Robert K.G.

Temple
Tajemnica Syriusza
Dzieje gnozy
Tom 1

Tytu oryginau
The Sirius Mystery
Pozna 2001
 Mojej Matce, ktra przetrwaa

SPIS TRECI
Podzikowania
Uwaga autora

Czym jest tajemnica?

Przedstawienie problemu Syriusza

1 Wiedza Dogonw
Sudaski System Syriusza opisany przez M. Griaule i G. Dieterlen

Omwienie problemu Syriusza

2 Bajka
4 wita liczba Pidziesit
5 Psy pieka

Poza tajemnic
5 Mit o pocztku ludzkiej cywilizacji
6 Siedziby wyroczni
7 Pochodzenie Dogonw
8 Wyrastanie Zba Wa"

DODATKI
I Satelity planet, planety wok gwiazd oraz obroty i wirowanie cia w Przestrzeni
Kosmicznej - opisane przez neoplatoskiego filozofa Proklosa
II Zachowane fragmenty z Ksig Berossosa, w tumaczeniu angielskim
III Dlaczego szedziesit lat?
V Znaczenie Delfickiego E
V Dlaczego Hetyci byli w Hebronie palestyskim
VI Etapy wtajemniczenia u Dogonw
Bibliografia
Indeks
PODZIKOWANIA
Przede wszystkim chciabym podzikowa mojej onie, Olivii, ktra nie szczdzia
cennych uwag dotyczcych mej pracy i bya doskona korektork.
Wdziczny te jestem dwm moim kolegom, ktrzy czytali ksik, gdy tylko j
napisaem i byli bardzo pomocni w jej redagowaniu. Powicili wiele czasu na
wyjanienia i przygotowanie listy wasnych sugestii. S to Adrian Berry z
londyskiego Telegraph i Michael Scott z Tangier. Michael powici duo czasu na
przemylenie szczegw, o ktre zazwyczaj niewiele osb si zatroszczy, jeeli nie
dotycz ich wasnej pracy.
Ksika ta nigdy nie zostaaby napisana, gdyby nie Arthur M.Young z Filadelfii,
ktry zwrci moj uwag na materia dotyczcy Dogonw. Pomaga i zachca mnie,
bym dotar do sedna tajemnicy oraz dostarcza mi wielu cennych materiaw, cznie
z maszynopisem angielskiego tumaczenia Le Renard Pale autorstwa antropologw
Griaule'a i Dieterlen, co umoliwio mi uaktualnienie moich bada.
Bez sugestii i zachty Arthura C. Clarkea z Cejlonu, mgbym nie znale do
motywacji i siy, by przebrn przez wiele wyczerpujcych lat bada.
Mj agent, Miss Anne McDermid bya doskonaym krytykiem i doradc w trakcie
caej pracy nad ksik. Jej entuzjazm i energia dorwnuj jej intuicji i zdolnociom
do negocjacji.
Dzikuj rwnie tym, ktrzy przeczytali cao albo cz ksiki za cenne
uwagi, a wic prof. W. H. McCrea'owi z Wydziau Astronomii w Sussex University,
Johnowi Moore'owi z Robinson & Watkins, Brendanowi O'Reaganowi ze Stanford
Research Institute, Edwardowi Bakewellowi ze St Louis oraz Anthony'emu
Michaelisowi z Weizmann Institute Foundation.
Wdziczny te jestem Adrianowi i Marinie Berry za skontaktowanie mnie z A.
Costa, a A. Costa za dostarczenie licznych zdj Dogonw, z ktrych cz pojawia
si w tej ksice i za skontaktowanie mnie z pani Germanie Dieterlen. Gorco
dzikuj pani Dieterlen za wyraenie zgody - jej i Societe des Africainistes z Parya
(ktrego jest sekretarzem generalnym) - na publikacj caego artykuu Un Systeme
Soudanais de Sirius", ktry napisaa razem z nieyjcym ju Marcelem Griaule.
Niezwykle pomocni podczas konsultacji pewnych szczeglnych problemw
okazali si: Geoffrey Watkins, przewodniczcy Krlewskiego Towarzystwa
Geograficznego Bidwell, Robin Baring odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego,
James Serpell, Seton Gordon, Herbert Brown oraz Robert i Pauline Matarasso.
Wdziczny jestem za pomoc i rnego rodzaju zacht Fredowi Clarke'owi, prof.
Cyrusowi Gordonowi, Robertowi Gravesowi, Kathleen Raine, Williamowi
Gunstonowi, prof. D. M. Langowi, prof. Charlesowi Burney'owi, dr. Irvingowi
Lindenbladowi, dr. Paulowi Murdinowi, Hiltonowi Amblerowi, Gillian Hughes,
Carolowi MacArthurowi, R. Markhamowi, Richardowi Robinsonowi, dr. Michaelowi
Barraclough'owi i Angeli Earll.
Dzikuj te za publikacj ksiki mojemu brytyjskiemu wydawcy, pani Jan
Widdows i mojemu amerykaskiemu wydawcy, Thomasowi Dunne'owi, ktrzy
okazali si bardzo pomocni i yczliwi. Kartograf, Daniel Kitts z zapaem
przygotowywa mapy i wykresy, zgodnie z wymaganiami, ktre byy czasami
uciliwe. Pani Mary Walsh wietnie potrafia dobra rysunki. Stephen du Sautoy
okaza si te bardzo pomocny i popisa si dua wyobrani przy projektowaniu
okadki, stosujc si do uwag autora w sprawach, do ktrych zazwyczaj si go nie
dopuszcza.
Chciabym wyrazi swoj wdziczno afrykaskim kapanom: Manda'owi,
Innekuzu, Yebene i Ongnonlu, bez ktrych ta ksika w ogle by nie zaistniaa.
Szczeglnie dwch ludzi zasuguje na pami: nieyjcy Sir Norman Lockyer, ktry
znalaz sposb, by poczy dwie uprzednio oddzielne dziedziny: astronomi i
archeologi oraz nieyjcy Thomas Taylor z Londynu, ktry powici swoje ycie na
tumaczenie i publikacj tekstw, ktre przetrway wieki zaniedbania, zoliwoci,
palenia ksiek i rzezi, bdcych przez dwa tysiclecia losem tych, ktrzy powicili
si Wielkiej Tradycji". Taylorowi nie udao si unikn konsekwencji, jakie wynikay
z jego pogldw, blu i cierpienia. Podzikowania nale si te Proklosowi za to, e
nawizywa do tradycji, okrytych tajemnic, ktre mg ukry.
R. K. G. T.
UWAGA AUTORA
W czci drugiej po kadym rozdziale znajduje si jego streszczenie. Ju sama
ilo materiau powoduje, e aby widzie wszystko w okrelonej perspektywie,
korzystne bdzie przypomnienie sobie pewnych faktw, jeeli okae si to
konieczne. Autor nie moe przeprasza za zoono materiau, ale moe pomc,
dostarczajc tej niewielkiej pomocy dla lepszego zrozumienia caoci.
Woono te sporo wysiku, by odszuka wszystkich wacicieli zamieszczonych
ilustracji. Jeeli ktokolwiek zosta pominity, przepraszamy, a odpowiednie poprawki
zostan wydrukowane w nastpnych wydaniach.
DO CZYTELNIKA

CZYM JEST TAJEMNICA?

Czy w przeszoci Ziemi odwiedzay inteligentne istoty z systemu planetarnego
Syriusza? - pytanie to intrygowao mnie przez wiele lat. Gdy w 1967 roku powanie
zabraem si do pisania tej ksiki, cay problem dotyczy afrykaskiego plemienia
Dogonw mieszkajcych w Mali, dawniej francuskim Sudanie. Dogoni posiadali tak
niewiarygodne informacje o systemie Syriusza, e zdecydowaem si przestudiowa
ten materia. Siedem lat pniej, w 1974 roku mogem ju przedstawi dowody na to,
e informacje, ktre posiadaj Dogoni, licz wicej ni pi tysicy lat, a znali je te
staroytni Egipcjanie w czasach prehistorycznych, przed rokiem 3200 p.n.e. Z Egiptu
zreszt, co udowodni, wywodz si sami Dogoni i ich kultura.
Cofnem si pi tysicy lat, by zebra jak najwicej wiadomoci dotyczcych
tego problemu, co spowodowao, i sta si on jeszcze bardziej intrygujcy. Trudniej
jest mi teraz udzieli jednoznacznej odpowiedzi na postawione na pocztku pytanie.
Dogoni zachowali tradycj, ktra wydaje si wykracza poza wiat ziemski.
Odrzumy niedorzeczne twierdzenie, e inteligentne istoty z pozaziemskiego
systemu planetarnego wyldoway w Afryce, przekazay pewne informacje
zachodnioafrykaskiemu plemieniu, po czym powrciy w przestrze, pozostawiajc
ludzi na asce losu. Taka teoria nigdy nie wydawaa mi si prawdopodobna.
Musiaem jednak posuy si ni jako hipotez wstpn. Nie miaem pojcia, e
Dogoni w swojej kulturze zachowali staroytne misteria egipskie. Nie
przypuszczaem te, i staroytni Egipcjanie posiadali jakkolwiek wiedz o
Syriuszu. O staroytnym Egipcie miaem takie wyobraenie, jakie posiada wikszo
przecitnych ludzi: wiedziaem, e budowali piramidy, mumifikowali zwoki, mieli
faraona imieniem Tutenchamon i pisali hieroglifami. Studiowaem kultury orientalne
na uniwersytecie, ale nigdy nie intrygowa mnie Egipt, z wyjtkiem okresu
islamskiego po roku 600 n.e. O staroytnym Egipcie nie wiedziaem prawie nic.
Gdybym posiada cho skromn wiedz, zaoszczdzibym sporo czasu.
Mino wiele miesicy, zanim kilka drobnych problemw, zaprztajcych przez
duszy czas moj uwag, zmusio mnie do gromadzenia wiedzy o staroytnym
Egipcie i wielu innych przedmiotach z nim powizanych, z ktrymi nie zetknem si
do tej pory. Nie wiem nawet, czy zdecydowabym si na wydatek pidziesiciu
funtw na niezbdny Egiptian Hieroglifie Dictionary (Sownik hieroglifw egipskich)
Wallisa Budge'a, nie drukowany ju od pewnego czasu, liczcy 1356 stron i tak
ciki, e dziesicioletnie dziecko nie podniesie go ze stou. Tak si jednak
szczliwie zoyo, i dostaem go w prezencie razem z wieloma innymi ksikami
dotyczcymi tematu, ktrym miaem si zaj. Pomogo mi to pokona moj
wrodzon niech do zaoenia prowizorycznego obozowiska w jakiej
uniwersyteckiej bibliotece, w ktrej musiabym spdzi kilka nastpnych lat.
Zawdziczam to mojej drogiej, nieyjcej ju przyjacice. Mary Brendzie Hotham-
Francklyn, ktra w dziewidziesitym czwartym roku swojego ycia podarowaa mi
pokan liczb ksiek, do tego stopnia interesujcych, e nie mogem ich
zlekceway. W rezultacie powstaa ta praca.
Po raz pierwszy zainteresowaem si spraw tajemnicy Syriusza w 1965 roku.
Opracowywaem razem z Arthurem M. Youngiem z Filadelfii - konstruktorem
helikoptera Bella, a obecnie (1972 rok) wspwydawc i wspautorem ksiki pt.
Consciousness and Reality (wiadomo i rzeczywisto) - pewne naukowe i
filozoficzne problemy. Dziki Arthurowi w trakcie moich studiw uniwersyteckich,
ktre odbyem w latach 1961-1967, wietnie opanowaem wiedz w zakresie nauk
cisych. Gdy przedzieraem si przez zawioci jzyka sanskryckiego i innych
uciliwych przedmiotw na uczelni, Arthur wpaja mi i kilku innym kolegom ze
studiw wiedz z zakresu nauk cisych. Razem bralimy udzia w bardzo ciekawych
seminariach i pracach badawczych, nadzorowanych przez Arthura Younga, ktre
niekiedy wizay si z dziaalnoci zaoonej przez niego fundacji o nazwie
Fundacja do Badania wiadomoci.
Arthur Young pasjonowa si mitologiami z caego wiata, rwnie tymi, ktre
wydaway si pozornie mao znaczce. Ktrego dnia pokaza mi ksik pt. frican
Worlds (Afrykaskie wiaty), w ktrej kady rozdzia powicony by odrbnemu
plemieniu, jego zwyczajom, yciu i wyobraeniom. Jeden z rozdziaw ksiki,
napisany przez wybitnych antropologw, Marcela Griaule'a i Germanie Dieterlen i
przetumaczony z francuskiego, dotyczy Dogonw.
Arthur da mi do przeczytania fragment tego rozdziau, w ktrym antropolodzy
omawiali kosmologi Dogonw. Zacytuj go tutaj, gdy od tego momentu zwrciem
uwag na ten frapujcy problem i chciabym, aby czytelnik rozpocz sw wdrwk
z tego samego miejsca. Oto wspomniany fragment:
"Pocztkiem stworzenia jest gwiazda, ktra obraca si wok Syriusza i nazywa
si 'gwiazd Digitaria' Dogoni uwaaj j za najmniejsz i jednoczenie najcisz
ze wszystkich gwiazd. Zawiera ona zarodki wszelkich rzeczy. Jej ruch dookoa
wasnej osi i wok Syriusza utrzymuje w przestrzeni cae ycie. Dowiemy si, i jej
orbita wyznacza kalendarz".
To wszystko. Antropolodzy nie wspominali co prawda o faktycznym istnieniu
gwiazdy, ktra obracaaby si wok Syriusza. Jednak wtedy i Arthur, i ja
wiedzielimy o istnieniu biaego kara, tzw. Syriusza B, krcego wok Syriusza A.
Wiedzielimy, e by to najmniejszy i najciszy" typ gwiazdy, jaki znano. (Nie
mwio si wtedy wiele o gwiazdach neutronowych i czarnych dziurach, a pulsary nie
zostay jeszcze odkryte). Obu nam si wydawao, e jest to bardzo dziwne
spostrzeenie, tym bardziej e pochodzi od rzekomo prymitywnego plemienia. W jaki
sposb mona byo to wyjani? Porzuciem jednak na pewien czas dalsze
rozwaania, gdy pochaniay mnie wwczas inne sprawy.
Dwa lata pniej w Londynie poczuem nag nieodpart potrzeb zbadania tego
problemu. Zachcia mnie do tego lektura ciekawych, futurystycznych esejw
Arthura C. Clarke'a, ktrego poznaem osobicie. Nie pamitajc jednak nazwy
afrykaskiego plemienia, napisaem list do Arthura Younga z prob o informacje.
By tak uprzejmy, e wysa mi fotokopi caego rozdziau ksiki African Worlds.
Wiedzc ju, i chodzio o plemi Dogonw, udaem si do Krlewskiego Instytutu
Antropologii, by zasign peniejszych informacji.
Bibliotekarz przejrza katalog razem ze mn i okazao si, i caa literatura na ten
temat bya po francusku, w jzyku, ktrego nie znaem. Uparem si jednak i
wyszukaem artyku, posiadajcy w tytule sowo Syriusz". Wyglda do obiecujco
(w przeciwiestwie do caej reszty). Poprosiem o fotokopi. Gdy odebraem j po
dwch tygodniach (w listopadzie 1967 roku), nic oczywicie z niej nie zrozumiaem.
Musiaem znale kogo, kto by mi j za wynagrodzeniem przetumaczy. Wreszcie
miaem materia po angielsku, by ciekawszy, ni to sobie wyobraaem. Dotyczy
wycznie tradycji Dogonw, ktra bya trzymana w cisej tajemnicy. Ujawnili j
dopiero po wielu latach wsplnego ycia z antropologami, Griaulem i Dieterlen,
gwni kapani dogoriscy, po specjalnej naradzie wszystkich kapanw. Zdecydowali
si przekaza swoje tajemnice Marcelowi Griaule'owi, pierwszemu przybyszowi,
ktry wzbudzi ich zaufanie.
Najwiksza tajemnica Dogonw dotyczya gwiazdy, ktr nazywali najmniejszym
znanym im ziarnem. Jego botaniczna nazwa to Digitaria i jako taka pojawia si w
artykule, zamiast nazwy po, ktr przyjli Dogoni. Mimo e cay artyku powicony
jest owemu problemowi, Griaule i Dieterlen zaledwie wspominaj o istnieniu tej
gwiazdy, ktra istnieje naprawd i porusza si tak, jak twierdz Dogoni. Antropolodzy
zamieszczaj tylko krtk uwag w przypisie: Sprawa nie zostaa rozwizana, nie
zostaa nawet zakwestionowana: jak czowiek pozbawiony przyrzdw mg zna
ruch i cechy gwiazd, ktrych prawie nie wida". Takie stwierdzenie wskazuje na fakt,
i badacze mieli niewielkie pojcie o astronomii, gdy nie mona mwi o Syriuszu B
krcym wok Syriusza jako o ledwo widocznym". Przecie goym okiem nie
wida go wcale i odkryto go dopiero w tym wieku za pomoc teleskopu. Arthur
Clarke, gdy sprawdzi pewne fakty, napisa mi w licie z 17 lipca 1968 roku: Jeeli
chodzi o Syriusza B, to jest on wielkoci 8m - zupenie niewidoczny, nawet gdyby
Syriusz A cakowicie go nie zasania". Dopiero w 1970 roku Irvingowi Lindenbladowi
z Amerykaskiego Obserwatorium Marynarki Wojennej udao si zrobi zdjcie
Syriusza B. Przedstawia je fotografia 7.
W artykule, ktry otrzymaem z Krlewskiego Instytutu Antropologicznego,
Griaule i Dieterlen pisz, i wedug Dogonw gwiazda Digitaria okra Syriusza co
pidziesit lat. Zaczem studiowa to, co wiadomo o Syriuszu B, i wkrtce
odkryem, i czas jego obrotu orbitalnego wok Syriusza A wynosi rzeczywicie
pidziesit lat. Wiedziaem ju, e trafiem na wany lad. Od tej chwili cakowicie
pochona mnie prba dotarcia do sedna tajemnicy.
Przez kilka nastpnych miesicy Arthur C. Clarke okaza mi niezwyk pomoc.
Pisa z Cejlonu, mimo i do czsto przyjeda do Londynu. Udao nam si omwi
wiele fascynujcych problemw, ktre zaczy by gone dziki wietnie
sprzedajcym si ksikom autorstwa Ericha von Danikena, takim jak Chariots of
the Gods i pniejszym. Zaczem wic przygotowywa ksik mwic o
wszystkich tych niezwykych tajemnicach. (W owym czasie von Daniken nie by
jeszcze tak popularny). Arthur Clarke przedstawia mnie po kolei wielu ciekawym
profesorom - kady z nich houbi jak tajemnic. Derek Price, profesor historii
nauki na Uniwersytecie w Yale, odkry prawdziw natur synnego mechanicznego
komputera z okoo 100 roku p.n.e., odnalezionego we wraku statku Anti-Kythera na
przeomie wiekw. Owym komputerem nikt si nie interesowa a do chwili, gdy kto
w Atenach upuci go na podog i rozbi; dopiero wtedy oceniono jego warto.
Price dostrzeg rwnie lady babiloskiej matematyki na obszarze Nowej Gwinei i
duo opowiada o wraku statku Raffles".
Poznaem rwnie dr. Alana McKaya, krystalografa z Birkbeck College
Uniwersytetu Londyskiego, ktry interesowa si Dyskiem Phaistos z Krety,
tajemniczym stopem metali odnalezionym w chiskim grobowcu oraz
niezmierzonymi przestrzeniami Rzeki Oxus. Zauwayem, e ludzie interesujcy si
rnymi tajemniczymi zjawiskami zaczynaj odciga mnie od celu moich
poszukiwa, przedstawiajc mi coraz to nowe, bardziej fascynujce zagadki.
Przestaem interesowa si tymi wszystkimi tajemnicami i postanowiem zaj si
rozwikaniem jednego, trudnego i konkretnego zagadnienia, z ktrym zetknem si
ju wczeniej: skd Dogoni posiadali tak niezwyk wiedz i czy Ziemi odwiedzay
istoty pozaziemskie?
Podjcie powanych bada, dotyczcych kontaktu istot pozaziemskich z Ziemi,
stanowio pewien problem, gdy wielu naukowcw nie chce o tym nawet sysze. Z
drugiej strony, cz tych czytelnikw, ktrzy z entuzjazmem przyjm moje badania,
nie bd tymi, z ktrymi czowiek chciaby si identyfikowa. Dlatego podjem swoje
badania z pewnymi oporami i gdy kto w cigu kilku tych lat zmusza mnie do
powiedzenia, czym si zajmuj, to przyznawaem si, e pisz ksik, lecz nigdy
nie mwiem o czym. Mamrotaem niewyranie, e bdzie to praca o staroytnych
Egipcjanach" albo o mitologii pewnego plemienia w Afryce - naprawd niezbyt
interesujcej". Przez t prac z pewnoci zostan zaliczony do raczej poaowania
godnej kategorii ludzi, ktrzy pisz o maych zielonych istotach z przestrzeni
kosmicznej", chocia moim zamiarem s powane badania. Czasami skonny bybym
przeprasza za wybrany temat, lecz nie sdz, aby miao to jaki sens.
Wany jest fakt, e szeroki krg ludzi bdzie mia okazj zapozna si z tym
zadziwiajcym i frapujcym materiaem, ktry udao mi si zgromadzi. Od czasu
gdy nauka zostaa uwolniona od tyranii kilku osb i staa si powszechna dziki
wynalezieniu druku, a obecnie dziki wspczesnym mass mediom i masowym
nakadom ksiek i periodykw (rwnie dziki rewolucji paperbackw"), kada myl
ma szans si przebi i wszdzie zasia swoje ziarno. Nie potrzebuje przyzwolenia
ani szczeglnego zainteresowania opinii, opierajcej si na powszechnie uznanych
pogldach kilku starzejcych si umysw.
Naley jednak pamita o tym, i wczeniej byo inaczej. Nie dziwi wic fakt, e
zanim osignlimy obecny poziom upowszechniania wiedzy, przez wieki istniay
tajne tradycje kapaskie przekazu ustnego, pilnie strzeonego, by nie znieksztacia
go adna cenzura i by nie straci swojego znaczenia. Obecnie po raz pierwszy
mona ujawni wiedz tajemn bez obawy, e zostanie zniszczona w trakcie
przekazu. Czy to moliwe, e Dogoni uwiadamiali to sobie dziki jakiemu
niezwykemu instynktowi, gdy po wzajemnych konsultacjach wrd najwyszych
kapanw zdecydowali si na bezprecedensowe posunicie i odsonili swoje
najgbsze tajemnice? Wiedzieli, i mog ufa francuskim antropologom i gdy w
1965 roku zmar Marcel Griaule, jego pogrzeb w Mali zgromadzi okoo dwiecie
pidziesit tysicy czonkw plemienia, ktrzy oddali mu hod, czczc go jak
wielkiego mdrca i najwyszego kapana w swoim plemieniu. Taka cze musiaa
oznacza, i by on niezwykym czowiekiem i Dogoni mogli mu bez zastrzee
zaufa. Dostp do tajemnej wiedzy Dogonw zawdziczamy bez wtpienia
osobowoci Marcela Griaule'a. Dziki niej mogem przeledzi t wiedz
pochodzc od staroytnego Egiptu. Okazao si, e w zamierzchej przeszoci
istnia zwizek pomidzy Ziemi i rozwinit ras inteligentnych istot z innego
systemu planetarnego, odlegego o kilkanacie lat wietlnych w kosmosie. Jeeli
istnieje inne wyjanienie tajemnicy Syriusza, to bdzie prawdopodobnie jeszcze
bardziej zdumiewajce, ni mogoby si nam obecnie wydawa. Z pewnoci jednak
bdzie istotne dla zrozumienia genezy ycia.
Nie powinien zaskakiwa nas fakt, e musz istnie inne cywilizacje tak w naszej
Galaktyce, jak i w caym Wszechwiecie. Nawet gdyby po latach okazao si, e
wyjanienie tajemnicy Syriusza jest cakowicie odmienne (chocia trudno mi sobie
wyobrazi jakie), musimy pamita o tym, e nie jestemy w kosmosie sami i
rozwizanie tajemnicy Syriusza bdzie pomocne w rozwikaniu zagadek zwizanych
z funkcjonowaniem wszechwiata. Bardziej otworzy te nasze oporne umysy na
wane problemy cywilizacji pozaziemskich, ktre z ca pewnoci istniej.
Na razie yjemy wszyscy jak rybki w akwarium, ktre wyskakuj z wody tylko
wtedy, gdy kosmonauci wzbijaj si w przestrze kosmiczn. Ludzie zdyli si ju
znudzi badaniami kosmicznymi, zanim przyjy one waciwy kie- runek. Mona
zauway, e zmczony krwioobieg kongresmenw potrzebuje staych zastrzykw w
formie hase ratowania biosfery" i zmniejszania dziury ozonowej", jak niezbdnego
uderzenia heroiny", by przebudzili si z okropnego letargu i chcieli gosowa na
fundusze programw kosmicznych, ktre dla wielu z nich s nudne, pozbawione
podniet i napicia.
Zdjcia Ziemi widzianej z kosmosu, gigantycznej i piknej wiszcej kuli
przyozdobionej chmurami i byszczcej wodami mrz, zaczy funkcjonowa w
dugich i ospaych korytarzach naszej znarkotyzowanej psychiki. Ludzko, w
niedostrzegalny sposb, zaczyna uwiadamia sobie, i w tej grze bior udzia
wszyscy. Kady z nas yje na globie zawieszonym w przestrzeni, ktra wydaje si
by pustk, kady skada si z atomw, ktre same w wikszoci s pustk, i co
wicej, jestemy jedynymi istotami obdarzonymi inteligencj, jakie znamy. Sumujc,
yjemy sami ze sob, z wszelkimi bratobjczymi walkami, charakteryzujcymi t
dramatyczn sytuacj.
Rwnoczenie jednak powoli uwiadamiamy sobie ten paradoks, oczywisty
wniosek zaczyna i do nas dociera.
Wielu wybitnych ludzi (wyjtkowo genialnych lub wyjtkowo szalonych)
uwiadomio sobie, e jeeli siedzimy tu, na tej planecie, walczymy pomidzy sob,
gdy brak nam lepszych podniet. Moe zatem w caym Wszechwiecie jest wicej
takich planet, gdzie inteligentne istoty albo siedz i dusz si we wasnym sosie, jak
my, albo przebiy si przez swoj skorup i nawizay kontakt z inteligentnymi
stworzeniami z innych planet. Jeeli rzeczywicie dzieje si tak w caym
Wszechwiecie, to moe ju niedugo odkryjemy, i powizani jestemy z naszymi
brami pochodzcymi nie z Ziemi, lecz z istotami yjcymi obok jakiej gwiazdy w tej
ogromnej pustce, ktra rodzi planety, soca i umysy.
 Zawsze uwaaem, e organizacje, ktre przeznaczaj cae miliony dolarw na
utrzymanie pokoju" i prby ustalenia, jakie zo tkwice w naturze ludzkiej wyzwala
co tak sprzecznego z istot ycia czowieka jak konflikt, powinny raczej
przeznaczy wszystkie swoje zasoby na programy bada przestrzeni kosmicznej i
rozwj astronomii. Zamiast zwoywa seminaria dotyczce spraw pokoju",
powinnimy skonstruowa wicej teleskopw. Odpowied na pytanie: Czy ludzko
zaprzecza swej naturze?" poznamy wwczas, gdy bdziemy mogli porwna si z
innymi gatunkami obdarzonymi inteligencj i oceni si wedug waciwej skali, innej
od tej, ktr sami dla siebie ustalamy. Na razie walczymy z fikcyjnym przeciwnikiem,
cigamy zjawy... Odpowiedzi naley szuka na innych gwiazdach i w istotach
odmiennego gatunku. Moemy pomniejszy nasz nerwic tylko wtedy, gdy
staniemy si jeszcze bardziej introspektywni i narcystyczni. Musimy zaj si tym, co
istnieje na zewntrz. Rwnoczenie jednak musimy wytrwale bada nasz
przeszo. Przyszo, krok do przodu bez adnej koncepcji na temat tego, gdzie
bylimy, jest bez sensu. Istnieje przecie moliwo, e odkryjemy jakie tajemnice
dotyczce naszego pochodzenia. I tak, na przykad, jeden z wynikw moich studiw,
ktre niewinnie zaczy si od badania plemienia w Afryce, pokaza, i cywilizacja,
ktr znamy, zostaa prawdopodobnie przeniesiona z innej gwiazdy. Poczone
kultury Egiptu i Sumeru w rejonie rdziemnomorskim wydaj si nie mie swojego
pocztku. Nie znaczy to, e nie byo tam przedtem nikogo. Wiemy, e yo tam
mnstwo ludzi, lecz nie znajdujemy adnych ladw ich cywilizacji. Ludzie i
cywilizacja to dwie odrbne sprawy. Posuchajmy choby sw nieyjcego ju
profesora W. B. Emery'ego z jego ksiki pt. Archaic Egypt:
W czasach okoo 3400 lat przed narodzeniem Chrystusa w Egipcie miaa miejsce ogromna
zmiana - kraj gwatownie przeszed ze stanu rozwinitej kultury neolitycznej o zoonym
plemiennym charakterze w dwie dobrze zorganizowane monarchie. Jedna obejmowaa teren
Delty, a druga waciw dolin Nilu. Rwnoczenie pojawia si sztuka pisania, w
zadziwiajcym stopniu rozwina si architektura pomnikowa, sztuka i rzemioso. Wszelkie
dowody wskazuj na istnienie dobrze zorganizowanej, a nawet wysoko rozwinitej
cywilizacji. Osignito to wszystko w stosunkowo krtkim czasie, bez widocznych podstaw
warunkujcych tak zasadnicze zmiany, jakie zaszy w sztuce pisania i architekturze.
Niezalenie od tego, czy bdziemy podejrzewa, i na Egipt nastpia inwazja
bardziej cywilizacyjnie rozwinitych ludzi, ktrzy przynieli ze sob wasn kultur,
faktem pozostaje, e cofnicie si do tego okresu w historii stawia nas wobec wielu
niewiadomych. Z ca pewnoci wiemy, e prymitywne plemiona nagle znalazy si
w rozkwitajcej, bogatej cywilizacji i stao si to do gwatownie. W wietle
dowodw, zarwno zwizanych ze spraw Syriusza, a take innych, podejmowanych
przez rnych autorw, jak i tych, ktre jeszcze trzeba bdzie w przyszoci
poruszy, naley powanie zastanowi si nad hipotez, i cywilizacja na naszej
planecie zawdzicza swj rozwj odwiedzinom inteligentnych istot pozaziemskich.
Niekoniecznie musimy wyobraa sobie latajce talerze czy bogw w kosmicznych
kombinezonach. Sam uwaam, e ta sprawa nie doczekaa si do tej pory
odpowiednich bada naukowych. Zamiast zastanawia si nad tym, jak wyglday
istoty, ktre pojawiy si na Ziemi, zbadajmy raczej dowody wskazujce, e byy one
tutaj. W rozdziale pitym rozwaymy niektre szczegy i ucilenia dotyczce
postulowanej przeze mnie hipotezy o pozaziemskich gociach z Syriusza, ktrzy
mogli by istotami ziemnowodnymi, yjcymi w rodowisku wodnym. Wszystko to
jednak prowadzi do spekulacji, ktre mog okaza si zwodnicze. Jednak moj
zasad, jak i moim upodobaniem jest trzymanie si solidnych faktw. Okae si, jak
solidne s te fakty, cho na razie ta historia wydaje si do dziwna. I jak to zwykle
bywa, prawda moe sta si bardziej nieprawdopodobna ni fikcja. Czytelnikowi
spragnionemu kilku fantastycznych rozwaa" doradzam przeczyta rozdzia pity.
Ksika ta formuuje pytanie. Nie narzuca, a tylko sugeruje odpowied. W
pocztkowych rozdziaach stawiam problem w jego pierwotnej wersji, a w dalszych
omawiam go. Nigdzie jednak nie odpowiadam na pytania z bezwzgldn pewnoci.
Najbardziej wartociowe pytania to te, na ktre przez dugi czas szuka si
odpowiedzi i ktre prowadz na nowe cieki myli i dowiadczenia. Kto moe
wiedzie, dokd w efekcie zaprowadzi nas tajemnica Syriusza? Idmy jednak przez
chwil jej tropem. W najgorszym wypadku bdzie to dla nas jedna przygoda wicej...
 PRZEDSTAWIENIE PROBLEMU SYRIUSZA

