Poradnik udzielania pierwszej pomocy

______________________________________________________________________________

Kto zauway osob lub osoby znajdujce si w stanie nagego

zagroenia ycia lub zdrowia, obowizany jest w miar moliwoci:
1. do niezwocznego udzielenia pierwszej pomocy,
2. do niezwocznego zawiadomienia centrum powiadamiania ratunkowego.

Tyle mwi art. 5 Ustawy o Pastwowym Ratownictwie Medycznym, ktra powinna wej w
ycie w 2004 roku.
Artyku ten niejako na kadego z nas nakada obowizek niesienia pomocy wszystkim
osobom, ktre tej pomocy w danej chwili potrzebuj. Reguluje to art. 162 Kodeksu Karnego,
oraz w niektrych przypadkach take art. 93 Kodeksu Wykrocze. Dlatego byoby dobrze,
abymy yli w zgodzie z prawem i gdyby kady z nas zna podstawy udzielania pierwszej
pomocy, aby umie zachowa si w rnych przypadkach, ktre spotykamy w swoim yciu.
Oto gar porad, ktre nam w tym pomog:

Jeli masz do czynienia z ofiar tragicznego wypadku, zawsze stosuj si do

poniszych zasad

Najpierw sprawd czy bezpiecznie moesz udzieli pomocy. Ostronie zbadaj ofiar.
Sprawd podstawowe funkcje yciowe takie jak ttno i oddech, i ewentualnie czy nie
wystpuj cechy wstrzsu.
Czy ranny oddycha? Jeli nie, zastosuj sztuczne oddychanie.
Czy ma ttno? Jeli nie ma, serce nie pracuje. Zastosuj reanimacj.
Czy ma krwotok? Jeli jest, staraj si go zatamowa.
Jeli przestao pracowa serce, poszkodowany nie oddycha trzeba podj czynnoci
reanimacyjne i wezwa pogotowie. Tak samo naley postpi, kiedy mamy do czynienia z
powanym krwotokiem lub powanym urazem gowy. Jeli jeste sam, chwil czasu na
wezwanie pogotowia bdziesz mia po wykonaniu pierwszych 4 serii reanimacji.
W niektrych przypadkach mona bezpiecznie zmienia pooenie ciaa rannego. Gdy jednak
ofiara ma powane obraenia szyi lub plecw, nie wolno jej rusza - chyba e ratujemy j
przed poarem, wybuchem itp. Sprawd, czy ofiara nie ma uszkodzonego krgosupa. U ofiar
wypadkw samochodowych zawsze musisz podejrzewa uszkodzenie krgosupa.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Dopilnuj, by ranny lea i by spokojny. Jeli wymiotowa - a masz pewno, e nie uszkodzi
krgosupa - u go na boku w pozycji bocznej ustalonej, by si nie udusi. Okryj go kocami
lub paszczami, by nie traci ciepa.
Jeli to konieczne, rozetnij ubranie. Nie zdzieraj ubrania z poparzonych miejsc, chyba e
wci si tli.
Uspokj ofiar i sam zachowaj spokj. To pozwoli rannemu opanowa strach, dziki czemu
nie wpadnie w panik.
Nie podawaj pynw osobie nieprzytomnej lub pprzytomnej, jak te osobie skarcej si na
bl brzucha ( obraenia narzdw wewntrznych ).
Nie prbuj jej cuci, poklepujc bd potrzsajc ni, poniewa osoba taka po dojciu do
siebie w pierwszym odruchu moe sprbowa ci odda.
Wrd rzeczy ofiary poszukaj informacji o szczeglnych jej problemach zdrowotnych -
alergiach lub chorobach wymagajcych specjalnego postpowania -ewentualnie bransoletki
lub wisiorka, ktre by o tym informoway.
Naucz si udzielania pierwszej pomocy, czyli techniki ratowania.

