniem, ktry przybiera form muzycznej
wypowiedzi, oraz syszaln wymian pomidzy tym, co wewntrzne, a tym, co zewntrzne (Hegi
2010, s. 152).
Istnieje bardzo wiele technik improwizacyjnych, ktre su muzykoterapeutom w ich codziennej

pracy. Maj one na celu nawizanie kontaktu muzycznego midzy terapeut a pacjentem. Istnieje
wiele rodzajw improwizacji mog one by:
swobodne bd strukturyzowane;
wolne tematycznie lub odnoszce si do tematu podanego przez terapeut;
solowe, ansamblowe bd grupowe;
instrumentalne bd wokalne.
Rnorodno rodzajw improwizacji ma za zadanie pobudzenie ekspresji i kreatywnoci u

pacjentw. Istnieje wiele rodzajw czynnoci ekspresyjnych, ktre mog by midzy innymi:
muzyczne, sowno-muzyczne, muzyczno-ruchowe, plastyczne, sowne czy mimiczne. Wszystkie
je mona stosowa podczas sesji muzykoterapeutycznych. Wszelkie formy ekspresji szeroko
stosowane w psychoterapii maj midzy innymi nastpujce cele (Hegi 2010, za: Cesarz 2008, s.
25):
rozwj wyobrani twrczej, emocjonalnoci, procesw poznawczych oraz

psychomotoryki;
rozwj wraliwoci estetycznej;
11
uczenie si prawidowej komunikacji;

wzmacnianie poczucia wasnej wartoci, rozwj potencjau pacjenta;
poprawa jakoci ycia.
Improwizacja w muzykoterapii przybiera najczciej form wspimprowizacji, w ktrej to

nastpuje komunikacja na poziomie niewerbalnym (komunikacja poprzez muzyk)
z pacjentem/klientem (por. Timmermann 2008, s. 64). Improwizacja w muzykoterapii nie ma
prowadzi do stwarzania piknej muzyki, lecz do poczucia wsplnoty (zwaszcza
w improwizacjach grupowych) oraz do bliskoci, budowania zaufania i poczucia bezpieczestwa
zwaszcza w improwizacjach solowych. Improwizacja muzyczna jest bardzo naturaln,
spontaniczn metod muzykoterapeutyczn, ktra uczy suchania drugiej osoby, wchodzenia w
interakcje, zachowa niekonformistycznych oraz dowiadczania siebie w muzyce. W komunikacji
niewerbalnej wane jest zarwno suchanie zewntrzne (Nach-aussen-Hren, czyli suchanie
innych, wane szczeglnie w improwizacjach grupowych), jak i suchanie wewntrzne (Nach-
innen-Hren, suchanie siebie, wane zwaszcza w improwizacjach indywidualnych) (por. Hegi
2010, s. 110).
Improwizacje instrumentalne, najczciej stosowane w muzykoterapii aktywnej (produkcja

dwikw na instrumentach perkusyjnych), su przede wszystkim dowiadczaniu siebie
i wyraaniu siebie w grze solo bd z inn osob (por. uciuk-Wojczuk 2010, s. 113).
Najwaniejsz rzecz w improwizacjach instrumentalnych jest moliwo dowiadczenia przez
pacjenta siebie w nowej relacji, odkrywanie siebie na nowo, dowiadywanie si czego nowego o
sobie (sposobach reakcji, postrzeganiu, nastawieniu); wchodzenie w relacje z drug osob (innym
pacjentem, muzykoterapeut); przyjmowanie rnych rl (nauka nowych zachowa,
wyprbowywanie nowych zachowa) czy te ksztatowanie nowego sposobu postrzegania siebie
(zwaszcza w improwizacjach solowych) (por. Stachyra 2012b, s. 76 i nn.).
Ale zapytajmy, co daje improwizacja? Muzykoterapia, a idc dalej muzykoterapia oparta na

improwizowaniu (na improwizacji) stwarza woln przestrze do wypowiedzi pacjenta, zakadajc,
e to, co w nim wewntrzne, uzewntrzni si w dziaaniu w sposb swobodny, autonomiczny
i aktywny. Improwizacje instrumentalne i ruchowe wedug Heleny Cesarz (2008, s. 23) mog w
bardzo atwy i przystpny sposb ksztatowa i rozwija potencja twrczy kadego czowieka.
Oprcz szeroko wyej wymienionej improwizacji indywidualnej czsto w muzykoterapii aktywnej

stosuje si improwizacje grupowe. Grupowa improwizacja muzyczna wedug Bruscii (1998)
umoliwia midzy innymi (Stachyra 2012b, s. 78):
12
ustanowienie niewerbalnego kanau komunikacji;

zrozumienie, czym jest autoekspresja oraz ksztatowanie tosamoci;
zgbienie rnych aspektw siebie w relacji z innymi;
rozwijanie zdolnoci do wchodzenia w bliskie relacje z innymi;
rozwijanie umiejtnoci grupowych;
rozwijanie kreatywnoci, dowiadczania wolnoci, spontanicznoci, zabawy, przyjemnoci;
stymulowanie i rozwijanie zmysw;
rozwijanie zdolnoci percepcyjnych i poznawczych.
Wychodzi si z zaoenia, e kady czowiek jest w stanie gra na prostych instrumentach

muzycznych, a tym samym potrafi improwizowa. Na terapii muzyk istnieje zasada, i wszystkie
wytwory muzyczne pacjentw s dobre, nie ocenia si ich; kady gra dobrze to, co w danej chwili
czuje. W improwizacji naley take wprowadza zasady. Jedn z waniejszych jest zasada tu
i teraz oraz tworzenie zasad gry, ktre s bardzo istotne (zwaszcza w improwizacjach
grupowych). Jedn z nich moe by zasada suchania zarwno siebie, jak i innych w trakcie gry,
zasada przestrzegania danego metrum improwizacji, zasada dopasowania si w celu stworzenia
harmonii w grze czy te zasada kolejnoci wej.
Opis pacjentw z zaburzeniami psychosomatycznymi

Pacjenci somatyczni take ci znajdujcy si wieku modzieczym przejawiaj czsto wsplne
zachowania, ktre mona scharakteryzowa w nastpujcych sposb:
izolacja, socjalne wycofanie;

brak umiejtnoci rozwizywania problemw/konfliktw oraz strategii radzenia sobie
z nimi;
brak asertywnoci i mwienia nie;
niska samoocena, brak wiary we wasne siy i moliwoci;
brak umiejtnoci pokazywania i przeywania emocji, tumienie emocji, brak umiejtnoci
mwienia o nich, ich komunikowania;
nerwowo, pesymizm, stany depresyjne, lki;
wysokie wymagania wobec siebie, due poczucie kontroli, przesadna ch osigni,
perfekcjonizm, due ambicje;
niska odporno na stres, duo stresu i napi;
13
niewielka wiadomo wasnych potrzeb, pragnie, marze oraz uczu (Tonn 2010, s. 34;
Szewczyk, Skowroska 2003).
Dodatkowo mona powiedzie, i modzi pacjenci psychosomatyczni czsto nie posiadaj

umiejtnoci stawiania granic, maj problemy z komunikacj, nie wierz w siebie, brak im czasu
dla siebie oraz nie potrafi si relaksowa. Pacjenci depresyjni, lkowi, osobowociowi,
straumatyzowani w wikszoci nie posiadaj umiejtnoci odpowiedniego odreagowania stresu
(na przykad poprzez ruch, aktywno sportow, medytacj, hobby, indywidualne
zainteresowania) oraz wszystkich innych codziennych napi yciowych.
Przykady zastosowania improwizacji w muzykoterapii aktywnej w pracy z modzie

U modych pacjentw z zaburzeniami psychosomatycznymi muzykoterapi stosuje si oglnie w
celu poprawy samopoczucia, nauki nowych zachowa, zmiany nastawienia, redukcji stresu czy te
nauki relaksu. Wzmocnienie, aktywacja pokadw wewntrznych oraz tworzenie nowych si
wewntrznych bd drugim duym celem stosowania muzykoterapii. Trzecim bdzie poprawa
(wzmocnienie) komunikacji oraz aktywizowanie emocjonalne (nauka pokazywania odczuwanych
emocji i uczu oraz zwikszenie dostpu do wasnych emocji). Dodatkowo muzykoterapia
aktywna moe by stosowana w celu poprawy koncentracji, motywacji, wspierania kreatywnoci
oraz oglnego umuzykalnienia modziey.
W zalenoci od wieku, grupy pacjentw oraz schorzenia (diagnozy) celami muzykoterapii bd:
zmniejszenie odczuwanego blu oraz dolegliwoci cielesnych i somatycznych, wzmocnienie
poczucia zdrowia, wasnej wartoci i poczucia satysfakcji, stabilizacja osobowoci oraz
osignitych umiejtnoci, ewentualnie celw yciowych.
W pracy z jeszcze niepenoletnimi pacjentami z zaburzeniami psychosomatycznymi (w Polsce

nazywanymi pacjentami niepsychotycznymi) wachlarz stosowanych rodkw, metod i technik
muzykoterapeutycznych bdzie bardzo szeroki. Takie techniki muzykoterapeutyczne, jak:
indywidualne tematyczne improwizacje, odgrywanie rl, dialog muzyczny, s nastawione na
sprawdzenie i ujawnienie konkretnych zachowa i mog stanowi rdo wiedzy lub punkt
wyjcia do dalszych analiz i pracy z pacjentem. Zwaszcza improwizacje grupowe i indywidualne,
nieformalne czy te ustrukturyzowane, mog by stosowane w muzykoterapii jako rodek i forma
wspierajca psychik pacjenta psychosomatycznego.
W terapii pacjentw cierpicych na zaburzenia psychosomatyczne w wieku 1218 lat wane jest
skupienie si na zasobach wewntrznych pacjenta. Wane bdzie ukazanie pacjentowi
14
jakichkolwiek pozytywnych dowiadcze (z przeszoci) z zakresu zasobw wewntrznych na

poziomie:
orientacji i kontroli;
zwizkw, zalenoci, wsparcia zewntrznego i wewntrznego;
radoci ycia, zwikszania satysfakcji z ycia, polepszenia jego jakoci;
pozytywnego obrazu siebie.
Innym wanym elementem w pracy muzykoterapeuty z modymi pacjentem z zaburzeniami

psychosomatycznymi jest poprawa komunikacji (o czym bya mowa w celach socjalnych
muzykoterapii). Muzyka jako rdo komunikacji niewerbalnej idealnie nadaje si do tego
zadania. We wzajemnym wykonywaniu i przeywaniu improwizacji powstaje ogrom moliwoci
do komunikacji na wielu poziomach oraz moliwoci inscenizowania bd rozumienia naszego
zachowania komunikacyjnego czy tworzenia zwizkw (Smeijsters 1994). Jedn z polecanych
improwizacji na temat komunikacji jest muzyczne odgrywanie rl. Takim przykadem moe
by dialog muzyczny na temat Moja komunikacja / Moje problemy z komunikacj bd
odgrywanie rl, psychodrama muzyczna, dialog muzyczny na temat Moja ostatnia rozmowa z
(mam/tat, bratem/siostr, nauczycielem/trenerem i tym podobne). Dialog muzyczny jest
czsto wykorzystywan technik w muzykoterapii aktywnej, poniewa wprowadza konieczno
komunikacji i interakcji pomidzy pacjentami (konieczno oddziaywania na siebie
poszczeglnych osb) oraz angauje emocjonalnie grajcego i adresata (por. Cesarz 2003, s. 8).
Kolejnym rodzajem improwizacji ansamblowych (zespoowych) na problemy komunikacyjne jest

gra w maych grupach (spostrzeganie zwizkw, budowanie wizi), na przykad leading-following
improvisation (Leiter-Begleiter-Improvisation), czy te swobodne improwizacje w maych dwu-,
trzyosobowych grupach pacjentw. Ten rodzaj improwizacji umoliwia pacjentom wchodzenie w
rne role (na przykad kierownika grupy, lidera, towarzysza-akompaniatora, obserwatora i tym
podobne).
Wielu modocianych pacjentw cierpicych na zaburzenia psychosomatyczne mimo ich

modego wieku stracio dostp do samego siebie, do wiata swoich emocji, marze, potrzeb
oraz pragnie (bd nigdy wczeniej go nie miao). Pacjenci pytani o to, co ostatnio dla siebie
zrobili przyjemnego, najczciej milcz. W muzykoterapii grupowej pacjentw z zaburzeniami
psychosomatycznymi wane jest, aby pacjenci ci zaczli sucha siebie, swoich potrzeb, sucha
sygnaw pyncych z ich ciaa oraz starali si nie oglda na innych, nie dostosowywa si do
potrzeb innych osb (najczciej czonkw rodziny: mamy, taty czy brata). W celu odnowy
15
zablokowanych zasobw wewntrznych, podniesienia wiary we wasne siy i moliwoci warto

zastosowa tematyczne improwizacje indywidualne. Przykadowym tematem moe by tutaj
improwizacja pod tytuem Mj najszczliwszy dzie w yciu, Moja najwspanialsza podr,
Moje plany na przyszy rok czy te Moje ulubione sposoby na spdzanie czasu wolnego.
W celu podniesienia niskiej samooceny oraz podwyszenia wiary we wasne siy warto
zastosowa technik pod tytuem Fremddarstellung. Polega ona na zagraniu przez innego
pacjenta (koleg/koleank z grupy) krtkiej improwizacji na nasz temat. Improwizacja ta
powinna zawiera wiele pozytywnych cech naszego charakteru i ewentualn prob
(yczybym/yczyabym sobie, aby) o zastanowienie si nad konkretnym zachowaniem (na
przykad yczyabym sobie, aby czciej si umiecha). W ten sposb moemy dowiedzie
o sobie wielu miych i nowych rzeczy, ktrych: 1) sami nie dostrzegamy bd 2) o nich
zapomnielimy. wiczenie to daje pacjentom w kadym wieku wiele radoci, pozwala im na
umiech, utwierdza ich w przekonaniu, e s co warci, wiele znacz dla innych, maj wiele
korzystnych cech, s pozytywnie odbierani przez pacjentw w grupie.
Aby zapobiega w przyszoci rozwojowi chorb psychosomatycznych, warto nauczy nastolatka,

jak powinien radzi sobie ze stresem. W celu nauki odreagowania stresu dobrze sprawdza si
tematyczna improwizacja indywidualna na temat Moje rdo stresu, reakcje organizmu na stres
i sposoby jego odreagowania, ktra skada si z trzech czci. W pierwszej czci modzi
pacjenci s proszeni o zagranie na wybranych instrumentach przyczyn stresu, opisanie stresora
(stres zewntrzny czy wewntrzny). Druga cz improwizacji opowiada bdzie o reakcjach ciaa
spowodowanych reakcj stresow (Co si ze mn dzieje? Jak reaguje moje ciao? Jakie odczuwam
symptomy stresu: bl brzucha, pocenie si, sucho w gardle?). Ostatnia cz improwizacji jest
powicona sposobom odreagowania stresu, z czym pacjenci maj najczciej problem (Kiedy
najczciej odczuwam stres w jakich sytuacjach? Co wtedy najczciej robi? Jak i co czuj, gdy
zjada mnie stres? Jakich technik relaksacyjnych uywam? W jaki sposb odreagowuj to
napicie?). Nastolatek moe stosowa w celu uspokojenia emocji bd techniki relaksacyjne, bd
techniki oddechowe (gboko oddycha) albo wybra si po prostu na dugi spacer.
Jednym z waniejszych problemw pacjentw cierpicych na zaburzenia psychosomatyczne jest

brak asertywnoci i umiejtnoci mwienia nie. Z tym problemem wie si take brak
umiejtnoci stawiania granic. Muzykoterapia aktywna i w tym przypadku ma co do
zaoferowania. Zadaniem terapii take z uyciem muzyki jest nauka nowych zachowa.
Podczas improwizacji tematycznej/dialogu instrumentalnego/psychodramy pod tytuem
umiejtno mwienia NIE pacjenci mog w parach sprawdzi, czy ich odmowa jest tak
16
konkretna, silna, jednomylna, zdecydowana, jak myl. Czsto podczas tego zadania dochodzi do
konfrontacji midzy naszym postrzeganiem zachowania a jego odbiorem w otoczeniu (tak zwany
dysonans poznawczy). wiczenie to pozwala na nauk bd wyprbowanie nowych zachowa, to
jest wczucie si w kogo, kto potrafi odmwi; pozwala poczu to i zreflektowa.
Kolejnym wanym elementem w pracy z modymi pacjentami z zaburzeniami

psychosomatycznymi jest nauka pozytywnego egoizmu, czyli nauka dbania o siebie, mylenia
o sobie oraz speniania swoich marze, pragnie i potrzeb. W tym celu dobrze sprawdza si
ponownie improwizacja indywidualna, tym razem na temat Co robi dla siebie, czyli mj
egoizm. Nauka pozytywnego egoizmu jest take bardzo skuteczna poprzez zastosowanie
techniki zaczerpnitej z muzykoterapii receptywnej Song Lyric Discussion. Znalezienie
odpowiedniej piosenki, z pasujcym tekstem omawiajcym t tematyk, sprzyja bdzie
pobudzeniu dyskusji, refleksyjnoci oraz emocjonalnoci modych pacjentw.
Biorc pod uwag potrzeby niepenoletnich pacjentw cierpicych na zaburzenia

psychosomatyczne, w celu pobudzenia ich fantazji, wyobrani, oglnego uwraliwienia oraz nauki
suchania siebie i innych (czyli celu poznawczego i spoecznego terapii muzyk), wane bdzie
stosowanie nastpujcych technik muzykoterapeutycznych (Tonn 2010, s. 35):
dywan dwikowy (pozytywne dowiadczanie dwikw);

przeciwko sobie razem (dynamika i regulacja grupy);
gra solo jednego pacjenta z towarzyszeniem grupy;
solo-tutti, tutti-duo, tutti-trio (spostrzeganie rezonansw grupowych);
gra kontrastw, na przykad cicho gono, wysoko nisko (likwidacja napicia);
swobodne improwizacje grupowe, na przykad burza, pory roku (regulacja afektw
i napi);
dialog muzyczny w grupach/dialog instrumentalny;
muzykodrama (Cheryl Maranto);
muzyczny portret (Elbiety Galiskiej);
wizualizacja kierowana z muzyk (Guided Imagery and Music), grupowa wizualizacja
muzyczna;
muzyka na yczenie (muzyka receptywna, suchanie nagra, analiza tekstu piosenek, czyli
Song Lyric Discussion).
17
Podsumowanie
Dziki swojej wszechstronnoci muzykoterapia aktywna, a zwaszcza muzykoterapia
improwizowana, bardzo dobrze si sprawdza w pracy z pacjentami majcymi somatyczne
problemy take w modym wieku. Improwizacje z pacjentami z zaburzeniami
psychosomatycznymi mog by stosowane midzy innymi w celu poprawy komunikacji, nauki
umiejtnoci mwienia nie, nauki asertywnoci, wspierania rozwoju pozytywnego egoizmu,
umiejtnoci stawiania granic oraz pracy z wasnymi emocjami. Umiejtnoci te wpywaj na
oglny stan samopoczucia, psychik i ciao nastolatka.
Przewidywanym efektem terapeutycznym stosowania improwizacji na sesjach

muzykoterapeutycznych bdzie w pierwszej kolejnoci uwiadomienie sobie rda problemu
przez modego pacjenta oraz szeroko rozumiana nauka samego siebie. U pacjentw
z zaburzeniami psychosomatycznymi w wieku dojrzaym gwnym celem byaby nauka
refleksyjnoci, lecz trudno wymaga jej od nastolatkw z niewyksztacon jeszcze osobowoci,
bdcych na drodze do poszukiwania samego siebie. Efektem wtrnym stosowania
improwizacji moe by uwolnienie gboko skrywanych emocji i uczu, nauka okazywania
gniewu i zoci, radzenia sobie z agresj, odreagowanie negatywnych spi czy te rozadowanie
napi emocjonalnych. Co wane, poprzez improwizacje (instrumentalne bd wokalne) pacjent
poznaje siebie, swoje reakcje, potrzeby i uczy si je sygnalizowa we wasnym otoczeniu.
Mona zatem stwierdzi, e improwizacje instrumentalne (wokalne, plastyczne, ruchowe)

wspomagaj proces terapeutyczny oraz przyczyniaj si do nauki nowych wzorcw zachowa
(wyprbowanie nowych wzorcw podczas improwizacji), jak te nauki rozwizywania
problemw (przez pacjentw z zaburzeniami psychosomatycznymi i nie tylko). Jest szczeglnie
wane w wieku, kiedy to kada drobnostka urasta do wagi wielkiego, yciowego problemu.
Umiejtno rozwizywania problemw i rozmawiania o nich, a take komunikowania ich
otoczeniu s zatem jednymi z waniejszych celw terapii modego czowieka.
Podsumowujc, muzykoterapia aktywna jest sprawdzon metod w terapii pacjentw cierpicych

na zaburzenia psychosomatyczne w kadym wieku. Powinno si j szeroko stosowa na
oddziaach szpitalnych, rehabilitacyjnych i leczniczych u wszystkich, ktrzy posiadaj diagnoz
bd te odczuwaj symptomy zaburze psychosomatycznych.
Bibliografia
Bilikiewicz, A. (red.). (2005). Kompendium psychiatrii, psychoterapii, medycyny psychosomatycznej.
Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
18
Boni, M. (red). (2011). Raport Modzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrw.
Bruscia, K. E. (1998). Defining Music Therapy. Phoenixville: Barcelona Publishers.
Bruscia, K. E. (1987). Improvisational Models of Music Therapy. Springfield: Charles C Thomas Pub
Ltd.
Cesarz, H. (2003). Muzykoterapeuta dwikiem mwicy, czyli kilka refleksji na temat

komunikacji za pomoc instrumentu. Muzykoterapia Polska, 2(6), 712.
Cesarz, H. (2008). Kreatywno w muzykoterapii. W: W. Karolak, B. Kaczorowska (red.),

