Professional Documents
Culture Documents
Marian Hemar
Kolda................................................................................................................................................................................................5
Moje wielkie odkrycie.........................................................................................................................................................................6
Teoria wzgldnoci...........................................................................................................................................................................10
yczenie...........................................................................................................................................................................................12
Testament Chopina..........................................................................................................................................................................13
Gdybym............................................................................................................................................................................................14
Grudka ziemi....................................................................................................................................................................................15
Kocha nie warto..............................................................................................................................................................................18
Dwie Ziemie wite.........................................................................................................................................................................19
Bl serdeczny, rozwagi wstrzymywany si.....................................................................................................................................20
Wstp do bajek................................................................................................................................................................................20
Mixta composita...............................................................................................................................................................................21
Romans w sowniku.........................................................................................................................................................................24
Wierszyk nie cakiem sentymentalny...............................................................................................................................................26
Intermezzo.......................................................................................................................................................................................27
Epitafia.............................................................................................................................................................................................28
Przypowiastki...................................................................................................................................................................................30
Z "Ogrodu fraszek"...........................................................................................................................................................................31
ywot czowieka w Polsce wytwornego...........................................................................................................................................32
Gwiazda i dziewczyna......................................................................................................................................................................34
Nierozsdne wychowanie................................................................................................................................................................35
Przeklestwo inteligencji..................................................................................................................................................................37
Ej, uchniem!.....................................................................................................................................................................................38
DO PANA MINISTRA Mariana Hemara..........................................................................................................................................40
Ucze czarnoksiski........................................................................................................................................................................42
Powrt Odysa...................................................................................................................................................................................44
Ballada o sytuacji bez wyjcia..........................................................................................................................................................45
Ballada freudowska..........................................................................................................................................................................45
Kanegiryki i elegie o prawdziwych pieskach....................................................................................................................................46
Melodia paryska...............................................................................................................................................................................51
Jaminowa altana............................................................................................................................................................................52
Gazka jaboni.................................................................................................................................................................................53
Zudzenie optyczne..........................................................................................................................................................................53
Zawd: literat....................................................................................................................................................................................54
Polowanie.........................................................................................................................................................................................54
Warszawa 1934...............................................................................................................................................................................55
Cierpienia modego Wertera............................................................................................................................................................56
Termos.............................................................................................................................................................................................56
Krzyk nad Wis...............................................................................................................................................................................57
Pukownik i poeci*............................................................................................................................................................................57
Polska hagiografia...........................................................................................................................................................................59
Sprawiedliwo................................................................................................................................................................................62
Recenzent........................................................................................................................................................................................63
On.....................................................................................................................................................................................................64
Antolek o psychoanalizie.................................................................................................................................................................65
"Maestwo doskonae"..................................................................................................................................................................66
Parafraza..........................................................................................................................................................................................69
Apostrofa do ojczyzny......................................................................................................................................................................70
A chi la vittoria?................................................................................................................................................................................70
1
Parademarsch..................................................................................................................................................................................71
Co lepsze.........................................................................................................................................................................................71
Pirat eteru.........................................................................................................................................................................................72
Dyktator............................................................................................................................................................................................73
Do przyjaci niemieckich.................................................................................................................................................................73
Odpowied.......................................................................................................................................................................................74
Do generaa......................................................................................................................................................................................77
Inwokacja*........................................................................................................................................................................................79
Modlitwa do Matki Boskiej Krlowej Korony Polskiej.......................................................................................................................80
Bukareszt.........................................................................................................................................................................................81
Do ssiadw.....................................................................................................................................................................................82
Piosenki warszawskie......................................................................................................................................................................83
Defilada............................................................................................................................................................................................88
Strzelec i genera.............................................................................................................................................................................90
Modlitwa...........................................................................................................................................................................................95
Ostatni wiersz...................................................................................................................................................................................96
Lizus czy warcho.............................................................................................................................................................................96
Spotkanie.........................................................................................................................................................................................99
Personalia......................................................................................................................................................................................100
Sense of Humour*..........................................................................................................................................................................101
Marchewka.....................................................................................................................................................................................103
"Porzundek"...................................................................................................................................................................................108
Polskie Radio.................................................................................................................................................................................109
Wielka obrona Warszawy...............................................................................................................................................................111
Das OKW gibt bekannt...................................................................................................................................................................115
Nieprzyjemnoci.............................................................................................................................................................................117
Stru i konsekwencje......................................................................................................................................................................117
Silni, zwarci, gotowi........................................................................................................................................................................118
Kawa i mora..................................................................................................................................................................................120
Rozmowa z onierzem..................................................................................................................................................................122
Judym w Regents-Parku................................................................................................................................................................123
Propaganda....................................................................................................................................................................................124
Kamie...........................................................................................................................................................................................124
Aparat.............................................................................................................................................................................................125
Fonetyka........................................................................................................................................................................................126
Mazowsze......................................................................................................................................................................................128
Etiuda na dzi.................................................................................................................................................................................131
Piosenka........................................................................................................................................................................................132
Lekcja rybowstwa........................................................................................................................................................................132
argonauci.....................................................................................................................................................................................135
Pucizna.........................................................................................................................................................................................139
Do Artura Rubinsteina....................................................................................................................................................................141
Rozmowa z psem..........................................................................................................................................................................142
Na cze Wiewirki i Strzaki.........................................................................................................................................................143
propos.........................................................................................................................................................................................144
Akademia warszawska..................................................................................................................................................................146
Trzy sonety*...................................................................................................................................................................................148
Sonet Leonarda..............................................................................................................................................................................149
Parafraza z Karowicza..................................................................................................................................................................150
Papuka.........................................................................................................................................................................................151
Dla Polskiej Fundacji Kulturalnej...................................................................................................................................................154
Refleksja........................................................................................................................................................................................155
Sonet..............................................................................................................................................................................................155
Muezzin..........................................................................................................................................................................................156
Waszkaski....................................................................................................................................................................................159
Temat i wariacje.............................................................................................................................................................................164
Lampa............................................................................................................................................................................................165
2
Ona.................................................................................................................................................................................................166
Wielki sekret...................................................................................................................................................................................166
Dzie..............................................................................................................................................................................................167
Moja ojczyzna................................................................................................................................................................................168
Monte Cassino 1969......................................................................................................................................................................169
Alte Geschichte..............................................................................................................................................................................169
Wiersz z Naupli..............................................................................................................................................................................170
Przypowie starochiska..............................................................................................................................................................172
Z mistyki chiskiej..........................................................................................................................................................................173
Na krasomwstwo..........................................................................................................................................................................174
Sen.................................................................................................................................................................................................176
Ksi............................................................................................................................................................................................177
Buchalteria.....................................................................................................................................................................................178
Ksiyc...........................................................................................................................................................................................179
Duchy.............................................................................................................................................................................................180
Niebo..............................................................................................................................................................................................180
Hafiz...............................................................................................................................................................................................181
Naladowanie z Hafiza..................................................................................................................................................................182
Pszczoa.........................................................................................................................................................................................182
Na pisanie wierszy.........................................................................................................................................................................183
Na podzikowanie..........................................................................................................................................................................183
Euterpe...........................................................................................................................................................................................184
Do widzenia....................................................................................................................................................................................184
Do przyjaci...................................................................................................................................................................................185
Poegnanie....................................................................................................................................................................................186
Fraszki............................................................................................................................................................................................187
Pierwsza piosenka o Lwowie.........................................................................................................................................................191
Akrobata Mucha.............................................................................................................................................................................193
Kiedy znw zakwitn biae bzy......................................................................................................................................................194
Czy pani Marta...............................................................................................................................................................................195
May gigolo.....................................................................................................................................................................................196
Czarne oczy*..................................................................................................................................................................................197
Maryla............................................................................................................................................................................................199
Moja ona.......................................................................................................................................................................................201
Zdemaskowane piosenki...............................................................................................................................................................202
Du bist zu schn, um treu zu sein!.................................................................................................................................................203
Ten wsik, ach, ten wsik..............................................................................................................................................................204
Piosenka niedokoczona...............................................................................................................................................................206
Narzeczony....................................................................................................................................................................................206
Pani si nic nie zmienia.................................................................................................................................................................208
Piosenka o przychodni lekarskiej w Londynie...............................................................................................................................209
Valse Brune....................................................................................................................................................................................211
Chlib kulikowski..............................................................................................................................................................................212
Piosenka dla niegrzecznego chopca............................................................................................................................................215
O kobiecie w rozterce....................................................................................................................................................................215
Dieta...............................................................................................................................................................................................217
Piosenka o marzeniu ostatnim*.....................................................................................................................................................219
Trzy powody...................................................................................................................................................................................220
Ostatni tren.....................................................................................................................................................................................224
Umowa...........................................................................................................................................................................................234
Na obchd lwowski 1962...............................................................................................................................................................251
Bajka Andersena............................................................................................................................................................................253
Alan P. Herbert You Ungrateful Poles...........................................................................................................................................256
Wspomnienie na czasie.................................................................................................................................................................256
Dekada kultury polskiej..................................................................................................................................................................260
Fantazja.........................................................................................................................................................................................265
Kolda lwowska.............................................................................................................................................................................269
3
Plotka hrubieszowska....................................................................................................................................................................271
Proces rehabilitacyjny....................................................................................................................................................................274
Na wasne urodziny........................................................................................................................................................................278
Rurocig.........................................................................................................................................................................................282
Jan bez ziemi.................................................................................................................................................................................286
List do pana prokuratora w Szczecinie..........................................................................................................................................289
Strofy lwowskie..............................................................................................................................................................................294
Zdrada............................................................................................................................................................................................297
Okrzyk i aprobata...........................................................................................................................................................................300
Haussa...........................................................................................................................................................................................304
Ziemia lwowska..............................................................................................................................................................................306
Pomnik...........................................................................................................................................................................................308
Heksametry....................................................................................................................................................................................311
Gdyby.............................................................................................................................................................................................312
Telepatia.........................................................................................................................................................................................316
Rocznica........................................................................................................................................................................................320
Dwanacie sekund.........................................................................................................................................................................323
Przemwienie na balu....................................................................................................................................................................327
Dumania artem.............................................................................................................................................................................331
Pucizna.........................................................................................................................................................................................334
Rozmowa z koleg.........................................................................................................................................................................337
Syn.................................................................................................................................................................................................339
Ostatnia piosenka napisana dla Szczepcia...................................................................................................................................342
25 lat..............................................................................................................................................................................................343
Ballada o Biaoniu..........................................................................................................................................................................345
Widzisz. Lewicki.............................................................................................................................................................................346
Rok uchodczy...............................................................................................................................................................................347
Rozmowa z ksiycem..................................................................................................................................................................348
Piosenka o cmentarzu na yczakowie...........................................................................................................................................350
Trawestacje....................................................................................................................................................................................352
Rymy zwierzce albo ogrd zoologiczny dla dzieci i dorosych....................................................................................................354
Wiosna warszawska......................................................................................................................................................................357
19 marca 1940*..............................................................................................................................................................................359
Pisudski*........................................................................................................................................................................................362
Wigilia.............................................................................................................................................................................................363
Bazie..............................................................................................................................................................................................364
Odpowied Brzechwie*..................................................................................................................................................................365
Monte Cassino...............................................................................................................................................................................368
Chopin............................................................................................................................................................................................369
Rozmowa.......................................................................................................................................................................................374
Narada satyrykw..........................................................................................................................................................................381
Fraszkopis......................................................................................................................................................................................389
Solski*............................................................................................................................................................................................398
Pomnik...........................................................................................................................................................................................400
Na 31 sierpnia................................................................................................................................................................................403
Pean na powitanie skarbw wawelskich........................................................................................................................................408
Point of No Return..........................................................................................................................................................................411
Ksi............................................................................................................................................................................................415
Strofy trudne...................................................................................................................................................................................419
Towarzysz Tadeusz........................................................................................................................................................................421
Plama.............................................................................................................................................................................................425
Do widzenia....................................................................................................................................................................................429
Monte Cassino...............................................................................................................................................................................431
Ekshumacja....................................................................................................................................................................................432
Staruszek.......................................................................................................................................................................................435
Przyczynek autobiograficzny.........................................................................................................................................................437
Awangarda i ja...............................................................................................................................................................................438
4
Przyczynek do autobiografii...........................................................................................................................................................441
Ballada wilanowska........................................................................................................................................................................442
Pensylwania...................................................................................................................................................................................443
Rumba............................................................................................................................................................................................444
Nie bdziesz ty, to bdzie inna......................................................................................................................................................445
To ta pierwsza mio.....................................................................................................................................................................446
Upi si warto.................................................................................................................................................................................447
Karpacka Brygada*........................................................................................................................................................................448
Pamitaj o tym, wnuku, e dziadzio by w Tobruku!......................................................................................................................451
Przechadzka..................................................................................................................................................................................452
Madame Wasilewska.....................................................................................................................................................................453
Projekt karykatury..........................................................................................................................................................................455
Anegdotka reklamowa...................................................................................................................................................................456
adna sytuacja...............................................................................................................................................................................457
Piosenka o amnestii.......................................................................................................................................................................457
Furmanka z powrotem...................................................................................................................................................................459
Leniuch...........................................................................................................................................................................................460
Nowy adres....................................................................................................................................................................................463
Zabawa w demokracj...................................................................................................................................................................465
Rocznica........................................................................................................................................................................................467
Ordzie o amnestii.........................................................................................................................................................................469
Wiersz do poety reymu................................................................................................................................................................473
Dwie choinki...................................................................................................................................................................................476
Adam Mickiewicz Pies i wilk.........................................................................................................................................................479
Moja przekora................................................................................................................................................................................481
Wierszyk okolicznociowy..............................................................................................................................................................485
Odpowied.....................................................................................................................................................................................488
Ballada o jednym premierze..........................................................................................................................................................489
100 000 000 ludzi...........................................................................................................................................................................492
Szczypiorek....................................................................................................................................................................................495
"J'ai deux amours..."......................................................................................................................................................................498
"Pawiem narodw bya i papug"................................................................................................................................................501
Dosiego nasuchu..........................................................................................................................................................................506
Wizyta, nie-wizyta..........................................................................................................................................................................510
O co chodzi?..................................................................................................................................................................................514
Dwudziestopiciolecie....................................................................................................................................................................518
Befsztyk dla ludu............................................................................................................................................................................522
Operetka........................................................................................................................................................................................525
"Dziady"..........................................................................................................................................................................................529
Wiwisekecja...................................................................................................................................................................................533
List do redakcji "Timesa"................................................................................................................................................................537
Gierek i literatura............................................................................................................................................................................540
Hemar skonfiskowany....................................................................................................................................................................544
Plamy na mapie.............................................................................................................................................................................548
Dyskusja.........................................................................................................................................................................................551
Scenariusz filmowy........................................................................................................................................................................554
Pytanie bardzo aktualne................................................................................................................................................................559
Kolda
W dzie Boego Narodzenia
Rado wszelkiego stworzenia
Tylko Polacy pacz.
Twarze u nich niby umiechnite
Ale serca pod umiechem cinite
5
Rozpacz.
Raju utracony
Kraju opuszczony
Trzej krlowie pogubili
Zociste korony-
Ptaszki w gr podlatuj,
Jezusowi wypiewuj
Hosanna!
W ryczy i wesoek
Pokrzykuje osioek
i umiecha si Panna.
Biegli w takiej zamieci-
Jeden, drugi i trzeci-
I na mrozie zgrabiay im rce-
jake stan krlowie-ndzarze
Przed t radoci w stajence?
O, Dzieciteczko, w obie,
Przebacza naszej aobie!
Umiechamy si. Siy ostatkiem.
Ju twarze ez si wstydz,
Ju oczy przez zy nie widz,
Trzsie si rka z opatkiem.
--------------
Rozstrzyga nieomylnie,
Ustala niezachwianie
Ostateczn odpowied
Na ciekawe pytanie,
6
Nie wierzcie w bajki. Nie ma
adnego Synhedrionu
Sekretnych wadcw. Nie ma
adnych "Mdrcw Syjonu".
Nie midzynarodwka
Komuny, czy "kapitau" -
Kto inny. Kto? - pytacie.
Zaraz, ludzie, pomau.
Gotowicie na wszystko?
Ha, dobrze, jam te gotw.
Suchajcie: wiatem rzdzi
Wielka zmowa idiotw.
Aeropag jeopw,
Jaowych namaszczecw,
7
Pompatycznych waniakw,
Indyczych napuszecw.
To oni, sprzymierzeni
W powszechnym zwizku, ktry
Rozstrzyga o powodzeniu
Teatru, literatury.
Gramofonowej pyty,
Filmy, obrazu, symfonii.
To oni decyduj
O kulturze, To oni.
Przydzielaj posady
Stypendia, nagrody, szanse,
Ordery, renumeracje,
Bonusy i awanse.
To krytyk, co bekoce,
Chocia nikt go nie sucha
I czepia si cudzego
Pira, jak wesz koucha.
8
Ekonomista, ktry
Kosztem oglnej ndzy
Uzdrowi "wymian dewiz"
I "pokrycie pienidzy".
To polityk, m stanu
Dyplomata, co wkopie
Niewinnych ludzi w Azji,
W Afryce i w Europie
My sceptycy, zbkani
Na ziemi i na niebie -
A ONI tak aroganccy
I tacy pewni siebie
I tacy energiczni
e serce z trwogi mdleje.
Ach, nie znam adnej rady.
9
Mam tylko jedn nadziej.
yj tylko t drobn
Otuch i nadziej
e my umiemy mia si.
A durnie nie umiej.
1961
--------------
Teoria wzgldnoci
Gdy si ludzi ocenta
Z rnych punktw widzenia -
Ciekawa rzecz, jak si skala
Pewnych wartoci zmienia.
10
Gdy nasz przeciwnik si potknie,
"Zdrajca!" - gosimy krzykiem.
Gdy stronnik zdradzi, stwierdzamy:
"Nie by naszym stronnikiem".
I to nas niesychanie
Na duchu podtrzymuje,
e przeciw nam s zawsze
Idioci i tylko szuje.
Gdy my konfiskujemy -
zasuga to narodowa.
Kiedy nas konfiskuj -
Gwac swobod sowa.
11
Uznania czy potpienia.
Co po maju - zbrodnicze,
Suszne- od padziernika.
Wszystko zaley, kto, komu,
Co, czemu, kiedy wytyka.
--------------
yczenie
Co by mi przysa z Kraju?
Czy mam jakie yczenie? -
Zapytaa mnie w licie.
Od razu ci wymieni
Pudeko od zapaek
Albo lniany woreczek,
A w nim troszeczk ziemi
Tamtejszej - cokolwieczek.
12
Tyle, co wemiesz w garstk
Na polu - w przydronym rowie -
Albo na skwerku miejskim
W Warszawie albo w Krakowie -
1962
--------------
Testament Chopina
Wiejski strumyk z elazowej Woli
Szumi w lewej rce barkaroli.
13
*
Cudem jakim wzi ojczyzn w donie
I przemieni j w gorzkie harmonie,
1960
--------------
Gdybym...
Parafraza z Ignacego Krasickiego
Gdybym ja by Francuzem, to bym z pantayku
Dyktowa wiatu gusta i zadawa szyku.
14
I wszystko co mia straci i popad w niewol?
1963
--------------
Grudka ziemi
"Tryumf oraz tragedia"
My tu wszyscy nerwowi,
Co si z tych rozmw wykrzesa?
A ju nad Polsk wisi.
Sierp i mot Damoklesa
I niebo si od uny
Bolszewickiej rowi.
I w tym miejscu oddajmy
Gos panu Churchillowi.
*
"Trzynasty padziernika.
Wieczorem, po kolacji,
O godzinie 10-tej,
Przybyli w delegacji
15
Z petycj skierowan
Do mnie i do Stalina,
Przedstawiciele rzdu
Polskiego. Wprost z Lublina
Przyjechali do Moskwy,
Na Kreml. Przewodniczcy
Delegacji wygosi
Adres nastpujcy:
Owiadczamy stanowczo,
e bardzo ucieszy nas to,
Gdy wreszcie nam odbierzecie
To cudze, nie nasze miasto!"
Spojrzaem na Stalina.
A on, Stalin, z ukosa
Spojrza na mnie. Niedbale
Zapali papierosa
16
Dosownie, "moje pionki".)
"Przewodniczcym ktry
Wrczy nam tekst tej ulotki
By niejaki B. Bierut".
Tyle tej anegdotki.
W d - z szeregw, co wkoo
Nad grobem stay tumne,
Co na trumn upado.
Co stukno o trumn.
17
Niechby ta grudka ziemi,
Niechby ta ziemia lwowska
Bya mu cika. Cika.
Cika jak nasza troska.
I tsknota, i gorzki
al wszystkich lwowskich sierot
e Lww jest w Rosji. Tak, jak
Marzy o tym B. Bierut.
1956
--------------
--------------
18
Dwie Ziemie wite
Tu Betlejem byszczce,
Tam jaka zgubiona wioska -
A po niej te rankami
Chodzia Matka Boska.
O onierzu bezsenny
W czarnym mroku namiotu,
Serce si w tobie zanosi
Piosnk, marszem powrotu.
19
Jakby od Boga do Boga -
onierzu, jak cudowna,
Jak pikna przed tob droga!
--------------
--------------
Wstp do bajek
(Parafraza z Ignacego Krasickiego)
By radca, co do kozy na cztery dni wskoczy,
Za to, e minimaln taryf przekroczy;
20
By krytyk teatralny bez autorskiej weny,
Co zna pikne aktorki jedynie ze sceny.
1919
--------------
Mixta composita
Tam,
Gdzie jest jeden Polak
Sam -
Jest Polska, jest patriotyzm i duch
I serce w piersi ponce, jak smolak.
Tam,
Gdzie jest Polakw dwch -
Nie ma Polski, ni uczu dziewictwa:
Tam
S ju - dwa polskie stronnictwa.
- Bd rodzi bd.
Rzd rodzi rzd.
Wszyscy jestemy gotowi,
Wierzy nowemu Sejmowi,
Ie w tym bdzie mie ca ambicj,
By starych wani wytraci tradycj
I prze ku zgodzie ca swoj moc.
Na razie
Jedno si zagadnienie, jakby na obrazie,
W naszym sejmowym kreli domu:
Nie - kto ma z kim i i po co?
Ale - kto przeciw komu
Ma utworzy
Front.
- Susznie. Jeli w nas dawna tyzna
Ma oy,
Musi si ockn dawna rycerska zasada,
Ktra powiada:
Jedna jest tylko na to rada,
Jeli inne nili ty ma zdanie:
21
Sprawi mu lanie.
- "Gdzie si dwch bije, tam trzeci korzysta".
Ta prawda stara jest i oczywista.
T drug prawd te mi kady przyzna -
e nigdy trzecim tym nie jest - ojczyzna.
22
Jedna jest tylko wieczysta rzecz:
Papier.
- Co bdzie w Polsce za lat pi?
Chcie dzisiaj wiedzie - prna ch.
Nowe si rzeczy dziej z kadym dniem,
Los jest kapryny - (jak przysowie uczy:
Fortuna kaem si tuczy) -
Ja tylko jedno wiem
I chc by cakiem szczery:
Za pi lat owych
Z wiosn,
Gdy si ukoczy sejmu wadztwo,
Wzmoe si w kraju bogactwo,
Bowiem fortuny wielkie polskie wzrosn
O czterysta czterdzieci cztery
Nowych.
- Mgbym tak pisa jeszcze rok,
Co krok
Natykam si na nowy kawa,
Ktry by take si nadawa,
Aby go w wierszu puci w skok
Na wszystkich marnych rzeczy nawa.
- Z sensu si rodzi sens,
Za rymem rym si rodzi:
Jeden proszony przychodzi
NIechtnie i ociale,
Jak gdyby nie chcia wcale -
A drugi przychodzi, jak go.
Od razu z wszystkim si godzi
I czuje si w wierszu wspaniale.
Jeden si spania, na zo,
A drugi przybiega jak goniec,
Ktremu si mieje
Meta
I tak to si dugo dzieje,
Az wreszcie poeta
Ma do
I pismem nieco szerszym
Pisze pod wierszem
koniec
1922
--------------
23
Romans w sowniku
(BALLADA Z EPILOGIEM DLA JEDNEJ PANI)
By raz uczony czek - czarownik,
Co czarodziejski mia owek
I czarodziejski gruby sownik,
A w nim zamknite mnstwo swek.
24
I tak naprzeciw siebie stali
I sodkie czuli niepokoje -
Tak si oboje zamieszali -
Zaczerwienili si oboje -
25
w niej zawsze wszystkim szczcie traf da.
1923
--------------
Ty chciae by wonic,
Lub konduktorem tramwajw,
Albo na morzu pyn
W dal do nieznanych krajw.
26
Ja byem saby i wty,
Wic chciaem zosta poet
I pisa cudowne bajki -
A dzisiaj wiemy - to nie to -
1923
--------------
Intermezzo
Bardzo kocham we wierszach poetycki wykwint,
Muzyczno przezroczyst, jakby morski szmaragd.
W rymach oktaw umiechy, rzewno sekst i zy kwint
I rytm szumicy pian ukrytych katarakt.
27
Snu si wrd nich, jak cenny zapach chiskich kaset,
By jak wino mroone, w ktrym czai si ar.
1923
--------------
Epitafia
Zenon Miriam-Przesmycki
Miriam by ministrantem - Przesmycki ministrem.
Bywali u poetw, pisywali w domu.
Miriam ciga chimery i gardzi filistrem,
Przesmycki spokojny nie wadzi nikomu.
J. Ign. Paderewski
Jak kady gracz mia pecha: Gra i z losem igra.
Nie ocali go sztuki najczystszej integra.
Pki gra, pty wszystko, jako chcia, tak wygra.
Dopiero gdy gra przesta, wtedy wszystko przegra.
28
Gdy w narwanych nirwanach snem mu szumia Schumann.
Na Podhalu, na halach swe triumfy wici,
Papierotyczny Pierot, pierwszy erotuman.
Epitafium Boyowi
Kiedy Boy si zrobi starszy
Wszystko w nim powoli sparszy-
wiao.
Imitujc star cioci
Trynda si przez ycie oci-
ao.
Z rymw wiatem wziwszy rozbrat,
Miast ambrozji y ju rozbrat-
lami.
Gdzie Michalik, Rydel, Esik,
Szopki, ktre w Polsk przesik-
ay?
Zniky dawne poche swka,
Stare nie wracaj znw ka-
way!
Z celn si rozstawszy strzelb
Platoniczny flirt snu z Melpo-
men.
Nie wiem czemu - jak Kambizes -
Gzi si z kulisami ze s-
cen.
Chcia si udrapowa Szyfman
W Boya aureol i w man-
tyll,
Lecz poznao kade oko,
trac nawet kroko-
dyle.
Dzi cho umar, Boy jest ysym
Szanowanym mem i sym-
bolem,
Bo w tym cay jest ambaras,
Aby wzas si skry pod paras-
olem.
1924
--------------
29
Przypowiastki
(Z ELEMENTARZA DLA DOROSYCH)
Szlachetny bogacz
"Nie czy nigdy bliniemu, co tobie niemio!"
Zdanie to z dawna mdre jest, bdzie i byo,
Ale niewiele znaczy i najmdrsze zdanie -
o jedno chodzi gwnie - o zastosowanie.
Dwie racje
"wiat jest gupi, nikczemny, zy i niewygodny!"
Rzek raz, peen goryczy, pewien mdrzec godny.
- "Blunisz pan i przesadzasz, odpar drugi mdrzec -
Patrzc zbyt subiektywnie! - Musz ci w ten pd rzec.
Nie dostrzegasz, e wiat jest dobry, znakomity
I pikny - popatrz tylko na mnie: Jestem syty!"
1924
--------------
30
Z "Ogrodu fraszek"
Przysowia
I
Przysowia s najtrwalszym bogactwem narodw,
W kadym najgbsza mdro kryje si u spodw -
Ile mdroci ludziom z tego zdania przyszo:
"Nie ma nic zego, co by na dobre nie wyszo"?
*
Pan A - krad, zdziera, upi, szachrowa, paskowa,
Co mg, z kraju wywozi, czego nie mg - chowa.
Byo le: Gd, droyzna, ndzy kierat twardy -
Ale wyszo na dobre: Pan A ma miliardy.
*
Mdro w mdrym przysowiu trzeba mdrze poj.
Kade przysowie prawd pokazuje twoj-!
Pojwszy zo, czy miao i miej serce chrobre -
"Nie ma nic zego, co by nie wyszo na dobre"...
II
Bd skromny. Nie prowokuj losu ostrych igie:
"Lepszy jest wrbel w garci, ni na dachu szczygie"!
Chyba, e niezbadanym losom si spodoba,
e i szczygie i wrbel s na dachu oba...
III
Gdy ze uski skrobano na kuchennym stole,
Milcza szczupak, cho cierpia najdotkliwsze bole.
Chocia wi si w mczarniach, jak w ukropie szatan -
Milcza karp, ostrym noem wiartowan i patan.
Bowiem wczas si obydwaj dowiedzieli o tem,
e cho mowa jest srebrem, milczenie jest zotem!
IV
Stan mdrzec przed bram: (Sna na kogo czeka)
Wtem wypad pies - i zachryp. (Tak gono na szczeka)
Mdrzec si pobaliwie umiechn spod wsa:
31
"Pies, ktry gono szczeka - wiem - nigdy nie ksa!"
1924
--------------
32
Po obiedzie - zaley, jak co. Bardzo lubi
Bridge'a w kku znajomych, jeli nie, to w klubie.
1927
33
--------------
Gwiazda i dziewczyna
Przed gablotk z fotosami z kina
(Z kina "Mewa", czy "Bajka", czy "Lot")
Na ulicy przystana dziewczyna
Jedna z wielu, jaka z tumu, taka ot...
34
Sama nie wiesz ile szczcia znasz.
1934
--------------
Nierozsdne wychowanie
W domu bili mnie za modu,
e nie miaem samochodu.
35
Gdy garnitur miaem z Bielska.
Wymylali od endekw,
Gdym opuci jour u Beckw.
36
*
Jest czowieka zniszczy w stanie
Nierozsdne wychowanie.
--------------
Przeklestwo inteligencji
Rzecz w tym wanie - e mona i tak
I siak mona i take na wspak.
Tdy mona, tamtdy, jak chcesz.
I tak samo: i przeciwnie te.
I tu mona i nie tu i tam
I gdzie indziej - jak uwaasz sam.
Mona prosto i w gr i w d.
Na caego i mona przez p.
--------------
Ej, uchniem!
Jakby za pawim z tyu ogonem,
Po wiecie chodz z milionem
Nie zaatwionych spraw.
Pozornie - prawda? - spokojny,
37
Wyttworny - prawda? - przystojny,
Usiadem i pij mokk.
Wezwania, spotkania,
Terminy
Przekroczone,
Godziny
Pomylone,
Notesy, adresy.
Rachunki
Zaniedbane,
Sprawunki
Zapomniane,
Raty, wizyty,
Ksiki nie oddane,
Bilety nie zoone,
Kobiety obraone.
Mczyni
Rozgoryczeni -
Miaem by w Riunione.
Nie byem.
Miaem kupi opon.
Przepiem.
Miaem napisa do Bandy.
Zaliczk dostaem.
Nie napisaem.
Miaem dzwoni do Wandy.
Numer zanotowaem.
Notes zgubiem.
Nie zadzwoniem.
Miaem czeka na przystanku.
Nie chciaem.
Chciaem wpaci do banku.
Nie miaem.
38
Miaem odpisa Loli,
Siedzi w Rabce, serce j boli,
Napisaem,
List do kieszeni woyem,
Rok w kieszeni nosiem,
Garnitur sprzedaem.
Miaem zaoy bilety.
Dla kogo? Dla kobiety?
Na co? Na Dziada? Na kiedy?
Ach, wszystko zapomniaem.
Miaem wnie rekurs do wymiaru
Podatku dochodowego
Miaem by na kolacji...
Spotka si w restauracji
Ze Stasi... ktrego? Tak!! Dzi!!!
Pewnie przysza, siada,
Troch czekaa,
Zacza je, zjada -
Pienidzy nie miaa -
Na miosierdzie boskie!
Biedne dziewcz beztroskie -
Na miosierdzie boskie!
Sen pierzchn. W uszach wist.
Przewracam si, ciko dysz.
Zaraz rano - napisz list...
Pol kwiaty - napisz list...
Zachoruj - napisz list...
Nie napisz!!!
39
DO
PANA MINISTRA
Mariana Hemara
ZAMIESZKAEGO W WARSZAWIE
PODANIE
Panie ministrze, panie ministrze
Wielka jest paska wadza.
Ponad panem - ju tylko kawaek:
Ju tylko Pan Bg. I Pan Marszaek.
Panie ministrze, panie ministrze -
czemu pan mi przeszkadza?
40
ebym uici - panie ministrze,
Ja nie uiszcz!
41
Zaczynam si jka, okropne zmczenie
Przetrca mi krzy i rozlunia kolana,
I stoj przed oknem jak szmata zdeptana
I wstyd mi za siebie, za niego, za pana
I wszystko jest razem koszmarne i dziwne -
Panie ministrze! - ja prosz o grzywn!
--------------
Ucze czarnoksiski
O, gdybym kiedy doy tej pociechy,
By moje piosenki umkny spod strzechy!
42
W biaej Worochcie, nad morzem niebieskiem
przestao jcze na pierwsze niadanie
"Sant Madonn" i t "Pensylwani"
I t pierwsz mio, "ktra koczy si
Albo bardzo dobrze,
Albo bardzo dobrze,
Albo bardzo le!"
Ja pisywaem je noc,
Dla kabaretu, dla baru,
Mylaem - niech my trzepoc,
Starczy im na to czaru,
Biedny Zaubermeister
Przeklina swj los.
"Die ich reif, die Geister
werd'ich nimmer los".
--------------
Powrt Odysa
egnaj lube bogactwo, zamonoci mia.
Ledwiem ci w yciu pozna, jue mnie pucia.
43
Rozesza si po kociach, po gociach, po trunkach,
Saksofonach, bananach, nocach, pocaunkach.
--------------
44
Malutki Smtek mia pene ez
Oczta z niebieskich stokrtek,
Nos pudrowaa la petiteTristesse
I kiwa si ydek, reb Smutek.
--------------
Ballada freudowska
Prosta sosna wyrosa, prosta sosna zielona,
W dole miaa korzenie, w grze miaa ramiona.
Doem w ziemi wrastaa, gr rosa w chmury,
Jakby ziemia t sosn krzyczaa do gry,
Jakby ziemia dawaa niebu salut wysoki,
Jakby chciaa za kudy chwyta mode oboki
Mocn rk wysok, mocn doni zielon,
ywic woniejc, nad gstwin wzniesion.
Tak rosa drzew dziewanna, tak chwiaa si sosna
Lena panna i wierkw narzeczona radosna -
Jesie sosn wydaa, las zazdrosny j zdradzi
I ludzie cili sosn, ktr wiatr zasadzi
45
I wydarli j z ziemi, powlekli po grodzie,
Zaciekli, zaziajani, zadyszani ludzie.
--------------
46
Lecz ty go jako lubia nie bardzo. A on to rozumia
I gryz si - moe dlatego dzi po nim paczesz z mioci.
Gdyby to wiedzia, napisaby taki do ciebie list (gdyby
umia):
Jacu-Malutek
A Jacu znowu by hardy,
I aroganta kawa.
Nie, eby pastwa nie lubi.
Lubi.
Tylko si gaska nie dawa.
C to bya za rado!
Jaka w domu pociecha!
47
Samochd go przejecha.
Pochowae go w nocy,
Pod krzakiem w ogrdku.
Mao jest ludzi, o ktrych myl tak czsto,
Jak o Jacusiu - malutku.
Mickey
Czy poznaaby mnie jeszcze maa Miki?
Ja za wzr ci zawsze stawiam wszystkim psom!
W czarnych oczkach miaa zote pomyki
I biegaa, taka ruchliwa,
Zwinna, wcibska, zapobiegliwa,
Taka niezbdna, cho maa,
Jak gdyby pracowa musiaa.
Tym bieganiem na cay dom!
A czasami - nieruchomy niezgrabiasz,
miesznym zezem patrzaa z ukosa,
Sztywnoapa i ostrowosa -
Snobi
Snobik by cakiem nieznony.
Ale kady najbardziej go lubi.
Nie byo w domu nikogo, co nie paka gono,
48
Kiedy Snobik si zgubi.
Jakemy go szukali!
Na Wowce, na Kercelaku -
A nigdzie ani znaku!
Jak mymy si nalatali,
- o rakarza, do wszystkich handlarzy psw,
Zeby znale, eby odkupi, eby w domu by znw!
49
John
John ma oczy brzowe,
Czyste jak ludzkie sumienie.
(W tej chwili przekrzywi gow
I opar o mnie spojrzenie,
Bo usysza, e piszc szepnem:
John).
Puma
Wierna starucha Puma
Chodzi po domu, duma.
Nie suy byle tam komu.
Wie, jaka wana jest w domu.
50
Patrzy w oczy oczami ciemnem i -
Ludzie dobrzy - powiada - na dusz!
Przecie mam ju jedenacie lat,
Kop dzieci wydaam na wiat,
Harowaam, suyam,
Swoje w yciu zrobiam,
Ju wnet posu Bogu,
Ju mi nie brocie naogu -
Skoro musz...
Voss
Tak jak Voss - tak wanie powinien si rusza, tak wanie wyglda
Prawdziwy dentelmen pies: na ulicy, w parku, w pokoju.
Nikomu nie przyszoby na myl, jakiej sztuczki od Vossa zada,
Jakiego tam podawania apki, albo suenia. Voss jest psem innego pokroju.
--------------
Melodia paryska
Na placu Vendme jakby mrok, jakby mga,
Jakby jesie - ach, co ja tu robi?
Pierwszy wieczr w Paryu - tak-em chcia tego dnia -
Teraz chodz i myl o tobie.
51
Ode mnie do ciebie daleko jest,
Od ciebie do mnie jest dalej.
--------------
Jaminowa altana
Jaminowa altana, a przez noc w altanie
Wysypa si kwiat biay na zielonej cianie.
--------------
Gazka jaboni
Kwitnca gazka jaboni pachnie chodnym mlekiem.
Caa jest przesycona czym niezrozumiale dalekiem.
52
Im duej patrze, tym mocniej przejmuje dotkliwym cierpieniem.
Dla Oli
--------------
Zudzenie optyczne
Pyn po niebie chmury strzpione.
Ksiyc pynie w przeciwn stron.
--------------
Zawd: literat
Wasza praca i moja praca -
To s dwie rne rzeczy.
53
Wasza praca koa obraca,
Gwiazd szuka i ludzi leczy.
wasza praca ramiona nuy,
Pola ziarnem obsiewa,
Domy dwiga i miasta burzy,
I czoa potem oblewa.
A moja praca
Serce odurza,
Mnie ycie skraca.
Wam nie przedua,
Pynie podziemna,
Wieje podniebna,
Zawsze tajemna,
Na nic potrzebna.
A moje szczcie
To jedna chwila,
Gdy wiat si stron
We mnie przesila.
Gdy wierszem drcym,
Sw czarnym rzdem
Raz jeszcze zdoam
Uj przed obdem.
--------------
Polowanie
Wiersze chodz po gowie,
Jak pochliwe sarny,
Przez las
Szumicy i czarny.
54
Marszczysz brwi.
--------------
Warszawa 1934
W poowie marca, w jeden z pierwszych dni wiosny,
Dostrzegem dba modej zieleni na skwerku, w zrudziaej trawie.
--------------
55
Nas w yciu to zczyo, co innych rozdziela.
mier i mio w nagwku maj jednakie motto.
Zrozumiaem dzi, patrzc w oczy przyjaciela,
e musimy si rozsta. Ach, bd zdrowa, Lotto!
--------------
Termos
Trudno to tak powiedzie
Po prostu, bez drenia w gosie,
e mio w sercu gorc
Schowaem, jakby w termosie.
--------------
56
Krzyk nad Wis
Kady dzie - coraz dalej od ciebie.
Kada noc - coraz dalej od ciebie.
A wieczorem wiosna nad Wis
W chmurach nadciga na niebie.