Sztuczne oddychanie
1. O ile nie podejrzewasz zamania krgosupa, po rannego na plecach. U prosto
gow ofiary. Po jedn do na jej czole, odchylajc gow do tyu. Palce drugiej rki w
pod brod tak, by wysun j do przodu. W tej pozycji jzyk nie zatka drg oddechowych.
Jedn rk trzymajc na czole ofiary, a drug pod jej brod, odchyl jej gow nieznacznie do
tyu.
Nasuchuj oddechu, obserwuj klatk piersiow, sprawdzaj, czy czu wydychane przez ofiar
powietrze.
2. Otwarcie drg oddechowych moe sprawi, e ranny zacznie oddycha. Obserwuj klatk
piersiow, czy si unosi i opada. Posuchaj, czy pojawi si oddech. Jeli ranny nie oddycha,
natychmiast przejd do kolejnego etapu.
3. Ucinij skrzydeka nosa rannego. Posu si w tym celu kciukiem i palcem wskazujcym
doni, ktr trzymasz na jego czole. Utrzymuj cay czas gow poszkodowanego w
przechylonej pozycji. Po usta na ustach rannego i wykonaj dwa wolne, pene
wdmuchnicia, midzy jednym a drugim nabierajc powietrza. Kiedy powietrze dociera do
puc ratowanego, jego klatka piersiowa powinna si unosi, a nastpnie opada. Jeli tak si
nie dzieje, sprbuj zmieni uoenie gowy rannego i dmuchnij jeszcze raz. Jeli nadal
powietrze nie dociera do puc, istnieje podejrzenie, e drogi oddechowe s zablokowane.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Zobacz wskazwki dotyczce udawienia. Ucinij skrzydeka nosa ofiary i wdmuchuj
powietrze w jej otwarte usta.
4. Jeli powietrze dociera do puc rannego, szybko przejd do kolejnego etapu. Sprawd
przez 10 sekund, czy czu ttno w ttnicy szyjnej. Jeli go nie ma, musisz zastosowa
reanimacj. Jeli jest, ale nie ma oddechu, rozpocznij rwnomierne oddychanie usta-usta
(spjrz na ponisz tabel).
Jak sprawdza ttno?
W ttnicy szyjnej znajd jabko Adama (zgrubienie na krtani) i przesu czubki palcw w
znajdujce si obok niego zagbienie. Leciutko nacinij. Pulsowanie krwi powinno by
wyczuwalne pod palcem.
5. Wdmuchuj powietrze tak jak omwiono to w punkcie 3. Powtarzaj t czynno co 5
sekund, pki ofiara zacznie sama oddycha. Gdy ofiara odzyska przytomno, nie pozwalaj
jej wsta, dopki nie nadjedzie lekarz.
Otwierajc drogi oddechowe dziecka, pamitaj, by za bardzo nie przechyla mu gwki.
Tylko troch unie podbrdek dziecka, posugujc si jednym lub dwoma palcami. Drug
do trzymaj na czole, utrzymujc gwk we waciwej pozycji. Obejmij ustami usta lub
nos-usta dziecka. Delikatnie zrb dwa lekkie wdmuchnicia, by wypeni dziecku puca.
Zbadaj ttno (u niemowlt po wewntrznej stronie ramienia, pomidzy barkiem a okciem).
Jeli jest ttno, wykonuj jedno delikatne wdmuchnicie co 2 sekundy w przypadku
niemowlcia, co 3 w przypadku wikszego dziecka.
Uwaga! Jeli podejrzewasz, e ranny ma uszkodzony krgosup, (nie moe swobodnie
porusza palcami rk ani ng lub czuje drtwienie doni albo stp) w adnym wypadku nie
moe porusza szyj. W takiej sytuacji sprbuj zastosowa oddychanie metod usta usta
lub usta-nos.

Tab. 1. Postpowanie w przypadku braku jakie funkcji yciowej.

Niemowl Dziecko Dorosy

0 1 roku ycia 1 8 roku ycia od 8 roku ycia

Wezwanie pomocy woaj, gdy trzeba, woaj, gdy trzeba, powiadom, gdy
zabierz dziecko i id zabierz dziecko i id trzeba, id
po pomoc po pomoc powiadomi

Kontrola oddechu badamy nie duej ni badamy nie duej ni badamy nie duej ni
10 sek. 10 sek. 10 sek.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________

Gdy brak oddechu:

Sztuczna wentylacja 30/min 20/min 12/min

Wdech co 2 sek. co 3 sek. co 5 sek.

Metoda usta-nos - usta usta - usta usta - usta

Objto 10 ml/1kg masy ciaa 10 ml/1kg masy ciaa 10 ml/1kg masy ciaa
(jednorazowy wdech)

Kontrola krenia ttnica ramieniowa ttnica szyjna ttnica szyjna

Czas badania nie duej ni 10 sek. nie duej ni 10 sek. nie duej ni 10 sek.

Gdy brak krenia:

Miejsce ucisku 1 palec poniej linii 1 palec powyej dou 2 palce powyej dou
sutkowej mostka mostka

Gboko ucisku 1,5 - 2,5 cm 2,5 3,5 cm 4,5 5 cm

(generalnie: 1/3
gbokoci mostka)

Czstotliwo ucisku >100/min 100/min =100/min

mostka (nie ilo!!!)

Proporcje oddech- 1:5 1:5 2 : 15 *) dla 1 lub 2

ucisk ratownikw

Ilo cykli na 1 20/min 20/min 4/min

minut
*) Od ponad dwch lat ujednolicono proporcje oddechw do uciskw z powodu wikszej
skutecznoci metody 2 : 15. Stara metoda nadal uwaana jest za prawidow, ale mniej skuteczn.

Atak serca
Najczstsze objawy ataku serca to bl w klatce piersiowej i okolicach, czasem promieniujcy
do szyi i ramion, sporadycznie rwnie bl w grnej czci brzucha, przyspieszenie lub
skrcenie oddechu, czasami nudnoci, niepokj, podwiadoma obawa przed mierci. Ofiara
moe si poci i traci przytomno. Wezwij pogotowie. Jeli chory ma kopoty z
oddychaniem, nie zmuszaj go, by si pooy, ale pom mu przybra wygodn pozycj.
Rozepnij obcise ubranie. Nie prbuj podnosi bd przenosi chorego, nie podawaj mu nic
do picia. Zachowaj spokj i sprbuj go uspokoi. W mylach przewicz kolejne etapy

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
reanimacji na wypadek, gdyby przesta oddycha i straci ttno. W przypadku utraty
przytomnoci sprawd oddech i ttno, gdy trzeba podejmij czynnoci reanimacyjne.

