...

aby znali Ciebie,

jedynego prawdziwego Boga,
oraz Tego, ktrego posae,
Jezusa Chrystusa
 PRYMAS POLSKI

Redaktor naukowy serii

ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski

DIAMENTOWY FENIKS 2014

Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich
za cao publikacji Prymasowskiej Serii Biblijnej
i za propagowanie twrczoci translatorskiej
ks. prof. zw. dr. hab. Remigiusza Popowskiego SDB

FENIKS 2000 FENIKS 2006

Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich
za publikacj Biblii za Prymasowsk Seri Biblijn
w przekadzie ksidza Jakuba Wujka
HEBRAJSKO-POLSKI
i ARAMEJSKO-POLSKI
SOWNIK
STRONGA
z lokalizacj
sw hebrajskich i aramejskich
oraz kodami Baumgartnera

James Strong, LL.D., S.T.D.

Oficyna Wydawnicza VOCATIO

Warszawa
 Tytu oryginau:
Strongs Exhaustive Hebrew Concordance of the Bible

Imprimatur:
Za pozwoleniem Kurii Metropolitalnej Warszawskiej 1532/NK/z dnia 13.06.2017 r.

Tumaczenie:
Aleksandra Czwojdrak

Redakcja:
Rafa Paprocki

Korekta:
Anna Kijania, Tamara Ksiczak-Przybysz

Redakcja techniczna:
Magorzata Biegaska-Bartosiak

Projekt okadki i obwoluty:

Zesp VOCATIO

Przygotowanie techniczne okadki:

MW Skad Maciej Wojtkowski

Copyright for the Polish edition 2017 by Oficyna Wydawnicza VOCATIO.

All rights to the Polish edition reserved.
Wszelkie prawa do wydania polskiego zastrzeone.
Ksika, ani adna jej cz, nie moe by przedrukowywana
ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie,
fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie,
ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu
bez pisemnej zgody wydawcy.
W sprawie zezwole naley zwraca si do Oficyny Wydawniczej VOCATIO
02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1, e-mail: vocatio@vocatio.com.pl
Redakcja: tel. (22) 648 54 50,
Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78,
e-mail: handlowy@vocatio.com.pl

Ksigarnia internetowa:
e-mail: sklep@vocatio.com.pl

www.vocatio.com.pl

ISBN 978-83-7829-237-1
 Warszawa, dnia 27 czerwca 1997 r.

Sowo wstpne
Napawa radoci fakt, e wierzcy coraz czciej i chtniej sigaj po Pismo wi-
te. Zawiera ono bowiem to, co Bg w swoim nieskoczonym miosierdziu zechcia
objawi o sobie i odkrywa najwaniejsze potrzeby i tsknoty czowieka. Czytanie
i rozwaanie ksig witych zapewnia wzrost ycia religijnego, odmienia na lep-
sze ludzkie postpowanie i ukazuje perspektywy wiecznoci. ywe bowiem jest
Sowo Boe, skuteczne i ostrzejsze ni wszelki miecz obosieczny, przenikajce a
do rozdzielenia duszy i ducha, staww i szpiku, zdolne osdzi pragnienia i myli
serca czytamy w Licie do Hebrajczykw (4, 12).
Koci okazuje pomoc w trudnym zadaniu poznawania i rozumienia Biblii tak-
e przez promowanie rezultatw bada uczonych. Studiuj oni Pismo wite, ob-
janiajc je jako Sowo Boe i ludzkie. W ostatnich latach zgodnie z zaleceniem
Soboru Watykaskiego II nastpi w tej dziedzinie w Polsce znaczny postp.
W nurt tych dokona wpisuje si Prymasowska Seria Biblijna, obejmujca naj-
bardziej fundamentalne pomoce niezbdne dla rzetelnych studiw biblijnych.
Mona ywi nadziej, e ksiki, ktre si w tej serii ukazuj, przyczyni si
do dalszego pogbiania i upowszechniania rzetelnych bada biblijnych, a przez
to do nowego oywienia duszpasterstwa i duchowoci biblijnej. W ten sposb
zwielokrotni w Kociele bogosawione owoce pragnienia poznawania i umio-
wania Trjjedynego Boga.

Jzef Kardyna Glemp

Prymas Polski
 PRYMASOWSKA SERIA BIBLIJNA
Redaktor naukowy serii:
ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski

1. Remigiusz Popowski SDB, Micha Wojciechowski (przek.), Grecko-polski Nowy

Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, Warszawa 1994, 1995,
1996, 1997, 2000, 2003, 2005, 2006, 2010.
2. James B. Pritchard (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk. wyd. pol.), Wielki
atlas biblijny, Warszawa 1994, 1997, 2001, 2010.
3. Remigiusz Popowski SDB, Wielki sownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wyda-
nie z pen lokalizacj greckich hase, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form
czasownikowych, Warszawa 1994, 1995, 1997, 2006.
4. Jan Flis, Konkordancja Starego i Nowego Testamentu do Biblii Tysiclecia, Warsza-
wa 1991, 1997, 1999, 2004.
5. Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult.
wyd. pol.), Sownik wiedzy biblijnej, Warszawa 1996, 1997, 1999, 2004.
6. Micha Wojciechowski (przek. i oprac.), Synopsa czterech Ewangelii, Warszawa 1997,
1999, 2004.
7. Remigiusz Popowski SDB, Sownik grecko-polski Nowego Testamentu, Warszawa
1997, 1999, 2007.
8. Bruce Metzger, David Goldstein, John Ferguson (konsult. nauk.), Waldemar Chro-
stowski (konsult. wyd. pol.), Wielkie wydarzenia czasw biblijnych, Warszawa 1998.
9. Paul J. Achtemeier (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (konsult. nauk. 3. wyd. pol.),
Encyklopedia biblijna, Warszawa 1998, 1999, 2004.
10. Janusz Frankowski (red. nauk. i wstpy), Biblia w przekadzie ksidza Jakuba Wuj-
ka z 1599 r. Transkrypcja typu ,,B oryginalnego tekstu z XVI w. i wstpy, Warszawa
1999, 2000, 2004, 2009, 2013.
11. Dan Bahat, Waldemar Chrostowski (oprac. wyd. pol.), Atlas biblijnej Jerozolimy, War-
szawa 1999, 2004.
12. Piotr Briks, Podrczny sownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testa-
mentu, Warszawa 1999, 2000.
13. Ryszard Rubinkiewicz SDB (oprac. i wstpy), Apokryfy Starego Testamentu, Warsza-
wa 1999, 2000, 2001, 2007, 2010, 2016.
VII Prymasowska Seria Biblijna