Arteterapia w medycynie i edukacji (s. 2328). d: Wydawnictwo WSHE.
Cesarz, H. (2012). Wybrane metody i techniki muzykoterapii w pracy z osobami zaburzonymi

psychicznie. W: K. Stachyra (red.), Podstawy muzykoterapii (s. 185202). Lublin:
Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej.
Muzykoterapia. (2010). Definicja muzykoterapii. Pobrane z:

https://muzykoterapia.wordpress.com/2010/03/12/witaj-swiecie/ [data dostpu: 18.10.2014].
Deutsche Musiktherapeutische Gesellschaft. (1998). Definition Berufsbild Geschichte. Pobrane z:

http://www.musiktherapie.de/index.php?id=18 [data dostpu: 15.07.2014].
Erlinger, U. (1995). Stellenwert der Musiktherapie in der Psychotherapie und der Psychosomatik. Essen:
Univ. Diss.
Espelkott, A. (1997). Musiktherapie als gruppentherapeutisches Verfahren in einer Station fr Psychosomatik

und Psychotherapie. Berlin: Hochschule der Knste.
Galiska, E. (1994). Ocena niektrych aspektw efektywnoci metody portretu muzycznego na

tle analogicznych metod psychoterapii nerwic. Psychoterapia, 4(91), s. 4960.
Galiska, E. (1995). Analiza mechanizmw poznawczych muzykoterapii nerwic. Psychoterapia,

2(93), s. 2760.
Galiska, E. (1995). Muzykoterapia. W: A. Chodkowski (red.), Encyklopedia muzyki. Warszawa:

PWN.
Galiska, E. (1997). Wpyw metody portretu muzycznego na stymulacyjny obraz wasnego ja u

pacjentw z zaburzeniami nerwicowymi. Psychoterapia, 3(102), s. 5772.
19
Galiska, E. (2001). Portret muzyczny jako metoda harmonizacji struktury ja pacjentw z

zaburzeniami nerwicowymi. Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego, 1(14), s. 55
67.
Hegi, F. (2010). Improvisation und Musiktherapie. Mglichkeiten und Wirkungen von freier Musik.
Wiesbaden: Reichert Verlag.
ICD-10. (2015). Klasyfikacja Chorb i Problemw Zdrowotnych wedug wiatowej Organizacji Zdrowia.
Pobrane z: http://www.dimdi.de/static/de/klassi/diagnosen/icd10/ [data dostpu:
30.07.2014].
Kchele, H., Oerter, U., Scheytt-Hlzer, N., Schmidt, H. U. (2003). Musiktherapie in der
deutschen Psychosomatik: Krankenversorgung, Weiterbildung und Forschung.
Psychotherapeut, 48, 155165.
Kaczmarek, S., Kieslich, N. (2011). Zufriedenheit psychosomatischer Reha-Patienten mit der

Musiktherapie, Musiktherapeutische Umschau, 2, 114127.
Kaczmarek, S. (2010). Zadowolenie pacjentw z chorobami psychosomatycznymi z

muzykoterapii. W: P. Cylulko, J. Gadyszewska-Cylulko (red.), Muzykoterapia. Tosamo
transgresja transdyscyplinarno (s. 6974). Wrocaw: Akademia Muzyczna im. Karola
Lipiskiego we Wrocawiu.
uciuk-Wojczuk, A. (2010). Muzykoterapia w procesie odzyskiwania zdrowia przez pacjentw z chorobami

onkologicznymi. Krakw: Wydawnictwo Akademii Muzycznej w Krakowie.
Michalak, A., Trzcieniecka-Green, A. (red.). (2006) Tajemnica zwizku umysu z ciaem

psychosomatyka w ujciu historycznym i wspczesnym. W: A. Trzcieniecka-Green (red.),
Psychologia. Podrcznik dla studentw kierunkw medycznych (s. 147172). Krakw:
Towarzystwo Autorw i Wydawcw Prac Naukowych Universitas.
Mnzberg, Ch. (2010). Musiktherapie in der Psychosomatik: 17. Musiktherapietagung am Freien

Musikzentrum Mnchen e.V. Wiesbaden: Reichert.
Nagel, A. (2000). Rezeptive Gruppenmusiktherapie in der Psychosomatik: Darstellung einer

Methodik und der Ergebnisse einer Begleitforschung. Musiktherapeutische Umschau, 21(2),
149158.
Noffke, U. (1997). Gruppenmusiktherapie im Integrativen Konzept einer Klinik fr Psychotherapie und

Psychosomatik. Berlin: Hochschule der Knste.
20
Nordoff, P., Robbins, C. (2008). Terapia muzyk w pracy z dziemi niepenosprawnymi. Krakw:
Impuls.
Priestley, M. (1983). Analytische Musiktherapie. Stuttgart: Klett-Cotta Verlag.
Reber, A. S., Reber, E. S. (2005). Sownik psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

SCHOLAR.
Schirber, Ch. (2011). Behandlungszufriedenheit und Befindlichkeitsvernderung bei Kindern und Jugendlichen
im Verlauf einer musiktherapeutischen Behandlung. Universitt Ulm, Dissertation, 2010.
Pobrane z: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:289-vts-73417 [data dostpu:
10.03.2011].
Siepsiak, M. (2014). Muzyczny trening twrczoci jako forma muzykoterapii na oddziale

rehabilitacji psychosomatycznej. Terapia przez Sztuk, 1(5), 5055.
Smeijsters, H. (1994). Musiktherapie als Psychotherapie. Stuttgart: Gustav-Fischer-Verlag.
Stachyra, K. (red.). (2012a). Modele, metody i podejcia w muzykoterapii. Lublin: Wydawnictwo

Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej.
Stachyra, K. (red.). (2012b). Podstawy muzykoterapii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii

Curie-Skodowskiej.
Strelau, J. (red.). (2005). Psychologia. Podrcznik akademicki, t. III. Gdask: GWP.
Szewczyk, L., Skowroska, M. (red.). (2003). Zaburzenia psychosomatyczne u dzieci i modziey. Teoria i
praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Emu.
cigaa, E. (1993). Poznawcze uwarunkowania choroby wiecowej i zawau serca. Pozna: Wydawnictwo
Naukowe UAM.
Terelak, J. F. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
Terpe, A. (2008). Der Aspekt des Spielens in der Musiktherapie: Beispiel einer Falldarstellung aus dem
Bereich der Psychosomatik. Saarbrcken: VDM Verlag Dr. Mller.
Timmermann, T. (2008). Improvisation. W: H.-H. Decker-Voigt (hrsg.), Lehrbuch Musiktherapie (s.

6467). Mnchen: Ernst Reinhardt Verlag.
Tonn, C. (2010). Das klang ja heute sogar harmonisch Beziehungsgestaltung psychosomatischer

Patienten in der Musiktherapie. W: Ch. Mnzberg (hrsg.), Musiktherapie in der Psychosomatik
(s. 2337). Wiesbaden: Reicher Verlag.
21
Tylka, A. (2000). Psychosomatyka. Wybrane zagadnienia z teorii i praktyki. Warszawa: Wydawnictwo

Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego.
Wigram, T. (2004). Improvisation. Methods and Techniques for Music Therapy Clinicians, Educators, and
Students. New York: Jessica Kingsley Publishers.
Wigram, T., Grocke, D. (2006). Receptive Methods in Music Therapy: Techniques and Clinical Applications
for Music Therapy Clinicians, Educators and Students. New York: Jessica Kingsley Publishers.
Wrzeniewski, K. (2003). Psychologiczne uwarunkowania powstawania i rozwoju chorb

somatycznych. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podrcznik akademicki, t. III. Gdask: GWP.
Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej im. K. Lipiskiego. (1988), 45.
***
dr Stella Kaczmarek (Dr. Phil, M.A. Master of Arts In Music Therapy) adiunkt na Wydziale
Kompozycji, Teorii Muzyki, Rytmiki i Edukacji Muzycznej Akademii Muzycznej im. Grayny i
Kiejstuta Bacewiczw w odzi. Jest absolwentk muzykoterapii na Fachhochschule Heidelberg
(Victor Dulger Institute, Heidelberg, Niemcy) oraz psychologii muzyki na Uniwersytecie
Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Wykadowca na Uniwersytetach w odzi,
Paderborn i Mnster. W latach 20072011 doktorantka i asystent naukowy na Uniwersytecie
Paderborn (Niemcy). W latach 20082012 muzykoterapeuta w klinice psychosomatycznej Klinik
Rosenberg w Bad Driburg (Niemcy). Obronia prac doktorsk z pedagogiki muzycznej
(psychologii muzyki) u prof. Heinera Gembrisa na Uniwersytecie w Paderborn (Niemcy) w
styczniu 2012 roku. Zainteresowania: muzykoterapia stosowana, terapia strukturalna w
muzykoterapii, muzykoterapia pacjentw z zaburzeniami psychosomatycznymi, psychologia
muzyki.
22
MUZYKOTERAPIA JAKO WSPARCIE

ROZWOJU DZIECI NIESYSZCYCH1
Anna Flis
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach
Streszczenie
Stosowanie muzyki w kontekcie terapeutycznym moe stanowi jeden z czynnikw
wspierajcych rozwj dzieci z uszkodzonym narzdem suchu. W artykule zaprezentowany zosta
opis badania skutecznoci oddziaywa muzykoterapeutycznych w obszarze rozwoju
psychospoecznego dzieci niesyszcych w wieku pnoprzedszkolnym. Badaniem objto
czteroosobow grup dzieci z niedosuchem gbokiego stopnia. Wyniki potwierdzaj
efektywno zastosowanych dziaa i wskazuj na ogromny potencja tkwicy w muzykoterapii
dzieci niesyszcych.
Sowa kluczowe: muzykoterapia dzieci niesyszcych, surdopedagogika, surdomuzykoterapia,

niesyszcy a muzyka.
Wprowadzenie
Uszkodzenie narzdu suchu nie jest jednoznaczne z niemoliwoci odbioru muzyki. Osoby
niesyszce nie postrzegaj konkretnej wysokoci dwiku, barwy i harmonii. Jednak odbir
wibracji oraz wyczuwanie drga fal dwikowych rnymi czciami ciaa (tony niskie gwnie
w klatce piersiowej, tony wysokie za pomoc zachowanych resztek suchowych) pozwala
niesyszcym reagowa na wszelkie zmiany agogiczne, dynamiczne, artykulacyjne, a przede
wszystkim na rytm.
Osoby z gbokim i znacznym odbiorczym ubytkiem suchu dobrze odbieraj nisze

czstotliwoci o rednim i duym nateniu, przede wszystkim z wyranie zaznaczonym rytmem,
dlatego forma wicze powinna bazowa na takich bodcach akustycznych. S one dla osb
1 Tre artykuu stanowi fragmenty pracy dyplomowej Autorki.

23
niesyszcych czytelne i co rwnie istotne przyjemniejsze ni muzyka z wyranie podkrelon

warstw melodyczn czy harmoniczn (Gfeller 1999, s. 187).
Dla osb, u ktrych zachowa si wystarczajcy poziom resztek suchowych, rozrnianie

wysokoci dwikw poprawia si wraz ze wzrostem natenia dwikw. Przydatne jest uycie
niszych dwikw fortepianu i instrumentw takich jak na przykad puzon czy wiolonczela.
Trudno jest niesyszcym rozrnia mae rnice wysokoci dwikw, jednak przy
odpowiednim ksztaceniu nawet osoby ze znacznym ubytkiem suchu s w stanie rozrni
zmiany wysokociowe nie mniejsze ni tercja maa.
Badania przeprowadzone przez Alin Kowalsk-Piczak potwierdzaj tez, e uszkodzenie

narzdu suchu nie determinuje uszkodzenia suchu muzycznego (za: Szymik 2010, s. 147). Such
muzyczny wystpuje u 55 procent osb z uszkodzeniem suchu, co przejawia si przede
wszystkim w dobrym poczuciu rytmu i pamici muzycznej (Szymik 2010, s. 147).
Muzykoterapia osb niesyszcych, ktra okrelana jest terminem surdomuzykoterapii, na

pierwszy plan wysuwa czynnik rytmiczny, jako element muzyki dostpny w peni osobom
niesyszcym.
Kate Gfeller wyrnia kilka obszarw rozwojowych, w ktrych muzykoterapia moe przyczyni
si do pozytywnych rezultatw (Gfeller 1999, s. 189193):
Trening suchowy (ang. Auditory Training)
I. maksymalne wykorzystywanie resztek suchowych, w celu poprawy rozumienia mowy

i rozpoznawania dwikw otoczenia;
II. uwraliwianie na obecno i brak dwiku;
III. rozrnianie wysokoci dwikw;
IV. rozpoznawanie rda dwiku.
Rozwj mowy (ang. Speech Development)
- wzrost czstotliwoci uywania gosu poprzez swobodn wokalizacj;
- wzrost wiadomoci schematw mwienia (ang. speech patterns) i w dalszej kolejnoci

wiczenie naturalnego rytmu i wysokoci mowy.
Rozwj jzyka (ang. Language Development)
- wzbogacanie sownictwa;
24
- wzrost spontanicznego mwienia lub zwizanego z danym tematem wypowiadania si;

- zoono i kompletno wypowiedzi (zda).
Rozwj umiejtnoci spoecznych (ang. Social Skills Development)
- podanie za instrukcjami, rozumienie polece;
- czekanie na swoj kolej;

- wsppraca z grup;
- zwracanie uwagi na inne dzieci;
- dzielenie si pomysami;
- wyraanie emocji odpowiednio do sytuacji.
Omwione aspekty, zwizane z odbiorem muzyki przez osoby niesyszce, stanowiy podstaw
do przygotowania programu muzykoterapii z badan grup.
Problematyka podjtego badania i hipoteza badawcza

Obszar badania by cile zwizany z programem wychowania suchowego, ktry stanowi stay
i niezbdny punkt w edukacji przedszkolnej sabosyszcych i niesyszcych dzieci. Szeroko
pojte uwraliwianie na dwik nie tylko pomaga w rozwijaniu wasnych zasad i sposobw
dowiadczania muzyki, lecz take peni rol narzdzia wspomagajcego oglne funkcjonowanie
dziecka.
Przeprowadzone badanie miao na celu wykazanie skutecznoci oddziaywa

muzykoterapeutycznych w obszarze rozwoju psychospoecznego niesyszcych dzieci w wieku
pnoprzedszkolnym.
Problem gwny podjtego badania zawiera si w pytaniu:
Czy i w jaki sposb oddziaywania muzykoterapeutyczne maja wpyw na rozwj psychospoeczny

dzieci w pnym wieku przedszkolnym z gbokim uszkodzeniem suchu?
Postawione pytanie, bdce pytaniem rozstrzygnicia i dopenienia, pozwolio na sformuowanie

hipotezy gwnej badania:
Oddziaywania muzykoterapeutyczne maj stymulujcy wpyw na rozwj psychospoeczny dzieci

w pnym wieku przedszkolnym z uszkodzeniem suchu w stopniu gbokim.
Celowo wyej postawionego pytania i hipotezy jest cile zwizana z badaniem weryfikacyjnym.
W podjtym badaniu mierzona bya zaleno midzy oddziaywaniem muzykoterapeutycznym

(zmienna niezalena) a rozwojem psychospoecznym niesyszcych dzieci w wieku
25
przedszkolnym (zmienna zalena). Wskanikiem zmiennej zalenej, a wic oznak rozwoju

psychospoecznego dzieci, miay by potencjalne, ocenione w badaniu zmiany w tym obszarze
rozwojowym.
Metody, techniki i narzdzia badawcze

Z uwagi na zastosowanie zarwno jakociowych, jak i ilociowych metod badawczych
przeprowadzone badanie miao charakter mieszany. Wykorzystane metody wzajemnie si
uzupeniay i day moliwo szerokiego spojrzenia na problematyk badania.
Zastosowan metod ilociow bya zmodyfikowana na potrzeby procesu

muzykoterapeutycznego odmiana eksperymentu. Wadysaw Piotr Zaczyski definiuje
eksperyment w nastpujcy sposb:
Eksperyment jest metod naukowego badania okrelonego wycinka rzeczywistoci

(wychowawczej), polegajc na wywoaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesw przez
wprowadzenie do nich jakiego nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstaych pod
jego wpywem (za: Pilch, Bauman 2001, s. 73).
Wykorzystano technik obserwacji. Niezalenie od tego, czy obserwacja potraktowana zostanie
jako technika gromadzenia, analizowania i interpretowania danych podjtego eksperymentu, czy
jako samodzielna metoda, zostaa ona wykorzystana w podjtym badaniu jako istotna czynno
badawcza o charakterze bezporednim, uczestniczcym i ukrytym. Sposb gromadzenia danych
wskazuje, e wykorzystano zarwno obserwacj standaryzowan, jak i niestandaryzowan.
W ramach obserwacji standaryzowanej wykorzystano Skal obserwacji zachowania dzieci (SOZ-