Odblokowanie drg oddechowych

Opisan niej technik moesz ratowa ofiar zadawienia jedzeniem lub piciem. W obu
wypadkach zatkane s drogi oddechowe; jeli interwencja nie jest wystarczajco szybka,
mier moe nastpi w cigu niespena 5 minut. Najskuteczniejsz metod pierwszej
pomocy przy udawieniach jest tzw. Rkoczyn Heimlicha, nazywany te toczni brzuszn.
Opiera si na zaoeniu, e w pucach zawsze zostaje troch powietrza. Gdy si je spry,
wywierajc nacisk na przepon, powietrze wyrzuci obce ciao uwizione w tchawicy. Uwaga!
Upewnij si, e masz do czynienia z udawieniem, a nie z atakiem serca. Jeli osoba jedzca,
nagle domi chwyta si za gardo, nie moe mwi ani oddycha lub zaczyna sinie, w 99%
oznacza to, e si dawi. Jeli nie moe wyksztusi sowa , ani zapa powietrza zastosuj
rkoczyn Heimlicha.
Uoywszy jedn do na drugiej po nasad dolnej doni na brzuchu ofiary, pomidzy
ppkiem a dolnymi ebrami. Naciskajc, wykonaj mocne pchnicie do gry.
Gdy ofiara udawienia stoi lub siedzi, sta za ni i obejmij caymi rkami w talii. Zacinij
jedn do w pi i przy j wewntrzn stron do brzucha ratowanego w miejscu powyej
ppka i poniej dolnych eber. Obejmij pi drug doni i szybkim pchniciem ku grze
wcinij j mocno w brzuch. Powtrz to kilka razy, dopki nie wyskoczy obiekt, ktry blokuje
dostp powietrza.
Gdy dawisz si, a jeste sam, sprbuj wykona manewr na sobie, kadc zacinit pi
wewntrzn stron na brzuchu nieco powyej ppka i obejmujc j drug doni. Moesz te
posuy si czymkolwiek, co popchnie przepon od dou.
Pochylajc si, wykorzystaj na przykad kant stou, zlewu w kuchni lub oparcia
krzesa.

Reanimacja
Reanimacja to poczenie sztucznego oddychania i sztucznego krenia, polegajce na
odpowiednim uciskaniu klatki piersiowej od zewntrz. Stosowanie tej techniki ratujcej ycie
wymaga troch wprawy i dowiadczenia. Wic wicz poszczeglne etapy akcji
reanimacyjnej.
1. Sprawd, czy drogi oddechowe s wolne; wykonaj dwa pene, wolne wdmuchnicia i
zbadaj puls w ttnicy szyjnej.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
2. Brak ttna oznacza, e przestao pracowa serce. Podczas gdy kto wzywa pogotowie,
rozpocznij reanimacj. Uklknij obok lecej pasko na plecach ofiary wypadku i u jej
gow tak, by podbrdek znajdowa si w grze, a drogi oddechowe byy otwarte. Na
klatce piersiowej znajd dolny koniec mostka. Na jego zakoczeniu po dwa palce
jednej doni, a za nimi umie nasad drugiej doni.
3. Ucinij skrzydeka nosa ofiary i wdmuchuj powietrze w jej otwarte usta
4. Ustaw si tak, by Twoje ramiona znalazy si bezporednio nad domi. Ramiona musz
by wyprostowane, a okcie usztywnione.
5. Spokojnym, mocnym ruchem nacinij na doln cz mostka stanowic jedn trzeci
jego dugoci, z tak si, by obniy si o okoo 4-5 centymetrw. Naciskaj tak, by
pracoway Twoje ramiona i tuw. Zwolnij ucisk.
6. Nie zdejmuj doni z mostka reanimowanej osoby w przerwach midzy uciniciami.
Nigdy nie naciskaj na zakoczenie mostka. Nie naciskaj palcami na klatk piersiow -
atwiej Ci to przyjdzie, jeli je spleciesz.
7. W ten sposb powinno si wykonywa uciski klatki piersiowej:
Wykonaj nastpujc sekwencj - nacinij... pu... nacinij... pu - 15 razy z czstotliwoci
80-100 ucini na minut (czyli praktycznie jeden ucisk na sekund). Nastpnie wykonaj
dwa powolne, gbokie wdmuchnicia. T sekwencj 15 nacini - 2 wydechy powtrz 4
razy. 5 sekund powi na sprawdzenie ttna. Jeli go nie ma, ponw reanimacj, badajc
ttno co okoo 1 minut. Jeli puls powrci, a nadal nie bdzie oddechu, przejd do
sztucznego oddychania. Aby utrzyma waciwy rytm moesz sobie liczy raz-i, dwa-i, trzy-
i... dopki nie wykonasz 15 ucini. Trzeba masowa w takim rytmie, eby wypado 12-14
oddechw i 80-100 ucini na minut.

Reanimacja niemowlt i maych dzieci

Uciskaj mostek tylko jedn doni, opuszkami palcw wskazujcego i rodkowego. W
przypadku dzieci poniej jednego roku ycia, czstotliwo uciskw powinna wynosi okoo
120 razy na minut. Uciskaj rodek klatki piersiowej w miejscu pooonym na szeroko
palca poniej brodawek sutkowych i na gboko nie wiksz ni 1,5-2,5 centymetra.
Wykonuj jedno niewielkie wdmuchnicie co 5 ucini.
W przypadku dzieci w wieku od roku do 8 lat czstotliwo uciskw wynosi 100-120 na
minut. Naciskaj nasad doni lub tyloma palcami jednej rki, ile trzeba, by ucisn mostek.
Naciskaj go nie gbiej ni 2,5-3,5 centymetra. Wykonuj jedno niewielkie wdmuchnicie co 5
uciskw (spjrz na powysz tabel).