14. Anna Kumirek (przek. i oprac.), Hebrajsko-polski Stary Testament Ksiga Rodza-
ju. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, transkrypcj oraz indeksem rdze-
ni, Warszawa 2000.
15. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Nowy Testament. Przekad na
Wielki Jubileusz Roku 2000, Warszawa 2000.
16. Craig S. Keener, Krzysztof Bardski, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd.
pol.), Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 2000,
2010, 2017.
17. Raymond E. Brown SS, Joseph A. Fitzmyer SJ, Roland E. Murphy OCarm (red.
nauk. wyd. oryg.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.), Katolicki komen-
tarz biblijny, Warszawa 2001, 2004, 2010, 2013.
18. Fritz Rienecker, Gerhard Maier, Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.) Leksy-
kon biblijny, Warszawa 2001, 2008.
19. Stanisaw Gdecki (przek. i oprac.) Grecko-acisko-polska synopsa do 1 i 2 Ksigi
Machabejskiej, Warszawa 2002.
20. Leland Ryken, James C. Wilhoit, Tremper Longman III (red.), Waldemar Chrostow-
ski (red. nauk. wyd. pol.), Sownik symboliki biblijnej, Warszawa 2003, 2010, 2017.
21. Bogusaw Wida, Sownik antropologii Nowego Testamentu, Warszawa 2003.
22. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajsko-polski Stary Testament Picioksig.
Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz indeksem rdze-
ni, Warszawa 2003, 2009, 2017.
23. David H. Stern, Komentarz ydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2004, 2010,
2016, 2017.
24. John H. Walton, Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Waldemar Chrostowski (red.
nauk. wyd. pol.), Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej. Warszawa 2005.
Drugie wydanie ukazao si pod tytuem Komentarz historyczno-kulturowy do Stare-
go Testamentu. Ksigi protokanoniczne, Warszawa 2014.
25. R.J. Coggins, J.L. Houlden (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.),
Sownik hermeneutyki biblijnej, Warszawa 2005.
26. J.I. Packer, M.C. Tenney (red. nauk.), Waldemar Chrostowski (red. nauk. wyd. pol.),
Sownik ta Biblii, Warszawa 2007.
27. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajsko-polski Stary Testament Prorocy. Prze-
kad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz indeksem sw he-
brajskich, Warszawa 2008.
28. Remigiusz Popowski SDB (przekad NT), Lyman Coleman (red. marginaliw i ko-
mentarzy), Nowy Testament dla moderatorw, Warszawa 2008, 2010.
29. Remigiusz Popowski SDB, Grecko-polski sownik syntagmatyczny Nowego Testamen-
tu, Warszawa 2008.
 Prymasowska Seria Biblijna VIII

30. Ludwig Koehler, Walter Baumgartner, Johann Jakob Stamm, Wielki sownik hebraj-
sko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, Warszawa 2008, 2013.
31. Micha Wojciechowski (przek. i wstp), Grecko-polski Stary Testament Ksigi Grec-
kie. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi i indeksem form podstawowych,
Warszawa 2008.
32. Anna Kumirek (oprac. i wstp), Hebrajsko-polski Stary Testament Pisma. Przekad
interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz indeksem sw hebrajskich
i aramejskich, Warszawa 2009, 2014.
33. Krzysztof Sielicki, Onomastykon Biblii Hebrajskiej i Nowego Testamentu. Systema-
tyzacja zapisu biblijnych nazw wasnych, Warszawa 2009.
34. Gerald F. Hawthorne, Ralph P. Martin, Daniel G. Reid, Sownik teologii w. Pawa.
Warszawa 2010.
35. Walter C. Kaiser Jr., Peter H. Davids, F.F. Bruce, Manfred T. Brauch, Trudne frag-
menty Biblii, Warszawa 2011, 2012, 2017.
36. Anna Horodecka, Jurij Goowanow wraz z Zespoem Redakcyjnym NPD (przekad
i adaptacja dynamiczna), Ksiga Psalmw. Nowy Przekad Dynamiczny, Warszawa
2013.
37. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Septuaginta czyli Biblia Sta-
rego Testamentu wraz z ksigami deuterokanonicznymi i apokryfami, Warszawa 2013,
2014.
38. Remigiusz Popowski SDB, Onomastykon Septuaginty, Warszawa 2013.
39. Ralph P. Martin, Peter H. Davids, Sownik pnych ksig Nowego Testamentu i pism
Ojcw Apostolskich, Warszawa 2014.
40. Remigiusz Popowski SDB, Micha Wojciechowski (przek.), Grecko-polski Nowy Tes-
tament. Wydanie interlinearne z kluczem gramatycznym, z kodami Stronga i Popowskiego
oraz pen transliteracj greckiego tekstu, Warszawa 2014, 2017.
41. Remigiusz Popowski SDB (przek., wprow. i przypisy), Septuaginta, czyli Grecka Biblia
Starego Testamentu wraz z ksigami deuterokanonicznymi i apokryfami ydowskimi oraz
onomastykonem, Warszawa 2014.
42. James Strong, Grecko-polski sownik Stronga z lokalizacj sw greckich i kodami Popow-
skiego, Warszawa 2015.
43. Remigiusz Popowski SDB (przek. i przypisy), Biblia pierwszego Kocioa, Warsza-
wa 2016.
44. Joel B. Green, Jeannine K. Brown, Nicholas Perrin, Sownik nauczania Jezusa oraz
tematw czterech Ewangelii, Warszawa 2017.
45. James Strong, Hebrajsko-polski i aramejsko-polski sownik Stronga z lokalizacj sw
hebrajskich i aramejskich oraz kodami Baumgartnera, Warszawa 2017.
 SPIS TRECI

Sowo wstpne Prymasa Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V

Prymasowska Seria Biblijna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI
Wstp redakcyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI
Przedmowa redaktora naukowego Prymasowskiej Serii Biblijnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XV
Od Wydawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Hasa Sownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
 WSTP REDAKCYJNY