A za dzie
ju si nie spotkamy.
A za tydzie
ju nie pozdrowimy si.
A za miesic
ju si zapomnimy.
A za rok
ju si nie poznamy.
--------------
Pukownik i poeci*1
Spotykali si co dzie
Na ppitrze w Ziemiaskiej,
St by rezerwowany
Dla kompanii cygaskiej.
Zajmowali go co dzie
Od drugiej do trzeciej:
Elegancki pukownik
I szykowni poeci.
Stanowili codzienn
Malownicz grup,
Poeci byli w. m.
A pukownik W.P.,
1 Wiersz ten powicony bywalcom kawiarni Ziemiaska w Warszawie plk/gen.bryg. Bolesawowi Wieniawie
Dugoszewskiemu i poetom Janowi Lechoniowi, Antoniemu Sonimskiemu, Julianowi Tuwimowi, Marianowi Hemarowi.
57
On ich - e tacy miali.
Uwielbiali si wzajem,
Chocia na pozr drwicy,
Oni go - e romantyk,
On ich - e wojujcy.
On im - e nie ze spiu,
Oni jemu - e z gips.u,
On przeszed do kasyna,
A oni do IPS-u.
I chociaby w najbardziej
Malownicz grup
Nie zczysz ognia z wod,
Ani w. m. z W. P.
1935
58
--------------
Polska hagiografia
"witoci nie szarga!" Za nic
Niech si zatrzyma zawzito
(Sam to rozumiem) u granic,
Poza ktrymi: wito.
59
I wita Poyczka Narodowa i wite Radio i wity PAT.
60
Ju grzmi szpak;owaty Mefisto,
Jupiter feljetonans,
Ju cierpi. Cierp, masochisto,
Ogromny znajdziesz rezonans!
Bo Tuwim umczony,
Po wierszu "Do generaw",
Ju chodzi, jakby wyszed
Z Plutarchowych rodakw...
Ju Sobaski ulic
Stpa - Epaminondas.
Przecie szkoda go na to.
To taki miy blondas...
Ju do "Gazety Polskiej"
Zby Uniowski, bosy,
Z popioem i na gowie
Zmuszony - jak do Canossy...
61
Z dumy pierwszych chrzecijan...
--------------
Sprawiedliwo
Musi by jakie za ycia
Odszkodowanie
Dla tych, w ktrych po mierci
Nic nie zostanie.
Przychodzi i ju zostaje,
Ju nie odchodzi.
Myl, e umar, nie wiedz,
e on si rodzi.
62
Nagroda piknie si dzieli
Na rwne wierci.
Jednemu - wszystko za ycia.
Drogiemu - wicej. Po mierci.
1935
--------------
Recenzent
Wszystko jedno jaki jest podpis -
H. L. czy T. K., czy M. B. -
Przymykam oczy, od razu
Widz prostack gb.
Antypatyczny brodas,
Dzierawca banalnej twarzy,
yje na wiecie na mocy
Zniki dla dziennikarzy.
63
Na miasto wypeza od witu
Twj czarny terror plugawy,
Pluskwy twojego petitu!
--------------
On
Jest au courant - waciwie yje po to tylko.
Mia pierwszy w Polsce Shaker, pierwsze w polsce Philco,
U niego staa w domu pierwsza frigidaira,
Pierwszy widzia w Paryu "Milion" Rene Claira.
To on pierwszy sprowadzi "Ulyssesa" Joyce'a
I wie, kto mia w Londynie pierwszego Rolls-Royce'a.
64
By kuzynem Savoira, ma kompleks Edypa,
Pisudski spa noc jedn w domu jego dziadka,
Mwi o nim: "Komendant". By koleg Radka.
Daje do zrozumienia, e y z Annabell,
Gdy spotka Sobaskiego wita si per "hello"!
Zawsze Izraelit.
--------------
Antolek o psychoanalizie
Sonimski Antolek
Nie uwaa Freuda.
"Po prostu - powiada -
To jaka niedojda.
nia mi si szafa,
Zwyczajnie, dla hecy,
A ten Freud tumaczy,
e organ kobiecy.
Okropnie zoliwie
Powiedzia na Freuda,
Wszyscy si tak mieli
Jak z Harolda Lloyda.
Ja nauk - mwi -
Doceni potrafi.
Wellsa, na ten przykad - lubi.
A Freuda mam w szafie."
65
--------------
"Maestwo doskonae"
Czytam - myl: psiakrew, rety!
Jaka szkoda; e niestety
66
Ani Balzac z pani Hask,
Rudolf Habsburg i Vetsera,
Budda ani Bajadera,
Ani Kamierz i Estera.
Ani Safo i Melika,
Ni Sowackj. i Ludwika,
Holofernes i Judyta,
Salomon i Sulamita,
Ani Eros ani Psyche,
Ani Piast ani Rzepicha,
Siedem on i Sinobrody,
Ani Cyryl i Metody,
Ani Pawe i Wirginia.
Ni Kwiatkowski ani Gdynia,
Ani pani Lou i Nietzsche,
Dante ani Beatrycze,
Desdemona w ou Maura,
Ni Petrarka ani Laura,
Klaudiusz ani Mesalina,
Patiomkin i Katarzyna,
Ni Litawor i Grayna.
Almaviva i Rozyna,
Ni Cyrano i Roksana,
Ni Oniegin i Tatiana,
Ani Wagner i Cosima,
Ni rodzestwo z Owicimia,
Sherlock Holmes z dr. Watsonem,
Ni Tytania z Oberonem,
Ani Judym i Joanna,
Ani sobl ani panna,.
Ni d'Annunzio ani Suse,
Ni Pitaszek ani Cruzoe,
Ni Don Carlos i Elbieta,
Ani Alfred i Violetta
Ani Caius ani Caja,
Pinkerton i Butterflaja,
Ani Gaja i Anteusz,
Zosia ani Pan Tadeusz,
Constant ani madame Stael,
Fornarina i Rafael,
Jadzia-Polka i Piotr Paksin,
Belle Otero i tout Maxime,
lzabella ani Rossi,
Tosca i Cavaradossi,
Hektor ani Andromacha,
Poaniecka u stp Stacha,
Lady Hamilton i Nelson,
Ani Lohengrin z sw Elz,
67
Caligula i westalka,
Ani Jontek ani Halka,
Ani Samson i Daila.
Ani Adam i Maryla,
Ani pyrra i Deukalion,
Ani Karol Moor z Amali.
Ani Trocky z pani Bronstein,
Ani Goethe z Frau von Stein,
Platon ani Alcybiades,
Ani Kora ani Hades,
August i hrabina Cosel,
Maria Stuart ani Bothwell,
Ani Baucis i Filemon,
Ni Tamara ani Demon,
Ni Krasiski i Delfina,
Neron ani Agrippina,
Ani Hero i Leander,
Bucefa ni Aleksander,
Ani Carmen ni Don Jose,
Ani Gandhi.. gdy sw koz,
Ani buhaj, gdy Europ,
Ani George Sand, ani Chopin,
Ni Eunice i Petroniusz,
Kleopatra i Antoniusz,
Ani Rudolf ani Mi mi,
Ani Ninon (ze wszystkimi),
Radames ani Aida,
Ani Troilus i Kressyda,
Ani Zygfryd i Brunhilda,
Ani Heine i Matylda,
Ani CI'eo CI'eopolda,
Ani Tristan i Izolda,
Ni Arminius i Thusnelda,
Ni Jarema, ni Gryzelda
1935
--------------
Parafraza
Matko ydwko! Gdy u syna twego
W renicach byszczy pomie niepojty,
Jeli go bardziej, ni los Jozuego,
Wzruszy mier pikna pana Podbipity,
68
Jeli, rzuciwszy rwiennikw grono
Nad Mickiewicza usidzie wierszami,
Jeli, czytajc z gow rozponion,
zami stronice "Popiow" peplami:
--------------
69
Apostrofa do ojczyzny
Ojczyzno! Przede mn gdy chroni Ci cenzor,
Gdy on, siepacz puent, twj primus defensor -
u stp Twych si kad!
Po nocy niech broni Ci Bg i za dnia
Od takich obrocw! Z wrogami, jak ja -
Dasz sobie rad.
1935
--------------
A chi la vittoria?
Tam w oknie! Tam w oknie stoi!
Wychyli si, krzykn: - Romani!
A chi la vittoria?!
- A noi! A noi!
- Odkrzyknli posuchem pijani.
Pyn okrty
Przez morza ugr niebieski.
Pyn okrty
Przez Kana Sueski.
Pyn okrty.
W Genewie radz eksperci.
mier woska pynie z wizyt
Do abisyskiej mierci.
--------------
Parademarsch
Ryk reflektorw pod nieba plafon.
But! But! Werbel i but!
70
Poar Walhalli. Ognisko. Kolisko.
Dudni grzmotem stugbny megafon.
But! But! Werbel i but!
Dzieci zapac za wszystko.
1937
--------------
Co lepsze
To taka ju przekorna
Natura czowiecza,
e dementi potwierdza,
Potwierdzenie zaprzecza.
e optymizm przygnbia,
e pesymizm oywia,
Wyjanienie zaciemnia,
Sprostowanie - wykrzywia.
71
Co lepsze? Czciej myle,
Czy rzadziej prostowa.
1937
--------------
Pirat eteru
Przez ca noc, bezsenna
Szumiaa radiostacja,
Pachniaa zielona antena
Chwiaa si dzika akacja.
Nadawaa, liciasta,
Lene szepty do miasta
Westchnienie krtkomajowe -
Pozdrowienie pachnce - -
Krople z drzew spadajce -
Szelesty ksiycowe - -
1937
--------------
Dyktator
eby nagle zaczli lew albo praw
Rk wyrzuca w gr, wszyscy bez wyjtku -
eby wszystkie goniki zakipiay wrzaw,
Zachysny si wrzaskiem, trzaskay od wrztku -
72
I tupicy butami, przez chwil nie czuli
miesznoci - tylko wznioso, wstydu - tylko dum
Ze swej brzowej, czerwonej, czy czarnej koszuli -
Do przyjaci niemieckich
Jeeli cnoty niebieska moc
Gwiezdnej korony brylantem
Nie na stracone zabysa w t noc
Nad Immanuelem Kantem -
73
I Schlegel i wdziczny Wieland,
Novalis - lilia, i Schiller - dzwon,
I Heine - skrzcy jak brylant -
1939
--------------
Odpowied
Nikt z nas z Ojczyzn umw nie zawiera.
Z nikim J pacta nie wi conventa,
Jak mu y przyjdzie, jak bdzie umiera,
e go dostrzee w tumie, e spamita.
e - cho spnionej - nie cofnie buawy
Ochodzcemu. Niesytemu sawy.
74
Jednakie wiano, aska Jej jednaka
Zoya w kadej koysce dziecicej
Municiem witych warg: miano Polaka,
By potem nie dba, nie pamita wicej
I samej, dalej, w mrozach i purpur.ach,
Skrzydami wiekw bijc - pyn w chmurach.
75
Im trudniej by Polakiem - tym bd pikniej.
1938
--------------
Do generaa
Do ostatniego mczyzny! -
Do ostatniej kobiety! -
Miae broni Ojczyzny.
Miae broni Warszawy -
76
Generale!
77
Uniesienia? Te kwiaty w Alejach?
Marzec 1940
--------------
78
Inwokacja*2
O Poezjo, aski pena,
Mdl si za nami.
Twoja dzisiaj godzina
Bije z nieba gromami.
Twoja godzina spywa
Jak paszczem, ognia ulew.
Podnie ku grze twarz
Zot i czarnobrew.
O Zbarau! O szacu
Kamieniecki, ktry
Niezdobyty ulatasz!
O wieo Jasnej Gry!
Hel padnie i Westerplatte
Ukradn zbjcy -
Ty przetrwasz, wity okopie
Poetw Trjcy!
Ustom zamilkym
Daj ask szlochu.
Klsk obmyj i rany
witymi zami -
O Poezjo! Uklknij i pacz
I mdl si za nami!
79
Gr nad nami wiej!
Smug biaego aru
I drug - czerwonej krwi!
Poeto - a ty u sztandaru!
Tobie nie wawrzyn na skro -
Ju laur si gowy nie ima -
Sztandar jest wany. Nie do,
Co drzewce trzyma.
Marzec 1940
--------------
80
Nagle w niebo blask takiej powagi
poszed un - takiej aureoli.
Marzec 1940
--------------
Bukareszt
Pytaj mnie, jakie mam wizy?
Jakie projekty i plany?
81
Spaday z zielonych kasztanw
Rowe i biae confetti.
Kwiecie 1940
--------------
Do ssiadw
Ju zblia si dzie, gdy zapaci si wam.
Ju si dobrzy ssiedzi nie bjta.
Za Warszaw, za Belgrad, za Rotterdam -
Nie bdziemy chodzili do wjta.
82
By do waszych nie dao si dobra nam serc
Tym bagnetem! T kul! T szabl!
--------------
Piosenki warszawskie
Dawnych dni, tamtych dni
Ciga, codzienna aska -
Gdzie szuka dzi
Czasu, co by i pierzch - ?
Przychodzi zmierzch,
Cichy, ciepy, majowy zmierzch.
I w powietrzu, na skrzypcach ka
Piosenka ta
Warszawska:
83
"Co nam zostalo z tych lat
Mioci pierwszej?
Zeschnite licie i kwiat
W tomiku wierszy,
Wspomnienie czule i szept
I jasne zy co nie schn.
I aniol smutku, co wszedl
I tylko westchn.
84
Buty dudni po bruku. Ale uszy nie sysz.
Chodzimy, wymijamy ich, jak lunatycy,
yjemy w innym miecie. Odgrodzeni cisz,
W ktrej - ach, to nie skrzypce - inny wiat si sroy -
To szlifierz ostrzy noe. Milion dugich noy.
Nienawi noe ostrzy - tak straszna - tak sroga -
Kiedy bd gotowe? Ach ciszej - na Boga -
85
Bomb strciam na bruk.
Pantofle od Leszczyskiego. Szkoda. Kosztoway
Sto osiemdziesit zotych... pamitasz Irenko,
Jakemy po trzech nocach na dachu pieway
Rano - eby nie zasn - piosenk za piosenk -:
86
Warszawa jest pod gruzami!
Warszawa czeka na ciebie!
Warszawa wie, e wrcisz!
e wrcisz - jak Bg na niebie!
A ty - dotrzymasz?! - na Boga -
Dotrzymaj - -
Ach, kto dosyszy
Twj gos z daleka?
Jak cicho
Skrzypce graj w tej ciszy -
1942
--------------
Defilada
Przegnali mnie w defiladzie,
W niedziel, za wszystkie czasy.
Cia komenda "baczno"!
Strzelay o szos obcasy.
87
Chamsin wia. Soce si wcieko.
Puca wdychay poog.
Serce pod gardem - i pieko
Strachu, e zgubi nog.
I e to ju zaraz - Grochowsk?
Wolsk wejdziemy? Grjeck?
88
My - wojsko, ktre wygrao
Wojn polsko-niemieck!
O mj dowdco - gdybym
Naprawd mia doy tej chwili -
w niedziel na defiladzie
Za mao mnie umczyli!
89
Za mao mi ciy karabin!
Za mao mi pot z czoa chlusta -
Trzeba mnie gania a gania -
Aebym wtedy nie usta!
--------------
Strzelec i genera
W historii, ktr powiem
Nie ma ani ladu
Morau, czy kawau,
Lub jakiego przykadu,
Puenty, lub nauki,
Lub jakiej alegorii -
zdarzya si. To wszystko.
To cay sens tej historii.
*
Sta raz na warcie strzelec
I przed siebie spoziera
I zobaczy znienacka
e idzie pan genera.
90
Strzelca i generaa.
Spirochety z cenzusem -
Brak mi okrelenia,
Aby odda znikomo
Strzeleckiego spojrzenia.
Ju genera odbiea -
Jak obok po niebie -
A strzelec sta, i z wolna
Przychodzi do siebie. -
I myla - machinalnie -
Psiako... w wojsku caem
Najtrudniej jest by strzelcem.
Najatwiej generaem.
Generaowi dobrze.
Nie ma nad nim przymusu.
Nikt mu nagle, z kaprysu
Nie wypruje cenzusu.
91
Gdzie obrci gow -
Zanim usta otworzy -
Wszystko ju gotowe.
Ju wszystko wykonali
Dowdcy kompanii,
Szefowie zachrypnici,
Strzelcy zaganiani.
A on - czasem si zjawia
W powiacie uwielbienia,
Umiechw sympatycznych,
Nabonego skupienia,
A on ju z tak wysoka,
Z tak daleka, z tak sroga,
e jest ju transpozycj
Waciwie - Pana Boga:
Na prawach grawitacji,
Regulaminem chemii,
Energii i entropii
Na niebie i na ziemi
Mylenie zdao mu si
Nagle czym tak dziecinnym,
e przesta myle o tym
I zacz o czym innym.
92
------------------
I wiedzie, e to potrwa
Kwadrans, dob, godzin -
A innym zostawi trosk
O sens, o cel, o przyczyn...
A za swoje pomyki,
Za bd byle jaki -
Jak tanio: mc zapaci
Kilkoma dniami paki.
I zamkn ca trosk
O sens onierskiego czynu
W tej warcie, w marszu, w mustrze,
W czyszczeniu karabinu.
93
A kiedy do ataku
aw trza biec szerok,
Gdy onierz jest ze sw mierci
Sam na sam, oko w oko -
Za w sercu tysickrotny -
Strach tucze si gboko,
Dlatego, e nie o siebie -
e z Polsk oko w oko.
I zamieni otoki,
Gwiazdy, szlify, lampasy
Na ten pas i karabin
I mc strzela w obcasy,
I rzuciwszy za siebie
Tym spojrzeniem niewinnym
Przesta ju myle o tym
94
I zacz o czym innym.
1942
--------------
Modlitwa
Nie sprowadzaj nas cudem na Ojczyzny ono,
Ni przyjani angielsk, ni ask anielsk.
Jeli chcesz nam przywrci ziemi rodzicielsk,
Nie wracaj darowanej. Przywr zasuon.
95
Aleksandria, sierpie 1941
--------------
Ostatni wiersz
Jeszcze nie dosy prosto pisz,
Jeszcze nie umiem prociej.
Wci jeszcze wasne sowa sysz,
Gdy serce umiera z mioci.
--------------
96
Byszczy od cnt jak brylant.
Czuwa u wrt - inwigilant.
Podnosi rozmodlone
Oczy na ikon.
Nie rozumie czowieka
Z krwi, koci, z serca i brzucha -
Wci widzi Krla-Ducha
Z dou - z tyu, z daleka.
Z kadej miny i gestu,
Od rana, do breakfastu,
Na seri cudw czeka.
*
Altera pars, oczywista:
Jak kto opozycjonista
Ju dla ta opozycja
Pozycja osobista.
97
Czytelniku rozumny,
Bracie inteligentny -
Chciabym, by jeden i drugi
Jednako by nam wstrtny.
w lizus, co si asi,
Ten warcho, co si wcieka
Jednako, psim obyczajem,
Obraaj czowieka.
To on mi gb zamyka,
Bo groza mnie na myl bierze,
e w roli satyryka
Z nim si moe sprzymierz!
98
A kto on? Co za nim? Kto przy nim?
I nie miem ju. Ju nie mog.
--------------
Spotkanie
Niespodzianie spotkali si na Piccadilly.
Jake si ucieszyli! Zaczli skwapliwie
Gada, pyta, co sycha? - i zgodnie stwierdzili,
e Londyn taki may, Dua wie, waciwie.
99
1942
--------------
Personalia
Dla innych pobaliwy, a dla siebie twardy,
Abnegat w subie ludu, nie czu nic, prcz wzgardy,
Gdy go krzywdy czy aski potrca rykoszet -
Szed dalej. Wiedzia dokd. Szed naprzd. A doszed.
100
Cytujc sowa... zdania... godne jego pira...
Mistrz da, demon sztychu, Machiavel cytaty -
Nie umia by ministrem bez praw konfiskaty -
--------------
Sense of Humour*3
Lubimy stwierdza z dum
I zgadza si, bez sporu,
e sprawdzianem kultury
Jest poczucie humoru.
e w naszej literaturze -
z tego nas nie obedr! -
Tam Sowacki, tu Rodo,
Tam Trembecki, tu Fredro!
101
Jakiekolwiek nazwisko
Na chybi trafi wyskub,
Spjrz - Morsztyn! Patrz - Krasicki!
(Dzi by si zda taki biskup).
Byszczca literatury
miechem kwitnca poa!
Nasze poczucie humoru -
Jest si na co powoa.
102
Stula si jak mimoza.
1942
--------------
Marchewka
By kiedy taki wierszyk,
By moe, e piewka,
Historyjka, pod skromnym
Tytuem "Marchewka".
103
Kraj w plastry, gotuj.
Sol, cukrz, cedz.
Ju gotowa. Stawiaj
Na st - i nie jedz.
Zostaa na talerzu.
Bez alu lub gniewu
Wyrzucaj z talerza
Do kuba lub zlewu.
I id do ogrdka
Ran nucc piewk,
Aby szykowa grzdki
Pod now marchewk.
*
Pan dygnitarz zajty.
W poczekalni tuszcza.
Sekretarka, jak cerber ,
Nikogo nie wpuszcza.
Do Ojczyzny. Do Kraju.
Do ludu. Do narodu.
Z okazji. Celem. W wito.
W rocznic. Z powodu.
104
Siada. Pisze. Artyku.
O czym? Do "Dziennika".
By artyku Popiela
(Szkic prawnego zarysu).
I Stro ski wci co pisze,
(Chocia bez podpisu).
Z kierownikami dziaw
I z szefami sekcji -
Dla omwienia planu
I wymiany obiekcji.
105
Siedz, wani, dokoa
I z uszanowaniem
Mwi: "Aczkolwiek". Mwi:
"Moim skromnym zdaniem".
Mwi: "Reasumujc".
Wtrcaj "Atoli".
"Pan minister wybaczy".
"Pan radca pozwoli".
I z krytyk rzeczow,
Peni twrczej troski,
Ustalaj konkluzje,
Dyskutuj wnioski.
106
Karci, drwi, wyszydza.
I wzmaga si natchnienie!
I rymy biegn rwno!
I oto wiersz. Przeczytali.
I co? I, przepraszam...
O cudzym artykule.
O cudzej przemowie.
O cudzej limuzynie.
Niech im Bg da zdrowie.
A ta moja "satyra" -
107
Ryk dworskiego lewka.
Lewka w klatce. Niestety:
Marchewka. Marchewka...
--------------
"Porzundek"
Pan B. owiadczy - (nazwisko
Niewane mi, nie wymieni.
Nazwisko mnie nie obchodzi,
Obchodzi mnie owiadczenie.
--------------
Polskie Radio
yjemy pord Anglikw,
Warto tedy czasami
108
Zestawi siebie z nimi,
Ich porwnywa z nami -
Zostawiajc na boku
Pochopniejsze i skorsze
Wnioski, co u nich lepsze,
Co podobne, co gorsze.
Anglik - z zaenowaniem,
Jakby tumaczy ukradkiem:
"Forgive me my being too clever,
Mwi co wiem. Wiem przypadkiem"...
109
Krzykn: "Bracia!" - a mwi
Jak ekonom do chopw,
Jak felczer w kasie chorych,
Jak belfer do nas, jeopw.
*
Anglik, gdy nie ma tematu,
Po prostu - nie miewa speechu.
Polak w takim wypadku
Mwi o Duchu. O Zniczu.
O rubiey, o chramie,
O Chrobrym, o Jagiellonach,
O Kociuszce, Grunwaldzie,
Lub (rzadziej) o legionach.
O, sowa biao-czerwone!
O, sowa we krwi i w mleku,
Co nic nie znacz - mwione
Czciej, ni raz na wier wieku!
*
Anglik koczy, powiedzia:
"Good night". Najuprzejmiej jak mg.
Polak nie umie zakoczy
Bez "Tak nam dopom Bg".
*
Rnica stylu przemwie
Inny te efekt oznacza
U angielskiego, a inny
U polskiego suchacza.
110
Obkanego pieka,
Ostatnia salwa armatnia
Podniosa ostatni sup
Dymu i rudej kurzawy
Z cia ludzkich, darni i cegy,
chmur nad miastem wisiaa
una, czerwona mga
I oskot bitewnej wrzawy -
111
Kolumn przeszli przez Wol,
Kolumn stali na Kole,
Tupaa elazna armada,
Tupa but ciko podkuty,
Zgrzytay niemieckie buty
Na bruku z gruzw i szka -
W Alejach Ujazdowskich
Pakaa warszawska jesie,
Niemiecka defilada
Paczc Alej sza.
112
Dokoa Niemcw w Warszawie.
113
Nie do nad nami rozsroy
Ogie i miecz. Ni gwatem,
Ni godem nie do nas morzy.
Nie do rozpacz osaczy,
Nie do nas ndz ograbi --
Aeby nas zwyciy,
Trzeba nas przedtem zabi.
114
lon ten tum niezwalczony -
Ta ludzka zawzita ma,
Dokoczy wielkiej obrony,
Wielkiej obrony Warszawy -
Ktra zacza si dnia
Dwudziestego smego wrzenia,
Na swoj zgub
I na pohybel wieczysty.
1943
--------------
115
Na Abdery, Sodomy, Gomory!
W reflektorach - byszczca Syrena
Pynie niebem i piewa - i piewa
--------------
Nieprzyjemnoci
Przyjaciel mi powiedzia, yczliwie nie w zoci:
116
Bacz, co piszesz, bo moesz mie nieprzyjemnocl.
--------------
Stru i konsekwencje
Na rozstajach marzenia i rzeczywistoci -
Stru, kiedy pragnie wybrn z psychicznych trudnoci,
Komplikacji uczucia i myli niesnasek,
Z logiczn konsekwencj wsadza gow w piasek.
117
I wsplna to tragedia i ludzi, i strusi
e za wszystko w tym yciu czym paci si musi.
Kady z nas musi wybra, co te bardziej woli:
Czy gdy go boli serce, czy gdy PUPA boli?
--------------
118
Umarego Marszaka testament.
119
Nas mczy miech, nas drczy strach,
e na nic klska, czy zwycistwo.
B:o w Polsce wszystko wsika w piach -
Krew - miech - zy - cnota - rozpacz - mstwo -
O, Hannibalu - ce wart,
Jeli od Kapui zaczynasz?
1943
--------------
Kawa i mora
Wezwali spadochroniarza -
Chop, jak z obrazu Kossaka -
"Cze - powiedzieli - spocznij!
Suchajcie. Rzecz jest taka.
120
Wylecia o pnocy.
Gdy dochodzia szsta
Otworzy kopert z instrukcj.
Koperta bya pusta.
Globalne planowanie.
Zupena demokracja.
Age of Plenty. Idea
Plus elektryfikacja.
Motoryzacja. Praca
Dla wszystkich. And moreover:
Wspaniay start dla kadego,
Dla kadego - ten rower.
*
Wylec o kadej porze.
Gdzie ka - wyskocz wszdzie.
Lecz boj si, e roweru...
e tego roweru nie bdzie.
1943
--------------
121
Rozmowa z onierzem
"I po cocie si bili?" - potrzsali gow.
A onierz odpowiedzia: "Bomy dali sowo.
1945
--------------
122
Judym w Regents-Parku
Na jedwabnych trawnikach rozigrane pieski, .
Wabi si w zwinnych plsach. Nieziemsko rowe
W karmelkach kwiatw stoj drzewka migdaowe
A w biaym niegu winie.
Jak fajans niebieski
Kaprynie popkany w kreski, smuki, kaczki -
Niebo byszczy. onierze le na murawie
Przytuleni do dziewczt.
Opodal, na stawie,
Czarne abdzie, chye kurki, dzikie kaczki
Zaplataj si w hafty na wody atasie,
Naraz, tumem na brzegu, barw ogniami sypi,
Czapi za dziemi, szyje podnosz, chleb szczypi
Z rczek bardziej niemiaych ni te dzioby ptasie.
***
nie technikolorowy, o, wiecie zbyt atwy,
O, czasie zbyt pogodny, obrazku za adny?
Szukam w twych labiryntach niteczki Ariadny,
By mnie od tego szczcia, tych pieskw i dziatwy,
Kochankw niewstydliwych, ptakw niepochliwych
I kwiatw niezrywanych -
wywioda czym prdzej
W mj wiat mrozu i mroku, przestrachu i ndzy,
w mj wiat ludzi zdziczaych, ludzi nieszczliwych.
***
Ju wieczr w bursztynowym roztapia si dymie
I najmocniej czerwone wiec tulipany.
A ty, jak nieobecny tu, jak zabkany
Upir z innego wiata -
Judymie! Judymie!
Krokiem lepca, spojrzeniem oczu p-przytomnych
alem bez pocieszenia, tsknot bez kresu
Szukasz cieki-niteczki i wrt do Hadesu.
Do domu bezludnego.
Do ludzi bezdomnych.
1945
--------------
Propaganda
C uzyskaj zrczne Talleyrandy?
I co my jeszcze do wygrania mamy?
O smutny celu naszej propagandy:
Niechaj. nas, Panie, widz, gdy konamy".
123
Jeszcze krzyczymy, ale nie pomocy.
Niechaj nas sysz - to wszystko, to jedno.
I niech si wstydz wiata, wiata, nocy,
I naszej mierci. Niech. im twarze bledn.
--------------
Kamie
Nieprzytomny w tym wiecie i w tym kalendarzu,
Nieobecny w tuaczce, w biedzie, w poniewierce,
Wszystkim, co mam na myli, kiedy mwi "serce",
Zostaem w tamtym wiecie - jakby na cmentarzu
124
Przenika mnie, przepywa, przemienia si we mnie
W blisko prawdziwsz ponad prawdziwo wygnacz.
--------------
Aparat
Staa nasza bolczka,
Nieustanne kopoty:
Nie ma ludzi. I nie ma
Nic dla nich do roboty.
S biurka, sekretarki,
Woni, sala do narad.
Klozety w korytarzach.
Dyury. Jest aparat.
125
Gdy do sprawnej maszyny
Do robienia kiebasek,
Zamiast misa i czosnku
Bdziesz napycha piasek -
1946
--------------
Fonetyka
Nie mog w prostocie wieniaczej
Nadziwi si temu do syta,
126
I na nic wszystkie pokusy
Regu i jakiej precyzji,
Bo bu s czytasz "bas". Ale busy,
Nie czytasz "basy", lecz "byzii".
127
Napiszesz chrzszcz brzmi w trzcinie,
I kade dziecko przeczyta.
--------------
Mazowsze
Pytasz mnie o tutejsze atrakcje najnowsze?
Z wszystkich nowin londyskich najmilsze - Mazowsze.
128
Poznaj go po latach - Tadzio Sygietyski
Przylecia tu na chwil, na wystp londyski,
Jak zawsze, gdy przejty, na twarzy si mieni
I wtedy chudy nos mu sterczy jeszcze cieniej.
Znw konierzyk frakowy ma za ciasny, szyj
Krci i cay a si nad orkiestr kadzie,
Tak pomaga tancerzom, ktrzy na estradzie
Korowodem kujawskim plot si i wij.
129
Jutro rano jedziemy autem do owicza.
Jedziemy na procesj. Jutro - Boe Ciao.
A rano? Nie pamitam, co si wtedy stao.
130
Z wszystkich nowin tutejszych najmilsze - Mazowsze...
--------------
Etiuda na dzi
Dla Jana Rostworowskiego
--------------
131
Piosenka
"Leci licie z drzewa, co wyroso wolne"
A pod drzewem mogia.
Ta lipa rosochata
Co rok, przez dugie lata
Bdzie si zielenia.
--------------
Lekcja rybowstwa
(KARTKA Z PAMITNIKA)
Wytrawnemu si ze mn przyjrzyj wdkarzowi,
Moe si nauczymy, jak on ryby owi.
132
Drani much szczupaka i kusi ososia
133
Albo wyrwie j, albo wykrci mu rami!
134
By potem zje po polsku, albo po ydowsku.
*
Wytrawnemu si ze mn przyjrzyj wdkarzowi,
Moe si nauczymy, jak on ryby owi?
1958
--------------
argonauci
w cigu jednego tygodnia
Sysz przez radio z Warszawy:
"Na plenum komitetu
Zapostulowano sprawy
Aktywizacji remanentw,
Usztywnienie pynnoci,
Upynnienie sztywnoci
Wachlarza asortymentw.
135
Central terenowo eksportowych
Z centralami branowymi, "
Ktre powinny pomau
Rozwija si w kierunku
Zwikszonego potencjau".
Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest,
Ta zawia i drtwa mowa?
Kto sens pojmie i tre,
Kiedy zaczn mu ple
Te cudaczne, pokraczne sowa?
To parodia i miech,
Czy zbrodnia i grzech?
Tpy klejnot tej sieczki i mcki -
Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest?
To nie polski jzyk!
Nie ludzki!!
"Postulat likwidacji
Antybodcw produkcji
I konkretnych dyrektyw
Integralnych instrukcji -
Docelowo uproci
Usztywnianie pynnoci,
Upynnianie sztywnoci
W planowaniu rzutowym
Kompleksw spdzielczoci -
Do ewo-luo-wania
Nadwyek konsumpcyjnych
W bilansie balansu
Terenowego rezonansu".
136
Po jakiemu to jest?
Kto tak mwi?
I co to znaczy?
Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest? .
Jeden z drugim jazgotasz, bekotasz.
W uszach bezsens i zgrzyt,
Ludzie, jak wam nie wstyd?!
To to mowy ojczystej sabota!
Kochanowski, Mickiewicz,
Rej, Trembecki, Sienkiewicz -
Ju nie mwic o innych osobach -
Boy, Krasicki, Mochnacki -
Ksidz Wujek i Sowacki -
Przewracaj si przecie w swych grobach!
"Sygnalizowa naley
Now pozycj na marginesie
Studiw w zakresie
Laicyzacji modziey,
Celem rozadowania
Remanentw sakralnych
Z kadr intelektualnych
Do punktw katechetalnych,
Aby w kompensacie uchwyci
Akces ekonomiczny
Postpu planowanego
Usztywniania pynnoci,
Upynniania sztywnoci,
Cementowania spjni
137
I spajania cementu,
Aeby opacalno
Koniunkturalnego procesu
Nie rozwaa w skali zakadu
A gospodarki narodowo
Kompleksowej, skompensowanej
Rozpitoci efektw
Kalkulacji. W normatywnych
Referatach nawietlono
Tentatywnie rozmaite
Aspekty kampanii
Zapostulowanej".
Diabe obcokrajowy,
Co polskie tumani tumy,
Diabe drtwy,
Diabe mtny,
Diabe wierinteligentny,
Rozsadnik dumy.
Po jakiemu to jest?
Po jakiemu to jest?
Prno pyta w okropnym frasunku.
1961
--------------
138
Pucizna
Tak mi po gowie chodzi,
Moe nie bardzo skromnie,
e gdyby jednak - gdyby
Co mogo zosta po mnie
Korespondencje, fraszki,
Elegie, nekrologi -
Lawina pisaniny!
Boe mj, Boe drogi,
139
Gdy zway cae moje
Czterdziestoletnie pisanie,
Gdyby miao ze zosta -
Dumam: Co pozostanie?
Redaktor bezlitosny,
Korektor obojtny,
Cenzor nieubagany,
Czytelnik beznamitny.
140
Na saw mojego miasta.
--------------
Do Artura Rubinsteina
Jak tobie gratulowa zotego medalu,
Arturze?
Ty rzucie deszcz zotych medali
Na ludzi wniebowzitych w Sali Festiwalu.
Nie dzikuj im, to oni tobie dzikowali.
*
Ziele lauru, blask zota i okrzyk wiwatu -
Wrd wszystkich nagrd wiata, te s najaskawsze
Nagrody dla takiego artysty.
I zawsze
wiat jemu wicej winien, ni on winien wiatu.
*
Podnis w gr rce - i kto yw , ucicha
I zasuchany widzi wasnymi oczyma:
Czowiekowi Bg rce podniesione trzyma,
Jak kiedy Aaronowi u murw Jerycha.
1961
--------------
Rozmowa z psem
Szedem spacerem z moim psem,
Tak jak kadego wieczoru. Wtem
141
W niebie nad nami przemkna skra,
Przelecia Sputnik, numer dwa.
142
W ciemnoci mokrym pyskiem ludzkiej apy szuka,
By j jeszcze poliza nim samotnie zdechnie.
I taki wielki tryumf odniesie Nauka.
I Pawow si ucieszy, Einstein si umiechnie,
--------------
1960
143
--------------
propos
Dla Jzefa Grussa. przyjaciela ze Lwowa
144
Patrz, ledwie przytomny za drewnian ramp.
A wtem szed przez boisko on - Scipio del Campo.
Hrabia Scipio del Campo - awiator. Jeeli
Mona tak si nazywa, jak z jakiej noweli,
Jak z powieci Dumasa, lub z kotar teatru -
To trzeba by zdobywc chmur - pogromc wiatru -
Hrabi gwiazd! A z zachwytu dreszcz si w piersi zrywa,
Hrabia Scipio del Campo... W sam raz si nazywa.
145
Leci! Leci!
A ojciec za rk mnie trzyma,
Aebym si nie zgubi razem z Owidiuszem,
A drug rk - widz - macha kapeluszem!
Mama woalem macha! Ludzie w koo, zgraj,
Brawo bij - i krzycz - chustkami machaj -
A on - w niebieskim niebie, w malutkiej maszynie,
Jak ptak -
jak waka -
muszka -
ju w bkicie ginie,
--------------
Akademia warszawska
Nie odwrc si lata, nie odstan groby,
Nie wrcisz ludzi ywych z prchna i popiow.
o co wolno si modli na gruzach kociow?
Ach, ju tylko o nasze prawo do aoby.
146
Szeptane na ubogich poddaszach paryskich - .
o czyme byy? O kim? - O nas. O nas wszystkIch.
O naszym pokoleniu szczliwych Polakw.
147
--------------
Trzy sonety*4
I
Pogd si, mwi Staro, z kamieniem przy drodze,
Z posterunkiem granicznym, co zawoa: Kto tu?!
I przeszede granic i nie ma powrotu.
Pogd si, mwi Staro. Ja si nie pogodz.
II
Kazimierzowi Wierzyskiemu
148
III
Nie ma si czego wstydzi ani smuci.
Nadzieja gow siw mi rozmarza.
Id przez wszystkie kartki z kalendarza.
Po to uciekem, aby mc powrci.
1960
--------------
Sonet Leonarda
Ty, co ptaki wymyli i dziw, e ptak piewa;
Ty, co kwiaty wynalaz i kwiatw perfumy
I uoy harmonie gwiazd i morza szumy
I katedr zbudowa z zielonego drzewa;
--------------
149
Parafraza z Karowicza
Pamitam jasne, zote, liczne dni,
Co im si dzisiaj zdaj bajk snw.
Dawna Warszawa moja mi si ni
I moja modo powraca znw.
I czarnoksiska mnie przenosi moc
W bkitn chmur dwikw, barw i lnie
I wtem rozchyla si londyska noc
W jeden warszawski dzie.
150
I umiechnite wszystkie, przy mnie, tu,
Woaj: Czemu nie wracasz? Wr!
Za siedem gr i siedem rzek i mrz,
Ktrdy wraca w wiat daleki ten?
Kiedy to wszystko - sam nie wiem ju -
Kiedy to moe by tylko sen?
--------------
Papuka
Przychodzi na rozlege
podwrze kamienicy
Kataryniarz, pan Szymon.
Siwy, czerwonolicy,
Siedziaa w kapelusiku
Z dugimi pirkami - papuka
Zielona - na uwizi
Niklowego acuszka.
yczenia i przepowiednie,
Bezcenne dokumenty
Wydrukowane czarno
Na biaym! Za trzy centy
151
Kady mia swoje wrby,
Mskie, damskie, dziecinne,
Horoskopy, na kadej
Kartce zupenie inne.
A ja suchaem ze strachem,
Mylaem e ta papuka
To jaka przemieniona
152
W ma papuk wrka,
Jedn rk ws siwy
A drug korb krci,
A lnica katarynka
Gra - wci sysz w pamici
e ja waciwie jestem
T papuk na skrzynce,
Na skrzynce ze wistkami
Papieru, na katarynce.