ROZDZIA PIERWSZY

WIEDZA DOGONW
Najjaniejsz gwiazd, jak wida na niebie, jest Syriusz. Wenus i Jowisz czsto
wiec janiej, ale nie s gwiazdami. S to planety obracajce si wok Soca,
ktre jest gwiazd. Kady astronom powie, e nie ma podstaw, by uwaa, i w
rejonie Syriusza moe istnie inteligentne ycie. Syriusz jest tak jasny, gdy jest
wielki i gsty, wikszy od Soca i innych pobliskich gwiazd. Jednak wnikliwy
astronom powie, e by moe gwiazdy Tau Ceti lub Epsilon Eridani, ktre podobne
s do naszego Soca, posiadaj planety, na ktrych rozwija si inteligentne ycie.
Jest to suszna myl. Wrd gwiazd, ktre podejrzewa si o istnienie inteligentnego
ycia, nie znajdziemy Syriusza. Dlaczego?
Projekt OZMA z wiosny 1960 roku i inne poszukiwania radiowe ladw cywilizacji
w przestrzeni kosmicznej z ostatnich lat dotyczyy nasuchu jakichkolwiek
znaczcych sygnaw z gwiazd Tau Ceti i Epsilonu Eridani. Nie udao si jednak
niczego ustali. To oczywicie dowodzi jedynie tego, i kilku rozsdnych astronomw
uznao te dwie gwiazdy za prawdopodobne miejsca istnienia inteligentnego ycia w
przestrzeni wok Ziemi. Projekt OZMA prowadzi nasuch tylko dwch wymienionych
gwiazd, by sprawdzi, czy wydostaj si z nich jakie sygnay na pewnych falach w
okrelonym czasie z ukryt du iloci energii. Nic jednak nie stwierdzono. Badania
prbowano ucili, lecz astronomowie w peni zdaj sobie spraw z tego, e
szukaj po omacku, a ich wysiek mona uzna za szalestwo w obliczu tak
nierwnych szans. Nie maj adnej pewnoci, e zabieraj si do tego w odpowiedni
sposb, lecz maj nadziej, i robi wszystko, co mog. Od czasu wprowadzenia w
ycie projektu OZMA gigantyczny, najwikszy na wiecie, teleskop w Arecibo w
Puerto Rico wybirczo nasuchiwa kilka gwiazd, z pominiciem Syriusza. Autor ma
nadziej, e dowody przedstawione w tej ksice wystarcz, by spowodowa
dokadniejsze od dotychczasowych badania astronomiczne systemu Syriusza, ktre
korzystayby z osigni Irvinga Lindenblada. Uwaam, e przy gwnym teleskopie
radiowym powinien powsta program nasuchu systemu Syriusza. Pozwolioby to
przekona si, czy wysya on jakie sygnay wiadczce o istnieniu inteligentnego
ycia poza Ziemi.
Podstaw wszelkich rozwaa dotyczcych moliwoci inteligentnego ycia w
przestrzeni jest prawdopodobiestwo, e bardziej rozwinita spoeczno z innego
miejsca we Wszechwiecie miaa ju kontakt z yciem na naszej planecie. Ksika
ta bdzie rozwaa hipotez mwic, i nasza planeta zetkna si z kultur
najwyraniej pochodzc z rejonu Syriusza. Istnieje pokana ilo dowodw na to,
e mogo to mie miejsce w stosunkowo bliskiej przeszoci, przypuszczalnie
pomidzy siedmioma a dziesicioma tysicami lat temu, inne prby interpretacji tej
tezy nie s wystarczajco przekonywajce.
Zanim jednak przejdziemy do dowodw, chciabym powiedzie wicej o Syriuszu.
W poowie ostatniego wieku jeden z astronomw uwanie przyglda si przez jaki
czas naszej gwiedzie i zoci si, gdy nie staa ona w miejscu, lecz poruszaa si
ruchem falistym. Astronom dugo si nad tym zastanawia i w kocu doszed do
wniosku, e ruch ten powoduje jaka inna gwiazda - niezwykle cika i gsta -
obracajca si wok Syriusza. Kopot jednak polega na tym, e adna dua
gwiazda nie krya wok Syriusza! Okazao si natomiast, i co pidziesit lat
okra go drobny towarzysz, ktry zosta nazwany Syriuszem B. Sam Syriusz
otrzyma nazw Syriusza A.
Syriusz B by, wedug wczesnej wiedzy, czym unikalnym w Galaktyce.
Zauwaono ju setki tych gwiazd rozrzuconych po caym niebie, a istniej jeszcze
cae tysice niezwykle maych, o tak bardzo bladym wietle, e nie moemy
zobaczy ich nawet przez nowoczesny teleskop. Nazywaj si one biaymi karami.
Biae kary s czym dziwnym, gdy mimo bladego wiata wykazuj silny wpyw
na otoczenie. Niewiele wiec, ale posiadaj niezwykle silne przyciganie
grawitacyjne. Bdc na biaym karle, nie mielibymy nawet centymetra wysokoci.
Bylibymy cakowicie rozpaszczeni, rozcignici przez grawitacj. Okazuje si, e
wielka" gwiazda, ktra sprawia, e Syriusz A porusza si po torze falistym, jest w
rzeczywistoci maa, jednak musi by tak cika, jak zwyka gwiazda posiadajca
znacznie wiksze wymiary. Jest wic gsta i skondensowana, poniewa nie skada
si ze zwykej materii. Zbudowana jest z tego, co nazywa si materi
zdegenerowan" lub supergst", w ktrej atomy s bardzo cienione, a elektrony
niemal pozbawione masy. Ta materia jest tak cika, e trudno sobie to wyobrazi. Z
tego, co wiemy, wynika, e w naszym systemie sonecznym nie istnieje nic, co
daoby si z ni porwna. Fizycy zaczli teoretycznie bada w problem i obecnie
coraz lepiej go rozumiemy.
Niektrzy astronomowie uwaaj nawet, e system Syriusza posiada Syriusza C,
tzn. trzeci gwiazd. Fox twierdzi, i obserwowa j w 1920 roku, a w latach 1926,
1928 i 1929 widzieli j take van den Bos, Finsen i inni z Union Observatory.
Pniej, przez nastpnych kilkadziesit lat nie dostrzeono jej, mimo e powinna by
widoczna. Zagar i Volet uwaaj, i pojawia si, na co wskazyway pojawiajce si
drgania. By moe znajduje si tam, by moe nie.
Dokadniejsze badania nad systemem Syriusza robi Irving W. Lindenblad z
amerykaskiego Naval Observatory w Waszyngtonie. Prowadziem z nim listown
wymian informacji i otrzymaem od niego publikacj (najnowsza pojawia si w 1973
roku) oraz zdjcie, ktre przedstawia fot. 1, wykonane przez niego w 1970 roku, po
kilku latach przygotowa. Jest to pierwsze zdjcie Syriusza B, ktry na tej fotografii
widoczny jest w postaci drobnej plamki wiata obok gwnej gwiazdy, Syriusza A,
ktra jest 10 000 razy janiejsza.
Przypisy do fotografii" informuj, w jaki sposb Lindenbladowi udao si wykona
to zdjcie. Bada on mianowicie system Syriusza przez siedem lat i nie znalaz
dowodw na istnienie trzeciej gwiazdy, Syriusza C. Nie istniej - pisze on -
astrometryczne dowody na buskiego towarzysza Syriusza A ani Syriusza B". W
chwili gdy oddaj ksik do recenzji, dr Paul G. Murdin z Royal Greenwich
Observatory prowadzi badania nad Syriuszem B, prbujc zmierzy wiato
wydzielane przez t ma gwiazd. Nie udao mu si to na pocztku 1974 roku gdy
podjem z nim korespondencj. Murdin poinformo wa mnie, e zdaniem innego
astronoma, D. Lauterborna w systemie Syriusza istnieje trzecia gwiazda. Murdin do
daje: Nie wiem, czy niewidzialny towarzysz A jest t sam gwiazd C u Aitkena" (z
listu do mnie z 12 lutego 1974 roku). Dowody Lindenblada s wystarczajce dla
bada, jakie prowadzi, lecz wniosek, e Syriusz C nie istnieje wcale, nie jest taki
oczywisty. Stanowi to interesujcy punkt wyjciowy do dalszych bada i by moe
bdzie wymaga obserwacji duszych ni siedem lat pracy Lindenblada (ktra
odbywaa si w cigu tych samych siedmiu lat, w czasie ktrych pracowaem nad
moj ksik). Lindenblad pisa mi na ten temat: Tak jak suba Jakuba, by zdoby
Rachel, tak tajemnice Syriusza wydaj si wymaga siedmiu lat harwki; my
musimy mie nadziej, e nie dostanie nam si Lea!" Moe jednak zdarzy si to, co
przytrafio si Jakubowi, a wtedy siedem lat pracy okae si tylko preludium do
dalszych poszukiwa.
Widzimy teraz, e system Syriusza jest ciekawy i zoony. Dopiero w naszym
wieku, dziki badaniom w dziedzinie fizyki nuklearnej, zdobywamy wiedz o
zdegenerowanej materii i zaczynamy poznawa biae kary. Czy nie dziwi nas fakt,
e kto, nie posiadajcy wspczesnej wiedzy naukowej, wie o systemie Syriusza to
samo, co my?
Chciabym teraz zacytowa fragment z ciekawej ksiki zatytuowanej Intelligent
Life in the Universe (Inteligentne ycie we Wszechwiecie), napisanej przez dwch
wybitnych astronomw, Carla Sagana z Cornell (uprzednio ze Smithsonian
Astrophysical Observatory) oraz I. S. Szkowskiego z Radzieckiej Akademii Nauk.
(Sagan przeczyta ksik Szkowskiego i wykorzystujc jej obszerne fragmenty
napisa j ponownie po angielsku; std wanie pochodzi cytat). Sagan w do
zajmujcym rozdziale zatytuowanym Prawdopodobne skutki bezporedniego
kontaktu" pisze:
[Sprawy ludzkiej ewolucji], tak trudne do zrekonstruowania po upywie milionw lat
byyby jasne dla technicznie bardziej od naszej na Ziemi rozwinitej cywilizacji, gdyby
odwiedzaa nas mniej wicej co stulecie, by sprawdzi, czy co ciekawego wydarzyo si w
ostatnich latach. Okoo 25 milionw lat temu galaktyczny statek kontrolny podczas swojego
rutynowego lotu na trzeci planet do rozpowszechnionej gwiazdy-kara G [nasze Soce]
mgby zauway interesujc i obiecujc ewolucj: prokonsula [przodka homo sapiens
lub obecnego czowieka]. Informacja ta powoli, cho z prdkoci wiata, przeniknaby
do caej Galaktyki i odnotowano by j w jakim centralnym magazynie pamici. Jeeli
pojawienie si inteligentnego ycia na planecie budzi naukowe lub jakiekolwiek inne
zainteresowanie u cywilizacji galaktycznych, to mona wysnu przypuszczenie, e wraz z
pojawieniem si prokonsula tempo pobierania prbek z naszej planety powinno si
zwikszy; moe z czstotliwoci raz na dziesi tysicy lat. Rozwj struktury spoecznej,
sztuki, religii i podstawowych umiejtnoci technicznych na pocztku ostatniej epoki
polodowcowej powinien tym bardziej zwikszy moliwo kontaktu. Jeeli jednak
przerwa pomidzy pobieraniem prbek trwaa tylko kilka tysicy lat, to spotkanie z
cywilizacj pozaziemsk miao miejsce w czasach historycznych .
Jest to bardzo ciekawe wprowadzenie do naszych rozwaa i wierz, i podejcie
Szkowskiego i Sagana jest szeroko rozpowszechnione wrd astronomw. Nie
spotkaem ani jednego wspczesnego badacza, ktry poddawaby w wtpliwo
fakt, i w caym Wszechwiecie istnieje niezliczona ilo porozrzucanych
inteligentnych cywilizacji na innych planetach, orbitujcych wok rnych gwiazd.
Czowiek, ktry uwaa, i ludzkie istoty s jedynym inteligentnym yciem w
Kosmosie, nie liczy si z wiarygodn opini i rzeteln wiedz naukowcw i
astronomw. Pogld zakadajcy, i czowiek stanowi jedyn cywilizowan form
ycia we Wszechwiecie, jest dzisiaj niesychan arogancj, mimo e dwadziecia
lat temu by wyznawany powszechnie. Tak si szczliwie skada, e ci, ktrzy
obecnie dostrzegaj postp w ludzkiej myli, uwaaj, i kady, kto wyznaje
podobny pogld, jest intelektualnym maniakiem, ktrego mona utosami z
wyznawc Teorii Paskiej Ziemi. Wspominam t teori, gdy spotkaem kobiet,
ktra stwarzaa wraenie normalnej osoby, a bya przekonana o paskoci Ziemi.
Byo to jedno z bardziej szokujcych dowiadcze, jakie mogo mnie spotka, a
jednoczenie zbawienna nauczka. Przekonaem si, e nie naley nigdy wtpi w
si ludzkiego umysu, ktry wierzy w to, w co chce wierzy, niezalenie od iloci
dowodw.
Dr Melvin Calvin z Wydziau Chemii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley
powiedzia: W dostpnym nam Wszechwiecie jest co najmniej 100 000 000 planet,
ktre byy lub s podobne do Ziemi... oznacza to z pewnoci, i nie jestemy w
Kosmosie sami. Poniewa istnienie czowieka na Ziemi trwa w czasie kosmicznym
tylko chwil, bez wtpienia inteligentne ycie posuno si naprzd, znacznie
wyprzedzajc nasz poziom na niektrych ze 100 000 000 planet".
Dr Su-Shu Huang z Centrum Lotw Kosmicznych Goddarda w Maryland napisa:
...planety tworz si dookoa gwiazd gwnej sekwencji o typie spektrum
pniejszym od F5. Powstaj wic tam, gdzie s najwiksze szanse do rozwoju
ycia. Opierajc si na tym pogldzie, moemy przewidzie, e prawie wszystkie
pojedyncze gwiazdy gwnej sekwencji poniej F5 i moe powyej K5 maj rwne
szanse, by utrzyma ycie na swoich planetach. Poniewa tworz one znaczcy
procent wszystkich gwiazd, ycie powinno by zjawiskiem powszechnym we
Wszechwiecie".
Dr A. G. W. Cameron, profesor astronomii na Uniwersytecie Yeshiva, omawia
gwiazdy Tau Ceti i Epsilon Eridani, ktre uwaane s za miejsca prawdopodobnej
lokalizacji inteligentnego ycia w naszym najbliszym ssiedztwie w przestrzeni (w
zasigu piciu parsekw" od nas; parsek to astronomiczna jednostka dugoci).
Pniej jednak doda: W tym zasigu znajduje si te 26 innych pojedynczych
gwiazd o mniejszej masie i zgodnie z obecn analiz istnieje prawdopodobiestwo,
i kada z nich moe posiada planet z utrzymujcym si na niej yciem"
Dr. N. Bracewell z Radio Astronomy Institute na Uniwersytecie Stanford
powiedzia:
W naszej Galaktyce znajduje si okoo miliard gwiazd, liczba planet wynosi okoo 10
miliardw... Nie na wszystkich da si mieszka, niektre mog okaza si zbyt gorce, inne
za zimne, w zalenoci od odlegoci od gwiazdy centralnej. Wobec tego musimy zwrci
uwag na te planety, ktre usytuowane s w taki sam sposb, jak nasza Ziemia wzgldem
Soca. Opiszmy sytuacj, jaka mogaby si zdarzy w pasie moliwym do zamieszkania.
Nie oznacza to jednak, e nie znajdziemy adnego ycia poza przestrzeni mieszkaln.
Mog przecie funkcjonowa stworzenia przystosowane do najciszych warunkw
fizycznych... Po wyeliminowaniu planet zamarznitych i wysterylizowanych przez gorczk
oceniamy, i w Galaktyce istnieje okoo 1010 [dziesi tysicy milionw] planet [na ktrych
moliwe jest ycie]... Naprawd jednak nie wiemy, na ilu z tych 1010 planet ono panuje.
Dlatego te badamy wszelkie moliwoci, wychodzc z zaoenia, i ycie inteligentne musi
istnie i praktycznie mona je znale na kadej planecie. W takim razie przecitna
odlego od jednej inteligentnej spoecznoci do drugiej wynosiaby 10 lat wietlnych. Dla
przykadu, jakakolwiek najblisza gwiazda jest od nas odlega o jeden rok wietlny.
Dziesi lat wietlnych to ogromna odlego. Sygna radiowy pokonuje j przez 10 lat...
Porozumienie si z kim na odlego 10 lat wietlnych nie moe wic przypomina
rozmowy telefonicznej... Czy w ogle potrafimy przesa sygna radiowy na odlego 10
 lat wietlnych? Odpowied na to pytanie jest oczywista.
Nie widz potrzeby, by w dalszym cigu powoywa si na cytaty z wypowiedzi
wybitnych naukowcw i astronomw w celu poparcia moliwoci inteligentnego ycia
w przestrzeni. Obraz sytuacji jest ju przecie jasny. Argumenty przeciwko
inteligentnemu yciu w naszej Galaktyce s mao przekonywajce. To zostao ju
ustalone, lecz pozostaa nam jeszcze jedna sprawa: w historii czowieka rozwj
technologiczny nastpi gwatownie, w przecigu krtkiego czasu. Gdy cywilizacje w
caym Wszechwiecie osigaj punkt startu", przechodz eksplozj technologiczn.
Do dzisiaj starsi przedstawiciele naszego gatunku pamitaj, e za czasw ich
modoci nie byo samolotw, samochodw, rakiet, satelitw, elektrycznoci, radia
czy bomb atomowych. Ludzie umierali z powodu takich chorb, ktrych dzisiaj nie
traktujemy powanie. Niemoliwe byo leczenie zbw w taki sposb, jak robimy to
dzisiaj, pojcie elementarnej higieny byo nowoci. Nie wymieniam tych wszystkich
cudw" po to, by wypiewywa rytualn pie naszemu nowemu bogu postpu.
Chc podkreli t nag, wybuchow jego natur. To wszystko mogo przecie
zdarzy si w przecigu jednego ludzkiego ycia.
Punkt startu" jest prawdopodobnie zjawiskiem powszechnym. Moliwe, e
inteligentne spoecznoci w caym Wszechwiecie tego dowiadczyy albo
dowiadcz. W globalnej skali czasowej ycie pojedynczego czowieka nie ma
wikszego znaczenia dla rozwoju cywilizacji, nie mwic ju o tworzeniu si planet. Z
tego powodu kada spoeczno silniej rozwinita od naszej bdzie znacznie
bardziej zaawansowana w rozwoju. Gdy Inteligentne spoecznoci dotr ju do:
punktu startu", ich technologiczna wiedza rozwinie si tak szybko, e porwnywanie
ich z innymi nietechnologicznymi spoecznociami wydaje si absurdalne.
Naiwnoci byoby sdzi, i jaka bardziej rozwinita spoeczno bdzie
wyprzedza nas zaledwie o kilka lat. Najprawdopodobniej liczba ta wyniesie
kilkadziesit tysicy lat. Technologia i natura takiej spoecznoci nie mieci si w
naszej wyobrani. Inteligentne spoecznoci yjce we Wszechwiecie mog by
dwojakiego rodzaju: mniej od nas zaawansowane technologicznie - prymitywne" i
zdecydowanie bardziej od nas rozwinite - magiczne". Miejsce, w jakim si
znalelimy, punkt podziau na spoecznoci prymitywne" i magiczne", to tak
wyjtkowe wydarzenie w historii Wszechwiata, i by moe jestemy jedyn
inteligentn spoecznoci w caej Galaktyce, ktra wanie dowiadcza tego etapu w
swoim rozwoju. Powinnimy wic czu si uprzywilejowani, mogc sami obserwowa
te zmiany. Oczywicie znowu powraca problem natury czasu, gdy trudno w ogle
mwi w tym wzgldzie o rwnoczesnoci w Galaktyce. Jest to jednak odrbna
sprawa, ktr moemy w naszych rozwaaniach pomin.
 Powysze obserwacje nasuwaj nastpn myl. Przy zaoeniu, i we
Wszechwiecie oprcz naszego dziwacznego stanu przejciowego istniej dwie
formy spoecznoci, staje si oczywiste, e to spoecznoci prymitywne" s
przedmiotem zainteresowania tych bardziej rozwinitych, gdy one same nie s w
stanie nawiza adnego kontaktu. Przypominaj przypuszczalnie nasze
spoeczestwo sprzed stu lat: prowincjonalne, spokojne, by moe do krwioercze
i zadowolone z siebie. Czasami pojawia si w nich jaki wizjoner, ktrego palono na
stosie albo krzyowano, co budzio moralny sprzeciw ywo reagujcych istot. Takie
spoecznoci nie potrafi wysya lub odbiera wiadomoci przesyanych pomidzy
gwiazdami. Tak si szczliwie zoyo, e na naszym etapie przejciowym, dziki
istniejcym ju instrumentom, moemy odbiera takie przekazy, ale jeszcze nie
moemy ich wysya, dopki nie skonstruujemy wyspecjalizowanego sprztu do tego
celu. Wynika std, i jedyne spoecznoci, ktre mog prowadzi jakikolwiek
midzygwiezdny dialog, to spoecznoci magiczne". Mogc by tak rozwinitymi,
bd prawdopodobnie doskonale wiedzie, co potrafi ludzie prymitywni, czyli my. Z
pewnoci bd mieli ustalony sposb postpowania ze spoecznociami takimi, jak
nasza i by moe podejmuj ju dugofalowe dziaania, majce przygotowa nas do
przyjcia w skad ich klubu. Ale podobnie jak aden londyski klub gentlemanw nie
yczyby sobie widzie dzikusa wywijajcego wczni i zatrutymi strzaami w sali
czonkw klubu, tak i klub midzygwiezdny nie wczy nas od razu do swojego
skadu jako penoprawnego czonka.
Nie chodzi mi jednak o to, by epatowa czytelnika twierdzeniem, i
prawdopodobnie w kadym midzygwiezdnym klubie galaktycznym panuje
nieskazitelny porzdek, przynajmniej w zakresie ogranicze dotyczcych nowo
przyjmowanych. Chciabym zwrci uwag na wynikajcy std problem. Chodzi
mianowicie o to, i wysoko technologicznie zaawansowane spoecznoci rozwiny
si tak bardzo, e podre midzygwiezdne, w ktrych mog swoimi rodkami
transportu przebywa co najmniej umiarkowane midzygwiezdne odlegoci kilku lat
wietlnych, by odwiedzi ssiadw, stay si prawdopodobne. Jeeli jest tak
rzeczywicie, to wystarczy, by jaki niezbyt wyksztacony astronom spoza Ziemi, z
bliskiego ssiedztwa, zaoy, i na naszej planecie musi istnie ycie, a moemy by
pewni, e istoty pozaziemskie odwiedzay nas w trakcie swoich podry. Mogo to
mie miejsce w kadej chwili naszej - jako planety - dugiej historii. Bez wtpienia,
nasi pradawni przodkowie, yjcy w jaskiniach, musieli by co najmniej obserwowani
przez pozaziemskie sondy, ktre notoway, e co dzieje si na tej planecie.
Wszystko rozwija si bardzo powoli, ale jednak postpuje naprzd. Sagan i
Szklowski pisali: Rozsdne jest przypuszczenie, e... pobieranie prbek z naszej
planety zwikszao si, moe raz na kade dziesi tysicy lat... Jeeli jednak
przerwa pomidzy pobieraniem prbek trwaa tylko kilka tysicy lat, to
prawdopodobnie kontakt z cywilizacj pozaziemsk mia miejsce w czasach
historycznych"
Jeli byo tak naprawd, z pewnoci odcisno to swj lad na czowieku i zostao
w pewien sposb zanotowane w jego tradycji. Jeeli jednak od czasu tego kontaktu
upyno kilka tysicy lat, to lady jego wpyww na ludzk kultur prawdopodobnie
ju si zatary i trudno bdzie je wyledzi. Prne bd nadzieje na
zrekonstruowanie porozrzucanych ladw i fragmentw oryginalnej tradycji, jeeli nie
odnajdziemy w jakich niezwykych okolicznociach, okrelonych i nie budzcych
wtpliwoci, jej pozostaoci. Niezaprzeczalny jest fakt, e jeeli tylko zdoamy
znale odpowiedni klucz, to co odkryjemy. Powrmy teraz do fragmentu z ksiki
Sagana i Szkowskiego, w ktrym autorzy zastanawiaj si, w jaki sposb pami o
pozaziemskim kontakcie z czasw prehistorycznych lub wczesnohistorycznych
moga zachowa si na Ziemi. Porwnuj oni dajc si sprawdzi histori kontaktu,
jaki mia miejsce w 1786 roku pomidzy Francuzami a Indianami amerykaskimi,
opowiedzianego wspczesnemu antropologowi w formie mitu plemiennego:
W cigu ostatnich kilku wiekw, gdy wiedza krytyczna i zdroworozsdkowe mylenie byy
do mocno rozpowszechnione, nie pojawiay si doniesienia o bezporednim kontakcie z
cywilizacj pozaziemsk. Kada wczeniejsza historia, dotyczca tego typu wydarze,
pena jest wymylnych upiksze, bdcych odzwierciedleniem panujcych wwczas
pogldw. Sposb, w jaki kolejne wersje i upikszenia modyfikuj podstawow relacj, jest
zrnicowany, zaley od czasu i okolicznoci. [Przykadem], ktry wie si z tym
tematem, jest opowie o pierwszym spotkaniu ludu Tlingit z pnocno-wschodniego
wybrzea Ameryki Pnocnej z cywilizacj europejsk, reprezentowan przez ekspedycj,
ktrej przewodzi w 1786 roku francuski eglarz. La Perouse. Lud Tlingit nie przechowa
adnych pisemnych relacji z tego spotkania. Upyn jeden wiek od momentu spotkania,
gdy gwny wdz ludu Tlingit je relacjonowa amerykaskiemu antropologowi, G. T.
Emmonsowi. Historia zostaa woona w mitologiczn ram, w ktrej starano si opisa
francuskie aglowce. Zadziwiajcy jest jednak fakt, e wiernie przechowano prawdziwy
charakter spotkania. W jego trakcie stary, lepy wojownik zdoa pokona swj strach,
podpyn do jednego z francuskich statkw i wymieni przedmioty z Europejczykami.
Pomimo lepoty zorientowa si, i istoty znajdujce si na statku to ludzie. Jego
przypuszczenia doprowadziy do wymiany handlowej pomidzy ekspedycj La Perouse'a a
ludem Tlingit. Ustny przekaz zawiera wystarczajco duo informacji, by zrekonstruowa
prawdziw natur spotkania, chocia relacja uzyskaa mitologiczn opraw: statki, na
przykad, opisane byy jako ogromne czarne ptaki z biaymi skrzydami.
Inny dowd przechowania historii dziki folklorowi daje lud z Afryki rodkowej,
ktry a do czasw kolonialnych nie posiada wasnego pisma. Legendy i mity
przekazywane przez analfabetw, z pokolenia na pokolenie, maj zazwyczaj
ogromn warto historyczn.
Nie wiem, dlaczego Sagan pisze w tym miejscu o ludzie z Afryki rodkowej, od
ktrego zaczlimy nasz wywd, gdy nie mwi o nim dalej w tym rozdziale i jest to
raczej zbieg okolicznoci, e nagle, nie wiadomo dlaczego, zaczyna na ten temat
pisa. Sagan przechodzi dalej do zaprezentowania kilku fascynujcych istot,
uwaanych za zaoycieli cywilizacji sumeryjskiej (ktra powstaa znikd", jak z
ubolewaniem przyznaje wielu archeologw zajmujcych si Sumerami). Klasyczna
relacja Aleksandra Polyhistora opisuje je jako istoty ziemnowodne. Pisze si w niej,
i byy one szczliwsze, jeeli mogy wrci na noc do morza, a w dzie uda si na
suchy ld. Wszystkie relacje opisuj je jako pdemony, osoby albo zwierzta
obdarzone rozumem, lecz nigdy jako bogw. Byy nadludzkie" z racji swojej wiedzy i
dugoci ycia i ostatecznie wracay na statku do bogw", biorc ze sob
przedstawicieli fauny z Ziemi. Zajmuj si tymi tradycjami przede wszystkim w
rozdziale pitym, a zachowane relacje na ich temat, przedrukowane w caoci po raz
pierwszy od 1876 roku, mona znale w Dodatku II.
Kultura sumeryjska jest niezwykle interesujca i istotna dla naszych rozwaa.
Bdziemy j omawia w dalszych rozdziaach tej ksiki. Tworzya ona zasadnicz
podstaw cywilizacji mezopotamskiej. Wikszo ludzi miaa okazj pozna j lepiej
dziki yjcym znacznie pniej Babiloczykom i Asyryjczykom, ktrzy sporo
odziedziczyli z kultury sumeryjskiej. Pierwotny jzyk Sumerw zosta do wczenie
wyparty przez jzyk akadyjski (ktry jest jzykiem semickim; natomiast wydaje si,
e sumeryjski nie ma z nim adnych lingwistycznych zwizkw). Akadyjczycy i
Sumerowie wzajemnie zasymilowali si i w efekcie pojawia si mieszanka, podobna
do tej, jaka powstaa z oddzielnych kiedy Normanw i Anglo-Saksonw w Wielkiej
Brytanii, z t rnic, e Akadyjczycy w przeciwiestwie do Sumerw byli Semitami i
fizycznie znacznie si od siebie rnili. Pniej na terenie Mezopotamii pojawiy si:
miasto Babilon z Babiloczykami i rejon Asyrii z asyryjskimi wojownikami na pnocy,
a jeszcze pniej odlegy rejon Fars z Persami na wschodzie. Ze rodowiska
sumeryjsko-akadyjskiego wywodzili si te Semici, zwani Hebrajczykami albo
ydami.
Wikszo ludzi nie zdaje sobie sprawy, i w czasach, gdy yy" biblijne postacie,
Noe i Abraham, nie istniao takie pojcie jak Hebrajczyk. W zasadzie Noe to tylko
hebrajskie imi bardziej staroytnego bohatera z czasw potopu, opisywanego w
staroytnych wczesnosumeryjskich tekstach, ktre niedawno zostay odkryte.
Wanie o Sumerach pisa Sagan, o ich legendzie dotyczcej istoty
 ziemnowodnej, ktra daa pocztek ich cywilizacji. To wszystko jednak nie jest na
razie takie wane. Dodam tu jeszcze tylko, i tradycyjnie zwyko si uwaa ydw i
Arabw za potomkw Abrahama, lecz okazuje si, e Abraham nie by ani ydem,
ani Arabem.
 rdem pierwszej, zastanawiajcej nas informacji s wiadomoci o plemionach
Afryki rodkowej. Szczeglnie plemi Dogonw, ktre yje obecnie na terenie Mali.
Najbliej ich siedzib, w Grnej Wolcie, znajduj si nastpujce miasta: Timbuktu,
Bamako i Ouagadugu. Moje pocztkowe badania, dotyczce Dogonw, rozpoczy
si od artykuu autorstwa Marcela Griaule'a i Germaine Dieterlen , zamieszczonego
we francuskim pimie antropologicznym. Praca napisana zostaa po francusku, a jej
angielskie tumaczenie ukazao si po raz pierwszy jako uzupenienie czci
pierwszej tej ksiki. Zdecydowaem si opublikowa w artyku w caoci, z uwagi
na kopoty, jakie mieliby zainteresowani czytelnicy w odnalezieniu pisma, w ktrym
zosta on wydrukowany. Oczywicie artyku mogliby przeczyta tylko ci, ktrzy znaj
jzyk francuski. Niniejsz prac uzupeniem wic tumaczeniem caoci tekstu wraz
z przypisami i ilustracjami. Jest teraz dostpny dla kadego, kto zechce go
przeczyta. Nie musz zatem streszcza jego zawartoci.
Gdy po raz pierwszy przeczytaem artyku zatytuowany Sudaski System
Syriusza" ( ktry odnosi si do rejonu Sudanu francuskiego, a nie do Republiki
Sudanu, ktra znajduje si ptora tysica kilometrw na wschd poniej Egiptu), nie
mogem uwierzy w to, czego si dowiedziaem. Bya to antropologiczna relacja o
czterech plemionach, Dogonw i trzech z nimi spokrewnionych, ktre w swej
najwitszej tradycji religijnej przechoway tak istotn cz wiedzy dotyczcej
systemu gwiazdy Syriusza wraz ze specyficznymi danymi na ten temat, i wprost
niemoliwy wydaje si fakt, e zna je jakie prymitywne plemi.
Dogoni uwaaj, e najwaniejsz gwiazd na niebie jest Syriusz B, ktrego nie
mona zobaczy. Skd wic wiedz o jego istnieniu? Griaule i Dieterlen pisz:
"Sprawa ustalenia, jak bez adnych przyrzdw ludzie mog zna ruchy i pewne
specyficzne cechy niewidocznych gwiazd, nie zostaa nigdy ustalona, ani nawet
jasno sformuowana". Nawet Griaule i Dieterlen, piszc w ten sposb, sugeruj, e
Syriusz B jest tylko niewidoczny", podczas gdy my wiemy, i goym okiem nie
mona go zobaczy, pojawia si jedynie w obiektywie potnego teleskopu. Jak to
wytumaczy?
 Griaule i Dieterlen pisz wyranie, e dua i jasna gwiazda Syriusz A nie jest tak
wana, jak niewielki Syriusz B, ktrego Dogoni nazywaj po tolo (tolo znaczy
gwiazda"). Po to ziarno zboowe, powszechnie w Zachodniej Afryce nazywane
fonio". Jego oficjalna botaniczna nazwa brzmi Digitaria exilis. Mwic o gwiedzie
po, Griaule i Dieterlen uywaj nazwy gwiazda Digitaria" albo po prostu Digitaria".
Wany w odniesieniu do ziarna po okazuje si fakt, i jest to najmniejsze ziarno,
jakie znaj Dogoni: niezwykle drobne i nieznane jako poywienie ani w Europie, ani
w Ameryce. To niewielkie ziarno przypomina Dogonom niewielk gwiazd i dlatego
najmniejsza z gwiazd otrzymaa nazw po.
W artykule czytamy: Syriusz nie stanowi podstawy systemu; jest jednym z ognisk
orbity niewielkiej gwiazdy nazywanej Digitaria, po tolo... ktra przyciga uwag nowo
wtajemniczonych mczyzn". Ostatnie zdanie jest najbardziej niepokojce.
Przecitny czytelnik moe nie dostrzec, i takie sformuowanie jest niezwyke w
przypadku afrykaskiego plemienia. Orbita Digitarii, o ktrej Dogoni mwi, i jest w
ksztacie jaja albo elipsy (zob. te rysunek 6 i 7 oraz ilustracje do tego artykuu),
opisana zostaa szczegowo jako posiadajca gwn gwiazd Syriusza w formie
jednego z ognisk [jej] orbity". Termin techniczny ognisko" dodali oczywicie
antropologowie. Wiernie jednak oddali znaczenie sw Dogonw, ktrzy twierdzili, a
take przedstawiali graficznie na swoich rysunkach (zob. rysunek 2 i 6), e orbita
Syriusza B dookoa Syriusza A naley do tego rodzaju orbity, ktra zachowuje si
zgodnie z jednym z praw Keplera, rzdzcych ruchem planet. To wanie Johannes
Kepler (1571-1630) po raz pierwszy stwierdzi, i ciaa niebieskie nie poruszaj si
po linii koa. Dokona on genialnego odkrycia, i planety w swoim ruchu wok Soca
kr po orbitach w ksztacie elipsy, a Soce znajduje si w jednym z dwch ognisk
kadej elipsy. Wikszo ludzi, z ktrymi rozmawiaem, nie miaa pojcia, e planety
nie poruszaj si wok Soca idealnym ruchem kolistym. Nawet jeeli uczyli si
tego w szkole, dawno o tym zapomnieli. Wiele osb nie wie nawet, co to jest elipsa,
dopki im si jej nie narysuje.
Elipsa to rodzaj rozcignitego" koa. Mona wyobrazi sobie, i chwyta si
rodek koa i cignie w dwie przeciwne strony. Koo zrobi si wtedy paskie na grze
i dole, a wybrzuszone po bokach, dwie czci ze rodka rozo si wzdu linii
prostej, czcej dwa najbardziej odlege punkty. Kada z dwch czci rodka
nazywa si ogniskiem, a obydwie razem ogniskami elipsy". Jeeli chwyci si elips i
epchnie wybrzuszone boki do rodka, to z powrotem otrzymamy regularne koo.