Alfabet hebrajski

Obecne pismo hebrajskie przejte zostao od Aramejczykw i nosi nazw pisma kwadratowego,
w ktrym nie ma podziau na litery due i mae. Alfabet hebrajski skada si z 22 znakw. Tekst
hebrajski czytamy od prawej do lewej.
Transliteracja spgosek i samogosek uzupeniona znakami diakrytycznymi przyjta
zostaa za polsk norm transliteracji alfabetu hebrajskiego na pismo aciskie, przy pewnych
jej modyfikacjach. Jest ona rwnie spotykana z niewielkimi rnicami w literaturze biblijnej.
Dla uatwienia czytania tekstu zastosowano polskie litery odpowiadajce brzmieniu spgoski
hebrajskiej w miejsce standardw wystpujcych w obcych gramatykach jzyka hebrajskiego (np.
waw jako w, a nie v, jod jako j zamiast y, cade jako c). Oprcz tego przyjto now form zapisu
spgoski sin jako s do tej pory transkrybowanej jako , a wymawianej jako s. Celem tego zabiegu
jest uatwienie poprawnej wymowy tej spgoski przez polskiego czytelnika.
Pi znakw stawia si tylko na kocu wyrazu (tzw. forma finalna): . Litery te
posiadaj rwnie swoj warto cyfrow. Niektre spgoski wymagaj objanie, jeli chodzi
o wymow: praktycznie nie jest wymawiana i przyjmuje brzmienie wystpujcej pod ni
samogoski; naley wymawia rwnie jako samogosk, ale przy uyciu krtani z zacinitym
gardem, aby nada jej brzmienie gardowe; niewymawiane (chyba e wystpuje kropka
w rodku) wystpuje zazwyczaj na kocu wyrazu, wymawia si silniej, bardziej gardowo ni
polskie ch. Szesc spgosek b, g, d, k, p, t ma wymowe podwjna: zwarta, gdy znajduje sie
w nich kropka (w tej formie wystepuje na pocztku wyrazu lub na poczatku sylaby) oraz aspirowana,
bez kropki w srodku. W praktyce zmiana w wymowie dotyczy obecnie trzech spgosek: b w,
k ch, p f. Kropka w rodku znaku moe oznacza rwnie podwojenie spgoski, tzw. dagesz
forte. Podwojenie takie nie wystpuje w spgoskach gardowych oraz w spgosce .

Samogoski

W jzyku hebrajskim przyjto system punktacji tekstu, jest to zestaw znakw diakrytycznych
wystpujcych pod spgoskami lub obok nich u gry: samogoski dziel si na dugie, krtkie
i skrcone.
Normalnie w jzyku hebrajskim najpierw odczytuje si spgosk, a nastpnie samogosk
podpisan lub stojc obok spgoski (znak hlem). Jedynie samogosk a pisan jako patah
pod samogosk gardow na kocu wyrazu (tzw. patah furtivum) wymawia si przed t spgosk,
np.: rah. W tekcie hebrajskim litery suyy do zapisu samogosek, dziki czemu
powstaway znaki zoone: . W gramatykach ta forma zapisu okrelana jest jako
pisownia samogoskowa pena.
 Wstp redakcyjny XII

Kolejn trudno czytania sprawia rozrnienie samogoski a od krtkiego o, pisanych

za pomoc tego samego znaku qamac. Jako o wystpuje on w sylabach zamknitych nie
akcentowanych, ktre maj samogoski krtkie w odrnieniu od samogosek dugich, ktre
wystpuj w sylabach otwartych lub zamknitych akcentowanych.
Do regularnych samogosek naley rwnie psamogoska wa wymawiana jako krtkie e,
a w transliteracji oznaczana jako odwrcone e w indeksie grnym nazywane wa ruchomym,
ktra jest wynikiem redukcji penej samogoski. Wystpuje pod spgosk na pocztku wyrazu,
pod spgosk podwojon oraz po innym wa w rodku sowa. Natomiast wa spoczywajcego,
ktre jest niewymawiane i oznacza brak samogoski, a w transkrypcji jest nieoznaczane, stoi
w rodku wyrazw pod spgosk zamykajc sylab i oznacza zarazem koniec sylaby. Na kocu
sowa umieszcza si wa tylko w kocowym kap dla odrnienia od kocowego nun. Istnieje
rwnie tzw. wa zoone, czyli wa ruchome i jedna z trzech krtkich samogosek: hatep patah,
hatep sel i hatep qamac w pobliu spgoski gardowej majce uatwi jej wymow.
Maqqep, czyli pozioma kreska pisana w grnym poziomie liter midzy dwoma wyrazami to
znak, e stanowi one jedn cao akcentow. Liter jod wystpujc na kocu wyrazu czyta si
jedynie po samogosce a o, u, z ktrymi tworzy dyftongi ai, oi, ui. Natomiast po e
i i wydua ich dugo. Nie czyta si take jej w grupie samogosek -, wymowa w, ktre
rwnie zostao przyjte w tekcie transkrypcji.
Ponadto naley rwnie pamita, e nie czyta si litery na kocu wyrazu, chyba e wystpuje
w niej kropka (tzw. mapq ). W transliteracji niewymawiane h dla uatwienia zapisane zostao
w indeksie grnym. W jzyku hebrajskim akcent w sowach pada zazwyczaj na ostatni sylab,
czasami na przedostatni. Zasady transliteracji samogosek opracowano na podstawie regu
zamieszczonych w podrczniku Thomasa O. Lambdina Wprowadzenie do hebrajskiego biblijnego,
Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
XIII Wstp redakcyjny

Tabela 1. Spgoski

Posta litery Nazwa litery Transliteracja Wymowa Warto cyfrowa

Alef - 1

Bet bb bw 2

Gimel gg g 3

Dalet dd d 4

He h h 5

Waw w w 6

Zajin z z 7
.
Chet h ch 8

Tet t t 9

Jod j j 10

Kaf kk k ch 20 500

Lamed l l 30

Mem m m 40 600

Nun n n 50 700

Samech s s 60

Ajin - 70

Pe pp pf 80 800

Cade c c 90 900

Qof q q 100

Resz r r 200

Sin s 300

Szin sz

Taw tt t 400
 Wstp redakcyjny XIV

Tabela 2. Samogoski (dla pokazania poprawnego skadania spgosek z samogoskami

uyto przykadowo spgoski bet)

Znak Nazwa Transliteracja Wymowa

Dugie qamac ba ba
sreh be be
sreh male b be
segl male b be
hireq gadol b bi
hlem bo bo
hlem male b bo
qubbs b bu
Krtkie patah ba ba
segl be be
hrq bi bi
qamac qatan bo bo
rug bu bu
B. krtkie wa b be
(zredukowane) hatep patah ba ba
hatep segl be be
hatep qamac bo bo