I eby si wystrzega
153
Uwodzicieli skrytych,
Fanfaronw faszywych,
Doradcw jadowitych.
--------------
1964
--------------
Refleksja
Z wyspy, z play, z wiraw, z obery, z motelu,
Z urlopu - jak przyjemnie wrci ju do domu
I o zmierzchu, przy deszczu, pod lamp, w fotelu
Rozchyla pierwsze kartki kuszcego tomu
154
Nowej ksiki... Ju w morskiej wodzie nie zakisa,
Ju si w socu nie uszczy, pod gr nie drapa,
W muzeach z ng nie pada, pocztwek nie pisa,
Widokw nie odrabia, moskitw nie apa,
1964
--------------
Sonet
(NA UKAZANIE SI SERII TRZECIEJ)
Rzecz to bardzo ciekawa, pomyl dla przykadu:
Zjade obiad - nie akniesz drugiego obiadu.
Nie cignie ci kieliszek, gdy si napi w miar.
Noc ca grae w bryda - do masz na dni par.
1964
--------------
Muezzin
(DLA BRACI LWOWSKICH)
Wybia na zegarze
Nostalgiczna godzina,
Listopad piewa gosem
Lwowskiego muezzina.
155
Po caym wiecie nas woa
Z jesiennych minaretw,
Sowami lwowskich piosenek,
Wierszami lwowskich poetw.
*
Dzie budzi si tak pno,
O sidmej rano jeszcze
Ciemno na dworze, okna
Ukonym pocite deszczem,
Tu i tam na balkonach
I w oknach wietrz bety,
Musiaowicz podnosi
Z trzaskiem elazne rolety.
Ko na rogu Rejtana
eb schowa w worku siana,
uje pierwsze niadanie.
Biegn przez Pasa Hausmana,
Przyrzdy, mineray,
Kwarc, aun, potas, boron,
I elektryczna maszynka -
Marzenie za dziesi koron.
156
Zegarmistrza Kindera
Za siedem sma - prawie
Zd - na Kopernika
Dmuchno mokrym niegiem
Przez Pasa Mikolascha,
Koo apteki, biegiem.
I teraz si zaczyna
Pierwsza duga godzina.
Geografia, historia,
Zoologia, acina,
Konrada Wallenroda.
Eneida. Odyssea.
Das Lied der Nibelungen,
Herman und Dorothea.
157
Politropon, stuka greka
I Archimedes goy
W wannie krzyczy "eureka!"
I wojsko Ksenofonta
Krzyczy "talassa, talassa!"
I trzecia klasa i czwarta
Klasa i pita klasa.
Powtarzam gorczkowo
"Andra moj ennepe Muza
Politropon" - po omacku
Szukam, gdzie moja bluza
Ju za pno, ju bije
Godzina - Boe, a mnie tu
Nogi wrosy w kamienie
Bruku. - A z minaretu
158
Listopad czyta list
Obecnych. Ju jest w poowie,
Przeczyta moje nazwisko
I nikt mu nie odpowie.
Ju zapomniaem wszystkich
Lekcji i wszystkiej wiedzy.
Gdzie moi profesorzy?
Gdzie modo? Gdzie koledzy?
1964
--------------
Waszkaski
Dla dr Czesawa Szolina
I ju mu pozwolili
Na chwil, przez szyb szklan
Umiechn si do ony -
I nawet dzisiaj rano
159
Mikrofon mu podsunito,
Powiedzia, e si czuje
Bardzo dobrze - i wszystkim
Z caego serca dzikuje.
I ono mu rumiece
Przywrcio na licach
I na wargach umiechy
I blask nadziei w renicach.
***
yjemy w okresie przemian,
Ktre swoim rozmachem
Przejmuj nas podziwem
I dum i przestrachem.
Elektryczne na cianach -
O, boski wynalazku!
I nagle cay pokj
Stan w jaskrawym blasku,
Od jakiego Kolumba,
W Golfsztromie stratosfery,
Bdziecie kiedy liczyli
160
Pocztek nowej Ery?
Co bdzie t rewelacj
W mikro- czy w teleskopie
Co zmieni bieg Historii?
Ju wiem. Ju jestem na tropie.
A jutro pacjentowi
Zaoy sztuczne serce,
Protez serca, zrobion
W najlonie i w gutaperce,
Z napdem elektronowym,
Z niklow czy plastyczn
Komor i zastawk
I pompk elektryczn.
Podczy je do arterii,
Zeszyje, cieg po ciegu -
Nazajutrz po zawale,
W godzin po zabiegu,
Bior t koramin,
161
Czy nitrogliceryn
I wszystko nic. Boli.
Co ja wspomn rodzin,
Na nic mi koramina
Czy nitrogliceryna,
Mwi sercu - zapomnij.
A ono nie zapomina.
Zamieni je na mocne,
Z kauczuku, niklu, chromu,
Niepamitne mioci,
Rodziny, kraju, domu,
162
W godzin po operacji
Przestanie pana bole".
Tak mwi doktor. Czowieku,
Marzeniem w przyszo pole!
Amundsen zagubiony
W polarnym niegu.
--------------
163
Temat i wariacje
dla Zosi S. z odzi
TEMAT
"Niechaj. mnie Zoka o wiersze nie prosi,
Bo kiedy Zoka do ojczyzny wrci,
To kady kwiatek powie wierszyk Zosi,
Kada jej gwiazdka piosenk zanuci.
Nim kwiat przekwitnie, nim gwiazdeczka zleci,
Suchaj - bo to s najlepsi poeci."
Juliusz Sowacki
"W pamitniku Zofii Bobrwny"
WARIACJE
1.
Niechaj mnie Zoka o wiersze nie prosi.
Bo Zoka teraz chodzi po Warszawie
A tam, w Alejach, kady wrbel Zosi
Wierszem zawierka - a tu sysz prawie,
Jak wiatr od Wisy wierszem si zanosi
I w Juliuszowej rozparty oktawie
Z fantazj chmurn, ptasi i pierzast,
W trzy pary rymw cwauje przez miasto.
2.
W tej chwili, w grze, ponad witym Janem,
Gobie na tle rowego dymu
Wiankiem kouj na niebie wietlanem.
Ja je std widz, e lec do rymu.
Codziennie sonet przeliczny nad ranem
W czternacie ptakw zaplot - a ty mu
Przyjrzyj si lepiej - czytaj go, kochanie,
Zamiast o moje prosi wierszowanie.
3.
Ja adnych innych wierszy ci nie przyl,
Te jedne tylko chodz mi po gowie,
Co na Wysokim Zamku, albo w Wile,
W twojej Warszawie, albo w moim Lwowie
Same si rodz - milszych nie wymyl,
Ta sama gwiazda rymy mi podpowie,
Ten sam wiersz znajdzie w tym samym pokosiu -
A ty ode mnie chcesz wierszyka, Zosiu?
164
4.
Niechaj mnie Zoka o wiersze nie prosi,
Bo gdy ja kiedy do ojczyzny wrc -
Takim marzeniem serce si zanosi,
e ja pisanie wszystkich wierszy rzuc
I piro zami - ani sowa Zosi
Ju nie napisz, ani nie zanuc
I tylko bd milcze - wzrokiem wodzi -
Palce na ustach ka - patrze i chodzi -
--------------
Lampa
Kady kolejny dzie coraz krtszy, okruch dnia.
Kada noc coraz dusza i dusza, trwa i trwa.
--------------
Ona
Dopki jest, p wieku mona y poza ni
I jeszcze w godzinie mierci nie pomyle o niej.
I wadzi si z ni, gdy chce by zbyt natrtn pani.
I mona jej zorzeczy, gorzkie ale mie do niej.
165
I mona j przeklina wierszem jak anatema,
Wiersz nad ni jak gromnic kruszy i ama w doni
I nawet jej nienawidzi. Nawet zapomnie o niej.
I nigdy jej nie przebaczy. Dopki jest. Gdy jej nie ma,
--------------
Wielki sekret
for Caja
Ju poznikaj niepokoje.
W zasadzkach zbytku, w trudnej biedzie.
Do mierci pewnimy oboje,
e sama mier nas nie rozwiedzie.
166
1970
--------------
Dzie
Dla Juliusza Sakowskiego
--------------
Moja ojczyzna
dla Karin Tiche Falenckiej
167
Soce w niej wieci kadego dnia
I wieczna w niej trwa pogoda.
1967
--------------
168
Syzyfowy gaz znw si w d toczy.
Ale ci, co tu wstan na Sd,
Bd mogli Bogu spojrze w oczy.
1969
--------------
Alte Geschichte
Czasem mnie tak co poruszy,
Rozrzewni niemal do ez.
Jako lej mi na duszy
Na wiadomo, e Hess
169
Spali... pochopnie zbyt...
1970
--------------
Wiersz z Naupli
Noc iskrami migoce.
W dole, w wodzie, w zatoce,
Wiatr ciepy westchn. Nagle
Tumnie na czarnej wodzie
Smuke roj si odzie,
Ponad odziami agle -
Biae, a co niektry,
Krlewski agiel, z purpury -
I na odziach wiolarze
Muskularni i modzi,
Pnadzy - ku jednej odzi
Zwracaj twarze.
Ku jednemu statkowi,
Gdzie blask pochodni rowi
Jedn posta rycerza.
Na dziobie statku stoi
W poyskujcej zbroi
Wyniosy niby wiea.
W ramionach rozoysty
Jak bg Ares - barczysty,
Z twarz dumn i ciemn,
Stoi w odzi - na ku
Z buaw zot w rku,
170
Krl krlw - Agamemnon.
Na drog bezpowrotn
Jad, po mier samotn,
Co ludzi pornie jak woy,
I garciami penymi
Daleko, na obcej ziemi
Rozsypie ich popioy.
Moe by si zdziwili,
Gdyby im rzec w tej chwili,
e na tuacze koleje,
e na mier i zagad
pyn std - po Iliad,
e jad - po Odyssej.
171
--------------
Przypowie starochiska
Siedzia na dole, na skraju mulistej rzeki,
Mogo si zdawa, e drzema
z wdk w leniwej doni,
Ale czasem otwiera powieki,
ledzi spod oka
Hieroglify pywaka
na niebieskiej fali.
172
odbiera hody pielgrzymw.
Ma oczy byszczce z czerwonych rubinw,
W szylkret skorupy wprawione klejnoty,
Kady innego koloru:
Malachity, jaspisy, garnety, korale,
Beryle, korneliany, perioty" -
"Ale" -
Zapytal Cha Tsu - "gdyby
w wity mia do wyboru,
Gdyby mg wyj zza szyby
I znw zacz przerwane ycie,
Zamruga wasnymi oczami,
Wle do sadzawki i macha
W bocie ogonem -
co by wybra?
Jak szanowni panowie mylicie?"
--------------
Z mistyki chiskiej
dla Aleksandra Janty
nio mu si,
e by motylem. W roju motyli
Frun wrd kwiatw,
na ciepym socu, na wietrze lekkim.
Zbudzi si ze snu,
myla w ciemnoci: Moe w tej chwili
Mnie, motylowi, ni si,
e jestem czowiekiem?
--------------
173
Na krasomwstwo
Na pogrzebie, na lubie,
Na komitecie, w klubie,
Na bankiecie, na radzie,
Za stoem, na estradzie,
Na herbatce, na lampce wina,
Wstaje. Chrzka. Zaczyna.
Z majestatem aoby,
Lub z humorem Zagoby,
Po ludziach wodzi wzrokiem
I yczy sobie, oby
By faszywym prorokiem.
I mwi, e na wzgldzie
Ma nadziej, e bdzie
Wyrazicielem wszystkich
Obecnych tu i bliskich.
174
za mu na oku zawisa,
Mwi, e Wz Tespisa,
e Pobg Kielanowski
I e Odra i Nysa.
Z oryginalnych dewiz
Wnioski wiee wyciga
I mwi e vita brevis,
Lecz ars - mwi z moc - longa.
Na t atwo uczucia,
Ten frazes gotowy, w lot ma,
Te sowa jak gum do ucia,
Te frozen food of thought ma.
Ta oratorska konfekcja,
Te zdaka ubraka z koka,
Czy to aobna prelekcja,
Czy pierdoka wesoka.
175
--------------
Sen
Dla Jadwigi Beckowej, z czu przyjani
--------------
176
Ksi
Moe tak wcale nie krzykn,
kiedy spina do skoku
Rannego konia, potem,
ze stop w strzemieniu
Pyn za koskim trupem
ku Przeznaczeniu,
Co si speniao w wirach czarnych
i w purpurowym mroku.
1970
--------------
177
Buchalteria
Odpisa na straty:
Przyjaci zobojtniaych,
Niedosze kochanki,
Noce przegrane w karty,
Przespane poranki,
Wieczory zmarnowane
Na kawiarniane arty,
Nie napisane wiersze,
Zaprzepaszczone tematy.
Odpisa na straty:
Wiosenny Lww, Zakopane
W niegach niebieskich i biaych,
Sosny Juraty,
wiaty, ktrymi si wcz
Nostalgi zapamita,
Jzyki, ktrych
Ju si nie naucz,
Urojone tragedie,
Nieprawdziwe dramaty,
Czas, z ktrego zostao
Tak mao ju, tak mao,
A koniec taki bliski.
Zapisa na zyski -
c mog?
Szczcia krtkie przebyski,
Troch muzyki,
Smutki wierne, wierszyki,
Ksiki moje - na drog
Spakowane walizki.
Zaczynam si lka,
e zamkn ycie
Na b. znacznym
Deficycie.
1970
--------------
Ksiyc
Widziaem tak w telewizji - mietnik
Gazw i gruzu, i jaowych kamieni.
Kociotrup, nigdy przedtem
nie obleczony w ciao,
178
Upir, co nie zna ycia.
Martword Panetnik
Na wyschym dnie nieruchomego Czasu,
Co ju do koca wiata nic tu nie odmieni.
Dwiecie milionw ludzi ze mn tak widziao.
--------------
Duchy
Spotykamy si z nimi tak rzadko -
ledwie w mroku cie zobaczymy -
Pierzchaj nam z drogi,
zza wgw ciemnoci
Byszczcymi oczami nas ledz.
179
Bo oni nas bardziej si boj,
ni my ich si boimy.
Bo my jeszcze nie wiemy, ale
oni ju wiedz.
--------------
Niebo
Niebo... pontna bardzo rzecz,
Tusz, e wstydu tam nie zrobi.
Ju dzi si ciesz na nie. Lecz
Ziemia jest te niczego sobie.
180
I skoro nigdy nie jest le,
Co jeszcze szczciem jest, co ju jest nud?
*
Powtarzam w dawnych wierszach gorzk tre,
e N ich ts is schwerer zu ertragen -
(To Goethe mwi tak) - nic trudniej znie,
AIs eine Reihe von schnen Tagen.
1970
--------------
Hafiz
Aach skinieniem nakaza cisz.
Pst- mwi do Mahometa -
Nie przeszkadzaj mi.
Sucham, co pisze
Pijany poeta,
Zatrzyma soce.
Niech si zmierzch opni.
Nie piewajcie na wieach.
Wicej jest wiary w jego wierszach,
gdy bluni,
Ni w waszych pacierzach.
--------------
Naladowanie z Hafiza
Przez cae ycie szukaem mdroci
A mieli j ludzie cisi i proci.
181
Szukaem wiary w meczecie pobonym
A ona sama mnie odnalaza w rowie przydronym.
--------------
Pszczoa
Pszczoa opia si winnej mazi,
Teraz po kartce papieru azi
I z czarnych liter wierszopisa
Miody wysysa.
--------------
Na pisanie wierszy
To wszystko, o czym
wierszem pisa warto,
Dzieje si poza sowami.
wiatem i zmierzchem,
Kolorem, na p zatart
melodyjk, co w uszach gra mi.
182
Jak to zapisa, na zawsze,
Na zawsze, dla wszystkich
pniejszych odczyta?
Pomyl tylko
jak trudno by poet.
I jak niepotrzebnie.
1971
--------------
Na podzikowanie
Coraz mnie dokuczliwiej mczy,
ywiej mnie przeladuje
Potrzeba dzikowania, wiem za co,
nie bardzo wiem komu.
Ale nie mgbym zamkn za sob
drzwi mego domu
I odej w ciemno i w deszcz,
nie powiedziawszy: dzikuj.
1971
--------------
Euterpe
Przyrzeka mi, e nie umr, zanim
Nie napisz ostatniego wiersza.
To dlatego ocigam si z pisaniem
I coraz mi trudniej przychodzi.
Ale Ona ode mnie silniejsza.
183
Sama pirem w moim rku wodzi,
Rytm do ucha skanduje mi piewem,
Rymem nagym wabi do swej matni.
Musz wiersza dokoczy, a nie wiem
Czy to ju
nie ten ostatni.
--------------
Do widzenia
Jak go ktry z wizyt
Zasiedzia si -
a gdyby
Kwadrans temu wsta z krzesa,
Tak mile prosiliby:
Niech pan jeszcze nie idzie!
Godzina taka wczesna -
Niech pan troch zostanie!
Jeszcze napijemy si wina -
Tak by moe mwili
Na poegnanie!
184
--------------
Do przyjaci
Tak mio z wami gwarzy, na serio i artem,
kochani przyjaciele.
Skrzypce i wiolonczele graj i ptasie flety.
Kobiety byy tak pikne -
wrd kwiatw
Jeden pachnia najbardziej odurzajco - Mitsuko -
O czym mwilimy? Wanie! Tematw
Byo tak wiele
A jeszcze zostao ich tyle -
O, muzyko, o, poezjo, o, sztuko!
Wiem e si zbudz za chwil.
Komu innemu -
--------------
185
Poegnanie
Jeli jakim sposobem
Jest jakie ycie za grobem,
To nic si, mia, nie bjmy.
To na moje odjezdne
W podre pozagwiezdne
Nie pacz u mojej trumny.
al si wiar zalepia,
Mio wiary si czepia,
W nadziej zmienia si trwoga
I nie ma dla mnie zagadek!
Ale-
na wszelki wypadek -
egnaj mi, droga.
--------------
186
Fraszki
Na jednego naczelnika
Rada, swada, elokwencja,
Temu kad, tamtymi trz,
Niby - szara eminencja.
W gruncie rzeczy - szara g.
Na modego polityka
Koniunktura - jak pyn to z fal.
Polityka - sloganw raniec.
Przyszo do tych naley, co pal
Bogu wieczk i diabu kaganiec.
Guwernantce
Pty ya, a zmara,
Teraz jest ju w niebie.
Tak zmara, jak i ya:
Pan j wzi do siebie.
Na pisark
Tak pisze, jakby znaa jakie nowe
Piguki przeciw zachodzeniu w gow.
Na ateusza
Polski ateusz z logik beztrosk
Nie wierzy w Boga. Tylko w Matk Bosk.
Na Bazylik w. Piotra
Ten koci najwspanialszy, ten prymas kociow -
Te posadzki z porfirw, ta kopua dumna,
Ta lasem marmurowym rozrosa kolumna,
To natchnienie Berinich, Michaw Aniow,
Donatellw, Urbanw, Juliuszw Bramantw
187
Poow katolikw zmieni w protestantw.
Wariant
Chrzecijaska zasada
Dla dobrych katoliczek:
Gdy ciebie pocauj,
Nadstaw drugi policzek.
Zagadka
Co mi si z pamici wyania...
Kto to powiedzia, mili moi;
Gdy wszyscy s jednego zdania,
Snad, e si wielkie gupstwo kroi?
Do modego
Zapamitaj sobie, pki jeszcze mody:
Tylko zdecha ryba pynie z prdem wody.
Na p serio
P prawdy - najgorsze kamstwo,
P ochoty - najgorsze nierbstwo.
P grzecznoci - najgorsze chamstwo,
P wiedzy - najgorsze gupstwo.'
Na przymilniaka
Merda umiechem, merda min,
Merda gitkim gosem i grzbietem.
Mgby by bardzo mi psin,
Gdyby nie by wstrtnym facetem.
Nasze zgorszenie
Gorszy nas modzie dzisiejsza.
Coraz bardziej zuchwali si.
Robi to wszystko, co mymy
Chcieli robi, lecz bali si.
Mimochodem
Pomyle, ile trudu, troski i pienidzy
I z jak gorliwoci eksperci
oymy, eby tylko zabi Czas, pomidzy
Urodzinami a mierci.
188
A ycie to nie bajka. Patrzcie, nieboraczki:
Z przelicznych abdzitek - same brzydkie kaczki.
Na Hask
Nienawidzi bliniego
Jak siebie samego.
Jan Rostworowski
Nikt by mu pochwa szczerych nie aowa,
Ja bym go pierwszy na onie koysa,
Gdyby pisa poow tego, co drukowa,
A drukowa poow tego, co napisa.
St. Baliski
On najmdrszy poeta - jeeli mnie spyta.
Bo przesta pisa, zanim przestali go czyta.
Terlecki
On jest jednym z takich ludzi,
Ktrzy susznie tym si chlubi,
e nie maj wrogw. Tylko
Przyjaciele ich nie lubi.
K. Wierzyski
To nasz najlepszy poeta, Emilko.
Nie mamy ode lepszego poety.
Nie mwi, e on taki dobry. Tylko
Powiadam, e on najlepszy. Niestety.
W. A. Zbyszewski
Mg by erudyt, co a w oczy byska
Zasigiem erudycji, wiedz i ambicj,
Gdyby mu si cytaty, daty i nazwiska
Cho czasem chciay zgadza z erudycj.
Na Jana Bielatowicza
Amicus Plato,
Sed magis amica
"Veritas" - polski
Idea krytyka.
Na Antoniego Bogusawskiego
Poeta-onierz,
Anto Bogusawski.
Poeta z zacigu,
onierz z Boej aski.
Krzywicka
Bya grzesznic, lecz nie do szcztu.
Wszystkim grzeszya, oprcz talentu.
189
Na przyjaciela skpego
W ycie pozagrobowe
Uwierzy tak wicie,
e wszystko, co ma, zapisa
Sam sobie w testamencie.
Na mio idealn
Mioci idealn
Kocha pikn Jzk.
Tylko duszy w niej szuka
Sigajc za bluzk.
Refleksje
1.
Ile zmarnotrawiem papieru. tamy i kalki.
Ile straciem czasu najbaamutniej.
Marzyo mi si. e bd poet walki.
Wychodzi na to, e byem pisarzem ktni.
2.
Czy warto byo ycie na marne strzpi?
Nikogo nie przekonaem. Nic nie zdoaem odmieni.
Lecz jake dobrym pomaga, jeeli lichych nie tpi?
Jak ceni kwiaty, jeli chwastw nie pleni?
Na wieczk
Paliem j z obu kocw,
To szkoda, e ju ganie.
Stopniaa dwa razy prdzej,
Byszczaa dwa razy janiej.
Nowe przysowie
Werset w nowej formie
Bardziej mnie zachwyca:
Niech nie wie dziewica.
Co robi prawica.
Na tragedi idei
Tragedia idei:
Kiedy gladiatorzy
Schodz z areny
I siadaj w loy.
190
Odwil
Wychodcie z katakumb. czcigodni biskupi.
Neron zgodliwszy. Krew na arenie obsycha.
I tylko Chilon Chilonides, jak gupi
Na krzyu zdycha.
Na mier
Taki gsty cie od niej pada.
Tak tu nieprzenikniony.
Jakby jakie ogromne wiato
wiecio
z tamtej strony.
--------------
Z zielonych drzew
Pynie ten piew -
191
Jeli modym by - to we Lwowie.
Wszdzie jest dosy wiosennej okazji
Do umiechw, do ez, do bezsennej fantazji.
Tyle jest gwiazd,
Tyle jest miast,
Wszdzie znajd ci piosnki tej sowa,
Id w wiat, gdzie chcesz,
Rb co umiesz, jak wiesz -
Chcesz by modym znw - wr do Lwowa.
Muzyka gra,
al w sercu ka,
Chcesz szczliwym by - wr do Lwowa.
Wszdzie jest dosy bezcennej okazji
Do umiechw, do ez, do bezsennej fantazji.
Tyle jest miast,
Tyle jest gwiazd,
Lata pyn i srebrzy si gowa.
Id w wiat, gdzie chcesz,
Rb co umiesz, jak wiesz.
Chcesz znw modym by -
wr do Lwowa.
Marian Hemar
(na melodi walca angielskiego)
muz. Nacio Herbert Brown
Qui Pro Quo 1927
Piosenka po raz pierwszy piewana przez Zofi Terne w "Qui pro Quo" w Warszawie (1927), a po
wojnie wykonywana przez ni w Londynie.
Akrobata Mucha
(do popularnej lwowskiej melodii "Kamie na kamieniu")
192
I najad si wstydu i narobi sztempu.
--------------
193
2.
Wicher noc szepce
Kroplami ciepych ddw,
Cudn bia bajk o kiciach biaych bzw.
Jak trudno po nocy uwierzy tym snom,
Gdy nieg chodem skrzy si i lni,
e soce w wiat wejdzie, jak w jasny swj dom,
e przyjd cudowne te dni.
Marian Hemar
(slow-fox)
muz. F. Doelle
Piosenka po raz pierwszy piewana przez Zofi Terne w rewii Gabinet figur wojskowych w "Qui pro
Quo" w Warszawie (1929). Drug zwrotk dopisa autor dla tej samej wykonawczyni 30 lat pniej, w
Londynie.
194
Nie bya warta, byoby le...
Marian Hemar
(fokstrot)
muz. Fred Raymon
Piosenka po raz pierwszy piewana przez Stefci Grsk w rewii Czy pani Marta... w "Qui pro Quo"
w Warszawie (1928).
May gigolo
Nie umie mwi nic o literaturze,
195
W teatrze nie by przez cay boy rok
I tylko oczy zmczone ma i due
I zrobi z wdzikiem kady trudny krok.
Dyskretny maitre go skierowa do stolika
I pikna dama zaszczyca tacem go -
Gra czue tango muzyka,
Wic taczy gigolo.
Refren
Refren
196
Wicej przecie nic nie umie.
Pki saksofon gra
Robi z wdzikiem swoje pas,
Potem kania si i znika w tumie.
--------------
Czarne oczy*5
Oczy czarne, oczy twe
Wci nade mn dawn maj moc,
Kadej nocy widz je,
Lni nade mn, w kad ciemn noc.
Daleki sen kouje, niby ma,
Wieki trudna noc bezsenna trwa.
al znw mi dusz mroczy,
Dal caa ma twe oczy,
Noc caa oczy twoje ma.
Refren
Refren
5 Oczy czarne
197
Oczy czarne, rozwarte i ogromne,
Oczy czarne, uparte, nieprzytomne,
Oczy czarne przymglone,
Najaskawsze, szalone,
Ju na zawsze stracone oczy twe?
Ju mi was nie miowa, caowanych!
Ju mi was nie caowa ukochanych!
Nim ode mnie ucieky,
Ju na mier mnie urzeky
Czarne oczy, najdrosze oczy twe!
Marian Hemar
(tango)
muz. Artur Gold
Piosenka po raz pierwszy piewana przez Mariana Wawrzkiewicza w rewii M. S. Z. czyli pamitaj o
mnie!" w "Qui pro Quo" w Warszawie (1929).
Maryla
Gos ma Maryla - tyle razy opiewana przez naszego wieszcza Adama. Maryla - nie Janie
Wielmona Pani Pultkamerowa.
Zakochany by nieprzytomnie,
Do Tuchanowicz przyjeda do mnie.
Kudaty by, jak litewski o.
Ale ju wtedy w oczach mia co.
198
Dlatego, e j kto inny dopieszcza,
Literatura zyskaa wieszcza.
Literatura, literatura
To nie jest tylko zasuga pira:
Trzeba dziewicy, ktra wie,
Kiedy poecie szepn - "nie"!
Literatura, literatura
To nie jest tylko zasuga pira:
Trzeba dziewicy, ktra wie,
Kiedy poecie szepn: "nie"!
Literatura, literatura
To nie jest tylko zasuga pira:
Trzeba dziewicy, ktra wie,
Kiedy poecie szepn: "nie"!
199
Tote kiedy znw jest posucha
Na nowe "Dziady" czy te "Krla-Ducha",
Kiedy nard to odczuwa tak,
e tej wielkiej poezji mu brak,
--------------
Moja ona
Ja si musz wypowiedzie, nie wiem po co mianowicie.
Si poprawi, co si zmieni, si odkrci co na wspak,
Te przed lubem zbankrutowa i z posagu wyszy nici.
Oeniem si z mioci. Mnie po prostu trafia szlag!
200
e akuratnie ona posza by moja ona
I nikt inny tylko ona, wanie ona, tylko ta.
Jest kobiet p miliona, to akuratnie ona,
Jest ta ona, a ten m, to jestem akuratnie ja!
Ja nie jestem donuan, Casanova czy uan.
Wprost przeciwnie, z wasn on ja si zadowalnia chc.
To akuratnie ona idzie by moja ona -
Ta chodzca propaganda, co do pe, aeby nie!
--------------
Zdemaskowane piosenki
"Je me sens dans tes bras si petite,
Si petite aupres de toi" -
Czy pan widzi t drc kobit?
Jej bezbronno, co w tych sowach ka?
Cae serce masz przed sob odkryte,
Wszystek lk w sercu jej cich...
"Je me sens dans tes bras si petite:
Jestem maa w ramionach twych".
201
Uera si z kucht, na schodach od rana
Sycha jej wrzask -
Potem si wymalowaa jak ciana
I drzwiami trzask -
Do Ipsu, do Litki i Ziutki na plotki
I ciastka r,
Zatacz z ni w Adrii - jej umiech tak sodki -
Wargi jej dr:
--------------
202
Nie widn tylko sztuczne kwiaty -
Lecz krtko trwa prawdziwy kwiat.
--------------
203
Podkrcam go, a wszyscy w ryk.
204
e krew, e gniew to zdrowie,
Titina, ach Titina, to smutna piosnka ma.
Piosenka wykonywana przez Ludwika Sempoliskiego w rewii Orze czy reszka, ktrej premiera
odbya si 31 V 1939 w teatrzyku "Ali-Baba" w Warszawie.
Piosenka niedokoczona
L.
Od miesicy sysz w radio niemal co dnia,
T irlandzk piosenk graj wci i znw -
A si gowy uczepia ta melodia
I sama sobie polskich szuka sw.
2.
Ju za oknem wilanowskie szumi drzewa.
Ju za bram, w mrok, na prawo - Nowy wiat.
Ju w azienkach zabkana kwili mewa.
I wiosna znowu - sprzed trzynastu lat.
3.
Tymi zami i umiechem tym bezwiednym,
T melodi, ktra polskich szuka sw,
O tym myl, o tym piewam, o tym jednym -
A ono mi ucieka wci i znw.
205
W sercu dry sodycz piewu i obawy,
Jakby wiersz si sam dalszego cigu zlk...
--------------
Narzeczony
atwo dzisiaj mwi mamie, e jak bya w moim wieku,
Miaa tuzin narzeczonych do wyboru.
Przebieraa dwa trzy lata, a j wreszcie zdoby tata,
Za pomoc romantyzmu i uporu.
206
A ja przecie tak szalenie chc, e daam ogoszenie,
Cae tustym drukiem - do "Nowego wiata.
--------------
1.
Niezapomniana uroda,
Podniecajca i mia!
Pani si nic nie zmienia -
Wci taka adna i moda!
Pani si nic nie zmienia -
Patrz i serce mi dry.
w oczach mam zy - moja mia,
Czy to mj sen, czy to ty?
207
Co tumem biegn do mnie
Przez dawny Nowy wiat!
I marze, i umiechw,
Piosenek, artw, kpin
I czarujcych grzechw,
I wad, i licznych win...
2.
W szalu bkitnym, w woalu,
W srebrnym welonie i w gazie,
Widz ci w Adrii, w Oazie,
Widz w Operze na balu -
Pani si nic nie zmienia!
Myl tak - dziwna to myl -
Czy to jest prawda, e bya,
Jak pamitam ci dzi?
Warszawo srebrnowilna,
Od nieba a do gwiazd
Najbardziej lekkomylna
Ze wszystkich wiata miast!
Niewinna i bezsenna,
P-panna i p-w...
Warszawo przedwojenna,
Kocham si w pani wci.
3.
W uchu mam piew twj syreni,
Ten sam w nim urok i sia.
Pani si nic nie zmienia,
Pani si nigdy nie zmieni!
Pani ju taka zostanie,
Jak pamita ci dal,
Moje modziecze kochanie
I niewygasy al -
208
--------------
2.
Doktr si pyta: Jak z apetytem?
- ja mu mwi, wzdychajc przytem,
Ze mam apetyt nie bardzo wielki
Na te fish'n chips i te brukselki.
209
Kiedy owieje skro.
I ju nic by wicej mi nie trza,
ebym godny by jak ko.
ebym znowu poczu si mody,
Jeden rodek znam, jeden cud,
Jeden yk dobrostaskiej wody!
Bya czysta i zimna jak ld!
3.
Doktr w Przychodni na mnie si zoci:
Czemu pan nie ma jakiej mioci?
Mio jest lepsza od waleriany.
Czowiek zdrowszy, gdy zakochay.
--------------
210
Valse Brune
Za dawnych dni, modopolskich i lwowskich.
Gdy jeszcze radia nie byo i kin.
Cygan-poeta. pan Henryk Zbierzchowski.
Przywiz z Parya melodi "Valse Brune".
Usiad w kawiarni i machn od rki.
Przy czarnej kawie, swj tekst "polskich sw."
I w tydzie nut tej nowej piosenki
Szumia i brzmia cay Lww.
211
Jaka tajemna moc" -
--------------
Chlib kulikowski
Ja nie wiem skd si nagle przypomniao to mi -
Moe mi si w nocy przynio podwiadomi?
Moe. jak ja koo grosera przechodz,
Ten kminek zapachem zajecha mnie po drodze
I ju ja nieprzytomna i w nosi mi si krci
I cigle przed oczyma stoi mi w pamici
212
Chlib kulikowski,
Chlib, ten chlib kulikowski,
Chlib, chlib, chlib.
213
Bo Lww to nie jest tylko okolica na mapach -
To ludzie - to piosenka - to ta mowa -
to ten zapach -
--------------
--------------
O kobiecie w rozterce
Jeden ma kucharza i stangreta
214
I lokajw p tuzina, najmniej.
Drugi mody, na razie, poeta...
Moe przyszy nasz Racine czy Corneille...
C ma robi rozsdna kobieta?
Czy mona dziwi si jej?
Kobieta si waha.
Kobieta si waha.
Czy wyj za Adama?
Czy przej si za Stacha?
Maestwo to jednak
Jest rzecz nie tak baha.
Nie mona jej gani -
Kobieta si waha.
Bo sowo si rzeknie...
Kobyka u potu...
Klamka zapada...
I nie ma powrotu.
Kobieta rozsdna
Dlatego si stracha.
Kobieta porzdna
Dlatego si waha.
Kobieta si waha.
Kobieta si waha.
Czy da si skusi
Na tron padyszacha?
Czy lepsza z Hektorem
Co noc Andromacha?'
Kobieta si waha...
Kobieta si waha.
215
Ktry dobry na ma?
Ktry lepszy na gacha?
Czy mona si dziwi?
Kobieta si waha.
Czy pj do otarza,
Jak rozum uwaa...
Czy sucha serduszka
I wskoczy do ka?
Kobieta si waha.
Kobieta si waha.
A czas uchodzi.
Nogami macha...
Gdy ona wreszcie
zdecydowana.
Ju nie ma Jzefa
Ni Kajetana.
--------------
Dieta
Mczyni, prosz pani - samoluby.
Dla ma babsztyl dobry, jak jest gruby.
A kobieta kocha diet,
Bo ubstwia mie sylwet,
Jak bluszcz.
Po choler mi ten tuszcz.
216
plus minus, znaczy plus lS kilo.
I nie pjd midzy ludzi,
A mi znowu si odchudzi
Tu i tam -
To co wicej od niej mam.
217
A potem idealny podwieczorek:
Kapusta na surowo, pomidorek,
Marcheweczka czasem dla odmiany,
Tocik i marynowany
Rydz.
Wicej, prosz pani, nic.
No nie?...
--------------
218
Pozostao to jedno marzenie,
Aby kiedy umiera we Lwowie.
By si gbi rozwary tajemn,
Gdy ju wszystkie si skocz podre,
Lwowska ziemia na dole pode mn,
Lwowskie niebo nade mn, na grze.
2.
Sawa z ciemnoci woaa go: Synu!
Czy widzisz te licie zielone w mej doni?
Czy widzisz, jak byszcz? To licie wawrzynu!
Przymierzaj do czoa, przymierzaj do skroni
I id! Jeli i, to na szczyty, gdzie zotem
I moc twe czoo uwiecz, i chwa!
Tak w lwowskim ogrodzie szumiao, a potem -
Ach, jak to si stao?
3.
Mio woaa nocami ciemnemi,
Wierszami poety i piosnk sowicz:
Ach, nie masz poza mn rozkoszy na ziemi
I adne si inne kochania nie licz!
Ach, niebo i pieko - w ramionach kobiety!
Ach, niebo uniesie i pieko udrki!
Tak w lwowskim ogrodzie piewao. Niestety,
I co z tej piosenki?
219
Lwowska ziemia pode mn, na dole.
Lwowskie niebo na grze -
nade mn.
1946
--------------
Trzy powody
Nie id, z biegiem mody,
Na adne jakie ugody
Z adnymi reymieszkami.
Mam trzy wane powody:
e si nie bd brata
Z adn rodzinn szuj,
Z tych co si Lwowa wypary
I jes= zbjom dzikuj
Ostatnie obowizki
I ostatnie posugi
Nie przynie Lwowi wstydu.
To powd pierwszy. A drugi,
e niezalenie od tego
Z jakiego jestem miasta,
Ja w ogle nie jestem
220
Polakiem od krla Piasta,
Od mego pojedynku
Z Bohunem? Czy byem zaczty
Od mojej mierci w ciele
Longina Podbipity?
Mgbym by w Izraelu
Satyrycznym gwiazdorem -
w tym sk, e bym nie mg, bo jestem
Polakiem amatorem,
Z mioci od pierwszego
Wejrzenia, a nie z przymusu,
Tym bardziej musz strzec mego
Amatorskiego statusu.
221
Twarz w paszporcie poplami -
Jake ja stan, kiedy
Przed mymi pradziadami,
Co ja o tym pomyl.
I ju dzi mnic strach obleci
I ju mj drugi powd.
Ale mam jeszcze trzeci:
Na gocinne przyjcia,
Oni was tam zabawi.
Sobie od gb odejm
A przed wami postawi.
222
A ja ju tu zostan.
Ja ju si std nie rusz.
Wasze ycie jest krtkie.
Moje ycie jest dusze.
1971
--------------
Ostatni tren
Jan Kochanowski wyda XIX trenw na mier Urszuli, cho ich umyli XX. Dwudziesty tren,
ostatni, zacz ju pisa, ale go po kilku strofach nie dokoczy i nie zachowa rkopisu. Oto historia
ostatniego trenu.
DOROTA
Janie -
JAN
Spaem? - niedugo chyba -
DOROTA
Przyniosam ci miodu.
Soce ju si nad lip chyli do zachodu,
I chd cignie od stawu. Tam, na trawie, biaa
Ley kartka papieru -
JAN
Z kolan mi zleciaa
I z wiatrem pofruna na wieczorn ros.
DOROTA
Widz wiersze - nie wstawaj, ja ci je podnios.
JAN
Wiersz pisaem, dzi jeszcze przeczytam ci moe.
Umyliem wczorajszej nocy, e uo
Po dziewitnastu trenach, dwudziesty, ostatni.
Bdzie dwadziecia trenw, i na tym przestan.
Patrz, teraz piro na nic - na ziemi, zamane,
Z palcw pewnie wypado, gdy tu niespodzianie
Sen mnie zdj... id, Doroto, i nowe mi zatnij,
Bo mnie wiersz mczy.
DOROTA
Id -
JAN
To w liciach pszcz granie
Tak mnie upio. Teraz, po spnionej wionie,
223
Podochocone brzcz tak pilnie, tak gonie -
Syszysz? - jak czasem jedna struna w teorbanie
Brzczy, palcami dziecka przelotnie dotkniona -
Jezu Chryste!