Chciabym jednak, by czytelnicy rozwayli nastpujcy problem: w jaki sposb

plemi Dogonw, ktre nie miao dostpu do teorii Keplera, a tym bardziej jego
nastpcw, zdobyo wiedz na ten temat? Jak to si stao, i wiedz oni, e istniej
orbity eliptyczne, a nie idealnie koliste, co
 wicej: jakim sposobem skojarzyli t myl z jak niewidzialn gwiazd, daleko w
przestrzeni kosmicznej? Skd wiedz, e Syriusz A znajduje si w jednym z ognisk,
a nie po prostu gdzie w elipsie czy w centrum? Czy nie wydaje si, i naturalnym,
prostym rozwizaniem byoby umieci samego Syriusza w centrum, nawet wtedy,
gdy wie si, e orbita jest eliptyczna? A jednak nie. Wiedza Dogonw jest zbyt dua,
by popeni taki bd. Prawo Keplera nie tylko formuuje tez mwic, i orbity s
elipsami, lecz rwnie stwierdza, e Soce zawsze musi by w jednym z ognisk;
inaczej by nie moe. Aby si o tym przekona, nie potrzeba Keplera. Eliptyczne
orbity to oglne prawo, prawdziwe tutaj i po drugiej stronie Galaktyki, a nawet w
niektrych innych skupiskach gwiazd. Kepler odkry po prostu prawo natury. Nie
wymyli go. Dogoni nie potrzebowali wic zna Keplera osobicie. Musimy jednak
dowiedzie si, dziki czemu poznali oni to powszechne prawo. Musimy te wzi
pod uwag fakt, e yj oni na tej planecie, na ktrej nie znamy nikogo innego -
szczeglnie yjcego w Afryce - kto odkryby cokolwiek z tej dziedziny.
Na rys. 6 porwnuj rysunki Dogonw, przedstawiajce orbity Syriusza B wok
Syriusza A, ze wspczesny-
 mi astronomicznymi wykresami tej orbity (ktre zostay potwierdzone ostatni
prac Lindenblada jako dokadne w tej skali). Znajdujemy tu take porwnanie tej
samej informacji, plemiennej i wspczesnej, widzianej w per-
 spektywie liniowej, rozoonej w czasie. Jeeli chodzi o rysunki Dogonw, nie
musz stwierdza ich dokadnoci. Podobiestwo jest tak uderzajce, e najbardziej
niefachowe oko potrafi zauway, i obrazy s identyczne w kadym przykadzie. Nie
ma potrzeby, by dokadnie je wymierza. Fakt zosta przedstawiony. Wiemy ju, i
Dogoni posiadaj dokadn wiedz na temat do dzi nie tak oczywisty i dotyczcy
zoonych zasad orbitowania Syriusza B wok Syriusza.
Dogoni znaj te czas orbitalny tej niewidocznej gwiazdy, ktry trwa pidziesit
lat. Piszc o witej plemiennej ceremonii Sigui, Dieterlen i Griaule wyjaniaj:
Okres orbity liczony jest podwjnie, to znaczy trwa sto lat, poniewa Sigui zbieraj
si w pary 'bliniakw', by podkreli zasad bliniaczoci".
Dogoni mwi te, e Syriusz B obraca si wok wasnej osi, co oznacza, i
znaj zachowanie si gwiazd. Rzeczywicie, wszystkie gwiazdy obracaj si wok
wasnych osi. Skd Dogoni wiedz o tym fakcie? W artykule przytacza si sowa
Dogonw: Digitaria nie tylko porusza si po orbicie, ale rwnie obraca si wok
siebie, obrt ten trwa jeden rok i witowany jest podczas rytuau bado".
Wspczesna astronomia nie wie, jaki jest czas obrotu Syriusza B; ta gwiazda jest
tak maa, e sam fakt, i udao nam si j zobaczy, jest ju wystarczajcy.
Zapytaem astronoma z Oksfordzkiego Departamentu Astrofizyki i Uniwersyteckiego
Obserwatorium, G. Wegnera, czy zaoenie, i czas obrotu Syriusza B moe wynosi
jeden rok, jest poprawne. Odpowiedzia, e nie wie na pewno, lecz jeden rok moe
okaza si odpowiedni wielkoci. Innymi sowy, nie mona takiego wyniku
wykluczy, a to tylko chciaem ustali.
Dogoni opisuj Syriusza B jako nieskoczenie maego". Jak wiemy, Syriusz B
jest biaym karem, najdrobniejsz form gwiazdy widocznej w Kosmosie. Najbardziej
jednak ze wszystkich twierdze Dogonw zdumiewa nastpujce: Gwiazda, ktr
uwaa si za najmniejszy obiekt na niebie, okazuje si jednoczenie najcisza:
Digitaria to najmniejsza rzecz, jaka tam kry. Jest to najcisza gwiazda.

Skada si z metalu zwanego sagala, troch janiejszego od elaza i tak

cikiego, 'i wszystkie ludzkie istoty razem wzite nie podnios jej'. W efekcie
gwiazda way tyle, co... wszystkie nasiona lub cae elazo na Ziemi..... (wszystkie
cytaty i informacje pochodz z artykuu Griaule'a i Dieterlen).
Widzimy wic, i Dogoni przedstawiaj teori Syriusza B, ktra zgadza si ze
wszystkimi znanymi faktami naukowymi, przedstawiaj te takie fakty, ktre obecnie
nie s jeszcze znane. Wiedz, e gwiazda jest niewidoczna, ale zdaj sobie spraw
z jej istnienia. Wiedz, i czas trwania obrotu wynosi pidziesit lat i tak jest
faktycznie. Wiedz, e Syriusz A nie znajduje si w centrum swojej orbity i to
okazuje si zgodne z rzeczywistoci. Wiedz, e Syriusz A jest w jednym z ognisk
eliptycznej orbity Syriusza B, co si potwierdza. Wiedz, e Syriusz B jest
najmniejszym rodzajem gwiazdy i to jest prawdziwe (z wyjtkiem cakowicie
niewidocznych, spadajcych gwiazd neutronowych). Wiedz, i Syriusz B
zbudowany jest ze specyficznego materiau, ktry nazywaj sagala, od sowa-
rdzenia znaczcego mocny" i e tego materiau nie ma na Ziemi. Wiedz, e ten
budulec jest ciszy od caego elaza na Ziemi itd., i wszystko to jest prawd.
Syriusz B rzeczywicie zbudowany jest z nadzwyczaj gstej materii, takiej, ktrej nie
ma na Ziemi.
Dla Dogonw jest to najwitsza i trzymana w najgbszej tajemnicy tradycja,
podstawa ich religii i ycia. Z ca t wiedz cz si jeszcze inne uwagi, jakie
czyni Dogoni na temat istnienia trzeciej gwiazdy w systemie Syriusza, nazywan
przez nich gwiazd emme ya. Jest ona, wedug nich, w porwnaniu z Digitari
cztery razy lejsza i porusza si po wikszej trajektorii w tym samym kierunku i tym
samym czasie (pidziesiciu lat). Ich ustawienie wzgldem siebie jest takie, e ich
promienie tworz kty proste". Ta ostatnia gwiazda posiada satelit, co wskazuje na
to, i Dogoni wiadomi s faktu, e ciaa inne od gwiazd stanowi ich satelity. O
samej emme ya mwi: Jest to 'soce kobiet'.., 'mae soce'... Towarzyszy mu
satelita, ktry nazywa si 'gwiazd kobiet'... albo Pasterzem... bdcym
przewodnikiem [emme ya)".
 Z astronomicznymi faktami, dotyczcymi niezwykego systemu, wie si zoona
dogoska mitologia. Dogoni postrzegaj Syriusza B jako niestrudzenie krcego
wok Syriusza... ktry nigdy do niego nie dotrze". Faktom tym odpowiadaj
mitologiczne opowieci i bohaterowie, ktrzy si z nimi wi. Prbowaem wyuska
z artykuu suche fakty i przedstawi je czytelnikowi. Sdz, e zrozumiecie teraz,
dlaczego wczyem cay artyku do ksiki. Informacje w nim zawarte s tak
niesamowite, i podejrzewam, e mog zosta posdzony o ich wymylanie, i
dlatego lepiej bdzie, jeeli czytelnik sam bdzie mg pozna ich rdo.
Zostawmy jednak na razie artyku Griaule'a i Dieterlen zatytuowany Sudaski
System Syriusza". Zanalizujemy teraz pniejsz i peniejsz publikacj, ksik,
ktra jest zbyt obszerna, by wcza j jako dodatek do mojej pracy. Chodzi mi o
pozycj pt. Le Renard Pale (Blady lis), ktra ukazaa si w 1965 roku. Napisana
przez Griaule'a i Dieterlen, zostaa opublikowana dziesi lat po mierci Marcela
Griaule'a. Zawiera ostatnie rozwaania pani Dieterlen na temat dogoskiego
systemu Syriusza. W tej wyczerpujcej pracy zawierajcej odkrycia jej wasne i
Marcela Griaule'a (jest to dopiero pierwszy tom ich wsplnej pracy z planowanej
serii, podsumowujcej ich dorobek), pani Dieterlen umiecia na stronach 529 - 531
krtki dodatek, zawierajcy informacje na temat Syriusza i towarzyszcej mu
gwiazdy, ktry jest streszczeniem artykuu dr. P. Baizego, opublikowanego we
wrzeniowym numerze Astronomie z 1931 roku. Czytamy tam: Zaczerpnite
fragmenty dotycz odkrycia, orbity, czasu obrotu i gstoci towarzysza Syriusza".
Ciekawo Dieterlen rozbudzia si w 1951 roku od czasu publikacji Sudaskiego
Systemu Syriusza". Pani Dieterlen okazaa si prawdziwym zawodowcem,
przytoczya bowiem tylko fakty astronomiczne w krtkim dodatku, stanowicym
zakoczenie ksiki, unikajc wnioskw i nie wskazujc na powizania poruszanego
problemu z tradycj Dogonw. Zanim jednak czytelnik zmieni zdanie, musz
podkreli, e ani Marcel Griaule, ani pani Dieterlen nigdy (z tego, co wiem) nie
twierdzili, i Dogoni powizani byli z jakimi pozaziemskimi cywilizacjami.
Bezporednio nie komentowali faktu, e Dogoni posiadaj tak niesamowit wiedz.
Nie potrafibym, po dokonaniu takich odkry, jakie zdarzyy si Griaule'owi i
Dieterlen, napisa tylko (jak w ich artykule): Sprawa tego, jak si dowiedzieli... nie
zostaa ustalona ani nawet nie skomentowana". Uwaam, e taka powcigliwo
zasuguje na podziw; jest tak niesychana, i sama przemawia najbardziej na korzy
ich odkry. Gdyby rozgaszali wyniki swoich bada, nigdy nie traktowabym ich
powanie. Uwaabym je za niewiarygodne. Na tym wanie polega ironia odkrywania
informacji, zdobywania ich dziki niemiaoci.
Usiadem i napisaem t ksik pod wpywem Le Renard Pale (nie udao mi si
dowiedzie, czy zostaa opublikowana po angielsku; czytaem jej tumaczenie w
maszynopisie), dodajc nowo zdobyte informacje. Szersze jej omwienie mona
znale w rozdziale pitym.
Z ksiki Le Renard Pale mona dowiedzie si znacznie wicej o wierzeniach
Dogonw i ich wiedzy zwiza
 nej z astronomi i systemem Syriusza. O ksiycu mwi, i jest suchy i martwy
jak wysuszona krew". Na rysunku Dogonw planeta Saturn przedstawiona jest wraz
z piercieniem (zob. rysunek 10). Wiedz te, e planety obracaj si wok Soca.
Planety nazywaj si toto tanaze, gwiazdy, ktre obracaj si (wok czego)". Nie
oznacza to, e obracaj si wok Ziemi. Dogoni dokadnie mwi, e na przykad:
Jowisz porusza si za Wenus, krc wolno wok Soca" . Rne pozycje Wenus
upamitnione s na bardzo rozlegym geograficznie obszarze cigiem otarzy,
wzniesionych kamieni lub ich uoeniem w jaskiniach czy schronieniach. Pozycje
Wenus okrela kalendarz wenusjaski. Dogoni posiadaj w zasadzie cztery rne
kalendarze. Trzy z nich to kalendarze liturgiczne: soneczny, wenusjaski i
syriuszowy. Czwarty to rolniczy, ktry jest kalendarzem lunarnym.
Dogoni wiedz o istnieniu czterech innych, niewidocznych cia niebieskich, oprcz
Syriusza B i jego prawdopodobnych towarzyszy w systemie Syriusza. Te cztery inne
ciaa znajduj w naszym Ukadzie Sonecznym. Dogoni wiedz wic o czterech
zasadniczych galileuszowych" ksiycach Jowisza. Ksiyce te nazywaj si
galileuszowymi", gdy odkry je Galileusz, kiedy zacz uywa teleskopu. Inne
ksiyce Jowisza s mae i nie maj wikszego znaczenia, gdy uprzednio byy
asteroidami, ktre przycigna grawitacja Jowisza w bliej nieokrelonej
przeszoci. (Uwaa si, i pochodz z asteroidalnego pasa pomidzy Marsem a
Jowiszem, a jak twierdz niektrzy astronomowie, pas ten by kiedy planet, ktra
wybucha). Dogoni mwi: Okaleczenie, jakiego dozna (Lis) byo krwawe. Krew z
jego genitalii spada na Ziemi, lecz Amma sprawi, e uniosa si do nieba jako
cztery satelity, ktre obracaj si wok dana toto, Jowisza...'Cztery mae gwiazdy s
klinami Jowisza'... Gdy Jowisz przedstawiony jest przez, ska, klinuj go cztery
kamienie". Rysunek 9 przedstawia dogoski obraz Jowisza z czterema ksiycami.
Griaule i Dieterlen opisuj ten rysunek nastpujco:
Figura przedstawia planet - koo - otoczon swoimi, symetrycznie rozmieszczonymi
wzgldem siebie, czterema satelitami, ktre nazywaj si dana tolo unum, dziemi dana
toto (Jowisza)". Cztery satelity, zwizane z czterema odmianami sene (akacja), powstay z
kropli krwi z okaleczonych genitalii Lisa. Cztery mae gwiazdy s uskami Jowisza"...
Sektory pomidzy satelitami przedstawiaj pory roku. Obracaj si wok Jowisza i ich
ruch sprzyja rozwojowi lici serie, gdy serie porusza si w nocy na ziemi tak, jak gwiazdy
na niebie, poruszaj si wok wasnych osi (w cigu roku), jak satelity .
Dodaj w przypisie, e pnie pewnych odmian sene s zbudowane spiralnie".
Domu nie mona budowa z drzewa sene, gdy taki dom obracaby si". Ruchy
sene w nocy maj przyciga dusze zmarych, ktre 'zmieniaj miejsce'.
Opisujc szczegowo Saturna, przedstawionego na rys. 10, Dogoni wspominaj
o synnej aureoli, ktra widoczna jest tylko przez teleskop. Wedug Griaule'a i
Dieterlen: Dogoni utrzymuj, i wok gwiazdy jest staa aureola, inna od tej, ktr
czasami wida wok Ksiyca... Gwiazda ta jest zawsze zwizana z Drog
Mleczn" .
Saturn znany jest jako gwiazda ograniczajca miejsce", bdca w pewnym
zwizku z Drog Mleczn. Sens tego nie jest jasny i antropologowie postuluj, by
problem ten bada dalej , lecz wydaje si, i Dogoni by moe prbuj przekaza
myl, e Saturn ogranicza miejsce" Ukadu Sonecznego, dzielc i czc zarazem
sam Drog Mleczn, w obrbie ktrej mieci si Ukad Soneczny. Dogoni
wspominaj, i Saturn jest najdalej od rodka pooon planet i moe wanie tak
naley rozumie ich sowa. Dogoni zdaj sobie spraw, e elementem Drogi
Mlecznej jest take odlega Ziemia: ...Droga Mleczna sama w sobie jest obrazem
poruszajcych si spiralnie gwiazd wewntrz 'wiata spiralnych gwiazd', gdzie
znajdujemy Ziemi. W tym "wiecie gwiazd' o (widy Ammy), wok ktrej si
obracaj, czy Gwiazd Polarn..... itd. Droga Mleczna opisana jest jako bardziej
odlege gwiazdy", to znaczy bardziej ni planety.
 Dowiadujemy si, e Dla Dogonw istnieje nieskoczona liczba gwiazd i
spiralnych wiatw" Bardzo dokadnie rozrniaj oni trzy rodzaje tolo lub gwiazd":
Gwiazdy stae s czci rodziny gwiazd, ktre si nie obracaj" (wok innej
gwiazdy)... planety nale do rodziny gwiazd, ktre si obracaj" (wok innej
gwiazdy)... satelity nazywane s tolo gonoze, gwiazdy, ktre robi koo.Ruchy cia
niebieskich porwnane s do obiegu krwi. Planety, satelity i towarzysze s krc
krwi". I tu te odkrywamy rzecz niezwyk: Dogoni z wasnej tradycji wiedz, i krew
kry w ciele. W naszej kulturze zjawisko krenia krwi odkry Anglik, William Harvey
(1578-1657). Dzisiaj moe nam si wydawa dziwne, i wczeniej nikt nie zdawa
sobie z tego sprawy. John Au-brey, autor Brief Lwes, ktry dobrze zna Harveya,
pisze: Syszaem, jak mwi, e po ukazaniu si jego ksiki Krenie krwi...
'przecitni ludzie uznali, e jest on niespena rozumu'..... Jednak ta sama teoria
wrd Dogonw nie wywouje uwag, e ich mdrcy s niepoczytalni. Oto wyjanienie
owego zagadnienia przedstawione przez Dogonw ich sowami:
Ruch krwi w ciele, ktra kry wewntrz narzdw w brzuchu, z jednej strony czysta"
krew, a z drugiej oliwa, powoduje, e obydwie s poczone (sowa w czowieku): taki jest
rozwj sowa. Krew-woda albo czysta krew przechodzi przez serce, potem przez puca,
wtrob i ledzion; tusta przechodzi przez trzustk, nerki, jelita i genitalia.
Dogoni mwi: pokarm, ktry jesz, napoje, ktre pijesz, Amma zamienia w
czerwon krew; biaa krew jest z rzecz". Mwi take: Esencja pokarmu
przechodzi do krwi". Wiedz, e krew przechodzi przez narzdy wewntrzne,
zaczynajc od serca". Dogoni rozumiej nawet rol tlenu - a przynajmniej powietrza
- wchodzcego do krwioobiegu. Utosamiaj oni powietrze ze sowem" i mwi o
nim, e dostaje si do krwioobiegu, przynoszc pokarm dla wntrza" dziki
impulsowi wzbudzonemu przez serce". Wchodzenie 'sowa' (powietrza) do ciaa
czy si rwnie z pokarmem odywiajcym krew. Wszy stkie narzdy oddechowe i
trawienne maj zwizek z tym wcielaniem" .
Droga Mleczna, jak ju mwiem, przyrwnana do krenia krwi opisana jest
dalej: ... okrelenie yalu ulo oznacza Drog Mleczn naszej Galaktyki, zawierajc
wiat gwiezdny, ktrego czci jest Ziemia, wirujca jak spirala... (obejmuje ona)
niekoczce si rozmnaanie i rozwj gwiezdnych wiatw spiraloidowych, ktre
stworzy Amma... (istniej) spiralne obszary, ktre wypeniaj Wszechwiat -
nieskoczony, ale dajcy si wymierzy". Amma dla Dogonw jest Jedynym Bogiem,
stwrc Wszechwiata. Istnieje ciekawe wyjanienie Ammy i stworzenia wiata:
"Aktywn rol fermentacji w czasie stworzenia wiata oddaje teraz proces warzenia
piwa... fermentacja pynu stanowi rezurekcj' zb w trakcie warzenia. ... ycie...
mona porwna do fermentacji. 'Wiele rzeczy fermentowao wewntrz Ammy'"
podczas tworzenia wiata. Wirujc i taczc, Amma tworzy wszystkie spiralne
wiaty gwiazd Wszechwiata" Praca Ammy wznosia
Wszechwiat stopniowo, zosta on zbudowany z kilku gwiezdnych wiatw
poruszajcych si spiralnie".
Dogoni doskonale zdaj sobie spraw z tego, i w caym Wszechwiecie istnieje
inteligentne ycie. Mwi:
wiaty spiralnych gwiazd byy zamieszkaymi wszechwiatami; gdy Amma stwarzajc
rzeczy, da wiatu ksztat i ruch oraz stworzy istoty yjce. Na innych Ziemiach", tak
samo jak na naszej yj stworzenia; rozprzestrzenianie si ycia zilustrowane jest w micie,
w ktrym mwi si, e czowiek znajduje si na czwartej ziemi, na trzeciej ziemi s ludzie
z rogami" - tnneu gammurugu, na pitej s ludzie z ogonami" - Inneu dullogu, na
szstej ludzie ze skrzydami" - inneu bummo itd. Wida tu brak szczegowej wiedzy
dotyczcej ycia w innych wiatach, ale rwnoczenie pewno, e ono istnieje .
Dogoni wiedz, e Ziemia obraca si wok wasnej osi. Gdy Lis przechodzi przez
tablice wrebne, narysowane na piasku, planeta zaczyna si obraca pod
wpywem dziaania ap (Lisa)". Jeeli jedyne widoczne lady s ladami ogona,
obraz podobny jest do ruchu Ziemi, obracajcej si wok wasnej osi; mwi si: 'Lis
obrci si ze swoim ogonem; Ziemia obrcia si wok wasnej osi' "- Tak wic
tablica wrebna przedstawia Ziemi, ktra obraca si z powodu ruchu ap Lisa', gdy
przesuwa si on przez kolejne rejestry; natomiast tablica z instrukcjami przedstawia
przestrze, w ktrej porusza si Ziemia, a take Soce i Ksiyc, ktre zostay
umieszczone przez Amm poza jego zasigiem". Tablica z instrukcjami, o ktrej
tutaj mowa, posiada dwanacie rejestrw i tworzy kalendarz lunarny, w ktrym kady
rejestr przedstawia jeden miesic. Jest to rysunek 96 w ksice Le Renard Pale.
Tych dwanacie miesicy tworzy wic przestrze, w ktrej porusza si Ziemia",
zatem okres obiegu Ziemi wok Soca wynosi jeden rok. W trakcie obiegu kadego
dnia odbywa si obrt Ziemi wok jej wasnej osi. Ruch wok Soca jest
przestrzeni Ziemi". Dogoni wiedz doskonale, e to krenie Ziemi wok jej
wasnej osi daje zudzenie, e niebo wiruje. Mwi o wyranym ruchu gwiazd ze
wschodu na zachd, tak jak postrzegaj to ludzie". Dogoni wolni wic s od zudze,
jakie posiadali nasi europejscy przodkowie, ktrzy uwaali, i niebo i gwiazdy wiruj
wok Ziemi (w tak prymitywnych pogldach w Europie istnia jednak wyjtek, o
ktrym nie wspomina aden historyk nauki; tak przynajmniej mi si wydaje po
przejrzeniu sporej iloci materiau. Streciem t utrzymywan w tajemnicy" tradycj
w Dodatku I i zwrciem uwag na jej powizania z tajemnic Syriusza).
Dla Dogonw oysko jest symbolem ukadu" grupy gwiazd lub planet. O naszym
Ukadzie Sonecznym mwi jako o oysku Ogo", podczas gdy o systemie Syriusza
i towarzyszcej mu gwiazdy oraz satelitach itd. wypowiadaj si jako o oysku
Nommo". Nommo to, po pierwsze, imi dla wielkiego bohatera kultury i twrcy
cywilizacji, ktry przyjecha z ukadu Syriusza, by zaoy spoeczno na Ziemi. Po
drugie, Nommo to stworzenia ziemnowodne, ktre mona obejrze na rysunku 17 i
19. W pewnym stopniu przypominaj one sumeryjskiego i babiloskiego Oannesa.
Sprawa ta omwiona jest dokadniej w rozdziale pitym, w ktrym rozwaam
szczegy dotyczce rodzaju istot mogcych y na planecie w ukadzie Syriusza.
Na razie jednak skoncentrujemy si na dogoskiej wiedzy astronomicznej i
naukowej. Ich opisy kosmonautw" i ldowa statkw kosmicznych" lub zblionych
do nich wygldem przedmiotw znajdziemy w rozdziale pitym.
A oto, jak Griaule i Dieterlen przedstawiaj wierzenia Dogonw na temat dwch
kosmicznych oysk, o ktrych przed chwil wspominaem:
Dwa systemy, ktre miejscami s ze sob powizane przeplataj si i stanowi rdo
rnych kalendarzy, na dajcych rytm yciu i czynnociom czowieka.... Jeden z nich, bliej
Ziemi, ma za o Soce, ktre jest testamentem dla reszty oyska Ogo. Drugi, znajdujcy
si dalej, Syriusz, jest testamentem dla oyska Nommo. monitora Wszechwiata .
Ruchy cia w rodku owych oysk" przypominaj krenie krwi w naturalnym
oysku, a ciaa w przestrzeni kosmicznej porwnane s do krzepncej w grudki krwi.
Ta zasada znajduje zastosowanie take w wikszych systemach: Powstawanie
gwiazd przypomina nam, e ciek krwi' obrazuje Droga Mleczna....., ..... planety,
satelity (i towarzysze) zwizane s i z kreniem krwi, i z nasionami'... ktre pyn
wraz z krwi" . System Syriusza, znany jako ziemia ryb", bdc oyskiem Nommo
posiada szczegln nazw podwjnego oyska na niebie" , co potwierdza fakt, i
jest to podwjny system gwiezdny. Ziemia" znajdujca si w systemie Syriusza jest
czyst ziemi", podczas gdy ziemia", znajdujca si w naszym Ukadzie
Sonecznym, jest ziemi nieczyst".
Wyldowanie Nommo na naszej Ziemi nazywane jest dniem ryby", a planeta w
systemie Syriusza, z ktrej on przyby, znana jest jako (czysta) ziemia dnia ryby...
nie (nasza) nieczysta ziemia..... W naszym Ukadzie Sonecznym wszystkie planety
wyoniy si z oyska Soca. Tak mwi si o planecie Jowisz, ktra wyonia si z
krwi, spadajcej na oysko" . Planeta Wenus powstaa w taki sam sposb. (Wenus
bya czerwona jak krew, gdy j stwarzano, lecz jej kolor stopniowo spowia"). Mars
rwnie powsta z krzepncej krwi". Nasz Ukad Soneczny, jak ju mwiem,
nazywany jest oyskiem Ogo, tzn. Lisa, ktry jest nieczysty. Ziemia ma znaczenie
doniose, gdy jest miejscem, gdzie ppowina Ogo zostaa przymocowana do jego
oyska... i przypomina jego pierwsze zejcie". Innymi sowy, Ziemia jest miejscem,
gdzie Ogo wczy si" w w system planet. Wydaje si, i Ogo symbolizuje samego
czowieka, inteligentny cho niedoskonay gatunek, ktry zszed" albo pojawi si na
planecie, planecie naszego Ukadu Sonecznego, przymocowany do niej wielk
ppowin. Ogo to my w caej naszej kosmicznej nieczystoci. Uwiadomienie sobie,
i jestemy Ogo, kim niedoskonaym, jakim wcibskim wyrzutkiem, wywouje szok.
Ogo zbuntowa si w czasie, gdy go stwarzano, i pozosta niedokoczony. W naszej
zachodniej tradycji chrzecijaskiej jest on odpowiednikiem Lucyfera. Dogoni cay
czas powtarzaj, e Nommo, by odpokutowa nasz nieczysto, umiera i
zmartwychwstaje, skada ofiar, by oczyci Ziemi. Podobiestwo do Chrystusa jest
niezwyke, tym bardziej i Dogoni twierdz, e Nommo zosta ukrzyowany na
drzewie, stworzy eucharystyczny posiek dla ludzkoci, a potem zmartwychwsta.
Kwestie religijne nie s jednak tematem, ktry chciabym porusza. Najlepiej bdzie,
jeeli czytelnik sam, gdy zechce, zajmie si nimi. Chciabym tylko odnotowa, e
jako Ogo moemy by kosmicznymi pariasami, oraz wyrazi nadziej, e moe nie
pozostaniemy nimi na zawsze. Dogoni wierz w odkupienie", takie, jakie zawar
Jezus Chrystus w swoim przesaniu do wiata. Odkupienie moe oznacza
wszystko, co rozumiemy przez to pojcie. Moe wic rozsdniej bdzie spojrze na
grzech" nie jako na pogwacenie zasad spoecznych, lecz jako na pewn form
nieczystoci, tak, jak symbolizuje Ogo. Dla mnie wynaturzenie chrzecijastwa
polega midzy innymi na tym, e sowa grzech" uywa si w celu doczesnego
wykorzystywania go do szantaowania ludzi. Blisze naszym potrzebom moe
okaza si pozbycie si przez nas cho odrobin nieczystoci, i pisarze, ktrzy
rozwaali moliwo tego, e cierpimy z powodu bdw genetycznych, mog mie
racj. Jeeli tak jest, to czybymy odbywali w tej chwili co w rodzaju kosmicznej
kwarantanny?
Mwi si nam, e Nommo powrci. Pewna gwiazda" na niebie pojawi si raz
jeszcze i bdzie wiadectwem zmartwychwstania Nommo". Kiedy Nommo po raz
pierwszy wyldowa na Ziemi, zmiady Lisa, zaznaczajc w ten sposb swoje
przysze panowanie na planecie, ktr Lis stworzy". Moe wic brutalna cz
natury ludzkiej zostaa ju kiedy w odlegej przeszoci zniszczona. Moe to gocie,
ktrych Dogoni nazywaj Nommo, zniszczyli Lisa" w nas, zniszczyli Ogo i ofiarowali
nam najlepsze skadniki cywilizacji, ktr posiadamy. Walczc z Ogo, ktry jest w
nas, pozostajemy zadziwiajcym poczeniem tego, co brutalne, z tym, co
cywilizowane.
Dogoni pogodzili si z yciem wrd niezwykej rnorodnoci ruchw cia
niebieskich Ziemia obraca si wok wasnej osi... i robi wielkie koo (wok
Soca)... Ksiyc obraca si jak stokowa spirala wok Ziemi. Soce swoimi
promieniami rozprowadza wiato w przestrzeni i na Ziemi". Soce jest
pozostaoci oyska Ogo" i stanowi centrum naszego ukadu. Fakt odwiedzin
Ziemi przez ziemnowodne istoty, przynoszce cywilizacj, powoduje, e Dogoni
skupiaj swoje ycie i religi nie na tej wspaniaej zbroi sonecznej i planetarnej
aktywnoci, ktr znaj, lecz skupiaj je na systemie pobliskiej gwiazdy i jej
niewidocznych towarzyszach. Dlaczego? Czy rzeczywicie czyni to z powodu, ktry
gosz oficjalnie? I jeeli tak, to czy powrci Nommo? Na pocztek powinnimy jak
najdokadniej zbada szczegy wiedzy Dogonw. W ksice Le Renard Pale, w
przeciwiestwie do opublikowanego tutaj artykuu, czytamy na przykad, e czas
obrotu gwiazdy emme ya w systemie Syriusza moe wynosi trzydzieci dwa lata, a
nie pidziesit lat, jak utrzymuj inni. Jest ona wiksza od Syriusza B i cztery razy
lejsza". W odniesieniu do Syriusza B: Ich pozycje s proste". Pilnowana jest przez
Syriusza B i dziaa jako porednik, przekazujc jego rozkazy" . Czy takie ciao
istnieje? Czy dogoskie twierdzenia mona traktowa jako dowody zasugujce na
badania naukowe? Dr Lindenblad twierdzi, e nie moe znale powiadczenia
istnienia owego Syriusza C, co wczeniej zakadali przecie inni astronomowie. Czy
mona wic odnale takiego Syriusza C, o jakim mwi Dogoni? I jeeli takie
odkrycie zostanie dokonane, czy ostatecznie potwierdzi wag obserwacji Dogonw?
Dogoni wyraaj swj stosunek do niemiertelnoci i niezmiennoci wielkiego
Stwrcy w pozdrowieniu lub poegnaniu przyjaciela albo krewnego: Niech
niemiertelny Amma trzyma ci usadowionego" . Teraz wic powinnimy dobrze si
usadowi, gdy niedugo zanurzymy si w ciemne wody przeszoci naszej planety, a
pogldy na jej temat mog nieco ulec zmianie. Oprcz prawdopodobnych zwizkw
kulturowych pomidzy nami a obc cywilizacj, na ktre da si znale dowody w
naszych staroytnych kulturach, odkryjemy te dziwn atmosfer wiata
staroytnego, tym dziwniejsz, im dalej bdziemy si cofa. Tajemnice zagszczaj
si, dziwno narasta i staje si lepka. Dzieje si tak, jak przy szukaniu pocztkw w
procesie powstawania cukru: przechodzimy wtedy od jasnego syropu do gstej i
cierpkiej melasy, ktrej cechy zupenie nie pokrywaj si z naszymi wstpnymi
oczekiwaniami. Zza drzwi przeszoci zasnutych mocnymi pajczynami dobiega
nieprzyjemny zapach, jaki dawno temu wdychali nasi, zapomniani przez wszystkich
przodkowie.
SUDASKI SYSTEM SYRIUSZA