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Uwaga na krgosup!
Wzdu krgosupa biegnie rdze krgowy, jeli wic krgosup jest uszkodzony, kady ruch
moe spowodowa parali. Gdy ofiara nie moe swobodnie porusza palcami rk lub ng
albo gdy odczuwa mrowienie lub drtwienie w koczynach, istnieje niebezpieczestwo
uszkodzenia - moe mie zamany krgosup. Natychmiast wezwij lekarza.
Nie pozwl rannemu si porusza. Jeli musisz go przenie w bezpieczne miejsce, trzeba go
przecign. Naley to robi wzdu osi ciaa (nie w bok) i gow do przodu, ostronie
podtrzymujc gow i szyj. Dobrze jest wsun koc lub dugi paszcz pod rannego, by go na
nim przecign. Jeli ofiar trzeba podnie, nie skadaj jej w scyzoryk unoszc jej tylko
gow i nogi. Aby unie rannego w pozycji wyprostowanej, jakby lea na desce, wszystkie
czci ciaa powinny by podparte. Prowizoryczne nosze zrb z drzwi albo szerokiej deski, w
ostatecznoci z kocy i erdzi lub z pozapinanych paszczy z rkawami woonymi do rodka i
tyczkami przechodzcymi przez rkawy. By znie rannego po wskich lub krtych schodach
(jeli jest przytomny i nie ma uszkodzonej szyi, krgosupa lub ng), posad go na krzele i
tak przetransportuj na d. Nie prbuj rannego zawozi do szpitala swoim samochodem, od
tego s wyszkolone zaogi karetek pogotowia, ktre maj profesjonalny sprzt do tego typu
transportw.

Ratunek dla topielca

Jeli ofiara nie oddycha, udronij drogi oddechowe i natychmiast rozpocznij sztuczne
oddychanie, bdc jeszcze w wodzie, odzi. Koniecznie zastosuj rkoczyn Sellica, aby
przeciwdziaa wymiocinom i wylania si wody.
W przypadku topielcw nie stosuje si rkoczynu Heimlicha z powodu zalegania wody w
odku, ktra dostaje si podczas topienia si osoby poszkodowanej.
Jeli przestao pracowa serce, zastosuj reanimacj. Jeli podejrzewasz uszkodzenie
krgosupa, zastosuj specjalne rodki ostronoci.
Kategorycznie zabrania si wylewania wody u osb podtopionych (np. przez kolano)!!!

Udawienia u dzieci (do 1 roku ycia)

Nie rb nic, jeli dziecko moe oddycha, mwi, wydawa dwiki lub gdy kaszle. Te
objawy oznaczaj, e do tchawicy dociera powietrze i dziecko samo wykrztusi z tchawicy to,
co si tam znalazo. Wszelkie rodki, ktre zastosujesz mog zaburzy ten naturalny proces i
czciowe zablokowanie drg oddechowych przeksztaci si w ich cakowite zatkanie.
Uwanie obserwuj co si dzieje, gdy trzeba - interweniuj.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Gdy nie moe oddycha ani wydawa dwikw
Prze je sobie przez rk, twarz do dou, tak, eby jego gowa znalaza si niej ni tuw.
Nie uciskaj brzucha niemowlcia.
Nasad doni wykonaj z wyczuciem 5 uderze w plecki dziecka, w miejsce pomidzy
opatkami.
Jeli uderzenia w plecy nie dadz rezultatu, zastosuj 5 szybkich ucini poniej klatki
piersiowej. Aby to zrobi, odwr dziecko na plecy. Po je sobie na udach, aby jego gowa
bya poniej tuowia. Palce wskazujcy i rodkowy jednej rki po w okolic dolnej czci
mostka i wykonaj 5 szybko po sobie nastpujcych ucini.
Jeli i to nie przyniesie rezultatw, odblokuj drogi oddechowe, chwytajc jzyk i uchw
niemowlcia midzy kciuk i palec. Sprawd, czy nie wida obcego ciaa w gardle.
Sprbuj je wycign tylko, gdy jest dobrze widoczne.
Jeli klatka piersiowa si nie unosi, powtrz sekwencj 5 uderze w plecy i 5 ucini a
do skutku, kac komu wezwa pogotowie ratunkowe.

Gdy dawi si wiksze dziecko (powyej 1 roku ycia) i dorosy

Dziecko po na pododze twarz do gry i dalej postpuj tak jak w przypadku dorosego,
ktry ley, ale uklknij u stp dziecka. Zastosuj manewr Heimlicha (tocznia brzuszna),
uywajc obu doni, kadc nasad doni znajdujcej si pod spodem na brzuchu, midzy
ppkiem a dolnymi ebrami. Wykonuj manewr delikatnie. Wykonuje si 5 serii po 5 razy, gdy
to nie przyniesie oczekiwanego rezultatu w ostatecznoci wykonujemy cinieniowe
przepchnicie ciaa obcego tj. metod usta-usta, zamknicie nosa, koniecznie rkoczyn Sellica
i nagy, energiczny wdmuch powietrza. Jedno puco w zupenoci wystarcza, aby prawidowo
utleni krew.
Nie tra gowy, czyli szybko, pewno i opanowanie.