DOROTA
Co tobie? Zblade i drysz -
JAN
Ona -
Nagle pamitam! - ona bya tu - przed chwilk!
DOROTA
Janie, przesta -
JAN
Prawdziwa, ywa znw - e tylko
Zatrzyma j - przebiega tam - za ywopotem -
Zadyszana - pieszca si do mnie z powrotem -
Migna mi - ju do niej rozwarem ramiona -
Ona prosto w nie leci socem wyzocona -
A ty z takiego snu mnie zbudzia! Kobieto,
Jeszcze ci w dobie mierci tego nie przebacz!
Teraz siedzisz i paczesz. To jedno co umiesz.
Tyle z mej troski, z alu mojego rozumiesz.
Teraz siedzisz i paczesz.
DOROTA
Tak, siedz i pacz.
Tobie si zdaje, e ty cierpisz wicej,
e ty aujesz wicej tej mierci dziecicej,
Bo umiesz pisa wiersze i ukada rymy,
Ktre za ciebie pacz.
JAN
Wiersze moje winisz?
DOROTA
Mylisz, e sobie wicej aoby przyczynisz,
Kiedy kropla inkaustu spynie z twego pira -
JAN
Zamilcz!
DOROTA
Mylisz, e cierpisz wicej ni ja, ktra
W onie, pod sercem, moj dziecin nosiam,
Czuam jej pierwsze ruchy w onie mego ciaa -
Potem j mlekiem wasnym z mej piersi karmiam
I uczyam sw pierwszych -
"lala", "mama", "tata" -
224
I nagle mi umara - nagle odleciaa,
Jak ptaszek, co z klateczki niebacznie wylata
I ju nie wie, jak wrci -
i aroczna paszcza
Ciemnoci go porywa - i noc go pochania -
A mnie nic nie zostao prcz mego pakania -
Tak jest - siedz i pacz -
i po ciemku zwaszcza,
Gdy poeta znuony sztuk rymw zanie,
Wtedy ja spa nie mog - wtedy pacz wanie,
Ciszej ni twoje pszczoy brzcz wrd twych lici.
JAN
I pomyle - gdy mwisz takie gorzkie sowa,
e nasz smutek podobny jest do nienawici,
e stoi wielki, czarny, zy pomidzy nami.
Doni nam nie poczy, i serc nie przytuli,
Wic bardziej rozczeni jestemy i sami.
Bo jaka dzisiaj w domu moe by rozmowa
Midzy ojcem i matk umarej Orszuli?
***
JAN
Co tam?
DOROTA
Psi ujadaj na skraju dziedzica -
Jedzie kto -
JAN
W biaej chmurze pyu wzdu gocica
Raz po raz ywym ogniem lni co i poyska -
To kolasa wspaniaa i caa zocista!
DOROTA
Ju nasz topolow przemyka alej -
Cztery siwe araby w zaprzgu janiej!
JAN
Na koniach purpurowe mieni si czapraki -
Czy krl sam do nas jedzie? Czy karmazyn jaki -
Czy to ksicia kanclerza, czy ksidza prymasa
Rzdy takie byszczce i zota kolasa?
DOROTA
Ju z alei skrcili w stron naszych wierzej -
Ju im pachoki bram otwieraj szerzej -
Stanli - Janie! - Widzisz? Kto wysiada - kto to?
225
JAN
Nie poznaj - postawny - w bkitnym kontuszu
I kopaku - nad gow jakby szczyre zoto
wieci mu promieniami w rajskim piropuszu -
I mody - jaki mody - czy widzisz, Doroto?
DOROTA
To z Krakowa do ciebie posaniec krlewski!
Przynosi ci starostwo - to ci si naley! -
JAN
Idzie tu -
DOROTA
To ja umkn na tyach ogrodu -
Ogarn si - zastawi stoy do wieczerzy -
Ty tutaj przyjmuj gocia - ja wam przyl miodu -
JAN
Ju tutaj idzie - mody - pikny i niebieski -
***
GO
Witam ci, gospodarzu, panie czarnoleski.
Pozwl, e ukon zo tak zacnej osobie.
JAN
Gociu, sid pod tym drzewem i odpocznij sobie.
My tutaj w Czarnolesie odcici od wiata,
Droga do nas nieprosta, dostp uciliwy -
Niejeden tu pobdzi - trudno si dopyta -
GO
Warta ta droga trudu, by ciebie przywita.
JAN
Zaszczytne twoje sowa.
GO
Zaszczyt jest mj.
JAN
Panie,
Zdrade mi, kogo witam? Kogo w moje progi
yczliwe i przychylne sprowadziy bogi?
Umiechasz si. Czy moje dziwi ci pytanie?
Patrz na ci i nie wiem - czymy si ju moe
Spotkali gdzie? W Krakowie? Na krlewskim dworze?
W Krlewcu? W Sandomierzu? Na warszawskim sejmie?
Wybacz mi, gociu miy, prosz ci uprzejmie,
226
Jelim nie pozna moe tak wietnej osoby.
Przyjechae tu do nas w czas wielkiej aoby,
Ktra myli mi miesza i przytomno truje.
GO
Wiem ja o niej i z serca wielce ci wspczuj.
JAN
Crk straciem bardziej kochan nad
inne,
Dzieci, nieletnie jeszcze, jagnitko niewinne,
Tyle w niej byo szczcia i pociecha taka -
Miaa oczy niebieskie i zociste wosy.
Bg, ktry n zatrzyma nad gow Izaaka,
Nad mym dzieckiem miertelnej nie powstrzyma kosy,
Umaro - mae, liczne, piewne i taneczne -
GO
Wiem- "teraz wszystko szczcie stao si zbyteczne -
Wszystkie radoci bahe, wszystkie sprawy pone,
Wszystkie nadzieje naraz wniwecz obrcone"...
JAN
Czowieku - co ty mwisz? Skd ty znasz te sowa?!
GO
"Panie, przed Tob w prochu moja siwa gowa.
Wr mi j, Panie Boe, na tronie z obokw!
Odmie czarne litery srogich swych wyrokw!
Wr mi j, a ja Tobie wszystkie mienie zwrc,
Wszystkie skarby odtrc, wszystkie sprawy rzuc,
I wszystkiej si wyrzekn szczliwoci innej,
Za jej ycie - za powrt ptaszynki dziecinnej,
Mojej Orszulki"...
JAN
Przebg! Co ty mwisz?! Przebg!
Czym ja zmysy postrada? Kim ty jeste? Ty nie mg
Tych sw teraz wymyli - ja, ojciec sierocy,
Do rymu ukadaem je wczorajszej nocy -
A dzisiaj tu pisaem - pod drzewem, na awie -
Gdzie ta karta? Wiatr unis j - leaa na trawie...
GO
Niby klejnot najczystszy i najwikszej ceny.
Niby koncha szumica z gbiny dobyta,
Byszczy twj wiersz, piewaj twoje rzewne treny,
A w nich twoja Orszulka - tak wanie ukryta
Jak w muszli morskiej pera, co z upywem czasu
Coraz ronie, miast male, miast brzydn, piknieje -
227
JAN
Na rany Chrystusowe! Co si ze mn dzieje?!
Skd wiesz o moich trenach? Ja jeszcze nikomu
Nie wspomniaem o nich? Jeno jednej onie
Czytaem - lecz nie wyszy zza cian tego domu -
A si za gow chwytam i przyciskam skronie -
Jak wiesz o moich trenach? Ce za wdrowiec?
Skd przybywasz, a imi taisz? Kto zacz? Powiedz!
GO
Odpowiem ci kim jestem i skd si tu wziem.
Janie, ja jestem polskiej poezji anioem.
Pan Bg mi piecz nad ni powierzywszy w niebie,
Kaza jak oczu w gowie strzec was - jej i ciebie.
Bo ona si zacza tak licznie, tak janie,
W tym domu, na tej awie, pod tym drzewem wanie,
W ktrym pszczoy tak brzcz jakby w teorbanie
Struny - a ty w nie pierwszy uderzye, Janie.
I mymy dech wstrzymali, syszcy w tej chwili,
e strojny to instrument i Mistrz si nie myli.
228
JAN
Sucham co mi powiadasz, lecz sercem nie hardem,
Wrysz mi tak saw, ktrej sam si boj.
Prawda-li to co mwisz?
GO
Jako tutaj stoj
Przed Petrark Polakw, przed polskim Ronsardem.
Po tobie - spadkobiercy przyjd twojej sztuki.
Bd si piknie w Polsce rodzili poeci
Wszyscy z twego natchnienia, wszyscy twoje wnuki.
Wszyscy prawnuki twoje, twych prawnukw dzieci,
Dumni z ciebie, pamitni Czarnoleskiej Rzeczy,
Co na lutni gra uczy i dusz uleczy,
A bd nazywali tomy swoich wierszy
T "Rzecz Czarnolesk" -
bo ty jeste pierwszy,
Ktry wdar si na ska piknej Kalijopy,
Gdzie przed tob nie byo ladu polskiej stopy,
JAN
O, Aniele zocisty, paniczu niebieski,
Twoje sowa nade mn jak organw granie
U fary
GO
Wstawaj z kolan, Janie Czarnoleski,
I suchaj, ja ci wane przynosz posanie.
JAN
Prawda-li to - Aniele?
GO
Jak przed tob stoj
Pan nasz, Bg nasz, przyzwala na powrt Urszuli,
Cho j w niebie Pan Jezus sam do piersi tuli,
Chocia j wita Anna po gowinie gadzi,
I cho jej aniokowie jak siostrzyczce radzi -
Twj al jest taki rzewny i way tak wiele,
e przemg prawa mierci.
229
JAN
Aniele! Aniele!
Jaka to wie szczliwa! Jakie to wesele!
Jak Gdybym dzwony sysza! Jakby dzwony biy
Wiosenne, wielkanocne - jakby dzwonw zoto
Grao z nieba! Orszulka powraca z mogiy!
Orszulka wraca do nas! Doroto! Doroto!
Bywaj tu! - Pozwl, panie, e si z ni podziel,
Jakom si zami dzieli w aobnej niemocy -
Doroto! Gdzie ty?!
GO
Janie, dzisiaj, o pnocy
Wrci twoja Urszula, znowu si oywi
W eczku swym dziecinnym. Lecz nikt si nie zdziwi,
Bo nikt nie bdzie o tym pamita, e ona
Kiedy bya umara i ju pogrzebiona.
ecie po niej pakali susznym alem zdjci -
To na zawsze wam wszystkim zniknie ju z pamici -
Tobie take.
JAN
O Boe! Boe miosierny!
Oto mi dzi nowina! Oto dar bezmierny!
Otom uszczliwiony pord wszystkich ludzi!
Nie pycha, lecz pokora w mym sercu si budzi!
Szczcie staje si trwog, a zaczyna drczy -
Czym ja za tyle aski mgbym si odwdziczy?
e po takiej rozpaczy chwila tak wesoa -
Jak mgbym si odpaci? Co mam da?
GO
Nic zgoa.
JAN
Nic - za tyle dobroci? Za ask bez ceny?
GO
Jeno tych dziewitnacie kart papieru - treny.
JAN
Treny moje?
GO
Tak. A to po ywej Urszuli
Nie bdziecie w tym domu adnych alw czuli.
Niepotrzebna aoba ani nieprawdziwa,
Na nic te pikne wiersze, gdy Urszula ywa.
230
JAN
A ty - co z nimi poczniesz?
GO
Ja dzisiaj wieczorem
Lecc, koo zatocz tu nad twoim dworem
I tym drzewem raz jeszcze - i poegnam ciebie,
A twoje kartki podr, rozrzuc po niebie.
Sfrun wiosennym niegiem, gdzie je wiatr poniesie,
Po caym polskim kraju - i co moe gdzie si
Z tego poetyckiego siewu potajemnie
Znw od pocztku zacznie - gdzie indziej.
JAN
Beze mnie?
GO
Kto inny wemie lutni, i palm. A potem,
Kiedy ju crk swoj odzyskasz z powrotem,
Piknie tutaj podronie w czarnoleskim dworze -
Potem j za m wydasz w ssiedztwie - i moe
Wnukw si z niej doczekasz, a oni po dziadku
Kochanowskim, majtek wezm w spadku.
JAN
Ja wdarem si na ska piknej Kalijopy,
Gdzie przede mn nie byo ladu polskiej stopy.
Ja tu sam - z gow w chmurach - w dole przepa w koo.
GO
Wybieraj. A ty stoisz bez ruchu i czoo
Obje i rkami przyciskasz obiema,
A trenw mi nie dajesz...
JAN
To nie mj gos krzykn:
" Wybraem" - Gdzie ty jeste? Patrz - a on znikn.
Chciaem mu rzec, com wybra - a jego ju nie ma.
Jak cicho. Jeno w liciach pszcz brzkliwe granie.
A on znikn i nie wiem, co uczyni?
231
***
DOROTA
Janie -
JAN
Spaem?
DOROTA
Niedugo chyba. Przyniosam ci miodu.
Soce si ju nad lip chyli do zachodu
I chd cignie od stawu. Wydawao mi si,
e tu szum jaki gony usyszaam e pod
Chmurami jakby skrzyde usyszaam trzepot,
Jakby dzikie abdzie przebiegy po stawie
I wzbiy si w powietrze i w czerwone zoto
Zachodu odleciay.
JAN
Ja spaem. Doroto.
Zasnem od pszcz brzku i od lici szmeru.
Co mi si nio - nie wiem -
DOROTA
Ta kartka papieru -
JAN
Wiersz pisaem
DOROTA
Sfruna na wieczorn ros -
JAN
Wiersz pisaem
DOROTA
Nie wstawaj - ja ci go podnios.
JAN
Wiersz pisaem - wtem czyje go mwiy usta -
DOROTA
Musiao ci si przyni. Kartka przecie pusta.
KONIEC
--------------
232
Umowa
Jeden akt wierszem
KATARZYNA
Pan dzwoni?
FRYDERYK
Wybacz, pani Katarzyno,
e ciebie trudz -
KATARZYNA
Niech pan trudzi, ino
Moe nareszcie ju pan Frycek zje co?
FRYDERYK
Nie o tom dzwoni -
KATARZYNA
Mam krupniku nieco?
Jak ksina pani kazaa, na koci -
I z Pocka przyszy -
FRYDERYK
Gdybym przy jejmoci
Mg si do sowa czasem dosta -
KATARZYNA
Grzyby!
Grzyby suszone! A na kuchni ca
Jakby mi naraz lasem zapachniao!
To samo zdrowie z takich grzybw -
FRYDERYK
Gdyby
Mona rzec wreszcie -
KATARZYNA
Woyam do masa
I dusz, dusz - o! o! jak pan kasa!
Jezusie Mario! Chustk pan zakrwawi!
FRYDERYK
Ju - ju mi przeszo -
KATARZYNA
Przynios konfitur -
FRYDERYK
Nic tu nie przyno.
233
KATARZYNA
Mam polskie maliny -
Na kaszel lepsze ni lipowe kwiaty -
FRYDERYK
Nie mcz mnie, serce -
KATARZYNA
Niech pan zje troszeczk.
Ja mam rozkazy ksiny Marceliny,
By pana mczy. Prosz! Cho yeczk -
FRYDERYK
Suchaj mnie. serce - jak mj go si zjawi,
To nam tu podasz angielskiej herbaty
I tych angielskich biskwitw garnitur
I twoich malin... zjem troch, przyrzekam.
KATARZYNA
Go? Jaki?
FRYDERYK
Przecie wiesz na kogo czekam?
Nie pomyliem chyba dnia i pory?
KATARZYNA
Mwi pan o tym malarzu... te "go" mi...
FRYDERYK
Nie drocz si ze mn i nie mw na zo mi...
Wiesz jak go lubi... a e teraz w biedzie,
To ty si nie pusz.
KATARZYNA
Ale on nie chory!
To na co jemu herbata? Niech przyjdzie
Do kuchni, zamiast na paskie salony,
Dam mu krupniku... nie bdzie si broni!
FRYDERYK
Przesta terkota. Suchaj, o com dzwoni.
Poprosz, eby zdj z siebie na chwil
Ten swj spencerek
KATARZYNA
Ten niby zielony -
e tylko strzpy wisz u rkawa -
I bez guzikw!
FRYDERYK
Bdziesz tak askawa,
234
W kuchni przyszyjesz co trzeba i tyle,
To nie odmwisz biednemu sierocie?
KATARZYNA
Jak pan kae.
FRYDERYK
A przy tej robocie -
O, t kopert we - niepostrzeenie
Wsad w jak kiesze - nie, nic nie mw, nie, nie,
Nie sucham. Wracaj do grzybowych wiankw.
KATARZYNA
Jezusie Mario!
FRYDERYK
Id z Bogiem.
KATARZYNA
Sto frankw!
Jak powiem ksinej -
FRYDERYK
Nie powiesz nikomu!
adnych mi plotek nie wyniesiesz z domu!
KATARZYNA
Pan ledwie zipie! Nie dopi, nie doje,
Tylko te brzdka kompozycje swoje,
Mao w tych nutach na nos nie upadnie,
Po to by jaki obdartus z ulicy -
FRYDERYK
Bardzo mnie opisujesz adnie!
KATARZYNA
Bra po sto frankw z tej paskiej krwawicy!
FRYDERYK
Jeden mi wierszyk stoi przed oczyma:
"Kto daje, niechaj si, dajc, ukoni..."
To on tak kiedy napisa!...
(dzwonek u drzwi wejciowych )
KATARZYNA
Kto dzwoni.
FRYDERYK
Jeli kto inny, to mnie w domu nie ma.
235
***
FRYDERYK
Bywaj, Cyprianie, serdecznie ci witam.
CYPRIAN
Kaniam si nisko, pozwl, e zapytam,
Jak pan si czujesz?
FRYDERYK
Przy pomocy Boej
Kwkam z dnia na dzie.
CYPRIAN
Nie wygldasz gorzej.
Jak wiosna przyjdzie, bdzie czas ozdrowie.
FRYDERYK
Bardzo mnie twojej Wizyty zapowied
Uradowaa.
CYPRIAN
Od razu wyjawi.
e dzisiaj biegem tu w szczeglnej sprawie.
Z prob... szczegln -
FRYDERYK
Jeeli w potrzebie,
Nic si nie enuj, mw -
CYPRIAN
Nie, nie dla siebie
Chc czego prosi. Przyznam, em poniekd
Nie mg doliczy minut, nawet sekund
Do tej dzisiejszej wizyty przed panem.
FRYDERYK
Ju mnie zrobie zaintrygowanem...
Teraz, co powiesz, moe skoczy tak si,
e pozostawisz mnie w antyklimaksie!
CYPRIAN
Nie, nie - mnie naraz trzy si zbiegy znaki,
Jakbym wyranie mia TRJNAKAZ taki,
A w nim ukryta TRJTRE - taka sama!
Najprzd onegdaj, u pana Adama
Byem -
FRYDERYK
Jak Adam, to ju wiem, e seria
Cudw nastpi i same misteria...
236
CYPRIAN
Rozmowa zesza na ciebie -
FRYDERYK
(naladujc wileski akcent Mickiewicza)
"Gagatkom
Nerwy askoce i arystokratkom!
I salonowym lwicom pieci uszy!
Miast siga dusz, przez dusz, do duszy".
- A co? Nie zgadem? "Jeniusz boski traci,
Miast pisa hymny do towiaskich braci!"
- Jakbym sucha tego Demokraty!
Czy nie tak mwi?
CYPRIAN
Nie miej si. Nie cakiem w tym sensie.
FRYDERYK
Chciabym, lecz mnie kaszel trzsie.
KATARZYNA
O! Znw pan kaszle! Przyniosam herbaty -
Niech pan cho przeknie!
FRYDERYK
Pozwolisz, Cyprianie -
To jest pan Norwid - to moja niebieska
Piastunka - pani Kasia Matuszewska,
Ostatni prezent ksiny Marceliny,
A z ni wianuszek grzybw i maliny
I konfitury i pijawki w sojach -
CYPRIAN
Juem si z pani pozna w przedpokojach.
KATARZYNA
Niech pan nie sucha, co pan Frycek judzi.
Tak natur ma, e zy dla ludzi,
Co go kochaj...
FRYDERYK
Kasiu, duszo moja,
Wiesz, e to arty.
KATARZYNA
(do Cypriana)
Niech pan spencer zdejma.
CYPRIAN
Co? Co mam zrobi?
237
KATARZYNA
Przyszyj guziki -
Te strzpy skrc - i tu wstawi at,
A pan tymczasem wypije herbat.
CYPRIAN
Nie! Jake mog!!
FRYDERYK
Posuchaj podwiki,
Z ni prny opr.
KATARZYNA
Prny. Niech pan zdejma.
CYPRIAN
Co robi?
FRYDERYK
Kasiu, bd pani uprzejma
I podaj panu robdeszan - Cyprianie,
Usid wygodnie, w ciepym robdeszanie -
Skosztuj tych malin - herbaty mi nalej -
CYPRIAN
Ju - ju -
FRYDERYK
I sobie. I sucham - mw dalej.
CYPRIAN
Mwi - lecz wiesz sam, jak trudno powtarza
Co mwi Adam - chociaby uwaa -
Chocia by pilnie kade sowo owi,
Nawet zapisa - lecz trudno jedyna
Nie w tym CO mwi, lecz w tym, JAK on
mwi.
FRYDERYK
Wiem.
CYPRIAN
Mwi, e si d ciebie zaczyna
Muzyka polska.
FRYDERYK
Ba.....
CYPRIAN
Ktrej nie byo
Przed tob.
238
FRYDERYK
Bya. Nigdy mi nie mio
Sucha pochway, gdy jest zbyt przesadna.
CYPRIAN
Lecz... e muzyka twoja jest za adna
I nazbyt gadka... pieciwa i pynna...
I nazbyt atwo przylega do uszu...
Ale powinna by zupenie inna!
FRYDERYK
Nie mwi jaka?
CYPRIAN
Na miar geniuszu
Ktry jest w tobie - i wie tajemnice
Jakich nikt w Polsce przed tob nie wiedzia!
Lecz w tobie NARD ma Prometeusza,
Ktry pioruny zamienia w byskawice,
A byskawice w sztuczki wirtuoza,
Co fajerwerkiem olepia renice
I mogc budzi - usypia... i wzrusza,
Zamiast jak sztandar prowadzi na wroga...
FRYDERYK
Jak gdybym sysza pakanie Juliusza
Gdy on go nazwa "kocioem bez Boga"...
Teraz z kolei ja - koci bezpaski
I opuszczony przez Ducha Akropol...
Oni dwaj tylko, Adam i Towiaski,
Na Pana Boga dostali monopol.
CYPRIAN
Nie, mj kochany! Ja Adama broni.
On nie nagany szuka przez krytyk!
On marzy, aby ty swoj muzyk
Da NARODOWI, na wieczyste WIANO!
By w rok po tobie jej nie zapomniano!
By w niej synteza bya i symbioza
Wszystkich artyzmw polskich i talentw.
I wszystkich sztuk i wszystkich instrumentw!
Aby z niej polska wyrosa OPERA!
Chce mie polskiego w tobie
FRYDERYK
Meyerbera -
Czy nie tak mwi? Powiedz, e nie zgadem.
239
Jedze tych malin. Powiem, e ja zjadem
I Katarzynie zrobimy przyjemno.
CYPRIAN
Jaki poytek jest z wirtuozerii?
Jaka biegoci twojej nadaremno,
Kiedy utrwali jej nie masz sposobu
FRYDERYK
Ty to ju mwisz? Czy jeszcze twj Adam?
CYPRIAN
artem mnie zbywasz, ale ja z uporem
Prosz, by sucha, bo dokoczy musz.
FRYDERYK
Sucham, kochany Cyprianie.
CYPRIAN
Wieczorem
Tego samego dnia, siedziaem w bistrze,
Gdzie na Montmartrze schodz si sztukmistrze
Z caej dzielnicy, malarze, muzycy,
Poeci - zszedem w d, do ppiwnicy,
Jeszcze przejty sowami Adama
Siedz i myl nad swym Calvadosem -
wtem sysz - obok, podniesionym gosem
Rozmowa toczy si - znw ta sama -
Lecz po niemiecku. Ja sucham - rozumiem -
I podnieceniu oprze l nie umiem.
Obok mnie - mody do jeszcze mczyzna -
Twarz ostra, ptasia - nad ni aksamitem
Beret artysty - peroruje - przytem
Rkami macha, jakby dyrygowa
Koem suchaczw - a oni z zachwytem
ykali sowa. Mwi im: "Ojczyzna!
Nard" - powiada
FRYDERYK
Niemiecki?
240
CYPRIAN
To do kadego narodu odniesie -
"Nard odnajdzie syntez swej sztuki,
Gdy signie w zoa pra-dawnego MITU,
Ktry jest starszy ni najstarsze druki.
Jest jeszcze NOC - ju przeczuciem WITU -
Tam gdzie pomroki pierwsze i pomruki
Tworz IDE plemiennego bytu,
Co ramionami sw obejmie ziemi -
Nie trzeba myli NARODU Z PLEMIENIEM...
Nard jest kwiatem, plemi jest korzeniem -
Nard odrodzi si tylko przez PLEMI,
Przez MIT PLEMIENNY - a tylko muzyka
Tam sign zdoa - poza dal i za to
Przeszoci - w CIEMNO, z ktrej zrobi
WIATO!
I tak jak pryzmat na siedem kolorw
Tczowych wiato soneczne rozszczepi,
Tak ONA - blaskiem sonecznym olepi
Sczepiajc siedem kolorw sztuk siedem -
w jedn syntez SZTUKI, w utwr jeden.
Uwaaj - mwi sowami Adama -
Lecz dalej siga i bardziej by miay:
" W syntez sztuki" - lecz nie w melodrama
Woskiej opery i konwencjonay
Arii, duetu, recitativa -
Chce siga wyej, ponad styl przebrzmiay
W DRAMAT MUZYCZNY!! tak on to
nazywa
Gdzie od pocztku do koca jedyna
Jedna melodia jak most si rozpina
Ponad harmonii orkiestraln strug,
Co wsp-aktorem sceny jest! Nie sug!
Gdzie SOWO - z DWIKIEM spaja si -
wic piewa!
A dekoracja jest akcji symbolem
I WIA TO ca rozjarzon scen
Barwy oywia i oczy olniewa
Gazowych lamp nowoczesnym pkolem!
241
FRYDERYK
To pewnie Wagner.
CYPRIAN
Znasz jego nazwisko?
FRYDERYK
Tak. Ryszard Wagner. Liszt mi o nim wspomnia,
e tu przyjecha z kocem listopada,
e bardzo zdolny, ale duo gada.
CYPRIAN
Pan dzi drwi ze mnie - moe ja le robi -
Moe za duo mwi i za szczerze?
FRYDERYK
Zmiuj si, ja tak nie rzekem o tobie...
To Liszt tak mwi o twoim Wagnerze...
A ty ju na mnie nadsany taki!
Fe, wstyd. Mwie, e miae trzy znaki?
Jaki by trzeci?
CYPRIAN
Przed paroma laty
Wpady mi na myl dwa dziwne tematy
Z naszych plemiennych mitw - i w przymusie
Nagego - chciaem powiedzie NATCHNIENIA,
Lecz mi to sowo przychodzi z oporem -
Przez cay piszc dzie i noc do witu,
I dzie nastpny - skoczyem wieczorem
Pierwszy z trylogii dramat - o KRAKUSIE...
Czuem, e mi si ba barwnego mitu
W misterium polskiej tragedii przemienia,
Ktra si w ca HISTORI rozwidni -
I zaraz potem, w dwa dni, albo w trzy dni,
Zaczem pisa rzecz o crce KRAKA,
O W ANDZIE - ty wiesz lepiej ni kto inny,
Jak si zaczyna inspiracja taka.
Jakby by tylko pirem w czyim rku.
A ona tob wodzi po papierze
I zmienia ciebie w R YTM zmienny i pynny.
W akordy rymu, lub w harmonie dwiku -
Lecz komu o tym mwi?...
Cakiem szczerze
Wyznam. e oba rkopisy owe
Marzyem kiedy. e w twe rce zo.
Tak mi po gowie chodzio - e moe
Gdy ty o polskiej pomylisz OPERZE
Znajdziesz w nich w sam raz libretto gotowe
242
I godne ciebie - tak marzyo mi si...
FRYDERYK
I c si z nimi stao?
CYPRIAN
W rkopisie
Bohdan Zaleski obie sztuki czyta.
Listy mi pisa... e w "Krakusie" wita
CZYN, ktry wcieli si w Narodu ZBA WC...
e "Wand" niby kochank polubi...
e mi dla obu dzie znajdzie wydawc...
A potem oba rkopisy zgubi...
FRYDERYK
Zgubi?
CYPRIAN
Bez ladu. Jake si z Bohdanem
Gniewa?.. To zote serce... lecz nie pierwszy
Rkopis cudzy zawieruszy mu si.
Ju zapomniaem o swoim Krakusie
I biednej Wandzie. I wczoraj nad ranem,
Na dnie kuferka szukam jakich wierszy -
wtem - nad kajetem staj zapomnianem -
A w nim notatki - skrty dawne tropi -
w AND A i KRAKUS! Jakby w skrtach kopie
Dialogw, pieni i scen - wielki Boe! -
I pie znalazem na dnie tego puda
Mam j w kieszeni - pie, polskiego rda -
w tydzie obydwa fragmenty odtworz!
FRYDERYK
Bardzo si ciesz!
CYPRIAN
Uprzytomnij sobie:
Wszystkie TRZY ZNAKI zaszy w jednej dobie!
FRYDERYK
Bardzo si ciesz, e odnalaz straty
CYPRIAN
(podniecony)
To to COS ZNACZY!
FRYDERYK
Nalej mi herbaty.
243
CYPRIAN
To z palcam tego sobie nie wyssa!
FRYDERYK
To znaczy, ebym ja wreszcie napisa
Oper na narodowe tematy.
Do "Dziadw", albo do "Lilly Wenedy",
Albo do twego podwjnego mitu ,
Bym ju posucha prb i ez Elsnera...
e niepotrzebne nam nic, jak opera...
ebym nareszcie ju dosign szczytu
Mojej muzycznej kariery... i wtedy
Umr spokojnie. Ja bym co rok pisa
Polskie opery dla polskich suchaczy,
Gdybym ja wiedzia pierwej, co to znaczy
Ta "narodowa muzyka"?
CYPRIAN
Czy sysz
Dobrze, co mwisz?
FRYDERYK
Gdyby kto jak dziecku
Umia pokaza mi - ktre klawisze
Graj po polsku? Ktre po niemiecku
Zagraj Bacha? A ktre Mozarta
Po austryjacku? Czy ta w cis-moll kwarta -
Czy kwinta w as-dur - czy ta maa lerca -
w ktrym jzyku przemwi do serca?
244
Lub na kanapie ju podrygiwamy!
Lub zgrzytnie struna - pozna Targowic...
CYPRIAN
Zmiuj si, powiedz, e artujesz ze mnie,
Bo kiedy sucham, serce mi si kraje.
FRYDERYK
(po chwili)
artuj.
(pauza)
Troch.
(pauza)
Mniej, ni ci si zdaje.
245
Melodia piewa, wic oddycha. Przegub
Doni oddycha! Syszysz - kad raz
Do tchu nabiera przed nastpn fraz.
CYPRIAN
Fryderyku! Wody<
Napij si - pozwl - krew ci otr z brody!
KATARZYNA
O! znw pan kaszle tak, a panem rzuca!
Po co pan sobie wygaduje puca,
Zamiast da gada panu Norwidowi!
I nic pan nie zjad znw!
(do Cypriana)
Niech pan sam powie
To taka z pana dusza katolicka,
e nie uwaa pan na pana Frycka!
Niech pan ubiera ten spencer!
FRYDERYK
No! Widzisz!
Taki wytworny, a si pewnie wstydzisz!
CYPRIAN
Jak mam dzikowa pani?
KATARZYNA
Nie wiem za co.
Nie moe Polak chodzi jak ladaco,
Wrd obcych. Nawet, jak on malarz.
FRYDERYK
Brawo!
Pan Cyprian tak si tu uwin wawo,
Ju mnie namwi, bym pisa oper
Do jego sztuki -
KATARZYNA
Dobrze pan uczyni!
FRYDERYK
Tylko, e jeszcze nie zaczta sztuka...
246
CYPRIAN
Dzi ju zapraszam pani na premier!
I ty mi pozwl, mj polski Bellini,
e ci przeczytam ten wiersz - t pie RDA -
Ktr znalazem dzisiaj na dnie puda -
Mam gdzie w kieszeni
KATARZYNA
Nie- niech pan nie
szuka -
CYPRIAN
Moe z niej zrobisz pie godn Schuberta!
FRYDERYK
Nie, nie - nie szukaj
CYPRIAN
To nie ta koperta?
Co w niej? Ach - Boe! - ach, wstyd mi bez
granic!
FRYDERYK
Cyprianie drogi -
CYPRIAN
Nie! Od ciebie - za nic!
FRYDERYK
No, Katarzyno! Co z nim zrobi?
KATARZYNA
Sysz,
e paskie sztuczki wcale nie gotowe!
Kto nam zarczy, e pan je napisze?
Jak z pana taki ambitny gagatek,
Niech pan pienidze wemie na zadatek!
FRYDERYK
A wiesz, Cyprianie, e trafia w sedno!
Chcesz mie oper - to rbmy umow!
We t zaliczk, by mia woln gow
I mg wykoczy, co masz na wokandzie!
CYPRIAN
Mylisz tak? Mylisz serio, Fryderyku?
FRYDERYK
Przynie mi swoje misterium o Wandzie
I o Krakusie -
247
KATARZYNA
Ju po caym krzyku.
FRYDERYK
Nie bdzie w wiecie pikniejszej opery -
Tylko
CYPRIAN
Co? Powiedz!
FRYDERYK
Tylko mi potrzeba -
KATARZYNA
Czego, paniczu?
CYPRIAN
Przychyl ci nieba!
Ziemi w ogrody rajskie ci zamieni!
FRYDERYK
(po chwili)
Dajcie mi tylko pi lat ycia - cztery -
Trzy lata tylko - jeszcze dwie jesienie -
Dwie zimy jeszcze -
CYPRIAN
Fryderyku miy,
Nadejdzie wiosna i wrc ci siy.
Rumiecem bynie twoja twarz wychuda
I minie febra i kaszel i dreszcze
I wszystek twego cierpienia gra vamen -
Zobaczysz, wszystkich nas przeyjesz jeszcze!
KATARZYNA
W dobrym znaczeniu tego sowa - amen.
FRYDERYK
Nim pjdziesz, powiedz ten wiersz - twego rda.
CYPRIAN
(czyta wiersz)
"w miedziany kask
Ksiyca blask
Nie tak upada niedbale -
Jak wd mych ni
Perowa - lni
Schodzi pomidzy korale.
Nakonem chmur
Zza siedmiu gr
248
Rosn - lecz w niebie si rodz.
Rb-e, jak chcesz,
Czy tam mnie bierz,
Czy tu, gdzie sam przychodz.
Dochodzi - trud,
A doj - jest cud -
Mniejsza czy konno, czy pieszo,
Bo jedni z was
Mijaj czas -
Drudzy mu ledwie wypiesz?
Rycerzu, wiedz,
e przyszed lec,
Gdzie ludzie progw nie krel,
Lecz ludziom - Bg
Zakada prg
Nie wszystko
penic jak myl..."
(chwila ciszy)
Muzyka
CYPRIAN
Tak fale rda nuc, kiedy pyn.
Fryderyk
To bardzo adne. Nie pacz, Katarzyno.
KONIEC
--------------
249
Czy o Lwowie pamita przy kade sposobnoci,
Czy tylko przy niektrych?.. Czy si o Lww handryczy,
Czy protestowa, aowa, upomina si, krzycze,
Duma, gniewa si, piewa, napomyka, narzeka
Przy kadej sposobnoci - czy przeciwnie, czeka
A si nawinie jaka szczeglnie tego warta
Okazja - moe co druga, co trzecia, lub co czwarta?
Niekoniecznie za czsto - co szsta - co dwunasta
Sposobno przypomnienia utraconego miasta -
*
Godnemu chleb na myli. Godnemu chleb na myli.
Przez cay dzie za nim chodzi i w nocy mu si przyni.
Trudno mu perswadowa - czowieku, prosz ja ciebie,
Mylisz tylko o chlebie, gadasz tylko o chlebie.
Przy kadej sposobnoci znowu by jad - aroku
Nigdy nienasycony! To jade w zeszym roku?!
A wci masz gorczk woku - chudy-, skra i koci!
Godnemu chleb na myli. Przy kadej sposobnoci.
Spragnionemu na myli - bez chwili przerwy - woda.
Zakochanemu na myli najmilsza sercu uroda.
Pokrzywdzonemu na myli - krzywda, co go rozdara.
A sierocie na myli - matka, matka umara.
*
Mnie samemu a czasem nieswojo, jak gdyby nowy
Jaki lwowski towianizm uczepi mi si gowy,
Miasto jakby przestao by spachetkiem ziemi
I kompleksem kamienic i pomidzy niemi
Sieci ulic i placw - ja je moj tsknot,
Egzaltacj mioci i krzywdy i wspomnienia
Zantropomorfizowarem, w oczach mi si przemienia
Po towiasku - i jakby Lww by kim, by istot
Jedn, ludzk, nadludzk, yw wci, chocia w trumnie,
250
Wyciga do mnie rce jak strumienie ulic,
Ma tysic rnych gosw, setki rnych renic,
*
Dla nas, dla lwowskich dzieci, rzecz w tym, e obrona
Naszego miasta jeszcze - ho, ho! - nie dokoczona.
*
Chmury na obcym niebie obcy rozgarnia wicher
I z drzew spadaj licie niby strzaskane skrzypce.
251
*
Pogdcie si, panowie, za spraw poety.
My przychylimy ucha waszej roztropnej radzie:
Bdziemy wspominali Lww tylko w listopadzie.
Ale wy nam przebaczcie take, e niestety,
Kalendarz lwowski innych trzyma si ukadw:
--------------
Bajka Andersena
Co tylko mieli
najgadszej pocieli
W caym paacu
Pierzynka na pierzynce,
Kada w jedwabnej zapince,
Materac na materacu -
Atasowe poduszki,
W atasach puch z kaczuszki,
Z piersi gsiej i pelikaniej
Jakie jaki pod gow,
Podszewki koronkowe
To wszystko dla niej.
Aeby ci si mio
Spao i licznie nio,
Mg ran, cieniami bkitu,
Blaskami wiecideek,
Kwiatkw, pirek, pereek -
Do witu.
252
A ksiniczka nie zanie.
C po takiej wygodzie?
Na dole, na samym spodzie -
Co si zdrzemnie po trochu,
Spod sidmego piernata
Co j uwiera...
ugniata...
Ziarenko grochu.
253
Jedno ziarenko szlochu,
Jeden okruch koralu:
Jedno ziarenko pamici,
Co si w gowie zakrci,
Jedno ziarenko alu.
A to mi bajka adna
Co zasn nie da.
--------------
254
--------------
Wspomnienie na czasie
Pidziesit kilka lat temu,
Mniej wicej o tym czasie,
W maju, byem we Lwowie
Studentem w trzeciej klasie
Cesarsko krlewskiego
Gimnazjum, przy ulicy
Sokoa. Pewnego ranka,
W okropnej tajemnicy,
Na wiec socjalistyczny.
Zamarem. A on dumnie
ledzi wraenie na mojej
Twarzy. Schyli si ku mnie
I szepta: "Naturalnie,
e gdyby mnie tam wykryli
Nawet z rodzonym ojcem,
Wyleciabym w tej chwili
Na twarzy granitowej.
Przeknem buk z salami
I szepnem: " Ty... Staszek...
Czy ja bym mg pj z wami?"