opisany przez M. GRIAULE'A I G. DIETERLEN

Uwaga: Artyku ten publikujemy tutaj w caoci. Napisano go dla zawodowych
antropologw i etnografw, a polecamy go czytelnikom, ktrzy s na tyle
zainteresowani tematem, e chcieliby pozna materia rdowy. Jest to wic
informacja uzupeniajca, a jako taka nie jest niezbdna dla czytelnika, ktry pragnie
pozna jedynie gwne zaoenia ksiki.

WPROWADZENIE
Niewiarygodne informacje o systemie Syriusza, jakie przedstawimy w tym
rozdziale, pochodz od czterech ludw sudaskich: Dogonw z Bandiagara,
Bambara i Bozo z Segou i Minianka w Kutiala.
Gwne badania prowadzono wrd Dogonw w latach 1946-1950, a
waniejszymi informatorami byli:
Innekuzu Dolo - kobieta w wieku okoo szedziesiciu piciu, siedemdziesiciu
lat, ammayana kapanka Am-my" i wrbiarka, yjca w Dozyou-Orey, czci Ogol-
du-Bas (Dolne Ogol), Sanga-du-Hut (Grna Sanga). Plemi: Arou. Jzyk: Sanga.
Ongnonlu Dolo - pomidzy szedziesitym a szedziesitym pitym rokiem
ycia, patriarcha wioski Go, niedawno zaoonej przez grup Arou w poudniowo-
zachodnim Dolnym Ogol. Jzyk: Sanga.
Yebene - pidziesit lat, kapan z Binu Yebene z Grnego Ogol, yjcy w Barra
(Grna Sanga). Plemi: Dyon. Jzyk: Sanga.
Manda - czterdzieci pi lat, kapan z Binou Manda, yjcy w Orosongo w
Wazuba. Plemi: Dyon. Jzyk: Wa-zuba.
Ongnonlu objani system Syriusza jako cao, a szczegy uzupenili inni
informatorzy. Ongnonlu nie rysowa kalendarza Sigui, ale zna go i jego zasady; gdy
badacze chcieli zasign pewnych informacji, potrafi uzyska je od Arou w Yugo
Dogoru, a take od staego zarzdcy najwyszego wodza Arou w Arou-by-Ibi.
Ongnonlu jest patriarch rodu, z ktrego wyznacza si nastpc tytuu podczas
kolejnych wit.
Wiedza Ongnonlu, w porwnaniu z ca wiedz trzyman w tajemnicy, jest wiedz
przygotowawcz. Bambara okrelaj j jako niewielk znajomo" i musimy mie to
na wzgldzie. Tak jak dla laika Syriusz jest najjaniejsz gwiazd na niebie,
przyciga jego wzrok i odgrywa zasadnicz rol w obliczaniu Sigui, tak samo zasady
systemu Syriusza odkrywa si przed nowo wtajemniczonymi i niekiedy s od razu w
pewnym stopniu uproszczone, a przekazane tak, by odwrci uwag od oblicze,
ktre stanowi znacznie wiksz tajemnic.
Naley wic uwiadomi sobie, e system tutaj opisany prezentuje zaledwie
wstpne stadium odkry, do jakich dopuszcza si nowo wtajemniczonych,
wybracw, ktrzy nie s jednak odpowiedzialni za obliczenia zwizane z t czci
nieba.
W naszym przypadku zebrana dokumentacja nie doprowadzia do adnej
oryginalnej hipotezy czy choby poszlaki. Relacje czterech gwnych informatorw
zostay po prostu uoone tak, by stworzy okrelon cao. Problem, jak bez
adnych przyrzdw ludzie mogli pozna ruchy i pewne cechy niewidocznych w
zasadzie gwiazd, nie zosta w ogle podjty. W obliczu tak szczeglnych
okolicznoci zdecydowalimy przedstawi po prostu czyste fakty.

OBLICZENIE CZASU SIGUI

Co szedziesit lat Dogoni obchodz wito nazywane ceremoniaem Sigui.
Celem tych uroczystoci jest odnowa wiata, opisanego dokadnie w 1931 roku. Od
samego pocztku bada stawiano pytanie o metody obliczania okresu
oddzielajcego dwie uroczystoci Sigui. Powszechne wyobraenie, zwizane z
mitem stworzenia wiata, dotyczy uskoku w skale Yugo, mieszczcej si na rodku
wioski Yugo Dogoru , ktry zaczyna wieci czerwonym blaskiem na rok przed
rozpoczciem wita. W uskoku tym umieszczono rne otarze, szczeglnie za
popiersia Andumbulu (imi nadane ludziom o drobnej budowie, ktrzy zgodnie z
legend yli w skaach) i skalne malowido nazywane amma bara, "bg pomaga",
ktre opiszemy niej. Dodatkowo, zanim pojawi si czerwony blask, miejsce
usytuowane poza wsi porasta dyni o podunym ksztacie. Jest to rodzaj dyni,
ktrego nikt nie sadzi.
Kiedy pojawi si owe znaki, zaczynaj si proste czynnoci obliczania.
Wykonuj je wycznie ludzie z Yugo Dogoru, ktrzy nale do plemienia Arou: rada
starszych odmierza przerw przy pomocy trzydziestu odbywajcych si co dwa lata
pijastw, podczas ktrych pije si piwo warzone z prosa. Najstarszy z rodu oznacza
kade pijastwo muszl porcelanki (nazwa limaka - przyp. tum.).
Pijastwa te odbywaj si przez cay miesic przed pierwszymi deszczami, w
maju albo w czerwcu, w szaasie lub innej budowli ustawionej na pnoc od rodka
wioski . Jest to jednak zasada tylko teoretyczna: pomidzy ostatnim Sigui,
witowanym na pocztku wieku i w 1931 roku byo tylko jedno pijastwo, w poowie
tego okresu. Odkadano muszle porcelanki i zbierano je w stos, przedstawiajcy
pierwszych trzydzieci lat. Od 1931 roku pijackie hulanki odbyway si co dwa lata.
Gdy uzbiera si drugi stos pitnastu porcelanek, rozpoczn si drugie uroczystoci
Sigui w dwudziestym wieku.
 Wedug kapana Mandy, obliczenia Sigui znajduj si na drzwiach do sanktuarium
Binu w formie dwch postaci ulepionych z miazgi prosa i majcych przedstawia
boga Amm i jego syna, Nommo, Nauczyciela nowego wiata . Pierwsza posta
skada si z pionowego jaja - jajo wiata - i z gwnej osi. To Amma w swojej
pierwotnej ciemnoci. W poowie jego prawej rki kady rok zaznaczony jest kropk,
zaczynajc od dou. Gdy zblia si sidmy rok, jako przeduenie linii kropek rysuje
si na zewntrz lini w ksztacie trjzba. To samo robi si po stronie lewej rki, w
kierunku z gry na d. W ten sposb odlicza si czternacie lat: siedem bliniaczych
lat, w cigu ktrych zosta stworzony wiat. Do nich dodaje si jeden rok,
symbolizujcy cao. Wykres przedstawia wic posta boga, wykonujcego ostatni
gest - wznoszcego jedn rk i opuszczajcego drug, co symbolizuje powstanie
ziemi i nieba.
Ten rysunek powtarza si czterokrotnie, by mona byo obliczy okres
szedziesiciu lat. Bogu towarzyszy posta Nauczyciela, skadajca si z dwch
pionowo ustawionych ng, podpierajcych gow osadzon na dugiej szyi. W cigu
pierwszych trzydziestu lat, ktre zapisane s w postaci dwch jaj, posta ma tylko
jedn nog. W cigu nastpnych trzydziestu lat wydua si kadego roku lew nog
do takiego stopnia, by w czasie nastania Sigui miaa t sam dugo, co prawa. To
wanie do tej postaci odwouj si czonkowie plemienia, gdy w drugim
trzydziestoleciu mwi o wicie Sigui jako o stawajcym na nogi".

OBLICZANIE WIAT SIGUI

Gdy nadchodzi czas Sigui, starszyzna zebrana w miejscu tana tono w Yugo
rysuje na skale symbol w kolorze czerwonej ochry (rys. i), przedstawiajcy mask
kanaga. Maska ta z kolei symbolizuje boga Amm. Wykopana pod nim dziura w
ziemi przedstawia Sigui. W ten sposb Amma staje si jajem wiata. Te dwa znaki
powinny w zajdzie by odczytane" w odwrotnej kolejnoci: Amma w cieniu jaja
(dziura) objawia si ludziom (czerwony wzr) w twrczej postawie (maska
przedstawia ostatni gest boga, wskazujcego na Wszechwiat).
Dziura jest niezbdna rwnie dlatego, e trzeba woy do niej nasiona. Okazuje
si, e trzy dziury uoone s w taki sposb, by tworzyy cao, oznaczajc trzy
Sigui, umieszczone kolejno pod znakiem trzech nasion, od ktrych przyjmuj nazwy.
Sigui z pocztku wieku nazywao si emme sigi, Sigui sorgo" (proso afrykaskie -
przyp. tum.), nastpne nazywa si bdzie yu sigi, Sigui proso", kolejne za nu sigi,
Sigui fasola".
Teoretycznie wydawa si moe, i stosujc t prost metod, atwo ustali
kolejne Sigui. W praktyce dziury zacieraj si, a malowido najczciej jest tylko
poprawiane, a nie malowane na nowo, by mogo tworzy cz policzalnej serii. Jest
jeszcze jedna figura malowana na fasadach sanktuariw, dostarczajca
dokadniejszych danych; nazywa si sigi lugu, obliczanie Sigui". Skada si z linii
pionowych szewronw, ktrych krawdzie malowane s przemiennie na czarno,
czerwono i biao. Kady kolor odpowiada waciwemu ziarnu: pierwszy prosu, drugi
fasoli, a trzeci sorgu (rys. ii). Lini t mona analizowa na dwa sposoby: pierwszy to
zastosowanie tylko jednego systemu oblicze ( na przykad tego po lewej rce),
gdzie
 kada krawd jest odpowiednikiem dwudziestu lat - tutaj krawd, na ktr
przypada Sigui, przeniesiona zostaa do nastpnej serii; drugi polega na
potraktowaniu obrazu jako caoci, gdzie na kad krawd przypada dwadziecia
lat, niezalenie od jej pozycji (prawa kolumna na rys. ii) - tutaj krawd, na ktr
przypada Sigui, jest liczona ponownie.
Bardziej konkretnych dowodw dotyczcych uroczystoci Sigui dostarcza dua
drewniana maska, ktrej rzebienie stanowi jeden z zasadniczych celw
uroczystoci. Owej maski, zazwyczaj do pokanych rozmiarw , uywa si rzadko i
trzyma w specjalnym schowku albo w ukryciu w skaach razem z tymi, ktre
wyrzebione zostay w trakcie poprzednich uroczystoci. Poniewa o maski te dba
si bardzo pieczoowicie - s one pewnego rodzaju zbiorem archiwalnym wioski -
mona obejrze ca ich seri: trzy albo cztery, z ktrych najstarsza pochodzi z roku
1720, nastpna z 1780 , w granicach bdu okoo jednego roku. W wyjtkowych
przypadkach, gdy schowek zosta dobrze wybrany i by pod staym nadzorem, seria
moga by starsza. I tak w Ibi w 1931 roku naliczono dziewi pali, poprzedzonych
prawdopodobnie jeszcze trzema, zredukowanymi jednak do kilku fragmentw i stosu
pyu, cho dao si je obejrze, podobnie jak miejsca, ktre byy specjalnie dla nich
oznaczone w gbi schowka. Wszystkie posiaday doskona ochron przed wilgoci,
robactwem i zwierztami. Najstarsza z masek z serii dziewiciu, noszca lady
procesu starzenia si , pochodzi z pocztku pitnastego wieku. Jeeli wzilibymy
pod uwag te trzy starsze, okazaoby si, e szcztki najstarszej pochodz z
pierwszej poowy trzynastego wieku.
Nieatwo natkn si na lady materiau pochodzcego z okresu wczeniejszego
ni ten, w ktrym powstay te trzy maski. Istnieje jeszcze inny, pojedynczy przedmiot
wykonywany podczas ceremonii Sigui, ktry mg si okaza kamieniem milowym w
procesie obliczania czasu tego wita. Z myl o uroczystociach kady lokalny
Hogon, jak i najwyszy Hogon z Arou zaopatruje si w specjalne naczynie do
fermentacji, utkane z wkien baobabu; pojemnika tego uywa si w czasie
przygotowa pierwszego rytualnego piwa. Kada rodzina dostaje niewielk ilo
piwa, nastpnie wlewa si je do kubka kadego czonka plemienia, by w ten sposb
caa spoeczno pia to samo piwo. Wszystkie pojemniki do fermentacji poczone
s z pojemnikiem gwnym, ktry jest niezwykle duy: rednica pokrywy wynosi 40
cm, a cztery chochle" s zwykej wielkoci. W rezultacie wchodz tylko do duych
naczy.
Pojemniki te przechowuje si w domu Hogona, gdzie wisz one na gwnej belce
w okrelonej kolejnoci. On-gnonlu widzia ich sze lub siedem w oficjalnej
rezydencji Hogona z Sanga, ten za, jeden z najstarszych ludzi w kraju Dogonw,
utrzymywa, i jego prapradziadek widzia jeszcze osiem innych, poprzedzajcych
najstarsze z obecnej serii. Przyjmujc, e wodzowie Sanga posiadali w sumie
czternacie naczy, pierwsze z nich - ktre oczywicie nie oznaczao pierwszej
uroczystoci obchodzonej w tym rejonie - musiao zatem by utkane w dwunastym
wieku, jeeli zaoymy, e uroczystoci Sigui odbyway si co szedziesit lat.
Ongnonlu ponownie naliczy seri omiu pojemnikw w domu najwyszego
Hogona z Arou w Arou-by-Ibi. Doda te, i ich liczba powinna" wynosi dwadziecia
cztery, chocia nie potrafi wyjani, czy istnieje idealna seria, do ktrej mgby
pretendowa cay komplet, albo odwrotnie, czy odpowiadaby on rzeczywistoci,
jeliby wkna nie zamieniy si w py.
Opisane tutaj metody, dotyczce ustalania uroczystoci i obliczania przerw
pomidzy poszczeglnymi Sigui, s proste i mnemotechniczne. Przygotowuj one
wtajemniczanych do bardziej zoonej wiedzy i praktyk, dotyczcych systemu
Syriusza. Dogoska nazwa tej gwiazdy: sigi tolo, gwiazda Sigui lub yasigi tolo,
gwiazda Yasigi , wyranie wskazuje na zwizek z uroczystociami odnowy wiata,
ktre odbywaj si co szedziesit lat.
Syriusz nie stanowi jednak podstawy systemu, jest jednym z ognisk orbity drobnej
gwiazdy nazywanej Digi-taria, po tolo lub gwiazdy Yurugu, yurugu tolo, ktra peni
rol zasadnicz i ktra przyciga uwag nowo wtajemniczonych mczyzn.
System ten jest tak wany, e w przeciwiestwie do systemw innych czci
nieba nie zosta przypisany adnej poszczeglnej grupie. Skutkiem tego plemiona
Ono i Dommo zarzdzaj gwiazdami, pierwsze, wrd innych zjawisk, obejmuje
wschodzc Wenus, drugie pas Oriona. Soce powinno zosta przypisane
najpotniejszemu plemieniu, Afou, lecz Arou w obawie przed posdzeniem o
nieumiar kowanie oddao Soce plemieniu Dyon, ktre jest mniej szlachetne, samo
zostao natomiast przy Ksiycu. Digitaria i system, do ktrego ta gwiazda naley, s
natomiast wsplne dla wszystkich.

ORBITA DIGITARII
Orbita, jak zakrela Digitaria, jest prostopada wzgldem horyzontu i z t jej
pozycj zwizane jest jedno z najbardziej powszechnych wit, w ktrym maski maj
swj udzia:
laba ozu po
ozugo po ya
(cieka maski (jest) prosta (pionowa)
ta cieka biegnie prosto)
Jeeli wemiemy pod uwag dwuznaczno pomidzy po, prosty" i po, Digitaria,
ktr poznaj nowo wtajemniczeni, tumaczenie brzmi:
cieka maski (jest gwiazd) Digitaria
cieka biegnie (jak) Digitaria.

Figura, jak wykonuje si z miazgi prosa (rys. iii) w pomieszczeniu ze

znajdujcym si tam podium w domu Hogona z Arou oddaje obraz trajektorii, ktr
rysuje si poziomo: jajo (o rednicy dugoci okoo 100 cm) od lewej strony zawiera
mae kko, Syriusza B, powyej ktrego jest nastpne kko (DP) z centrum,
przedstawiajcym Digitari w jej najbliszej pozycji. Znajdujca si po przeciwnej
stronie jaja niewielka grupa kropek (DL) symbolizuje gwiazd, w pozycji najdalszej
od Syriusza. Gdy Digitaria znajduje si blisko Syriusza, staje si on janiejszy. Kiedy
oddala si od Syriusza, zaczyna migota i obserwator moe odnie wraenie, i
znajduje si tam kilka gwiazd.
Trajektoria ta symbolizuje nacicie i obrzezanie: operacj, ktr przedstawia
najblisze i najdalsze przejcie Digitarii do Syriusza. Lewa cz jaja to napletek
(albo echtaczka), prawa to n (rys. iv).
T sam symbolik wyraa figura, uywana w innych obrzdach (rys. v). Pozioma
jej cz opiera si na osi pionowej, czcej dwa koa: S (Syriusz) i D (Digitaria);
centrum figury stanowi koo T, przedstawiajce trajektori D. Linia E to penis, haczyk
B'- napletek. Dwa rogi zawieszaj si na kole i odtwarzaj jeszcze raz dwie czci
trajektorii (por. rys, iv): A - n, B - napletek. System Syriusza kojarzony jest z
praktykami odradzania si ludzi, a w konsekwencji, zgodnie z mentalnoci
czarnego czowieka, z uroczystociami na cze odnowy wiata.
 Rys. v. Symbolika Digitarii.
S: Syriusz.
D: Digiltaria.
T: trajektoria Dlgitarii.
A: n. E: penis.
B i B': napletek

Czas orbity liczony jest podwjnie, to znaczy wynosi sto lat , poniewa wita
Sigui zbieraj si w pary bliniakw", by w ten sposb wyrazi podstawow zasad
podwjnoci. Z tego wanie powodu trajektoria nazywa si mimu, od rdzenia monye
czy si ponownie",
skd pochodzi sowo muno, ktre jest tytuem nadawanym dostojnikowi
celebrujcemu (czcemu) dwa wita Sigui.
Mitologia Dogonw mwi, i przed odkryciem Digitarii powicano najwyszego
wodza pod koniec sidmego roku jego rzdw (sidme niwa). Byy to jedyne
obliczenia, jakie znali Dogoni, nie istniaa bowiem jednostka roku. By odnowi ofiar,
jej byt duchowy i materialny przeniesiono na Digitari, o istnieniu ktrej wiedziano,
ale czowiek nie mg dokadnie pozna jej waciwoci, gdy gwiazda bya
niewidoczna.
Ta zasada rzdzia przez czterdzieci dziewi lat kolejnymi siedmioma wodzami,
ktrzy karmili gwiazd i umoliwiali jej cykliczn odnow wiata. smy wdz,
odkrywszy gwiazd, postanowi unikn losu swoich poprzednikw. Przy pomocy
syna uda, e nie yje, lea nieruchomo przez kilka miesicy, a potem stawi si
przed wodzem, ktry po nim obj wadz, i oznajmi, i by na Digitarii, pozna jej
tajemnice i e od tej chwili kady Ho-gon bdzie sprawowa rzdy przez
szedziesit lat - okres, ktry bdzie oddziela kolejne wita Sigui. Po odzyskaniu
wadzy wdz podnis sklepienie niebieskie, ktre do tej pory byo tak niskie, e
mona byo je dotkn, oraz skorygowa metod obliczania czasu i rachowania.
Do tego momentu uroczystoci odnowy wiata odbyway si w zasadzie co
sidme niwa. Hogoni dokonywali oblicze na podstawie piciodniowych okresw,
ktre okrelay tydzie (tak pozostao do dzisiaj) i pi cykli niw. Jako e wdz ten
by smy z kolei, wyliczy osiem cykli, otrzymujc czterdzieci lat i std liczba
czterdzieci staa si podstaw ustale: miesic mia czterdzieci dni, rok
czterdzieci tygodni (po pi dni w kadym tygodniu). Hogon jednak y
szedziesit lat; liczb t interpretowano jako sum czterdziestu (podstawa
oblicze) i dwudziestu (dwadziecia palcw u ng i rk symbolizujcych osob, a w
najwaniejszym znaczeniu sowa, wodza). I tak liczba szedziesit staa si
fundamentem oblicze. Po raz pierwszy zastosowano j do ustalenia okresu
oddzielajcego dwa wita Sigui. Chocia czas trwania obrotu Digitarii wynosi w
przyblieniu pidziesit lat i odpowiada pierwszym siedmiu rzdom po siedem lat, to
i tak uwzgldnia si szedziesit lat, ktre oddzielaj dwa wita .
Oprcz ruchu w przestrzeni Digitaria obraca si te wok wasnej osi w cigu
jednego roku i obrt ten wituje si podczas uroczystoci nazywanej rytuaem bado.
Przy tej okazji gwiazda wyrzuca ze swoich trzech spirali istoty i rzeczy. Dzie ten
nazywa si badyu, zgryliwy ojciec", gdy charakteryzuje go powszechny ruch w
wiecie, ktry ludzi martwi i ustawia w niepewnych sytuacjach w stosunku do innych i
siebie samych.