Redakcja polskiego wydania

 PRZEDMOWA
REDAKTORA NAUKOWEGO
PRYMASOWSKIEJ SERII BIBLIJNEJ

Rosnce zainteresowanie Bibli ma i ten skutek, e coraz wicej osb siga nie tylko po ju istnie-
jce, dawne i wspczesne, przekady ksig biblijnych oraz rozmaite opracowania, ktre pomagaj
je lepiej zrozumie, lecz rwnie po oryginalne teksty ksig witych. Wprawdzie znajomo j-
zykw biblijnych hebrajskiego, aramejskiego i greckiego wci pozostaje przywilejem stosun-
kowo nielicznego krgu biblistw, ale take i pod tym wzgldem sytuacja si zmienia, gdy nie
brakuje mionikw Biblii zdecydowanych na jej samodzieln lektur, konfrontujc przekady
z oryginaem, i gbsz osobist refleksj ni ta, ktra jest wskazywana w pimiennictwie z dzie-
dziny biblistyki. Jest to tendencja ze wszech miar godna pochway, ktrej wychodz naprzeciw,
a take j wsptworz, publikacje wydawane w ramach Prymasowskiej Serii Biblijnej.
W 2015 roku staraniem Oficyny Wydawniczej VOCATIO ukaza si Grecko-polski sownik
Stronga z lokalizacj sw greckich i kodami Popowskiego. Przyjty z duym zainteresowaniem i
yczliwie, przyczynia si do oywienia studiw nad Nowym Testamentem, zarwno tych o profilu
akademickim, jak te o profilu duszpasterskim i ukierunkowanych na wasny rozwj duchowy
i religijny. Aktualnie kolejny tom wielkiego projektu naukowego, ktry w drugiej poowie XIX w.
zrealizowa dr James Strong (1822-1894), zatytuowanego Exhausitive Concordance of the Bible,
zostaje uprzystpniony w jzyku polskim. To due osignicie, ktre zostao zapowiedziane wraz
z opublikowaniem Grecko-polskiego sownika Stronga. Wpisuje si ono w szeroko zakrojony pro-
gram dynamicznego oraz wieloaspektowego promowania i rozwoju studiw biblijnych. Pryma-
sowska Seria Biblijna wzbogaca si o nowy tom, ktry doskonale przystaje do jej profilu.
Hebrajsko-polski i aramejsko-polski sownik Stronga z lokalizacj sw hebrajskich i aramejskich
oraz kodami Baumgartnera podaje znaczenie sw wystpujcych w Biblii Hebrajskiej (Tora, Pro-
rocy i Pisma), czyli w protokanonicznych ksigach Starego Testamentu, a take ich wyjanienie
i lokalizacj. Wszystkie sowa wyszczeglniono w porzdku alfabetycznym i opatrzono numera-
cj, za ich transliteracja alfabetem aciskim wskazuje na waciw wymow, co jest przydatne
w przyswajaniu hebrajszczyzny biblijnej. Wielk pomoc stanowi informacje dotyczce pierwot-
nych rdzeni sowotwrczych w jzyku hebrajskim i aramejskim, niezbdne w procesie uczenia si
jzykw biblijnych i gruntownego rozpoznawania sensu tekstu. Sownik Stronga stanowi cenne
uzupenienie wydanych wczeniej w ramach Prymasowskiej Serii Biblijnej interlinearnych prze-
kadw Starego Testamentu (PSB 14, 22, 27 i 32), opatrzonych kodami gramatycznymi, trans-
literacj i indeksami analizowanych sw. Ogromn zalet jest uwzgldnianie kodu podanego
w dwutomowym Wielkim sowniku hebrajsko-polskim i aramejsko-polskim Starego Testamentu, kt-
ry opracowali L. Koehler, W. Baumgartner i J.J. Stamm, wydanego jako 30. tom niniejszej serii
wydawniczej. Umoliwia ono zestawienie i porwnanie obydwu monumentalnych dzie i gbsze
wniknicie w ordzie ksig witych.
 Przedmowa redaktora naukowego Prymasowskiej Serii Biblijnej XVI

Liczba osb, ktre korzystaj z publikacji wydawanych w ramach Prymasowskiej Serii Biblij-
nej, stale si powiksza. Naley wyrazi nadziej, e i ten tom bdzie owocnie sprzyja naukowej
i popularnonaukowej, zespoowej i indywidualnej refleksji nad Bibli oraz wnikliwemu jej badaniu
i studiom, ktre przybliajc przesanie Biblii, potwierdz jej ywotno i trwa aktualno.

Ks. prof. zw. dr hab. Waldemar Chrostowski

Laureat Nagrody Ratzingera (2014)
Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Warszawa, 6 czerwca 2017 roku

 OD WYDAWCY

Hebrajsko-polski i aramejsko-polski sownik Stronga jest publikacj absolutnie wyjtkow w literaturze

biblijnej. Jest to zbir sw hebrajskich wraz z ich wyjanieniami, definicjami i lokalizacjami
w Pimie witym. Dzieo to zostao stworzone w 1890 r. przez analityka i badacza Biblii,
dr. Jamesa Stronga. Hasa w tym sowniku zostay uoone w porzdku alfabetycznym, a kademu
z nich przypisano szczeglny numer (tzw. kod Stronga). Pozwala to na wyszukanie interesujcego
nas terminu w Starym Testamencie nawet wtedy, gdy nie znamy alfabetu hebrajskiego. Kademu
sowu hebrajskiemu towarzyszy rwnie transliteracja.
Jest to szczeglnie przydatne, gdy studiujemy interlinearne wydanie Pisma w., w ktrym kade
sowo zostao opatrzone kodem Stronga1. Spotykajc nieznany termin bd form gramatyczn,
moemy szybko odwoa si do Sownika i znale form podstawow, definicj oraz spis miejsc,
w ktrych wystpuje on w Biblii. Ma to due znaczenie w przypadku jzyka hebrajskiego,
w ktrym ustalenie rdzenia danego sowa ma kluczowe znaczenie dla jego waciwego zrozumienia.
Dodatkowo kady termin zosta uzupeniony kodem z Wielkiego sownika hebrajsko-polskiego
i aramejsko-polskiego Starego Testamentu2 (oznaczonym BH dla terminw hebrajskich i BA dla
aramejskich), dziki czemu polski Czytelnik moe porwna definicj z obu Dzie. W planach
naszej Oficyny jest rwnie rozszerzone wydanie Wielkiego sownika Baumgartnera uzupenionego
o kody Stronga oraz Polsko-hebrajsko-aramejsko-grecki odwrcony indeks Stronga zawierajcy pen
list polskich hase z odniesieniami do sownikw Stronga.
Sownik Stronga obok hebrajskich zawiera rwnie sowa aramejskie wystpujce w Pimie
witym. W przeciwiestwie do wspczesnych sownikw3, w ktrych spis terminw aramejskich
jest umieszczony zwykle na kocu, tu s one wmieszane alfabetycznie w cig terminw hebrajskich
i opatrzone dla wyrnienia notk (aramejski). Pozwala to na zobaczenie podobiestw i rnic
midzy czsto bliniaczymi terminami hebrajskimi i aramejskimi.
Czasowniki pojawiajce si w Sowniku s wokalizowane (Qal, perfect, 3 os. l. poj.), co
stanowi kolejn rnic w stosunku do innych publikacji, w ktrych wystpuj tylko spgoski
rdzenia.