Krwotok
Z krwotokiem mamy do czynienia wtedy, kiedy krew wypywa albo tryska z rany. Potrzebna
jest natychmiastowa interwencja.
1. Po rannego, by nie zasab. Przy sabym krwawieniu przykryj ran sterylnym
opatrunkiem z gazy (lub moliwie czystego materiau) i docinij mocno wntrzem doni.
Jeli jednak nie masz przy sobie czystej szmatki, nie zastanawiaj si - lepszy niesterylny
opatrunek ni wykrwawienie si.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
2. Gdy opatrunek nasiknie krwi, bezporednio na nim po nastpny; uciskaj ran. Jeli
krwawi rana na gowie, szyi, rce lub nodze i nie istnieje podejrzenie zamania, podnie t
cz ciaa tak, by znalaza si wyej ni serce.
3. Jeli krwawienia z rki lub nogi nie mona zatrzyma stosujc opatrunek uciskowy lub
unoszc koczyn, sprbuj odci dopyw krwi w gwnej ttnicy, dociskajc j mocno
palcami do koci znajdujcej si pod spodem. Palce trzymaj prosto - nie zginaj ich.
4. Kiedy krwawienie ustanie, mocno zabandauj opatrunek, jednak nie na tyle mocno, by nie
byo czu ttna poniej rany. Wezwij lekarza.

Krwotok z nosa
Ka pacjentowi usi z gow pochylon do przodu i siedzie spokojnie przez duszy czas.
Nigdy nie odchylaj mu gowy do tyu, aeby krew nie dostawaa si do odka!
U go z gow wyej ni tuw i po mu na nasadzie nosa i karku zimny mokry rcznik
lub ld. Jeli krwawienie nie ustaje, w w obie dziurki od nosa tampony z gazy. Pamitaj,
by kawaek tamponu wystawa z nosa tak, by potem lekarz mg go atwo wyj. Najprociej
jest wtyka rozwinity banda a do cakowitego zatkania otworu nosowego. Jeli
krwawienia powracaj, zgo si do lekarza.

Omdlenie
Krtkie omdlenia nie zagraaj bezporednio yciu czowieka.
U tak osob na plecach. Upewnij si, e oddycha. Najpierw unie koczyny dolne.
Rozepnij jej konierzyk, stanik, rozlunij pasek oraz na czoo po zimny okad.
Jeli omdlenie trwa duej ni minut lub dwie, przykryj poszkodowanego i wezwij karetk
pogotowia.

Poraenie prdem
Odetnij dopyw prdu najszybciej jak to moliwe. Jeli wypadek zdarzy si na otwartej
przestrzeni, nie odrywaj samodzielnie poraonego od przewodw elektrycznych. Zadzwo po
pogotowie i stra poarn.
Nie dotykaj poraonego dopki dopyw prdu nie zostanie odcity. Dopiero wtedy sprawd,
czy oddycha i czy ma ttno. Jeli to konieczne, zastosuj sztuczne oddychanie lub reanimacj.
Wezwij lekarza. Upewnij si, czy nie ma zama lub obrae wewntrznych.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Uwaga! Na terenie otwartym oraz na mokrym podou moe wystpi tzw. napicie krokowe
rnica napi midzy stopami ktre jest niebezpieczne dla ratujcego.

Oparzenie soneczne
Ze soca trzeba korzysta z umiarem, stosujc rodki zapobiegajce promieniowaniu UV -
kremy, emulsje, olejki lub tabletki dziaajce od wewntrz. Cikie lub rozlege oparzenia
soneczne wymagaj wizyty u lekarza. Jeli skra jest zaczerwieniona, ale nie ma na niej
pcherzy, przykadaj na oparzone miejsce zimne, mokre kompresy, ktre zagodz bl.
Zastosuj jeden ze specyfikw dostpnych w aptece bez recepty.

Udar cieplny
Udar jest grony dla ycia. Ofiara jest osabiona, rozdraniona, oszoomiona, ma mdoci.
Przestaje si poci; skra jest gorca, czerwona i sucha. Temperatura ciaa ronie do 40C lub
wicej. Zdarza si, e poszkodowany traci przytomno.
Umie ofiar udaru w zacienionym miejscu, owi jej gow zimnymi mokrymi rcznikami, a
ciao zimnym mokrym przecieradem. Przytomnej osobie podawaj chodne napoje, ale nie
alkohol!
Ochodzenie to pierwszy krok, potem natychmiast wezwij lekarza.
Osoba tylko wyczerpana upaem powinna odpocz w chodnym, zacienionym miejscu,
pooy si z nogami uniesionymi 20-30 centymetrw powyej poziomu gowy. Na gowie
po jej zimne rczniki i daj do popijania (maymi ykami) chodn wod. Dobry jest
rwnie sok z cytrusw. Jeli ofiara ma mdoci, nie podawaj wicej pynw. Trzeba zgosi
si do lekarza.

Odmroenie
1. Zapewnij poszkodowanemu pozycj poziom.
2. Zdejmij z poszkodowanego mokr odzie.
3. Jeeli ofiara jest mokra wytrzyj do sucha.
4. Okryj osob foli ycia.
5. Wezwij lekarza.
Osoby wyzibionej w adnym wypadku nie rozgrzewaj metodami aktywnymi, czyli np.
nacieranie.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Cikie poparzenie
1. Jeli ubranie pali si lub tli, uga ogie, przetaczajc ponc ofiar po ziemi. Polej j
wod albo stum pomienie paszczem, kocem lub pledem.
2. Ka poszkodowanemu lee, by zagodzi szok.
3. Odetnij spalone fragmenty ubrania. Jeli materia przylega do rany, nie prbuj go
oddziera; pozostaw go na miejscu i obetnij delikatnie dokoa. Przykryj ran sterylnym
opatrunkiem lub czystym ptnem i nie zmieniaj go dopki nie zajmie si tym lekarz. Taki
zabieg odcina dopyw powietrza oraz zmniejsza bl i ryzyko zakaenia.
4. Natychmiast wezwij lekarza lub zawie ofiar do najbliszego szpitala.
Uwaga! Nawet powierzchowne oparzenia ogniem lub wod mog by niebezpieczne, jeli
pokrywaj due powierzchnie ciaa.
Poparzenia prdem, poparzenia twarzy, doni, stp i genitaliw naley traktowa jako
powane. Zwr si do lekarza.
Drobniejsze oparzenia jak najszybciej ozib zimn wod lub przy kostki lodu (moe to by
te mroonka z lodwki) i trzymaj dopki bl nie ustpi. Nie stosuj adnych maci ani
tuszczw! Pcherze na skrze przykryj sterylnym opatrunkiem. Nie przebijaj ich ani nie
wyciskaj.