POCZTKI I CECHY DIGITARII

smy Hogon przekazywa swoim ludziom wiadomoci o gwiedzie i jej cechach, a
w zasadzie o caym systemie Syriusza.
Gdy patrzymy na gwiazdy, Syriusz jest czerwony, a Digitaria biaa. Digitaria
stanowi pocztek wszystkiego. Bgstworzy Digitari przed wszystkimi innymi
gwiazdami". Jest ona jajem wiata", aduno tal, jest nieskoczenie maa i w trakcie
swojego rozwoju daa ycie wszystkim rzeczom widzialnym i niewidzialnym. Mieci w
sobie trzy z czterech podstawowych ywiow: powietrze, ogie i wod. ywio ziemi
zastpiony jest metalem. Na pocztku byo tylko nasienie Diaitarii exilis, p,
nazywane ogldnie kize uzi, maa rzecz", skadajce si z gwnego jdra, ktre w
stokowym ruchu spiralnym wydzielao wiksze nasiona lub pdy (rys. vi).
Pierwszych siedem nasion lub pdw przedstawia si graficznie w formie siedmiu
wyduajcych si linii w rodku worka, utworzonego z formy owalnej, symbolizujcej
jajo wiata.
Wszelkie czynnoci Digitarii przedstawia rysunek, na ktrym rne czci gwiazdy
tworz si w nastpujcej kolejnoci : pionowa linia wychodzi z jaja. To pierwszy
pd, jaki wyania si z worka. Nastpny segment, drugi pd, przyjmuje pozycj
poprzeczn i w ten sposb tworzy cztery strony wiata: przybiera ksztat sceny
wiata. Wy-

prostowanie tych dwch fragmentw oznacza cigo rzeczy, ich trwanie w

jednej formie. Ostatni, trzeci pd, zajmujc miejsce pierwszego, nadaje workowi
form owaln, otwart w dolnej czci i okalajc podstaw czci pionowej.
Wygicie, w przeciwiestwie do formy wyprostowanej, sugeruje przemian i rozwj
rzeczy. Otrzymana w ten sposb cao, nazywana yciem wiata", jest wykreowa
n istot, porednikiem, mikrokosmosem zawierajcym Wszechwiat.
Plemi Wazuba przedstawia Digitari, zawierajc w sobie ciki embrion wiata,
ktry pojawia si kadego roku, jako kropk lub worek otaczajcy wsprodkowe
koo dziesiciu kropek (omiu przodkw Nommo i pierwsza para Nommo). Jej stay
ruch powouje do ycia istoty, ktrych dusze wyaniaj si w pewnych odstpach
czasu z kropek i kierowane s do gwiazdy Sorgo, wysyajcej je dalej do Nommo.
Ruch ten obrazuje ksztaty rombu, ktry rozprowadza stwarzanie Yurugu w
przestrzeni. Wok koa znajduje si sze uoonych figur, jakby z niego
wydzielonych (rys. vii):
- widelec o dwch zbach: drzewa;
- pie z czterema ukonymi kreskami: mae proso;
- cztery kropki uoone w ksztacie trapezu: krowa z gow oznaczon krtk
kresk ;
 - cztery rozchodzce si kreski od podstawy zgitego pnia: zwierzta domowe;
- cztery kropki i kreska: dzikie zwierzta;
- o otoczona czterema kropkami: roliny i ich licie .
Pocztkowe dzieo jest poza tym symbolizowane przez koszyk-filtr, upleciony ze
somy, nazywany nungoro, czepek fasoli". Owo naczynie skada si z osony w
formie cigej spirali rubowej, ktrej rodek znajduje si na jego dnie . Spirala
stanowi oparcie dla ukadu podwjnych promieni. Spirala i helisa oznaczaj pierwszy
ruch wirowy wiata; promienie przedstawiaj wewntrzne wibracje rzeczy.
Digitaria jest wic zmaterializowanym, twrczym ruchem. Jej pierwszym
produktem bya niezwykle cika substancja, ktra zoona zostaa poza obszarem
ruchu, co obrazuje koszyk-filtr . Uformowana tym sposobem masa przywodzi na
myl modzierz dwa razy wikszy od zwyczajnego, jakiego uywaj tam kobiety.
Wedug wersji, przekazywanej mczyznom w modzierz posiada trzy przedziay:
pierwszy zawiera istoty wodne, drugi - ziemskie, a trzeci - powietrzne. W
rzeczywistoci gwiazda odbierana jest jako gste jajo tworzce to, z ktrego wyania
si spirala z trzema skrtami (trzy przedziay).
Zgodnie z wersj przedstawian kobietom, istniej cztery przedziay, zawierajce
ziarno, metal, warzywa i wod. Kady przedzia zbudowany jest z kolejnych
dwudziestu. Cao posiada osiemdziesit podstawowych elementw.
Gwiazda stanowi zbiornik i rdo wszystkiego: Jest to spichlerz dla wszystkiego
na wiecie". Zawarto gwiazdy-naczynia, dziki sile odrodkowej, wyrzucana jest w
formie nieskoczenie drobnych czstek, porwnywalnych do nasion Digitarii exilis,
ktre przechodz gwatowny rozwj: Rzecz wyrzucona, (ktra) pojawia si na
zewntrz (gwiazdy), staje si kadego dnia tak dua jak ona . Mona wyrazi to tak:
to, co wyania si z gwiazdy, powiksza si kadego dnia o objto rwn sobie.
Z powodu speniania takiej roli gwiazda, ktr uwaa si za najmniejszy element
na niebie, jest take najcisza: Digitaria jest najmniejsz istniejc rzecz. Jest to
jednoczenie najcisza gwiazda". Skada si z metalu nazywanego sagala, ktry
jest troch janiejszy od elaza i tak ciki, e wszystkie ziemskie istoty poczone
razem nie zdoayby go udwign". Gwiazda way wic tyle, co 480 adunkw osa
(okoo 38 000 kg), a odpowiada to wszystkim nasionom albo caemu elazu na ziemi,
chocia prawdopodobnie jest wielkoci rozcignitej skry wou lub modzierza.
POZYCJA DIGITARII
Orbita Digitarii znajduje si w centrum wiata; "Digitaria jest osi caego wiata" i
bez jej ruchu adna gwiazda nie utrzymaaby si na swojej drodze. Oznacza to, i
Digitaria jest mistrzem ceremonii ruchu cia niebieskich. W szczeglnoci za rzdzi
pozycj Syriusza, gwiazd najbardziej niezdyscyplinowan; oddziela j od innych
gwiazd, otaczajc swoj trajektori.

INNE GWIAZDY W SYSTEMIE SYRIUSZA

Digitaria nie jest jedynym towarzyszem Syriusza: gwiazda emme ya, Sorgo-
Kobieta, jest od niej wiksza, cztery razy lejsza i posuwa si wzdu wikszej
trajektorii w tym samym kierunku i czasie (pidziesiciu lat), co Digitaria. Ustawione
s wzgldem siebie tak, e kt, jaki tworz ich promienie, jest ktem prostym.
Pozycje emme ya oznaczaj rne rytuay w Yugo Dogoru. Sorgo-Kobieta jest
siedzib dusz wszystkich yjcych kobiet teraz lub w przyszoci. Istnieje podanie,
ktre opisuje je jako przebywajce w wodach rodzinnych staww: gwiazda wyrzuca
dwie pary promieni (posta kobiety), ktre zbliajc si do powierzchni wody, api
dusze.
Jest to jedyna gwiazda, emitujca promienie, posiadajce waciwoci promieni
sonecznych, dlatego nazywa si j socem Kobiet", nydn nay, "maym socem",
nay dagi. W rzeczywistoci towarzyszy jej satelita, ktry nazywa si gwiazd
Kobiet", nyan toto lub Pasterzem, ene-girin (co znaczy: przewodnik kz), okrelenie,
ktre jest dwuznaczne; emme girin dosownie to przewodnik sorgo. Wydaje si wic,
e bdzie waniejszy od Sorgo-Kobiety. Pozostaj jednak pewne niejasnoci
zwizane z gwn gwiazd, Pasterzem, ktra jest widoczna dla wszystkich.
Gwiazd Kobiet symbolizuje krzy, dynamiczny znak, przywoujcy na myl ruch
caego systemu Syriusza (rys. viii).
Sorgo-Kobieta oznaczona jest trzema punktami, mskim symbolem autorytetu,
otoczonym siedmioma kropkami albo czterema (eskie) i trzema (mskie), ktre
wyobraaj esk i msk dusz (rys. ix).
System Sorgo-Kobiety jako cao przedstawiony jest za pomoc koa
zawierajcego krzy: cztery gwne kierunki. Jego rodek skada si z okrgego
miejsca (samej gwiazdy), a jego ramiona peni funkcj zbiornikw dla mskich i
eskich dusz wszystkich istot. Ta figura, nazywana Wzorem Sorgo-Kobiety",
emme ya tonu, zajmuje jeden ze rodkw elipsy, ktrego nazwa brzmi wzr
mczyzn", anam tonu, a ktry skada si z penej linii, tzw. drogi pasterza", enegirin
ozu z dwoma bocznymi kropkowanymi liniami, na zewntrz ktrych znajduje si
cieka dusz mskich, a w rodku eskich (rys. x).

Rys. x. System Sorgo-Koblety

System Syriusz-Digitaria-Sorgo przedstawiony jest za pomoc wzoru Sigui", sigi
tonu, skadajcego si z jaja (wiata) z Syriuszem w jednym z jego centrw.
Podczas Sigui zaznaczane s dwie alternatywne pozycje Digitarii, a w tym samym
czasie pozycje Sorgo-Kobiety kreli si na dwch wsprodkowych koach
otaczajcych Syriusza.
W Sanga system Syriusza jako cao rysowany jest w rny sposb, szczeglnie
w trakcie rytuau bado. Na fasadzie rezydencji wielkiego Hogona w Arou i wewntrz

oficjalnych siedzib przydzielanych Hogonom w Dyon drog gwiazd przedstawia

wzr mistrza gwiazd Szewca", dydn tolo bana tonu (rys. xi), zbudowany z osi
pionowej, podpierajcej wybrzuszenie, Syriusza (S) na wysokoci okoo dwch
trzecich i zaamanej u podstawy tak, by tworzya wyduon stop, wystajc na lewo
pod ktem prostym, czyli wyznaczaa drog Szewca (C). O na szczycie przykryta
jest poow jaja, ktrego boki zwieszaj si do nisko; punkt styczny jaja z osi (D)
symbolizuje Digitari, ktrej drog okrela prawy bok (F), bdcy jednoczenie
gwiazd Kobiet, a bok lewy to Sorgo-Kobieta (E). Dolna cz osi (SC), dusza od
czci grnej (SD), przypomina, e Szewc (C) znajduje si od Syriusza dalej ni inne
gwiazdy i obraca si w przeciwnym kierunku.
W czasie ceremonii bado najstarsza kobieta z rodziny przy wejciu do domu
rysuje wzr wiata kobiet", nyan aduno tonu albo wzr wierzchoka i podstawy
wiata", aduno dale donule tonu (rys. xii).
 Skada si on z jaja wiata, zawierajcego dziewi znakw:
Da. - Digitaria. Otwarta krzywa po prawej wskazuje na akceptacj wszelkich
substancji i materii umieszczonych wewntrz gwiazdy przez Stwrc.
Db. - Digitaria w drugiej pozycji. Otwarte jajo na dole oznacza wyjcie dla materii,
ktra rozprzestrzenia si po wiecie; A i B to ekstremalne pozycje Digitarii w
stosunku do Syriusza.
E. - Gwiazda Sorgo-Kobieta, odpowiednik Digitarii. Jako e jest ona socem
kobiet", mieci si w centrum jaja, podobnie jak Soce w Ukadzie Sonecznym. Na
zewntrz jaja, w dwch miejscach, znajduj si dwie mae pionowe kreski
symbolizujce promienie wydzielane przez gwiazd.
S. - Syriusz, gwiazda Sigui" lub gwiazda Yasigui". Tak umieszczony znak
uwidacznia zwizek stworzony przez Syriusza pomidzy dwoma wyej opisanymi
gwiazdami; skada si on z rodzaju X, gdzie jedno prawe rami - mrwka, key,
przecina rami wygite, ktrego dolna cz to Yasigui oraz pozostaa cz
narzdu, ktr take odcina si w czasie rzezania. Mrwka symbolizujca e-sko
przedstawiona jest przy pomocy prostego krzya, jak gdyby bya mczyzn.
Oznacza to dominacj esko-ci w Yasigui, gdy Yasigui jest okaleczony.
R. - Yurugu. Haczyk, skadajcy si z puku i czci prostej, symbolizuje
pierwszy ruch Yurugu, ktry pierwotnie kry po niebie; poniewa zabrako mu celu,
szed dalej prosto, jak pokazuje to cz po prawej stronie, bdca jednoczenie
kawakiem odsonitego oyska .
Digitaria jest wic jajem wiata (patrz wczeniej), podzielonym na dwa bliniacze
oyska, ktre jedne po drugim miay da ycie parze Nauczycieli Nommo. Stao si
jednak inaczej: istota mska wyonia si z jednego z oysk i by odnale swego
bliniaka, oderwaa jego kawaek, ktry sta si Ziemi. Powysze zdarzenie
zakcio kolejno tworzenia: owa istota zostaa wic zamieniona w zwierz, w
bladego lisa, yuruga i zarazia Ziemi swoj nieczystoci, czynic j such i jaow.
T sytuacj moga uzdrowi ofiara dla nieba z jednego z Nauczycieli Nommo, ktry
wyoni si z drugiego oyska i zejcie jego bliniaka na Ziemi wraz z yciodajnym,
oczyszczajcym deszczem. Przeznaczeniem Yurugu jest nie koczce si
poszukiwanie jego bliniaka, ktry jest rwnoczenie jego esk dusz. Na
poziomie mitycznym Digitaria to Yurugu trzymany przez Nommo w przestrzeni
kosmicznej, obracajcy si bez koca wok Syriusza albo inaczej Yasigui, do
ktrego nigdy nie moe dotrze.
N. - Figura Nommo skada si z czci pionowej, Nommo jako osoby. Tu poniej
wyszej krawdzi znajduje si linia poprzerywana na trzy nierwne kawaki; pierwszy
to siedziba przyszych dusz eskich, drugi dusz zmarych i trzeci dusz yjcych.
Fa. - Gwiazda Kobiet, nyan tolo. Embrionalna spirala przypomina, i jest to
satelita Sorgo-Kobiety.
Fb. - Znak kobiet", nyan tonu, skada si z kreski poprzecznej, symbolizujcej
mczyzn, przecitej kresk, koczc si wypukym zgiciem, oznaczajcym
kobiet. To obraz spotkania dwch pci . Prosty krzy wyraa zdziwienie na widok
tworzenia wiata, ktre rozpoczo si od systemu kobiet. Kobiet przedstawia si z
profilu, by widoczny by jej wypuky brzuch oznaczajcy gotowo do rodzenia.
Fe. - Pe kobieca przedstawiona jest przez jajo z otwart doln czci, wiat-
ono, przygotowany do prokreacji, otwierajcy si na dole, by rozsia nasiona.

SYSTEM SYRIUSZA WRD PLEMIENIA BAMBARA

Plemi Bambara nazywa Syriusza gwiazd podstawy", sigi dolo, sowem, ktrego
uywaj rwnie Dogoni, i, tak jak oni, nazywaj Digitari Jini dolo. Zazwyczaj uywa
si tu wyraenia fa dolo fla, dwie gwiazdy wiedzy", poniewa przedstawia na niebie
niewidoczne ciao Faro", pojmowane jako para blinit . Nazwa ta oznacza te, e
gwiazda jest rdem caej nauki.
System Syriusza przedstawiony jest na pokratkowanym kocu zwanym koso wala,
kolorowy obrazek", skadajcym si z dziesiciu sekwencji, ktre zbudowane s z
kolei z okoo trzydziestu prostoktw pomalowanych na przemian w kolorach indygo
i biaym, symbolizujcych ciemno i wiato, ziemi i niebo, a w mitologii plemienia
Bambara, Pemb i Faro. (Bogowie Pemba i Faro dokonali dziea stworzenia wiata -
przyp. tum.). Na caoci porozrzucane s dwadziecia trzy prostokty z maymi
paskami o rnych wzorach, biegncych w kierunku nici w kolorach indygo, biaym i
czerwonym. Dwadziecia z nich przedstawia gwiazdy albo konstelacje; pozostae
trzy reprezentuj kolejno: tcz, grad i deszcz. Pita sekwencja w rodku, bez
kolorowego prostokta, symbolizuje Drog Mleczn. Dziewita, przy kocu zawiera
pi czarnych prostoktw, ktre wskazuj na pite tworzenie w ciemnoci, ktre
nastpi wraz z pojawieniem si wd".
Sigi dolo przedstawiony przez dziewity prostokt (trzecia sekwencja) najpierw
jest sam w chodnej porze roku i w nieczystoci"; nastpnie towarzyszy mu fa dolo
fla (dwie czerwone kreski) w pitnastym prostokcie (sma sekwencja) .
W mitologii Bambara Syriusz przedstawia Musso Ko-roni Kundye, bliniaka
Pemby, stworzyciela Ziemi, mityczn kobiet, ktr ciga przez ca przestrze i
ktrej nigdy nie zdoby. Musso Koroni Kundye mona bez adnych wtpliwoci
porwna do Yasigui. To ona inaugurowaa obrzezanie i nacicie. W rezultacie
Syriusz jest gwiazd obrzezania i dla Dogonw, i dla Bambara.

SYSTEM SYRIUSZA WRD PLEMIENIA BOZO

System ten poznao take plemi Bozo, ktre nazywa Syriusza sima kayne
(dosownie: siedzce spodnie), a jego satelit to alema (dosownie: gwiazda
oko).
 OMWIENIE PROBLEMU SYRIUSZA

WPROWADZENIE

Jakie miejsce zajmuje Syriusz w ludzkich dziejach? Czy w staroytnych religiach

mia on jakie znaczenie? Czy w prastarych kulturach istniej dowody na to, e
tajemnicze szczegy systemu Syriusza znali oprcz plemienia Dogonw rwnie
inni? Czy uda si odkry rdo informacji Dogonw?
Musz ostrzec czytelnika, e ta cz jest trudna ju z uwagi na sam natur
omawianego tematu. Staraem si w najlepszy z moliwych sposobw uprzystpni
badany temat, prosz wic czytelnika o wyrozumiao, jeeli nie uda mi si w peni
wykona tego zadania. Jest to niezwykle ciekawy materia i czytelnik powinien go
pozna. Wierz, e przebrnie przez ten tunel i bdzie zdumiony tym, e staroytne
kultury s bardziej tajemnicze, ni zwyklimy sdzi.
ROZDZIA DRUGI