1
Nakadem naszego wydawnictwa ukazay si nastpujce interlinearne wydania Starego Testamentu: Hebrajsko-polski
Stary Testament Picioksig. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj oraz indeksem rdzeni, Oficyna
Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2017; Hebrajsko-polski Stary Testament PISMA. Przekad interlinearny z kodami gra-
matycznymi, transliteracj i indeksem sw hebrajskich i aramejskich, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2014;
Hebrajsko-polski Stary Testament Prorocy. Przekad interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracj i indeksem sw
hebrajskich, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2008; Ksigi greckie. Przekad interlinearny z kodami gramatycz-
nymi i indeksem form podstawowych, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2008.
2
Wielki sownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, Ludwig Koehler, Walter Baumgartner, Johann
Jakob Stamm, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2008.
3
Zob. Wielki sownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, op. cit.
 Od Wydawcy XVIII

Nazwy wasne zostay oddane zgodnie z Bibli Tysiclecia. Jedynie w kilku hasach redakcja
Sownika z powodw semantycznych zdecydowaa si pj za dominujcymi manuskryptami
hebrajskimi odstpujc od terminologii przyjtej w BT. Kadej nazwie wasnej podanej w Sowniku
towarzyszy tumaczenie, a take krtki spis osb czy miejsc, ktrych ona dotyczy.
Transliteracja sw hebrajskich zostaa dokonana w oparciu o system Thomasa Lambdina4.
Dziki niej Czytelnik moe wyobrazi sobie, jak wypowiadano dane sowo, a take, jeli zaszaby
taka potrzeba, odtworzy tekst hebrajski z tekstu transliterowanego.
Celem, ktry przywieca naszej Oficynie przy tumaczeniu i publikacji Sownika byo
stworzenie kompleksowego systemu narzdzi, zarwno hebrajskich, jak i greckich5, dziki ktrym
studiowanie Pisma witego w jzykach oryginalnych bdzie zarwno atwiejsze, jak i gbsze,
pozwalajce odkry zoono i pikno spisanego przed wiekami Sowa Boga.

Wydawca

4
Zob. Thomas O. Lambdin, Wprowadzenie do hebrajskiego biblijnego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
5
Nakadem naszego wydawnictwa ukazay si nastpujce pomoce do studiowania oryginalnego greckiego tekstu Pisma
witego: Grecko-polski sownik Stronga z lokalizacj sw greckich i kodami Popowskiego, Oficyna Wydawnicza VOCATIO,
Warszawa 2015; Wielki sownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pen lokalizacj greckich hase, kluczem polsko-
greckim oraz indeksem form czasownikowych, Remigiusz Popowski SDB, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2006;
Sownik grecko-polski Nowego Testamentu, Remigiusz Popowski SDB, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, Warszawa 2007.

H1 rzeczownik rodzaju mskiego; BH2;
ojciec kogo (take oBogu jako ojcu swego ludu);
gowa, zaoyciel domu, jakiej grupy, rodziny, rodu, przodek, pradziad,
przodek jakiego ludu;
zaoyciel bd patron jakiej klasy, profesji, sztuki; wprzenoni: ten,
ktry zrodzi, protoplasta;
wadca, naczelnik;
tytu wyraajcy szacunek icze;
yczliwo, ochrona (metafor.);
lokalizacja: Z uwagi na wielk liczb (1061) wystpie tego sowa
pominito podawanie jego szczegowych lokalizacji.
H2 a (aramejski) rzeczownik rodzaju mskiego, znaczenie analogiczne
do [H1]; BA2;
ojciec;
lokalizacja: Ezd 415, 512; Dn 223, 52.11.13.18.
H3 rzeczownik rodzaju mskiego opochodzeniu jak [H24]; BH3;
wieo, ziele, zielone pdy, rolinno;
lokalizacja: Hi 812; PnP 611.
H4 (aramejski) rzeczownik rodzaju mskiego, znaczenie analogiczne
do [H3]; BA48;
owoc;
wiey, mody, zielenicy si;
lokalizacja: Dn 412.14.21.
H5 a rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, wyraz obcego
pochodzenia; BH6;
Abagta dany od Boga;
H6 2

jeden zsiedmiu eunuchw na perskim dworze Kserksesa;

lokalizacja: Est 110.
H6 a czasownik bdcy pierwotnym rdzeniem sowotwrczym;
BH7;
zgin, znikn, zbdzi, zniszczy;
w koniugacji Qal: zgin, umrze, zosta zgadzonym, znikn
(metafor.), by zgubionym, zabdzi;
w koniugacji Piel: zniszczy, zabi, przyprawi ozgub, zaniecha (jako
straconego), zgadzi, wyniszczy, pozby si, spowodowa zniknicie
(metafor.), spowodowa zabkanie si, zgubi;
w koniugacji Hifil: zniszczy, umierci (te wkontekcie Boego
sdu);
lokalizacja: Z uwagi na wielk liczb (174) wystpie tego sowa
pominito podawanie jego szczegowych lokalizacji.
H7 a (aramejski) czasownik, znaczenie analogiczne do [H6]; BA4;
zgin, znikn;
w koniugacji Peal: powinien zgin;
w koniugacji Afel: niszczy;
w koniugacji Hofal: by zniszczonym;
lokalizacja: Jr 1011; Dn 212.18.24, 711.26.
H8 rzeczownik rodzaju mskiego, imiesw czynny [H6]; BH9;
zniszczenie, zagada;
lokalizacja: Lb 2420.24.
H9 rzeczownik rodzaju eskiego, od [H6]; BH10;
zgubiona rzecz, zguba;
lokalizacja: Wj 229; Kp 63.4; Pwt 223.
H10 rzeczownik rodzaju eskiego; to samo co [H9]; BH10;
zgubiona rzecz, co zgubionego, zginicie;
lokalizacja: Prz 2720.
H11 addn rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, forma wzmocniona
[H6]; BH12;
miejsce zniszczenia, zniszczenie, zguba, Abaddon;
lokalizacja: Hi 266, 2822, 3112; Ps 8811; Prz 1511, 2720.
H12 an rzeczownik rodzaju mskiego, od [H6]; BH13;
zniszczenie;
lokalizacja: Est 95.
H13 on rzeczownik rodzaju mskiego, od [H6]; BH14;
zniszczenie;
lokalizacja: Est 86.
3 H22

H14 czasownik bdcy pierwotnym rdzeniem sowotwrczym; BH15;