D) autorstwa Marty Bogdanowicz (2003) oraz Schedu obserwacji zachowania dziecka podczas
zaj muzykoterapeutycznych (zacznik 1), zaprojektowan przez Autork specjalnie na
potrzeby badania.
W ramach obserwacji niestandaryzowanej wykorzystano dzienniczek obserwacji oraz rejestracj

wideo.
W celu wykazania potencjalnej skutecznoci oddziaywa muzykoterapeutycznych w obszarze

rozwoju psychospoecznego wykonano dwa pomiary, przy zastosowaniu piciostopniowej Skali
obserwacji zachowania dzieci (SOZ-D).
Z arkusza obserwacyjnego, skadajcego si z czterech podskal mierzcych:
rozwj poznawczy;
rozwj emocjonalny;
rozwj spoeczny;
26
rozwj ruchowy
wyeliminowano podskal dotyczc rozwoju ruchowego, gdy nie stanowi on przedmiotu

badania.
Po trzech pierwszych spotkaniach wykonano pomiar zachowania dzieci, wykorzystujc w tym

celu Schedu obserwacji dziecka podczas zaj muzykoterapeutycznych. Niektre aspekty
wyrnione w schedule opisuj przede wszystkim czstotliwo zachowa zwizanych
z czynnociami cile muzycznymi, inne pokrywaj si z obszarami mierzonymi za pomoc
SOZ-D.
Charakterystyka badanych dzieci

Przy wyborze osb badanych kierowano si kryteriami wiekowymi oraz stopniem uszkodzenia
suchu. Wybrano grup dzieci w wieku pnoprzedszkolnym, reprezentujc populacj dzieci
z ubytkiem suchu w stopniu gbokim. W badaniu wziy udzia cztery osoby, w tym: w wieku 6
lat (n=2) i 8 lat (n=2). Dobr dzieci by celowy, przede wszystkim z przyczyn organizacyjno-
czasowych. Z uwagi na czstotliwo spotka i prob o sta por odbywania si sesji
terapeutycznych wybrano dzieci, ktre przebywaj w tej samej grupie przedszkolnej.
Podczas pierwszych dwch spotka o charakterze informacyjno-obserwacyjnym otrzymano

krtk charakterystyk dzieci, przygotowan przez wychowawczyni grupy.
Kuba2, rok urodzenia: 2006.
Chopiec z niedosuchem gbokiego stopnia. Reaguje na gony sygna akustyczny. Nosi

regularnie dwa aparaty suchowe. Skupia wzrok na nadawcy. Patrzy na gesty. Reaguje na etykiety.
Rozumie kontekst sytuacyjny. Porozumiewa si przy pomocy gestw naturalnych oraz znakw
jzyka migowego. Chtnie podejmuje prby artykulacyjne. Chtnie wsppracuje z nauczycielem,
jest zdyscyplinowany, dobrze koncentruje si na zadaniu.
Kasia, rok urodzenia: 2006.
Dziewczynka z gbokim, odbiorczym ubytkiem suchu. Wszczepiony implant suchowy w

szstym roku ycia. Dziki implantowi dziewczynka odzyskaa wraliwo suchow, jednak
mowa rozwija si bardzo wolno. Porozumiewa si przy pomocy gestw naturalnych. Jest
pogodna, chtna do wsppracy z nauczycielem i dziemi, reaguje adekwatnie do sytuacji. Jest
samodzielna i zaradna, koncentruje uwag na zadaniu.
Maciek, rok urodzenia: 2008.
2. Imiona wszystkich dzieci zostay zmienione na potrzeby prezentacji badania.

27
Gboki, obustronny niedosuch odbiorczy. Chopiec wychowuje si w rodowisku osb

niesyszcych. Posuguje si jzykiem migowym i czsto mow werbaln. Jest bardzo
samodzielny, dociekliwy. Lubi funkcj dyurnego i maego nauczyciela, przejmuje funkcj lidera
w grupie.
Ja, rok urodzenia: 2008.
Chopiec z niepenosprawnoci sprzon (wada suchu, wada wzroku, niepenosprawno

ruchowa). Komunikuje si gwnie za pomoc dwikw nieartykuowanych, mimiki i gestw
naturalnych. Nosi dwa aparaty suchowe. Odbiera dwiki o duym i rednim nateniu. Dobra
uwaga, motywacja zadaniowa, jednak czsto potrzebuje jeszcze uwag i wskazwek
naprowadzajcych. Chtnie uczestniczy w zajciach muzycznych.
Opis przebiegu badania

Specyfika podjtego badania wynika z faktu, e nie uwzgldniono w nim grupy kontrolnej, a
grupa eksperymentalna bya jedynie obszarem, w ktrym mogy zaistnie sytuacje wiadczce o
potencjalnym rozwoju psychospoecznym kadego z badanych dzieci. Ze wzgldu na rozmiar
badania pominito opis danych dotyczcych zmian w obszarze funkcjonowania
interpersonalnego w kontekcie caej grupy. Skupiono si jedynie na danych opisujcych
indywidualne funkcjonowanie kadego z uczestnikw badania.
Sesje muzykoterapeutyczne odbyway si dwa razy w tygodniu, od poowy lutego do koca

kwietnia 2014 roku. cznie odbyo si 20 sesji muzykoterapeutycznych. Kade spotkanie trwao
okoo 45 minut i zawsze odbywao si o tej samej porze.
Sesje muzykoterapeutyczne skaday si z nastpujcych elementw:
Piosenka powitalna, piewana i prezentowana dzieciom za pomoc znakw migowych.

Zadania zwizane z popraw koncentracji uwagi i czekaniem na swoj kolej. W tym na
przykad wiczenie Uciekajcy bben, podczas ktrego terapeutka, improwizujc wokalnie w
wybranym metrum, trzyma bbenek i operuje nim w taki sposb, aby kade dziecko
wiedziao kiedy i jak (delikatnie/mocno/jednym palcem/pici i tak dalej) ma uderzy w
bbenek.
Uwraliwianie na obecno i brak dwiku z wykorzystaniem gitary i instrumentw
perkusyjnych. W tym na przykad zabawy inhibicyjno-incytacyjne; przepychanie
kolegi/koleanki (siedzc plecami do siebie w parach) w trakcie trwania muzyki,
odpoczynek w momencie nastpowania ciszy.
28
Rozpoznawanie liczby nastpujcych po sobie dwikw (z wykorzystaniem bbenka). W

tym wiczeniu zadaniem dzieci jest odwzorowanie zaprezentowanej przez terapeutk
liczby uderze na bbenku. W pocztkowym etapie badania patrzc na terapeutk i na
bbenek; docelowo z wyczeniem kanau wzrokowego. Wariacj wiczenia stanowi
wykonywanie przez badan grup tylu duych lub maych krokw/podskokw, ile razy
terapeutka lub wybrane dziecko uderzy w bbenek.
Improwizacje wokalno-instrumentalne oraz piosenki z wykorzystaniem znakw
migowych, ktrych celem jest motywowanie dzieci do uywania gosu.
Improwizacje instrumentalne oraz dialogi instrumentalne z wykorzystaniem gitary
(terapeutka) i dzwonkw rcznych lub instrumentw perkusyjnych (badana grupa).
Zabawa Dyrygent i orkiestra, w ktrej ochotnik lub wybrane przez terapeutk dziecko
przyjmuje rol dyrygenta grupy, grajcej na dowolnie wybranych instrumentach.
Piosenka poegnalna.
Oprcz wymienionych zada troje badanych dzieci (Kasia, Kuba i Maciek) proponowao
i realizowao swoje pomysy zabaw lub urozmaicao wiczenia rnymi wariantami. Ja
naladowa reszt grupy, nigdy sam nie zaproponowa adnej zabawy ani wariantu wiczenia.
Czynniki zakcajce badanie

Wrd czynnikw zakcajcych przebieg badania na pierwszy plan wysuwa si przede wszystkim
absencja dzieci na zajciach, szczeglnie w pierwszym etapie badania. Na pierwszych dwch
spotkaniach obecnych byo tylko dwoje dzieci, co wynikao z niedyspozycji zdrowotnej
pozostaej dwjki. Pierwszy pomiar zachowania kadego dziecka przeprowadzono w dniu,
w ktrym dziecko po raz pierwszy uczestniczyo w sesji muzykoterapeutycznej. Z uwagi na fakt,
e jednym z badanych obszarw byo funkcjonowanie dzieci w grupie, aspekt ten zosta poddany
pomiarowi dopiero w momencie, w ktrym w sesji uczestniczyo wicej ni dwoje dzieci
(tabela 1).
Tabela 1. Zestawienie numerw sesji, na ktrych odby si pomiar pierwszy i pomiar aspektu
Stosunek do grupy i zada grupowych
Pomiar aspektu
Imi dziecka Pierwszy pomiar Stosunek do grupy i zada

grupowych
Kuba Sesja nr 1 Sesja nr 3
29
Kasia Sesja nr 5 Sesja nr 5
Maciek Sesja nr 1 Sesja nr 3
Ja Sesja nr 2 Sesja nr 3
Na pierwszej sesji obecny by Kuba i Maciek. Na drugiej sesji Kuba i Ja. Dopiero podczas
trzeciej sesji, na ktrej obecni byli wszyscy chopcy, mona byo oceni indywidualne zachowania
dzieci, zwizane z ich funkcjonowaniem w grupie. Potrzeba sytuacji grupowej wynikaa z
rozrnienia w narzdziu badawczym dwch aspektw rozwoju spoecznego: stosunek do
partnera w parze i stosunek do grupy i zada grupowych. W sytuacji terapeutycznej, w ktrej
uczestniczyo tylko dwoje dzieci, nie mona byo oceni indywidualnego zachowania kadego
dziecka na tle caej grupy, na przykad: czy badany przejmuje rol lidera grupy, czy rywalizuje z
innym dzieckiem o pozycj lidera grupy, czy zadania grupowe (lub zadanie w parze) stanowi
sytuacj stresow dla badanego.
Z powodu dugotrwaej choroby Kasia doczya do chopcw dopiero na pitej sesji, co miao
duy wpyw na dynamik grupy. Rywalizacja pomidzy Kasi a Makiem o pozycj lidera w
grupie powodowaa liczne sytuacje konfliktowe, w ktrych niezbdna bya interwencja terapeutki.
Kolejnym czynnikiem zakcajcym badanie byy problemy w komunikacji pomidzy dziemi a

terapeutk, szczeglnie w pierwszym etapie badania. Zdarzay si drobne nieporozumienia,
dotyczce gwnie sposobw realizowania zaproponowanych przez terapeutk wicze.
Na przebieg badania mia rwnie wpyw aktualny nastrj i poziom energii dzieci. Czasami
zdarzao si, e grupa bya zmczona po intensywnym dniu (na przykad po wycieczce), co w
duym stopniu wpywao przede wszystkim na koncentracj i motywacj dzieci.
Wyniki pomiaru pierwszego

Z uwagi na wymiar artykuu zaprezentowane kwestionariusze pomiarowe dotycz danych
uzyskanych tylko przez jedno badane dziecko. W taki sam sposb opisano pozostae badane
dzieci. Natomiast w dalszej czci pracy uwzgldniono analiz i interpretacj wynikw
uzyskanych przez wszystkich badanych.
Imi dziecka: Kasia
Wiek: 8 lat
Data pomiaru: 6.03.2014 roku
30
Data pomiaru aspektu nr 15: 6.03.2014 roku
I. Podskala Rozwj poznawczy
1. Zdolno koncentrowania uwagi
2. Rozumienie komunikatw i zainteresowanie komunikacj
3. wiadomo wasnego ciaa i przestrzeni
4. Uczenie si wykonywania nowych zada
5. Postawa twrcza (kreatywno)
Nr badanego aspektu: 1 2 3 4 5 Razem: redni wynik:
Uzyskany wynik 3/53 3/5 3/5 4/5 3/5 16/25 3.2/5.0
Kasia zazwyczaj dobrze koncentruje uwag na proponowanych wiczeniach, czsto jednak

niezbdne s wskazwki terapeutki. Dziewczynka dobrze rozumie komunikaty, z niewielk
pomoc terapeutki lub grupy. Wykazuje przejawy wiadczce o tym, e jest wiadoma swojego
ciaa w przestrzeni potrafi nazwa wikszo czci ciaa. Dziewczynka chtnie podejmuje si
nowych zada, wykonuje je czsto samodzielnie i poprawnie. Zdarza si, e proponuje nowe
urozmaicenia wicze.
II. Podskala Rozwj emocjonalny
6. Nastrj
7. Ekspresja emocji
8. Zdolno relaksowania si
9. Reakcja na kontakt fizyczny i pieszczoty
10. Reakcja na trudne wiczenia i niepowodzenia
3 Liczba uzyskanych punktw na liczb punktw moliwych do uzyskania.

31
Uzyskany wynik 3/5 3/5 3/5 3/5 3/5 14/25 2.8/5.0
Kasia wyraa emocje odpowiednio do sytuacji, jednak zdarza jej si reagowa impulsywnie, co
wynika z nieumiejtnoci czekania na swoj kolej lub jest efektem znudzenia dziewczynki danym
wiczeniem. Kontrola wasnych emocji jest jeszcze niewystarczajca. Stany odprenia s
krtkotrwae, ale osigane stosunkowo czsto. Na kontakt fizyczny dziewczynka odpowiada
dobrze, jednak czasami zmniejszanie dystansu powoduje u Kasi niepewno, co sygnalizuje
komunikatami niewerbalnymi, mimik i mow nieartykuowan. Przewaa nastrj pogodny,
jednak w przypadku trudnych wicze, ktrych realizacja skutkuje niepowodzeniem, nastpuje
natychmiastowe wycofanie z udziau w danej aktywnoci z jednoczesnym obnieniem nastroju.
III. Podskala Rozwj spoeczny
11. Stosunek do zaj
12. Stosunek do zada
13. Stosunek do partnera w parze
14. Stosunek do innego dziecka
15. Stosunek do grupy i zada grupowych
Uzyskany wynik 3/5 2/5 3/5 3/5 3/5 14/25 2.8/5.0
Kasia bierze aktywny udzia w zajciach przy niewielkiej zachcie ze strony terapeutki. Zdarza si,
e na proponowane wiczenia dziewczynka reaguje niezadowoleniem, jednoczenie odsuwajc si
od grupy. Z reguy realizuje tylko swoje pomysy. W kontakcie z innym dzieckiem nawizuje
kontakt wzrokowy. Lubi peni funkcj lidera zarwno w parze, jak i w grupie. Dziewczynka
chtnie uczestniczy w zabawach zbiorowych, szczeglnie w wiczeniach ruchowych.
Schedua obserwacji zachowania dziecka podczas zaj muzykoterapeutycznych

Daty obserwacji: 6.03.2014 roku, 7.03. 2014 roku, 13.03.2014 roku
32
Imi dziecka: Kasia
Wiek: 8 lat
Nigdy Rzadko Czasami Czsto Zawsze

(1) (2) (3) (4) (5)
1. Dziecko chtnie uczestniczy x

w proponowanych wiczeniach.
2. Dziecko jest skoncentrowane na x

zadaniu.
3. Dziecko rozumie komunikaty x

dotyczce wykonania zadania.
4. Dziecko samodzielnie wykonuje

wiczenie (bez pomocy terapeuty x
i/lub innych dzieci).
5. Dziecko pomaga innym dzieciom

w zrozumieniu komunikatu x
dotyczcego wykonania zadania.
6. Dziecko utrzymuje kontakt x

wzrokowy z terapeut.
7. Dziecko utrzymuje kontakt x

wzrokowy z innymi dziemi.
8. Dziecko cierpliwie czeka na x

swoj kolej.
9. Dziecko samo proponuje nowe x

wiczenia lub nowe warianty
wicze.
10. Dziecko chtnie improwizuje na x

instrumentach.
11. Dziecko chtnie improwizuje x

wokalnie.
33
12. Dziecko spontanicznie uywa x

gosu podczas improwizacji
wokalnej.
Kasia chtnie uczestniczy w zajciach, ale niezbdna jest zachta ze strony terapeutki.
Czasami potrafi dobrze skoncentrowa si na zadaniu. Czsto rozumie komunikaty dotyczce

wykonywania wicze, jednak i tutaj potrzebuje dodatkowych wskazwek. Zadania wykonuje
przewanie samodzielnie. Czasami wyraa ch pomocy innym dzieciom, jednak robi to
w sposb narzucajcy si; wikszo wskazwek jest wynikiem poirytowania i zniecierpliwienia
dziewczynki faktem, e kto nie rozumie lub nie potrafi wykona wiczenia. Kasia czasami
utrzymuje kontakt wzrokowy z terapeut i innymi dziemi. Czsto ucieka wzrokiem,
przewanie w sytuacjach, w ktrych jest upominana. Duym wyzwaniem dla dziewczynki jest
oczekiwanie na swoj kolej. Czsto zdarza si, e Kasia wyraa swoje niezadowolenie, jeli nie jest
wybrana do wykonania wiczenia jako pierwsza. Wpywa to na jej stosunek do dalszych wicze.
Kiedy przychodzi jej kolej, czsto proponuje nowe zabawy oraz nowe warianty wicze. Zdarza
si, e chtnie uczestniczy w improwizacjach oraz czasami spontanicznie uywa swojego gosu.
Podsumowanie wynikw pierwszego pomiaru

Zaprezentowane wyniki ukazuj harmonijny rozwj dziewczynki w obszarze emocjonalnym
i spoecznym. Zarwno w podskali mierzcej rozwj emocjonalny dziecka, jak i w podskali
badajcej rozwj spoeczny redni otrzymany wynik wynosi 2.8.
Podane zachowania wystpuj do czsto, jednak niezbdna jest interwencja terapeutki,

zwaszcza w kontekcie kontrolowania emocji i umiejtnoci oczekiwania na wasn kolej.
Nieco wyszy wynik uzyskano w podskali rozwoju poznawczego. Wynosi on 3.2.
Wynik oglny wynosi 2.9, co wiadczy o rednim funkcjonowaniu dziewczynki w tych obszarach
rozwojowych.
redni wynik uzyskany dziki zastosowaniu Scheduy obserwacji zachowania wynosi 3.1, co
wskazuje na redni czstotliwo pojawiania si podanych zachowa w trakcie zaj
muzykoterapeutycznych.
34
Wyniki pomiaru drugiego

Imi dziecka: Kasia
Wiek: 8 lat
Data pomiaru: 25.04.2014 roku
I. Podskala Rozwj poznawczy
Uzyskany wynik 3/5 3/5 3/5 4/5 4/5 17/25 3.4/5.0
W obszarze rozwoju poznawczego nie zaobserwowano znaczcych zmian. Jedynie w aspekcie nr

4, odnoszcym si do uczenia si wykonywania nowych zada, odnotowano wzrost o jeden
stopie.
II. Podskala Rozwj emocjonalny
Uzyskany wynik 4/5 4/5 3/5 3/5 3/5 17/25 3.4/5.0
Due zmiany zaobserwowano w obszarze rozwoju emocjonalnego. W aspekcie nr 1 odnoszcym

si do nastroju, w aspekcie nr 2 zwizanym z ekspresj emocji oraz w aspekcie nr 10 skupiajcym
si na reakcji dziecka na trudne wiczenia i niepowodzenia odnotowano wzrost zachowania o
jeden punkt.
III. Podskala Rozwj spoeczny
Uzyskany wynik 4/5 3/5 4/5 3/5 4/5 18/25 3.6/5.0
35
Najwiksze zmiany zaobserwowano w obszarze rozwoju spoecznego. Jedynie aspekt nr 14,

zwizany ze stosunkiem do innego dziecka, nie zmieni si. W pozostaych aspektach
odnotowano wzrost zachowania o jeden stopie.