Skaleczenia
1. Umyj dokadnie rce przed opatrzeniem rany. Wod utlenion oczy skr wok
zranionego miejsca. Wykonuj ruchy od rodka na zewntrz, dziki czemu woda nie
dostanie si do rany.
2. Sam ran dokadnie osusz w miar moliwoci gaz jaow i przykryj sterylnym
opatrunkiem lub czyst szmatk. Zabandauj opatrunek.
3. Pamitaj, e kada rana grozi zakaeniem tcem; gdy jest gboka, rozlega lub
zabrudzona, niebezpieczestwo jest powane.
4. Jeli poszkodowany mia dawno robiony zastrzyk przeciwko tcowi, trzeba zgosi si do
lekarza. Zwr uwag na objawy zakaenia (ktre mog si pojawi dopiero po kilku dniach):
- zaczerwienione, zaognione i bolesne miejsce wok rany,
- czerwone smugi wychodzce z rany i podajce w gr rki lub nogi,
- opuchlizna wok rany oraz towarzyszce jej dreszcze lub gorczka.
W przypadku wystpienia infekcji natychmiast zgo si do lekarza.
W taki sposb musisz zabandaowa ran, by opatrunek nie zsun si ani nie utrudnia
poruszania si.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Urazy gowy
Najciszymi urazami s obraenia wewntrzczaszkowe typu wstrznienie mzgu, stuczenie
oraz krwiaki wewntrzczaszkowe. Ofiara wypadku moe zachowywa si normalnie, po
czym na chwil traci przytomno lub nie pamita, co byo przyczyn wypadku - dopiero
pniej nastpuje cakowita utrata przytomnoci albo inne objawy. Moe nastpi
zatrzymanie oddechu i czynnoci serca - brak ttna. Osoba ze zaman czaszk ma wycieki
pynu mzgowo-rdzeniowego zabarwionego krwi lub krew z ucha lub nosa.
Wezwij pogotowie. Nim dojedzie, podejmij akcj reanimacyjn po sprawdzeniu, czy nie
doszo do uszkodzenia krgosupa.
Po uderzeniu w gow istnieje niebezpieczestwo urazu mzgowego i pniejszych
powanych komplikacji. Jeli gowa krwawi, za opatrunek, zabandauj i ka rannemu
lee, dopki nie dojedzie lekarz.

Zatrucia
Jeli kogo bardzo boli brzuch, ma biegunk, wymioty lub zawroty gowy albo gorczk
wezwij natychmiast lekarza. Poinformuj, czym najprawdopodobniej ofiara si zatrua, nim
przyjedzie powie Ci, co robi. Nie wywouj wymiotw, jeli ofiara pokna substancj rc
(np. rodki czyszczce, ug, amoniak, benzyn itp.), a take jeli pi lub ma drgawki.
Jeli jest to zatrucie pokarmowe, postaraj si dostarczy
lekarzowi prbk podejrzanej potrawy, analiza jej moe przyspieszy leczenie. Gdy
przygotowujesz wiee grzyby (samodzielnie zebrane lub kupione na targu, przy szosie)
zawsze zostaw troch w lodwce - na wszelki wypadek.

Zamania
Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu dwch ssiednich staww, w ktrych skad
wchodzi zamana ko, lub dwch ssiednich koci, jeeli uszkodzony jest staw. Jako szyny
mog suy deseczki, laska, parasol, kij. Mona te unieruchomi zaman nog
przywizujc j do zdrowej. Jeeli jest to moliwe, staraj si nie zmienia pooenia zamanej
koczyny, przytrzymaj j domi po obu stronach zamania, podczas gdy kto inny delikatnie
zaoy opatrunek usztywniajcy. Jeli jeste sam, na chwil zaoenia opatrunku moesz
kaza choremu przytrzyma zaman koczyn ( rk ).Wyciel zaimprowizowan szyn
wat lub czystym materiaem i przywi do niej koczyn cile (ale nie za ciasno) bandaem,
paskiem lub pasami podartego ubrania. Szyny musz by na tyle dugie, by wystaway poza
stawy powyej i poniej zamania. Jeli ko przebia skr i rana obficie krwawi, zatamuj

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
krwawienie, ale nie prbuj nastawia koci ani oczyszcza rany; moesz uczyni zbyt du
krzywd. Za jaowy opatrunek uciskowo osonowy i natychmiast wezwij pogotowie. Nie
przesuwaj ofiary, jeli ma uszkodzony krgosup, szyj lub miednic.