255
Buntem, mstwem i dz
Rewolucyjnych zada,
Sterczaem od jedenastej
Przed "pokojem do niada"
Musiaowicza, na rogu
Trzeciego Maja. Licie
Majowych drzew migotay
Ku rewolucjonicie
Co w czarnej pelerynie
Czeka. A ju si pchaj
W bram pod jedenastym,
Gwarn gstniej zgraj,
Ju na ulicy piewaj
"Krew ludu lej katy! "
Ju krzycz "precz!" i "niech yje!"
I nosz czerwone krawaty
256
W lwowskim Teatrze ydowskim
Przy jagielloskiej ulicy.
Wtedy mi si objawi
Jak bohaterski amant
Socjalizmu. A drugim
Mwc by Herman Diamand.
Ignacy by posgowy,
Herman krpy i gruby.
Ignacy mia gos puzonu,
Herman chrapliwej tuby.
Herman by sarkastyczny,
Ignacy - jak poemat
sowackiego wygasza.
A obaj na ten sam temat
Mwili - o wyborach.
Zapewne owej pory
Szo o jakie sejmowe
Galicyjskie wybory.
Socjalizm i wybory
To jeden wzajemny kanon!
To jest jedna wzajemna
Conditio sine qua non!...
*
257
W p wieku - jaka zmiana
Socjalistycznej warty!
"Wolne wybory?" - mwi -
"To - mwi - wolne arty.
Dawnego socjalizmu
Reymowe bkarty
Szydz: "Wolne wybory?
To - szydz - wolne zarty!"
--------------
258
O "IX kadzie Kultury
Polskiej na Ukrainie"!
Lec na Ukrain
Rozwiegotane sztafety,
Artyci i artystki,
Teatry i balety,
Po drodze do Naftuy
Szed przez Plac Bernardyski
W sierpniowy wieczr lwowski
Znaczy si, ukraiski,
I na Rynku ci wpada
Melodia gondoliera
I zagrae j potem
U Naftuy Toepfera,
259
Pierwszy raz u Naftuy,
Na rozbitej pianoli
Zagrae swoj now
Pie "Ach, zejd do gondoli" -
I nagle si pomiszay
Melodie, teksty, dwiki,
Soprany i tenory
I pieni i piosenki,
Koloratura i gitkie
Belcanta woskich arii
I bas Adama Didura
Z trylami Ady Sari!
260
Na scenie w "Bagateli"
I Solnicki i lwowska
Ukochana Miowska
Z Kuligowskim! I sowik
Lwowa, Ewunia Bandrowska!
Stanisaw Niewiadomski,
Muzyczna kariatyda,
Co tydzie pie uoy,
Co kwarta album wyda!
Z ogrdka, z tingeltanglu,
Z estradki w kawiarence,
Ojciec lwowskiej piosenki,
Piosenki o "Magdalence"
261
Do muzyki ksiyca
I piewaa je potem,
Grajc na mandolinie,
W jezuickim Ogrodzie,
We Lwowi. Na Ukrainie".
Ludzie, co to si dzieje?
Ludzie, co wam si stao!
Dziesi dni nie wystarcza!
Dziesi dni to za mao!
262
Niech z ciemnoci wychynie
Wieczna Dekada Polskiej
Kultury na Ukrainie!
*
Ja, jak tylko co w kraju
Do krytykowania znajd,
Odczuwam, jak to si mwi,
Gbok szadenfrajd.
--------------
Fantazja
Dla Stanisawa Kozioa
W drodze do Budapesztu,
Dwadziecia cztery godziny
Zatrzyma si w stolicy
Zachodniej Ukrainy,
263
Zatrzyma lnicy wagon
Salonki, przed dywanem
Ustawione w paragon
Byszczce pkoszulki,
Odwitne garnitury
I togi profesorskie,
I oficerskie mundury,
I robotniczy kaszkiet
Przy barankowej czapie,
A ju puf-puf- nadjeda,
ju puf-puf - Par sapie
Lokomotywa, iskrami
Byska i dymem chrzka,
A za ni - wiwat! wiwat!
Sto lat! Sto lat! - salonka
I we wasnej osobie
Ta posta - maa, jak ywa,
Ruchliwa, umiechnita -
To on przyjecha do Lwiwa!
Oni limuzynami
Dworcow - i w Sapiehy,
A w szpalerach dokoa
Oklaski, krzyki, umiechy -
A ja za nimi. Oni
Kawalkad sowieck
Wkoo kocioa Elbiety
I ju sun Grdeck
Na d - I Kamierzowsk
I dokoa teatru
Skrcili - a ja w grze,
jakby mn podmuch wiatru
264
Mijaj plac Mariacki,
Objedaj dokoa -
Mickiewicz nic nie widzi
Bo patrzy na Anioa,
Z Anioem co rozmawia.
Przelotem tylko, przytomnie,
Kiedy ja go w powietrzu
Mijaem - mrugn do mnie.
On pierwszy, a po bokach,
Dokoa, z kadej strony
jego wita. A z tyu
ja - niezauwaony.
Pamitam t sypialk
I w rowej tapecie
Pamitam drzwi do azienki,
Pokrowiec na bidecie
265
Zdj buty i skarpetki
I spodnie... i do ka
Jakby mu co skrzeczao
Czy szeptao mu do uszu
Nie spa. Wanie wybia
Dwunasta na Ratuszu.
W mroku przebyskiway
Zielonkawym fosforem
jakie sowa okropne.
Prbowa je z uporem
Desperackim odczyta -
Wsikay w czarne ciany.
ko jechao w gr
I w d. Nie by pijany -
Trzewy by - przestraszony.
Co si skradao z kta
Ku ku - miao renice
Skone. Wybia pita.
266
wit, malarz pokojowy,
W zmtniae okna chlusta
I chlapie sin farbk
Z Ratusza wybia szsta.
To ja si napracowaem
Jak diabe w rumuskiej dojnie,
By on nie mg spa smacznie,
By nie mg spa spokojnie
--------------
Kolda lwowska
dla Andrzeja Chciuka
autora licznej ksiki "Atlantyda"
Na Lewandwce,
W cichej koyscy
Dziecko malekie
Jak ptaszyna kwili.
267
Chodci na palcach,
Patrzci si wszyscy,
Lwowski Pan Jezus
Narodzi si w tej chwili.
Matka bledziutka,
Matka szczliwa
Gaska dziecin
I do serca tuli,
Gosem cieniutkim
Cicho mu piwa
Luli, ta luli,
Ta lulaj mi, ta luli.
A On a oczki
Mruy z rozkoszy.
Luli, ta lulaj mi,
Synku najdroszy.
*
Matka bledziutka
Nuci i paczy,
Synku najdroszy,
Ja si myle boim,
Ile cierpienia,
Ile rozpaczy
Bedzi przed tob
I przed miastem twoim.
Troska okropna
Serce mi poszy
Luli, ach, lulaj mi,
Synku najdroszy.
*
Nad Lewandwk
W niebie si jarzy
Gwiazda ogromna
jak miejska latarnia.
Widz j oczy
Lwowskich baciarzy,
268
Po caym wieci
Nadzieja ich ogarnia.
Chodci tu wszyscy,
Klkajci wszyscy!
Ta On we Lwowie znw,
W swojej koyscy!
Siwe oczta
Mruy z rozkoszy.
Luli, ach, lulaj-e,
Synku najdroszy.
1969
--------------
Plotka hrubieszowska
A tu w Londynie sysz
Jak si Radio Warszawa
Z ciemnej masy namiewa,
Z prostaczkw naigrawa,
I we Wodawie, caa
Ludno ostatnio yje
W panice i w popochu...
Na gwat, na eb na szyj,
269
Za bezcen, wyprzedaj
Chaupy, chlewy, obory,
Dziaki, ziemi kawaki,
Krowy, kozy, maciory,
Przeraone ludziska
Sprzedaj byle frantom,
Podstpnym wydrwigroszom,
Poktnym spekulantom,
Bo nagle po okolicy
Rozbiegy si pogoski,
jak ogie obleciay
Miasteczka, osiedla, wioski,
e te powiaty wschodnie
Maj by okrojone
Od Polski, przeniesione
Na bolszewick stron,
A on - po staropolsku -
Zastaw si a si wystaw!
Czym chata bogata! Bierzcie
Hrubieszw, Chem, Krasnystaw!
270
Wodzimierza Iljicza,
I pacze i zawodzi,
Taka to im nowina,
I wosy sobie wyrywa
I jczy i przeklina,
Hrubieszowskie duraki,
Krasnystawskie idiotki,
jak moglicie uwierzy
W tak bezsensowne plotki?
271
Na serio, nie na arty,
Widzc Wilno skradzione.
I Lww od Polski oddarty,
e Moskal, polegajc
Na wiernym polskim sudze,
Mgby wzi co nie jego?
Mgby ukra co cudze?
A on rozpromieniony
Nie cmoknie ruskiej apy,
Nie wykona yczenia,
Nie zmieni polskiej mapy.
e w radzieckim kochozie
Hrubieszowska stodka!
Kto powie NIE?! Moskalowi?
jak mylicie? Gomuka?
*
Co wy tak wyszydzacie,
Pismaki rozmieszone?
Ostatni polsk rad
I jedyn obron?
272
Strach lepy - strach co adnej
Perswazji nie da ucha:
Sparzy si na gorcym,
Teraz na zimne dmucha.
--------------
Proces rehabilitacyjny
W tym roku, w poowie kwietnia,
Tak czytam tu w gazecie,
W Arezzo, we Woszech, zasiad
Wysoki Sd, w komplecie,
Z prezesem, z aw obrocw,
Z prokuratorem z ramienia
Republiki, ze wiadkami
Obrony i oskarenia,
Z rzeczoznawcami, jak to
Zazwyczaj na rozprawie
I tylko oskaronego
Nie byo tam na awie.
Uroczysta rozprawa
Zdawaa si widocznie
Z wielkim nakadem trudu
Sdzi kogo zaocznie.
273
Tocz si na galerii.
Kto jest tym oskaronym?
Poeta Alighieri,
On to wanie, wsawiony
Na caym wiecie najszerszym,
Umary w roku tysic
Trzechsetnym dwudziestym pierwszym,
To on jest bohaterem
Dzisiejszej jurysprudencji.
Szeset pidziesit lat temu
Wygnali go z Florencji,
Z Florencji, z ojczystego
Miasta, jako banita
Musia uciec po nocy.
Florencka Rzeczpospolita
Grozia mu wizieniem
Za zuchwa poezj,
Za ukryte w poezji
Blunierstwa i herezje,
Za niesubordynacj
Pogldw politycznych,
Za zoliwe aluzje
Paszkwilw alegorycznych,
274
By emigrantem w Arezzo,
W Weronie, w Padwie, w Sienie.
(To si wydaje blisko,
Lecz wwczas oddalenie
By emigrantem, a w szeset
Czterdzieci pi lat po mierci,
Sdziowie, prokuratorzy,
Obrocy i eksperci,
wiadkowie, rzeczoznawcy
Historii, literatury ,
Polityki i prawa,
Przewertowawszy gry
Pergaminw, notatek,
Dokumentw, kartotek,
Zapiskw, listw, wistkw,
Aktw, ksig, tomw, bibliotek,
Zgodzili si jednomylnie
I orzekli niezbicie
e staa si wielka krzywda
emigrantowi banicie.
I ogosili wyrok,
e oskarenie dawne
Byo zgoa niesuszne,
Bezprawne i bezpodstawne,
e byo podyktowane
Gupot mciwej histerii,
I stwierdzili na pimie
e Dante Alighieri
275
Gdyby y - miaby prawo
Powrci do Florencji
Banit by zaledwie
Przez dwadziecia dwa lata
A pozostanie Chlub
Florencji - do koca wiata.
*
P.S. ycz kademu
Poecie na emigracji,
Choby po szeciuset latach
Takiej rehabilitacji.
--------------
276
Na wasne urodziny
Wybaczcie, e wzruszeniem
Gos mi si zakatarza.
W tej chwili wan kartk
Zerwaem z kalendarza.
Wybaczcie, e westchnem.
Wzdycham nie bez powodu.
Zerwaem z kalendarza
Rok swego ycia. Za modu,
Po Placu Teatralnym,
I mogem na premierze
Siadywa, dzi w Narodowym
Czy w Polskim, jutro w Operze
I po wieku. I mogem
W wiosenny wieczr wonny
Samochodem pojecha
Do Strugi, czy do Jabonny,
I mogem w Skaryszewskim
Parku, albo w azienkach,
Marzy o wierszach, ktre
Napisz, o piosenkach,
Ktre uo po to,
By mg je chopiec dziewczynie
277
piewa w moim imieniu
W Adrii, czy w Colombinie.
Zapal si na niegach
Giewontu smugami zota.
Mogem, gdyby mnie naga
Naskoczya tsknota,
Na Zamo, na Krasnystaw,
W d, na zamanie karku,
W osiem godzin z Warszawy
Wprost do Stryjskiego Parku,
I koo Filharmonii,
Pasaem Mikolascha.
Na Jagiellosk, pod numer
Jedenasty, gdzie nasza
278
Na ganku, pod samym dachem,
Nad dawnym oknem mojem
Jaskki miay gniazdko.
Czy jeszcze jest? Z niepokojem
Patrz w gr - s jeszcze
Jaskki! Tam i z powrotem
migaj nad naszym gankiem
Ze wirem i wiergotem
279
Codziennie na nowo jecha,
--------------
Rurocig
Wy jeden z drugim patrzcie
I od maego dziecka
Uczcie si, co to znaczy
Ta technika sowiecka!
280
Na wielk inwestycj
Techniki i przyjani
Ktra niemal rozsadza
Granice wyobrani,
281
I ju ta ropa chlup chlup
Na Zoczw, na Podhajce,
I ju ta ruska ropa
Co w Borysawiu tryska
Pynie wprost na Tarnopol
I na Podwooczyska
I prosto na Poskirw
I przez Zmerynk pask,
Jak sierpem rzuci, ta rura
Z t rop borysawsk
Do Winnicy Z Winnicy
Do Kijowa zamierza
I hen, skrca na Charkw,
I w d do Woronea,
I dalej, na Saratw,
I het, do Kujbyszewa
I zaraz za Kujbyszewem
Lukiem si trzyma, z lewa,
I na Misk - i botami
I olszynami Prypeci
Kilometr za kilometrem
Stal na bocie wieci
282
A w Pocku jaka rado!
Jaki ruch! jakie wito!
Dwie orkiestry bez przerwy,
Dta na zmian z rnit,
Co go tak zastanawia,
Tak mu wpada niebacznie...
Ta rura z Borysawia
Mogaby by krtsza znacznie...?
283
Jej byo wcale nam nie kra...
Z Drohobycza do Pocka
Zdyaby w dwa trzy dni...
Ach, wy zuchwali ludzie,
Niewdziczni i bezwstydni!
Zamiast w rk caowa
I uczy si od dziecka
I rozumie - co to znaczy
Ta technika sowiecka!
--------------
Przeniesiony niedawno
Do Warszawy ze Lwowa -
Rzetelnie, jak syszano,
Powtarzam co do sowa -
284
Co jeszcze w tym przedmiocie
Brzczeli, baakali -
Ja zamknem odbiornik,
eby nie sucha dalej.
*
Konik niewielki, krpy,
Z okrgym tgim brzuchem,
Przysiada na tylnych apach,
A przednie dziarskim ruchem
Szumiasty ws z marmuru,
I by w marmurowej delii,
Co spywaa na koski
Zad, i przy karabeli,
A w prawicy buaw
Podnosi i buaw
Naprzd! Za mn! - wskazywa
A za nim, pancern aw,
I defilada wiosenna
Dziecicych wzkw mamek
I preclarzy. A z tyu
285
Nad krlem - Wysoki Zamek.
*
A z Wysokiego Zamku,
Ach, zielone przestrzenie!
Widok - het, na Podhajce,
Na kiew, na Zniesienie,
Na wschd ziele daleka,
Na phloc ziele szeroka,
Jakby pod Zamkiem krlewskim
Zielona chorgiew Proroka
Na ziemi rozpostarta
Przed zwycizc krlewskim,
Przed jedcem marmurowym,
Przed Janem, przed Sobieskim,
Tak zadecydowaa
Najwysza uroczysta
Rada naszych planistw,
Stalin, nasz urbanista
O, krlu wysiedlony!
O, krlu Janie bez Ziemi,
Na emigracji, tym gorszej,
e pomidzy swojemi!
*
Ludzie, co go bdziecie
Na koniu, na cokole
Stawia w Gdasku - posadcie
Wkoo niego topole
286
Niech po lwowsku zaciga,
Niech krlowi zdaje,
e on jeszcze u siebie,
e on uzd eb koski
Kieruje prosto w wylot
Ulicy Jagielloskiej.
A on moe w marmurze
Przeczeka i przetrzyma
I patrzcy przed siebie
Marmurowymi oczyma,
287
Kiedy we Lwowie postanie
Emigrant co wrci z podry,
Zcie mu wtedy u stp
Ten wiersz
co ju dzi mu tak wry.
--------------
I z ludowego raju
Do pieka kapitalizmu
Wciga ofiar swego
Rozbestwionego sadyzmu.
Ju za to samo - przyzna
Kady kto nie naiwny -
Zasuy na pi lat pierdla
I p miliona grzywny.
288
Bo jego gwna wina,
Nie uwierzycie, ale
Dopiero si zaczyna:
Takiego marynarza
Zaprasza do mieszkanka,
I tam si odbywaa
Drastyczna niespodzianka -
Marynarz ze zgorszeniem
Oglda goe dziwki,
A przy tym on we wscza
Ideowe podrywki.
289
Bo gdy w wyniku takiej
Prowokacyjnej udrki
Ostatnie, jak mwi, liny
Majtkom wyrway si z rki,
Schodz si potajemnie
Najgorsze szumowiny,
BYLI LWOWIACY. Po nocy
Puk puk, do drzwi meliny -
I piewaj chralnie,
e na Wysokim Zamku
W deszczowy i ponury
Dzie siedzi uan z mamk
290
Lww ma by oderwany,
Bo on do Polski naley.
I naturalnie Gdaska
I oczywicie Poznania,
Takie maj Lwowiacy
Z Niemcami rozrachowania.
Panie Prokuratorze,
Nie jestem czowiekiem wcibskim,
Nie moja rzecz sd sprawowa
Nad oskaronym Lipskim.
Ja chciabym si przyczepi
W tych swoich epistoach
Do tego, co pan powiedzia
O nas. O lwowskich "Koach",
291
I o naszych pretensjach
Finansowych konszachtem
Lwowiakw - z rewizjonizmem
Niemieckim i z Wehrmachtem.
Jeli wy w to wierzycie
Tak ndznie i tak obskurnie -
Tocie wiksi, ni nawet
Ja sam sdziem - durnie.
--------------
Strofy lwowskie
Jeden zapomnia -
Trudno si jemu
Dziwi, jest mody.
Nim si przeszoci
Nachon, ju si
Odwrci od niej.
Drugi zapomnia -
Sam sobie przyzna,
e dla wygody.
Byby pamita,
Ale zapomnie
Byo wygodniej.
Trzeci zapomnia -
Trosk mia za duo,
Dol tak pod.
Czwarty zapomnia,
Bo mu si w yciu
Za dobrze wiodo.
292
Pity zapomnia -
Gdzie si zakopa
Na farmie, w Walii.
Szsty zanglicza -
Mwi si "sorry",
Idzie si dalej.
Jeden po drugim,
Trudno si dziwi,
Pozapominali.
I ju si mieje,
I ju mu dobrze,
Ju si weseli!
A on najgorzej
Zapomnia, z wszystkich
Co zapomnieli.
*
My jestemy z polskiej Florencji.
Z miasta siedmiu
pagrkw fiesolskich,
Z miasta muzyki, inteligencji
I najpikniejszych kobiet polskich.
Z miasta talentw, ideaw,
Temperamentw i byskawic
I teatru i gwiazd i zapaw
I tej "panoramy Racawic" -
O, liczny oleodruku!
293
I pomnikiem
W sercu miasta stoi.
Nasz front,
Na wszystkich wiata mapach
T sam wykrelony kresk.
Ale porodku czworoboku
Jeszcze chorgiew wieje w mroku
A na niej krzy
Z czarno-niebiesk
Wstk i Lew
Na tylnych apach.
294
Odda chorgwi drzewce? Komu
Przekae, gdy nadejdzie czas,
Aby j caro nis do domu?
Gdzie s te rce, w ktre my
Oddamy nasze gwiazdy, szay,
Pieni, marzenia, struny, hay,
Przysigi, krzye, wiersze,
Lwy?
*
Po wszystkich nocach, wiatach, ranach,
Po wszystkim alu i tsknocie,
Pamitaj, mylc o powrocie,
e wraca trzeba na kolanach.
Ludzie prawuj si i kc
Z losem co w drodze ich wytraca.
Ludziom si zdarza, e nie wrc.
Ale ich nard zawsze wraca.
--------------
Zdrada
Obiektywnie, bez zbytniej
Emocjonalnej przesady,
Zastanwmy si wsplnie
Nad definicj zdrady.
295
e ju w granicach Polski
Nie ma ziemi od wschodu.
Wyraa satysfakcj.
e nowa Polska Ludowa
Jest bez naleciaoci
Obcych, w rodzaju Lwowa,
296
Due szczcie dla Polski,
e nasi hracia czerwoni
Zdjli z nas ciar i hab
Zagranicznych kolonii,
297
C jest - was pytam - zdrad?
Wy to sami osdcie,
Spokojnie, bez patosu,
Plebiscytem prywatnym,
Wikszoci sumie i gosw.
A jeli demokratycznie,
Obiektywnie i cile
Osdzicie Florczaka
Tak jak ja o nim myl -
--------------
Okrzyk i aprobata
A mi wyrazi trudno,
lak ja si ciesz na to,
Ze podobno, z wizyt,
Zanim si skoczy lato
I polityczny polot
I historyczna rola,
Na myli mam, rzecz jasna,
Generaa de Gaulla,
298
T posta podniecajc
I w zalety bogat -
A mi trudno wyrazi,
Jak ja si ciesz na to,
e on, niezmordowany,
Chocia w podeszym wieku,
Teraz na wschd si wybiera
W tur - prosto z Kwebeku,
Zachwiaa si Kanada
Ameryka zadraa.
Lecz rzecz jeszcze waniejsza,
e okrzyk Generaa
Spotka si z byskawiczn
Sowieck aprobat.
A mi wyrazi trudno,
299
Jak ja si ciesz na to,
e on prosto z Kwebeku,
Nie tracc ani chwili,
Za tydzie ju moe w Kownie
Na balkonie... ach, mili! -
Podnosi w gr donie
Z gestykulacj wymown
I na cay wiat woa:
Niech yje Wolne Kowno!
Spotyka si z oficjaln
Sowieck aprobat!
Nie mog wam powiedzie,
Jak ja si ciesz na to.
Ju go oczami duszy
W grze nad tumem widz -
Jak woa na balkonie
Do wdzicznych otyszw, w Rydze,
A on ktremu wstrtna
Jest wszelka hegemonia,
Ju w Talinie - Niech yje
Wolna - woa - Estonia!
Co w Moskwie si spotyka
Z zupen aprobat.
A mi trudno wyrazi,
Jak ja si ciesz na to.
Co pomyl, to wpadam
300
W sza jaki, icie wariacki:
Balkon "Hotelu George'a"
Wychodzi na Plac Mariacki -
Na balkonie Genera,
Natchnienie mu lni z oblicza,
Patrzy przed siebie, na pomnik
Adama Mickiewicza -
I wolna Czechosowacja!!
I wolne Wgry! A na to
Sowieci przytakuj
Z zupen aprobat.
A teraz on w Warszawie -
Ku niemu, na balkonie,
Obracaj si oczy,
Wycigaj donie,
Generale! - woaj -
Ciebie Polska nasza
Czekaa dugo, dugo,
Niby ydzi Mesjasza,
301
Aby tu sta przed nami,
Aby rzuci na szal
Swj okrzyk: Niech yje wolna
Warszawa! - Generale,
By szampionem Wolnoci,
Naczelnym Demokrat,
I cieszy si zupen
Sowieck aprobat!
Szanowny Generale!
Niech ci ta podr suy.
Jed czym prdzej do Polski
I szczliwej podry!
--------------
Haussa
Na emigracj, do nas,
Przedostaj si z kraju
Wiadomoci, niekiedy
B. dziwnego rodzaju.
Napiszcie mi ogldnie,
Doniecie mi z ostrona,
Czy to prawda co sysz
Coraz czciej, e mona
302
Na pitrach po dwa mieszkania
Trzy pokojowe - cena,
Wanie - dlatego tak tania,
A to si podejrzane
Mogo by wydawa komu,
e przed kupnem, na razie,
Nie mona obejrze domu.
Kupujesz na niewidziane,
Na lepo, lecz ostatecznie
Kupujesz tytu wasnoci
Sprawdzony hipotecznie,
A nabywca rozumie
Gdzie dom kupuje, lecz mniema
e w tej transakcji ryzyka
Nazbyt wielkiego nie ma.
Podobno - to najciekawsze -
Ostatnio, tj. od czasw
Sowiecko-chiskich pyskwek,
Przekomarza i kwasw,
303
W miar jak coraz ostrzej
Besztaj si nawzajem
Mao Tse z Kosyginem
I Breniew z Czou En Lajem,
Kamienica we Lwowie
Na rogu Trzeciego Maja,
Podobno, po ostatniej
Przemowie Czou En Laja,
--------------
Ziemia lwowska
W padzierniku dostaem krtki list od Koa
304
Lwowian, zapraszajcy mnie, bym w dzie rocznicy
Listopadowej, przyszed do jakiej tam sali
Jakiego londyskiego gmachu czy kocioa -
Podali dzie, godzin i adres ulicy -
I ebym im przeczyta Par moich wierszy.
305
Na Rynku - i w ogrodach miejskich - i w Teatrze!
306
Pozostaj Z szacunkiem, Lwowianin, Antoni".
Przeczytaem t kartk - spojrzaem po sali.
A wtem widz, e wszyscy naraz - w krzesach - wstali
Wstali - i milcz - wstali - i patrz - i stoj
Przed t garsteczk ziemi. Przed t ziemi swoj.
Przed odrobin wirku - i piasku - i krzemu -
Co przysza ku lwowskiemu narodowi swemu.
--------------
Pomnik
Co tylko polskich miast, na gwnym skwerze
Kadego miasta, jak gdyby na stray
Bogini grecka, kiedy - ja tak wierz -
Stanie jej pomnik z biaego marmuru
Z napisem "MATRI PATRIAE".
Niechaj stoi
Bez onierskiego pasa i munduru,
Bez oficerskich gwiazdek, i nie w zbroi,
I nie z antycznym szyszakiem na gowie,
I nie spiowej wczni wznoszc ostrze,
307
Co w nas skromnoci i co w nas dobroci,
To wszystko od niej, wyssane z jej mlekiem,
To z jej nauki, z jej troski...
A za to,
Czym odpacaa jej duma i moc twa?
Domu ruina, i marze utrat,
alem wdowiestwa i smutkiem sieroctwa.
308
Niech bdzie naga z biaego marmuru -
W Warszawie, w Wilnie, w Poznaniu, we Lwowie -
Pomnikiem Polskiej Nieznanej Kobiety.
1967
Heksametry
Dla Wady Majewskiej
309
Przyjechali wodzowie stu czterdziestu narodw,
stu czterdziestu narodw w aobie wsplnej i bratniej.
Eskadrami kurantw dzwony lec ku niebu.
Jak wiat wiatem, nie byo jeszcze takiego pogrzebu.
Jak wiat wiatem, nie bdzie ju takiego pogrzebu.
310
Ja, powiedziaa, pacz, bo ja mam jedno marzenie.
Coraz gorzej mnie drczy i wci mi chodzi po gowie,
To mi alem dokucza, to mnie tsknot enie,
Ja, powiedziaa, gdy umr, chciaabym lee we Lwowie.
Ja chc mie grb za murem yczakowskiego ogrojca,
W bocznej alejce, na prawo, przy grobie mojego ojca.
--------------
Gdyby...
Sta na estradzie w Pradze
Piciami, zaperzony,
Wali w pulpit przed sob
I przez trzy mikrofony
To oszczerstwo, e u nas,
W naszej wschodniej Jewropie,
Narody nie s na wolnej
I niepodlegej stopie!
e jakikolwiek nard
Nosi nasz obro
To jest (krzycza) nieprawda!
Ja jej tu koniec poo!
e jakikolwiek nard
Poczuwa si uciskany
I pragnie jakiej spoecznej
Czy politycznej zmiany,
e jakikolwiek nard
311
Ma rzd, ktry nie w smak mu,
I wadz, ktrej nie kocha,
I e wolnoci brak mu!
I e komu dolega
Nadmiar sowieckiej kontroli,
To jest nieprawda! Kady
Nard po dobrawoli
312
Gdyby - kochani moi,
Ja sam otwarcie te tu
Przyznam - e gdyby nigdy
Nie byo Budapesztu
Socjalizm samozwaczy,
Ich socjalizm na niby,
Mia co wsplnego z ide
Socjalizmu, i gdyby
Proletariusze wszystkich
Narodw nie ginli
W bratnich agrach, w serdecznych
Czystych, w rodzinnej celi,
313
Aby krewniakw na si
Zatrzymywa w rodzinie,
--------------
Telepatia
Po co w takim sekrecie,
Znienacka, ciemn noc
Zjechali si - bo przecie
Po co? A wanie - po co?
314
Mnie pytajcie, ja powiem:
W nocy, w milczeniu, w piciu,
Z Aristowem, nieg chlapa,
Czekali na Okciu.
W ciemnociach pojechali
Z lotniska wprost na obrady,
Usiedli w gabinecie
Sowieckiej ambasady.
e kadego wieczora
Kiedy kadziemy spa si,
Nie wiemy, czy jutro rano
Nie przyjdzie z nimi pra si.
Wy chwalebnie cierpliwi,
Pacyfistycznie wytrwali,
Ale - powiedzia - "wy chyba
Nie z tem dzi przyjechali?"
315
Ale" - powiedzia - "pozwlcie,
Ja tylko gono myl -
Wy te tak wyobraajcie,
Cay wytcie mzg wy -
Gdyby kitajce z nami
Chcieli poszuka pluskwy
Strategiczne teorie
Zawsze tego uczyy,
W zimnej wojnie, czy w ciepej,
Grunt mie spokojne tyy..."
Do czego wy pijecie?"
"My bymy tylko - chcieli" -
Odrzek Kosygin - "wiedzie".
"Co?" - spyta Ochab. Jeeli
Tam by si co zaczo...
Z Chiczykami... na wschodzie...
Czy u was, w waszym polskim
Lekkomylnym narodzie
316
Patrza w sufit. Z rkawa
Strzepn drobin pyu.
"My frontem do Pekinu,
A wy" - powiedzia - "z tyu..
Ochab z Cyrankiewiczem
I Gomuka z Rapackim
Obu radzieckim gociom
Do ng buchnli plackiem,
A Rapacki z Ochabem
Dalej-e na wycigi
Rce z paczem caowa
Towarzyszowi Kosygi-
317
Na Pekin! Na Pekin!!"
Raz, e ja telepata
I wcale mnie to nie trudzi.
Dwa, e ja znam te sprawy.
Trzy, e ja znam tych ludzi.
--------------
Rocznica
To ju dwudziesta rocznica
Konferencji jataskiej.
To wtedy umierajcy
Prezydent amerykaski
Co by ju tylko cieniem
Swej mocy, chway i wiedzy
I piro jemu w rku
Wodzili sowieccy szpiedzy,
A on wychudy i zgasy
Siedzia wrd sowieciarzy
I ju mia pustk w gowie
I ju mia mier na twarzy -
Imperium wyniszczone
Daremnym wojennym trudem,
e skarb ma pusty i w dugach,
e Londyn w gruzach, e cudem
318
e Indie, e Australia -
e Afryka Poudniowa -
e deficyt - e Suez -
Gdzie spojrze, pka gowa
I w oczach si roza
Szwy odwiecznego ustroju,
O tym myla, o niczym
Innym - w takim nastroju
A on by trzewy i krzepki
I zimny, jak z kamienia,
I wszystko mia do wygrania
A nie mia nic do stracenia,
I umwione sygnay
Mrugali do szachraja.
319
A on, patrzcie, fIluje
I ju stawki podwaja
To ofiara co jeszcze
W zgliszczach Warszawy si pali
I w nozdrzach wiata wierci
Dymem - patrzcie! - przegrali.
320
Wolno od obcych wpyww
I wasnych zdrajcw-kanalii,
I narzuconych rzdw -
Patrzcie! - znowu przegrali.
A ta fiszka - to Karta
Atlantyckiemu sowu
Powierzona na morzu -
Patrzcie - przegrali znowu!
Umizgi i umieszki,
Niedopite kieliszki,
Niedopalone cygara
I brudne karty i fiszki.
Zostawili po sobie
Pami nieszczsnej zimy
I przegran, za ktr
My wci jeszcze pacimy
I bdziemy dopty
Pacili, za cudz win,
A nam historia kiedy,
Zici marzenie jedyne,
Jeeli my bdziemy
W grze stawk nie na zabawk,
Abymy mogli wtedy
321
Sami gra o t stawk.
--------------
Dwanacie sekund
Raz dwa trzy cztery pi sze
Raz dwa trzy cztery pi sze
I z wysokiego zenitu
Spad gromem w czarny nadir
I w stos gruzu zamieni
Pikne miasto Agadir,
322
Aeby si w zarazy
Nie zmienio siedlisko,
323
Raz dwa trzy cztery pi sze -
Raz dwa trzy cztery pi sze -
I choby si zdawao
e nie ujdziemy pogromu,
e ju nie ma powrotu
Do miasta i do domu,
324
I na zawsze stracone,
Nieodzyskane raje -
Chod by si tak zdawao,
Nieprawda, gdy tak si zdaje
--------------
Przemwienie na balu
Jutro w Londynie mamy
Pierwszy w tym karnawale;
W naszym "Ognisku Polskim"
Wielki bal - ja na bale
Komitetowi balowi
zadali ode mnie,
Bym ja tam cos powiedzia
Wesoo i przyjemnie,
W rodzaju powitania,
325
Czy te wstpnego sowa
Bo przyj ma elegancka
I midzynarodowa
Elita towarzyska,
mietanka inteligencji,
Bo bal jest polski, ale.
Na pomoc dla Florencji.
I obmylam - co jutro
Powiedzie tam? To wcale
Nie takie atwe. Ludzie
Nie po to chodz na bale,
326
"Kady z nas mgby podobnie
Rzec, e ojczyzny ma dwie:
Jedn swoj - a drug
We Woszech - w Weronie, w Padwie,
I marmury posgw
I starych obrazw ptna
I starych ksig pergaminy -
To ta klska okrutna
327
Te, trudno, zaciniemy
Zby... i zataczymy
wietnego renesansu,
Wspaniakgo baroku
Wie, katedr i kamienic,
I byo na kadym kroku
Podobne do Florencji,
Chocia pradawne, polskie -
Zieleniy si nad nim
Wzgrza niby fiesolskie
My yjemy t myl,
Wci nam po gowie chodzi,
e kiedy z naszego miasta
Ustpi fala powodzi
328
I bagno iu i szlamu -
I trzeba si bdzie krzta,
By stare ksigi ratowa,
Aby gruzy uprzta,
--------------
Dumania artem
artobliwie... bo przecie
Humor mi jeszcze zosta,
Zastanawiam si, wiecie,
Ile lat ja bym dosta?
e ja na emigracji,
Bezpieczny, bo z daleka,
To wyroku nie zmienia,
Kar tylko odwleka.
329
Straszna to myl, zaiste -
z ideowego wygnaca
Robi kryminalist.
By moe, em niekiedy
Za bardzo pirem hula...
Ale ten cay problem
Mnie dotyczy... jak ula.
*
Gdy kto przez lata. z uporem,
Patosem lub humorem
Drani si z polsk komun
Co soboty wieczorem -
W demokratycznym pastwie
Z nowoczesnym wygldem,
To wolno obywatelom
Nie zgadza si ze swym rzdem
I bra mu za ze grzechy
Rozmaitego rodzaju?
Przecie wstrt do ustroju
Nie jest wstrtem do KRAJU?
330
Pan Gomuka, przed wojn,
Nie walczy z "pastwem swojem,
Tylko z rzdem, z sanacj,
Z sanacyjnym ustrojem,
331
Zohydza i zniesawia
Swych kolegw po pirze,
Polowa literackiej
Rozrywki, e czrowiek moe
Czasem napisa co mysli
O koledze Melchiorze,
e moe o Miozu,
Tymonie, czy Antonim,
Napisa czasem, to co
Na prawd myli o nim,
Aeby przyjaciela
Doprowadzi do szau...
Za to - na mio Bosk! -
Dziesi lat kryminau!
Jeeli ja napisz
Np. o Putramencie,
e to jest literacka
Pluskwa i beztalencie,
To ja obraam NARD?!
Jeli kto wspomni czasem
Jakim ndznym pajacem,
Jakim marnym fagasem
Zrobi si Iwaszkiewicz
Z dobrego ongi pisarza,
Jeli kto tak napisze,
To on NARD obraa?
Bo on NARD obrazi?
W tej proporcji, w tej skali,
Dumam z rosncym strachem:
De lat mnie by dali?
332
Gdyby mnie mieli w rku.
Domylacie si, mili,
Jak mi od takich artw
Skra cierpa w tej chwili.
--------------
Pucizna
Tak mi po gowie chodzi,
Moe nie bardzo skromnie,
e gdyby jednak - gdyby
Co mogo zosta po mnie -
Cenzor nieprzebagany,
Korektor obojtny,
Redaktor bezlitosny,
Metrampa beznamitny.
333
Cakj mojej pucizny -
Jakiej jednej piosenki,
Co ci obchodzi, kto to
Uoy, kto to napisa,
Kiedy piosenk bdziesz
Dziecko do snu koysa?
*
Dawno temu, pod jesie,
W kcie lwowskiego podwrza,
Ze zmitej kartki papieru
Czyta mi Staszek, syn stra.
Teraz je odczytuje
rrdko, sowa poyka -
Spiewa - i myli mu si
Rytm sw i ta muzyka -
334
Czamogrza. Na pustym
Podwrzu kamienicy
piewali e si moe
Uda im i e zdrowi
Wrc z wojny i znowu
Zobacz si we Lwowi.
Na Jagielloskiej ulicy,
Na podwrzu, w tej chwili,
Oni mi tak piewali.
Oni mnie nauczyli
Chciabym im odpowiedzie,
Chciabym wycign rk,
Chciabym im podzikowa
Piosenk za piosenk.
Zostawi j we Lwowie
Na zawsze. Tak marz skromnie.
Tak sam bym wybra - gdyby
CO miaro zosta po mnie.
To mi marzenie mie,
To mi nadzieja caa.
Ach, potomnoci - jak woa,
Aby mnie dosyszaa?
--------------
335
Rozmowa z koleg
1.
Kolega, powiada: Ta dam sy na piec
I bryz! - do Tamizy si rzuc.
Albo co sobie zrobi - ta tu nie ma hec.
Ta ja ju do Lwowa nie wrc.
336
Nie wim jaka to sprawi moc,
Ale wim, e ja we Lwowie bedy.
Co mi mwi w kad noc.
I to ju - caa rozmowa,
Ale wicej nie trzeba mi.
I ju wim, e ja wrc do Lwowa!
Bo jak mwi tak -
to chyba wi?!
337
--------------
Syn
l.
eby nie szuka daleku -
Tak myl dzi akurat* -
Moj tatu, jak by w moim wieku,
To ja mia ju z pitnacie lat
Tu kiedy mi si w nocy przyni,
e ulic my szli - on i ja -
I znajomym si kania
i przed kadym si pyszni
e syna duego ma...
Nagle we nie mnie spyta:
Czemu ty nie masz syna?
A mnie al taki chyci,
a mnie targn ze snu.
Jabym chcia... tylko z tym si
cay dramat zaczyna.
Dajmy na to, e mam...
e urodzi si tu -
338
Ta nie moe inaczej by.
Jak o Corsie bdziemy mwili,
Naturalnie, e bd zy -
Dziecko sobie pomyli,
e to jak Piccadilly.
Picadilly do Corsa! Kudy?!
I to cigle ju bdzie ta sama historia,
Ze my oba bdziemy z innych miast, z innych stron.