by chtnym, zgodzi si;
w koniugacji Qal: by chtnym, zgodzi si, ulec, uzna, pragn;
lokalizacja: Rdz 245.8; Wj 1027; Kp 2621; Pwt 126, 230, 1010, 138, 235, 257,
2920; Joz 2410; Sdz 1117, 1910.25, 2013; 1 Sm 159, 2217, 2623, 314; 2 Sm 221,
610, 1217, 1314.16.25, 1429, 2316.17; 1 Krl 208, 2249; 2 Krl 819, 1323, 244; 1 Krn
104, 1118.19, 1919; 2 Krn 217; Hi 399; Ps 8111; Prz 110.25.30, 635; Iz 119, 2812,
309.15, 4224; Ez 37, 208.
H15 rzeczownik rodzaju eskiego, od [H14]; BH ;
baganie, tsknota, pragnienie;
lokalizacja: Hi 3436.
H16 e rzeczownik rodzaju mskiego, od [H14] (wsensie pochylania si
ku czemu); BH16;
trzcina, papirus;
lokalizacja: Hi 926.
H17 j wykrzyknik, od [H14] (wsensie pragnienia); BH17;
ach!, biada! (wykrzyknik wyraajcy bl, pragnienie bd niepokj);
lokalizacja: Prz 2329.
H18 s rzeczownik rodzaju mskiego, od [H75]; BH18;
b, koryto;
lokalizacja: Hi 399; Prz 144; Iz 13.
H19 i rzeczownik rodzaju eskiego, od nieuywanego rdzenia
sowotwrczego (oznaczajcego prawdopodobnie obraca [si]);
BH19;
rze, ciao, miso, miso zuboju;
lokalizacja: Ez 2115.
H20 aim rzeczownik rodzaju mskiego niepewnego pochodzenia;
BH20;
arbuz, owoc egipski;
lokalizacja: Lb 115.
H21 rzeczownik rodzaju eskiego, imi wasne, od [H1]; BH24;
Abijja mj ojciec;
matka Ezechiasza (por. [H29]);
lokalizacja: 2 Krl 182.
H22 l rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1] i[H410];
BH25;
Abiel El (Bg) jest (moim) ojcem;
dziad Saula;
lokalizacja: 1 Sm 91, 1451; 1 Krn 1132.
H23 4

H23 sp rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]

i[H622]; BH26;
Abiasaf mj ojciec zgromadzi;
syn (potomek) Koracha;
lokalizacja: Wj 624.
H24 rzeczownik rodzaju mskiego, od nieuywanego rdzenia
sowotwrczego oznaczajcego by delikatnym; BH27;
wiee, mode kosy jczmienia, jczmie;
miesic ksztatowania si kosw, zazielenienia upraw, zielenienia si,
Abib, miesic wyjcia zEgiptu iPaschy (marzec/kwiecie);
lokalizacja: Wj 931, 134, 2315, 3418; Kp 214; Pwt 161.
H25 gin rzeczownik rodzaju mskiego, nazwa wasna, od [H1]
i[H1391]; BH ;
Abi-Gibon ojciec Gibeonu;
miejsce wielkiej wyyny, miejsca kultu (hbr. Bama), gdzie znajdowa si
namiot Pana;
lokalizacja: 1 Krn 829, 935.
H26 ajil rzeczownik rodzaju eskiego, imi wasne, od [H1]
i[H1524]; BH29;
Abigail mj ojciec radoci;
ona Nabala, apotem Dawida;
siostra Dawida;
lokalizacja: 1 Sm 253.14.18.23.32.36.39.40.42, 273, 305; 2 Sm 22, 33, 1725; 1 Krn
216.17, 31.
H27
n rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1] i[H1777];
BH31;
Abidan mj ojciec sdzi;
ksi (naczelnik) zplemienia Beniamina;
lokalizacja: Lb 111, 222, 760.65, 1024.
H28 rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H3045]; BH32;
Abida mj ojciec wie/zna;
czwarty syn Midiana iwnuk Abrahama zjego ony Ketury (ktr poj
za on po mierci Sary);
lokalizacja: Rdz 254; 1 Krn 133.
H29 ijj rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1] i[H3050];
BH33;
Abiasz; Abija Jahwe (moim) ojcem;
krl judzki, syn inastpca Roboama;
drugi syn Samuela;
5 H34

syn Jeroboama, pierwszego wadcy krlestwa Izraela;

syn Bekera, Beniaminita;
gowa rodu kapaskiego (jednej z24 grup Lewitw);
gowa jednego zrodw kapaskich (po niewoli babiloskiej);
ona Chesrona;
matka Ezechiasza (por. [H21]);
lokalizacja: 1 Sm 82; 1 Krl 141; 1 Krn 224, 310, 628, 78, 2410; 2 Krn 1120.22,
1216, 131.2.3.4.15.17.19.20.21.22, 141, 291; Ne 107, 124.17.
H30 h rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H1931]; BH35;
Abihu on (moim) ojcem;
jeden zsynw Aarona, umiercony zpowodu ofiarowania Bogu innego
ognia;
lokalizacja: Wj 623, 241.9, 281; Kp 101; Lb 32.4, 2660.61; 1 Krn 63, 241.2.
H31 h rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H1935]; BH36;
Achichud mj ojciec jest majestatem;
syn Beli, Beniaminita;
lokalizacja: 1 Krn 83.
H32 hajil rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H2428]; BH37;
Abichail mj ojciec moc;
pewien Lewita wczasach Mojesza;
pewien Gadyta;
ojciec Estery;
ona Abiszura;
ona Roboama;
lokalizacja: Lb 335; 1 Krn 229, 514; 2 Krn 1118; Est 215, 929.
H33 hezr rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H44]
zdodanym rodzajnikiem; BH ;
Abiezeryta mj ojciec pomoc;
przedstawiciel rodu Abiezera, potomek jednego zsynw Jzefa
Manassesa;
lokalizacja: Sdz 611.24, 832.
H34 ejn przymiotnik, od [H14], wsensie potrzeby (zwaszcza
wzakresie uczu); BH38;
w potrzebie, potrzebujcy (przede wszystkim czowiek ubogi, biedny);
cierpicy ucisk ize traktowanie;
potrzebujcy pomocy, wyzwolenia zkopotw, zwaszcza pomocy ze
strony Boga;
oglne okrelenie najniszej warstwy spoecznej;
H35 6

lokalizacja: Wj 236.11; Pwt 154.7.9.11, 2414; 1 Sm 28; Est 922; Hi 515, 244.14,
2916, 3025, 3119; Ps 918, 125, 3510, 3714, 4017, 492, 6933, 705, 724.12.13, 7421, 824,
861, 10741, 10916.22.31, 1129, 1137, 13215, 14012; Prz 1431, 3014, 319.20; Iz 1430,
254, 2919, 327, 4117; Jr 234, 528, 2013, 2216; Ez 1649, 1812, 2229; Am 26, 41, 512,
84.6.
H35 ijjn rzeczownik rodzaju eskiego, od [H14]; BH39;
owoc kapara (pobudzajcy podanie);
lokalizacja: Koh 125.
H36 rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H2898]; BH41;
Abitub mj ojciec jest dobry (dobroci);
syn Szacharaima, Beniaminita;
lokalizacja: 1 Krn 811.
H37 al rzeczownik rodzaju eskiego, imi wasne, od [H1]
i[H2919]; BH42;
Abital mj ojciec ros;
jedna zon Dawida;
lokalizacja: 2 Sm 34; 1 Krn 33.
H38 ijjm rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H3220]; BH43;
Abijjam mj ojciec morzem bd Jah(u) (moim) ojcem;
krl Judy, syn inastpca Roboama;
lokalizacja: 1 Krl 1431, 151.7.8.
H39 ml rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
isowa winnych miejscach nieuywanego (prawdopodobnie obcego); BH44;
Abimael moim ojcem El (Bg);
syn Joktana, potomek Sema;
lokalizacja: Rdz 1028; 1 Krn 122.
H40 mele rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H4428]; BH45;
Abimelek Melek ojcem albo mj ojciec krlem;
krl Geraru wczasach Abrahama;
krl Gat wczasach Dawida, by moe tytu wadcw filistyskich;
syn Gedeona ijego naonicy;
kapan, syn Abiatara;
lokalizacja: Rdz 202.3.4.8.9.10.14.15.17.18, 2122.25.26.27.29.32, 261.8.9.10.11.16.26; Sdz 831,
91.3.4.6.16.18.19.20.21.22.23.24.25.27.28.29.31.34.35.38.39.40.41.42.44.45.47.48.49.50.52.53.55.56, 101;
2 Sm 1121; 1 Krn 1816; Ps 341.
H41 n rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H5068]; BH46;
7 H48