Zwichnicia
Nie prbuj porusza zwichnitym stawem lub samemu nastawia zwichnicia. Unieruchom
dwie ssiednie koci wchodzce w skad uszkodzonego stawu i zgo si do lekarza. Jeli
zwichnite jest biodro, wezwij pogotowie lub przetransportuj rannego na noszach do szpitala
na ostry dyur. Jeli moesz zdoby woreczek z lodem, przy go w miejscu zwichnicia,
aby zmniejszy opuchlizn i zagodzi bl.

Ukszenia
Komary, mrwki, meszki
Umyj ukszone miejsca wod z mydem. Posmaruj je jednym ze rodkw agodzcych (np.
Hydrocortizon ). Jeli nie masz takiego leku, moesz posmarowa piekce miejsce sod
oczyszczon zmieszan z niewielk iloci wody. Opuchlizn przykryj szmatk zmoczon w
bardzo zimnej wodzie. Pogryzienie przez chmar atakujcych meszek moe nawet
doprowadzi do wstrzsu anafilaktycznego (alergicznego), w takim przypadku trzeba
natychmiast i do lekarza.

Kleszcze
Nie prbuj wyciga wczepionego kleszcza. Zwykle mona si go pozby za pomoc kilku
kropli terpentyny, oleju lub wazeliny.
Kleszcz powinien wyj po pgodzinie. Jeli ta metoda nie zda egzaminu, usu kleszcza
pincet. Trzeba to robi bardzo ostronie, tak by nie zosta zgnieciony i wyszed w caoci
(nie wolno dotyka kleszczy domi). Nastpnie co najmniej przez 5 minut dokadnie szoruj
to miejsce wod z mydem, a potem przetrzyj spirytusem. Kleszcze mog przenosi
niebezpieczne choroby (np. kleszczowe zapalenie mzgu), zwykle jednak nie dochodzi do
zakaenia, jeli zostanie usunity zaraz po wczepieniu si. Gdyby ugryzione miejsce spucho
lub pojawia si gorczka albo wysypka, naley zgosi si do lekarza. Taka reakcja moe
wystpi nawet po kilku tygodniach!

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Osy, pszczoy, szerszenie
Polej zimn wod lub przy woreczek z lodem na udlone miejsce, by zagodzi bl i
spowolni wchanianie si trucizny. Mona poda tabletk wapna. Jeli kto zostanie
udlony przez wiksz liczb owadw, zastosuj chodne kompresy i sprowad lekarza.
Alergik reaguje na udlenia bardzo silnie - zaczyna si dusi, brakuje mu powietrza, ma
przyspieszony i spycony oddech, ttno sabo napite, wystpuj obrzki. Musi jak
najszybciej trafi do najbliszego pogotowia albo szpitala. Uwaga! Alergicy powinni mie
przy sobie rodki antyuczuleniowe!

mija
W Polsce mona by ukszonym jedynie przez mij zygzakowat. Wszystkie pezajce
jaszczurki, zaskroce i padalce, czsto nazywane bdnie mijami lub wami, nie s grone.
mija zygzakowata (Vipera berus) ma do 75 centymetrw dugoci, kolor brunatny lub
czarny z wyranym zygzakowatym wzorem na grzbiecie. Wystpuje na terenie caego kraju,
zwaszcza na podmokych kach lenych. Jeli spdzasz wakacje w okolicy, gdzie wystpuje,
idc na spacer za buty z cholew i dugie spodnie.
Upewnij si, e to bya naprawd mija zygzakowata - w miejscu ukszenia powinny by 4
jednakowej wielkoci mae lady ukucia (jak po igle) rozmieszczone symetrycznie w
kwadracie.
Jeli jest taki lad, natychmiast zabierz ofiar do najbliszego szpitala. W drodze ukszony
powinien by nieruchomy, najlepiej w pozycji plecej. Rana powinna znajdowa si
poniej poziomu serca lub na jego wysokoci. Nie stosuj lodu ani zimnych okadw. Nie
podawaj lekarstw ani alkoholu.
Gdy szpital jest oddalony o wicej ni godzin jazdy, zastosuj opask uciskow. Nigdy nie
zakadaj opaski na stawy (palce u rk lub ng), gow, szyj lub tuw.
Opaska uciskowa powinna mie przynajmniej od 2 do 4 centymetrw szerokoci. Za j 5
do 10 centymetrw powyej miejsca ukszenia.
Z opask we waciwym miejscu z rozsdn szybkoci pojed do najbliszego punktu opieki
medycznej.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________

Wypadki drogowe
Najwiksz prb dla naszych umiejtnoci udzielania pierwszej pomocy s wypadki
samochodowe. Obraenia w nich odniesione mog by powane, a fachowa pomoc - bardzo
daleko. Udzielajc pierwszej pomocy, pamitaj, e przenoszenie ofiary, czy te prby
pospiesznego wydostania jej z samochodu mog spowodowa nieodwracalne szkody,
zwaszcza jeli ranny ma poamane nogi lub uszkodzony krgosup.