Jego wiat, jego miasto, bdzie Earls Court, Victoria,
Oxford Circus, Swiss Cottage i ten South Kensington...
339
Memu synowi tak wytumacz,
Bez wielu sw:
Nic nie istnieje i nic nie znaczy,
Jest tylko Lww.
Ju nie ma wiata, Anglii, ni Londynu,
Teraz do mierci ty ze mn, synu -
Albo niebo, nic nam nie pomoe -
good bye, bd zdrw.
Wnuczka
Mam jeszcze w uchu piewny jego gos,
Co si zacina czasem niespodzianie.
Mia szare oczy i Cyranowski nos
I licznie grywa na fortepianie.
w kawiarni siedzia, czarn kaw pM
A wiersze pisa w fotelu fryzjera
Mwili o nim wszyscy, e to by
Ostatni cygan z Bohemy Murgera.
340
Umiechem jasnym zoci si a.
341
25 lat
1.
Mwili e semper widelic
i e na grabieach Rzeczypospolitej
Mwili e geograficznie
Sebastian kultury w Europie.
Spiewali e pjdziem jak zabrzmi nam zoty
wrg i po wiekach niewoli tej
Powstanie jak Filip z popiow,
czy co w tym rodzaju, jak Feliks z konopi.
Jak zjazd legionistw by u Atlasa,
to rano o pitej godzinie,
Woali e nie ma Polski bez Lwowa!
piewali: "O, mj rozmarynie!"
"e tylko we Lwowie" piewali wojskowi
i z medalami cywili
Ta przyznajcie si sami - to wy tak piewali,
krzyczeli, pisali, mwili.
342
I tak myli dzi akurat -
--------------
Ballada o Biaoniu
(parafraza piosenki ulicznej)
343
Sdziw dwunastu odrzeko: Tak.
--------------
Widzisz. Lewicki...
(parafraza ulicznej ballady anonimowej z r. 1912)
344
W bezlitosnym rewolwerze
Znajd sze miertelnych kul.
A na ulicy Akademickiej
Chopcy, dziewczta, chodz ze szk,
W tumie modziey, moe Lewicki
Kiedy tak chodzi, kiedy tak czu -
--------------
Rok uchodczy
Tak bliziutko czasami od miechu do ez -
"Wczoraj ze mn rozmawia mj groser -
e to takie ciekawe, e w Sunday Express
Znowu byo o tych Flajink Soser.
345
e podobno ju robi si takie rakiety,
Bdzie mona pojecha na rne planety -
Na Saturna - na Wenus - no, sam-e pan powidz -
A na ksiyc to wogli tak, jak do Brzuchowic -
346
C ja tu wygaduje, jak durna?
Zapomniaam, zgubiona w tych mgach,
Ze tak blisko jest std do Saturna -
A do Lwowa daleko - e strach.
--------------
Rozmowa z ksiycem
1.
Ksiyc w Londynie na niebie
Zaglda w okno me.
w milczeniu patrzymy na siebie
Przez chwil, albo dwie.
I nagle dreszcz wyobrani
Przenika mnie na wskro -
Bo sysz - sysz wyrani -
e on do mnie szepce co:
347
Od bramy do bramy, jak pies tak waruj,
Od Kopca do Corsa, od Corsa do Dworca,
Bez chwili urlopu, jak nocny dozorca.
Po rynnach si lizgam, po dachach si posuwam,
I srebrz i zoc, uwaam i czuwam,
I w kadym zauku i na kadym zakrcie
Pilnuj tego Lwowa - na wasze przyjcie!
Ja tylko tu na chwil - bo tam teraz wit -
A pani mnie posdza!... Faktycznie, e to wstyd!
3.
Wic ja wycigam ramiona -
A on na grze lni -
I woam jak jaka szalona:
Ksiycu!! Powiedz mi!
Powiedz mi tylko dwa sowa,
Ty mi to wyjaw sam -
Kiedy ja wrc do Lwowa?
Czy w ogle wrci mam?
--------------
348
Gdzie, dajmy na to. na caym wiecie
Jest drugi cmentarz taki, jak tam?
349
l Lww zostanie do polskiej mapy
Ju. przyklejony - t wasz krwi.
--------------
Trawestacje
Adam Mickiewicz Z "Ballad i romansw"
Ktokolwiek bdziesz w nowogrodzkiej stronie,
Ujrzysz za miastem u drogi
Kurhan niewielki, a wok w koronie
Kwitnce re i gogi.
350
Ale mi zbrzydo ju ycie bez ciebie,
Podziel twj los, nieszczliwa,
Gdziekolwiek jeste - w piekle czy w niebie!
To mwic, kwiat ry zrywa.
351
Ktry by wity i taki niebieski,
e mu si jego mio zdaa grzechem
Wobec kochania tego, co niepomne
Blw - ma w sobie symbole ogromne!
POETA:
Bowiem wiedz, bowiem wiedz,
e nie wolno kwiatw rwa.
RACHEL:
Kole krzew, kole krzew!
POETA:
Zapa tra, siy tra,
Bd zy, bdzie krew:
RACHEL:
Kole krzew, kole krzew!
Ale za to te u ona
Jedna ra jest czerwona,
Warta ez, warta krwi -
Jedna ra purpurowa.
POETA:
Serce tskni, dusza ni -
RACHEL:
Serce tskni, sen si snowa -
POETA:
Sowa, sowa, sowa, sowa -
352
I wytchnie wargom spiekym pocaunek wzbrania,
Ty prysz krge biodra naga i omdlaa,
A ja wci myle musz o zach - poegnania..
1925
--------------
TCHRZ
Tchrz
Nasmrodzi, uciek, i ju,
I niby nie zawini!
Odwany by tak nie uczyni.
Odwanemu nasmrodzi take nie pierwszyzna,
Ale odwany si przyzna.
LEW
Lew
Wpada w gniew,
Gdy w pustyni kogo spotka.
Ryk wydaje niby grzmot.
Uczeni mwi, e to kot.
Dzikuj panom
Za takiego kotka.
W
Ma z wierzchu skorup
A pod skorup tuw.
Z tuowia robi zup
A ze skorupy grzebyki cellullojlilidoli -
Llilowe. Ludzie, ktrzy mu dobrze ycz,
Dziwi si, czemu chodzi tak powoli?
Wtedy w odpowiada z gorycz,
Wzruszajc skorup:
"Do czego mam si pieszy?
eby prdzej by zup?".
HIENA
Umwmy si, e do hieny nikt si nawet nie umiechnie.
Bo ona yje z tego, jak kto inny zdechnie.
Moe to bardzo niedobrze,
353
Gdy na polu kto zdechy zostanie si,
Ale co innego, czy kto jest poyteczny,
A co innego umiechanie si.
WILK
Wilk jest kudaty, kaprawy i zy.
Jest bury,
Ma pazury,
Kotuny i ky.
Chocia nie kady ma gust tak wymagajcy,
Np. owce twierdz, e wilk jest po prostu
Porywajcy.
HIPOPOTAM
Pynie! Pynie! Hipopotam!
Jaki duy! Wida go tam!
Wyglda jak krowa, ktrej w jak dziurk
Kto niegrzeczny wetkn rurk
I nadmucha nadmucha nadmucha.
RAK
To nieadnie tak si nagle zmieni,
Panie raku!
eby si ze zoci zaczerwieni,
Panie raku!
Pan jest widocznie w gorcej wodzie kpany,
Panie raku
Kochany...
WIELBD
Wielbd ma garb
Taki duy jak arbuz.
Taki garb to skarb,
Chocia woaj na niego: o, garbus, garbus!
A za to on na nich napluje,
A jak na nich napluje, niech uwaa, bo to
s moi koledzy, wic poauje!
FLAMING
Flamingu, flamingu!
Wygldasz jak atrakcja z dancingu.
Taki jeste biay,
Taki jeste zgrabny,
Taki jeste rowy,
Taki jeste jedwabny,
Taki inny ni inne ptaki,
354
Taki - no wic ju sam nie wiem, jaki.
BOCIAN
Bocian bocian zawsze si zaperzy,
Gdy si w niego nie wierzy.
Ale ja ju nie wierz w bociany,
Bo ju wiem, e to nie bocian, tylko mj tatu
Ukochany.
ZEBRY
Zebry
S wymalowane w pasy z czarnej i tej febry.
Gdyby im dawa chinin
Dopki nie podrosy,
Febra moe by znika,
Zostayby biae osy.
SARENKA
Sarenka
Wiotka, delikatna, najgrzeczniejsza panienka,
Tylko strasznie pochliwa, czemu? - nie wie
Wyglda jak siostra Halama,
Nie pamitam ju ktra, bo jest kilka Halam,
W kadym razie sarenk
Bardzo a bardzo pochwalam.
MIJA
Chtnie si w nog wpija.
Wtedy trzeba natychmiast wypi duo, duo wdki,
eby udaremni skutki.
W ogle wypi duo wdki nie jest le,
Czy ugryza, czy nie.
GAZELA
Gazela
Jest powiewna jak dua ma
Na czterech nkach.
I jaka krucha, jak ze szka,
I taka lnica, jak haft na jedwabnych poduszkach.
Kiedy si do niej strzela,
Ma si potem wyrzuty sumienia
I kilka kilo misa do zjedzenia.
SO
w zooooologu so mnie czeka,
Trb kiwa ju z daleka.
355
1935
--------------
Wiosna warszawska
(z cyklu Wierszyki artobliwe)
Caowaliby si,
Dotykaliby si,
W krzaki jaminowe
Zaszywaliby si.
356
Kadli si do snu bezdomni.
Tkwiliby
Po wszystkich drkach,
niliby,
e pi w kach.
1935
--------------
19 marca 1940*7
Cisza bya w kociele, przerywana jeno
Paczem kobiet. Rycerze stali nieruchomo.
Tylko im wsy drgay w szlochu. Na ambon
Wystpi ksidz Kamiski, blady jak opatek.
Przez rami przewieszony mia bben onierski,
W doniach paeczki trzyma. Milcza dugo. Nagle
Uderzy w bben werblem onierskim - i urwa.
I zdurnieli si wszyscy. Znowu donie unis
I znw zagra na larum - na trwog - a cisn
Paeczki na kamienn posadzk kocioa
I na katafalk zwrci oczy i zawoa:
Panie Woodyjowski!
Wtedy, z niewiastami,
Zapakali rycerze. A ksidz woa trupa -
panie Woodyjowski! - wrg w ojczynie stan
A ty pisz? A ty szabli nie dobywasz? Konia,
Rycerzu, nie dosiadasz?
O, Panie Marszaku!
O, Marszaku Pisudski,
O, daleki cieniu,
Bkitny, nieuchwytny,
Przeinaczony w wspomnieniu -
357
Milkncych ju, rozpaczliwych.
A Ty miecza nie doby.
Konia nie dosiad.
Nie byo Ci pord ywych.
W trumnie pod wie Srebnych Dzwonw,
W kamiennym lochu ley On,
Co sam za ycia by jak dzwon,
Gdy w serce swoje wzi z milionw
Serc - wszystk gorycz, wszystek al
I wszystek hart samotnej mocy
I wszystk dum guchych nocy
I polskich marze wszystk dal.
I wszystko w sobie stopi urnia
W jednego spiu trudny ton.
Ale nikt w Polsce nie rozumia,
Dla kogo brzmi bezsenny dzwon,
Dlaczego lampa lni co noc,
Do witu, w oknie w Belwederze
I skd si bierze owa moc,
e pr si - jak modzi porucznicy -
I bledn- najstarsi onierze,
Gdy w oczy patrzc
Zmarszczy brwi.
O, Panie Marszaku,
O, Marszaku Pisudski.
358
Jak w grze - coraz dalej - skrzyda bij w mroku.
To odlata archanio umarej legendy.
Odpowied surowa.
Ale brzmi najprociej.
Jego testament - dwa sowa:
Nakaz wielkoci.
Wielkoci - to znaczy:
Wiksze ni los - mie serce.
I by wielkim w rozpaczy.
w ndzy i w poniewierce.
Nauczy si - poprzez zo
I gwat dwugowego czarta,
Co znaczy wolno, i co
Jest, i co bdzie warta.
359
Winien jest kamca, i kady co wierzy
Kamcy, bo wierzy byo najwygodniej.
I kady, co Polsk swoj miar mierzy
I mniej mia dla niej, a wicej chcia od niej.
Na grb.
Ale krzy bezimienny.
1940
--------------
Pisudski*8
Nie pozostawi tutaj adnego dziedzica.
Wielka to nasza wina, nie do przebaczenia.
Imi jego tak przeszo jako byskawica
W chmurach, wysoko. W pobok polskiego sumienia.
360
O, mioci, co sercu kaesz jeno zhardzie,
I krzywdzonemu - krzywdzi, i trwa w gniewnej dumie,
e do koca, do mierci, po mierci - nie umie
Ani przesta miowa, ani przesta gardzi.
(Londyn, 1943)
--------------
Wigilia
Dla Toli Korian
W niegu zbkany,
W mroku cigany
Zbieg.
lica poblade,
Oczy bezradne
Wznis
Na wysokoci,
W czarnej ciemnoci -
Byso -
Niebiesk iskr,
361
Kropl ognist,
Lnic
Gwiazd. I syszy:
Noc szumi - w ciszy -
Wis.
*
Gdzie, za wiatem, za noc,
Pasterze w strachu dygoc,
Nawouj si, wstaj,
Blask dziwny widz, bredz,
Nie wiedz, nagle - wiedz!
piewaj!
A ju Heroda Krla
ciga mier z kos.
A ta daleka rzeka
Tak blisko, tak blisko szumi.
I ju serce czowieka
Sprosta nie umie
1944
--------------
362
Bazie
Tam, na wierzbowej witce kwitn srebrne bazie.
Niebo jest tak niebieskie jak na zym obrazie.
Nagle byska zaczyna siwy z dachu sopel
Siedmioma kolorami brylantowych kropel.
Z wywieszonym jzorem wiatr, Burek kosmaty
Lata jak oszalay od chaty do chaty.
A chmurki biaobure na niebie - jak bazie,
A niebo tak niebieskie jak na zym obrazie.
Ujrzysz je na obrazie i zdziwisz si: gdzie-bo
Moliwe jest naprawd tak niebieskie niebo?
*
Ach, w Polsce! Na Wielkanoc! Soce si rozjarza
I oczy tak cieplej i twarze si zoc -
I niewany si staje marzec z kalendarza,
Bo Wielkanoc jest wiosn, wiosna Wielkanoc.
Baziami kwitnie niebo i wierzba przydrona
I szczcia w jednym sercu pomieci nie mona
I ju ludzie do ludzi z yczeniami piesz,
Swoim szczciem si dziel i cudzym si ciesz.
*
Soce bynie - tak nagle przypomni si wszystko.
Wiatr dmuchnie - czowiek znowu wszystko tak pamita.
Bazie kwitn - umiechnij e si. Przecie wita.
Nie pacz. Dom jest daleko. Polska wci jest blisko.
--------------
Odpowied Brzechwie*9
Jan Brzechwa w "Szpilkach" z poowy lutego
Ogosi wiersz - "Gryps do Jana Lechonia".
Cho gryps nie do mnie, lecz mnie do ywego
Tak dopiek sarkazm wiersza i ironia,
Jak gdybym usiad na ponce gownie.
Zaraz - wprzd wierszyk przytocz dosownie:
363
Tu ycie nie dla Pana. Bo czy wiar Pan da,
e gorzej tu, ni gosi wasza propaganda?
W odzi nie ma nikogo. Wszyscy na zesaniu.
ja, z garstk literatw, na twardym posaniul
W achmanach i w kajdanach, Z "pepesz" przy mordach,
Za kar ogldamy nowe filmy Forda.
***
Lecho daleko. Ja bliej, po drodze.
Lecz Lecho zdy odpisa niebodze,
Niech mi pan Brzechwa za ze nie policzy,
e ja si wcz do tej konwersacji.
Gryps, acz nie do mnie, wszystkich nas dotyczy,
Wszystkich poetw polskiej emigracji,
Ktrym do kraju tskno - a nie pieszno,
Chocia pan Brzechwa z ironi przemieszn
364
Wykpiwa, szydzi, w parodi obraca,
e nasza "Greuel-propaganda" - bzdura,
Kiep, kto nie wraca, i tchrz, kto nie wraca,
eby pracowa w narodzie, z narodem,
Kiedy ju w kraju pena wolno pira,
Sumienia, prasy - najlepszym dowodem
"Szpilki"! Satyra, swoboda, odwaga,
Nieskrpowanie, z jakim tam si smaga
Sanacj, faszyzm, warszawskie powstanie,
Armi Krajow i W Brytani,
Turka nie Turka i Persa nie Persa,
Komorowskiego, Maczka i Andersa,
Arciszewskiego, starego landlorda,
Ba, nawet filmy pukownika Forda!...
A my tu w strachu. e w kraju tortury,
e NKWD, e ucisk cenzury,
e tam kocioa nie ma, ni befsztyka,
wiata, humoru, wdy ani wody,
A patrzcie - "Szpilki": Dowody swobody,
Bo nie krpuj Brzechwy satyryka!...
*
Panie poeto, co w kraju Traugutta,
Okrzei, Ziuka i ksidza Skorupki,
Stajesz w obronie jakiego Bieruta,
Wykpiwasz wrogw jakiego Osbki
I to ci starcza za wolno! I taka
Twoja poety duma i Polaka -
365
Prawem poety, z poety swobod -
Jeli ci nikt tam swobody nie broni -
Napisz, e polskiej wiernoci nagrod
Jest krzywda taka, e gdy wspomnie o niej,
Piro rwie rk, samo rk wodzi -
Ja bym tak pisa. Dlategom nie w odzi.
1946
--------------
Monte Cassino
W ciszy, w zotawym szkle
Nieruchomego wieczoru,
Zmierzchem majowym, na cle
Czarnych ruin klasztoru,
Przez rumowisko i gruz
Szed chopiec w mundurze,
Z orzekiem na czapce. I nis
Ksiki i re.
366
Wieczr majowy rs
Bkitem i srebrem w grze.
Chopiec zmczony nis
Ksiki i re.
ilekro ocalisz je -
One ciebie ocal.
Burza zagad tchnie,
Wicher poog dmie,
Gwiazdy na niebie si pal.
wiaty wal si w gruz.
1946
--------------
Chopin
Na skos, przez ciemne okno
Wawelskiej baszty, pajk
Rozpi jedwabne nici
Jak koronk melodii
Srebrem poyskujc
I drc w czarnym niebie
Kropelk wiata owi -
Gwiazd dalek.
367
W czarnej zielonej wodzie,
Brzozy bielej w mroku
Nad pic stojc rzek.
Mgv si wlok wrd pni,
Mgy na polanie tacz,
piewaj koysank,
Donie bledziutkie kad
Na mogi powstacz,
Samotn.
Ko biay pochyla eb
Nad drewnianym barogiem.
O, sawo, przysza za pno.
A id pospni,
A graj im dzwony
Ze wszystkich kociow,
A graj im dzwony
aobne.
A graj im dzwony
Ze wszystkich kociow,
A szumi, opoc szarfami przyczow
Chorgwie, proporce
Pogrzebne.
368
Teraz wiatr od ogrodu firanki rozchyla,
Zielono do ksiyca odbyska posadzka.
Do piersi przytula,
A list w doniach rozkwita
A list szumi w gowie.
List z Parya - od Jula -
Jake teraz gasn?
Zielono do ksiyca
Poyska posadzka,
Wiatr od gry zamkowej
Firanki rozchyla.
W kamienicy, we Lwowie,
Pacze pani Mochnacka.
Napisa jej Maurycy
O mierci Kamila.
Atasowe krawaty,
Te pomyki - i panie,
I panowie, i kwiaty -
Waki srebrne, bkitne -
Wspomnienie i przeczucie -
I dumka ukraiska -
369
I francuskie pasae -
Wszystko w jednej minucie
Walca - w jednej minucie -
On vous adore.
Ach, czemu
To nie Marysia Wodziska?...
A malutki pastuszek,
W szarym worku na gowie,
Ociekajcy wod,
Podpiewuje
Pajczyn piosenki -
Oj, da dana, oj, dana -
Oj, dana -
370
Ach, Delfino - Delfino -
371
W niej ywsze zostao,
Nili za ycia, ciao
Szopena.
A to Polska wanie.
1949
--------------
Rozmowa
Od pocztku do koca
Byem przy tej rozmowie,
Wszystko pastwu powtrz,
Wiernie, sowo po sowie,
372
Zdenerwowany - w rodzaju
Hamleta albo Fausta.
A wtem adiutant otworzy
Drzwi i szepn: "Paausta".
Papierosy podsun,
Sam zapali. I czeka.
A pan Bierut nic. Milczy.
Wida jakby odwleka.
373
Gbokiego niezdolna".
A e si zakochaa
W przyzwoitym chopaku -
Nie chc by niedyskretny -
W kim to?" - "W Rokossowszczaku".
A za Wis, w Warszawie,
O kilometr od niego,
Krwawio si powstanie
Faszyzmu warszawskiego.
Dogorywao w buru -
Azyjnej desperacji,
W zmaganiach z ariergard
Niemieckiej demokracji.
I wyczeka, a niebo
Ostatni salw byso
I zgaso. Wtedy zrobi
Radziecki cud nad Wis.
374
Ktre czekao cudu -
To znaczy, to co postao
Z miasta. I z tego ludu.
On sok, on wataka,
A krasny jak gagodza.
A u mnie w sam raz wakans
Na naczelnego wodza.
A Rokossowszczak - ataman.
Kraj ju radoci huczy.
A par sw komendy
Po polsku - to on si nauczy".
Mj gieniera. To jake
Ma wodzem by w suwerennym,
Znaczi si, niepodlegym
Wolnym pastwie ociennym?
375
Serce, sercem - powiada -
Sercem nie szukaj sensu,
Ale nie byo na wiecie
Takiego precedensu!
A jeszcze zagranica
Zapyta, o co chodzi?
Was kocha - a mnie wierny?...
Mnie sucha - wami dowodzi?...
I ty chcesz, bym ja na to
Naraa Rokossowszczaka?"
376
"Nie wiem - odrzek Bierut -
Czy trudno jest a taka.
On te weni si w Polsk
I w sposb przyjacielski,
Przez uni personaln
Zrobi anszlus lubelski...
A co do zagranicy,
Take nie jestem pewien,
Czy to ich co obchodzi...
Zamy si, e pan Bevin
Przeciwnie, gienieralicja,
Z tak sam sielank
Rzuca wszystko - i wiata
Nie widzi za bogdank".
377
"Ach, kochliwe - rzek Stalin -
Kochliwe te Polaki.
Ot, romansowy nard.
I ty - mwi - take taki.
378
Ostrzyony Judyt...
Kochacie Rokossowskiego,
Nu, to wana przyczyna.
To go sobie zabierzcie.
Trudno - straciem syna".
1950
--------------
Narada satyrykw
W Warszawie si odbywa, dzi wanie, w tej chwili,
Narada satyrykw. Mnie nie zaprosili.
Lecz cho nie zaproszony, ja w tej chwili, duchem,
Jestem na tej naradzie. Z nastawionym uchem
Siedz tam, nie poznany. Hemar incognito.
Satyryk zagraniczny. Satyryczny Tito.
To puste krzeso, ktre w kcie stoi skromnie,
To moje miejsce. Ja tam siedz. A koo mnie -
Co do, to ostrzejsze, mielsze, jadowitsze.
Co piro, to maczane w ci i w szampitrze.
379
I Gaczyski, Konstanty7 z dusz Ildefonsa.
Co kiedy ksa, lie. Co liza, dzi ksa.
Minki ewicz - pikna jego pisarska kariera:
380
Dostarcza satyryczny miesiczny kontyngent!
Wy mnie tyle do kupy piszcie, towarzysze,
Ile tam jeden Hemar w jeden tydzie pisze.
Uradcie tak norm! Jak nie uradzicie,
To z gry wam powiadam: Gorzkie wasze ycie!"
381
Nietrudna jego sztuka, triumfem rozgrzana,
Zwyciska, gdy tyrana a do krwi uboda!
Wasza satyra za - bo wasza sprawa poda.
Na nic talent poety, gdy on w takiej roli,
e jest obroc gwatu, lokajem niewoli.
Kiedy on barbarzycy pisze panegiryk -
Szubrawa jego sprawa. I aden satyryk
Nigdy na niej nie ronie i nigdy nie wyrs!
Nie dziw, e dzi z Tuwima satyryczny szmirus!
Gdy Sonimski padalec, gdy Tuwim sualec,
Nie dziwota, e w babie poezji - zakalec,
e wszyscy w rezultacie, cho palec wysysa,
Nie macie o czym gada ani o czym pisa,
e w was wysycha wiersza brylantowa aska!
To sam Apollo piro w waszym rku strzaska
I odbierze wam msko patosu i miechu,
Aby was impotencj - ocali od grzechu.
Syszycie?" Rzecz ciekawa - kady z nich, w tej ciszy -
Wie o tym, e tak mwi. I kady mnie syszy.
I wie o tym, e prawd mwi im w tej chwili.
Cho mnie tam nie ma. Chocia mnie nie zaprosili.
1953
--------------
Kabareciarz
Nostalgia rozmaicie
W czowieku si wyraa.
Czasem tskni do kraju
Tsknota, kabareciarza.
Z aksamitu i z pluszu,
Z brokatu i z purpury -
Kurtyna moich marze
Take idzie do gry,
Tsknoty, co polecia
382
W stoek wiata jaskrawy
I znowu do mnie, w ciemno
Wraca - z tamtej Warszawy.
Ta Warszawa, co z nami
Bawia si zabawa.
W kabaret, bya dawn
Faszystowsk Warszaw -
Melodyjn, swobodn,
artobliw, zabawn -
Uwierzy trudno, e to
Tak dawno, a tak niedawno.
On czasem, z przeraeniem
Znalaz w skrypcie premiery
Ostry art z Gowy Pastwa,
Lub co na cztery litery.
383
Do Waodi! Do Bocia!
Do Ignasia! Do Genia!
Pan jeszcze nie wie, panie,
Z kim pan ma do czynienia!"
Z Rzdu i z opozycji,
Z ydw i z generaw,
Z komunistw, z policji,
Z endekw i z socjaw,
A oni przychodzili
Tumem, hurm i aw,
Bawili si wraz z nami
I bili, ale brawo.
A obraa si tylko,
Kto bywa pomijany,
A wic niegodny artw,
Albo za mao znany -
Pukownik L. u Beckw
ali mi si ogromnie:
"O wszystkich napisae,
Psiakrew, tylko nie o mnie!")
Faszystowska Warszawa
Miaa to wielkomiejskie
384
Tolerancyjne poczucie
Humoru - europejskie,
W faszystowskiej Warszawie
Tak to byo najprociej:
art poety by cennym
Dyplomem popularnoci.
*
Teraz, kiedy ju nie ma
Faszyzmu, dyktatury,
Terroru, pukownikw,
andarmw i cenzury -
Gdy ju ta demokracja
Zwyciska, wniebowzita -
Teraz chyba jak nigdy
Tnie art, kuje puenta?
Minca! Tyrankiewicza!
Zawadzkiego! Kolego,
e mymy wtedy nie mieli
Takiego Rokossowskiego!
385
Jaki to byby temat!
artw cay tasiemiec!
Pomyl tylko - naczelny
Polski wdz - cudzoziemiec!
Koledzy kabareciarze,
Nawet nie wiecie sami,
Jak ja tskni do kraju,
Do takiej wsppracy z wami.
*
Chocia - tu na Zachodzie
Syszaem jakie plotki,
e los dowcipu w Warszawie
Podobno nie taki sodki?
Chocia - tu na Zachodzie
Kry taka pogoska,
e u was gorsza cenzura,
Ni tamta... faszystowska...
A co gow wychyli
Nieostronie z podziemi,
To go po mordzie bij
Piciami kamuckimi -
Pijani samogonk
Sowieckiej grafomanii
I wyprani z ironii
I z humoru wyprani
386
Zdjtych wstrtem i groz,
My tu wiemy - ja pierwszy
Powiadczy za was gotw,
e wy tylko ze strachu
Udajecie idiotw.
1953
--------------
Fraszkopis
HANNA
Przeczytaje...
IGNACY
Znasz przecie.
HANNA
Zapomniaam moe...
IGNACY
Lepiej ni ja pamitasz.
HANNA
Ja si tak nie dro,
Gdy mnie prosi...
IGNACY
To prawda. Wiadomo, e Jejmo
Nie droysz si.
387
HANNA
Dzikuj za dworsk uprzejmo...
Miast by prawdziwie wdzicznym, e posucha pragn.
IGNACY
Jam niewdzicznik.
HANNA
Wiesz, ksie, e jak parol zagn,
To na swoim postawi...
IGNACY
Pogrek si chwytasz?
Wic wanie nie przeczytam.
HANNA
Lubi, kiedy czytasz.
W oczach wtedy malutkie byszcz ci iskierki
I wiec ci si oczy, jak kotu do szperki,
Albo kiedy na wrbla do skoku si skupi.
A na ustach masz umiech... wcale nie biskupi...
IGNACY
Pomnij, do kogo mwisz, gdy osoba wiecka.
HANNA
Ty jest biskup Krasicki, jam pani Rajecka...
IGNACY
Bo te pochlebstwa - plewy. A wrbel za stary.
HANNA
Znam wrbla... Ju go wierzbi, eby okulary
Wyj... chuchn... obetrze... i na nos naoy...
Jeno prny - wic przody musi si podroy...
IGNACY
Jam jest biskup Krasicki, ty Rajecka z Rajec.
Trudno, to ju posuchaj... tej szperki si najedz.
HANNA
"Czytaj... i pozwl niech czytaj twoi.
Niech si z nich kady niewinnie rozmieje.
aden nagany sobie nie przyswoi,
Nikt si nie zgorszy. -
IGNACY
Mam pewn nadziej.
Prawdziwa cnota krytyk si nie boi.
Niechaj wystpek jczy i boleje.
Winien odwoa, kto zmyla zuchwale.
388
Przeczytam - osd. Nie pochwalisz - spal".
HANNA
Ja wszystko chwali bd.
IGNACY
To twj defekt wielki.
HANNA
Powiedz: defekt krytyka, cnota wielbicielki.
IGNACY
Wczoraj usn nie mogem. Zapaliem fajk,
Zamyliem si troch. Napisaem bajk.
HANNA
Nowa? To niespodzianka! Jakaem szczliwa!
IGNACY
Tytu: "Jagni i wilcy".
HANNA
Dobrze si nazywa.
IGNACY
"Zawsze znajdzie przyczyn, kto zdobyczy pragnie.
Dwch wilkw jedno w lesie nadybali jagni.
Ju mieli go rozerwa. Rzeko: "Jakim prawem?".
- "Smaczny, saby, i w lesie". - Zjedli niezabawem".
HANNA
Zjedli! Ach, liczne! Ale -
IGNACY
Jest wic jakie ale?
HANNA
Autor wida zapomnia -
IGNACY
O czym?
HANNA
O morale...
Zjedli... Z okrutnej bajki moralna pamitka?
e prawo tam gdzie wilcy?... Nie moge jagnitka
Ocali w bajce?
IGNACY
Mogem, miosierna damo.
- Wolaem strachem przestrzec. Ocali si samo.
389
HANNA
Domylam si, kto jagni... W srogim wilkw tumie...
IGNACY
Gdy Jejmo zrozumiaa, cay kraj zrozumie...
I bdzie w bajce mora, bdmy bez obawy.
Ja wierz w rozumienie - drog do poprawy.
HANNA
Masz moe o rozumie pojcie zbyt due...
Pomn jedn z twych bajek.
IGNACY
Ktr?
HANNA
"Nocni stre".
"Mie zego pocztki wzrastaj z uporu,
Zawsze ludzi omamia pochy punkt honoru.
Miasto jedno w ustawnej zostawao trwodze:
Jan i Piotr, nocni stre, kcili si srodze.
Piotra wjt utrzymywa, a Jana awnicy.
Wic rozruch w domach, w karczmach, na kadej ulicy,
Za mami szy ony, za starszymi dzieci,
Przenis si wreszcie rozruch od mieszczan do kmieci.
Wojna zatem - i oto przez lat kilkanacie
Jan krzycza: "Gacie ogie!". A Piotr: "0gie gacie!"".
IGNACY
Pamitasz doskonale.
HANNA
Kady j pamita.
A tre w bajce nietrudna, jasno rozwinita,
Po prostu przedstawiona, dawno napisana -
Nie przekonaa Piotra. Nie zmienia Jana.
Nad nimi, jak "Iliady", huf bogw i bogi -
Ci krzycz: "Ogie gacie!". A ci: "Gacie ogie!".
Nie mog si pogodzi. Cho miasto si spala,
Cho rozum nakazuje - c im nie pozwala?
Honor... Dawna to bajka, a zgody ni znaku.
IGNACY
To nie wina rozumu.
HANNA
Ale?
IGNACY
Jego braku.
Daj im czas. Za lat setk, sto pidziesit, dwiecie,
390
Zmdrzej nocni stre. Zgoda bdzie w miecie.
aden poar im wtenczas nie przekroczy progu -
HANNA
Warto na to wiek czeka?...
IGNACY
Warto.
HANNA
Chwaa Bogu...
IGNACY
Tymczasem - bajka inna. Zwie si "Lew - pokorny".
HANNA
Ha ha ha!
IGNACY
Ju si miejesz?
HANNA
Sam tytu - wyborny!
IGNACY
"Ze zmyla - le i prawd mwi w paskim dworze.
Lew, chcc wszystkich przewiadczy o swojej pokorze,
Kaza si jawnie gani. Rzek lis: "Jeste winny,
Bo zbyt dobry, zbyt askaw i zbyt dobroczynny"..
Owca, widzc, e kontent, gdy liszka gania,
Rzeka: "Okrutny, arok, tyran" - ju nie ya".
HANNA
Ju nie ya!
IGNACY
W p zdania.
HANNA
Widz j - przed tronem
Staje - ach, jaka gupia! - z czoem podniesionem,
By krla rozweseli... Prawdy mu nie kryje!...
Mwi: "Okrutny... tyran... arok"...
IGNACY
Ju nie yje.
HANNA
Bagam, musisz mi przyrzec, e w najbliszy czwartek
T bajk przy obiedzie znajdziesz rd swych kartek
I przeczytasz krlowi... a ja bd z boku
Patrzya, jak min robi przy "aroku"!...
391
IGNACY
Mam by t owc?!
HANNA
Musisz! Ledwie si doczekam
Obiadu czwartkowego - przyrzeknij!
IGNACY
Przyrzekam.
Jeli bajk przeyj, to go udobrucham
Bajeczk o furmanie i motylu...
HANNA
Sucham!
IGNACY
"Ugrzz wz. Ani ruszy ju si nie mg w bocie.
Usta furman, ustay i konie w robocie.
Motyl, ktry na wozie siedzia wtenczas prawie,
Sdzc, e by ciarem w takowej przeprawie,
Pomyli! sobie: "Lito nie jest zym naogiem".
Odlecia i rzek chopu: "Jede z Panem Bogiem"".
HANNA
Czytasz mi tak bajk, i a dziw mnie bierze.
Mwisz sowa te same, ktre na papierze
Napisae. A sucham, jak mwisz - i oto
Oywaj. I wida czarne, gste boto -
Wz pakowny, ugrzzy. I szkapy. Ustay -
Dymi, zgrzane. A furman klnie. A motyl - biay -
Odlatuje z litoci nad szkapami dwiema.
Wszystko to chwil yo. Byo tu - ju nie ma.
IGNACY
A Jejmo wszystko chwalisz. To twj defekt wielki.
HANNA
Powiedz - defekt krytyka, cnota wielbicielki.
IGNACY
Do bajek, wielbicielko.
HANNA
Jeszcze tylko par -
Powiedz mi o "Kulawym i lepym"!
IGNACY
To stare.
392
HANNA
Za sto lat bdzie nowe, w sam raz, jak na miar!
IGNACY
"Nis lepy kulawego, dobrze im si dziao.
Ale e to lepemu nieznone si zdao,
I zawdy musia sucha, co kulawy prawi,
Wzi kij w rk: "Ten - rzecze - z szwanku nas wybawi".
Id. A wtem kulawy krzyknie: "Umknij w lewo!".
lepy wprost - i cho z kijem, uderzy bem w drzewo.
Id dalej - kulawy przestrzega od wody -
lepy w brd! Sakwy zmacza, nie wyszli bez szkody.
Na koniec, przestrzeony, gdy nie min dou,
I lepy i kulawy zginli pospou.
I ten winien, co kijem bezpieczestwo mierzy,
I ten, co bezpieczestwo gupiemu powierzy"...
HANNA
Przyszo w bardzo okrutnej ukrye zagadce...
IGNACY
Mam bajk wyraniejsz- zwie si "Ptaszki w klatce".
"Czeg paczesz? - Staremu mwi czyyk mody. -
Masz teraz lepsze w klatce ni w polu wygody".
"Ty w niej zrodzon - rzek stary - przeto ci wybacz.
Jam by wolny. Dzi w klatce. I dlatego pacz".
HANNA
Ach - w czym kryjesz sekrety bajek twych, mj ksie,
Ze si dowcip wierszyka z sentymentem zwie.
Zacznie si artem... Nagle, z umiechu przeskoczy
Na sens tak patriotyczny...
IGNACY
Wytrzyj Jejmo oczy.
HANNA
Kraj cay oczy wytrze, czytajc ten opis
Ptaszkw w klatce...
IGNACY
I westchnie: "Ach, c za fraszkopis!".
HANNA
Bo nie byo takiego w ojczynie od czasu
Najpierwszego poety, Jana z Czarnolasu!
IGNACY
Jejmo jego pamitasz?
393
HANNA
Mj ksie biskupie!
Piszesz rzeczy tak mdre, a mwisz tak gupie!
IGNACY
Wczoraj usn nie mogem. Wypaliem fajk,
Mylaem - gdybym tak raz napisa bajk
Nie wierszem gadkim, jasnym, bystrym - nie do rymu
Okrgego, jak kka z fajczanego dymu -
Lecz proz, napuszon... i gdybym w ni wtrca
Wyrazy trudne, obce... i sens w niej tak zmaca,
By tre bya ta sama, w tym samym pojciu,
Lecz nie w dziesiciu sowach - na stronach dziesiciu!
By nikt zrozumie nie mg za jednym zamachem
I bajk nie z umiechem czyta, lecz z przestrachem,
Z pokor, e on gupi - bo poj nie umie,
Cho przecie drukiem czyta, nijak nie rozumie! -
Wtenczas bybym dla mdrcem w tej mitrze ksicej!
Moe mniej czytywanym - szanowanym wicej.
T sam bajk - ile bym posuchu budzi,
Gdybym jeno mniej bawi, ale bardziej nudzi.
Bo Polacy to maj przekonanie pon
e co zabawne - bahe. Co nudne - uczone.
HANNA
Gorzkim, zawsze z rana...
Ta jedyna kropla ci, to noc niedospana.
O prny! - a gdzie twoja poetycka skromno?
O kapryny! - poczekaj, co powie potomno?
IGNACY
Jejmo wiesz ju, co powie? Syszysz dwik jej rogu?
Warto na to wiek czeka?
HANNA
Warto.
394
IGNACY
Chwaa Bogu.
HANNA
"Chyba Jan Kochanowski za swojego czasu,
Gdy rann pie wypiewa od Czarnego Lasu,
Mia rwn saw w Polsce i tak wdziczne chci,
Jako Biskup Warmiski za dawnej pamici.
W kadym domu i w miecie i w kadym klasztorze,
I w najmniejszym zacianku i w najwikszym dworze
Znalaze jego ksik i kady j chwyta,
Gniewa si lub podziwia, ale kady czyta.
Ten przytacza satyry, a w bajki gada,
I nie byo czowieka, co by nie przepada
Za "nowali warmisk", bo tak wwczas zwano
Owe rytmy, co w kolej sobie podawano
Od Warmii, w caej Litwie i w caej Koronie,
A doszy w kocu nawet szlachty na zagonie.