Abinadab mj ojciec jest szlachetny albo mj ojciec jest chtny;

pewien mieszkaniec Gibei, ktry przechowywa Ark Przymierza;
drugi syn Jessaja, starszy brat Dawida;
syn Saula, ktry zgin wraz znim wbitwie zFilistynami;
lokalizacja: 1 Sm 71, 168, 1713, 312; 2 Sm 63.4; 1 Krn 213, 833, 939, 102, 137.
H42 nam rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H5278]; BH47;
Abinoam mj ojciec rozkosz;
ojciec Baraka, potomek Neftalego;
lokalizacja: Sdz 46.12, 51.12.
H43 ejsp rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, skrcona forma
[H23]; BH49;
Ebiasaf mj ojciec zgromadzi;
syn bd potomek Koracha;
lokalizacja: 1 Krn 623.37, 919.
H44 ezer rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H5829]; BH50;
Abiezer mj ojciec pomoc;
pewien Manassesyta, nazwany synem Gileada, take syn siostry
Gileada;
pewien Beniaminita, wojownik Dawida;
lokalizacja: Joz 172; Sdz 634, 82; 2 Sm 2327; 1 Krn 718, 1128, 2712.
H45 -aln rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
inieuywanego rdzenia sowotwrczego niepewnego pochodzenia; BH52;
Abi-Albon El (Bg) moim ojcem;
jeden ze synnych wojownikw Dawida;
lokalizacja: 2 Sm 2331.
H46 r przymiotnik rodzaju mskiego, od [H82]; BH53;
mocny, potny sowo uywane tylko do opisania Boga;
Mocny staroytne okrelenie Boga (poetyckie);
lokalizacja: Rdz 4924; Ps 1322.5; Iz 124, 4926, 6016.
H47 abbr przymiotnik rodzaju mskiego, zamiennik [H46]; BH54;
potny, waleczny (oludziach, anioach, zwierztach;
metaforycznie: okrelenie ksit, wrogw, przedmiotw skadanych
na ofiar;
w przenoni: uparty;
lokalizacja: Sdz 522; 1 Sm 217; Hi 2422, 3420; Ps 2212, 5013, 6830, 765, 7825;
Iz 1013, 347, 4612; Jr 816, 4615, 473, 5011; Lm 115.
H48 rm rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H7311]; BH55;
H49 8

Abiram mj ojciec jest wywyszony bd wywyszony (moim) ojcem;

pewien Rubenita, syn Eliaba, podczas wyjcia zEgiptu;
syn Chiela Betelity, ktry pracowa przy odbudowie Jerycha;
lokalizacja: Lb 161.12.24.25.27, 269; Pwt 116; 1 Krl 1634; Ps 10617.
H49 a rzeczownik rodzaju eskiego, imi wasne, od [H1]
i[H7311]; BH56;
Abiszag mj ojciec wdrowcem;
pikna, moda opiekunka Dawida;
lokalizacja: 1 Krl 13.15, 217.21.22.
H50 a rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H7771]; BH57;
Abiszua mj ojciec ratunkiem (oson) bd obfitoci/zamonoci;
syn Pinchasa, wnuk Aarona;
lokalizacja: 1 Krn 84; Ezd 75.
H51 r rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H7791]; BH58;
Abiszur mj ojciec murem;
syn Szamaja, potomek Judy;
lokalizacja: 1 Krn 228.29.
H52 aj rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1] i[H7862];
BH59;
Abiszaj moim ojcem Jessaj bd mj ojciec darem;
wnuk Jessaja, siostrzeniec Dawida, syn jego siotry Serui, brat Joaba;
lokalizacja: 1 Sm 266.7.8.9; 2 Sm 218.24, 330, 1010.14, 169.11, 182.5.12, 1921, 206.10,
2117, 2318; 1 Krn 216, 1120, 1812, 1911.15.
H53 lm rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1]
i[H7965]; BH60;
Absalom mj ojciec pokojem;
te Roboama;
trzeci zkolei syn Dawida, ktry zabi jego pierworodnego syna Amnona,
przywdca buntu przeciwko swemu ojcu Dawidowi;
lokalizacja: 2 Sm 33, 131.4.20.22.23.24.25.26.27.28.29.30.32.34.37.38.39, 141.21.23.24.25.27.28.29.
30.31.32.33, 151.2.3.4.6.7.10.11.12.13.14.31.34.37, 168.15.16.17.18.20.21.22.23, 171.4.5.6.7.9.14.15.18.20.24.25.26,
185.9.10.12.14.15.17.18.29.32.33, 191.4.6.9.10, 206; 1 Krl 16, 27.28, 152.10; 1 Krn 32;
2 Krn 1120.21; Ps 31.
H54 ejr rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, forma skrcona
od [H1] i[H3498]; BH61;
Abiatar mj ojciec jest wielki;
kapan, syn Achituba (Achimeleka), wierny Dawidowi, pniej jednak
zbuntowa si razem zAdoniaszem;
9 H61

lokalizacja: 1 Sm 2220.21.22, 236.9, 307; 2 Sm 817, 1524.27.29.35.36, 1715, 1911,