BAJKA

Bya sobie kiedy pikna, jasna gwiazda imieniem Sothis, przypominajca

bogini. Przez dugi czas panowaa na niebie i wszyscy podziwiali jej pikno.
Ostatnio jednak zacza traci siy; wyranie czua, e ycie powoli z niej ucieka.
Kadej nocy przesuwaa si coraz to dalej od swego wysokiego, wyniosego miejsca
na niebie - zbliaa si do granicy nieba, a tym samym pewna bya jej mier.
Spadajc powoli, szukaa pomocy u gwiazd, ktre tylko udao jej si znale, ale
wkrtce wiedziaa ju, e i one czuj t mierteln sabo i zapadaj w rodzaj
sodkiego snu. C moga zrobi? Czua, e jej sia zanika wraz z kad noc; nie
moga ju tak wieci, jak pragna. Kiedy bya wspania, iskrzc si krlow
nocnego nieba, tak, jakiej dotd nie widziano. Teraz czua si jak bezuyteczna,
stara kobieta. Nie zajmowaa ju najwyszej pozycji, a jej pikno stopniowo gaso...
Pod koniec gorzko pakaa, a jej oczy zaczerwieniy si z alu, e musiaa usun si
w cie. Bya bardzo chora, a jej smutek tylko powiksza bl. W kocu jednak
pogodzia si z losem, i ta okropna ziemia i wzgrza, ktrych si tak baa, cakowicie
pochony jej jasn obecno. Nadesza noc, a ona nie zajaniaa na niebie.
Odpoczywaa pod ziemi w objciach mierci.
Krlowa nieba bya w czasie swego panowania dobra, nie wynosia si, nie bya
mciwa. Wielu mionikw jej urody opakiwao odejcie gwiazdy. Tam na dole, na
ziemi, poruszali si zwyczajni miertelnicy. Lkiem przejmowa ich widok piknej
Sothis, gdy na nocnym niebie wiecia w peni rozkwitu. Niektrzy z nich byli
wiadkami jej narodzin, gdy czerwona jak niemowl wyjte z ona lub jak
wschodzce soce, pikna, jasna i niemiertelna (tak si wtedy wydawaa) po raz
pierwszy zabysa swymi przeszywajcymi, lnicymi promieniami niezrwnanej
obecnoci. Wydawao si, i sw ponc jasnoci spali ziemi. To pierwsze
objawienie trwao krtko, gdy prawie natychmiast spoza niej wzesza
wszechogarniajca potga samego wielkiego Soca. Ono to wkrtce, nie baczc na
Sothis, swoj wspaniaoci oczycio niebo. Wszystkie gwiazdy rozpyny si jak
mae krople, znikny tak, jakby kto nagle do ich miski nala za duo mleka. Tak
potne byo Soce, tak nieodparta jego obecno. Jak wielki, dziki byk, ktry rycza
i panowa na niebie i ziemi. Jednak kadej nocy Soce wracao do miejsca
spoczynku, a wtedy co noc ponca bogini Sothis hipnotyzowaa i rzucaa czar na
miertelnikw, gdy wzbijaa si coraz wyej, by osign doskonao. Unosia si
kadej nocy dalej i dalej, znacznie wyprzedzajc Soce.
Bez niej niebo wydawao si opuszczone i ponure. Zniknicie tak wspaniaej
piknoci ze sklepienia niebieskiego byo dotkliw strat. Jak bardzo brakowao
bogini! Wielu miertelnikw wylewao gorzkie zy, e nie mog ujrze piknoci, ktra
doprowadzia ich do szalestwa swymi byszczcymi oczami, czarujcym
umiechem, szczup tali i delikatnymi stopami. Czyby mieli ju wicej nie oglda
jej wiata w niebiaskim, wirujcym tacu gwiazd?
Po nocy nadszed dzie, a smutek wielu ludzi rozpraszay ozdrowiecze skrzyda
czasu, ktre powoli ogarniay cierpicych, przytoczonych ciarem snu i
zapomnienia oraz nowymi sprawami, ktre niesie ycie. Pikna Sothis, tak
opakiwana znikna jedynie naszym oczom. Wszyscy j pamitali, a jej obraz raz
wbity w pami by tak wspaniay, i oczekiwanie jej rzeczywistej obecnoci, to zbyt
due danie od zmiennego i rnorodnego Losu.
Upyno siedemdziesit dni. Porzucono nadzieje, pogodzono si ze strat,
pozosta jedynie smutek. Pasterz przed wschodem soca poszed do swoich
owieczek, ktre miay ju sze miesicy. Dnia nie da si ju powstrzyma, zblia si
wit. Pasterz spojrza na granic nieba na wschodzie. Zobaczy, e horyzont pali si
janiejcym ogniem i byszczc czerwieni, oznaczajcymi narodziny bogini. To
bya ona, to musiaa by ona! adna inna gwiazda nie miaa takiej aury, tak
sugestywnej osobowoci. Pasterz sta jak zaklty, jego oczy byy wpatrzone w nowo
narodzon gwiazd, ociekajc wod ycia i ponc ognistym powrotem do nowego
bytu. Gdy szybkie Soce zaczynao skrywa zwodnicze, krtkie pojawienie si
Sothis, pasterz odwrci si i pobieg do najbliszej osady, woajc: Obudcie si!
Obudcie si! Bogini wrcia! Odrodzia si, niemiertelna, wyrwaa si z obj
mierci! Wszyscy jej wielbiciele zebrali si w wielkim uniesieniu z now nadziej.
Wysuchali, co si stao, na wasne oczy ujrzeli sw krlow, a nastpnego ranka
ustanowili coroczne wito, ktre obchodzi si do dzisiaj. Wiele jest wity, w
ktrych liczni kapani zbieraj si w Egipcie w lipcu, by ujrze coroczne odrodzenie
wielkiej Sothis, Matki Izydy, tej, ktra daje zgod i bogosawiestwo swoim
wyznawcom. By uczci siedemdziesit dni spdzonych przez ni w wiecie
podziemnym, ustanowilimy siedemdziesiciodniowe rytuay balsamowania i
mumifikowania zmarych, gdy powinnimy postpowa pobonie i z godnoci.
Napisaem t bajk tak, jak opowiedziaby j staroytny kapan egipski. Chciaem
przekaza czytelnikowi nie tylko okrelone fakty, lecz take pewne rwnie wane
 i niestety zagubione ju emocje. Wraliwo i odczucia ludzi staroytnoci s tak
samo istotne, jak beznamitne opisy spraw, w ktre wierzyli.
Sothis to staroytna egipska nazwa Syriusza, okrelanego tak przez Grekw.
Egipcjanie mieli kalendarz Sothis i pierwsze pojawienie si Syriusza na wschodnim
horyzoncie przed samym witem - po 70 dniach w Duat (wiat Podziemny) - byo
zjawiskiem, ktre nazywao si jego wschodem heliakalnym (lub wschodem razem-
ze-socem"). Zjawisko to wystpowao raz do roku i dao podstaw Kalendarzowi
Sothis, ktrego nie bdziemy dokadniej omawia.
Heliakalny wschd Syriusza by tak wany dla staroytnych Egipcjan (jak i dla
Dogonw), e budowali oni gigantyczne witynie w taki sposb, by ich gwne nawy
zwrcone byy dokadnie w kierunku miejsca na horyzoncie, gdzie oczekiwanego
ranka pojawia si Syriusz. Jego wiato miao by przepuszczone przez korytarz
(dziki precyzyjnemu ustawieniu), by owietli otarz w wewntrznym sanktuarium
punktowym wiatem. Takie zogniskowanie wiata z pojedynczej gwiazdy byo
moliwe tylko dziki niebywale precyzyjnemu ukierunkowaniu i dziki cakowitym
ciemnociom, panujcym w wityni przez reszt czasu. W ogromnej, cakowicie
pogronej w mroku budowli, wiato jednej gwiazdy, skupione wycznie na otarzu
musiao wywiera niezwyke wraenie na zebranych. W ten sposb przejawiaa si
obecno gwiazdy w powiconej jej wityni. Jednym z takich sanktuariw
powiconych Syriuszowi jest witynia Izydy w Dendera. Staroytny napis
hieroglificzny umieszczony tutaj gosi:
Ona wieci w swojej wityni w Dzie Nowego Roku i moe poczy wasne wiato ze
wiatem swego ojca Ra na horyzoncie .
(Ra to staroytna egipska nazwa soca).
Heliakalny wschd Syriusza mia doniose znaczenie take dla innych
staroytnych ludw. Oto dramatyczny, dokonany przez staroytnego poet
greckiego, Aratosa z Soloj, opis wschodu Syriusza (znanego jako Gwiazda Psa,
gdy znajduje si w konstelacji Canis, czyli Psa"):
Zakoczenie jego [Psa] okropnej szczki zaznacza gwiazda, ktra najjaniej ze wszystkich
ponie palcym pomieniem; nazywaj j Syriusz. Gdy wschodzi razem ze Socem [jego
wschd heliakalny], drzewa nie zmyl go duej kruch wieoci swoich lici.
Przenikliwym spojrzeniem z atwoci przeszywa ich szeregi, niektrym daje si. inne za
bezwzgldnie niszczy szczekaniem.
Tak dramatyczny opis wschodu gwiazdy wskazuje na wydarzenie, ktre z
pewnoci nie mogo umkn uwadze staroytnych. W caej literaturze aciskiej
znajdujemy odniesienia do Dni Psa", ktre nastpoway latem po heliakalnym
wschodzie Syriusza. W owym czasie uwaano, e te dni spiekoty odziedziczyy
swoje okruciestwo i sucho po palcym ogniu" Syriusza. Powstao przekonanie,
mwice, i Syriusz jest czerwony", gdy w istocie jest czerwony podczas wschodu
heliakalnego, tak jak czerwone jest kade inne ciao niebieskie znajdujce si na
horyzoncie. Rzymianie, w uwagach dotyczcych Dni Psa, czsto mwili o Syriuszu,
ktry w owym czasie by rzeczywicie czerwony.
Czsto nie uwiadamiamy sobie faktu, e gwiazdy wschodz i zachodz. Nie tylko
dlatego, e yjemy w miastach rozwietlonych wiatem elektrycznym, i zawsze
penych spalin, dymw i sztucznego otumanienia. W czasie rozmowy na temat
gwiazd, ktr odbyem ze znanym przyrodnikiem, zdumiony byem odkryciem, e
nawet ten czowiek, spdzajcy cae ycie na obserwacjach natury i dzikich zwierzt,
jest cakowicie niewiadomy ruchw gwiazd. A nie jest winiem miast, pogronych
w smogu. Nawet nie przypuszcza, e na przykad Maa Niedwiedzica moe peni
rol dokadnego nocnego zegarka, gdy obraca si zwartymi koami wok Gwiazdy
Polarnej (i zachowuje si tak, jak dua wskazwka posuwajca si dwukrotnie
wolniej - to znaczy jeden obrt trwa 24, a nie 12 godzin).
 Zastanawiaem si, skd bierze si ta ignorancja. Nasza wspczesna cywilizacja
nie jest obojtna na gwiazdy tylko dlatego, e wikszo z nas nie moe ich
zobaczy. Istniej po temu gbsze przyczyny. Nawet jeeli porzucimy siarczane
opary Gomory, by bada naturalny pejza, gwiazdy nie zmieszcz si w naszych
projektach powrotu do natury. Po prostu nie ma ich w naszym spojrzeniu na wiat.
Patrzymy na nie, odwracamy gow z zachwytem i podziwem, e mog istnie w
takiej obfitoci. I tylko tyle. Wyjtek stanowi jedynie poeci. Jest to zwyka reakcja
zdziwienia. Wzrost zainteresowania astrologi w dzisiejszych czasach nie wywoa
chci wpatrywania si w gwiazdy. Wpyw programu badania przestrzeni kosmicznej
na nasz pogld na niebo ogranicza si to tego, e wielu ludzi z uwag ledzi ruchy
widocznego satelity na tle gwiazd, ktrych to pozycje nie maj dla nich adnego
znaczenia. Staroytne postaci mitologiczne naszkicowane na niebie przedstawiano
nam w latach szkolnych jako dziwaczne fantazje pasterzy", nie s wic warte
zainteresowania dorosego umysu. Ciekawi nas satelita, gdy sami go
zbudowalimy, ale gwiazdy s nam obce, nietknite ludzk rk i z tego powodu
nudne. Do takiego wanie poziomu, przypominajcego kolonie bakterii, w ktrych
marniejemy od urodzenia, zredukowaa nas technologiczna mania.
Jedynie natura ma swj pierwotny zwizek z gwiazdami. Czowiek przesta by jej
integraln czci. Zamieszkuje wiat, ktry jest coraz bardziej przez niego
wymylony. Niebo przyciga uwag rolnikw, eglarzy, karawan wielbdw i
powietrznych nawigatorw. Wszystkie ich dziaania kieruj si fundamentaln
zasad gwiezdnej orientacji - obecnie zapomnian. W wiecie wieckim i sztucznym
uwaa si, i taka orientacja jest niepotrzebna. A dua liczba ludzi trafiajcych do
szpitali psychiatrycznych albo yjcych w domu, lecz uzalenionych od rodkw
uspokajajcych wiadczy o tym, e nasze mylenie dryfuje bez adnego celu.
wiadczy te o tym fakt, i stracilimy orientacj w odniesieniu do pr roku ( z
wyjtkiem sytuacji, gdy musimy wczy klimatyzacj, jeeli si pocimy, lub wczy
ogrzewanie, gdy robi si nam zimno) i kierunku (naszym dowodem akceptacji
kosmicznego kierunku jest noszenie okularw przeciwsonecznych, poniewa soce
jest tam, w grze").
Zredukowalimy to, co byo kiedy integralnym skadnikiem ycia nastawionego
na kosmiczn orientacj - peni - do niepenych, letnich, naskrkowych wrae i
dolegliwoci siatkwki oka. Nasz biologiczny zegar, znany pod nazw rytmu
cirkadialnego (okoodobowego -przyp. tum.), nadal w nas dziaa, lecz nie znajduje
kontaktu ze wiatem zewntrznym. Staje si wic cyklem uszkodzonym, ktry ronie
wewntrz nas, ale nigdy nie sprzga si z otoczeniem. Sami doprowadzamy do tego,
e stajemy si nic nie znaczcymi ciaami-maszynami zaprogramowanymi na
dowolny zbir cykli. Oddzielamy si od naszego otoczenia niczym Aztekowie, ktrzy
wyrywali bijce jeszcze serce ze swojej ofiary, nieuchronnie zadajc gwat naszej
psychice. T now chorob nazwabym, razem z jej skutkiem ubocznym w postaci
alienacji modych", dementia temporalis (tzn. otpienie przejciowe od dementia
naturalis. czyli otpienia wrodzonego - przyp. tum.).
Gdy sam na pocztku usiowaem zaradzi wasnej ignorancji co do tego tematu,
okazao si to niezwykle trudnym procesem. Zauwayem, e czytaem o sprawach
jasnych i logicznych, rozumiaem" je, lecz ich nie pojmowaem. Przyswojenie czego
skada si bowiem zarwno ze zrozumienia istoty badanego przedmiotu, jak i
umiejtnoci jego zastosowania. Problemy, ktre tak naprawd nas nie obchodz
albo te, z ktrymi nie potrafimy powiza naszej psychiki, pozostaj nam obce i
rozumiemy je powierzchownie (jak czowiek czujcy pod palcami skrk
pomaraczy), lecz nie mamy z nimi wewntrznego zwizku i dlatego ostatecznie
odczeni jestemy od rzeczywistoci. Ta wzrastajca izolacja i alienacja, kulturowe
nieszczcie, na ktrego temat w cywilizowanym" wiecie tak wiele si narzeka, jest
jeszcze jedn przyczyn dementia temporalis. Jak moesz dosta si do rodka
czegokolwiek, jeeli przestae by obecny wewntrz wasnego wiata z jego cyklem
i naturalnymi zdarzeniami? By na zewntrz natury, to by na zewntrz wszystkich
spraw.
Powysze spostrzeenia oraz bajka dla dzieci powinny pomc nam wej do
przedsionka egipskiej psychiki. Musimy przygotowa si na skok w wodospad, nie
dopuszczajc przy tym myli, e moemy uton. Pywaem ju wczeniej w tym
wodospadzie i zapewniam, e poczujemy si wspaniale, jeeli pozwolimy mu si
ponie. Bez wtpienia jednak musimy si troch wysili. Wystartowalimy... i od
razu znalelimy si w spienionych
 kataraktach, gdzie naley szybko ustali pewne nazwy i podstawowe pojcia.
Profesor Parker i Neugebauer, ktrzy s ekspertami w tej dziedzinie, mwi:
Egipski rok kalendarzowy, wedug ktrego budowano skone zegary gwiezdne, jest dobrze
znanym rokiem kalendarzowym lub rokiem wdrujcym", skadajcym si z dwunastu
miesicy, liczcych po trzy tygodnie (tydzie trwa dziesi dni), podzielonym na trzy pory
roku po cztery miesice kada, po ktrych nastpowao pi dni epagomenalnych (czyli
dodatkowych), nazywanych przez Egipcjan dniami po roku". Liczba 365 dni nie zmieniaa
si i w rezultacie rok egipski przesuwa si wolno w kierunku naturalnego roku. przecitnie
duszego o jeden dzie w przecigu czterech lat. Jak zobaczymy pniej... stanowio to
dokuczliw komplikacj w regulowaniu gwiezdnych zegarw.
Podstaw owych zegarw by wschd gwiazd (o ktrych powszechnie mwi si jako o
dekanatach) w odstpach dwunastogodzinnych w cigu nocy i dziesiciodniowych
tygodniach w cigu roku .
Gwn gwiazd (albo dekanatem) by Syriusz. Cztery kolejne dekanaty tu przed
nim obejmuj konstelacj Oriona. Ostatnia cz Oriona wschodzi nad horyzontem
godzin" przed pojawieniem si Syriusza. Z tego wanie powodu Orionowi
przypisuje si due znaczenie w egipskiej mitologii i religii. Syriusz, gwiazda, ktrej
wschd stworzy podstawy caego kalendarza, by dla Egipcjan tak wany, e
poprzedzajcy go dekanat uwaano za jego "stra przedni". Samego Syriusza
Egipcjanie nazywali pd lub pdt (kocwka t" jest rodzaju eskiego). Czasami
pisze si ten wyraz Sept i tak wymawia. Oriona Egipcjanie nazywali Sah, co pisze si
jako Sah lub Sah i tak wanie wymawia.
Ustalilimy ju kilka nazw i faktw, a teraz musimy rozway nastpny punkt o
zasadniczym znaczeniu. Naley dowie, pamitajc o sowach profesora, e
gwiazda Syriusz bya utosamiana ze synn bogini Izyd, zajmujc czoowe
miejsce w egipskim panteonie. Bdzie to gwne zagadnienie w naszym
poszukiwaniu wyjanie. Musimy jednak uwaa i stara si, by na wszystko znale
dowody. Najczstsz i najbardziej karygodn waciwoci poprzednich ksiek o
kosmitach odwiedzajcych Ziemi" bya niemono sprawdzenia twierdze,
dotyczcych kultur staroytnych (nie wspominajc ju o wielu oczywistych bdach).
Trafiay si tam nawet odwoania do artykuw w gazetach, ktre nigdy nie zostay
napisane albo do tajemniczych profesorw zza elaznej Kurtyny, ktrzy si rzekomo
ukrywaj razem ze swoimi nie opublikowanymi pracami. S te tacy pisarze, ktrzy
twierdz, e istniej tajne sekty wtajemniczonych" - niektre z nich yj w okrytych
tajemnic jaskiniach, pooonych gboko w rodku gr - i cz wtajemniczonych
osb" jest w bezporednim kontakcie z latajcymi talerzami", przyjmujc od nich
rozkazy!
Powrmy teraz do Egipcjan: Nazwa heliakalnego wschodu Syriusza po egipsku
brzmi prt Spdt. Neugebauer i Parker pisz: Przypuszczamy, e pdt byo na
pocztku rdzeniem pd, odnoszcym si do Izydy jako 'tej z pd'. Fakt, e pd i pdt
Sothis s utosamiane z Syriuszem, jest jedn z oczywistoci w egipskiej
astronomii" . Sothis jest bogini identyfikowan z pdt i tam rezydujc. Sothis jest
rwnie utosamiana z bogini, ktr znamy jako Izyd, lecz jej egipskie imi to ast,
ktre literuje si jako Ast.

Profesor Wallis Budge poczyni ciekaw uwag: Tronalbo siedzenie, , jest

pierwszym znakiem w imieniu Ast, , ktra jest eskim odpowiednikiem Ozyrysa

i wedle wszelkiego prawdopodobiestwa ta sama koncepcja stanowi podoe

obydwu imion". Ozyrys jako maonek Izydy utosamiany by z konstelacj Oriona.
Wallis Budge przedstawiajc nastpujce hieroglificzne formy Ozyrysa - Ozyrys,
 , As-Ar, lub zauway te:

Z tekstw hieroglificznych pochodzcych ze wszystkich okresw dynastycznej historii

Egiptu dowiadujemy si, e bg zmarych, par exceilance, by bogiem nazywanym przez
Egipcjan imieniem, ktre mona prbnie zapisa As-Ar. lub Us-Ar, co oznacza .....Ozyrys".

Najstarsza i najprostsza forma imienia to to znaczy zapisana za pomoc dwch

hieroglifw, z ktrych pierwszy przedstawia tron", a drugi oko", lecz nie da si

okreli, jakie dokadne znaczenie chcieli przez poczenie dwch obrazw wyrazi ci.
ktrzy po raz pierwszy uyli ich do wyraenia imienia boga'. Nie da si te odgadn, jakie
miao ono znaczenie w umysach tych. ktrzy je wymylili .
Potem nastpuje dugi wywd, traktujcy o tym, czego As-Ar nie oznacza i
omawiajcy mechanizm powstawania kalamburw, ktre uwielbiali egipscy kapani,
etc. Autor koczy sw prac sowami: Prawda w tej sprawie wyglda tak, e
staroytni Egipcjanie wiedzieli rwnie niewiele na temat oryginalnego znaczenia
imienia As-Ar, jak i my dzisiaj i nie posiadali lepszego od naszego sposobu
uzyskania na ten temat informacji".
Plemi Bozo w Mali, kuzynowie Dogonw, opisuje Syriusza B jako gwiazd oko",
a my wiemy, e dla Egipcjan symbolem Ozyrysa byo oko, lecz powody, dla ktrych
uywali takiej symboliki, nie s jasne. Ozyrys jest te towarzyszem" gwiazdy
Syriusz. Zbieg okolicznoci? Bozo opisuj Syriusza A jako siedzcego", siedzenie
za jest znakiem Izydy.
Troch dalej Budge dodaje: "...w niektrych fragmentach o (As-Ar lub 'Ozyrysie')

mwi si po prostu jako o 'bogu', nie dodajc jego imienia. O adnym innym

bogu Egipcjan nie wspominano w ten sposb, aden inny bg w caej historii Egiptu
nie zajmowa tak wysokiej pozycji w umysach ludzi i nie posiada wasnych,
szczeglnych atrybutw". Dalej czytamy: Zaraza w Hemaka sugeruje, e centrum
kultu Ozyrysa byo w Abydos w czasie panowania pierwszej dynastii, ale nie wyjania
to przyczyn, dla ktrych bg by najpierw tam czczony i... trudno jest sobie
wyobrazi, eby nawet w czasie panowania pierwszej dynastii nie budowano
kapliczek ku czci Ozyrysa w kilku miejscach w Egipcie" .
Widzimy wic, jak daleko wstecz siga rozpoznanie Ast i Asar (Izydy i Ozyrysa) -
dotyczy to okresu przed nastaniem dynastii w Egipcie.

Wallis Budge pisze: Symbolem Izydy na nieboskonie bya gwiazda Sept,

szczeglnie wyczekiwana, gdy jej pojawienie si oznaczao nie tylko pocztek

nowego roku, ale zapowiadao rwnie wylew Nilu, co wryo odnowienie bogactwa
i rozkwit caego kraju. Tak wic Izyda uwaana bya za towarzyszk Ozyrysa,

ktrego dusza mieszkaa w gwiedzie Sah, tzn. Orionie...'

Ten sam badacz mwi te:

AST. , lub , lub . IZYDA.

Pomimo faktu, e As lub Ast, tzn. Izyda. jest jedn z bogi, o ktrej najczciej wspomina
si w tekstach hiero-glificznych. nic pewnego nie da si powiedzie o atrybutach
przypisywanych jej w najstarszych czasach... Imi Ast, podobnie jak Asar nie zyskao
jeszcze zadowalajcych wyjanie, a z pochodnych kalamburw, tworzonych przez
Egipcjan jasno wynika, e oni sami nie wiedzieli wicej na temat etymologii jej imienia ni
my...