I nie mona ju byo ni pikniej zawieci,
I na dworze, cho paskim, lepiej si poleci,
Jak gdy szlachcic potrafi poda wiersz stosownie,
Lub z okazji, przytoczy bajeczk wymownie".
IGNACY
Tak, mylisz, e mnie wspomn?
HANNA
A potem, z oddali,
Gdy ju wiek wszystkie ksiki niepotrzebne spali,
Gdy ju ci uroczyci, zawili, nadci,
Znikn z drewnianych pek i z ludzkiej pamici -
Jeszcze te twoje fraszki, po najduszym czasie,
Bd, jak zote nitki w spezym suckim pasie,
Tak byszczay - wiek cay nie zdoa ich zniszczy -
Jak tylko szczyre zoto potrafi si byszcze.
A zwaszcza jedna nitka, jedna z twego pira
Zwrotka, ktr sam wykpi prbowae...
IGNACY
Ktra?
HANNA
Bo si zawstydzi - e przebrae miar
Patosu... Powtrz j teraz. Za kar.
IGNACY
"wita mioci kochanej ojczyzny,
Czuj ci tylko umysy poczciwe.
Dla ciebie zjade smakuj trucizny,
395
Dla ciebie wizy, pta nie zelywe.
Ksztacisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gniedzisz w umyle rozkosze prawdziwie!
Byle ci mona wspomc, byle wspiera,
Nie al y w ndzy. Nie al i umiera".
HANNA
Za to bdziesz mia pikne wyroki potomne.
IGNACY
Spotkamy si po wieku - to si sam upomn.
Jam jest biskup Krasicki, ty pani Rajecka -
Gdzie, spytam, moja sawa? Wrbitko zdradziecka!
HANNA
Po wieku si nie znajdziem... ty mnie, ni ja ciebie.
Ja bd jeszcze w czycu. Ty, ju dawno, w niebie,
1953
--------------
Solski*10
Wszystkim si zdawao
e to Solski gra jeszcze. A to echo grao.
396
W kontuszu i w surducie, w zbroi i w kierezji,
On jeden idzie tumem prozy i poezji,
Zawija si, zaplata, zapaem przejty,
W polonez ludzi - dugi, kolorowy, krty,
Jak w boa. I znika.
Wszystkim si zdawao
e to Solski gra jeszcze, a to echo grao.
397
Ktrej i mier niegrona i czas j omija,
Bo ona z wiekiem ronie i staro jej sprzyja
I podziwu przydaje. Wic ona do gry
Ulata i triumfu hymnem bije w chmury -
Wtem przerwa i dech wstrzyma. Wszystkim si zdawao
Ze to Solski gra jeszcze, a to echo grao
I sza muzyka coraz szersza, coraz dalsza,
Coraz czystsza i milsza, coraz doskonalsza,
A znika gdzie daleko, gdzie na niebios progu.
1955
--------------
Pomnik
Na wysiedlenie Fredry ze Lwowa do Wrocawia
398
Siedziay Podstoliny i lwowskie Geldhaby.
399
Asonansu, co nowy styl w poezji stwarza.
Przyznaj, nie zwracalimy adnej uwagi
Na hrabiego z pomnika, starego nudziarza.
1956
--------------
Na 31 sierpnia
Przypadaj nam czasem nienazwane wita,
O ktrych nikt nie myli i nikt nie pamita.
400
Cho co rok je wspomina kartka z kalendarza.
401
Lata mroku i mrozu, tak ju wtedy bliskie,
1956
--------------
Li
Siedzielimy tej nocy,
Pnej nocy, w niedziel,
W samochodzie, w picioro -
Dwaj moi przyjaciele,
402
I ja. Noc bya chmurna
I mrok nieprzenikniony.
Stumionych nawoywa
I bezadnych zapyta
I bezradnych poegna
I aosnych powita
A o dach samochodu
Drobniutkimi kroplami
Deszcz szeleci i szepta
W drzewach, w liciach nad nami.
Przeraeni ciemnoci,
Nieruchomi i niemi,
W t czarn noc wrzeniow,
Ostatni na polskiej ziemi,
403
Czy mi kalendarz kamie,
Czy tak si pami myli,
e to ju siedemnacie
Lat zeszo od tej chwili?
e to ju siedemnacie
Lat mojego wygnania,
Ktre mnie wiatem wodzi
I wraca mi zabrania
I zagradza mi drog
Ku rodzonemu miastu -
Od tej niedzielnej nocy,
Od tych lat siedemnastu.
Ju wiateka na wzgrzach
Rumuskich, niedaleko,
Pegay przed oczami,
Ju bylimy nad rzek.
Zamajaczyo w mroku,
Zamajaczyo w tumie,
Deszcz w nim szepta, szeleci,
Poznaem je po szumie.
Poznaem po zapachu
Jedynym, potajemnym,
Nie oddanym sowami,
Gorzkim jakby i ciemnym
I nasyconym ros
I jesieni oddechem.
Staem chwil w ciemnoci
404
Pod tym drzewem, orzechem,
Ki omiolistn, jakby
Wycit z mokrej wstki,
I zaniosem do wozu
I woyem do ksiki,
Woyem do zielnika
Z nie skoczonymi wierszami,
Niech je przejdzie zapachem,
Niech je ros poplami.
I wziem li ze sob
Na sw drog dalek,
Co si wtedy zacza
Za tym mostem, za rzek,
Jakby z przezroczystego
Szka, cieniutki i kruchy,
Lecz wci jeszcze zielony,
Cho przyblady i suchy
405
I czarna noc podolska
I wiatr, i szum, i chmury,
I tum, i al, i Polska.
1956
--------------
Kulbaki i czapraki
I rzdy koskie
I zotem lite pasy
Tureckie i perskie,
Karabele zdobyczne
Na mnych rycerzach,
iluminacje liczne
W witych psaterzach,
Topazy i malachity,
Turkusy i chryzolity,
Akwamaryny, rubiny,
W aksamitw szkaracie,
I szarfy papieskie
te i niebieskie -
Kiedy, tu, w tej komnacie,
Widziay was oczy krlewskie,
Gadziy was donie krlewskie,
Wy, dotyk spojrze i rk,
Po wiekach pamitacie.
406
Klejnoty i ksigi,
Jedwabie i paasze,
Witajcie na swoim miejscu.
Tutaj jest miejsce wasze.
*
Przeszoci sawna,
Ktra jeste nadziej,
wietnoci dawna,
Ktrej wichry nie zwiej,
Ani ognie nie spal,
Ani deszcze nie spucz,
Niechaj si dzieci polskie
Twojej wymowy ucz.
*
Nie ma w dziejach narodu
Wygnania ani uchodstwa,
Tak jak nie ma ucieczki,
Wdowiestwa ani sieroctwa,
407
Jak nie ma zapomnienia,
Przerwy ani przestanku.
*
Witajcie na Wawelu
Skarby, klejnoty, blaski,
Ptaki z wyraju
Co dokoczyy lotu.
1961
--------------
Point of No Return
NOTATKA AUTOBIOGRAFICZNA
Niedawno temu, cilej,
We czwartek, w dniu 6-m kwietnia,
Co zaszo w moim yciu,
Co mnie tak uszlachetnia,
408
A w kadym razie zmienia
Na lepsze, e moralnie,
Fizycznie i psychicznie
I intelektualnie
*
Za moich lat mokosich,
Pierwolirycznych, lwowskich,
Za moich lat wesoych,
Warszawskich, quiproquoskich,
*
Skoczyem lat szedziesit
I myl: Boe zoty,
To nie zrobiem jeszcze
Poowy mojej roboty.
Kalendarz mi si zepsu.
409
Okropnie mnie to peszy,
e coraz gorzej chodzi,
Coraz bardziej si pieszy.
*
Jeszcze mi trzeba piciu
Lat... jeszcze chyba dziesiciu,
By si lepiej wyrobi
W poetyckim zajciu,
*
Nie szkoda mi dziecistwa,
Nie mino daremnie.
zy, strachy, miechy, bajki -
Wszystko zostao we mnie.
410
I pewna siebie i durna,
*
Wierszyki jak pajczyn
Na niebie marze rozwlekam.
Jeeli ja nic wrc,
Jeli ja nie doczekam,
411
Moe jaka piosenka,
Jak ma midzy lwowskie latarnie
Poleci w wieczr wiosenny.
A gdy j Lww przygarnie
I pozna i przytuli
I bdzie jak swoj nuci -
To przecie wszystko jedno.
To tak, jakbym ja sam wrci.
*
Kto leci nad oceanem,
Ten, w trakcie swego lotu,
Mija punkt w pewnej chwili,
Z ktrego nie ma powrotu.
*
Skoczyem lat szedziesit
I lec w jedn stron
I cae ycie, nareszcie,
Mam bardzo uproszczone.
1961
412
--------------
Ksi
Ko kopytami przebiera,
Ko taczy jak baletnica.
A nad gow wiej siwe chmury,
W chmurach Sawa kracze,
Godna orlica.
413
Z zabawy na Staromieciu
Rozbawieni szli do paacu
Pod Blach -
w piciu czy w szeciu -
Mody Tyzenhauz i Ja Koniecpolski
I kapitan Leszek Dobrowolski
I najgorszy pogromca dziewczyski,
Podchory
Longin Sowiski -
414
Na Plac cay - e on tu w grze
Ze spiu - i w kusej tunice -
I z laurowym wiecem - na fryzurze
A la Titus - na koniu na oklep!
415
Zom metalu tylko i czerepy
Poczerniaego granitu,
Nic wicej.
1965
--------------
Strofy trudne
Pami - ez zapomina i smutki upiksza.
Wierno - gorzkie pamitki sodycz nasyca.
416
I jaka jest w tym dziejw naszych tajemnica,
Ze wrd stu spadkobiercw umar bezpotomnie
417
e po wielkim marzeniu, po nocy niewoli,
(1962-1967)
--------------
Towarzysz Tadeusz
Dziwna wiadomo z kraju
Bardzo mnie porusza -
Podobno skonfiskowali
"Pana Tadeusza".
418
Nie miejcie si, mili moi,
Z biednego urzdnika,
e on si - trudno - boi.
Puci co nieopatrznie,
Z posady go wylej.
Nie puci, skonfiskuje,
Wszyscy si z niego miej.
Wy - mwi do cenzora -
Ideowy sabeusz.
Zmiecie zara ten tytu
Na "Towarzysz Tadeusz".
Ja zaczynam - powiada
Z chmur gronego oblicza -
Mie ju po uszy tego
Waszego Mickiewicza.
419
To inwokacja... w rodzaju
Poetyckiej modlitwy" -
"Nie moe pj - rzek Gomuka.
Rce precz - rzek - od Litwy.
Widzi i opisuje?
Fotografuje moe?
I za granic wydaje?
Towarzyszu cenzorze,
I na opisywanie...
Bo samo si nasuwa,
e wywiad zagraniczny
Nie pi... szpieg czyha, wrg czuwa...
420
Na ostr radzieck not,
e my propagujemy
Dywersyjn robot
Wyjaniamy ludowi,
By si wyzwoli ze szponw
Kleru i z religijnych
Bajek i zabobonw,
Skonfiskowa! To przecie
Wewntrzne emigranctwo!
Mocarstwowe zakusy!
Wyrane religianctwo!"
421
Wszystko skreli! Poprawi!
Przepisa sowo w sowo!
Sam wam podsun - powiedzia -
Jak to zmieni na nowo:
Wodzimierzu Iliczu
Co czuwasz w szklanej trumnie,
Jak kiedy, gdy byem dzieckiem,
Swe oczy zwrcie ku mnie
I dialektyk Marxa
W dziecice wpoie grono,
Tak nas przygarniasz na naszej
Radzieckiej ojczyzny ono!
I z dziecinn radoci
Pocign za stryczek,
Aeby popularnych
Posucha muzyczek".
A Mickiewicza, autora
Tych wrogich nam poematw,
Wykluczamy pomiertnie
Ze Zwizku literatw!!!"
1968
422
--------------
Plama
Kto, w najmielszej fantazji,
Co przed niczym nie stchrzy,
Mg pomyle, e kiedy
W historii si powtrzy
Jakby przeraonego
Zobaczy krla Jana
W subie Kary Mustafy,
W szeregach Solimana.
423
To tak, jakby ksi Jzef
Z czoem rozpomienionem
Skaka w nurty Elstery
W pocigu za Napoleonem.
Pacyfici beztroscy,
Demokraci pogodni,
Kada rze si zaczyna
Od jednej pierwszej zbrodni.
424
I mstwa, co si przemocy
Jak lew na drodze kadzie -
By z imieniem onierza
Na zawsze, nierozczenie
Zwiza w Polsce dwik sowa
Wolno - i uniesienie
I ju mu adne mroki
W oczach jej nie zgasz,
e jeli bi si, to za
"Wasz wolno i nasz".
425
Gdy ruszy na Rze Pragi
Z ruskiem rezunem w spce
Ten polski onierz - jak, kiedy
Przebaczy to Gomuce?
[Wyprowadzili onierza
Na to czeskie Psie Pole
Z nowym hasem: "Za wasz
I za nasz niewol",
By wikszy d wykopa
Midzy Zachodem a nami
T krwi z praskiego bruku
Co nam sztandar poplami].
Wy im popamitacie,
Wy ocenicie godnie
Jeszcze po trzystu latach
T bolsze-zbowidzk zbrodni,
T gomuczan hab,
Ten podstp najoczywistszy,
T plam - tym jaskrawsz
Im sztandar nasz by czystszy.
1968
--------------
Do widzenia
Z wielu stron sysz tutaj
ywe pretensje. Wielu
Wyrzuca mi, e ilekro
Mwi o Izraelu,
I o waszym narodzie,
426
Jak spoza niego kto cudzy,
Wic to mi tutaj za ze
Bior jedni i drudzy.
Budowalicie tutaj
Fantazji donkiszoteri
Kraj wasny, kraj, ktrego
Nikt prcz was nie bra na serio,
427
Caowali na brzegu.
Ja ju nad Oceanem
Jak lotnik, pod koniec lotu
Minem ten punkt feralny,
Z ktrego nie ma powrotu.
Teraz do gotowego,
Pan do nas drogi szuka?
Teraz, gdy my na grze?
Teraz to nie jest sztuka".
428
Straciem nad ni wadz,
Wszystka zostaa w Polsce.
Nic na to nie poradz.
(2 listopada 1968)
--------------
Monte Cassino
dla Generaa Wadystawa Andersa
1946
--------------
429
Ekshumacja
Przyszli witem opryszki
Od towarzysza Kliszki,
Rozbierali co siy
Cegy starej mogiy.
430
Przez wiek nie byo miejsca
Dla poety Norwida.
e zbudz si w ojczynie,
Z ktrej speza ohyda
Klski. Idcie std. Tutaj
Nie ma pana Norwida.
*
Musz by tacy poeci,
Dla ktrych ojczyzna znaczy
Raj utracony i powrt
Zamknity i kostur tuaczy
I gwiazda, co w grze wieci,
431
A nie liczy stuleci -
On by z takich poetw -
Musz by tacy poeci.
J dobdcie na wiato
Zamknit w trumnie,
J odkopcie z mogiy masowej,
Z Ni idcie ku mnie.
432
Jeli nie po to, by z Ciebie
Gwiazdami rodzili si w niebie
Poeci tacy?
--------------
Staruszek
Staruszek - mia lat pidziesit -
Krew omotaa w skroni,
Pot mu zalewa oczy -
Szpad w sabncej doni
Na godzinie historii,
Kiedy, znudzonym wzrokiem
Wodziy za muchami
Brzczcymi u okien,
Beznadziejnej pozycji,
Nadaremnej ofiary,
Jak broni si Rosjanom -
A jeden onierz stary
Orderu - i na kamienie
liskiej od krwi posadzki
Upada szabla i upad
433
Staruszek - (jak o nim Sowacki
Napisa) - ju po to tylko,
By sto czterdzieci lat potem
Jego nazwisko byo
artem niemal, przedmiotem
Przekliwego humoru,
Emigracyjnej ironii,
Co si na niego tak dsa,
Co si przed nim tak broni,
Krpujca to scena,
Gest taki i poza taka...
Mam w domu akwarelk,
Szkic Juliusza Kossaka,
(marzec 1970)
--------------
434
Przyczynek autobiograficzny
Trzy wierci mego nad wyraz
Pracowitego ycia
Schodz mi na to, e czego
Szukam.
Gazety, kartki,
Kwitu, cytaty, daty;
Kalki, kajetu, wiartki
Papieru z czyim nazwiskiem,
Notatki z wanym zapiskiem,
Ksiki, broszurki, sznurka,
Noyczek, listu, koperty,
Wycinka, spinacza.
Sterty
Papierzysk w pudach i pakach,
W starych walizkach i teczkach,
W szufladach szaf i biurka
Przerzucam, przetrzsam, rozrzucam,
Wywracam. Szukam.
Przed chwilk
Miaem w rku kopert
Z adresem z tyu. Tylko
Co pooyem j tutaj -
O, tu - przy maszynie, na prawo,
Rozmylnie zapamitaem,
Gdzie pooyem. Na gos
Powiedziaem dobitnie:
Uwaaj, eby mi potem
Nie byo adnych wymwek,
Tutaj ci kad, abym
Nie musia szuka.
A oni
Znw mi wisnli spod rki
Kopert i adresik,
Ksik, kartk, notesik,
Owek i piro biro.
Na dziesi sekund, nie wicej,
Odwrciem si tyem
Od stou - cap! - porwali
Wiersz przepisany na czysto,
Tu by, tu lea jak byk,
Pi sekund temu. I znik.
Umiecham si zimno. Tak
Jak tylko ja jeden potrafi.
I mwi: No, to dobrze.
To bd szuka. Mam czas
Dopiero jedenasta,
Do rana osiem godzin,
435
Zobaczymy, kto kogo przetrzyma,
Czy wy mnie, czy ja was.
Znalazem wiersz. O trzeciej
Nad ranem.
Gdzie by? W szafie,
W bocznej kieszeni spodni,
Ktrych nie miaem na sobie
Od dwch do trzech tygodni,
Razem z tuzinem spinaczy
I pirem biro, ktre
Kupiem przedwczoraj.
Nikt mi
Zagadki tej nie wytumaczy.
Trzy wierci mojego ycia
Schodz mi na to.
Kaja czasem
yczliwie bknie przy niadaniu
I ze wspczuciem oczywistem:
"Shouldn't you have a filing system?"
Zdarzaj si niestety
Chwile w yciu poety,
Gdy marzy o zamordowaniu
Ukochanej kobiety.
1971
--------------
Awangarda i ja
Pokornie si przyznaj,
Nie taj, nie taki-m hardy.
Jak bardzo zazdroszcz modym
Kolegom z awangardy.
Na poetyckiej bieni,
W morderczym maratonie,
Oni na przedzie, ja z tyu,
Nijak ich nie dogoni.
To odrobink odpadn,
To zbli si odrobink,
Oni na przedzie kup,
Ja z tyu, w pojedynk.
Otwarcie si przyznaj,
Nie robi tajemnicy,
436
Marz, eby by wrd nich
W awangardowej szpicy,
A gdy ju co napisz,
By nikt nie mg zgadn, czy to
Napisa poeta Miosz,
Czy te poeta Sito?
437
To mi pilna zachta!
To dla mnie nakaz twardy:
Do mego pascizmu!
Przechodz do awangardy!
Radonie podniecony,
Z dum nowego poety
Siadam do Smith-Corony,
Chlap chlap, chlup chlup!
Niestety -
Co pisz, to mi si samo
Skada w rytmy - znienacka
W magmie sw - bble rymw!
Ju rym z rymem si cacka
I nagle awangarda
Tego mi nie przebaczy -
Chciaem napisa bez sensu,
A wiersz znowu co znaczy.
*
Nie liczcie na mnie w szeregach
Awangardowej mody.
Czemu si nie nadaj?
Jestem jeszcze za mody.
Skd mi do awangardy,
Chobym nie wiem jak kluczy,
Kiedy ja paseizmu
Jeszczem si nie nauczy.
1971
--------------
Przyczynek do autobiografii
Co nieraz ywo mnie obruszy,
438
Do czerwonoci mnie rozgniewa.
Ju biegn do maszyny. W duszy
Krwawej rozprawy tylko pragn.
Pisz na mier i ycie. Nagle
W poowie mi si odechciewa.
439
I tyle wci do napisania.
W poowie mi si odechciewa.
1971
--------------
Ballada wilanowska
l.
Ujrza krl Jan pewnego dnia,
Ze krlowa w swej komnacie ka.
"Skarbie mj ty, czemu te tzy"
"Smutno mi, e deszcz tu wiecznie my!
We Francji wiosna ju jest radosna,
A tutaj le mi, tu soca brak!..."
"Jutro skoro wit,
W parku tym bdzie kwit kady krzak,
Niech mj kraj ci da mioci mojej znak!"
440
Z drzew tysiczny si wyrywa pk.
Taka to jest moc
(blues - gavotte)
muz. Henry Hussun
Piosenka po raz pierwszy piewana przez Mari Korsk w rewii Podwjny nelson w "Qui pro Quo"
w Warszawie (1927).
Pensylwania
l
. Zmierzch cichy co dzie przynosi mi
Echo twoich sw
Nik piosenk z tych dawnych dni...
Dal si skraca. Modo wraca. Znw...
Refren:
Pierwszy raz bylimy zakochani
W ten pikny czas, gdy kwity bzy w Pensylwanii!
Szumia wieczr i w drzew gaziach dra
piew daleki brzmia
W rzecznej przystani.
A gdziemy szli peni ez i zakochani,
Po dzi dzie kwitnie bez w Pensylwanii!
Tylko przed domem tu
Kwitnie krzak psowych r,
Gdzie mi rzek pierwszy raz,
e mnie kochasz!
2
.
Ach, ty dzi ju nie pamitasz sam!
Wszystko poszo w dal...
Ja te na prno to w sercu mam.
Myl o tym. Co mi po tym? al...
Refren:
Ze by czas, gdy kwity bzy w Pensylwanii.
Pierwszy raz bylimy zakochani!
Szumia wieczr i w drzew gaziach dra
441
piew daleki brzmia
W rzecznej przystani.
A gdziemy szli peni ez i zakochani,
Po dzi dzie kwitnie bez w Pensylwanii.
Tylko przed domem tu
Kwitnie krzak psowych r,
Gdzie mi rzek pierwszy raz,
e mnie kochasz!
(walc)
muz. R. A. King
Piosenka po raz pierwszy piewana przez Mari Modzelewsk. w przedstawieniu Artyci Artura
Hopkinsa i Georgcsa Mankera Wattersa (w scenicznej adaptacji M. Hemara) w Teatrze Polskim w
Warszawie (1929).
Rumba
Rumba
To jest wanie ten radosny tan Kolumba,
Kiedy odkry Nowy wiat
Rumba,
Kto nie taczy, ten niech al ma do Kolumba,
Bo on pierwszy na to wpad.
Skok zrobi co si
Krok naprzd i w ty
Kajtek
Pewien znany, zaufany jego majtek,
Krzykn z gry: Widz ld!
I rumba
Powitalny, triumfalny tan Kolumba
Pochodzi std.
Hallo, tutaj radio Ameryka!
Zza gr, zza mrz
Suchajcie nas!
Hallo, oto jest dzisiejszego dnia
Odkryta ju
Na wieczny czas:
Rumba,
Powitalny, triumfalny tan Kolumba,
Kiedy odkry Nowy wiat,
Rumba,
Kto nie taczy, ten niech al ma do Kolumba,
Bo on pierwszy na to wpad.
A! szczliwy rok!
Raz-dwa i odkryto jednego dnia
442
I Nowy wiat i nowy krok!
(Fiesta)
muz. Walter G. Samuels
i Leonard Whitcup
Piosenka piewana po raz pierwszy przez Zul Pogorzelsk. w skadance kabaretowej jajko
Kolumba w teatrzyku "Banda" w Warszawie (1931).
Refren:
Nie bdziesz ty - to bdzie inna,
To bdzie inna
I nie pomog ci zy.
Raz, dwa, trzy - I bdzie inna
I bdziesz winna ty sama, tylko ty!
al ci bdzie, ja wiem, jak nikomu!
Bdziesz gry si, ja wiem, czeka w domu
Na mj list, na telefon, na znak,
A ja bd inn tuli, wiesz jak...
Nie bd za - i tak dziecinna,
I tak dziecinna,
Bo nie pomog ci zy
Tego dnia, gdy bdzie inna,
Pierwsza lepsza, byle nie ty!
2.
W niedziel dam anons w kurierze przez front:
Gentleman mody i blond,
Przystojny, zamony, subtelny, to ja,
Szuka ony na rok albo dwa.
Przecie przyjd tysice,
Bd o mnie si rwa!
Przecie cae miesice
U mych drzwi bd spa!
443
Jeszcze licz do trzech, jeszcze wracam od drzwi
Raz, dwa i -
Refren:
Nie bdziesz ty - to bdzie inna,
To bdzie inna
I nie pomog ci zy.
Raz, dwa, trzy - I bdzie inna
I bdziesz winna ty sama, tylko ty!
Bdziesz tskni, ja wiem, potajemnie!
Kady dzie bdzie pusty beze mnie!
W kad noc bdzie czego ci brak
A ja bd inn tuli, wiesz jak...
Nie bd za - i tak dziecinna,
I tak dziecinna,
Bo nie pomog ci zy
Tego dnia - gdy bdzie inna
Pierwsza lepsza, czemu nie ty?
(walc)
muz. Marian Hemar
Piosenka piewana przez Andrzeja Boguckiego w teatrzyku "Banda" w Warszawie (1932) oraz
przez Len elichowsk i Fryderyka Jarosy'ego.
To ta pierwsza mio
Przez noc nagle w sercu co budzi si,
nagle w sercu co trudzi si,
ni to zy, ni to miech.
Przez noc - jakby w drzewach wiosenny deszcz
Jakby w piersi - tajemny dreszcz,
ni to strach - ni to grzech.
Zawirowao dokoa wszystko,
wiat jest daleko, a noc jest blisko.
Refren:
To ta pierwsza mio
tak si zaczyna.
To ta pierwsza mio,
to ta jedyna
Wierszem si odzywa,
muzyk gra -
To jest ta prawdziwa,
cudna, zudna, za...
444
To ta pierwsza mio,
to ta uparta,
Ta najboleniejsza,
najwicej warta,
Ktra trwa najduej,
a koczy si,
Albo bardzo dobrze,
Piosenka z komedii muzycznej Georgc'a Berra i Louisa Verneuila Moja siostra i ja wystawianej w
teatrzyku "Banda" w Warszawie (1933) w adaptacji M. Hemara i Juliana Tuwima.
Upi si warto
l.
Taka noc padziernikowa, niewierna
I w te okna tylko deszczu cigy plusk
I taka chandra si kadzie cholerna
Na gow i na serce i na mzg
Ju cay dzie taki by i cay tydzie
I bdzie drugi, bdzie trzeci taki sam
Ju nie mog, ju nie wiem, ju nie widz
Co z sob pocz, gdzie si podzia z sob mam?
Refren:
Kocha nie warto, lubi nic warto,
Znale nie warto i zgubi nie warto,
Przysic nie warto, uwierzy nie warto,
Chodzi nie warto i lee nie warto,
Pieci nie warto i bole nie warto,
Straci nie warto, zarobi nie warto,
Sprzeda nie warto, kupi nie warto,
Jedno co warto, to upi si warto.
2.
Przypomina si cholera, dziewczyna
No to co! I znowu bez niej ani rusz.
Ani ona bya jedna, jedyna
Ani drugiej mie nie bd takiej ju.
Podeprze gow rkami obiema,
Na siebie patrze chwil, tak jak obcy widz.
445
O co chodzi? e bya. e jej nie ma.
I co z tego? A wanie, e nic.
Refren:
Upi si warto, upi si warto,
W szynku na rogu wygupi si warto,
W dobrej kompanii popi, to warto,
Czyst kroplami zakropi, to warto,
Wdk do bw ponalewa, to warto,
Siedzie i paka, i piewa, to warto,
Z sercem cinitym, z dusza, otwart.
Upi si, upi - to jedno, co warto.
(tango)
muz. Pawe Asanowicz i Marian Hemar
Karpacka Brygada*11
I Mymy tutaj szli z Narwiku!
My przez Wgry! A my z Czech!
Nas tu z Syrii jest bez liku!
A nas z Niemiec zwiao trzech!
My przez morza! A my z Flandrii!
My grami! My przez las!
Teraz wszyscy - do Aleksandrii!
Teraz my ju wszyscy wraz:
Karpacka Brygada!
Daleki jest wiat,
Daleki onierza
Tuaczy lad.
Daleka jest droga
W zawiejach i mgach,
Od niegw Narwiku
W libijski piach.
446
I wzrok na ni zwraca
Zza gr i zza mrz -
Czy idzie Brygada,
Czy wida ju?
Co noc such wyta
Przez dal i przez mrok -
Czy sycha Karpackiej
Brygady krok?...
II
Byem w Polsce inynierem.
Miaem w Wilnie domy dwa.
Byem krawcem. A ja szoferem.
A ja byem w BGK.
A ja malarz. A ja stolarz.
Miaem kino. A ja las.
A ja monter. A ja golarz.
Teraz my ju wszyscy wraz:
Karpacka Brygada -
Daleki jest wiat,
Daleki onierza
Tuaczy lad.
Daleka jest droga
W zawiejach i mgach,
Od niegw Narwiku
W libijski piach.
447
Jam ludowiec by istotny!
Ja w Ozonie cay czas.
A ja byem bezrobotny.
Teraz my ju wszyscy wraz:
Karpacka Brygada!
Daleki jest wiat,
Daleki onierza
Tuaczy lad.
Daleka ta droga
W zawiejach i mgach,
Od niegw Narwiku
W libijski piach.
Karpacka Brygada -
Do domw, do chat,
Do Polski idziemy
Przez cay wiat!
Nie zbraknie na wiecie
Bezdroy ni drg -
Dojdziemy do Polski!
Tak daj nam Bg.
Piosenka piewana po raz pierwszy przez Helen Kitajewicz podczas uroczystych obchodw
wita 3 Maja w Latrun (Palestyna) w 1941.
PROLOG
Kiedy, gdy z tej wojny wrc -
Za jakich kilkadziesit lat -
Plecak zo, buty zrzuc
I sid sobie - bardzo rad.
448
Wnukw zbierze si gromadka
U stp - i wnet szczebiotem swym
O bajk bd prosi dziadka.
A c ja wtedy powiem im?
Refren:
Pamitaj o tym, wnuku,
e dziadzio by w Tobruku
I myla sobie - oj, niedobrze, oj, niedobrze,
oj, niedobrze
Co za duo huku.
Szumiao morze w blasku,
Byszczao niebo w trzasku.
A dziadzio myla: co tu tyle
Nasypali, nasypali, nasypali piasku.
Refren:
Piosenka piewana po raz pierwszy przez Wojciecha Wojteckiego (Wojciecha Wasilewskiego) jako
prolog do rewii Czowki Karpackiej Pamitaj o tym, wnuku, ktrej premiera odbya si 17 X 1941.
449
Przechadzka
Piosenka Szczepcia - Kazimierza Waydy
450
Wiatr tylko strca krople mgy -
Wiatr tylko strca krople mgy -
Spaday z drzew jak zy. Jak zy.
1946
--------------
Madame Wasilewska
Towarzyszka Wasilewska,
Laval-liera kujbyszewska.
Od Uralu a po Soho
Pierwsza nasza Lady Haw-Haw.
Od Tamizy do Uralu
Ona pierwsza nasza Hacha,
Polska Leni Riefenstahl'u
Sowieckiego monomacha.
Od "Pomyczka" do rzemyczka,
Czort sam si rozczuli gotw,
Ona- teraz przewodniczka
W Zwizku Polskich Patryjotw.
Z narodowcw i kuakw,
I bundowcw te, a jake,
W Rosji wybr dla Polakw:
Albo w rzdzie, albo w agrze.
451
lczy Wanda w noc bezsenn
Ponad kart atlantyck,
jak tu zrobi suwerenn
Siln Polsk katolick?
Patryjotyzm j przenika,
ju ta Polska w snach urasta -
Pierwsza w wiecie republika...
A w Sowietach siedemnasta...
Z ni na czele... w charakterze
Patronichy i Egerii...
Z Kornijczuchem w Belwederze...
Z Polakami na Syberii...
Co najwyej p. Mootow
Powie, e Madama Chairman
Zwizku Polskich Patryjotw
Okazaa si pro-german.
--------------
Projekt karykatury
P. Mikoajczyk zaasekurowa si na wszystkie strony.
Napisa w swoim Jutrze Polski.: "uznajemy siebie za
optymistw, realistw i - romantykw zarazem...
452
A na drugim realizm, tak pokornie gorzki...
Jakby to nie dwie twarze, lecz dwa rozne boki.
--------------
Anegdotka reklamowa
(Z CYKLU KARTKI Z PAMITNIKA)
Henryk Ford ogosi kiedy:
W tym sezonie kady moe
Bez dopaty kupi forda,
W jakim tylko chce kolorze.
453
Elegancki czy wulgarny -
Do wyboru. Naturalnie
pod warunkiem: byle czarny".
Politycznie - niepodlegli.
Ustrojowo - szmer podziww.
(Naturalnie pod warunkiem,
e w sowieckiej sferze wpyww).
--------------
adna sytuacja
(Z CYKLU KARTKI Z PAMITNIKA)
Midzy Scyll niemieck
454
A Charybd sowieck
pyniemy w wtej dinghy,
Rodzimym obyczajem,
Jedni drugim nawzajem
Berlingi lub Quislingi.
Radosna Rekonstrukcja,
Sfery Wpyww, produkcja,
Age of Plenty, kres troski.
Bogosawiestwo czeskie,
Miosierdzie papieskie
I paszport nansenowski.
--------------
Piosenka o amnestii
I
Sodki jest owoc zwycistwa,
Niby dojrzaa jagoda.
I sodka nagroda mstwa
I wiernej suby nagroda.
e si najmielsze speniaj
Marzenia, cele i plany:
"Amnestia. Wracaj do kraju.
Nie bdziesz przeladowany".
II
455
Za te przecze tatrzaskie,
Za te przemyty karpackie,
Za te Mirandy hiszpaskie,
Za te wizienia sowackie.
Za kryminay madziarskie,
Za twe nazwisko zmienione,
Za jakie wizy bugarskie,
Za wszystkie granice zielone.
O to si bi - to ci daj,
By nie czu si oszukany:
"Amnestia! Wracaj do kraju.
Nie bdziesz przeladowany".
IV
Na grze Monte Cassino -
Grobw bez liku, bez liku -
Polski cmentarzyk. A inny
W Tobruku, a inny w Narwiku.
456
Szkocji, a inny Holandii.
--------------
Furmanka z powrotem
W wyniku "referendum",
Wrd wielu pogosek,
Kry w Londynie plotka,
A waciwie wniosek,
e si p. Mikoajczyk
Wybiera skwapliwie
Z powrotem do Londynu.
Sam si troch dziwi,
Czemu mi ta pogoska,
Gdy j usyszaem,
Skojarzya si w gowie
Z pewnym starym kawaem.
*
Bieg raz, w skwarne poudnie,
Biedny ydek szos,
Spocony i zziajany,
W achmanach i boso.
457
"Co tobie po jarmarku?
Biedny ty i gupi -
Nic nie masz do sprzedania,
Ani nic nie kupisz..."
--------------
Leniuch
Pewnego dnia, raniutko,
Do Bezpieki, do celi,
przyprowadzono grzecznie
Dwch nowych obywateli.
458
Zachciao si pooy,
Dlatego teraz siedz".
I towarzysz partyjny,
I kompan towarzyski,
Chop jak zoto - no, czowiek,
jak to si mwi - bliski.
Kieliszek po kieliszku,
Kiebasa po kawaku -
o Bezpiece... o wojsku...
O Rokossowskim marszaku...
459
O Polsce przedwojennej...
O rublu i o zotym...
O emigracji w zgniej
Demokracji... i o tym
Monachium... i o Wilnie...
O Wrocawiu... o Lwowie...
C - z tematu na temat,
Jak w przyjacielskiej rozmowie.
A skoczya si wdka
I ta kiebasa z chrzanem,
I nagle si zrobia
Trzecia czy czwarta nad ranem.
e teraz do Bezpieki
Naley pj, musowo,
I t ca rozmow
Powtrzy sowo w sowo.
Poo si na godzink -
Tak uoyem w myli -
I pierwsza rzecz, pjd rano.
A rano ju po mnie przyszli.
460
To mj przyjaciel. Ten Staszek".
--------------
Nowy adres
Pan Sonimski dokona
Bohaterskiego wyczynu:
Przenis si do Warszawy
Ze zgniego Londynu.
A ktry to Dzieryski,
w rodak takiej sawy,
e si jego nazwiskiem
Chlubi ulica Warszawy?
Czowiekiem-zmor, co wiatu
przynia si na jawie?
Kto mia takie nazwisko
Uczci - nie przekl - w Warszawie?
*
461
Przywiedli z Moskwy tablic
I na rogu ulicy
Warszawskiej uroczycie
przybili. Na tablicy
Zamerdaj wierszykiem
Psim - na chwa Stalinu.
Nie na bunt pojechali
Do Warszawy z Londynu.
Zamerdaj ogonkiem
Pokornie i radonie.
A w doniczce, miast kwiatu,
462
Zeschy badyl wyronie.
--------------
Zabawa w demokracj
Nie mog si domysle -
Po co im ta zabawa
W jakie "wybory do sejmu",
W jakie wyborcze prawa,
W jak demokratyczn
Reprezentacj narodu?
Po co im tyle kopotw?
Po co tyle zachodu?
*
Gdy grzeczne dzieci si bawi
W "andarma i bandyt",
Wyywaj si w dzieciach
Instynkty niewyyte.
Penoletni bandyci,
Oprawcy i zodzieje
Bawi si w demokracj?
W prawa i przywileje
Krytyki, opozycji,
Dyskusji, parlamentu?
Po co tyle zachodu?
Po co tyle zamtu?
*
463
Cay kraj maj w garci.
Ukradli i dzier w apie.
Jak si ywnie spodoba
Bolszewickiemu satrapie -
464
w rewizje, czystki, agry,
W egzekucje i zsyki,
W mier ludzk i ludzki lament -
Bawi si. W co? W demokracj.
W narodowy parlament,
--------------
Rocznica
NOWA PIE NA ZNAN MELODI
Gdy nard warszawski si porwa do boju,
Gdy z broni powstali cywile -
Gdzie ty bye wtedy, sowiecki gieroju?
Za Wis, opodal, o mil.
465
U miejskich barykad i szacw,
Za Wis spokojnie czekali Sowieci,
A Hitler dobije powstacw.
466
Nie bjcie si. Bg wam zapaci.
--------------
Ordzie o amnestii
Bierut na wcie otwarty
Nam, uchodcom, ogasza,
e gocinny - i wszystkich
Do powrotu zaprasza.
Zachodnim emigrantom
Oficjalnie zaznacza
e on im wszystkie winy
Daruje i przebacza.
Nawizywa konszachty -
Lub ku warszawskim szacom
Prbowa lecie, aby
Bro zrzuca braciom powstacom,
467
Tylko e Rokossowski,
Co sta za Prag, blisko,
Nie pozwala mu siada
Na rosyjskie lotnisko -
468
Od wielu lat? Szesnastu -
Pjdzie do konsulatu,
Tylko zoy podanie,
Podpisze pakajanje
I zakoczy wygnanie
I bezpodn karier
Bezdomnego tuacza.
Wos mu z gowy nie spadnie.
Bierut jemu przebacza.
I ramiona rozkada.
I umiecha si mile.
Szukasz, powiada, szczcia,
Wstp, powiada, na chwil
Na ono demokracji.
Z faszystowskiego wygnania
Wracajcie - do Warszawy,
Do odzi, do Poznania,
Do Kielc, do Czstochowy,
Do Buska, do Jaworzna,
Do Lwowa - e jak, prosz?
Nie, do Lwowa nie mona.
Do Lwowa i do Wilna,
Do Zbaraa, do Brodw,
Do Krzemieca - nie mona.
Z bardzo prostych powodw -
To przecie zagranica.