Data obserwacji: 18.04.2014 roku, 24.04.2014 roku, 25.04.2014 roku
Imi dziecka: Kasia
Wiek: 8 lat

(1) (2) (3) (4) (5)
1. Dziecko chtnie uczestniczy w

x
proponowanych wiczeniach.
2. Dziecko jest skoncentrowane na

x
zadaniu.
3. Dziecko rozumie komunikaty

x

wiczenie (bez pomocy terapeuty i/lub
x
innych dzieci).
5. Dziecko pomaga innym dzieciom w

zrozumieniu komunikatu dotyczcego
x
wykonania zadania.
6. Dziecko utrzymuje kontakt

x

x
8. Dziecko cierpliwie czeka na swoj

x
kolej.
9. Dziecko samo proponuje nowe

x
wiczenia lub nowe warianty wicze.
36
10. Dziecko chtnie improwizuje na

x
instrumentach.
11. Dziecko chtnie improwizuje

x
wokalnie.
12. Dziecko spontanicznie uywa gosu

x
podczas improwizacji wokalnej.
Kasia zacza chtniej uczestniczy w zajciach. Pomaga innym dzieciom w zrozumieniu polece.
Czciej utrzymuje kontakt wzrokowy z terapeut i dziemi. Czasami udaje si jej cierpliwie
czeka na swoj kolej, co jest duym sukcesem, poniewa na pocztku badania zachowanie to nie
pojawiao si nigdy. Kasia zacza rwnie chtniej bra udzia w improwizacjach oraz czciej
uywa swojego gosu spontanicznie.
Podsumowanie wynikw pomiaru drugiego

Wynik oglny uzyskany w pomiarze aspektw SOZ-D wynosi: 3.5.
redni wynik, uzyskany dziki zastosowaniu Scheduy obserwacji zachowania podczas zaj
muzykoterapeutycznych, wynosi: 3.8.
Analiza i interpretacja uzyskanych wynikw

Porwnujc rednie wyniki uzyskane podczas pierwszego pomiaru oraz rednie wyniki uzyskane
podczas drugiego pomiaru, mona zaobserwowa zmiany w poszczeglnych obszarach
rozwojowych u kadego dziecka. Analiza wynikw potwierdza zaoenie, e oddziaywania
muzykoterapeutyczne wpywaj na rozwj psychospoeczny niesyszcych dzieci w wieku
pnoprzedszkolnym. Zmiany ilustruj wykresy 18.
37
Profil rozwoju SOZ-D
Kasia
redni wynik
5
3
Wynik uzyskany w
pierwszym badaniu
2 Wynik uzyskany w drugim
badaniu
0
Wynik Rozwj Rozwj Rozwj
Oglny Poznawczy Emocjonalny Spoeczny
(P) (E) (S)
Wykres 1. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Kasi w pierwszym i drugim pomiarze wedug
SOZ-D
Mona zaobserwowa zmiany we wszystkich obszarach rozwojowych. Najwiksza rnica

pomiarw dotyczy rozwoju spoecznego, wynosi ona 0.8 (pierwszy pomiar: 2.8, drugi pomiar:
3.6). Kasia aktywnie i chtnie uczestniczy w zajciach i czciej wyraa zainteresowanie
proponowanymi wiczeniami, wykonuje je niemal samodzielnie. atwiej i chtniej wsppracuje
z partnerem w parze oraz wykazuje du motywacj podczas zada grupowych.
Nieco mniejsze, ale rwnie stosunkowo due zmiany mona zaobserwowa w obszarze rozwoju
emocjonalnego. Rnica pomiaru pierwszego (2.8) i pomiaru drugiego (3.4) wynosi 0.6. Kasia jest
czciej pogodna na zajciach, zauwaalna jest dua motywacja wasna do kontrolowania swoich
emocji. Czciej wykonuje trudniejsze wiczenia, przy niewielkiej pomocy terapeutki. Czasami
zdarza jej si reagowa bardzo emocjonalnie na niepowodzenia, jednak zdarza si to rzadziej.
Najmniejsze zmiany zaobserwowano w obszarze rozwoju poznawczego. W pierwszym pomiarze

uzyskano wynik: 3.2, natomiast w drugim pomiarze: 3.4. Kasia chtniej podejmuje nowe zadania,
czciej wykonuje je poprawnie i zauwaalna jest lepsza motywacja wasna.
38
Rnica pomidzy pierwszym wynikiem oglnym (2.9) a drugim wynikiem oglnym (3.5) wynosi
0.6.
Rnica pomidzy rednim wynikiem uzyskanym podczas pierwszej obserwacji zachowania

w trakcie zaj muzykoterapeutycznych a drugim rednim wynikiem jest stosunkowo dua
i wynosi 0.7, co zaprezentowane zostao na wykresie 2:
Profil dziecka wedug Scheduy Obserwacji Zachowania

podczas zaj muzykoterapeutycznych
Kasia
5
4 3,8
3,1
3
0
pierwsza obserwacja druga obserwacja
Wykres 2. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Kasi podczas pierwszej i drugiej obserwacji
wedug Scheduy obserwacji zachowania podczas zaj muzykoterapeutycznych
39
Kuba
redni wynik
3 Wynik uzyskany w
pierwszym badaniu
Wynik uzyskany w drugim
2 badaniu
0
(P) (E) (S)
Wykres 3. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Kub w pierwszym i drugim pomiarze wedug
SOZ-D
Zaprezentowane dane wskazuj na postp chopca w kadym z badanych obszarw

rozwojowych. Najwiksze zmiany zaobserwowano w aspektach rozwoju emocjonalnego.
W pierwszym pomiarze uzyskano wynik: 4.2, natomiast w drugim pomiarze: 4.6. Chopiec
wykazuje wiksz zdolno do relaksowania si, a take potrafi lepiej kontrolowa swoje emocje.
Najwaniejszym osigniciem zaobserwowanym w kocowym etapie procesu
muzykoterapeutycznego jest wzrost pewnoci siebie. Na pocztku badania chopiec podczas
niemale kadej aktywnoci upewnia si, czy dobrze zrozumia polecenie. W trakcie ostatnich
sesji zachowania te pojawiay si rzadziej. Kuba zacz rwnie wyraa ch zaimponowania
przed grup i terapeutk, proszc, aby mu nie pomagano w realizacji zada.
Nieco mniejsze zmiany zaobserwowano w obszarze rozwoju poznawczego i spoecznego.

W pierwszym pomiarze zachowa zwizanych z rozwojem poznawczym uzyskano wynik: 3.8,
natomiast w drugim pomiarze: 4.0. Chopiec lepiej rozumie komunikaty zarwno werbalne, jak
40
i niewerbalne. Zauwaalna jest rwnie dua motywacja wasna do komunikowania si z grup.

Postawa twrcza, wiadomo wasnego ciaa w przestrzeni oraz umiejtno koncentrowania
uwagi pozostay bez zmian, bdc ju na stosunkowo wysokim poziomie w momencie
rozpoczcia bada.
W przypadku obszaru zwizanego z rozwojem spoecznym w pierwszym pomiarze otrzymano

wynik: 4.2, natomiast w drugim pomiarze: 4.4. Zmiany dotycz przede wszystkim pracy chopca
w parze. Kuba chtniej wsppracuje z drugim dzieckiem, czsto inicjujc kontakt.
Zarwno w przypadku rozwoju poznawczego, jak i spoecznego rnica pomiarw wynosi

stosunkowo niewiele, bo 0.2. Rnica ta dotyczy rwnie redniego wyniku oglnego
w pierwszym pomiarze wynik oglny wynosi: 4.1, natomiast w drugim pomiarze: 4.3.

w trakcie zaj muzykoterapeutycznych a drugim rednim wynikiem jest stosunkowo niewielka
i wynosi 0.05, co prezentuje wykres 4:

Kuba
5
4,25 4,3
4
0
Wykres 4. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Kub podczas pierwszej i drugiej obserwacji
41
Maciek
redni wynik
5
3 Wynik uzyskany w
pierwszym badaniu
2 badaniu
0
(P) (E) (S)
Wykres 5. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Maka w pierwszym i drugim pomiarze
wedug SOZ-D
Podczas analizy rednich wynikw uzyskanych w pierwszym i drugim pomiarze,

charakterystyczny jest brak zmian w rozwoju spoecznym chopca. Zarwno w pierwszym, jak
i w drugim pomiarze uzyskany wynik wynosi: 4.0.
Najwiksza rnica (0.4) zauwaalna jest w obszarze rozwoju poznawczego, gdzie w pierwszym
pomiarze uzyskano wynik: 3.6, natomiast w drugim pomiarze: 4.0. Chopiec rozumie wikszo
komunikatw i wyraa motywacj wasn do komunikowania si z grup. Wzrost motywacji
widoczny jest rwnie w podejmowaniu si nowych zada.
W obszarze rozwoju emocjonalnego rnica pomiarw wynosi 0.2 (pierwszy pomiar: 3.4, drugi
pomiar: 3.6). Zauwaalna jest wiksza kontrola emocji w przypadku niepowodze i trudnych
wicze, ktre chopiec wykonuje zawsze samodzielnie.
Rnica pomidzy pierwszym wynikiem oglnym (3.7) a drugim wynikiem oglnym (3.9) wynosi:
0.2.
42

Maciek
5
3,9
4
3,4
0

w trakcie zaj muzykoterapeutycznych a drugim rednim wynikiem jest stosunkowo niewielka
i wynosi: 0.5, co zaprezentowane zostao na wykresie 6:
Wykres 6. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Maka podczas pierwszej i drugiej obserwacji
Ja
redni wynik
5
3 Wynik uzyskany w
pierwszym badaniu
2 badaniu
0
(P) (E) (S)
43
Wykres 7. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Jasia w pierwszym i drugim pomiarze wedug
SOZ-D
Najwiksze zmiany zaobserwowano w obszarze rozwoju poznawczego oraz spoecznego.

W przypadku rozwoju poznawczego rnica pomiaru pierwszego (1.8) i pomiaru drugiego (2.2)
wynosi 0.4. Tak sam rnic uzyskano w obszarze rozwoju spoecznego, gdzie w pierwszym
pomiarze uzyskano wynik: 2.8, natomiast w drugim pomiarze: 3.2.
W obszarze rozwoju poznawczego najwiksze zmiany obserwuje si w rozumieniu komunikatw

zarwno werbalnych, jak i niewerbalnych. Chopiec zaczyna inicjowa kontakt z grup,
uwidacznia si motywacja wasna w tym aspekcie. Zaczyna rozumie polecenia po pierwszej
demonstracji wiczenia oraz potrafi poprawi swj bd w przypadku niepowodzenia.
Zauwaalna jest rwnie poprawa koncentracji. Potrzebna jest niewielka zachta terapeuty w tym
aspekcie.
W obszarze rozwoju emocjonalnego pomidzy wynikiem pierwszego pomiaru (3.4) a wynikiem

drugiego pomiaru (3.6) rnica wynosi 0.2. Chopiec nie wykazuje adnych zaburze nastroju
podczas zaj.
Rnica pomidzy pierwszym wynikiem oglnym (2.7) a drugim wynikiem oglnym (3.0) wynosi:
0.3.

w trakcie zaj muzykoterapeutycznych a drugim rednim wynikiem wynosi: 0.65, co
zaprezentowane zostao na wykresie 8:
44

Ja
5
2,9
3
2,25
2
0
Wykres 8. Zestawienie wynikw uzyskanych przez Jasia podczas pierwszej i drugiej obserwacji
Wnioski
Wyniki badania wskazuj na wpyw zastosowanych oddziaywa muzykoterapeutycznych na
obszar rozwoju psychospoecznego dzieci niesyszcych. Nie mona jednak wykluczy, e na
rezultaty badania miay rwnie wpyw inne czynniki, takie jak terapia logopedyczna,
psychologiczna czy wreszcie zajcia muzykoterapeutyczne, ktre stanowi element programu
wychowawczego, oferowanego przez placwk przedszkoln. Niestety nie mona potwierdzi
tego, czy charakter zaj muzykoterapeutycznych, prowadzonych w placwce, pokrywa si
z oddziaywaniami zastosowanymi w badaniu. Osoba realizujca w przedszkolu program
muzykoterapii nie zgodzia si, aby terapeutka prowadzca badanie uzyskaa jakiekolwiek
informacje dotyczce charakteru zaj.
Na rezultaty bada miay rwnie wpyw wymienione czynniki zakcajce, takie jak absencja
dzieci na zajciach (szczeglnie w pierwszym etapie badania) oraz problemy na drodze
komunikacji interpersonalnej pomidzy terapeutk a dziemi (rwnie gwnie w pierwszym
etapie badania).
Przeprowadzone badanie miao na celu ocen skutecznoci oddziaywa muzykoterapeutycznych

w obszarze rozwoju psychospoecznego niesyszcych dzieci w wieku pnoprzedszkolnym.
45
Opisane wyniki badania potwierdzaj efektywno zastosowanych dziaa, jednak z uwagi na

wymienione czynniki zakcajce istnieje potrzeba dalszych bada w tym obszarze.
Problematyka badania skupiona bya przede wszystkim na rozwoju psychospoecznym dzieci

niesyszcych, jednak zastosowane metody pracy skupiay si rwnie na innych aspektach
rewalidacyjnych, takich jak poprawa odczytywania mowy z ust oraz korygowanie jakoci mowy.
Obszary te nie zostay ujte w badaniu, dlatego nie sposb powiedzie o efektywnoci
zastosowanych oddziaywa muzykoterapeutycznych w tych aspektach. Nie mona jednak takiej
zalenoci wykluczy, std warto zwrci uwag na zaistnia potrzeb bada ukierunkowanych
na zmierzenie efektywnoci oddziaywa muzykoterapeutycznych w obszarze poprawy
odczytywania mowy z ust i/lub poprawy jakoci mowy.
Nasuwa si take pytanie: Czy zastosowanie takich samych oddziaywa muzykoterapeutycznych

mogoby przynie podobne rezultaty w pracy z innymi grupami dzieci z uszkodzonym suchem?
Interesujce byoby zatem przeprowadzenie podobnych bada w grupie niesyszcych dzieci
modszych, niesyszcych dzieci w wieku szkolnym, a take w grupach dzieci z rnym stopniem
ubytku suchu.
Bibliografia
Bogdanowicz, M. (2003). Skala Obserwacji Zachowania Dzieci (SOZ-D) do oceny efektywnoci
zaj prowadzonych Metod Ruchu Rozwijajcego Weroniki Sherborne. W: M.
Bogdanowicz, Skale Obserwacji Zachowania Dzieci i Rodzicw uczestniczcych w zajciach Ruchu
Rozwijajcego (s. 5-20). Gdask: Wydawnictwo Harmonia.
Csanyi, Y. (1994). Suchowo-werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym narzdem suchu. Warszawa:

WSiP.
Darrow, A. (2006). The Role of Music in Deaf Culture: Deaf Students' perception of emotion in
Music. Journal of Music Therapy, XLIII (1), s. 215.
Darrow, A., Grohe, H. (2002). Music therapy for learners who are deaf or hard-of-hearing. W: B.
Wilson (red.), Models of Music Therapy interventions in school settings (s. 291 304). Silver
Spring: American Music Therapy Association.
Eckert, U. (2006). Pedagogika niesyszcych i niedosyszcych surdopedagogika. W: W. Dykcik

(red.), Pedagogika specjalna (s. 167-177). Pozna: Wydawnictwo Naukowe UAM.
46
Gfeller, K. E. (1999). Music therapy in the treatment of sensory disorders. W: W. B. Davis, K. E.

Gfeller, M. H. Thaut (red.), An Introduction to Music Therapy: Theory and Practice
(s. 187193), Dubuque: McGraw-Hill College.
Hoffman, B. (2001). Surdopedagogika w teorii i praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Wyszej Szkoy

Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
Karzewska, B. (2007). Ksztatowanie zdolnoci koordynacji zmysowo-ruchowej u dzieci guchych w wieku

przedszkolnym. Warszawa: Instytut Informacji Naukowej i Studiw Bibliologicznych.
obocki, M. (2005). Metody i techniki bada pedagogicznych. Krakw: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Pilch, T., Bauman T. (2001). Zasady bada pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie
ak.
Spicknall, H. W. (1968). Music for deaf and hard-of-hearing children in public schools. W: E. T.
Gaston (red.), Music in therapy (s. 314316). London: Collier Macmillan Publishers.
Szymik, A. (2010). Przez rytm do wiata Ciszy. Wykorzystanie rytmiki w surdomuzykoterapii

dzieci. W: P. Cylulko, J. Gadyszewska-Cylulko (red.), Muzykoterapia: tosamo transgresja
transdyscyplinarno (s. 147153). Wrocaw: Akademia Muzyczna im. Karola Lipiskiego
we Wrocawiu, Stowarzyszenie Muzykoterapeutw Polskich.
47
Zacznik 1.
Data obserwacji:
Imi dziecka:
Wiek:

(1) (2) (3) (4) (5)
1. Dziecko chtnie uczestniczy w

proponowanych wiczeniach.
2. Dziecko jest skoncentrowane na

zadaniu.
3. Dziecko rozumie komunikaty


wiczenie (bez pomocy terapeuty i/lub
innych dzieci).
5. Dziecko pomaga innym dzieciom w

zrozumieniu komunikatu dotyczcego
wykonania zadania.