Symbolem Izydy w tradycji egipskiej jest siedzenie lub tron, , lecz nie wiemy, jak
poczy go z atrybutami bogini, by przedstawi racjonalne wyjanienie jej imienia.
Wszystkie proponowane dotychczas rozwizania musz by uznane wycznie za domysy...
Badanie tekstw hieroglificznych z wszystkich okresw udowodnio, e Izyda zajmowaa u
Egipcjan szczeglne miejsce, cakowicie rne od pozycji wszelkich innych bogi i chocia
wiadomo, e pogldy staroytnych na jej temat rniy si w zalenoci od czasw i e
niektre aspekty lub atrybuty Izydy czczono powszechniej w pewnych okresach, mona
jednak bezsprzecznie uzna, i od najwczeniejszych do najpniejszych czasw dynastii
bya ona najwaniejsz bogini Egiptu. W dawnych czasach, zanim jeszcze powstay kopie
Tekstw Piramidy, ktre posiadamy, atrybuty Izydy byy wyranie okrelone. Nawet
wtedy, gdy kapani z Heliopolis przypisali jej pozycj, jak zajmowaa w krgu ich bogw
w latach 4000 - 3000 p.n.e., obowizki, ktre miaa wypenia w zwizku ze zmarymi, byy
jasno okrelone i identyczne z nalecymi do niej w okresie rzymsko-greckim.
Zaczynaem podejrzewa, e siostra Izydy, bogini, nazywana Neftyd
przedstawiaa prawdopodobny opis Syriusza B, ciemnej, towarzyszcej gwiazdy,
ktra zakrela koo wok Syriusza. (Przekonalimy si ju, e Izyda bya przez
Egipcjan utosamiana z Syriuszem; tego faktu nie omieliby si kwestionowa
aden egiptolog, gdy, jak wiemy, zosta on ju bezsprzecznie ustalony). Musz
jednak przyzna, e nie spodziewaem si dotrze do nastpujcych stwierdze:
Na temat Anubisa Plutarch (44:61) pisze o kilku ciekawych wierzeniach. Po
rozpatrzeniu pogldu, e Anubis narodzi si z Neftydy, pomimo powszechnego
przekonania. i jego matk bya Izyda, pisze dalej: Mwic o Anubisie mieli na myli
horyzontalne koo. oddzielajce niewidoczn cz wiata, ktr nazywali Neftyd, od
czci widocznej, ktrej dali imi Izyda; poniewa koo dotyka granic wiata i ciemnoci,
mona przyj, e jest wsplne dla obu. Z powyszej okolicznoci wynika fakt
podobiestwa, ktry przypisali Anubisowi i Psu na podstawie obserwacji tego zwierzcia;
 stwierdzili mianowicie, e jest on jednakowo czujny w dzie i w nocy".
Mona przyj, e opis ten dotyczy systemu Syriusza. Wyranie okrela Izyd
(wiemy, e utosamiano j z Syriuszem), jako bdc w rejonie wiata" i
widoczn", a Neftyd jako bdc w rejonie ciemnoci" i niewidoczn", oddziela je,
wsplne dla obu, horyzontalne koo, zakrelone, by moe, orbit ciemnego
towarzysza wok jasnej gwiazdy? I tutaj te znajdujemy wyjanienie symboliki psa,
ktry by zawsze zwizany z Syriuszem, przez wieki nazywanym Gwiazd Psa".
Anubis w sztuce egipskiej przedstawiany jest z gow szakala albo psa. Wallis
Budge dodaje: Wiadomo tylko, e w czasach staroytnych Egipcjanie oddawali
cze i honor Psu......
Anubis by przedstawiany w rnorodny sposb, raz jako syn Neftydy
zapodnionej przez Ozyrysa, innym razem utosamiano go z samym Ozyrysem.
Synna opowie gosi, e balsamowa jego ciao. Ozyrys znany by jako Anubis w
Oxyrhyncos i Cynipolis.
Imi podobne do Anubisa (po egipsku to Anpu), zwizane rwnie z Izyd-Sothis
(Syriuszem), brzmi Anukis, i nadano je bogini towarzyszcej Sothis, a wraz z Satis te
trzy boginie egluj w niebiaskiej odzi, co przedstawiaj egipskie obrazy. Trzy
boginie mog wic symbolizowa Syriusza A, Syriusza B i Syriusza C, tym bardziej
e system Syriusza jest w rzeczywistoci uwaany za system trzech gwiazd. By to
jeszcze uzasadni, Neugebauer owiadcza: Bogini Satis, podobnie jak jej
towarzyszka Anukis, w zasadzie nie moe by traktowana jako oddzielna
konstelacja, lecz raczej w powizaniu z Sothis" .
Bogini Anukis trzyma dwa soje, z ktrych wylewa wod, wskazujc by moe na
dwie wodne planety krce wok jej gwiazdy. Wszystkie odniesienia Sothis do
nieba s aluzjami do wodnego, poronitego trzcinami raju. Wielu archeologw
podejrzewa, e wie si to z jakim konkretnym miejscem w Egipcie. Nikt jednak
nie jest tego pewny. Wiadomo tylko, e niebo pojawia si w kontekcie systemu
Syriusza i przedstawione jest jako rodowisko wodne oraz obfitujce w rolinno.
W synnej, cho przydugiej rozprawie (z ogromnej pracy pt. Moralia, ktra jest
dusza od jego ywotw) pt. Izyda i Ozyrys (356) czytamy: Izyda urodzia si w
rejonach, ktre s wiecznie mokre". W wydaniu tej rozprawy przez Loeb Library
tumacz, F. C. Babbitt, dodaje w tym miejscu nastpujcy przypis: "Znaczenie budzi
wtpliwoci...... Innymi sowy, nikt nie jest pewny, co znacz wszystkie te odniesienia
do Izydy-Sothis i do mokrych rejonw", ktre zdaniem wikszoci naukowcw, co
wydaje si tez do prawdopodobn, stanowi projekcj lokalnych warunkw
egipskich wystpujcych wok Nilu na idealny rejon niebiaski. Naukowcy przyznaj
jednak, i jest to zaledwie hipoteza. Mokre rejony" mog te by prb opisania
niektrych wodnych planet.
Warto zauway, e w przypadku planet z systemu Syriusza, ktre s wodne,
musimy rozpatrzy moliwo, e inteligentne istoty stamtd pochodzce mog by
istotami ziemnowodnymi. czy si to z legend o Oannesie, ktr przywoaem w
pierwszych rozdziaach. Astronom Carl Sagan wspomina, i Oannes by istot
ziemnowodn, o ktrego istnieniu dowiadujemy si z tradycji sumeryjskiej,
utrzymujcej, i przynis on czowiekowi cywilizacj. Istoty tego rodzaju mog by
podobne do syren i w pewien sposb przypomina delfiny - naszych inteligentnych
przyjaci. Omawiam ten temat w rozdziale pitym tej ksiki.
Moe "syreny" s metaforycznym chrem syren wywodzcym si z
wczeniejszych czasw. Zbieg okolicznoci stanowi fakt, e w zoologii syrena to
jeden z rodzajw (Syren) istoty ziemnowodnej w ksztacie wgorza, posiadajcej
mae koczyny przednie, pozbawionej tylnych ng i miednicy oraz posiadajcej stae,
zewntrzne skrzela i puca". Ciekawe byoby dowiedzie si, jak dawno temu istoty
te otrzymay sw nazw. Jeeli chodzi o syreny piewajce, ktre zwabiaj eglarzy
do ska, to po grecku nazywaj si Seiren (liczba pojedyncza), Seirenes (liczba
mnoga) i po raz pierwszy pojawiaj si w Odysei Homera. Homer mwi o dwch
syrenach, w pniejszych podaniach pojawia si trzecia, a niektrzy dodaj jeszcze
czwart. (Platon uwaa, e byo ich osiem, gdy liczba ta odpowiadaa iloci
dwikw muzycznych w oktawie). Zastanawia fakt, e po grecku Syriusz to Seirios.
Liddell i Scott w leksykonie greckim podaj znaczenie Seiren jako konstelacji, takiej
jak Seirios, Eust. 1709. 54".
Inne podobne sowo, Seistron, stao si aciskim sistrum, a Liddell i Scott
definiuj je jako grzechotki uywane w kulcie Izydy......
Zwrmy teraz nasz uwag na niezwyk ksik Star Names, Their Lore and
Meaning (Nazwy gwiazd, nauka o nich i ich znaczenie) autorstwa Richarda Hinckleya
Allena. W tej ksice w omwieniu konstelacji Canis Major (Psa), w ktrej mieci si
take Syriusz (na str. 130), pojawia si opis gwiazdy z konstelacji przedstawianej za
pomoc greckiej litery .
Jest to wspczesna Wezen, od (arabskiego) Al Wazn, Ciar, jako, e gwiazda
z trudnoci wschodzi nad horyzont', lecz Ideler uwaa, i taka nazwa dla gwiazdy
brzmi dziwnie".
Rzeczywicie, biorc pod uwag fakty, ktre znamy, jest zastanawiajca!
Warto te odnotowa, e Allen wspomina o Chiczykach, ktrzy t gwiazd znali,
jak i inne w Argo, jako Hoo She, uk i Strzaa". uk i strzaa to odmiana motywu
pojawiajcego si w zwizku z systemem Syriusza u Egipcjan. Neugebauer pisze:
Bogini Satis, podobnie jak jej towarzyszka Anukis, nie moe by traktowana jako
oddzielna konstelacja, lecz raczej jako powizana z Sothis. W Dendera B bogini
trzyma napity uk i strza" .
Wicej informacji dotyczcych Al Wazn, Ciaru" znajdujemy w wydanej w 1809
r. w Berlinie pracy Ludwiga Idelera Untersuchungen ueber den Ursprung und die
Bedeutung der Sternnamen (Badania nad pochodzeniem i znaczeniem nazw
gwiazd), ktr Allen okrela zasadniczym krytycznym zbiorem informacji na temat
nazw gwiazd - w jzyku arabskim, greckim, a szczeglnie w aciskim. To wanie
jemu zawdziczamy tumaczenie oryginalnego tekstu arabskiego Kazwini
Description of the Constellations (Opis Konstelacji), pochodzcego z XIII wieku,
ktry stanowi podoe Sternnamen (Nazwy gwiazd) z przypisami i adnotacjami
Idelera odsyajcymi do dzie klasycznych i innych. I std zaczerpnem sporo
informacji do mojej ksiki".
Ideler mgby stwierdzi rwnie, e Al Wazn jest dziwn nazw gwiazdy".
Uznanie gwiazdy w tej samej konstelacji, co Syriusz, za zbyt cik, by bez
trudnoci wzbia si nad horyzont" wyglda na prb opisania cikiej gwiazdy",
podobnej do Syriusza B.
Czyby to odniesienie do cikiej gwiazdy" byo odwoaniem si do Syriusza B
przez ludzi, ktrzy odziedziczyli troch znieksztacon wersj podania o tej gwiedzie
jako nadzwyczaj gstej, niewidocznej dla oka. W konsekwencji oznaczao to
uczepienie si jednego z oczywistych towarzyszy Syriusza (tak, jak widzi si to z
Ziemi) i nadanie mu waciwoci, ktre rzeczywicie odpowiadaj jego towarzyszowi.
Arabowie nie opisuj jego ciaru w tak dziwaczny sposb, jak czyni to Dogoni,
ktrzy mwi o 480 adunkach osa", ale ta sama idea jest wyrana. Wiadomo, e
staroytna astronomia pochodzi z Egiptu i w tradycji arabskiej wystpuje w formie
zdegenerowanej. Jasne jest, e nasze prby rozwizania tajemnicy nadzwyczaj
cikiej gwiazdy musimy zacz od tradycji egipskiej! Zawsze podejrzewaem, e
zaskakujca wiedza Dogonw dotara do nich z Egiptu, tak jak i nauka o gwiazdach
dotara stamtd do Arabw. Nieatwo bdzie to udowodni, gdy prawdopodobnie
bya to najbardziej tajemna i ezoteryczna nauka Egipcjan, podobnie jak wiedza
Dogonw.
Nazwy Wazn uywa si te w lunym powizaniu z gwiazd Canopus w
konstelacji Argo. Allen, opisujc Argo, cytuje fragment poematu staroytnego poety
greckiego, Aratosa, sugerujcy pewien zwizek Argo z Canis Major, Wielkim Psem:
Ruf do przodu Argo obok ogona Wielkiego Psa
Jest narysowany...
Argo jest konstelacj przedstawiajc statek Jazona z pidziesicioma
Argonautami i ark Noego.
 Argo Jazona "wioza Danaosa z jego pidziesicioma crkami z Egiptu na
Rodos", jak pisze Allen. Dodaje te: egipska relacja gosi, i bya to arka
przenoszca Izyd i Ozyrysa nad potopem; Hindusi uwaali, e wywiadczaa ona t
sam przysug ich odpowiednikom Iwari i Iwarze".
ledzc znaczenie sanskryckiego sowa "iu". ktre przede wszystkim znaczy
strzaa", mona ustali kilka ciekawych faktw. Przypomnijmy sobie zwizek uku i
strzay z Syriuszem zarwno u Egipcjan, jak i u Chiczykw. (Dalsze przykady wraz
z ciekawymi ilustracjami mona znale w ksice Hamlet's Mill). Zauwamy, e
wedug sownika sanskryckiego Moniera i Williamsa sowo iu znaczy nie tylko
strzaa", lecz rwnie promie wiata". Iwaha to uk" lub ucznik". Pamitajc o
trzech boginiach, zauwaamy, e Iustrlkanda, co dosownie znaczy potrjna
strzaa", jest przede wszystkim nazw konstelacji! Monier i Williams pisz, e jest to
by moe pas Oriona" (ktry posiada trzy wyrniajce si gwiazdy).
Zainteresowany czytelnik znajdzie dusze omwienie Syriusza, Gwiazdy uku, w
ksice Santillana i von Dechenda Hamlet's Mill.
Wrmy do niebiaskiej odzi-Argo (lub arki); zetknlimy si uprzednio z
egipskim pojciem odzi niebiaskich, w ktrych bogowie eglowali przez wody
niebios. Trzy boginie Syriusza: Sothis, Anukis i Satis pyny w tej samej odzi.
Ciekawe jest, e Argo jest odzi zwizan z Izyd i Ozyrysem, gdy liczba
pidziesit stale pojawia si w jej kontekcie. Podejrzewam, i jest to lad koncepcji
obrotu Syriusza B wok Syriusza A, ktry trwa pidziesit lat. Ta hipoteza nie jest
a tak nieprawdopodobna, jakby mogo si nam wydawa. Czytelnik sam w trakcie
dalszej lektury przekona si, i staje si ona coraz bardziej oczywista. Musimy
uwiadomi sobie, e Egipcjanie mogli opisywa orbit Syriusza B wok Syriusza A
jako niebiask d. Poniewa d Argo naley do Izydy i Ozyrysa, nie mona byo
lepiej wyrazi pidziesiciu lat trwania orbity, ni umieci w odzi pidziesiciu
wiolarzy. Tylu wanie Argo posiada - wedug mitologii byo pidziesiciu eglarzy,
czyli Argonautw.
W celu wzmocnienia mojej tezy zacytuj Allena, ktry uj to do precyzyjnie:
Mitologia utrzymuje, e okrt zosta zbudowany przez Glaukosa albo przez Argosa
dla Jazona, przywdcy pidziesiciu Argonautw, ktrych liczba rwnaa si liczbie
wiose na statku...... Innymi sowy, to nie liczba ludzi, lecz liczba wiose uoonych w
linii dookoa statku jest wana. Statek (orbita) z pidziesicioma wiosami
(pidziesit znacznikw" albo rocznych etapw)! Obymy nie przeoczyli faktu, e
liczba pidziesit jest wana, mwi si nam, i na Argo wieziono z Egiptu
pidziesit crek Danaosa! (Czytelnicy, ktrzy zastanawiaj si nad innymi
moliwymi zwizkami pomidzy Argo Grekw a staroytnym Egiptem, musz uzbroi
si w cierpliwo). Argo jest wic cakowicie wczone do obrazu, o czym mielimy
okazj si przekona. Istnieje jeszcze wiele dalszych odgazie tego tematu, nie
tylko w odniesieniu do Argo, ale rwnie do liczby pidziesit.
Zanim jednak przejdziemy do dalszych problemw, warto da przykad ze
staroytnego egipskiego tekstu trumiennego pt. Pole Raju", ilustrujcy koncepcj
wiolarza" w niebiaskiej barce. Jest prawdopodobne, e z takich koncepcji wyonia
si idea wiolarza i jego wiosa, zyskujc symboliczny wymiar i zostaa wczona do
mitu o Argo: w miejscu, gdzie Re (Soce) egluje za pomoc wiose. Jestem tym,
ktry trzyma fa w odzi boga; jestem wiolarzem, ktry si nie mczy w barce Re".
(Re to inna, mniej znana forma imienia Ra.)
W tekcie tym przemawia zmary faraon. Jest to jeden z przykadw egipskich
wyobrae, utrzymujcych, e faraon po mierci staje si niebiaskim eglarzem.
Teraz powinno ju by oczywiste, dlaczego koncepcja pidziesiciu eglarzy",
dziki pidziesiciu miejscom lub wiosom, staa si symbolem. Nawizuje ona do
tego wanie motywu egipskiego.
Musimy teraz przej do cywilizacji sumeryjskiej (ktra pniej przeksztacia si w
cywilizacj babilosk). Wkrtce wrcimy do Egiptu z wiksz iloci informacji
dotyczcych Argo. Musimy uda si na wschd. Pastwo sumeryjsko-akadyjskie
istniao w tym samym czasie, co Egipt, i te dwa kraje utrzymyway ze sob kontakt.
W gwnym rdle czytamy o sumeryjskim sowie Magan: Ziemia Magan zazwyczaj
utosamiana jest albo z Arabi, albo z Egiptem".
Niezalenie od zwizku, jaki czy ze sob te dwie cywilizacje, musimy najpierw
pozna sumeryjsk mitologi i religi. Przewodnikiem w tej dziedzinie bdzie przede
wszystkim doskonaa praca Samuela Noaha Kramera z Uniwersytetu w Pensylwanii.
Sumeryjski bg nieba nazywa si Anu. (W sanskrycie anupa oznacza rejon
wodnisty"). Zaszokowao mnie zda nie, ktre znalazem w The Babylonian Genesis
Alexandra Heidela: tak jak duchy zmarego, Enlila i Anu przed stawiane byy kolejno
w postaciach dzikiego osa i szakala" . Anu przedstawiony jest jako szakal, bdcy
przecie symbolem (wymiennie z psem) egipskiego Anpu (Anubisa)!
Pniej wyjani, dlaczego uwaam, e Anu, poza t oczywist analogi,
powizany jest z problemem Syriusza. Teraz chciabym skupi si na dalszych
podobiestwach, ktre s wedug mnie zadziwiajce. Anu jest krlem bstw
niebiaskich, zwanych Anunnaki. Ju niedugo dowiemy si, dlaczego odgrywaj one
tak wan rol w zrozumieniu problemu Syriusza. Musimy jednak zwrci uwag na
pojawianie si w Sumerze obydwu Anu", Anu i Anunnaki, a w Egipcie obydwu Anpu
(Anubis) i Anukis. We wszystkich tych przypadkach powizane jest to z problemem
Syriusza. Nawet szakal czy pies s powszechnymi symbolami "Anu" w obydwu
krajach. Istniej jeszcze inne analogie, ale ujawnimy je we waciwym czasie.
W jzyku sumeryjskim sowo an znaczy niebiosa", a Anu jest bogiem niebios.
Wallis Budge mwi, e egipski bg Nu by czsto utosamiany z Nut, co oznacza
niebiosa".
Tumaczy interesujce nas kwestie nastpujco:
Zadziwiajcy jest fakt, e znajdujemy tyle zbienoci pomidzy pierwotnymi bogami
Sumeru i Egiptu, tym bardziej e podobiestwo to nie jest wynikiem zapoycze.
Wykluczam przypuszczenie, i wydawcy Aszurbanipala zapoyczyli swj system z Egiptu
albo e ludzie piszcy za czasw panowania Seti I zaczerpnli wasne idee od ludzi
piszcych z Babilonii lub Asyrii. Std wycignlimy wniosek, e i Sumerowie, i wczeni
Egipcjanie wywodz swe pierwotne bstwa z jakiego wsplnego, niezwykle starego
rda. Podobiestwo midzy ich bogami wydaje si zbyt due, by mogo by
przypadkowe... z pewnoci grupa pierwotnych bogw... rnia si znacznie od... tych.
ktrych czczono w Babilonii i Asyrii, gdy kraje te zamieszkiway narody semickie .
Zanim poznaem wnioski Wallisa Budge'a, sam do nich doszedem.
Wrmy jednak do An. Ozyrysa czasami nazywa si An. W hymnie do Ozyrysa
nazwany jest on bogiem An milionw lat......, a take "An w An-tes, Wielki, Heru-
khuti, ty, ktry przemierzasz niebiosa dugimi krokami". Okrelenie An szczeglnie
wie si z niebem, a dugie kroki oznaczaj ruch cia niebieskich.
Rozwaajc problem An i Anu, musimy przyjrze si powtrnie Anubisowi.
Odwoajmy si do sanskrytu. W cytowanej wczeniej relacji Plutarcha Anubis
wyranie nawizywa do orbity Syriusza B. W sanskrycie sowo anda znaczy elipsa",
sowo anu znaczy mikroskopijny, atomowy, ten delikatny', atom materii", a animan,
mikroskopijno, natura atomowa, najmniejsza czstka, nadludzka moc, by sta si
tak maym jak atom". Pierwsze sowo moe dotyczy orbity. Od czasw Keplera
wiemy, e planety poruszaj si po torach w ksztacie elipsy, a nie doskonaego koa
i e orbita Syriusza B jest eliptyczna. Jeeli chodzi o dwie nastpne formy anu i
animan, to ich znaczenie wydaje si mao znaczce w przypadku wyjaniania tego
poziomu materii (atomowego), na ktrym przejawia si natura Syriusza B.
Przekonamy si pniej, e istniej jeszcze inne podobiestwa pomidzy sowami
sanskryckimi oznaczajcymi natur systemu Syriusza i okreleniami podobnych
rzeczy i zjawisk w Egipcie i na Bliskim Wschodzie. Zostawimy te filologiczne
rozwaania do czasu, gdy okae si, e ich znajomo jest niezbdna.
Wracajmy do Anubisa. Wallis Budge pisze: "Jego kult jest bardzo stary i nie ulega
wtpliwoci, i by on powszechny w caym Egipcie; moliwe, e jest starszy od kultu
Ozyrysa". Badacz wskazuje, e twarz zmarego utosamiano z Anubisem i e tylko
jego gowa bya symbolicznie zastpowana wizerunkiem szakala lub psa. Pisaem
ju, i Anubisa okrela si jako koo lub orbit oddzielajc ciemn Neftyd od jasnej
Izydy lub Ozyrysa. Uwaam zatem, e Anubis przedstawia orbit Syriusza B wok
Syriusza A. Czasami opisywany jest te jako czas" , co jest szczeglnie mdrym
sposobem patrzenia na orbit, jako na przesuwajc si w okrelonej kolejnoci w
czasie. "Czas Poeracz", motyw, ktry wszyscy znamy, nie jest obcy Egipcjanom.
Nie powinnimy dziwi si, e Anubis rwnie przedstawiany jest jako poeracz!
Oskara si go o poarcie byka Apisa, ktremu do brzucha woono zmarego
Ozyrysa, po czym zaszyto i przetransportowano, jak gosi pna legenda.
Podstawowe okrelenie Byka Apisa" (bstwo znane w czasach ptolemejskich jako
Serapis) to Asar-Hapi, a wic sam Ozyrys. W The Gods of Egiptians (Bogowie
Egipcjan) czytamy: Apis nazywany jest 'yciem Ozyrysa, panem niebios'".
Uwaano, e byk zosta najprawdopodobniej oywiony przez dusz Ozyrysa i e jest
jego wcieleniem". Wynika wic z tego, i Anubis, gdy poera Apisa, jad ma Izydy!
Mitologiczne okrelenia oddaj to niezwykle barwnie, ale znaczenie jest jasne.
Pniej czytamy:
Inni znowu wyraaj pogld, i Anubis przedstawia Czas i e nazwanie go Kuon [greckie
sowo pies"] nie tyle dotyczy jego podobiestwa do psa. chocia oglnie oddaje to sowo,
lecz istoty innego wyrazu pochodzcego od sowa hodowla; gdy Czas sam z siebie rodzi
wszystkie sprawy, noszc je w sobie, jak w onie. Jest to niestety jedna z tajnych doktryn,
ktr w peniejszej wersji mog pozna jedynie wtajemniczeni kultu Anubisa .
No, prosz. Tajna doktryna! Jak wiele bym da za jej pene zrozumienie! I jest to
przeszkoda dotyczca wikszoci materiaw rdowych: niewiele odkrywaj,
dostarczaj gotowych rozwiza. Nieczsto zdarza si, by tajne doktryny zostay
spisane i przekazane potomnoci. Najbardziej sekretn doktryn Dogonw odkryto z
duymi oporami po wielu, wielu latach i to po naradzie wszystkich wtajemniczonych.
Egipcjanie nie byli gupcami i nie moemy spodziewa si, e zostawili papirusy lub
teksty opisujce nam dokadnie to, czego nie powinny byy odkrywa. Moemy tylko
prbowa poczy pewne tropy. Pniej przekonamy si, e z owych tropw
powstaje w kocu prawdziwa lawina.
Ostatni fragment z pracy Wallisa Budge'a to cytat z Izydy i Ozyrysa Plutarcha.
Paradoks, jaki dostrzego wielu egiptologw, polega na tym, e w adnym egipskim
rdle nie ma penego, logicznego wyjanienia mitu Izydy i Ozyrysa - nie
rekonstruuj go nawet te wszystkie rda cznie! Zmuszeni jestemy opiera si na
pismach Plutarcha, ktry zostawi dug relacj, napisan w jzyku greckim. Uwaa
si, e Plutarch sam by kapanem i wtajemniczonym Wyroczni Delflckiej. Posiada
dar zjednywania sobie innych kapanw i kapanek. Jedn z jego bliszych
przyjaciek bya Clea z wyroczni w Delfach. Rozprawa Izyda i Ozyrys dedykowana
jest Clei i do niej adresowana. Zaczyna si nastpujcymi sowami: O wszystkie
dobre rzeczy, moja Cleo, rozsdny czowiek musi prosi bogw; w szczeglnoci za
modlimy si o to, bymy w naszych poszukiwaniach mogli zdoby wiedz o
potnych bogach, eby zechcieli oni nam przekaza tyle wiedzy o sobie, na ile
czowiekowi dozwolone jest j pozna". Sowa te daj pewien obraz Plutarcha jako
czowieka.
F. C. Babitt we Wstpie do Izydy i Ozyrysa w wydaniu Loeb pisze: "[Plutarch]
odwiedzi kiedy Egipt, ale jak dugo tam by i ile si nauczy, tego nie wiemy.
Najprawdopodobniej jego rozprawa prezentuje poziom wiedzy, waciwy tamtym
czasom, uksztatowany bez wtpienia na podstaw dwch rde: ksiek i
kapanw". Pewne jest, e przyjacika Plutarcha, Clea, ktra zajmowaa tak wan
pozycj w Delfach, dopilnowaa, by Plutarch zosta przedstawiony gwnym
kapanom w Egipcie. Byo to praktyk powszechn, stosowan ju podczas bada
religii i astronomii egipskiej, podjtych wieki wczeniej przez uczonego Eudoksosa
(przyjaciela Platona i Arystotelesa), ktry dosta list polecajcy od spartaskiego
krla Agesilaosa do ostatniego rodzimego faraona Nektaneba, ktry z kolei
przedstawi go swoim kapanom. Fakt, e traktat Plutarcha adresowany jest do Clei,
moe oznacza, e autor chcia w ten sposb spaci swj dug naleny za pomoc w
przygotowaniu traktatu, a take podkreli wsplne zainteresowania religi. Plutarch
z pewnoci postpi z egipskimi kapanami tak, jak uczynili to Griaule i Dieterlen z
Dogonami - wydoby od nich niektre tajne tradycje. Nie dziwi wic fakt, i esej
Plutarcha bardziej ceniony jest przez egiptologw ni przez klasykw.
Plutarch pisze: Niektrzy uwaaj, e Anubis to Kronos". Kronos to oczywicie
grecki czas poeracz", pisany przez eh". Kronos po acinie to Saturn. Uczeni
spieraj si, czy Kronos (Saturn), najwaniejszy bg, poprzednik Zeusa (Jowisza)
ma jaki zasadniczy zwizek ze sowem chronos pisanym przez eh i czasami
uywanym jako nazwa wasna Czasu. Od tego ostatniego sowa wywodz si m.in.
wyrazy pochodne: chronologia, kronika itd. Sume-ryjski bg Anu jest do podobny
do greckiego Kronosa, gdy oboje byli starymi bogami" zastpionymi przez
modszych - odpowiednio przez Zeusa i Enlila. Jest to wic nastpne
prawdopodobne pokrewiestwo pomidzy Anu i Anubisem, jeeli zaoymy, e
Kronos i Chronos nie s zupenie oddzielnymi sowami i koncepcjami
funkcjonujcymi w przedklasycznej Grecji.
Wallis Budge pisze dalej o Plutarchu:
Jeeli chodzi o Ozyrysa jako kosmiczn Zasad, ktra przenika lepsze i gorsze rejony
wszechwiata". [Plutarch] pisze, i ponadto nazywany jest on Anubisem, a czasami
rwnie Hermanubisem (tzn. Heru-em-Anpu); pierwsze z imion wyraa zwizek, jaki ma z
lepszym, a drugie z gorszym wiatem. Z tego wanie powodu skadaj mu w ofierze dwa
Koguty, jednego biaego, symbol czystoci i jasnoci spraw w wyszych rejonach, a
drugiego szafranowego, ktry ma wyraa powikania i rnorodno, jak znajdujemy w
 rejonach niszych".
Wydaje si, i jest to odniesienie do biaego Syriusza A i ciemniejszego" Syriusza
B. Rwnie rejony nisze" s miejscami, gdzie biae ciaa niebieskie podczas swoich
narodzin" i mierci" robi si szafranowe.
Babitt przejrzyciej i dokadniej tumaczy opis Anubisa, ktry jest symbolem
wspzalenoci rzeczy", a nie kosmiczn Zasad, ktra przenika" jasny i ciemny
wiat. Okrga orbita to po prostu wspzaleno" pomidzy gwiazd obracajc
si i t, wok ktrej ona si obraca. By udokumentowa owo stwierdzenie, zacytuj
sowa Plutarcha z nastpnego fragmentu traktatu (tumaczenie Babitta):
Ponadto oni [Egipcjanie] relacjonuj, e w tak zwanych ksigach Hermesa
(literatura trismegistyczna?) pisano, majc na wzgldzie wite imiona, ktre oni
nazywaj si przypisan bezporedniemu obrotowi Soca Horusa......
Stwierdzenie to ma zasadnicze znaczenie, gdy pokazuje, e orbit Soca
nazywano imieniem boga. Jeeli obrt Soca nazywali imieniem boga, to i obrt
Syriusza B (przyjmujemy, e go rzeczywicie znali) mogli okrela w taki sam
sposb. Owa sytuacja to precedens. Wrcimy teraz do przywoanego cytatu, gdy
jest on ciekawy take z innych powodw: lecz Grecy nazywaj go Apollem; a si
przypisywan wiatrowi niektrzy zw Ozyrysem, inni za Serapisem; Sothis po
egipsku oznacza ci" (cyesis) albo "by w ciy" (cyein): dlatego po grecku, ze
zmian akcentu, gwiazda nazywa si gwiazd Psa (Cyon), ktr uwaa si za
szczegln odmian gwiazdy Izydy".
Dalsza informacja u Plutarcha na temat Anubisa brzmi: "I gdy odnaleziono
dziecko (Anubisa, dziecko Neftvdy z ojca Ozyrysa) z wielkim trudem i wysikiem, z
pomoc psw, ktre doprowadziy do niego Izyd, ktra wzia je na wychowanie, by
pniej mogo ono sta si je] opiekunem i stranikiem, otrzymawszy imi Anubis.
Mwi si, e chroni on bogw tak, jak psy strzeg ludzi".
Jeeli Anubisa okrelimy jako orbit wok Syriusza, to rzeczywicie strzegby on
Izydy! Chodziby wok niej, jak strujcy pies.
Plutarch przytacza ciekaw opowie: Ponadto Eudoksos mwi, e Egipcjanie
posiadaj mityczny przekaz dotyczcy Zeusa, ktry nie mg chodzi, gdy zrosy
mu si nogi...... Przypomina to bardzo histori sumeryjskie-go, ziemnowodnego
Oannesa, ktry zamiast ng do chodzenia mia ogon umoliwiajcy pywanie.
Plutarch dostarcza nam bardzo wanego i wiodcego tropu, prowadzcego do
poczenia Izydy z Argo i Argonautami i przedstawiajcego prawdopodobne
pochodzenie idei, ktra tak bardzo zastanawiaa klasykw (pniej zobaczymy, e
zwizki pomidzy Izyd a Argo s bardziej zawie): Takie s rwnie egipskie
wierzenia; czsto nazywaj one Izyd imieniem Ateny, wyraajc w ten sposb
nastpujc myl: 'Zrodziam si z siebie', co oznacza ruch samoczynny
Musimy pamita, e grecka bogini Atena, symbolizujca rozum i mdro miaa
jakoby narodzi si, w peni dojrzaa, z czoa Zeusa. Nie zostaa urodzona. Przysza
na wiat sama z siebie. Dla ilustracji posuymy si cytatem:
Tyfon. jak mwiono, nazywa si Seth i Bebon oraz Smu. imiona te wskazywayby na jakie
siowe i chronice powstrzymanie, opozycj lub odwrt.
Ponadto magnetyt nazywaj koci Horusa. a elazo koci Tyfona. jak pisze Manetho.
Poniewa elazo czstokro zachowuje si tak, jakby byo przycigane do magnetytu,
innym za razem odpychane jest w przeciwnym kierunku, to i uzdrawiajcy, dobry i
rozumny ruch wiata, raz za pomoc perswazji przyciga ku sobie i przemienia ten
ywioowy i gwatowny ruch w harmonijny, a potem za wyrzuca z siebie zgromadzon
energi, zmienia jego kierunek i pogra w dziele stworzenia.
Utosamienie Izydy z Aten w zwizku z magnetytem i ruchem samoczynnym"
przypomina umieszczenie przez Aten cybernetycznego drewna dbowego ze
witego sanktuarium w Dodonie (prawdopodobnie zaoonego przez Deukaliona,
greckiego Noego, po wyldowaniu jego arki) na kilu Argo. H. W. Parke w swoich
ksikach Greek Oracles (Greckie wyrocznie) i The Oracles of Zeus (Wyrocznie
Zeusa) tak pisze na ten temat: Gdy budowano Argo, Atena wzia kawaek
dbowego drewna z Dodony (wyroczni Zeusa) i dopasowaa je do kilu. Dziki temu
Argo mia dar mowy i zdolno przewodzenia lub ostrzegania Argonautw w
krytycznych momentach i o tym wanie mwi ocalae teksty. Tekst oryginalny
zagin, lecz nie ma powodu, by wtpi, e ta cudowna waciwo stamtd si
wywodzia, a jeeli tak, to pochodzia z czasw Odysei, w ktrej wspomina si o Argo
i jego historii". Park zdecydowanie podkrela, e to wanie w kawaek drewna
prowadzi Argo. Nie wspomaga go medium wyroczni, jest samowystarczalny.
Widzimy wic, e Argo posiada unikaln umiejtno samoczynnego ruchu", ktr
zawdzicza Atenie (utosamian przez Plutarcha z Izyd).
Nadszed odpowiedni moment, by wrci do Sumerw, gdy w ich kulturze
znajdziemy wiele istotnych odniesie do pidziesiciu bohaterw", pidziesiciu
wielkich bogw" itd. Najpierw jednak porzucimy pidziesiciu Argonautw i ich
magiczny statek, by zaj si dokadnym egipskim opisem systemu Syriusza,
zachowanym w niezwykym tekcie rdowym. Jego autorem jest G. R. S. Mead
(przyjaciel poety Yeatsa, o ktrym wspomina w Pieniach Ezra Pound, posugujc
si jego przezwiskiem Crore), ktrego trzytomowe dzieo Thrice Greatest
Hermeszawiera tumaczenie, zaopatrzone w dugi wstp i przypisy, nieznanej,
oglnie ignorowanej, staroytnej literatury trismegistycznej" z tradycji hermetycznej.
Specjalici zajmujcy si kultur i literatur klasyczn pogardzaj tymi pismami i
uwaaj je za neoplatoskie faszerstwa. Oczywicie, od czasw rozkwitu
nieokieznanego neoplatonizmu w okresie woskiego renesansu, gdy Marsilio Ficino
przetumaczy i w ten sposb zachowa dla potomnoci (musimy przyzna, e
Medyceuszom zawdziczamy odnajdywanie i kupowanie manuskryptw!)
neoplatoczykw, takich jak Jamblicha i inne pisma trismegistyczne, nie uznawano
neoplatoczykw. Wydawnictwo Loeb Classical Library" jeszcze do teraz nie
opublikowao wszystkich dzie Plotyna.
Wikszo czytelnikw moe nie zna ani okrelenia trismegistyczny", ani
neoplatoczykw. Postaram si to objani. Neoplatoczykami nazywa si greckich
filozofw, ktrzy yli w czasach pniejszych od Platona i dlatego nie mogli by
nazywani platoczykami, tak przynajmniej uwaaj wspczeni naukowcy (chocia
byli intelektualnymi uczniami Platona i sami uwaali si za platoczykw). Dzisiejsi
naukowcy dla wasnej wygody dodali przedrostek neo" do nazwy platoczyk", by
odrni epigonw od poprzednikw, ktrzy yli w czasach Platona i nieco tylko
pniejszych, mieszczc si w przedziale 150 lat. Akademia Platoska istniaa w
Atenach ponad dziewi wiekw. W zasadzie naukowcy mwi o platoczykach
rednich", platoczykach syryjskich", platoczykach chrzecijaskich",
platoczykach aleksandryjskich" i tak dalej. O neoplatoczykach i ich powizaniu z
tajemnic Syriusza pisz szerzej w Dodatku I, w ktrym zajmuj si przede
wszystkim Proklosem.
G. R. S. Mead na samym pocztku swojej pracy Thrice Greatest Hermes
wyjania, czym jest literatura trismegistyczna". Uywa terminu trismegistyczny"
zamiast, jak czyniono wczeniej, hermetyczny" (od imienia greckiego boga
Hermesa), by wyrni j spord innych, mniej ciekawych prac, takich jak
hermetyczne modlitwy egipskie albo hermetyczna literatura alchemiczna". Prace
trismegistyczne s obecnie zachowane we fragmentach i zawieraj spor liczb
nadzwyczaj dziwnych kaza, dialogw, wyjtkw wybranych przez Stobaeusa i
Ojcw Kocioa z zagubionych pism itd. Chciaem da krtkie ich streszczenie, ale
zdecydowaem, e lepiej bdzie, gdy czytelnik sam po nie signie. Niektre tematy
nie nadaj si do streszczania i ten wanie do takich naley. Prace te zawieraj
elementy mistyczne", a take sprawy nalece do wiata wyszego. Ficino zwrci
si do starego Cosimo de Medici z pytaniem, ktr z dwch prac ma przetumaczy,
gdy nie da rady przeoy wszystkiego. Chodzio mu o literatur hermetyczn i o
dialogi Platona. Cosimo, ktry wiedzia, e ju niedugo umrze, odpowiedzia w
nastpujcy sposb: Umarbym szczliwy, gdybym mg przeczyta Ksigi
Hermesa. Platon nie byby zy, ale nie tak wany. Przetumacz Hermesa, Ficino". I
Ficino prac t wykona.
W Dodatku I wyjaniam przyczyny pogardy i uprzedze wobec neoplatoczykw,
ktre miay miejsce w owych czasach, ale chciabym take zrozumie uprzedzenie,
ktre krzywdzi literatur trismegistyczn razem z neoplatonizmem. Jedno i drugie
uwaa si za zbyt odlege od rzeczywistoci i logiki, a za bardzo skaniajce si ku
mistyce. Nie pasuje to do topornego racjonalizmu wieku, nadal zakutego w kajdany
(aczkolwiek rozkadajce si) dziewitnastowiecznego deterministycznego
uprzedzenia. Na ironi zakrawa fakt, e udowodnione i autentyczne teksty egipskie o
charakterze, rzecz jasna, mistycznym nie wzbudzaj zastrzee. Tak dugo, jak
panowa bdzie przekonanie, e literatura trismegistyczn jest proweniencji
neoplatoskiej, tak dugo bdzie si ni pogardza, gdy jest mistyczna.
Literatura trismegistyczn moe by neoplatoska. Fakt ten nie powinien
decydowa o zdeprecjonowaniu tego, co ma ona do powiedzenia na temat egipskiej
religii. Jest to tak samo istotne, jak Izyda i Ozyrys napisane przez Plutarcha, ktry y
tylko troch wczeniej od neoplatoskich Grekw. Nadszed czas, by naukowcy
zainteresowali si owym, tak bardzo zaniedbanym materiaem. Dua cz tych
materiaw pochodzi z prawdziwych rde albo opracowa, takich jak zagubione
Sothis Mantheo. Literatura ta moe by rwnie do stara, nie siga jednak dalej
ni do okresu ptolemejskiego, gdy Grecy, ktrzy otrzymali zodiak od Babiloczykw,
wprowadzili go do Egiptu w formie, ktr znamy. (Nie mog tutaj omawia sprawy
wczeniejszych form zodiaku, takich jak np. w Dendera).
Mead cytuje egipski magiczny papirus, bdcy niewtpliwym dokumentem i
porwnuje go do nastpujcego fragmentu w literaturze trismegistycznej: Wzywam
ci, o Pani Izydo, z ktr Dobry Daimon si czy; On, ktry jest Panem w
doskonaej czerni".
Wiemy, e Izyda utosamiana jest z Syriuszem A, a powyszy cytat moe by
opisem towarzyszcej jej gwiazdy, ktra jest Panem w doskonaej czerni", czyli
niewidocznym towarzyszem, z ktrym jest poczona, Syriuszem B.
Mead oczywicie nie mia pojcia o problemie Syriusza. Cytowa ten magiczny
papirus, by rzuci troch porwnawczego wiata na niezwyke fragmenty z
tumaczonej przez siebie trismegistycznej rozprawy, ktrej da tytu The Virgin of the
World (Dziewica wiata). W komentarzach do owego papirusu Mead pisze: Jest
oczywiste, e Agathodaimon ('Dobry Daimon') z Papirusu oznacza Ozyrysa; gdy
jest to jedno z najczstszych jego okrele. wiadczy o tym rwnie fakt, i Ozyrys
jest wyranie zwizany z tak zwanym "wiatem podziemnym", niewidzialnym,
'tajemnicz ciemnoci". Jest tam Panem... i rzeczywicie jedna ze staroytnych
wypowiedzi-tajemnic brzmi dosownie: 'Ozyrys jest ciemnym Bogiem'".
The Virgin of the World jest niezwyk trismegistyczn rozpraw, napisan w
formie dialogu pomidzy hierofan-tem (najwyszy kapan), rzecznikiem Izydy i
neofit, ktrego reprezentuje Horus. Tak wic kapan pouczajcy nowo
wtajemniczonego przedstawiony jest jako Izyda pouczajca swego syna, Horusa.
Traktat zaczyna si sowami, i s to najwitsze sowa", ktre wypowiada
Izyda". W caym traktacie podkrela si zasad hierarchii niszych i wyszych istot
we wszechwiecie: nad ziemskimi miertelnikami panuj -z przerwami - inne, wysze
istoty, ktre ingeruj w ziemskie sprawy, gdy uzyskuj one niewaciwy obrt itd.
Izyda w rozprawie mwi: musi istnie taka zasada, by mniejsze sekrety ustpoway
miejsca wikszym tajemnicom". To, co naley wyjawi Horusowi, jest wielk
tajemnic. Mead pisze, i jest to tajemnica, ktr zna jedynie najwyszy hierofant.
By to stopie (w sensie stopnia" w masoskich tajemnicach", ktre s
beznadziejnie znieksztaconymi i rozwodnionymi wersjami prawdziwych tajemnic z
czasw wczeniejszych) nazywany 'Ciemn Tajemnic' albo 'Czarnym
Ceremoniaem'. By to rytua objawiony tylko tym, ktrzy zostali uznani za
odpowiednich po dugim okresie prb na niszych stopniach, by on znacznie
bardziej wity od przekazywania tajemnic w penym wietle".
Mead dodaje: Przypuszczam wic, i mamy tutaj odniesienie do najbardziej
ezoterycznej instytucji w kulcie Izydy......
Badacz cytuje magiczny papirus jako prb wyjanienia skomplikowanego
Czarnego Ceremoniau" Izydy na najwyszym poziomie egipskich wtajemnicze.
Uwaa, e Czarny Rytua" wie si z Ozyrysem jako ciemnym bogiem", bdcym
Panem doskonaej czerni", ktry jest niewidzialnym wiatem, tajemnicz czerni".
Rozprawa The Virgin of the World opisuje posta nazywan Hermesem, ktry ma
przedstawia ras istot, nauczajcych ziemsk spoeczno sztuki cywilizacji, po
czym czytamy: I tak poleciwszy swoim boskim powinowatym, by dobrze wszystkiego
pilnowali, wznis si do Gwiazd".
Z traktatu wynika, i ludzko to kopotliwa gromada, wymagajca bada i
interwencji, ktre zdarzay si niekiedy w momentach kryzysu.
Po opuszczeniu Ziemi przez Hermesa i jego powrocie do gwiazd w Egipcie
pojawi si czowiek lub kilka osb okrelanych jako Tat" (Thoth), wtajemniczonych
w niebiaskie tajemnice. Pisz o tym, by powiza w fakt z dziaalnoci kapanw
egipskich. Jeden z najwaniejszych fragmentw rozwaa mieci si w tym wanie
miejscu i moim zdaniem, wskazuje na oryginalne egipskie rdo rozprawy, gdy
aden Grek, yjcy w czasach pniejszych, nie byby w stanie tego dopisa. Bymy
w peni mogli doceni omawiany tekst, musimy pozna niezwykego Imhotepa,
geniusza, filozofa, lekarza i premiera (uywajc dzisiejszego okrelenia), yjcego w
czasie panowania trzeciej dynastii w Egipcie okoo 2600 roku p.n.e. pod rzdami
krla Dosera, ktremu zaprojektowa oraz wykona grobowiec i wityni. (Jest to
synna piramida schodkowa w Sakkara, wybudowana wedug niektrych specjalistw
jako pierwszy i najstarszy na wiecie budynek z kamienia). Imhotep w cigu wiekw
stopniowo przeksztaci si w boga i syna Ptaha". Proces uwicenia go zosta na
kilka tysicy lat zahamowany, gdy przetrway jego pisma, tak jak zachoway si
pisma Gathas Zaratustry (Zoroastra), i bdem byo utrzymywa, e czowiek, ktry
pozostawi spucizn, mg by bogiem. Tak jak Mahomet i Zoroaster, Imhotep
poprzez swoje zachowane pisma zosta kim w rodzaju "proroka".
Oto cay, istotny fragment: Po Hermesie nasta Tat, ktry od razu zosta jego
synem i spadkobierc owej wiedzy [z pewnoci oznacza to stan kapaski]; a
niedugo potem zgodnie z wol Ptaha, bdcego Hefajstosem, Asklepios-Imuth oraz
caa reszta, ktra miaa bada wierne oddanie si boskiej kontemplacji, jak chciao
Przeczucie (albo Opatrzno), krlowa wszystkiego".
Jest to zastanawiajcy fragment. Mamy tajemniczego Hermesa", po ktrym
nastpuje egipskie kapastwo Thotha. Niedugo potem" pojawia si kto nazywany
Asklepiosem-Imuth zgodnie z wol Ptaha". To jest Imhotep! Ptah, ktrego Grecy
znaj jako Hefajstosa, uwaany by za ojca Imhotepa w Okresie Pnym w Egipcie.
Znamienny jest fakt, e w tekst unika pniejszej formy syn Ptaha", opisujc
Imhotepa. Grecy znali Imhotepa, gdy sta si on prototypem ich boga Asklepiosa
(greckiego boga medycyny, bdcego odpowiednikiem pnego Imhotepa,
egipskiego boga medycyny). Imhotep wystpuje rwnie jako Imouthes, Imothes,
Imutep itd. Std w rozprawie pojawia si forma Asklepios -Imuth".
Nie ulega wtpliwoci, e chodzi tutaj o Imhotepa. Dlatego niezmiennie intryguj
pewne sformuowania uyte w tym ustpie.
Pisaem ju, e w rozprawach podobnych do The Virgin of the World, gdzie rzuca
si na prawo i lewo imionami bogw, autorzy byli niezwykle wstrzemiliwi i unikali
nazywania Asklepiosa-Imhotepa synem Ptaha-Hefajstosa". Moe to wskazywa na
pradawne rdo, pochodzce z okresu, gdy Egipcjanie traktowali Imhotepa jako
zwykego miertelnika.
Hurrey pisze:
Przez wiele lat Egipcjanie zastanawiali si, dlaczego Imhotep, yjcy w czasach krla
Dosera. ca. 2900 rok p.n.e., nie zosta zaliczony w poczet bogw Egiptu a do Okresu
Perskiego, datujcego si od 525 roku p.n.e. Apoteoza czowieka, choby
najwybitniejszego, po tylu wiekach upywajcych od czasu jego ycia na Ziemi, wydaje si
zastanawiajca. Po raz pierwszy prbowa wyjani w fakt Erman. sugerujc, e Imhotep
musia w tak dugim okresie przerwy by kim w rodzaju bohatera lub pboga i
prawdopodobnie oddawano mu cze jako pbogu. Erman twierdzi, i pozycja pboga
zostaa mu przyznana w czasie Nowego Pastwa, tzn. okoo 1580 roku p.n.e" lecz
najnowsze dowody wskazuj, e pozycj t zajmowa znacznie wczeniej .
 Chronologia pozwala tutaj przyj nastpujce wyjanienia. The Virgin of the
World poprawnie opisuje dziaalno Imhotepa jako niedugo potem", tj. po
stworzeniu egipskiego stanu kapaskiego, przypuszczalnie w okresie pierwszej
dynastii po Menesie, w postaci, w jakiej bdzie znany po zjednoczeniu Egiptu.
Imhotep y w czasie panowania trzeciej dynastii, na pocztku Starego Pastwa.
I. E. S. Edwards umieszcza wspomniane zdarzenia w przyblieniu w roku 2686
p.n.e. Pierwsza Dynastia wedug niego miaa miejsce okoo 3100 roku p.n.e. Imhotep
yje wic dosownie niedugo potem". Ten, kto napisa The Virgin of the World, zna
t egipsk chronologi i nie nazywa Imhotepa synem Ptaha".
Jest jeszcze jedna intrygujca sprawa. Czytajc zdanie z The Virgin of the World:
...oraz caa reszta, ktra miaa bada wierne oddanie boskiej kontemplacji......,
zauwaamy, i odnosi si ono do nastpcw Imhotepa, ktrzy badali" zagadki
wszechwiata, jak rwnie do opisu dziaa Imhotepa jako badacza". Cao jest
dokadna i zdradza du wiedz przedmiotu, gdy Imhotep czsto bywa opisywany
jako prawdziwy filozof znany z nazwiska. Na stronie 30 swojej ksiki Hurrey pisze
wyranie o nastpcach, ktrych wspomniano w papirusie Oxyrhyncos (wydanym po
grecku przez Grenfella i Hunta). W papirusie tym czytamy, e Imhotepa czczono ju
w IV dynastii i do jego wityni udawali si ludzie chorzy i kalecy". Hurrey mwi dalej:
"Inne osoby to Horus, syn Hermesa i Kaleoibis, syn Apolla (Imhotep jest synem
Ptaha); nie wiadomo jednak, kim byli". Czyby byli nastpcami Imhotepa jako
badacza"? Prawdopodobnie dowiemy si o nich wicej wraz z postpem prac
wykopaliskowych w Egipcie. W latach 1971-1972 w Sakkara odkryto niezwyke
teksty napisane przez czowieka imieniem Hor (od Horusa), opisujce jego ycie w
wityni egipskiej w okresie ptolemejskim, ktre dotyczy jego snw i politycznych
spotka. Teksty te prawdopodobnie zostan opublikowane okoo 1976 roku przez
Egypt Exploration Society".
Hurrey pisze o literaturze trismegistycznej" (hermetycznej) nastpujco: Jeeli
wierzy informacjom dotyczcym Imhotepa w literaturze hermetycznej, to
interesowa si on rwnie astronomi i astrologi, chocia adne szczeglne
odkrycie nie jest z jego imieniem zwizane. Sethe daje rne przykady z tej
literatury, wskazujc, i Imhotep zwizany by w badaniach astronomicznych z
bogiem Thothem (Hermesem)". Imhotep jako gwny kapan w czasie panowania
krla Dosera (sprawujcego rwnie t funkcj) zwizany by w swoim kapastwie
z Thothem (Tat), o ktrym pisaem wczeniej, i ktrego najwiksz tajemnic by
Czarny Rytua". Mamy wic potwierdzenie, i zajmowali si oni astronomi. Moja
interpretacja zostaa wic potwierdzona rwnie i tutaj. Dobrze jest, gdy znajdzie si
ni czc dwie odrbne sprawy.
 Napisy w wityni w Edfu, zbudowanej przez Ptolemeusza III Euergetesa I (237
p.n.e.), opisuj Imhotepa jako wielkiego kapana Imhotepa, syna Ptaha, ktry
przemawia albo naucza". Hurrey pisze: Imhotep cieszy si opini, i jest jednym z
najwikszych mdrcw egipskich'; mdro jego bya tak sawna, e wywieraa
przemony wpyw na rodakw i przetrwaa w postaci podania ludowego przez wiele
wiekw.
'Co za si tyczy jego dziaalnoci pisarskiej, mwi si, i jest autorem prac na
temat medycyny i architektury, a take bardziej oglnych. Niektre z nich miay
przetrwa a do pocztku ery chrzecijaskiej... jego sawa jako czowieka
piszcego sprawia, e sta si on 'patronem skrybw'".
Znaczy to, i by pierwszym wielkim filozofem. I oczywicie przemawia i naucza"
w cigu swego ycia. By moe by prototypem pierwszego klasycznego Greka. My
za mamy na co czeka, gdy jego grobowiec nie zosta do tej pory odkryty. Uwaa
si, i znajduje si on w Sak-kara, a nieyjcemu profesorowi Emery'emu wiele razy
w trakcie prowadzonych tam wykopalisk wydawao si, e jest bliski jego
odnalezienia. Prace poszukiwawcze prowadzi profesor Smith, ktry posiada tak
niezwyky urok, e potrafi on przekona kadego, i dokona najwaniejszego
odkrycia archeologicznego w caej historii, przy ktrym niezbyt wany grobowiec
modego faraona Tutanchamona bdzie niczym. Najciekawszym znaleziskiem w
przyszym odkryciu grobowca Imhotepa moe okaza si fakt, i bdzie on zawiera
mnstwo ksig. Czy czowiek taki jak Imhotep mgby zosta pochowany bez nich?
Majc na uwadze owe ksigi (przekonany jestem, e jak bomba zegarowa
czekaj na nas pod ziemi), signijmy do nastpujcego fragmentu w Virgin of the
World, znajdujcego si troch dalej:
wite symbole kosmicznych ywiow byy gboko ukryte w tajemnicach Ozyrysa.
Hermes, zanim powrci do Nieba, rzuci na nie urok i przemwi tymi sowami:... O
wite ksigi, ktre zostay stworzone przez moje niemiertelne rce, przez czyste magiczne
zaklcia... [tutaj pojawia si luka, gdy tekst jest nieczytelny]... pozostajce przez ca
wieczno wolne od zniszczenia i nie poddajce si wpywowi czasu! Stacie si
niewidoczne, nie do odnalezienia przez tych, ktrzy stpaj po tej Ziemi, a do chwili, gdy
Niebo dostarczy wam instrumentw, ktre Stwrca nazwie duszami".
Tak przemwi i rzucajc na nie urok za pomoc swoich mocy, zamkn je
bezpiecznie we wasnym krgu. I mino ju wiele lat od chwili, gdy zostay
schowane.
W rozprawie owej najwaniejszy cel czowieka poszukujcego prawdy ujty jest w
nastpujcych sowach: [Czowiek] bdzie poszukiwa... wewntrznej natury
witych przestrzeni, ktrych nie moe dotkn adna stopa i w pogoni za nimi
wzbije si na wysokoci, pragnc obserwowa natur ruchu Nieba.
 S to jeszcze umiarkowane sprawy, gdy nie pozostaje nic ponad najodleglejsze
sfery Ziemi; o nie, odwanie bdzie ledzi Noc, najdalsz Noc ze wszystkich".
W pogoni za nimi wzbijemy si na wysokoci", w przestrze, by obserwowa
natur ruchw Nieba" - mwi w stary (nie wiadomo jak stary) traktat. Jake by
prawdziwy. Wyldowalimy ju na Ksiycu, co oznacza wzbicie si na wysokoci"
z duym samozaparciem. I rzeczywicie obserwujemy natur ruchu Nieba".
Prawdziwe s take sowa traktatu mwice, i s to jeszcze umiarkowane sprawy".
Wszyscy wiemy, e ludzie zaangaowani w programy bada przestrzeni kosmicznej
czuj, i to dopiero pocztek. Czowiek zatrzyma si ponownie dopiero wwczas,
gdy cakowicie pozna Ukad Soneczny. Rozpozna tym samym ograniczenia naszego
Ukadu i barier oddzielajc go od gwiazd. I co dalej? To, czego dokonalimy
dotychczas, z pewnoci zasuguje na miano spraw jeszcze umiarkowanych".
Vasco da Gama mg by dumny ze swoich osigni w dziedzinie nawigacji, lecz
my wyranie widzimy na jego przykadzie, e pierwszy krok jest zaledwie
pocztkiem. S to sprawy jeszcze umiarkowane".
Wedug cytowanego traktatu, po sprawach umiarkowanych dziki naszej
odwadze" poznamy najwiksz tajemnic... odkryjemy Noc". Znaczenie Ciemnego
Rytuau" stanie si wwczas zrozumiae. A jako e w rytua i tajemnica dotycz
Izydy oraz gwiazdy Syriusza i w kontekcie przepowiedni wyranie odnosz si do
sklepienia niebieskiego, czy mona zarzuci nam doszukiwanie si sensacji w
twierdzeniu, i nic bardziej nie jest w stanie wstrzsn ludzk ras od odkrycia, e
we Wszechwiecie po raz pierwszy udowodniono istnienie inteligentnego ycia poza
Ziemi? Jak zareagujemy na wiadomo, e ciemny towarzysz Syriusza zawiera
wyjanienie tej tajemnicy? Co powiemy, jeeli okae si, e podstaw najbliszego
orodka cywilizacji jest system Syriusza, ktrego wadzy podlega Ziemia? Jaka
bdzie nasza reakcja na udowodnione lady lokalnej komunikacji radiowej -
wytropionej przez nasze radioteleskopy - odbijajcej echem dziewi lat wietlnych
przestrzeni kosmicznej w ogromnej, rozszerzajcej si fali rozpadajcych si
sygnaw, ktre musi wypuszcza w otaczajcy j wszechwiat kada kultura,
bdca w jakim niewielkim choby stopniu nam pokrewna? Jak zareagujemy, gdy
si to zdarzy? Czy nie bdziemy czuli si tak, jakby zwalio si na nas cae niebo?