2025; 1 Krl 17.19.25.42, 222.26.27.35, 44; 1 Krn 1511, 1816, 246, 2734.
H55 a czasownik bdcy pierwotnym rdzeniem sowotwrczym; BH62;
toczy (si), obraca (si);
w koniugacji Hitpael: toczy si, gromadzi, falowa;
lokalizacja: Iz 918.
H56 al czasownik bdcy pierwotnym rdzeniem sowotwrczym; BH63;
opakiwa, biada nad, lamentowa;
w koniugacji Qal: opakiwa, biada nad (ludmi, przedmiotami
nieoywionymi, np. bramami czy krajem, ziemi);
w koniugacji Hifil: opakiwa, skania do opakiwania (metafor.);
w koniugacji Hitpael: opakiwa, wystpowa jako aobnik;
lokalizacja: Rdz 3734; Wj 334; Lb 1439; 1 Sm 619, 1535, 161; 2 Sm 1337, 142,
191; 1 Krn 722; 2 Krn 3524; Ezd 106; Ne 14, 89; Hi 1422; Iz 326, 198, 244.7,
339, 6610; Jr 428, 124.11, 142, 2310; Lm 28; Ez 712.27, 3115; Dn 102; Oz 43, 105;
Jl 19.10; Am 12, 88, 95.
H57 l przymiotnik, od [H56]; BH66;
aoba, opakiwanie (po zmarych, zpowodu nieszczcia);
w sensie rzeczownikowym: obrzdy aobne, aobnik, opakujcy, paczka
(nad zmarymi, zpowodu nieszczcia);
lokalizacja: Rdz 3735; Est 612; Hi 2925; Ps 3514; Iz 5718, 612.3; Lm 14.
H58 l rzeczownik rodzaju eskiego, od nieuywanego rdzenia
sowotwrczego oznaczajcego by trawiastym; BH67;
ka;
lokalizacja: Sdz 1133.
H59 l rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, od [H58]; BH67;
miasto wpnocnym Izraelu, wpobliu Bet-Maaka;
miejsce, gdzie spocza Arka na polu Jozuego wBet-Szemesz;
lokalizacja: 1 Sm 618; 2 Sm 2014.15.18.
H60 el rzeczownik rodzaju mskiego, od [H56]; BH68;
aoba, opakiwanie, biadanie (nad zmarymi), szata aobna, czas aoby;
obrzdy aobne (metafor.);
lokalizacja: Rdz 2741, 5010.11; Pwt 348; 2 Sm 1127, 142, 192; Est 43, 922;
Hi 3031; Koh 72.4; Iz 6020, 613; Jr 626, 167, 3113; Lm 515; Ez 2417; Am 516,
810; Mi 18.
H61 l przyswek, najprawdopodobniej od [H56] poprzez ide
zaprzeczenia; BH69;
prawdziwie, zaprawd, zpewnoci;
ale, jednak, jednake;
na odwrt, przeciwnie (zaprzecz.);
H62 10

lokalizacja: Rdz 1719, 4221; 2 Sm 145; 1 Krl 143; 2 Krl 414; 2 Krn 14, 193,
3317; Ezd 1013; Dn 107.21.
H62 l b-ma rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, od
[H58] i[H1004] i[H4601]; BH67;
Abel-Bet-Maaka ka domu Maaki;
miasto wpnocnym Izraelu wpobliu Bet-Maaka;
lokalizacja: 1 Krl 1520; 2 Krl 1529.
H63 l haim rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, od [H58]
iliczby mnogiej [H7848], zwtrconym rodzajnikiem; BH67;
Abel-Szittim ka akacjowa;
miejsce na nizinach Moabu;
lokalizacja: Lb 3349.
H64 l krmm rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, od [H58]
iliczby mnogiej [H3754]; BH67;
Abel-Keramim ka winnic;
miejsce wAmmonie;
lokalizacja: Sdz 1133.
H65 l ml rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, od [H58]
i[H4246]; BH67;
Abel-Mechola ka taca;
miasto Issachara, miejsce urodzin Elizeusza;
lokalizacja: Sdz 722; 1 Krl 412, 1916.
H66 l majim rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, od [H58]
i[H4325]; BH67;
Abel-Maim ka wd;
miasto wpnocnym Izraelu (by moe Abel-Bet-Maaka);
lokalizacja: 2 Krn 164.
H67 l micrajim rzeczownik lokatywny, nazwa wasna, od [H58]
i[H4714]; BH67;
Abel-Misraim ka egipska;
miejsce na wschd od Jordanu (by moe wsensie yzne jak Egipt);
lokalizacja: Rdz 5011.
H68 een rzeczownik rodzaju eskiego, od rdzenia sowotwrczego
[H1129] poprzez sens terminu budowa; BH71;
kamie;
zwyky kamie (wswym naturalnym stanie), kamie jako materia
(np. na tablice);
drogie kamienie, kamienie zawierajce metal (rud);
* narzdzia pracy bd or;
waga, ciarek (rwnie wykonany zmetalu);
11 H74

obiekty przypominajce kamie, np. grad, kamienne serce, ld;

wity przedmiot, jak pomnik ustawiony przez Samuela na
upamitnienie miejsca, gdzie Bg pomg Izraelowi pokona
Filistynw;
w porwnaniach: co zatopionego wwodzie, nieruchomego, sia,
trwao, twardo, powszechno;
metaforycznie: kto skamieniay zprzeraenia, przewrotne, twarde
serce;
lokalizacja: Z uwagi na wielk liczb (239) wystpie tego sowa
pominito podawanie jego szczegowych lokalizacji.
H69 een (aramejski) rzeczownik rodzaju eskiego, znaczenie analogiczne
do [H68]; BA5;
kamie;
kamie, materia, zktrego sporzdza si boki iwznosi budowle;
lokalizacja: Ezd 58, 64; Dn 234.35.45, 54.23, 617.
H70 en rzeczownik rodzaju mskiego, opochodzeniu jak [H68]; BH ;
koo, okrg;
koo garncarskie;
stoek porodowy, stoek pooniczy;
lokalizacja: Wj 116; Jr 183.
H71 n rzeczownik rodzaju eskiego, by moe rodzaj eski [H68];
BH72;
Abana, syryjska rzeka pynca przez Damaszek;
lokalizacja: 2 Krl 512.
H72 een hezer rzeczownik rodzaju eskiego, od [H68] i[H5828]
zwtrconym rodzajnikiem; BH ;
Eben-Haezer kamie pomocy;
pomnik postawiony przez Samuela dla upamitnienia miejsca, gdzie Bg
pomg Izraelowi zwyciy Filistynw, na pnoc od Jerozolimy;
lokalizacja: 1 Sm 41, 51, 712.
H73 an rzeczownik rodzaju mskiego, niepewnego pochodzenia; BH73;
pas, szarfa, przepasanie (arcykapana, kapanw, dostojnikw);
lokalizacja: Wj 284.39.40, 299, 3929; Kp 87.13, 164; Iz 2221.
H74 anr rzeczownik rodzaju mskiego, imi wasne, od [H1] i[H5216];
BH75;
Abner mj ojciec lamp;
kuzyn Saula, dowdca wojska, podstpnie zabity przez Joaba;
lokalizacja: 1 Sm 1450.51, 1755.57, 2025, 265.7.14.15; 2 Sm 28.12.14.17.19.20.21.22.23.24.
25.26.29.30.31, 36.7.8.9.11.12.16.17.19.20.21.22.23.24.25.26.27.28.30.31.32.33.37, 41.12; 1 Krl 25.32;
1 Krn 2628, 2721.