8. Dziecko cierpliwie czeka na swoj

kolej.
9. Dziecko samo proponuje nowe

wiczenia lub nowe warianty wicze.
48
10. Dziecko chtnie improwizuje na

instrumentach.
11. Dziecko chtnie improwizuje

wokalnie.
12. Dziecko spontanicznie uywa gosu

podczas improwizacji wokalnej.
***
mgr Anna Flis muzykoterapeutka, absolwentka Akademii Muzycznej im. Karola

Szymanowskiego w Katowicach. Zajmuje si muzykoterapi dziecic, ze szczeglnym
uwzgldnieniem surdomuzykoterapii. Wsppracuje z Centrum Terapeutycznym Stamina w
Gliwicach, obkiem i przedszkolem z oddziaami integracyjnymi Bajkowa Kraina w Katowicach
i Chorzowie oraz Szko Muzyczn Yamaha w Zabrzu, w ktrej prowadzi muzykoterapi dla
dzieci z zaburzeniami rozwojowymi oraz jest nauczycielem programw wczesnodziecicych.
49
ROZPOZNANIE W MUZYKOTERAPII4
Martyna Rau
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach (studentka studiw II st.)
Streszczenie
Rozpoznanie w muzykoterapii to temat nieczsto poruszany w literaturze polskiej. Pierwsza cz
artykuu wykorzystuje zatem teksty anglojzyczne; zawiera definicje, ukazuje rnice pomidzy
rozpoznaniem a ewaluacj, przedstawia fragment regulaminu AMTA (American Music Therapy
Association) dotyczcy tego procesu. W czci drugiej pokrtce opisane jest zagadnienie
rozpoznania we wczesnej muzykoterapii polskiej na podstawie tekstw T. Natansona i A. Metery.
We fragmencie ostatnim autorka prezentuje wyniki badania dotyczcego stanu wiedzy
o rozpoznaniu i jego narzdziach, przeprowadzonego wrd certyfikowanych muzykoterapeutw
polskich.
Sowa kluczowe: rozpoznanie, ewaluacja, diagnoza w muzykoterapii.
Wprowadzenie
Czym jest rozpoznanie? Cho niniejszy tekst zawiera, oczywicie, odpowied na to pytanie, warto
uprzednio zastanowi si nad ni samemu. W literaturze polskojzycznej trudno znale definicj
muzykoterapeutycznego rozpoznania dlatego autorka w poszukiwaniu odpowiedzi signa po
rda zagraniczne. Artyku rozpoczyna si wic definicj oraz informacjami o rozpoznaniu,
pochodzcymi z publikacji anglojzycznych (Davis, Gfeller, Thaut 1999; Wheeler, Shultis, Polen
2005), a nastpnie zawiera fragment regulaminu AMTA dotyczcego rozpoznania. Opisane
zostay take rnice pomidzy rozpoznaniem a ewaluacj, a pierwsz cz artykuu zamyka opis
procesu rozpoznania oraz jego roli w muzykoterapii.
4 Tre artykuu stanowi fragmenty pracy dyplomowej Autorki.

50
Cz druga artykuu powicona jest tematowi rozpoznania w muzykoterapii polskiej. Autorka

cytuje tu wic fragmenty ksiek T. Natansona (1979) i A. Metery (2002), dotyczce bada
z zakresu rozpoznania we wczesnej polskiej muzykoterapii. Nastpnie przedstawiona jest ankieta
przeprowadzona wrd certyfikowanych muzykoterapeutw polskich na pocztku biecego
roku, dotyczca wiedzy o rozpoznaniu i narzdziach do jego przeprowadzania, a take opinii
ankietowanych na temat iloci informacji o rozpoznaniu w literaturze polskiej. Ankieta skadaa
si z czterech pyta o charakterze otwartym. Wnioski z przeprowadzonego badania
przedstawione s na kocu pracy i stanowi jej zakoczenie.
Czym jest rozpoznanie?

Rozpoznanie (ang. assessment) to analiza umiejtnoci, potrzeb i poziomu funkcjonowania klienta,
przeprowadzana przed rozpoczciem terapii. Dostarcza informacji o przeszym i obecnym stanie
danej osoby i suy okreleniu celw terapii oraz wykorzystywanych w niej metod i podej, a
take do zaplanowania jej w czasie.
Czynnikiem rozrniajcym rozpoznanie muzykoterapeutyczne od innych (na przykad

psychologicznego czy edukacyjnego) jest muzyka: rozpoznanie i diagnoza muzykoterapeutyczna
skupiaj si gwnie na muzycznych preferencjach, zdolnociach i umiejtnociach (oraz ich
przeoeniu na funkcjonowanie klienta). Muzykoterapeuta moe dodatkowo sprawdza czynniki
mniej zwizane z sam muzyk, lecz mierzalne w badaniu muzykoterapeutycznym (i mogce ulec
poprawie poprzez zastosowanie muzykoterapii), na przykad: percepcj suchow, pami, du i
ma motoryk, emocjonalno, umiejtnoci spoeczne (Davis, Gfeller, Thaut 1999).
Podczas przeprowadzania rozpoznania informacje naley pozyskiwa z moliwie jak najwikszej

liczby rde: obserwujc klienta podczas wykonywania zada poznawczych, fizycznych,
muzycznych i innych, przeprowadzajc wywiad z klientem i jego rodzin/opiekunem, zapoznajc
si z jego dokumentacj medyczn, a take konsultujc si z czonkami zespou terapeutycznego.
Niekiedy jednak sytuacja nie pozwala muzykoterapeucie na przeprowadzenie tak dokadnego
rozpoznania. Dzieje si tak na przykad w szpitalach, gdzie czas trwania muzykoterapii jest rny
(niekiedy jest to tylko jedna sesja) i nie da si dokadnie zaplanowa caego procesu. Wtedy
rozpoznanie przybiera zazwyczaj form krtkiej rozmowy, podczas ktrej muzykoterapeuta
okrela stan klienta i jego potrzeby na dany moment (na przykad potrzeb bezpieczestwa).
Moe dziki temu tak pokierowa sesj, by te potrzeby zaspokoi o ile jest to moliwe
poprzez dziaania muzykoterapeutyczne.
Niezalenie od tego, czy rozpoznanie przeprowadza si w przecigu kilku spotka, czy tylko kilku
pierwszych minut konkretnej sesji, powinno ono zosta udokumentowane, a jego wyniki
51
zinterpretowane (w wielu sytuacjach wyniki rozpoznania powinny by przekazane klientowi lub

jego rodzinie/opiekunowi, a take czonkom zespou terapeutycznego, na przykad po to, aby
ustali wsplny cel terapii). Dopiero wtedy mona przej do rozpoczcia muzykoterapii chyba
e rozpoznanie wykae, e nie jest ona dla klienta waciw form.
Naturaln rzecz jest wic, e rozpoznanie to jedna z pierwszych czynnoci, ktre przeprowadza
muzykoterapeuta, rozpoczynajc proces terapii z klientem poprzedza je jedynie skierowanie
klienta na muzykoterapi.
Poniewa nie ma jeszcze w Polsce norm dotyczcych rozpoznania muzykoterapeutycznego,

warto zna pochodzc z regulaminu AMTA (American Music Therapy Association) sekcj
powicon rozpoznaniu:
Klient zostanie poddany rozpoznaniu przez muzykoterapeut na pocztku procesu

muzykoterapii.
2.1. Rozpoznanie muzykoterapeutyczne zawiera bdzie oglny opis funkcjonowania psychologicznego,

poznawczego, komunikacyjnego, spoecznego i fizycznego, ze szczeglnym uwzgldnieniem potrzeb i atutw
klienta. Bdzie take okrelao reakcje klienta na muzyk, jego preferencje i umiejtnoci muzyczne.
2.2. Rozpoznanie muzykoterapeutyczne bdzie badao kultur klienta. Moe zawiera informacje o jego rasie,
pochodzeniu etnicznym, jzyku, wyznaniu, klasie spoecznej, przeyciach zwizanych z rodzin, orientacji
seksualnej, tosamoci pciowej i organizacjach spoecznych, do ktrych naley klient (lecz nie ogranicza si
wycznie do tych informacji).
2.3. Wszystkie metody przeprowadzania rozpoznania muzykoterapeutycznego bd odpowiednie dla wieku

klienta, jego diagnozy, poziomu funkcjonowania i kultury. Metody te mog zawiera: obserwacj w sytuacjach
muzycznych i innych, rozmow-wywiad, dziaania werbalne i niewerbalne oraz badanie. Informacje mog by
take zdobywane z innych rde i dyscyplin, na przykad przeszej i obecnej historii medycznej i spoecznej
(zgodnie z rozporzdzeniem HIPPA).
2.4. Wszystkie interpretacje wynikw badania bd oparte na odpowiednich badaniach.
2.5. Proces i wyniki rozpoznania muzykoterapeutycznego bd zawarte w dokumentacji klienta.
2.6. Ostateczna decyzja odnonie do przyjcia klienta na muzykoterapi (zarwno bezporednio, jak i
konsultacyjnie) bdzie podjta przez muzykoterapeut i w miar moliwoci spjna z programem zespou
terapeutycznego. Rozmowa wstpna (screening) moe by czci tego procesu.
52
2.7. Wyniki, konkluzje i implikacje rozpoznania muzykoterapeutycznego stan si podstaw dla programu
terapii klienta i bd przedstawione osobom zwizanym ze wiadczeniem mu usug terapeutycznych. Stosowne
wyniki bd przedstawione klientowi.
2.8. Jeeli rozpoznanie wykae u klienta potrzeb innego rodzaju terapii, muzykoterapeuta napisze stosowne
skierowanie (AMTA 2013)5.
Rozpoznanie a ewaluacja
Wielu muzykoterapeutw przeprowadza oprcz rozpoznania jako jednej z pierwszych faz
procesu terapii rozpoznanie na pocztku i kocu kadej sesji. Czsto jest to bowiem zwyka
rozmowa, podczas ktrej terapeuta dowiaduje si o nastroju klienta i, ewentualnie, istotnych dla
niego wydarzeniach, ktre miay miejsce od ostatniej sesji. Dziki temu terapeuta jest w stanie
odpowiednio pokierowa sesj i na przykad odstpi od niektrych zaplanowanych
aktywnoci, jeli oka si nieadekwatne do stanu pacjenta. Podobnie wyglda te rozpoznanie
(ewaluacja) na kocu sesji.
Rozpoznanie i ewaluacja mog take przybra charakter ilociowy, bardziej sformalizowany:

terapeuta moe mie przygotowany krtki formularz, okrelajcy na przykad poziom strachu,
zoci, zadowolenia i innych istotnych dla toku sesji emocji, ktre klient okrela w skali na
przykad 15. Nie daje to wprawdzie wiedzy o konkretnych wydarzeniach majcych wpyw na
samopoczucie klienta, ale pozwala na oglne rozeznanie. Ten sam formularz moe by nastpnie
uyty na kocu sesji, podczas ewaluacji dziki temu terapeuta nie tylko jest w stanie okreli, jak
dane aktywnoci wpyny na klienta, lecz take moe pniej takie porwnanie stanu przed
i po okaza pracodawcy jako namacalny, liczbowy dowd na to, e muzykoterapia jest
odpowiedni dla danej osoby form terapii (lub przeciwnie e skierowanie okazao si
nietrafione).
Czym wic rni si rozpoznanie od ewaluacji, skoro uywane s w nich dokadnie te same
narzdzia? Sedno tkwi w celach obu tych dziaa: celem rozpoznania jest zdobycie informacji
o kliencie lub populacji, ktrej wiadczone s usugi muzykoterapeutyczne o stanie
i problemach klinicznych, charakterystyce muzycznej, ich wasnych zasobach i dowiadczeniach
oraz o potrzebach terapeutycznych (Wheeler 2005, s. 81). Ma ono miejsce przed rozpoczciem
terapii i jest punktem wyjcia do formuowania jej celw. W przypadku rozpoznania
przeprowadzanego na pocztku kadej sesji istot jest zebranie informacji o aktualnym stanie
klienta i czynnikach, ktre mog mie wpyw na przebieg sesji terapeutycznej.
5 Tum. M. R.
53
Celem ewaluacji jest natomiast sprawdzanie rezultatw dziaa podejmowanych w trakcie terapii,
monitorowanie zmian (o charakterze muzycznym lub pozamuzycznym) powstaych w efekcie
muzykoterapii. Badanie ewaluacyjne powinno dawa odpowiedzi na dwa podstawowe pytania:
o efektywno uytych metod oraz o popraw stanu klienta poprzez te metody (Wheeler 2005).
Ewaluacja moe nastpowa po kadej sesji, a z ca pewnoci powinno si j przeprowadza co
jaki czas, w celu weryfikacji skutecznoci uywanych technik oraz sprawdzania postpw, jakie
osign klient od momentu rozpoczcia terapii. Kiedy praca z klientem dobiega koca, powinna
zosta przeprowadzona ewaluacja kocowa, ktrej wyniki mog by nastpnie porwnane ze
wstpnym rozpoznaniem i przekazane klientowi lub jego rodzinie.
Mimo e rda zagraniczne mog atwo wprowadza w bd (assessment to pojcie bardzo oglne
i dopiero w dalszej kolejnoci wyrnia si jego rne odmiany midzy innymi evaluative
assessment, czyli rozpoznanie ewaluacyjne), rozrnianie poj rozpoznania i ewaluacji
w jzyku polskim jest istotne, by zachowa poprawno terminologiczn.
Proces rozpoznania
Rozpoznanie muzykoterapeutyczne powinno przebiega wedug okrelonych etapw. Pierwszym
z nich jest otrzymanie skierowania skierowa klienta na muzykoterapi moe czonek jego
rodziny, zespou terapeutycznego lub te on sam. Niezalenie od tego, muzykoterapeuta
powinien sam okreli, czy muzykoterapia jest odpowiedni form terapii dla danej osoby.
Kolejnym krokiem jest zbieranie wstpnych informacji o kliencie. Moe to by zapoznanie

si z dostpn dokumentacj klienta, rozmowa-wywiad z klientem, rozmowa-wywiad z czonkami
jego rodziny (lub z opiekunem), rozmowa z czonkami zespou terapeutycznego. Celem
zdobywania tych informacji jest osignicie:
lepszego zrozumienia klienta;

wiedzy o wanych dla niego wydarzeniach i ich wpywie na ycie i stan klienta;
wiedzy o stanie medycznym klienta i zaywanych przez niego lekach;
wiedzy o programach (terapeutycznych, edukacyjnych i tym podobne), w ktrych klient
bra udzia i o efektach tych dziaa;
wiedzy o zwizku klienta z muzyk, jego muzycznych dowiadczeniach, preferencjach
i tak dalej;
wiedzy o przekonaniach klienta (religijnych, moralnych i tym podobne);
wiedzy o obecnych potrzebach klienta i jego osobistych celach.
54
Zakres zdobywanych informacji zaley midzy innymi od szacowanego czasu terapii: jeeli
terapeuta spodziewa si, e bdzie to duszy czas, warto dowiedzie si o kliencie jak najwicej.
W sytuacjach jednorazowych sesji (na przykad w szpitalach) wystarcz informacje o obecnych
potrzebach klienta.
Im lepiej poznamy klienta i im lepiej bdziemy go rozumie, tym dokadniej okrelimy cel terapii
i techniki, ktre posu jego realizacji.
Kiedy ju zasigniemy wstpnych informacji o kliencie, kolejnym etapem jest okrelenie celu
i zakresu rozpoznania. Rozpoznanie nie moe skupia si na wszystkich aspektach
funkcjonowania klienta proces taki trwaby dugo, a jego rezultaty nie pomogyby w okreleniu
szczegowego celu terapii. W zalenoci od nadrzdnego celu przeprowadzania rozpoznania
uywamy rnych jego typw i narzdzi. Kenneth Bruscia (2003) zdefiniowa zatem pi
oglnych celw rozpoznania:
diagnostyczny aby wykry, zdefiniowa, wyjani i sklasyfikowa defekt klienta,

skupiajc si gwnie na jego przyczynach, symptomach, czstotliwoci i prognozie
(Bruscia 1993). Dziaania muzyczne su tu okreleniu stanu klienta i sposobu, w jaki
dowiadcza tego stanu;
interpretacyjny polega na zebraniu fragmentw reakcji i wypowiedzi muzycznych klienta
i zinterpretowaniu ich poprzez wybrane teorie naukowe. Przykadem moe by
rozpoznanie uywane przez Mary Priestley, ktra improwizacje muzyczne swoich
klientw interpretowaa na podstawie koncepcji psychoanalitycznych Freuda, Klein
i Junga (Wheeler, Shultis, Polen 2005);
deskryptywny aby zrozumie klienta i jego wiat (w odniesieniu do jego umiejtnoci i
potrzeb). Dowiadczenia muzyczne klienta s tu niezwykle istotne i przekadaj si na
inne aspekty jego ycia;
preskryptywny rozpoznanie powicone jest okreleniu potrzeb terapeutycznych klienta
i dostarczeniu bazy do formuowania celw, umieszczenia klienta w odpowiednim
programie terapeutycznym i zidentyfikowania metod, ktre bd dla niego najbardziej
efektywne. Ten typ rozpoznania pomaga odpowiedzie na pytania: Czy klientowi
potrzebna jest muzykoterapia i czy chce w niej uczestniczy? Czy istniej jakiekolwiek
przeciwwskazania do uczestniczenia klienta w sesjach muzykoterapeutycznych? Ktre
metody muzykoterapii s najodpowiedniejsze dla klienta? Jakie materiay bd
odpowiaday wiekowi, poziomowi dojrzaoci i pogldom klienta? Czy klient ma wstpne
55
wymagania co do uczestniczenia w istniejcym programie muzykoterapeutycznym?