To jake z zagranicy
Wraca wam za granic?
To dla was bez rnicy.
469
Tej amnestii? Kto - komu?
wamywacz - prawowitemu
wacicielowi domu?
Zodziej - okradzionemu?
Zbj - sdziom swym? Morderca -
Ofierze swojej, ktrej
Krwi noem utoczy z serca?
--------------
470
Na co wam Londyn czy Montrea?
Dlaczego odszed Lechom Wittlin?
Pyta patosem takich pytlin.
471
Patrzcie na tego Sonimskiego -
To on, sympatyk lewicowiec
Od Saint-Simona i Steckiego,
Byy beckowiec i ludowiec,
Co "lubi lud, lecz w lemoniadzie"
Jak kiedy pisa w swej Paradzie),
I byy mikoajczykowiec,
Adiutant Kota i praporszczyk,
Byy kosynier i libera,
Byy pisudczyk. I sikorszczyk
(W pamici-m sobie to zachowa,
jak nam w Londynie imponowa,
jak tutaj z dum w krg spoziera,
Bkajc gosem swym niedbaym:
"Dzi jem niadanie z jeneraem"...
Mwi "jenera", nie "genera",
przez jot, bo brzmiaa mu ta jota
Z napoleoska i z Or-Ota) -
Wczoraj ziemiasko-cukierniczy,
Dzisiaj wociasko-robotniczy.
472
Poecie wolno szkd przyczyni,
Wolno si zaga i zewini,
Merda ogonem i ucieka,
pod st wle i hau-hau, odszczeka,
Wolno ze sowa zrobi ajno -
Jak tylko wierszem, to ju fajno!
Wolno mu zdradza - jak do rymu,
To nie wemiemy za ze my mu,
To ju nie bd, to ju zaleta,
Bo pan poeta! Pan poeta!
Bo pan artysta! Bo artycie
Wolno tym kurrrkiem by na dachu!
--------------
Dwie choinki
W te wita dla polskich dziatek,
Dla creczki i synka,
473
W Paacu Kultury i Sztuki -
Reymowa choinka.
Byskotkami od dou
Do gry zawieszona,
A na szczycie choinki
Gwiazda - ale czerwona.
A ta gwiazda oszustka
Sieje byski czerwone
I prowadzi pasterzy
W mrok - w noc
- w przeciwn stron.
Po to jest Po to przecie,
Na t sub jedyn,
Lucyfer bolszewicki
Zapali j mpod choin.
*
Pod gwiazd, na gazkach,
nieg tradycyjny, z waty,
I fotografia anioka.
A anioek - brodaty.
To towarzysz Buganin.
On teraz wasz anioek.
A pod aniokiem szpicbrdk -
Widzicie? - W i osioek.
W i osie! - symbole
Radzieckiego ustroju.
jeden na bolszewika
Haruje w morderczym znoju,
474
A ledwie dycha, a piana
U pyska mu si rowi.
A drugi - osie Znaczy,
Wierzy bolszewikowi.
*
A pod zielon choink -
Ach, prezenty witeczne!
Zaraz je zobaczycie,
jeli bdziecie wzeczne.
To prezenty, przeciwnie,
Od was dla bolszewika.
Patrzcie, ta dua paka,
Co si ledwie domyka,
To wgiel grnolski.
Wasz prezent dla Moskali,
PoJak wykopa. A Moskal
W piecu sobie napali.
A ta krpa beczuka
To nafta drohobycka.
Ha, ona ju nie polska.
Ona ju bolszewicka.
A ta tga paczuszka -
Widzisz, kochany synku?
To zote polskie zboe.
Dla Rosji. W upominku.
A te kufry i bele,
Kada cika i peh1a -
475
To twj len, twoje ptna,
Twoje skry i wena.
Nie pacz, e sam obdarty.
przyjemnie ubra kog,
Zabior. Bo ty niewolnik,
A oni - bolszewicy.
Zechc, no to zabior.
My si spotkamy wszyscy,
Zbratani i wzruszeni,
U innej choinki - ktra
W sercach nam si zieleni.
--------------
476
Adam Mickiewicz Pies i wilk
(Naladowanie z Lafontaine'a z przypisami Hemara)
Jeden bardzo mizerny wilk - skra a koci -
(Wilk, znaczy si, wygnaniec. Tuacz. Na wolnoci
Bezprizornyj. Wic dola jego zaniedbana)
Myszkujc po zamrozkach, kiedy w apy dmucha,
Spotka przypadkiem pewnego brytana,
Buganiskiego karku, chruszczowskiego brzucha -
Sier na brytanie byszczy, gdyby szmelcowana,
A podgardle ma th1ste, zwise do kolana.
477
WsZY, warkn, potarmosi,
Poda apk - ot i ju, ba -
Nie tak duo. Letka suba.
--------------
Moja przekora
A ja czowiek przekorny,
Nie szanujcy powag,
Byle wszystkim na przekr
Wszyscy tak, to ja owak.
478
Przekora lutni stroi.
Ot, przykad: Kiedy w kraju
Pisarze, koledzy moi,
Kiedy si do Stalina
Kruczkowski migdali,
Kiedy go Jastrun sawi,
Gdy go przybo chwali,
Osmaczyki odolskie
I arskie Brandysy
Wypisyway wiersze,
Pieni, yciorysy,
Eklogi, panegiryki,
Artykuliki, dzieka,
e Stalin geniusz, gwiazdka,
Soneczko, pereka,
479
e cukier krzepi,
A Stalin jeszcze lepiej,
e Stalin grzeje, Stalin chodzi,
Stalin nigdy nie zaszkodzi -
Kiedy te rozbuchane
Najemne meamedy
Tak jazgotay, wyy
I piay - to ja wtedy
"Przepraszam towarzyszw,
Prosz towarzyszek -
Tak krzyczaem - to kamstwo!
To jest kat i opryszek!
Zarozumiay durak,
Paranoik upiorny!"
Tak krzyczaem (Mam wiadkw),
Bo ja czowiek przekorny.
480
Patrzcie, ktry gorliwszy,
Skwapliwszy waczyk-wstaczyk.
Z bohatersk odwag,
Z ryzykanckim zuchwalstwem
Krzycz: "Precz ze Stalinem!"
Krzycz: "Precz ze sualstwem!"
A ja czowiek przekorny,
Ja odchodz na stron
I myl: Czas przed nimi
Wzi Stalina w obron.
*
Nie byo w dziejach wiata
Takiego, jak on, kata
I nie byo gorszego
Despoty i wariata
Ni to diaba nasienie,
Ta sowiecka gadzina -
Stalin. Ale to jednak
Nie bya jego wina.
On by win ustroju,
Co w sobie logicznie mieci
Moliwo takiej zbrodni,
Bezkarnej przez lat trzydzieci.
Wy bojary nikczemne!
Wam Iwan w nos urga
I po pyskach was wali,
I za brody was ciga,
481
I ywcem pasy z was dar,
A wy jemu: "Soneczko!
Wiwat! Niech yje! Na zdar!"
A wy mu czoem bili,
A wy plackiem i prochem
Rozmodleni leeli
Przed kochanym molochem.
--------------
Wierszyk okolicznociowy
W normalnym spoeczestwie,
Kiedy umrze dygnitarz -
"Co mu byo?" - to pierwsza
Rzecz, o ktr zapytasz.
482
"Czemu jego zabili?"
Obskoczyli go koem -
Opryszek, rzezimieszek,
Rzenik i zbj. utukli
jak laskowy orzeszek.
Zaprosili na kongres,
Da im si, znaczy, podej.
Towarzysz zrobi swoje,
Towarzysz moe odej.
I honorow wart,
Zwojem aobnych bluszczw,
Staj wkoo - Bulganin,
Surw, Saburw, Chruszczw -
Z czarnymi opaskami
Na rkawach bekieszek,
Ci sami - zbj i rzenik,
Opryszek i rzezimieszek.
Pochowaj koleg
483
W pastwowej ceremonii,
Niby, e dobrowolnie
Umar... e to nie oni...
Wspczesna medycyna
Zna tak rne sposoby...
Nie mog tam wpa na pomys
Jakiej innej choroby?
484
*
Kwiaty lec na trumn,
zy pyn, niby luza,
Pogrzeb si wlecze, na szczot
Sowieckiego Sojuza,
Poczekajcie, kochani,
Dowiecie si pokrtce,
Tylko Chruszczow nowego
Wyznaczy wam przywdc
Ja mdry. Ja ju dzisiaj
Roztropnie radz: patrzcie,
Z ktrej strony wiatr wieje,
Zbyt gorliwie nie paczcie.
*
Umar Bierut. Dopki
y i porasta w pierze,
I kukuczym pisklciem
Gniedzi si w Belwedrze,
I by ruskim agentem
Na czele polskiego rzdu -
Dopty by w instancji
Naszego, ludzkiego sdu.
485
Jeeli to jest prawda,
e Sd si odbywa taki
--------------
Odpowied
Na wszystkie zalecanki, na wszystkie pokusy, zaloty,
I na skryte tsknoty, i wszystkie wahania,
e moe mwi prawd? Moe im uwierzcie?
Moe jednak w ojczynie ta odwil? ... nareszcie
przysza prosta i szczera odpowied z Poznania.
486
Cay wiat wstrzyma oddech. wiatem byskawicy
Olnia go dogbna, jaskrawa nauka,
Zobaczy na wystawie Polsk.
Bolszewicy!
A ot! Udaa wam si poznaska Pewuka!
--------------
Rekonstrukcja, konstytucja,
Nadprodukcja, rewolucja,
487
Paac Sztuki i Kultury -
Wszystko przewidziane z gry.
488
Odwil! Odwil! Kra ju pka!
Mrz popuszcza, nieg rozmika,
Boto chlupie i w chahlpie
Coraz cieplej ludziom w kupie,
By by polskim bohaterem.
CYRANKIEWICZ JFST PREMIEREM.
*
A w Poznaniu hucz strzay,
Tum wzburzony, tum zuchway,
Tum wociasko-robotniczy
Buntownicze sowa krzyczy.
489
Widz ju - oczami ducha -
--------------
"Towarzysze! - powiedzia -
Wy tu wcale nie wiecie,
e niewolnictwo bynajmniej
Nie zaniko na wiecie!
490
Sto milionw helotw
Depce francuski ucisk,
Brytyjski imperializm
I portugalski bucisk!
W szponach W. Brytanii,
Francji i Portugalii,
Tak mwi pan Gomuka.
A na sejmowej sali
We ostatni koszul,
Tylko rad, jak by rusk
Niewol w jednej chwili
491
Zamieni na francusk?
--------------
Szczypiorek
Warszawski autor, p.Andrzej
Szczypirski czy Szczypiorski,
Czyta niedawno przez radio,
Felietonik autorski,
W ktrym on si sowami
Bardzo dla mnie przykrymi
Wyraa o mnie. To znaczy
O mnie, midzy innymi
492
Nie o mnie ad personam,
Tylko w konfiguracji
Oglnej, mwic, znaczy,
O caej emigracji,
Do ktrej ja nale
Jako pionek i czonek.
Powiedzia obcesowo
I bez adnych obsonek,
e emigracja, jeli
Wzi j ca do kupy,
Dzieli si, tak powiedzia,
Na trzy, tak powiedzia, grupy,
Jeeli w katalogu
Towarzysza Andrzeja
Nie ma adnych wyjtkw,
To jasne chyba, e ja -
Kim s ci "renegaci"
Pord nas? To zapewne
Wszyscy, co maj pretensje
Zadranione i gniewne
I co tylko pomyl
O swoim zdradzonym Lwowi,
To jasna krew ich zalewa,
493
Nu... renegaci. Typowi.
I o krzywd Katynia
Uparli si jak wariaci,
eby pamita i eby
Gniewa si. Renegaci.
Prawda? I uczepieni
Kaprysw i humorw,
e nic tylko chc mie wasny
Rzd z wasnych swych wyborw-
Renegaci! - i takie
Knuj zakusy pode,
e chc by wolni w Polsce,
Na wasn, polsk mod.
Wierz w buruazyjne
Mrzonki - w ludzk serdeczno,
W dobre maniery, w sodycz
Charakteru i w grzeczno.
W ktrym si rzeczywisto
Z marzeniami nie kci.
To jest ta druga grupa.
To wanie ci bankruci.
Staruszkowie aoni,
494
Ktrym czasu ubywa...
Co kiedy zerkn w lustro,
To gowa bardziej siwa.
On im bro z rk wytrca,
Marzenie w sercu gasi.
Ach, aosna to grupka,
Ci staruszkowie nasi,
Do ktrych, naturalnie,
Musz si przyzna szczerze,
Z metryki i z wygldu
Ja, zgadza si, nale.
I dobrodusznie - bo chocoym
Zoliwie chcia, to nie mog -
Zamiatam nim par razy
Emigracyjn podog.
--------------
495
Odprawa... Na odprawie
W uczuciowych stosunkach
Musi nastpi zmiana,
Bo Rosja czuje si w Polsce
Jako niedokochana...
Jakby niedopieszczona...
Ona z natury pieszczocha,
Tym bardziej jej brakuje,
Jak kto nie do j kocha...
Jeeli ty komunista
496
Dialektycznie wykluty,
Po Marksie oblatany,
Na Leninie obkuty,
To adnych wtpliwoci,
Wahania adnego nie masz,
e ty masz dwie ojczyzny
Na wiecie. Nie jedn - dwie masz.
Po polsku, po angielsku,
Po francusku, po wosku,
J'ai deux amours" - mam mioci
Dwie: "Mon pays et Moscou"...
*
W Warszawie, na odprawie
Dla partyjnego kka,
Gdy taki rozkaz wyda
Sam towarzysz Gomuka,
Wszyscy, co do jednego,
Funkcjonariusze na sali
Zaamywali rce.
Jak to?.. Jak to? - pytali -
497
Serca nie wytrzymaj
Takiej miosnej kampanii.
To my funkcjonariusze,
Nie jacy nimfomani...
A szlochali na sali,
A si robio al tu.
lecz towarzysz Gomuka
Siedzia tam, jak z bazaltu.
I zanim si odprawa
Zakoczya na sali,
Zaczli kocha Rosj
Bardziej, ni dotd kochali.
Kochaj j na wycigi
Miosnego zapau,
Kochaj j na zabj,
Kochaj j do szau,
Kochaj j, kochaj,
Jak pracowite pszczki.
Czego si w Polsce nie robi
Dla towarzysza Gomuki...
--------------
Oskaronych zasiada
498
Przed frontem gronego sdu
Mody czowiek, trzydziesto-
Kilkoletni. Z wygldu
A oczy nieobecne,
Jakby zbudzone ze snu ma,
A w renicach zarazem
Pomienie i zaduma.
499
Czyt akt oskarenia.
Powiada: "Oskarony
Dopuci si zniewagi
Rzpltej Polskiej!
W sposb jawny i nagi,
Co to s te byskotki?
Czy to nasze zdobycze
Spoeczno. wychowawczo -
Wociasko. robotnicze?
500
A moe pisma Lenina,
stalina, Cyrankiewicza,
Gomuki i Kosygina?
I co to znaczy, e teraz -
Zwrmy tylko uwag
Na ten czas teraniejszy.
Na t bezczeln zniewag,
Co wicej si wyania
Ni sama grafomania!
To jest, Wysoki Sdzie,
Wyrany akt podegania!
Co to jest za koszula,
Ktr pan Juliusz Sowacki
Tak nam doradza, ze swojej
Emigracyjnej zasadzki,
501
Na wiadka oskarenia
Oraz na rzeczoznawc
Powouj" - powiedzia. -
Nim skoczy zdanie, w awce
Iwaszkiewicz. Zawiadczam,
e w charakterze poety
Znaem oskaronego
Od dziecka... i niestety
Uprawia buruazyjny
Mistycyzm... i religianctwo...
Zgniy zachodni romantyzm
I skrajne emigranctwo...
Sabota socrealizmu
Przez anty-socpanteizm
I kontrrewolucyjny
Sensrebrnysalomeizm...
Za szkalowanie narodu
I akty kontrrewolucji,
dam kary doranej,
Publicznej egzekucji".
Usiad zadowolony.
obroca wsta z drugiej strony,
502
Rzek: "Wobec wyranej winy,
Zrzekamy si obrony".
Oskarony zostaje
W Ludowym Sdzie Warszawskim
Skazany na rozstrzelanie
publiczne, na placu Saskim".
*
Dzie mroczny. Niebo jakby
Z brudnego bohomazu.
Kilkoma takswkami
Z gmachu sdu od razu
Jediemy na rozlegy
Plac. Tam ju zowrogi
Pluton onierzy stoi
Z karabinami u nogi.
JU MA KOMENDEROWA.
CO MI SERCE TOCZY.
NAGLE KRZYK SYCHA W TMIE:
STJ! ADIUTANT JEDZIE!
--------------
Dosiego nasuchu
Noc po nocy, dzie po dniu,
przez siedem dni w tygodniu,
Godzina po godzinie,
503
Stuk stuk, stuk stuk na maszynie.
Te przeliczne panienki
Przy biurku, przy maszynie,
Kada jakby siedziaa
Na nitroglicerynie.
Ci gorliwi modziecy
Ze suchawkami na uchu -
To Tajna Warszawska Stacja
Radiowego Nasuchu.
Oni poduchiwaj,
Jakby w tajnym podkopie,
Wszystko, sowo po sowie,
W Radiu Wolnej Europie!
504
e mi s wczoraj w nocy
Znw ni Wiktor Trocianko...
Pochyli si i przytuli...
wprost nie mogam si broni"...
"I co? I co?" - "I budzik,
Psia ndza, zacz dzwoni.
505
Ma zainteresowanie,
Jak si z nowym Hemarem
pooy na otomanie.
*
Stuk stuk, stuk stuk, nad maszyn
lcz, garbi si, kurcz,
Szpule magnetofonw
Uwijaj si, furcz,
Ju goniec na motocyklu
Rozwozi tajne pliki,
Te ekrazytowe bomby,
Te dynamitowe sztyki,
Te granaty, te nitro-
Glicerynowe czopy,
Te dosowne nasuchy
Z Radia Wolnej Europy.
506
Mam pomys!
Mianowicie,
Wy co dzie nam przysyajcie
Cay radiowy program,
Wasz, autoryzowany,
Oficjalny stenogram -
Wy - najgorliwsi suchacze,
Wy wanie, wsppracownicy
Najwierniejsi - wy, ktrzy
W Warszawie, przy ulicy
Sobieskiego 101,
Suchacie mnie w tym momencie...
--------------
507
Wizyta, nie-wizyta
Nie gniewajcie si na mnie,
Mili moi, jeeli
Szczerze poprosz, bycie
Szczerze mi powiedzieli -
Ja grzecznie, z ciekawoci,
Dowiaduj si, badam
I nie mog wybada,
Jak byo? Czy wasz Adam-
Minister zagraniczny -
Rapacki - by w Londynie?
Czy on tu dyplomatycznie
Bawi przez tydzie, czy nie?
Bo to faktycznie troch
Dziwnie wychodzi - ja si
Dowiaduj z waszego
Radia... i w waszej prasie
508
Nie dziw, e wy z niego dumni...
Nie chc wam psu zachwytu -
Nie wiem, jak to powiedzie
Delikatnie - e my tu -
Jakiej fotografijki,
Nagwka czy podpisu -
podobno byy. Podobno
On do Foreign Office'u
Wybra si i rozmawia
Z nimi o polityce -
Podobno bardzo suroWO
Przeciwko Ameryce -
da neutralizacji
Adenu i Panamy.
"My z panem Kosyginem
509
To - rzekli - wprost zaatwiamy".
Zada atomowej
Kontroli nad Londynem.
"obgadamy to - rzekli -
Wprost z panem Kosyginem".
Przyjedcie z rewizyt,
Jeszcze przed kocem zimy!"
"My z panem Kosyginem
Wprost - rzekli - to uzgodnimy".
*
Nastpnego dnia, pono,
Z ma przyboczn wit
Pan minister pojecha
Poza Londyn, z wizyt
Na cmentarzyk lotniczy,
Gdzie le pochowani
Lotnicy polscy, polegli
W obronie W. Brytanii.
Na cmentarzyku stoi
pomnik Polskiego Lotnika.
Na szczycie spiowy orze
W koronie. U stp pomnika
Polacy emigranci
W zarzdzie tego cmentarza
Rzekli: "Bardzo prosimy!
Nikt sobie nie wyobraa,
510
Jak chtnie powitamy
Towarzysza ministra
Z tym wiecem, u tej bramy.
Ci lotnicy, rzdami
Uoeni przy sobie,
Jeden koo drugiego,
Przewrcili si w grobie.
Przewrcili si w grobie
I le odtd - niemi,
Cisi - twarz do ziemi.
Martwi - wstydem do ziemi.
Na odwyrtk - i bd
Leeli ju, jak trzeba,
Jak im przystoi - twarzami
Do angielskiego nieba".
*
Pono pooy wieniec -
I przestraszony pono,
Cho sam nie wiedzia, czego -
Prdko - tak tu mwiono -
Pobieg do limuzyny -
Nerwowo si umiecha -
1 nagle go nie byo.
Odjecha, nie odjecha?
511
--------------
O co chodzi?
Przeczytaem "Miesicznik
Literacki" z Warszawy,
Numer trzeci, marcowy,
A w nim niezmiernie ciekawy
Zasadniczy artyku
Naczelno-redaktorski,
Napisa go nie kto inny,
Sam Wodzimierz Sokorski.
Z dialektyczn maestri
Bojowej ideologii,
Jak Ursus w cyrku Nerona,
apie byka za rogi,
Polemiki i stylu,
Piro jak szpadka wiszcze,
Bzyka, szach, mach, mi, furczy,
Migoce - ach, mistrz nad mistrze!
Moe to ju ostatni -
Czytajcie, patrzcie, modzi,
Moe ostatni, co tak
Pyta si: O CO CHODZI?
"Chodzi o to - powiada -
512
By nikt z t myl nie igra,
e socjalizm ju w Polsce
Z kapitalizmem wygra.
Twrcze... inteligenckie...
Zapewne dziennikarskie,
profesorskie, studenckie,
publicystyczne... pisarskie...)
Bo demokracja to znaczy
Monopartyjny totalizm,
Jeeli tym totalizmem
Jest, naturalnie, socjalizm.
513
Pewne, mwi, osoby
Z twrczego rodowiska
Kwestionuj, e Partia
Ma prawo, gdy naciska!
514
Pod warunkiem, e ona
Nasza i tylko dla nas.
--------------
515
Dwudziestopiciolecie
Przyjaciel emigrantw,
Kolega kombatantw,
Najserdeczniejszy sojusznik
Z wszystkich naszych aliantw,
516
e wszyscymy - gdziekolwiek
Rozprszeni po wiecie -
e wszyscymy, jednako
Nieustraszeni i mscy,
Walczyli przeciw tyranii
Hitlerowskiego ciemizcy!
e wszyscymy kombatanci
W obronie rodzimej miedzy,
Zbratani wspln wojn
Ze wsplnym wrogiem - koledzy,
Emigracja i Zbowid,
Pepeer, znaczy, i my,
Dwudziestopiciolecie
Razem dzi obchodzimy!
Kombatancka, gromadzka,
onierska i swojacka!
Tak to piknie genera
Powiedzia. A znienacka
Rocznica to rocznica -
Zastanwcie si przecie -
Czemu obchodzi tylko
Dwudziestopiciolecie?
517
Dwadziecia pi lat temu -
Obliczcie co do roku -
Nasza wojna z ciemizc
Bya ju w penym toku!
Ciemizca ju by ciemizc,
Gwat gwatem, zbrodnia zbrodni,
Wrg wrogiem, przemoc przemoc,
Ju zdychalimy pod ni
Na barykadach z gruzu
I ula, i szkl, i miecia -
Dlaczego nie obchodzi
Dwudziestoomiolecia?
Generale serdeczny,
Kombatancki kolego,
Niech pan sucha, ja panu
Zaraz powiem, dlaczego:
518
Nie z nami, ale z tym zbjem!?
Od razu komunici
Taki zapa poczuli,
eby doczy do polskiej
Patriotycznej puli.
Do Falaise i do Arnhem.
Ju my jedna rodzina,
Ju spka do Tobruku
I do Monte Cassina!
Ju oni akcjonariusze,
Ju oni wsplnicy mili
Do Warszawskiego Powstania,
Ktre sami zdradzili.
*
Szanowny generale,
Serdeczny kolego Mieciu,
Nie licz pan na nas w swoim
Dwudziestopicioleciu.
519
Bo mamy ROCZNE RNICE.
Dla tych rnic i rocznic
Uszlimy za granic.
--------------
Gupiemu to wystarczy -
Ju krytykuje, ju sarka,
Ju krzyczy, e znw zawioda
Ludowa gospodarka!
Komunizm si zblamowa!
W komunimie przyczyna,
e podroaa pierwsza
Krzyowa i cielcina!
W gomuczanym chaosie,
pod Kliszk i pod Ochabem,
poegnajcie si ludzie
Z poldwic i schabem!
Komunizm winny, e ju
Befsztyka nikt nie kupi!
Takie pochopne wnioski
520
Wyciga - kto? - no, ten gupi.
Z rodzimego gonika,
Na rodzimym papierze,
U rda mu klaruj,
Wyjaniaj mu szczerze:
Na najbiedniejsz ludno
Nowym ciarem spada.
W socjalistycznym kraju
Wstyd, eby ceny jada
521
Obszarnik, hrabia, buruj,
A ludowi mwili:
Ty, ludu, z godu mur uj.
Z literatw jedyny
Iwaszkiewicz, co sobie
Mg pozwoli na misko,
Mia szacie... by przy obie.
Inteligenta - wanie -
Po tym rozpoznasz w tumie,
e jak mu inteligentnie
Wyjani... to on zrozumie.
--------------
Operetka
Wiadomo z kraju dla mnie
Osobicie ciekawa:
Pisarz Janusz Szpotaski -
(Jeli syn Stanisawa,
Napisa operetk.
Mimochodem zaznacz,
e jej zoliwy tytu
522
Brzmi Cisi i Gbacze,
Bo jake si naraa
Reymowemu gronu?
Tyle e bya nagrana
Na tamie magnetofonu.
Po domu, po kryjomu,
Po prywatnych mieszkankach,
Niegono, przy drzwiach zamknitych
I zacignitych firankach,
I w zaufanym kku
Czasami j puszczono
Dla prywatnej uciechy
Wtajemniczonych - i pono -
Piosenki i kuplety,
Bawiono si doskonale,
W tajemnicy, rzecz jasna,
I w zaufaniu - ale
Wyniuchaa. Pewnego
Wieczora zadzwoni dzwonek.
przyszli. Skonfiskowali
Tam i magnetofonek.
Poprosili autora
523
W asycie do karetki,
Na milicji przegrali
Arietki z operetki,
I wyraa ujemnie
W sardonicznych pogoskach
Humorystyczne docinki
O zasuonych jednostkach,
I z oszczercz ironi
Podwaa i lekceway
Autorytety ludowych
Wodzw i sekretarzy,
Zamiast uszanowania
Kpiny szerzy i nieci,
Temu, w "Kodeksie Maym",
Artyku 23-ci
Za zniewag NARODU
I zdrad IDEAU
Wyznacza minimum kary:
Trzy lata kryminau.
*
Wysoki Sdzie! Ja, chocia
Nie w adwokackiej todze,
Mam niejak nadziej,
e sprawie nie zaszkodz,
524
Akurat, rwno temu
Trzydzieci cztery lata -
(Ciekawa rzecz, jak si zgadza
Kalendarzowa data) -
Janusza Szpotaskiego
Nie byo jeszcze na wiecie,
Gdy w "Cyruliku Warszawskim",
Wczesnym kabarecie,
wczesnego premiera.
W Komisariacie Rzdu
Cenzor, p. Jarosz, szaraczek
Z odwagi i z wygldu,
Odesa je nazajutrz
Z dopiskiem: "Od pocztku
Do koca puci wszystko.
Bez adnego wyjtku".
525
Zrobione do zudzenia
Na yw karykatur
Trybuna, co si porywa
Z kodeksowym rozmachem
Do sdu nad Leharem,
Ka1manem, Offenbachem -
Co peruki nakada
I wyroki ogasza
Na Cnotliw Zuzann
I Ksiniczk czardasza -
I czemu tu si dziwi?
Taki kraj z takim rzdem:
Gdzie sd jest operetk,
Operetka jest sdem.
--------------
"Dziady"
Ciemno wszdzie, gucho wszdzie,
Co to bdzie, co to bdzie?
526
Cyrankiewicz na premierze
Palce gryzie, strach go bierze.
Ju podnosi si kurtyna,
Widowisko si zaczyna,
527
Ta satyra aktualna,
Jaka celna i genialna!
Ta synteza, ta formuka
W loy sykn pan Gomuka.
I w dosadnej kwintesencji
Sekret polskiej egzystencji.
528
My tak sobie z nim latamy!"
529
Bo kto nie by ni razu czowiekiem,
Temu czowiek nic nie pomoe.
Sala caa
ca aw
Chichotaa,
bia brawo.
Gdy ze sceny
grzmi te sowa,
Kady wie
To DO NICH MOWA!
530
--------------
Wiwisekecja
Nie mwcie, e to drobiazg.
Dla bystrego lekarza
Nie ma drobiazgw.
Wszystko Wane, co zauwaa,
O Wodzimierzku Sokorskim.
Jeli ja w nim podubi,
To nie dlatego, e go
Lubi, albo nie lubi,
e mu jestem niechtny,
Lub mam na niego chrapk.
To tak, jakbym przed sob
Pooy zielon abk -
531
Arbitruk elegantiarum,
Co siebie za wzr wyznacza,
Jak przemawia przez radio
Do szarego shlchacza.
Uwaacie, kochani,
On do was, do szarych obw,
Mg to samo powiedzie
Na dziesi prostszych sposobw.
Mg powiedzie w potocznej
Pogadance radiowej,
e "widzowie chc wicej
Muzyki operowej".
e wikszo si dopomina,
Albo e si domaga
Muzyki operowej
To by bya uwaga
532
Politrucy tak mwi.
Tak wanie politruj.
Powiedzia: POSTULUJ,
I pstryk! - trzasa puapka,
Zapaa si w puapk
Maa zielona abka
I nadyma si - zaraz
Zwiwisekuj wam tu j...
Widzowie operow
Muzyk POSTULUJ.
Widzowie POSTULUJ
Muzyk operow
To jest to rdo zatrute,
Co bije drtw mow
T pryszczyc jzyka,
Ten pype politruczy,
Ktry ludzi po ludzku
Wysawia si oduczy.
I ta mglista kwiecisto,
I ta kwiecista mglisto,
Ciga pretensjonalno
I dta uroczysto
533
Jednego i drugiego,
I trzeciego radioty.
Prostaka pozna po tym,
e boi si prostoty.
Kiedy go zrozumiej,
To, bro Boe, spostrzeg,
e on do powiedzenia
Nie mia nic ciekawego.
--------------
Ta Polska, co do niedawna
Za sowieckim kordonem
534
Zdawaa si jedyn
Redut i bastionem
Ssiadka Czechosowacji
Taka bratnia i bliska,
Pierwsza na czeskiej szyi
Sowieck ptl zaciska!
535
Tak oni pisz - i jaki
Wstyd pomieszany z alem,
e wanie Polak trzyma
Przeciw Czechom - z Moskalem".
Napisaem do "Timesa":
"Szanowny Redaktorze,
Wybacz pan, bardzo pana
Przepraszam, ale to, e
Moskiewskich zausznikw,
Ktrych jedyna sia
I wadza, e ich Moskwa
Rzdem polskim zrobia,
Na wroga, to na wroga,
A kto wrg w danej chwili?
Nie ich rzecz, nie ich gowa,
W Moskwie postanowili.
536
Czy on antysemita,
Bo gdyby go zapytali
I gdyby on odpowiedzia,
To ten Mr. Gomuka w rzdzie
Kwadransa by nie usiedzia.
W kwadrans by si rozwiaa
Ta bajka z palca wyssana.
Szanowny Redaktorze!
Bardzo przepraszam pana,
--------------
537
Gierek i literatura
Wysoki inteligent,
Towarzysz Edward Gierek,
Zasuy sobie u mnie
Na maty opeerek.
Powiedzia: "Towarzysze,
Literatura zawdy
Ma mwi prawd. Ca
Prawd i nic oprcz prawdy!"
538
I to jej cae zadanie,
I jej ambicja caa.
Co w Moskwie zdementuj
We wtorek, to we rod
W Warszawie nie jest prawd,
Tak macie wygod.
Na jaowych manowcach,
W bezproduktywnym znoju.
A u nas, w patriotycznym
Socjalistycznym ustroju,
539
Koledzy! Odkd istnieje
Pojcie literatury,
Towarzysz mu takie
Gierki i takie bzdury.
Chwytaj za do piszc,
To, wrzeszcz, nie jest twrcze!
To, krzycz, niecenzuralne!
To wrogie! To wiatoburcze.
To nieortodobyjne!
To antyfamilijne!
To rewizjonistyczne!
Szkodliwe! Niepartyjne!
To jedno, co zostaje
W kocu z wszystkich stuleci
Kilka kartek papieru
540
Wiersz - jeden, drugi, trzeci -
Nie "obowizujca",
Z nikim nie "uzgodniona",
Nie lewa ani prawa,
Nie biaa, nie czerwona.
--------------
Hemar skonfiskowany
(HISTORYJKA AUTENTYCZNA)
Bya z wizyt w kraju,
Po miesicu bez maa
Wczoraj wrcia, od razu
Zatelefonowaa,
Umwia si ze mn
I z miejsca, na ulicy,
Powiedziaa mi, co j
Spotkao na granicy
541
Odrzeka pani Genia. -
Ja go znam osobicie
Dodaa z niewinn gracj.
Widzi pan? Mam egzemplarz
Z odrczn dedykacj".
542
Nie mog poj, dlaczego.
Ta ksika to zbir wierszy.
Co w wierszach moe by zego?
To satyry, to fraszki,
arty, zadumy, rymy
W nowej Polsce Ludowej
My krytyk lubimy -
Tzn. - wy lubicie,
Chwalicie, popieracie
Dlaczego moja bieczka
Ulega konfiskacie?
"Prorzdowa satyra"
O, gupia CONTRADICTI0
IN ADIECTO... Bezpodna
Tandeto! - fikcjo!
Gryzmoy kadzidlane,
Pochlebcze mtne miecie
Konfiskujcie. Zrozumiem,
Gdy to skonfiskujecie.
543
Ale - zmiujcie wy si
I krzywdy mi nie rbcie
Moecie mnie nie lubi...
Trudno, to mnie nie lubcie,
Z satyrycznym przeksem
Wykpiwacie Hemara,
Nazywajc go "wieszczem".
I miechu co niemiara.
Jeeli to nieprawda,
Nie wtpi, e naleycie
Przez radio albo w prasie
Surowo mnie zgromicie.
544
e skrzyni moich ksiek
Darmo pol do kraju,
--------------
Plamy na mapie
Nie po to pytam, eby
Sierdzi si wzajem i zyma,
My tylko tutaj ciekawi,
Czego mamy si trzyma?
Zainteresowani,
Ciekawi, coraz ciekawsi
Rozchodzi si o t now
Ludow kultur na wsi,
545
Podobno pierwszy raz w dziejach
Dokonalimy cudu:
Ludowy rzd zacz w polsce
Er Kultury Ludu.
Do udziau w kulturze.
W najlepszym razie, wiecie,
Mg tylko by profesorem
Na uniwersytecie,
Co najwyej - premierem,
Albo w Sejmie marszakiem,
Do tego stopnia w karierze
By hamowany cakiem.
A jeszcze te wietlice,
W wietlicach potacwki,
546
Wieczorki, telewizorki,
Elektryczne arwki,
Autorskie pogadanki,
Dyskusje, teatry, prby,
Jakie klubokawiarnie,
Czy te kawiarniokluby -
Wieczorami, po pracy,
Przy kawce brydyk, warcaby,
A w leszczynie mi sowik,
A w stawie kumkaj aby -
547
A z innej wsi, z Grabina,
Pisz: "U nas normalnie
Mielimy klubokawiarni,
Mamy klubopijalni.
Na ca wie to zupena
Kulturalna zakaa.
Telewizor zatkany,
Ubikacja nie dziaa,
Na naprawienie wiata,
Take samo w wietlicy
Ciemno, jak za przeproszeniem,
Bo zgaso na ulicy.
Mamy telewizorek
I radio z lampami dwiema,
One by gray, tylko
Nieczynne, ho prdu nie ma,
548
To Radio Warszawa Pierwsza
Za wiele - zaczy mi si
Ukada w jaki ponury
Paradoks brakorbczej
Niedopieczonej kultury.
--------------
Dyskusja
Dyskusja to dziecinna,
Bo rzecz wzgldna i pynna,
Z ktrej strony popatrze,
Z kadej zdaje si inna.
549
Z ktrej strony popatrzysz,
Tak sobie pogldy urb
Dla FBI? Dla BBC?
Dla radiw status quo Europe?
Dla amerykaskiego
Ambasadora w Warszawie?
A on wanie z Moczarem
Przy koniaku i kawie -
Z rozpromienionym obliczem
Na lunchu z Cyrankiewiczem
Polska pod okupacj?
Nie wie o takiem niczem!
550
Na ojczyste safari,
Gwaciciele bezwstydni,
Trupojady, hyjeny.
A j wiat zdradzi
I oczy Odwraca od tej sceny.
I o co tu dyskusja?
I o co si kcimy?
Kto wygra j? My czy oni?
Kto racj ma? Oni czy my?
551
Ilu nas jest, mniej wicej
Czy jeszcze kilka setek,
Czy jeszcze kilka tysicy -
Wy wygracie dyskusj.
Wy, zwyciscy puryci,
Niezwalczeni juryci
Tryumralni turyci,
Zostaniecie na placu
Z t Polsk, jako ywo
Semantycznie ju woln.
I semantycznie szczliw.
--------------
Scenariusz filmowy
We wsi koo Radomia
Sekretarz Partii z rana
Wybra si do chaupy
Rolnika Kajetana.
Podatki ma zapacone,
Dostawy wszystkie w porzdku,
Jak z czym zalega, to jeszcze
552
Moe zapaci do pitku?
Wycierajc - ho wanie
Pierogi robia z kasz
Ma przyj? Na jak parti?
Jak to na jak? Na nasz,
Pepeerowsk! Wy jemu
Powtrzcie - w pitek o szstej.
Kobita wyciera rce
Z tej kaszy czy kapusty,
To po co jemu chodzi
I traci czas roboczy?
Obywatelko, powiada
Sekretarz, wy mnie w oczy
553
Litera po literze,
Tera widzicie? Widz.
Tera wierzycie? Wierz.
554
Nieprawda! - krzyczy baba
Od razu za i zuchwaa
To on by mnie si przyzna!
Ja bym przecie wiedziaa!
Ju on to zapamita.
Powtrz mu jak ula.
I przyjdzie. Chyba eby
Na obie nogi zakula.
A towarzysz sekretarz
Po drugiej stronie drogi
Ju puka do chaupy
Macieja Kuternogi.
A, Macieju! - powiada
Z urzdowym zapaem
Jestecie. To bardzo dobrze,
e was w domu zastaem,
555
Co jest? - pyta sekretarz.
A Maciej szepce: ona...
e ja partyjny czonek...
e ja do partii chodz...
Ja, wiecie, towarzyszu,
Nie mwiem niebodze...
--------------
556
Kto marksista, to uwiadomiony,
Nie pjdzie na lep oszukastwa,
Nie da nabra si na zahohony
Buruazji i drobnomieszczastwa.
Tu partyjna legitymacja
To dla niego chrzestny sakrament,
Dialektyczna indoktrynacja
Zastpi mu Nowy Testament
557
Cakiem inna, zdaje si, protekcja,
Inna aska - nie z tego wiata.
Katolicko-bolszewickie witki.
Ja w tym wrzasku-m si zgubi, w tym cisku-m!
Nasze polskie genialne wyjtki...
Co powiedzie im? "PAX" vobiscum.
--------------
http://gim4.bci.net.pl/biblteka/autor079/text0276.html - ostatni
558