PIERWSZA POMOC W WYPADKACH KOMUNIKACYJNYCH

W pierwszej kolejnoci zapewnij bezpieczestwo sobie, sam nie moesz stwarza sobie
stanu zagroenia.
1. Zaparkuj przed miejscem zdarzenia celem zabezpieczenia miejsca i kierujc koa w stron
pobocza, wcz wiata awaryjne.
2. Nie przebiegaj na drug stron ulicy.
3. Noc za na siebie co jasnego lub przyczep sobie jaki materia odblaskowy i uywaj
latarki. Stosuj oglne zasady bezpieczestwa.
4. Wylij wiadkw wypadku, aby ostrzegali nadjedajcych kierowcw.
5. Ustaw trjkty ostrzegawcze lub wiata w odlegoci okoo 50-100 metrw od miejsca
wypadku z obu stron.
6. Wycz zapon we wszystkich uszkodzonych pojazdach i jeli jest taka konieczno,
odcz akumulator. Zamknij dopyw paliwa w motocyklach.
7. Zacignij hamulec rczny, wcz bieg lub zablokuj koa, jeeli istnieje taka konieczno,
sprbuj zabezpieczy pojazd przed przewrceniem si.
8. Rozejrzyj si, czy istniej fizyczne zagroenia. Czy kto pali papierosa? Czy w
najbliszym otoczeniu s pojazdy z oznakowaniem wskazujcym na niebezpieczny
adunek? Czy zostaa zerwana napowietrzna linia energetyczna? Czy w pobliu jest
rozlane paliwo?
9. Szybko oce stan poszkodowanych i dotykaj je tylko w sytuacji maego
niebezpieczestwa, lub jeli musisz wykona czynnoci ratujce ich ycie. Zajmij si w
pierwszej kolejnoci tymi, ktrych ycie jest zagroone. Przeszukaj teren, eby nie
pozostawi ofiar rzuconych gdzie dalej od miejsca wypadku, lub ktre same si oddaliy
(szok powypadkowy). Nie zapominaj o wasnej ochronie(rkawiczki jednorazowe)
10. Bezzwocznie opatrzy obraenia zagraajce yciu lub wygldajce na niebezpieczne.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
11. Jeli to moliwe, zajmij si poszkodowanymi nie zmieniajc ich pozycji.
12. Wstpnie zawsze zakadaj, e nastpio uszkodzenie krgw szyjnych. Podtrzymuj rkami
gow i szyj ofiary, tak aby moga swobodnie oddycha. Do dodatkowego podparcia
moe suy konierz. W miar moliwoci obserwuj stale wszystkich poszkodowanych
a do nadejcia specjalistycznej pomocy.
13. Jeeli wystpi konieczno przeniesienia poszkodowanego, potrzebne bd trzy osoby:
jedna do podtrzymywania ramion i klatki piersiowej, druga bioder i brzucha, trzecia
do trzymania za nogi. Sam powiniene przez cay czas podtrzymywa gow ofiary i
koordynowa wszystkie czynnoci. W przypadku, gdy jeste sam zastosuj chwyt
Rauteka.

KIEDY OFIARA JEST UWIZIONA POD POJAZDEM

Jeli to absolutnie konieczne, postaraj si o pomoc do podniesienia lub przesunicia pojazdu i
wycignij ofiar. Zaznacz dokadnie pierwotne pooenie pojazdu i ofiary. Te informacje bd
potrzebne policji.

Udziel pomocy wewntrz pojazdu, zanim sprbujesz przenie rannego. Wyjtki:

- gdy samochd si pali
- gdy rozlaa si benzyna i istnieje powane zagroenie poarem
- gdy znajdujesz si na ruchliwej drodze szybkiego ruchu.
Jeeli nie masz innego wyjcia, wycigaj ofiar zaczynajc - jeli to moliwe od gowy,
najlepiej z pomoc 3 osb - dwie s po bokach, a trzecia podtrzymuje gow i szyj ofiary.
Udzielajc pomocy ofiarom wypadku samochodowego zawsze podejrzewaj u nich uraz
krgosupa!!!

WEZWANIE SUB RATOWNICZYCH

Wzywajc suby ratownicze przedstaw si i podaj:
1. Co ? (si stao)
2. Gdzie? (miejsce zdarzenia)
3. Ile? (ile osb poszkodowanych)
4. W jakim stanie? (stan osb(y) poszkodowanych)
5. Co robisz? (np. podejmuj czynnoci reanimacyjne)
6. Numer telefonu zwrotnego (celem ewentualnego kontaktu zwrotnego, gdy bd np.
problemy z trafieniem na miejsce zdarzenia)

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl

Poradnik udzielania pierwszej pomocy
______________________________________________________________________________
Gdy istniej wskazania o dodatkowym niebezpieczestwie informujemy o tym (np. cysterna).
Nigdy nie rozczaj si pierwszy czekaj na wyrane polecenie lub dalsze wskazwki.

Do przyjazdu sub ratowniczych, jeeli podje si udzielania pierwszej pomocy, jeste, w

wietle obowizujcego prawa, dowodzcym akcj ratunkow. Jeli zostao wezwane
pogotowie, po jego przyjedzie dowodzcym akcj zostaje lekarz, a jeeli zostaa wezwana
stra poarna i pogotowie, bez wzgldu na to, kto przyjedzie pierwszy, dowodzcym akcj
ratunkow zostaje dowdca sekcji stray poarnej.
Gdy w wypadku bierze udzia cysterna, pamitaj aby zachowa szczeglne rodki
ostronoci. W ocenie niebezpieczestwa pomoe ci umiejtno odczytania ostrzee
zawartych w diamencie niebezpieczestwa, oraz w szyldzie transportowym. Pamitaj, aby
przy powiadamianiu o wypadku poda wszystkie zawarte w nich oznaczenia ( cyfry ) osobie
przyjmujcej zgoszenie. Pozwoli to na szybsze rozeznanie sytuacji, oraz szybsz pomoc
specjalistyczn.

Ratownictwo przedmedyczne - www.ratownictwo.win.pl