(Wheeler, Shultis, Polen 2005, s. 3233);
ewaluacyjny zgromadzone przed rozpoczciem terapii informacje o kliencie su jako
baza do mierzenia postpw.
Rnice midzy tymi picioma punktami s do subtelne, ale dostrzegalne i niekiedy okrelenie
takiego oglnego celu przeprowadzenia rozpoznania pomaga maksymalnie skupi si na
informacjach, ktrych najbardziej potrzebuje terapeuta. Cel taki zaley oczywicie od czasu, jaki
terapeuta ma na przeprowadzenie rozpoznania oraz modelu/techniki muzykoterapeutycznej,
ktr stosuje w pracy (przykadowo: muzykoterapeuta, ktrego praca opiera si na nurcie
psychodynamicznym, bdzie zapewne przeprowadza gwnie rozpoznanie o celu
interpretacyjnym; natomiast terapeuta, ktrego podejcie jest bardziej eklektyczne, moe
dostosowa rozpoznanie do wasnego osdu w kwestii tego, jaki cel/kierunek bdzie najlepszy
w danej sytuacji).
Kiedy ju muzykoterapeuta zna odpowied na pytanie Po co (w jakim celu) przeprowadzam

rozpoznanie?, kolejne pytanie powinno brzmie: Co (jakie aspekty funkcjonowania klienta) chc
zgbi dziki rozpoznaniu?. Wyrnia si zatem siedem zakresw funkcjonowania, ktre
mona bada podczas przeprowadzania rozpoznania i ktre w efekcie pomagaj terapeucie
okreli dokadny cel terapii:
1. Zakres biograficzny
Terapeuta skupia si na gromadzeniu informacji o wyksztaceniu klienta, jego zainteresowaniach,

wanych wydarzeniach z jego ycia, stosunku klienta do muzyki, lekach, ktre zaywa,
diagnozach klinicznych, wczeniejszych dowiadczeniach z jakkolwiek form terapii oraz innych
czynnikach. W miar moliwoci naley korzysta z jak najwikszej liczby dostpnych rde.
Informacje istotne dla terapeuty zale od powodu, z jakiego klient zosta skierowany na
muzykoterapi.
2. Zakres somatyczny
Terapeuta gromadzi informacje o fizjologicznych i psychofizjologicznych reakcjach klienta na

muzyk, midzy innymi: tempie oddychania, pulsie, cinieniu krwi, pomiarach EEG
(elektroencefalogram mierzy czstotliwo fal mzgowych) i EMG (elektromiografia mierzy
funkcjonowanie mini), poziomie odczuwania blu, napicia, zmczenia i niepokoju. Badania
takie mog by przydatne na przykad w pracy w szpitalach lub innych placwkach medycznych i
paramedycznych.
56
3. Zakres behawioralny
Terapeuta skupia si na obserwacji i analizie zachowa klienta, midzy innymi reakcji na

stymulacj czy moliwej do zaobserwowania przez terapeut interakcji ze rodowiskiem.
4. Zakres umiejtnoci
Chodzi tu o obserwacj muzycznych i niemuzycznych umiejtnoci, ktre klient wykorzystuje

podczas aktywnoci muzycznych (na przykad koordynacja, percepcja, umiejtnoci poznawcze,
kreatywno i tak dalej).
5. Zakres osobowoci i samowiadomoci
Obejmuje psychologiczne ja klienta: jego samoocen, poczucie tosamoci, podwiadome

aspekty osobowoci. Rozpoznanie tego typu moe polega na przykad na interpretowaniu przez
klienta muzyki w kontekcie wasnej osobowoci lub na odgrywaniu rl (na przykad roli matki,
ojca) w muzycznej psychodramie. Ten rodzaj rozpoznania mona z ca pewnoci spotka
w modelu Portretu Muzycznego (autorstwa E. Galiskiej), osadzonym w nurcie psychoterapii. Jak
pisze autorka metody: Cel PM to diagnoza i terapia zaburzonej tosamoci, polegajca na
regulacji treci i struktur ja (Galiska 2012).
6. Zakres afektw
Terapeuta skupia si na emocjonalnych reakcjach klienta na suchanie lub tworzenie muzyki, a

take na jego muzycznych preferencjach (piosenkach lub gatunkach muzycznych, ktre
koresponduj z emocjami pacjenta).
7. Zakres interakcji
Obejmuje relacj klienta z terapeut oraz z rodzin i rwienikami, a take og umiejtnoci

komunikacyjnych klienta.
Inny moliwy podzia okrela dziewi obszarw, w ktrych muzykoterapeuta moe zasiga
informacji: medyczny, poznawczy, spoeczny, somatyczny, zawodowy/edukacyjny, emocjonalny,
komunikacyjny, obszar relacji z czonkami rodziny oraz obszar rekreacyjny (Davis, Gfeller, Thaut
1999).
Dowiadczenia muzyczne, ktrych dostarcza si klientowi podczas sesji muzykoterapeutycznych,

mog take suy rozpoznaniu. Dlatego te nastpnym krokiem jest okrelenie rda
informacji muzycznej. Niektre narzdzia suce do przeprowadzania rozpoznania uywaj
jednego, inne dwch lub wicej elementw. Dowiadczenia te dzielimy wic na:
57
Improwizowanie podczas rozpoznania terapeuta skupia si na sposobach, w jakie klient

tworzy muzyk podczas grania lub piewania, z odniesieniem lub bez odniesie, ze
sowami lub bez. Rozpoznanie za pomoc improwizacji uwaa si za szczeglnie
odpowiednie dla osb majcych problemy z werbaln ekspresj, poczuciem
samowiadomoci, komunikacj i relacjami interpersonalnymi oraz dla osb mao
spontanicznych.
Wykonywanie lub odtwarzanie suy okrelaniu sposobu, w jaki klient uczy si i
wykonuje wokaln lub instrumentaln muzyk lub w jaki sposb powtarza (naladuje)
rnego rodzaju dwiki i schematy muzyczne. Terapeuta ma moliwo zaobserwowania
caego wachlarza umiejtnoci, jakie potrzebne s w tego typu dowiadczeniach
muzycznych. Su one midzy innymi okreleniu poziomu gbokoci
niepenosprawnoci i identyfikacji stopnia utraty funkcjonowania na przykad przez urazy
mechaniczne, postpujce schorzenia, opnienie w rozwoju (Bruscia 1993).
Tworzenie bada si tu sposoby, w jakie klient (zwykle z pomoc terapeuty) komponuje
piosenk lub utwr instrumentalny oraz jak organizuje sobie proces tworzenia. Jest to
przydatne w pracy z osobami majcymi problemy z koncentracj, podejmowaniem decyzji
(i braniem za nie odpowiedzialnoci), organizacj i sekwencjonowaniem idei, a take z
osobami, ktre maj trudno w komunikacji werbalnej, ale potrafi przekaza myli i
uczucia poprzez piosenk lub instrumentaln form muzyczn (Bruscia 1993).
Suchanie jest to metoda receptywna, w ktrej terapeuta skupia si na tym, w jaki
sposb klient syszy, odbiera i reaguje na bodce dwikowe. Muzyka moe by tu
odtwarzana lub wykonywana na ywo przez muzykoterapeut. Tego typu rozpoznanie
przeznaczone jest midzy innymi dla osb z potrzeb aktywizacji/relaksacji emocjonalnej
lub fizycznej oraz w celu nauczenia wiadomego suchania, refleksji, identyfikacji
wasnych emocji i myli, a take aby dostarczy klientowi wrae duchowych (Bruscia
2003).
Kiedy s ju okrelone cele, zakres i rda informacji muzycznej, terapeuta moe

przeprowadzi rozpoznanie. Proces ten dzieli si na trzy czci:
1. Zbieranie danych obejmuje wszystkie wymienione ju wczeniej dziaania (rozmow,

obserwacj klienta, rozpoznanie z uyciem konkretnego narzdzia pomiarowego, na
przykad skali).
2. Podsumowanie i interpretacja wynikw czyli wnioski pynce z rozpoznania. Zawiera
si w tym punkcie take okrelenie tego, czy muzykoterapia jest na podstawie
58
przeprowadzonego badania odpowiedni pod wzgldem moliwych efektw form

terapii dla klienta.
3. Dokumentacja wynikw niezalenie od tego, czy zapadnie decyzja o kontynuowaniu
muzykoterapii, czy nie, z badania rozpoznawczego powinien zosta sporzdzony
raport. Moe on nastpnie zosta przekazany czonkom zespou terapeutycznego lub
rodzinie klienta.
Rola rozpoznania w muzykoterapii

Podsumowujc powysze punkty jaka jest rola rozpoznania w muzykoterapii? Stanowi ono
swego rodzaju klamry spinajce cay proces: na pocztku, jako rozpoznanie waciwe, jest
punktem wyjcia do zaplanowania celw terapii; na kocu, jako ewaluacja, stanowi jej
podsumowanie, pomaga okreli, czy terapia przynosi efekty a jeli nie przynosi, wtedy
ewaluacja jest przydatna w ustalaniu koniecznych zmian w podejciu terapeuty. Jest ono
dziaaniem usystematyzowanym, dajcym jednak terapeucie pewn swobod w odpowiednim
wyborze narzdzia do jego przeprowadzenia (lub poprowadzenia go wedle wasnego schematu,
na podstawie swojej wiedzy i dowiadczenia). Bez rozpoznania choby i krtkiego nie mona
rozpocz procesu terapii jak bowiem pomaga komu, o kim nic si nie wie? Odpowied na to
pytanie powinna stanowi rwnie odpowied na wszelkie wtpliwoci dotyczce roli
rozpoznania w muzykoterapii.
Rozpoznanie we wczesnej muzykoterapii polskiej

Niewiele mona znale w polskich rdach na temat rozpoznania muzykoterapeutycznego w
naszym kraju. Tadeusz Natanson wymieni we Wstpie do nauki o muzykoterapii cz osb, ktre
wczenie, to jest pod koniec lat 70. XX wieku, prowadziy dziaalno z zakresu muzykoterapii
(Natanson 1979, s. 4046). Obok wyksztaconych muzykoterapeutw i muzykw, na tej licie
znaleli si take psychologowie, psychiatrzy i lekarze rnych specjalizacji (midzy innymi
kardiologii, chirurgii, anestezjologii, ginekologii i innych). Z uwagi na brak polskojzycznych
narzdzi do przeprowadzania muzykoterapeutycznego rozpoznania oraz ograniczony w tych
czasach dostp do rde zagranicznych mona przypuszcza, e gwnym rdem informacji
byy dla nich diagnozy kliniczne pacjentw, ich preferencje muzyczne pierwotnie stanowiy za
rzecz raczej drugorzdn.
Natanson, cho nie proponowa konkretnych narzdzi czy metod muzycznego diagnozowania
pacjenta, zaznacza, e istotny dla muzykoterapeuty powinien by emocjonalny stosunek
czowieka do muzyki, co okreli pojciem muzykalnoci (Natanson 1979, s. 65). czy w tym
nie tylko zdolnoci muzyczne danej osoby, lecz take jej gust muzyczny. Okrelenie stopnia tej
59
indywidualnej dla kadego czowieka muzykalnoci stanowio dalej punkt wyjcia do ustalenia
metod pracy z pacjentem, ewaluacji postpw, doboru odpowiedniego materiau muzycznego
oraz ustalenia celw terapii. I chocia nie pado nigdzie sowo diagnoza czy rozpoznanie,
dostrzec mona podobiestwo zaoe Natansona do tych obecnych, opisanych w rozdziale
pierwszej czci niniejszego artykuu, a przyjtych z Zachodu.
Dobr materiau muzycznego

Ju od czasw staroytnych czono muzyk z emocjami oraz psychicznym i fizycznym stanem
czowieka. Wiadomo byo, e w okrelony sposb wpywa ona na pewne aspekty
funkcjonowania. W toku historii muzyki, idc za zaoeniami greckiej teorii ethosu badano wpyw
konkretnych tonacji na ludzki organizm i psychik i okrelano pozytywne i negatywne
tonacje i wspbrzmienia. Owe teorie i badania przyczyniy si w muzykoterapii do rozwoju
technik receptywnych (Grocke, Wigram 2007, s. 13), cho oczywicie sigaj do nich take inne
nurty muzykoterapii. W XX wieku to, czego w staroytnej Grecji nie dao si zmierzy, byo ju
mierzalne T. Natanson we wasnym zakresie prowadzi badania wpywu okrelonej muzyki na
ludzi. Wspierao go w tym grono specjalistw: lekarzy i informatykw. Cho we Wstpie
wyranie zaznaczono, e czas trwania bada przewidziany by na okres 1520 lat, przedstawione
zostay nastpujce spostrzeenia ze wczesnych bada nad percepcj muzyki u rnych grup
pacjentw:
a) niektre z utworw muzycznych, odtwarzanych pacjentom skarcym si na omamy

suchowe, powodoway cakowite ich zniesienie, niektre zagodzenie, inne wreszcie
nie miay wpywu na ich wystpowanie, ani na nasilenie;
b) w przebiegu suchania utworw muzycznych, okrelanych przez badanych jako
przyjemne, zmiany w zachowaniu si obserwowanych wskanikw biomedycznych miay
przeciwny wyraz ni w przebiegu suchania utworw okrelanych jako dranice;
c) u wikszoci badanych charakterystyczne zmiany w zapisie EKG w przebiegu suchania
utworw muzycznych synchronizoway si z tymi samymi fazami przebiegu
eksponowanych utworw (Natanson 1979, s. 4748).
Jasno wida wic, e mimo pocztkowej fazy bada mona byo wysnu z nich oczywiste
wnioski. Zostay one take wymienione przez autora i przedstawiaj si nastpujco:
a) pewne utwory muzyczne, a nawet pewne fazy ich przebiegu zdolne s do wywierania
okrelonego, jednakowego u wikszoci badanych wpywu na zachowanie si pewnych
objaww chorobowych oraz na zachowanie si obserwowanych wskanikw
60
biomedycznych, naley wic dy do wykrycia i znalezienia sposobu oznaczania tych

cech muzyki, aby jej dziaaniem mc wiadomie sterowa;
b) subiektywna ocena percypowanej muzyki, uwarunkowana licznymi czynnikami, moe

wpywa w do znaczcy sposb na rodzaj i jako wzbudzanych przez ni reakcji;
c) silne zabarwienie subiektywizmem wszelkich form kontaktu czowieka z muzyk

wskazuje na konieczn ostrono w ocenie roli obiektywnych cech muzyki w procesie
oddziaywania ni na psychosomatyczny ustrj czowieka; wykrycie i zbadanie tych cech
jest jednak dla postpu nauki o muzykoterapii nieodzowne (Natanson 1979, s. 48).
Oczywicie byy to jedynie badania wstpne, jednak miay wpyw na wiadomo polskich
muzykoterapeutw o odpowiednim doborze muzyki dla klientw. Szeroko na ten temat rozpisaa
si pniej Anna Metera, ktra w swojej ksice wymienia ju konkretne testy mierzce
upodobania muzyczne klienta, znane w Polsce: The IPAT Music Preference Test of Personality Cattella
test standaryzowany powstay w 1953 roku oraz Test inteligencji muzycznej Winga i Profil zdolnoci
muzycznych Gordona testy niestandaryzowane stworzone odpowiednio w 1961 i 1965 roku
(Metera 2002, s. 49). Autorka zwrcia uwag take na problem deklarowania przez badanych
nieprawdziwych preferencji muzycznych gwnie pod wpywem presji rwienikw lub chci
sprostania wymaganiom osoby prowadzcej badania. Badaczka uczula jednak czytelnika na istot
poznania upodoba muzycznych klienta przed rozpoczciem procesu terapii ma ona bowiem
znaczcy wpyw na sterowanie reakcjami emocjonalnymi i psychomotorycznymi oraz motywacj
danej osoby.
Sytuacja bieca
Aby pozna stan wiedzy o przeprowadzaniu rozpoznania, jego narzdziach i istocie stosowania
tego elementu przez polskich muzykoterapeutw, a tym samym zaznajomi si z ich zdaniem na
temat obecnoci tego zagadnienia w literaturze polskojzycznej, postanowiono przeprowadzi
niewielkie badanie ankietowe. Celem badania byo zatem pozyskanie informacji na temat
wiadomoci polskich muzykoterapeutw w zakresie problematyki rozpoznania. Adresatami
ankiety byli certyfikowani muzykoterapeuci polscy z rnych miast, std te kwestionariusze
przesyane byy drog mailow. Ankieta skadaa si z czterech pyta o charakterze otwartym,
majcych na celu zdobycie jak najwicej informacji na temat:
a) przeprowadzania przez respondentw rozpoznania oraz narzdzi, z jakich przy tym

korzystaj (pytanie 1);
61
b) momentu terapii, w ktrym przeprowadzane jest przez respondentw rozpoznanie

(pytanie 2);
c) wagi rozpoznania w procesie terapii (pytanie 3);
d) iloci informacji o rozpoznaniu i narzdziach do jego przeprowadzania w rdach
polskojzycznych (pytanie 4).
Adresaci ankiety
Adresatami ankiety byli muzykoterapeuci posiadajcy Certyfikat Polskiego Stowarzyszenia

Muzykoterapeutw.
Data prowadzenia bada
Badania rozpoczto w dniu 12 lutego 2015 roku (data wysania ankiety do adresatw) i
zakoczono w dniu 5 kwietnia 2015 roku (data zakoczenia przyjmowania wypenionych ankiet).
Omwienie wynikw ankiety
W badaniu wzio udzia siedem osb.
PYTANIE 1.
Czy w swojej praktyce stosujesz rozpoznanie? Jeli tak opisz, w jaki sposb je przeprowadzasz (czy powicasz
na to ca sesj; czy uywasz jakich narzdzi pomiarowych i jakich lub wycznie w formie rozmowy i tak
dalej). Jeli nie napisz, dlaczego.
Z odpowiedzi wynika, e wszyscy ankietowani stosuj rozpoznanie. Wrd wymienionych

narzdzi pojawiy si nastpujce:
skale Nordoff-Robbins6;
The Individualized Music Therapy Assessment Profile (IMTAP)7;
Muzyczna biografia8;
Karta zachowania si pacjenta w trakcie muzykoterapii9;
rozpoznanie stosowane w modelu Guided Imagery and Music (GIM)10;
6 Zob. Creative Music Therapy: A Guide to Fostering Clinical Musicianship (s. 367457), P. Nordoff, C. Robbins, 2007,
Barcelona Publishers: Gilsum, NH.
7 Zob. The Individualized Music Therapy Assessment Profile, H. Baxter, J. Berghofer, L. MacEwan, J. Nelson, K. Peters, P.
Roberts, 2007, London: Jessica Kingsley Publishers.

8 Zob. Na Temat. Zeszyty Dla Profesjonalnie Pomagajcych, 2012, 1: Muzykoterapia dla seniora z demencj.
9 Zob. Podstawy muzykoterapii (s. 288291), K. Stachyra [red.], 2014, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
10 Zob. Client assessment in the Bonny Method of Guided Imagery and Music (s. 273295). K. Bruscia, 2002. W: Guided Imagery
and Music: The Bonny Method and Beyond, K. Bruscia, D. Grocke [red.], Gilsum: Barcelona Publishers.
62
scheduy obserwacyjne oglnego funkcjonowania;

inne skale pomiarowe.
Ponadto czworo ankietowanych stosuje wasne scheduy i kwestionariusze, zalene od miejsca

pracy. Opisywane przez nich dziaania przeprowadzane w trakcie rozpoznania obejmuj midzy
innymi: zbieranie informacji o kliencie (na przykad dokumentacji medycznej, opinii innych
terapeutw), rozmow-wywiad z klientem i/lub jego opiekunem, obserwacj klienta w sytuacjach
muzycznych i pozamuzycznych.
PYTANIE 2
Czy rozpoznanie przeprowadzasz wycznie na pocztku pracy z klientem, jako uzupenienie diagnozy, czy te
krtko podczas kadej sesji?
Troje ankietowanych stosuje rozpoznanie na pierwszej sesji z klientem oraz krtko na pocztku
kadej kolejnej sesji (zwykle w formie rozmowy). Dwoje powica rozpoznaniu wycznie
pierwsz (lub kilka pierwszych) sesji. Jedna osoba odpowiedziaa, e stosuje je z reguy na
pocztku pracy z klientem, ale czasem te na kadej sesji, a jedna zbiera informacje o kliencie
przed rozpoczciem z nim pracy, dodatkowo stosuje krtkie rozpoznanie na kadej sesji.
Ponadto dwoje ankietowanych przeprowadza rodzaj rozpoznania na kocu kadej sesji nie
pada jednak sowo ewaluacja (cho jedna z osb pisze: By moe nie nazywam tego stricte
rozpoznaniem, ale po kadej sesji staram si ocenia postpy, zmiany zachowania itp. pacjenta).
PYTANIE 3
Czy uwaasz rozpoznanie za istotn cz procesu terapeutycznego? Jeli tak, napisz, dlaczego.
Wszyscy ankietowani odpowiedzieli, e uwaaj rozpoznanie za istotn, nieodczn cz

procesu terapeutycznego. Wrd argumentw przemawiajcych za tym wymienili:
nadawanie terapii celu (siedem osb);

poznanie klienta, okrelenie jego stanu przed rozpoczciem terapii (cztery osoby);
dobieranie technik/metod (trzy osoby).
Warto zaznaczy, e wszyscy ankietowani cz rozpoznanie z wyznaczaniem celu terapii.
PYTANIE 4
Czy uwaasz, e powinno by wicej informacji w jzyku polskim na temat sposobw i narzdzi do
przeprowadzania rozpoznania? Krtko uzasadnij.
63
Ankietowani uwaaj, e powinno by wicej informacji nie tylko o rozpoznaniu (100 procent
odpowiedzi), lecz take oglnie o muzykoterapii (dwoje ankietowanych), podajc nastpujce
argumenty:
poszerzanie wiedzy na temat prowadzenia i dziaania muzykoterapii;

lepszy dobr technik/metod w wyniku poprawnie przeprowadzonego rozpoznania;
uatwienie pracy (praktyki);
wiksza skuteczno muzykoterapii;
pomoc w przeprowadzaniu bada;
uatwienie prezentacji progresu/zmian zachodzcych w wyniku muzykoterapii;
moliwo ksztatowania wasnej metody rozpoznania na podstawie istniejcych narzdzi;
motywacja do samodoskonalenia.
Jak susznie zauwaa jedna z ankietowanych osb, na podstawie istniejcych narzdzi

pomiarowych mona stworzy wasny model rozpoznania a dziki temu przyczyni si do
rozwoju samej muzykoterapii oraz udoskonalenia przeprowadzania rozpoznania na polskim
gruncie. Poszerzanie wiedzy na temat muzykoterapii moe take pomc w postrzeganiu jej jako
dziedziny naukowej (na przykad w rodowisku medycznym).
Analiza odpowiedzi i wnioski
Jak wynika z przeprowadzonej ankiety, u polskich certyfikowanych muzykoterapeutw stan

wiedzy o rozpoznaniu jest do dobry: wszyscy respondenci przeprowadzaj rozpoznanie
muzykoterapeutyczne, uywajc do tego zrnicowanych narzdzi pomiarowych, okrelaj je
take jako istotny element procesu terapii. Wskazuj na zaleno pomidzy rozpoznaniem a
wyznaczaniem celw terapii oraz na pierwszestwo tego pierwszego, co w kontekcie organizacji
procesu muzykoterapii jest waciw kolejnoci postpowania. Prawie poowa ankietowanych
dostrzega take przydatno rozpoznania w doborze odpowiednich technik terapeutycznych, a
wicej ni poowa okrela rozpoznanie jako pomocne podczas oglnego poznawania klienta.
Cho w ankiecie wzio udzia zaledwie siedem osb, s to dane budujce wida bowiem
wysoki poziom wiedzy i praktyki certyfikowanych polskich muzykoterapeutw.
Respondenci zwracaj jednak uwag na niewielk ilo materiaw w jzyku polskim, co utrudnia
dostp do szerokiej gamy narzdzi pomiarowych oraz po prostu do wiedzy o rozpoznaniu.
Jedna z osb ankietowanych uznaa wprost, e brakuje w Polsce odpowiedniego przygotowania
muzykoterapeutw studentw i innych osb ksztaccych si w tej dziedzinie w zakresie
metod prowadzenia rozpoznania. W odpowiedziach zosta poruszony problem bariery jzykowej
64
oraz kosztw sprowadzania literatury obcojzycznej gwnie w tym zakresie, cho cz

ankietowanych okrelia, e problem ten jest oglny dla wszystkich obszarw muzykoterapii.
Wnioski zatem nasuwaj si same: cho stan wiedzy oglnej na temat rozpoznania jest wrd
polskich certyfikowanych muzykoterapeutw wysoki (zdaj sobie spraw z wagi rozpoznania w
procesie muzykoterapii, stosuj rnorodne, popularne na wiecie narzdzia do jego
przeprowadzania), powinni rozpocz tworzenie wasnych schedu obserwacyjnych i modeli
przeprowadzania rozpoznania oraz tumaczenie istniejcych ju skal i narzdzi by rozwiza
problem jzykowej bariery, wysokich kosztw sprowadzania obcojzycznych publikacji i idcej za
tym niewielkiej wiedzy wrd studentw.
Podsumowanie
Na podstawie ksiek Natansona (1979) i Metery (2002) oraz zamieszczonej ankiety mona
zobaczy, jak w przecigu kilku zaledwie dziesicioleci zmieni si w Polsce stan wiedzy o
muzykoterapii oraz w szczeglnoci o rozpoznaniu: od wstpnych bada do szerokiej i
wykorzystywanej w praktyce wiedzy. Przedstawione tu badanie byo zaledwie prbnym
zalkiem, ktry naley zacz rozwija: mona poszerzy kwestionariusz o kilka dodatkowych
pyta, ktre nasuwaj si po zapoznaniu z materiaem ankiety. Z ca pewnoci jednym z nich
jest: skd i kiedy respondenci dowiaduj si o rozpoznaniu, skoro jak sami przyznaj rde
jest tak niewiele? Podobne badanie mona byoby zatem przeprowadzi wrd studentw
muzykoterapii i porwna wiedz, jak w tym temacie maj poszczeglne roczniki. Liczba
adresatw ankiety mogaby te zosta poszerzona o absolwentw dziennych studiw
muzykoterapii z Katowic i Wrocawia, a nie ograniczona wycznie do certyfikowanych
muzykoterapeutw. A nawet jeli to kryterium pozostaoby niezmienione, oczywist rzecz jest,
e naley powtarza badanie cyklicznie co kilka lat kiedy potencjalnych respondentw bdzie
wicej. Pozostaje tylko mie nadziej na to, e jego wyniki bd rwnie zadowalajce, o ile nie
lepsze, od obecnych a eby tak si stao, naley dooy wszelkich stara do rozwijania wiedzy
o rozpoznaniu poprzez tumaczenie istniejcych narzdzi na jzyk polski oraz tworzenie nowych,
odpowiadajcych polskim realiom i warunkom.
Bibliografia
American Music Therapy Association. (2013). AMTA Standards of Practice. Pobrane z:
http://www.musictherapy.org/about/standards/ [data dostpu: 15.02.2015].
65
Baxter, H., Berghofer, J., MacEwan, L., Nelson, J., Peters, K., Roberts, P. (2007). The
Individualized Music Therapy Assessment Profile. London: Jessica Kingsley Publishers.
Bruscia, K. (1993). Client assessment in music therapy. Manuskrypt nieopublikowany. Za: B. L.

Wheeler, C. L. Shultis, D. W. Polen. (2005). Clinical Training Guide for the Student Music
Therapist, Gilsum: Barcelona Publishers.
Bruscia, K. (2002). Client assessment in the Bonny Method of Guided Imagery and Music. W: K.
Bruscia, D. Grocke [red.], Guided Imagery and Music: The Bonny Method and Beyond. Gilsum:
Barcelona Publishers.
Bruscia, K. (2003). Client Assessment in Music Therapy. Presentation at the conference of the
AMTA, St. Louis, MO. Za: B. L. Wheeler, C. L. Shultis, D. W. Polen. (2005). Clinical
Training Guide for the Student Music Therapist. Gilsum: Barcelona Publishers.
Davis, W. B., Gfeller, K. E., Thaut, M. H. (1999). An Introduction to Music Therapy: Theory and
Practice [2nd ed.]. Dubuque: McGraw-Hill.
Galiska, E. (2012). Portret Muzyczny. W: K. Stachyra [red.], Modele, metody i podejcia w

muzykoterapii (s. 97-113). Lublin: UMCS.
Grocke, D., Wigram, T. (2007). Receptive Methods in Music Therapy. London: Jessica Kingsley
Publishers.
Meadows, A. (2005). Client Assessment. W: B. L. Wheeler, C. L. Shultis, D. W. Polen, Clinical

Training Guide for the Student Music Therapist (s. 27-54). Gilsum: Barcelona Publishers.
Metera, A. (2002). Muzykoterapia. Muzyka w medycynie i edukacji. Leszno: WCTN Metronom.
Na Temat. Zeszyty Dla Profesjonalnie Pomagajcych, 2012, 1: Muzykoterapia dla seniora z demencj.
Natanson, T. (1979). Wstp do nauki o muzykoterapii. Wrocaw: Zakad Narodowy im. Ossoliskich.
Nordoff, P., Robbins, C. (2007). Creative Music Therapy: A Guide to Fostering Clinical Musicianship.
Gilsum, NH: Barcelona Publishers.
Stachyra, K. [red.]. (2014). Podstawy muzykoterapii. Lublin: UMCS.
Wheeler, B. L. [red.]. (2005). Music Therapy Research, (2nd ed.). Gilsum: Barcelona Publishers.
***
lic. Martyna Rau absolwentka studiw licencjackich w specjalnoci muzykoterapia w

Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach; obecnie kontynuuje nauk na
66
studiach magisterskich na tej samej uczelni. Osoba o szerokich zainteresowaniach: od muzyki,

przez rytmik i muzykoterapi, a po taniec z ogniem.
67
OD KIM JESTEMY? DO JAK SI STAJEMY?
POSZUKIWANIA TOSAMOCI I GRANIC KOMPETENCJI

MUZYKOTERAPEUTY
Dominika Dopieraa
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach
Streszczenie
Artyku stanowi prb odpowiedzi na pytania dotyczce granic kompetencji i tosamoci
muzykoterapeutw. Podkrelajc zoono problemu, opisuje szerokie spektrum podej i
metod, ktre wyksztaciy si w ramach tej stosunkowo modej profesji. Zarys wsplnego zakresu
dziaalnoci muzykoterapeutw oraz specjalistw z dziedzin pokrewnych nadaje przestrzeni
midzy poszczeglnymi dyscyplinami posta kontinuum. Autorka traktuje profesje jako jedynie
umowne obszary pracy specjalistw. Kreli tym samym symboliczny obraz granic bdcych
ruchomymi wyznacznikami pola odpowiedzialnoci muzykoterapeutw i innych profesjonalistw.
Sowa kluczowe: profesja, granice, kompetencje, tosamo.
Wstp
Czsto syszymy pytania o kompetencje i cechy osobowoci potrzebne do wykonywania zawodu
muzykoterapeuty. Zastanawiamy si nad tym, jak ukaza to, co odrnia nas od profesjonalistw
z dziedzin pokrewnych. Dc do wprowadzenia ustawy o zawodzie muzykoterapeuty w Polsce,
usiujemy rozwia niejasnoci dotyczce rnic pomidzy nasz prac a dziaaniami osb, ktre
wykorzystuj muzyk w celach zdrowotnych i edukacyjnych. Kim jest muzykoterapeuta i jak
rysuje si obszar jego dziaalnoci na tej interdyscyplinarnej mapie? W poszukiwaniu odpowiedzi
staramy si okreli granice naszej profesji. Czy to moliwe? oto jest pytanie! Mwic o
granicach kompetencji i tosamoci, warto rozpocz od rda, czyli od rozwaa na temat tego,
jak widzi siebie sam muzykoterapeuta.
68
Muzyk czy terapeuta?

Trudnoci z okreleniem tosamoci muzykoterapeuty kryj si w samej naturze naszej profesji.
Wielo podej w muzykoterapii, rnicych si tym, jak rol przypisuje si muzyce, kae
zastanowi si nad tym, czy nasza praktyka blisza jest profesjom medycznym, czy muzycznym
(Aigen 2014). Jako do moda dyscyplina muzykoterapia ksztatuje si dwutorowo. Z jednej
strony wspieramy si na teoriach zapoyczonych z rozwinitych ju dyscyplin pokrewnych
psychologii, medycyny, pedagogiki specjalnej. Z drugiej, staramy si o rozwj teorii waciwej
tylko dla muzykoterapii, potwierdzonej systematycznymi badaniami dowiadcze klinicznych.
Walczymy o status i autonomi naszej profesji na dwa rne sposoby. Jedni wierzc, e status
pocignie za sob samodzielno staraj si znale wsplny jzyk z innymi dyscyplinami,
bazujc na fundamentach teorii dziedzin pokrewnych. S te tacy, ktrzy wierz, e procesw
zachodzcych podczas wsplnego tworzenia muzyki nie da si opisa teori niewynikajc z
samego dowiadczenia muzycznego. W trosce o samodzielno profesji, ktra miaaby budowa
nasz status, rozwijaj teori muzykoterapeutyczn opart na terminologii muzycznej. Wedug
nich wsplne tworzenie muzyki staje si celem samym w sobie, a terapia zawiera si w procesach
wewntrzmuzycznych. Kenneth Aigen (2014, s. 29) dzieli muzykoterapeutw (symbolicznie
jako e trudno tu o jednoznaczne rozgraniczenie) na tych, ktrzy uwaaj si za terapeutw
uywajcych muzyki, oraz tych, ktrzy myl o sobie jako o muzykach prowadzcych terapi
[tum. wasne]. Opisujc skrajne podejcia, Aigen obrazuje szerokie spektrum pracy, po ktrym
poruszaj si muzykoterapeuci. To, w jakim miejscu spektrum si znajdziemy, okrela nasz
praktyk, kompetencje oraz charakter relacji terapeuta klient.
Praktyka terapeuty uywajcego muzyki opiera si na naukowych fundamentach dziedzin

pokrewnych takich jak psychologia, medycyna czy edukacja specjalna. Celem terapii staje si
wyeliminowanie negatywnych skutkw choroby, urazu lub niepenosprawnoci klienta. W efekcie
muzykoterapia rozumiana jest jako terapia wspomagajc rwnolege procesy edukacji, leczenia i
terapii, a muzyka staje si narzdziem na drodze do celw pozamuzycznych. Praca
ukierunkowana na popraw konkretnych aspektw funkcjonowania klienta jest poparta
ugruntowan wiedz naukow. Zapoyczone teorie i koncepcje stanowi terytorium, po ktrym
muzykoterapeuci i inni profesjonalici mog si razem porusza. W tej interdyscyplinarnej
przestrzeni muzykoterapeuta wyrnia si narzdziem, ktrym si posuguje: muzyk lub jej
elementami wsplny pozostaje jednak cel dziaa. Podobnie jak w oglnie przyjtym systemie
edukacji czy opieki zdrowotnej, charakter relacji terapeuta klient oparty jest na wyranym
podziale pomidzy osob prowadzc proces a osob, ktra mu si poddaje. Rol
69
muzykoterapeuty jest wic ukierunkowanie z gry zaoonego procesu terapii, ktrego klient staje
si przedmiotem.
W przypadku muzyka prowadzcego terapi terytoria dzielone z innymi dziedzinami to zgoa

odmienne rejony. W odrnieniu od terapeuty uywajcego muzyki, elementy wiedzy z
dziedzin pozamuzycznych su raczej zrozumieniu kontekstu pracy w rnych rodowiskach,
uwiadamiaj o konsekwencjach chorb, niepenosprawnoci lub sytuacji spoecznej klientw.
Dziki temu muzyk-terapeuta wiadomie okrela swoje pooenie wzgldem innych procesw
terapii, edukacji czy leczenia, ktrym poddawani s jego klienci. Teorie i koncepcje
pozamuzyczne nie determinuj jednak kierunku terapii. Poniewa udzia w muzycznym
dowiadczeniu jest celem samym w sobie, muzycy-terapeuci szukaj sposobw na stworzenie
warunkw odpowiadajcych potrzebom coraz bardziej zrnicowanej populacji osb, z ktrymi
pracuj. Podejmuj si nowych rl, ktre s nie tylko strategi w osiganiu zaoonych celw
terapii, lecz take uwzgldni preferencje i moliwoci uczestnikw sowem zaangauj we
wsplne dowiadczanie muzyki. Podamy tam, gdzie prowadz nas ludzie i muzyka [tum.
wasne] pisa Ansdell (2010, s. 12). Obszar dziaa terapeuty czsto wykracza wic poza ramy
sesji indywidualnych i grupowych. Coraz szerszy kontekst pracy muzyka-terapeuty sprawia, e
obejmuje on role producenta, dyrygenta chru, nauczyciela muzyki, kompozytora, organizatora
imprez spoecznych, koncertw (Aigen 2014). W tak pojmowanej przestrzeni terapeutycznej
terapeuta i klient staj si partnerami, ktrzy s jednakowo odpowiedzialni za wynik wsplnych
dziaa muzycznych i przebieg terapii.
Rnice pomidzy oboma wizerunkami rolami, ktre obiera muzykoterapeuta ukazuj jak
rozlegy jest zakres dziaa muzykoterapeuty. Wielowymiarowo naszej pracy wymaga od nas nie
tylko szerokich umiejtnoci muzycznych, lecz take odpowiedniego zakresu wiedzy z dziedzin
pokrewnych medycyny, psychologii, socjologii, muzykologii, edukacji. Wizerunek
muzykoterapeuty w samej swej naturze jest wic koncepcj elastyczn, zalen od jego podejcia
oraz okolicznoci, w ktrych pracuje (Ruud 2010). Czy takim stwierdzeniem nie naraamy si
jednak na podejrzliwe spojrzenia innych specjalistw? Czy w ten sposb nie uatwiamy zadania
muzykoterapeutom, ktrzy nie lubi nazywa rzeczy po imieniu? Jeli chcemy zdefiniowa to,
kim jestemy a droga do usankcjonowania profesji muzykoterapeuty w Polsce jeszcze przed
nami warto zastanowi si, jak zapobiec scenariuszowi, w ktrym tak rozlege pole dziaania
utrudni okrelenie naszej tosamoci jako profesjonalistw. Przed nami wyzwanie zbudowania
wiarygodnego obrazu dziaalnoci muzykoterapeutw, podkrelenia istoty naszej roli pord
70
innych dyscyplin. Z uwagi na tak szerokie spektrum pracy warto podj prb nakrelenia
umownych granic naszych kompetencji, mwienia o tym, kim z natury rzeczy nie jestemy.
Mapa a terytorium
Zakres i charakter pracy muzykoterapeuty rni si w zalenoci od podejcia, w jakim on
pracuje. Dlatego te stawiajc sobie pytanie o granice naszych dziaa, poszukujemy rwnie
niejednoznacznej odpowiedzi. Pytanie postawione jest tylko porednio z myl o nas samych.
Chcc zobrazowa zoon natur naszej profesji, powinnimy odnale si (a tym samym
pozwoli si odnale) w kontekcie interdyscyplinarnym: ukaza istot i efekty naszej pracy
osobom, z ktrymi, wok ktrych i dla ktrych pracujemy. To z myl o nich szukamy jasnego
opisu profesji, ktra mimo e stosunkowo moda rozwina si w wielu kierunkach.
Praca muzykoterapeutw dzieli cechy wsplne z dziaaniami innych specjalistw. Nierzadko

syszy si o psychoterapeutach, fizjoterapeutach, nauczycielach, ktrzy uywaj muzyki lub jej
elementw w swojej pracy. Podobnie wyglda sytuacja w przypadku profesjonalistw z
pokrewnych dziedzin muzycznych, ktrych efekty pracy mog zbiega si ze skutkami dziaa
muzykoterapeutw. Nie dalej jak w zeszym roku, na Pierwszej Midzynarodowej Konferencji
Naukowej w Katowicach, bylimy wiadkami tego, jak muzycy, muzykolodzy i nauczyciele
muzyki coraz czciej rozwaaj i staraj si oddziaywa na psychologiczny i spoeczny kontekst
swojej pracy. Widoczny staje si fakt, e cz nas nie tylko podstawy teoretyczne, lecz take cele
pracy oraz metody, ktre stosujemy na drodze do ich osignicia. Czy wobec takiego stanu rzeczy
prba odgrnego okrelania granic pomidzy naszymi dziaaniami nie wydaje si zadaniem mao
realnym?
Brynjulf Stige (2001, akapit 11) zdaje si odkrywa podoe dylematu: granice s konieczne, ale
niekoniecznie s naturalne [tum. wasne]. Podkrela przy tym, e dziki regularnej ich
obserwacji jestemy w stanie okreli, kiedy zapewniaj, a kiedy hamuj nasz rozwj. Biorc pod
uwag fakt, e rozgraniczenie pomidzy poszczeglnymi dyscyplinami jest uwarunkowane
kulturowo (por. Schn 1991), zauwaymy holistyczn natur wsplnego terytorium. Profesje nie
wyznaczaj zakresu dziaa, lecz podkrelaj szczeglne moliwoci specjalistw, ich sposb i
zdolno orientacji w znanym im terenie. Taki obraz interdyscyplinarnej paszczyzny
zobowizuje. Jeli potraktujemy rozgraniczenie pomidzy profesjami jako pynne, to w rkach
specjalisty spocznie odpowiedzialno okrelania granic wasnych kompetencji umiejtnego
rozpoznawania obszarw, po ktrych nie powinien on porusza si samodzielnie.
Granice to rzecz zalena zarwno od jednostki, jak i jej otoczenia. Przymiotem profesjonalisty
jest nie tylko posiadana wiedza i umiejtnoci, lecz take wiadome rozpoznanie tego, co poza
71
jego moliwociami. Znaczc rol odgrywa wic obserwacja wasnego otoczenia. Winnicott
(1971) twierdzi, e dialog ze wiatem zewntrznym pozwala nam ksztatowa wasn tosamo,
dostrzec odrbno pomidzy tym, co w nas, a tym, co poza nami. Innymi sowy: aby mc
dostrzec siebie potrzebujemy innych. Podobnie, dziki wsppracy i dialogowi z innymi
profesjonalistami dochodzimy do szczeglnej istoty naszej roli w procesie leczenia, terapii czy
edukacji. Dostrzegajc znaczenie i charakter pracy innych, stajemy si wiadomi tego, co
szczeglne dla nas samych. Nie znaczy to, e naszym celem jest podkrelanie wasnej odrbnoci
lub traktowanie pola swojej dziaalnoci na wyczno, ale raczej ukazywanie cech, ktre
wyrniaj nas spord dziedzin pokrewnych. Jeli przyjrze si dziaalnoci innych specjalistw
jasnym staje si, e mimo i czsto dzielimy wspln przestrze nie jestemy tak jak oni
specjalistami od edukacji, fachowcami w dziedzinie psychologii, nie prowadzimy fizjoterapii, nie
jestemy te znawcami w zakresie kompozycji czy produkcji muzycznej. Moemy za to
powiedzie z pewnoci, e jestemy ekspertami od strategicznego wykorzystywania muzyki w
celach terapeutycznych. Muzyka nasze gwne narzdzie jest tym, co odrnia nas od
specjalistw z dziedzin pozamuzycznych, z kolei strategia, w ktrej j wykorzystujemy zapewnia
nam szczeglne miejsce pord innych muzykw. Postrzegane w taki sposb profesje staj si w
ten sposb punktem wyjcia do rzeczywistego definiowania pola naszej dziaalnoci.
Jednak, jak stwierdzi Korzybski, mapa to jeszcze nie terytorium (Kendig 1990). Profesje
reprezentuj umowne obszary dziaalnoci specjalistw na interdyscyplinarnej mapie. Stanowi
jedynie obraz rzeczywistoci. Terytorium tymczasem jawi si w codziennej praktyce. Istota pracy
specjalistw ley w ich szczeglnych kompetencjach, ich potencja z kolei rozwija si podczas
odkrywania nowych, czsto wsplnych, horyzontw. Granice nie musz stanowi progu nie do
przekroczenia. Przeciwnie, zapewni nasz rozwj wtedy, gdy bdc ich wiadomi, z rozwag
zdecydujemy si wyj poza nie. Podsumowujc swoje rozwaania na temat granic pomidzy
profesjami, Stige (2001) stwierdza, e granice tacz, nieprzerwanie si zmieniaj. Nie
powinnimy si przed tym wzbrania. Traktujc przestrze pomidzy dyscyplinami jako
kontinuum, ktre w swojej naturze zakada wzajemne przenikanie si sfery naszej
odpowiedzialnoci, dostrzeemy nie tylko szczeglne znaczenie naszej pracy, lecz take moliwy
zakres jej oddziaywania. W tak pojtej przestrzeni nie zostajemy sami. Odkrywajc nowe
horyzonty, odnajdujemy rdo inspiracji w innych, ktrzy mog sta si naszym wsparciem lub
jeli uznamy to za stosowne alternatyw. Moemy uczy si od siebie nawzajem, negocjowa
paszczyzny wsplne, zachowujc jednoczenie wiadomo specyfiki wasnej roli pord innych
dyscyplin.
72
Podsumowanie
Muzykoterapia nie jest odosobniona w swojej wielostronnoci. Rnorodno stanowisk i
tendencji, ktre obecnie rozwijaj si w ramach lub poza ramami bliskich nam dziedzin,
wymaga ponownego spojrzenia na rol granic midzy nimi. Trudne to zadanie, jeli z jednej
strony potrzebujemy jasnego okrelenia wasnej tosamoci wobec siebie i innych, a z drugiej
obrazu profesji wystarczajco elastycznego, aby uwzgldnia wielo podej umoliwiajcych
dostosowanie swoich dziaa do rnorodnych sytuacji klinicznych. Granice speni oba te cele,
gdy potraktowane symbolicznie stan si ruchomym wyznacznikiem obszarw, na ktre
wchodzi naley ze szczegln ostronoci i wsparciem ze strony waciwych specjalistw.
Kluczem w tym mocno zoonym problemie wydaje si by wiadomo, a mwic dokadniej:
uwiadamianie. Podsumowujc, pozwlmy sobie na odrobin idealizmu i przyjrzyjmy si
obrazowi, w ktrym tak rozumiane granice byyby czynnikiem czcym, a nie dzielcym.
Uwiadamianie mogoby odbywa si na kilku poziomach jednoczenie:
1. Wymiana pomidzy profesjonalistami byaby jednym z podstawowych elementw

ksztatujcych obraz wzajemnej i wasnej tosamoci. Pozwoliaby na trafniejsz
ocen i obserwacj tego, co aktualnie znajduje si w ramach, a co poza ramami
naszych zobowiza jako specjalistw. wiadomo wasnego potencjau i
ogranicze byaby wwczas podstaw przemylanej i odpowiedzialnej praktyki, a
kady kolejny krok poza stawiany byby na podstawie konsultacji i z pomoc
osb kompetentnych. Dziki otrzymanemu wsparciu z wiksz pewnoci
wczalibymy nowe elementy do swojej praktyki, a ich warto byaby wsparta
dowiadczeniem odpowiednich osb. Z drugiej strony, bdc specjalistami od
uywania muzyki jako narzdzia pracy, przyczynialibymy si do bardziej
wiadomego jej wprowadzania do praktyki innych profesjonalistw. Nie traktujc
jej na wasn wyczno, przedstawialibymy im istot naszych dziaa oraz
znaczenie sposobu, w ktrym posuguj si muzyk lub jej elementami w swojej
pracy.
2. Jako muzykoterapeuci jestemy na pocztkowym etapie negocjowania swojego
miejsca na mapie. Aktywne dziaanie na rzecz usankcjonowania zawodu
muzykoterapeuty, podkrelanie istoty naszej pracy nie tylko wrd specjalistw
innych dyscyplin, lecz take wrd potencjalnych pracodawcw oraz osb bez
odpowiednich kwalifikacji, bezpodstawnie pretendujcych do miana
73
muzykoterapeuty mogoby przyczyni si do stopniowej zmiany tego stanu

rzeczy. Zaznaczajc swoj obecno, wykazywalibymy rnice pomidzy prac
muzykoterapeuty a dziaaniami z pozoru podobnymi. Nie ograniczajc
moliwoci pracy z muzyk osobom niebdcym muzykoterapeutami,
podkrelalibymy odmienn natur naszych dziaa, okrelalibymy nasze
wzajemne wobec siebie pooenie. Takie starania z jednej strony przyczyniayby
si do poczucia wikszej odpowiedzialnoci za podejmowane stanowiska, z
drugiej natomiast pomagayby osobom je powierzajcym w dokonaniu bardziej
wiadomego wyboru opartego na choby wstpnej wiedzy dotyczcej kompetencji
kandydatw.
3. Wreszcie, uwiadamianie mogoby polega na ukazywaniu klientom lub osobom
za nich odpowiedzialnym moliwoci, ktre przed owymi klientami stoj.
Orientujc si w przedstawionej im mapie, zyskaliby sposobno bardziej
wiadomego wyboru podejmowanych dziaa. To, jak rol klient lub jego
opiekun odgrywaliby w wyborze oraz ksztatowaniu przebiegu wsplnej pracy,
zaleaoby zatem w duej mierze od profesjonalistw. Wiksza autonomiczno
ze strony klienta zwikszaaby szans prawidowego dopasowania rodzaju
interwencji do jego potrzeb, a co za tym idzie, staaby si czynnikiem
wspierajcym proces terapii, edukacji czy leczenia. Profesjonalista przekazywaby
tym samym pewien zakres kompetencji w rce klienta lub jego bliskich, ktrzy
wiedzc, czego mog oczekiwa mogliby w miar wasnych moliwoci sta si
kolejnym ogniwem weryfikujcym jako otrzymywanego wsparcia.
Istnieje swoista zaleno midzy granicami a przestrzeni, ktr wyznaczaj: im bardziej jestemy
ich wiadomi, tym wiksza nasza swoboda w poruszaniu si pomidzy nimi. Paradoksalnie wic
nasza dziaalno wymaga od nas dziaa o dwojakiej naturze. Chcc odnale swoje miejsce
pord innych profesji, a tym samym okreli wzajemn relacj wobec siebie, powinnimy
podkrela to, co w naszej pracy szczeglne. Jednoczenie, odpowiadajc na czsto zoone i
zrnicowane potrzeby klientw, moemy wraz z innymi specjalistami tworzy spjn przestrze
midzydyscyplinarn, w ktrej wzajemnie dzielimy si i korzystamy z wasnych kompetencji. Staa
wymiana pomidzy specjalistami przyczyniaaby si w ten sposb do zwikszenia wiadomoci
wasnego i wsplnego pola odpowiedzialnoci.
Nadanie granicom umownego znaczenia kae ponownie spojrze na pojcie profesji. Stige i
wsppracownicy (2010) podkrelaj, e utosamianie profesjonalizmu wycznie z autorytetem i
74
autonomi specjalisty niesie ze sob ryzyko nadmiernego skupienia si na jego wizerunku, a nie
na dobru klienta. Ukazuj znaczenie polifonicznego dialogu negocjowania rl i
odpowiedzialnoci profesjonalistw oraz klientw w zalenoci od potrzeb konkretnej sytuacji.
Takie podejcie wymagaoby uznania i otwartoci wobec punktu widzenia innych osb, z ktrymi
wsppracujemy. Podkrelaj przy tym, e wzajemna ch budowania powszechnej wiedzy i
wartoci opartych na rnorodnych perspektywach nie musiaaby si wiza z de-
profesjonalizacj, ale raczej z cig re-profesjonalizacj (Stige i in. 2010, s. 304). Wobec takiej
wizji dziaalnoci profesjonalistw zamiast pyta o to, kim jestemy?, moglibymy zastanowi
si nad tym, jak si stajemy?. Formuujc pytanie w ten sposb, nasza uwaga skierowana byaby
nie tylko na posiadane kwalifikacje, lecz take na sposb dzielenia si nimi i ich zdobywania. Rol
profesjonalisty byaby wwczas pozycja moderatora, ktry znajdujc miejsce na mapie dla siebie i
innych, nie pozostaje wycznie autonomicznym ekspertem, ale bierze udzia w cigym procesie
ksztatowania wsplnego terytorium.
Bibliografia
Aigen, K. S. (2014). The Study of Music Therapy. Current Issues and Concepts. New York: Routledge.
Kendig, M. (1990). Alfred Korzybski: Collected Writings. 19201950. Chicago: Institute of General
Semantics.
Ruud, E. (2010). Music Therapy: A Perspective from the Humanities. Gilsum: Barcelona Publishers.
Schn, D. A. (1991). The Reflective Practitioner. How Professionals Think in Action. Hampshire:
Ashgate.
Stige, B., Ansdell, G., Elefant, C., Pavlicevic, M. (2010). Where Music Helps. Community Music
Therapy in Action and Reflection. Surrey: Ashgate.
Stige, B., (2001). Dancing Interfaces: Response to Even Ruuds paper New Musicology, Music Education and
Music Therapy. Archival material by Nordic Journal of Music Therapy. Pobrane z:
http://njmt.b.uib.no/2001/01/01/dancing-interfaces-response-to-even-ruuds-paper-
new-musicology-music-education-and-music-therapy/ [data dostpu: 8.11.2015].
Winnicott, D.W. (1971). Playing and Reality. Harmondsworth: Penguin.
***
mgr Dominika Dopieraa jest absolwentk studiw licencjackich w Katedrze Fortepianu w

Royal College of Music oraz studiw magisterskich w Nordoff Robbins Music Therapy Centre w
Londynie. Jako muzykoterapeutka pracuje z dziemi i modzie z autyzmem, zespoem Downa i
75
niepenosprawnoci sprzon, a take z dorosymi z zaburzeniami psychicznymi. Ponadto

prowadzi zajcia z osobami zdrowymi dziemi w wieku przedszkolnym i ich rodzicami oraz
seniorami w ramach Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Realizuje zajcia dla studentw specjalnoci
muzykoterapia w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
76

Polskie Pismo Muzykoterapeutyczne 22015

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Polskie Pismo Muzykoterapeutyczne 22015

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

POLSKIE

Recenzenci numeru 2 czonkowie rady naukowej i redakcji Pisma

Redakcja techniczna, korekta:

KSZTATOWANIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO MODZIEY

Akademia Muzyczna im. Grayny i Kiejstuta Bacewiczw w odzi

W pracy przedstawione zostan przykady improwizacji indywidualnych i grupowych mogcych

Sowa kluczowe: zdrowie psychiczne, psychosomatyka, muzykoterapia, improwizacje, modzie.

Celami muzykoterapii stosowanej/oglnej (take w odniesieniu do pacjentw cierpicych

Wedug definicji wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroby psychosomatyczne to

Psychosomatyka zaleca caociowe, holistyczne traktowanie organizmu czowieka, kompleksowe

Zaburzenia i choroby psychosomatyczne stanowi nie do koca zbadane zagadnienie. Mona

go do rozwizania konfliktw emocjonalnych, do lepszego poznania samego siebie, wpynie na

a) zaburzenia zwizane z cechami osobowoci jednostki (na przykad osoby o wysokim

1. Zaburzenia psychosomatyczne czyli takie, w ktrych choroba fizyczna zostaa

3. Choroby, dla ktrych czynnikami etiologicznymi jest bodziec psychiczny (nerwice

niepokoju, niepewnoci, bezradnoci, tumionego gniewu czy zoci. Co wicej, wszystkie te

Wsplnym mianownikiem wikszoci zaburze psychosomatycznych u dzieci i modziey jest lk.

Praca z nastolatkami w przeciwiestwie do dzieci posiadajcymi dolegliwoci typu

Z problemem zastosowania muzykoterapii w psychosomatyce, ewentualnie medycynie

W Polsce aspektami zastosowania muzykoterapii w pracy z pacjentami z zaburzeniami

Zastosowanie improwizacji w muzykoterapii

W muzykoterapii aktywnej twrc muzyki jest sam pacjent w odrnieniu do muzykoterapii

Istnieje bardzo wiele technik improwizacyjnych, ktre su muzykoterapeutom w ich codziennej

Rnorodno rodzajw improwizacji ma za zadanie pobudzenie ekspresji i kreatywnoci u

rozwj wyobrani twrczej, emocjonalnoci, procesw poznawczych oraz

uczenie si prawidowej komunikacji;

Improwizacja w muzykoterapii przybiera najczciej form wspimprowizacji, w ktrej to

Improwizacje instrumentalne, najczciej stosowane w muzykoterapii aktywnej (produkcja

Ale zapytajmy, co daje improwizacja? Muzykoterapia, a idc dalej muzykoterapia oparta na

Oprcz szeroko wyej wymienionej improwizacji indywidualnej czsto w muzykoterapii aktywnej

ustanowienie niewerbalnego kanau komunikacji;

Wychodzi si z zaoenia, e kady czowiek jest w stanie gra na prostych instrumentach

Opis pacjentw z zaburzeniami psychosomatycznymi

izolacja, socjalne wycofanie;

Dodatkowo mona powiedzie, i modzi pacjenci psychosomatyczni czsto nie posiadaj

Przykady zastosowania improwizacji w muzykoterapii aktywnej w pracy z modzie

W pracy z jeszcze niepenoletnimi pacjentami z zaburzeniami psychosomatycznymi (w Polsce

jakichkolwiek pozytywnych dowiadcze (z przeszoci) z zakresu zasobw wewntrznych na

Innym wanym elementem w pracy muzykoterapeuty z modymi pacjentem z zaburzeniami

Kolejnym rodzajem improwizacji ansamblowych (zespoowych) na problemy komunikacyjne jest

Wielu modocianych pacjentw cierpicych na zaburzenia psychosomatyczne mimo ich

zablokowanych zasobw wewntrznych, podniesienia wiary we wasne siy i moliwoci warto

Aby zapobiega w przyszoci rozwojowi chorb psychosomatycznych, warto nauczy nastolatka,

Jednym z waniejszych problemw pacjentw cierpicych na zaburzenia psychosomatyczne jest

Kolejnym wanym elementem w pracy z modymi pacjentami z zaburzeniami

Biorc pod uwag potrzeby niepenoletnich pacjentw cierpicych na zaburzenia

dywan dwikowy (pozytywne dowiadczanie dwikw);

Przewidywanym efektem terapeutycznym stosowania improwizacji na sesjach

Mona zatem stwierdzi, e improwizacje instrumentalne (wokalne, plastyczne, ruchowe)

Podsumowujc, muzykoterapia aktywna jest sprawdzon metod w terapii pacjentw cierpicych

Bruscia, K. E. (1998). Defining Music Therapy. Phoenixville: Barcelona Publishers.

Cesarz, H. (2003). Muzykoterapeuta dwikiem mwicy, czyli kilka refleksji na temat

Cesarz, H. (2008). Kreatywno w muzykoterapii. W: W. Karolak, B. Kaczorowska (red.),

Cesarz, H. (2012). Wybrane metody i techniki muzykoterapii w pracy z osobami zaburzonymi

Muzykoterapia. (2010). Definicja muzykoterapii. Pobrane z:

Deutsche Musiktherapeutische Gesellschaft. (1998). Definition Berufsbild Geschichte. Pobrane z:

Espelkott, A. (1997). Musiktherapie als gruppentherapeutisches Verfahren in einer Station fr Psychosomatik

Galiska, E. (1994). Ocena niektrych aspektw efektywnoci metody portretu muzycznego na

Galiska, E. (1995). Analiza mechanizmw poznawczych muzykoterapii nerwic. Psychoterapia,

Galiska, E. (1995). Muzykoterapia. W: A. Chodkowski (red.), Encyklopedia muzyki. Warszawa:

Galiska, E. (1997). Wpyw metody portretu muzycznego na stymulacyjny obraz wasnego ja u

Galiska, E. (2001). Portret muzyczny jako metoda harmonizacji struktury ja pacjentw z

Kaczmarek, S., Kieslich, N. (2011). Zufriedenheit psychosomatischer Reha-Patienten mit der

Kaczmarek, S. (2010). Zadowolenie pacjentw z chorobami psychosomatycznymi z