STRESZCZENIE
Syriusz by dla staroytnych Egipcjan najwaniejsz gwiazd na niebie. Podstaw
ich staroytnego kalendarza egipskiego stanowiy obliczenia wschodu Syriusza.
Naukowcy ustalili, i staroytni Egipcjanie czasami utosamiali Syriusza ze swoj
gwn bogini, Izyd.
Towarzyszem Izydy by Ozyrys, najwaniejszy bg egipski. Towarzyszem"
konstelacji Wielkiego Psa (do ktrej naley Syriusz) bya konstelacja Oriona.
Poniewa Izyd utosamiono z Syriuszem, jej towarzysz musia zosta utosamiony
z towarzyszem Syriusza. W ten sposb Ozyrys znalaz odpowiednik w konstelacji
Oriona.
Wiemy, e towarzysz Syriusza" to w rzeczywistoci Syriusz B. Moemy sobie
wyobrazi, e Ozyrysa-jako-Oriona, towarzysza Syriusza" podstawia si dla
niewidocznego prawdziwego towarzysza, Syriusza B.
Dowiadujemy si, i najstarsz i najprostsz form imienia" Ozyrys jest hieroglif
przedstawiajcy tron i oko. Posta Ozyrysa - oka" ma zasadnicze znaczenie. Plemi
Bozo z Mali, spokrewnione z Dogonami, nazywa Syriusza B gwiazd okiem".
Poniewa Ozyrysa symbolizuje oko i czasami uwaany jest on za towarzysza
Syriusza", mona powiedzie, i to Ozyrys jest gwiazd okiem". Zaoy jedynie
naley, e staroytni Egipcjanie wiedzieli o istnieniu Syriusza B i e sformuowanie
towarzysz Syriusza" musi si do niego odnosi.
Egipcjanie w okresie dynastycznym sami nie znali znacze egipskich hieroglifw
oraz nazw dla Izydy i Ozyrysa, ktre wydaj si pochodzi z okresu
predynastycznego - to znaczy sprzed roku 3200 p.n.e., czyli przynajmniej 5000 lat
temu. Co najmniej do roku 2800 p.n.e. nie istniao tradycyjne wyjanienie znacze
nazw i znakw dla Izydy i Ozyrysa.
Gwiazda Psa" jest powszechnie uywan nazw dla Syriusza w caej znanej nam
historii. Staroytny bg Anubis by bogiem-psem", to znaczy, mia ciao czowieka, a
gow psa.
Plutarch omawiajc wierzenia Egipcjan pisze, i Anubis by w rzeczywistoci
synem Neftydy, siostry Izydy, chocia powszechnie uwaa si go za syna samej
Izydy. Neftyda bya niewidoczna", za Izyda widoczna..... (Innymi sowy: widoczna
matka podstawiona jest za niewidoczn, ktra jest matk prawdziw, a powd jest
prosty: nie mona zobaczy niewidocznej matki).
Plutarch pisze, e Anubis by koem poziomym, dzielcym cz niewidoczn...
ktr nazywaj Neftyd, w odrnieniu od widocznej, ktrej dali imi Izyda; a jako e
owe koo dotyka granic i wiata, i ciemnoci, mona przyj, e jest wsplne dla
obu".
Oto typowy staroytny opis okrgej orbity (zwanej Anubisem") ciemnej i
niewidocznej gwiazdy (zwanej Neftyd") wok jej siostry", jasnej i widocznej
gwiazdy (zwanej Izyd"). Wiemy wic, i Izyda bya utosamiana z Ozyrysem.
Brakuje nam jeszcze dowodw nastpnych spostrzee, ktre na tym etapie
rozwaa musz pozosta hipotezami: (a) Koo jest w zasadzie orbit; (b) Boskimi
postaciami s w zasadzie gwiazdy, szczeglnie w przywoanym kontekcie.
 Anubis i Ozyrys byli niekiedy ze sob utosamiani. Ozyrys, towarzysz Izydy, ktra
jest czasami towarzyszem Syriusza", bywa rwnie tosamy z orbit towarzysza
Syriusza. To wniosek, jaki si sam nasuwa.
Izyd-jako-Syriusza staroytni Egipcjanie przedstawiali na swoich rysunkach
zazwyczaj jako pync z dwoma towarzyszami w tej samej niebiaskiej odzi.
Wiemy ju, i Syriusz, zdaniem niektrych astronomw, ma dwch towarzyszy,
Syriusza B i Syriusza C.
Arabowie nazywali gwiazd towarzyszc Syriuszowi Ciarem" (znajdowaa si
ona w tej samej konstelacji, co Wielki Pies) i uwaali j za nadzwyczaj cik - zbyt
cik, by moga wznie si ponad horyzont. Wedug Idelera nazwanie tej gwiazdy
Ciarem" jest zadziwiajce.
Prawdziwa bowiem gwiazda towarzyszca Syriuszowi, Syriusz B jest zbudowany
z nadzwyczaj gstej, ciszej od kadej innej, materii we wszechwiecie. Ciar tej
maej gwiazdy odpowiada ciarowi gigantycznej, zwykej gwiazdy.
Dogoni, jak wiemy, rwnie utrzymuj, e Syriusz B jest ciki".
Arabowie nazw Ciar" nadali gwiedzie Canopus z konstelacji Argo. W
mitologii Argo oznacza statek, wiozcy Danaosa i jego pidziesit crek na Rodos.
Argo dowodzony przez Jazona mia pidziesiciu wiolarzy, zwanych Argonautami.
Na statku Argo byo pidziesit wiose, kade przypisane wiolarzowi-Argonaucie.
Boski wiolarz posiada symbolik staroytnego motywu rdziemnomorskiego o
znaczeniu sakralnym.
Czas trwania orbity Syriusza B wok Syriusza A wynosi pidziesit lat i moe
stanowi odwoanie do liczby pidziesit, opisujcej Argo.
Istnieje wiele witych nazw i innych wsplnych motyww dla staroytnego Egiptu
i Sumeru (Babilonii). Sumerowie prawdopodobnie odwiedzali Egipt i nazywali go
Maganem".
Najwaniejszy bg Sumerw, Anu, przedstawiany by jako szakal, ktry stanowi
odmian motywu psa i ktry znany by rwnie w Egipcie dla okrelenia Anubisa.
Pies i szakal wymiennie byy stosowane w funkcji symbolu. Egipska forma imienia
Anubis brzmi Anpu" i przypomina sumeryjskie Anu", a obydwa imiona nawizuj do
bogw-szakalw.
Sawny egiptolog, Wallis Budge dowodzi, i Sumer i Egipt wywodz swoje kultury
ze wsplnego, niezwykle starego" rda.
Anu nazywany jest rwnie przez Sumerw An. Tak te nazywa si w Egipcie
Ozyrysa.
Plutarch napisa, e Anubis (po egipsku Anpu) oznacza koo, a sanskryckie sowo
Anda znaczy elipsa". By moe to zbieg okolicznoci.
 Wallis Budge twierdzi, e Anubis symbolizuje czas. Poczone znaczenia czasu" i
koa" w kontekcie Anubisa wyranie wskazuj na ruch po kole".
Kult Anubisa by tajemn religi przeznaczon wycznie dla nowo
wtajemniczonych (i dlatego nie znamy jej treci). Plutarch, piszcy o Anubisie,
przenikn sekrety kilku ezoterycznych religii i mamy podstawy, by uwaa, i
posiada wiadomoci z wiarygodnych rde. (Sam Plutarch by Grekiem, osiadym w
Rzymskim Imperium). Alternatywne tumaczenie opisu Anubisa, ktre przedstawi
Plutarch, mogoby brzmie: wzajemny zwizek" Izydy z Neftyd. Takie wyjanienie
pomaga w wyobraeniu koa jako orbity - wzajemnego zwizku" gwiazdy orbitujcej
i orbitowanej.
Egipcjanie uywali imienia Horus, by opisa moc, ktrej przypisuje si kierowanie
obrotem Soca" - tak twierdzi Plutarch. Egipcjanie wic rozumieli i nazywali t
specyficzn dynamik punktem zasadniczym".
Plutarch pisze, e Anubis pilnowa i strzeg Izydy jak pies. Fakt ten, jak i to, e
Anubis jest czasem" i koem", tym bardziej nasuwaj nam myl o orbicie - idealnej
formie strowania przez psa strzegcego zdobyczy.
Wedug przyjaciela Arystotelesa, Eudoksosa, (ktry by w Egipcie) Egipcjanie
uwaaj, e Zeus (najwaniejszy bg Grekw, ktrego imienia uywa Eudoksos w
odniesieniu do jego egipskiego odpowiednika, co rodzi pewne wtpliwoci, o jakiego
boga mu chodzi - prawdopodobnie jednak o Ozyrysa) nie mg chodzi, gdy mia
zronite nogi". Wyglda na to, e by on istot ziemnowodn, posiadajc ogon
umoliwiajcy pywanie, a nie nogi suce do chodzenia. Przypomina pbosk
istot, Oannesa, przynoszcego Sumerom cywilizacj, ktry take posiada ogon
zamiast ng i noc wraca do morza.
Plutarch uwaa, e egipska Izyda jest odpowiednikiem greckiej bogini Ateny
(crki Zeusa) i opisuje je obie jako narodzone same ze siebie" i jako ruch
samoczynny". Atena nadzorowaa Argo i na jego kilu umiecia kawaek dbowego
drewna z Dodony, ktry peni rol przewodnika. (Wanie w Dodonie wyldowaa
grecka arka wraz z greckimi odpowiednikami biblijnego Noego, Deukalionem i jego
on, Pyrr). Statek Argo otrzyma wic wyrany ruch samoczynny" dziki Atenie,
ktr Plutarch utosamia w tym dziaaniu z Izyd.
Wczeniejsze wersje eposu o Argo powstay w czasach przed Homerem, ale
niestety zostay zagubione. Zachowana wersja jest ciekawie napisana, cho
stosunkowo niedawna (trzeci wiek p.n.e.).
Sumerowie mieli pidziesiciu bohaterw", pidziesiciu wielkich bogw" itd.,
podobnie jak Grecy na statku Argo posiadali pidziesiciu bohaterw", a sam
statek wiz pidziesit crek Danaosa".
 Egipski papirus podaje, e towarzyszem Izydy jest Pan w doskonaej czerni".
Powstaje skojarzenie z niewidzialnym Syriuszem B. Bg Ozyrys, towarzyszcy
Izydzie jest ciemnym bogiem".
Trismegistyczna egipska rozprawa pt. Virgin of the World odnosi si do
Czarnego Rytuau", zwizanego z czarnym" Ozyrysem, jako do najwyszego etapu
wtajemniczenia w staroytnej religii egipskiej, bdcego zgbieniem ostatecznej
tajemnicy misteriw Izydy.
Wedug Hermesa rozprawa owa pojawia si na Ziemi, by nauczy ludzi
cywilizacji, a potem wzniosa si do gwiazd", tj. wrcia do domu, zostawiajc za
sob w Egipcie tajemnicz religi z jej niebiaskimi sekretami, ktre pewnego dnia
zostan rozszyfrowane.
Istniej dowody, e Czarny Rytua" dotyczy problemw astronomicznych:
czarnego Ozyrysa i Izydy. Owe dowody prowadz do hipotezy, i mg dotyczy
istnienia Syriusza B.
Przepowiednia w rozprawie The Virgin of the World gosi, i czowiek moe ywi
nadziej na zrozumienie istoty Czarnego Rytuau" tylko wtedy, gdy zapragnie
zrozumie istot cia niebieskich i bdzie je ledzi, wzbijajc si wysoko".
Zrozumienie astronomii obecnego wieku przestrzeni kosmicznej pozwala nam
zrozumie istot Czarnego Rytuau", jeeli jest on tym, czym s nasze
przypuszczenia. Wczeniej, w cigu rozwoju dziejw naszej planety, byo to
niemoliwe. Naley pamita, e bez dzisiejszej wiedzy o biaych karach, ktre
niewidoczne s goym okiem, lecz dostrzegane przez lup teleskopu, bez wiedzy z
dziedziny fizyki atomowej i jej skomplikowanej technologii, o niezwykle gstej materii
itd. nie moglibymy rozwika problemu Syriusza. Nie moglibymy te zaproponowa
wyjanienia istoty Czarnego Rytuau". Materia dotyczcy Sumerw i Babiloczykw
zaczto rozpowszechnia dopiero na przeomie latach pidziesitych i
szedziesitych, a nasza wiedza o pulsarach jest jeszcze wiesza. Wtpi, czy
ksika podobna do mojej mogaby zosta napisana wczeniej. Powanie zabraem
si do pracy w 1967 roku i w 1974 roku praca bya gotowa. Nawet wtedy
odczuwaem brak tak bardzo potrzebnych informacji: w wielu miejscach nie
rozpoczto nawet wykopalisk, mnstwo tekstw, napisanych w jzykach
staroytnych, nie zostao jeszcze przetumaczonych, a badania astronomiczne wci
trwaj. Trudno mi byo przyswoi sobie tak sporo materiau z wielu odmiennych
dziedzin. Problem Syriusza nie mg by rozwaany wczeniej. Dopiero przysze
odkrycia na wielu polach nauki mog okaza si zasadnicze dla jego penego
wyjanienia.
ROZDZIA TRZECI

WITA LICZBA PIDZIESIT

Wrmy do traktatu The Virgin of the World. Podkrela si tu zdecydowanie, e

Izyda i Ozyrys zostali przysani na Ziemi, by nauczy prymitywnych ludzi sztuki
cywilizacji:
A wtedy Horus powiedzia:
Jak to byo, matko, gdy Ziemia dotknita zostaa Wpywem Boga? Izyda odpowiedziaa:
Nie mog opowiedzie historii (tych) narodzin, gdy nie wolno opisywa pocztku
twojego zejcia, O Horusie, (synu) potnej mocy, eby ludzie nie poznali sposobu
narodzin niemiertelnych bogw - mog zdradzi jedynie tyle, e Bg Monarcha,
wszechmocny Czynicy Porzdek i Architekt wysali na jaki czas twojego potnego ojca,
Ozyrysa i najpotniejsz bogini. Izyd, by pomogli wiatu, gdy wszyscy ich tutaj
potrzebowali.
To oni napenili Ziemi peni ycia. To oni sprawili, e skoczyo si barbarzystwo
wzajemnego mordowania si ludzi. To oni wskazali i powicili obszary przeznaczone dla
boskich przodkw i miejsca obrzdw sakralnych. To oni dali ludziom prawo, poywienie,
schronienie".
Oni rwnie nauczyli ludzi mumifikowania zmarych w specyficzny, egipski sposb
i fakt ten jest zastanawiajcy. Jak Grek mg przed okresem ptolemejskim napisa
nastpujce sowa: To oni nauczyli ludzi, jak owija w odpowiedni sposb tych,
ktrzy przestali y".
Teraz wiemy, e bya to praktyka egipska, a nie grecka. Ktry neoplatoczyk
ujby w problem w powyszy sposb, gdyby uprzednio nie zaczerpn informacji
na ten temat z jakiego wczeniejszego rda, z ktrego korzysta i ktre zostao
napisane przez kogo yjcego w Egipcie?
Omawiany fragment traktatu koczy si nastpujco:
To oni sami. nauczeni przez Hermesa boskich ukrytych praw, stali si inicjatorami rozwoju
sztuki, nauki i wszelkich zaj, ktre wykonuj ludzie, nadajc im jednoczenie prawa.
To oni, nauczeni przez Hermesa, e sprawami ziemskimi rzdzi Bg, by byy one zgodne z
tym, co dzieje si na grze, ustanowili na Ziemi wite obrzdy, z ktrymi powizane s
misteria w Niebie. [Brak krzykliwej propagandy na rzecz astrologii przemawia za
przedptolemejsk dat tego traktatu. Po napywie Grekw i Babiloczykw do Egiptu tak
agodne stwierdzenie byoby niemoliwe. Autor posugiwaby si wszelkimi retorycznymi
rodkami, propagujcymi astrologiczne szalestwo, ktre panowao w pnym Egipcie].
To oni, znajc krucho (miertelnych) cia, powoali do ycia grono prorokw, skupiajce
ludzi tak doskonaych, e kady prorok wycigajcy rce do bogw wiedzia to, czego nie
 jest w stanie pozna przecitny miertelnik, i rozumia, i magia i filozofia maj karmi
dusz, a lekarstwo pomaga ciau, gdy cierpi bl.
Po wykonaniu tego zadania, mj synu. Ozyrys i ja zrozumielimy, e wiat (teraz) prawie
osign swoj peni, zostalimy wic powoani z powrotem przez tych, ktrzy mieszkaj
w Niebie...
Izyda mwi w rozprawie, e Czarny Rytua" przynosi jej zaszczyt i daje
doskonao". Obrzd zwizany jest rwnie z tajemniczym okreleniem Noc" - z
t, ktra przdzie swoj pajczyn szybkim wiatem, cho nie tak mocnym jak
wiato Soca". Czytamy, e Noc" nie oznacza nocnego nieba, gdy kry ona po
nieboskonie razem z innymi tajemnicami, poruszajcymi si kolejno w Niebie
ruchem uporzdkowanym i we waciwym czasie ukryte wpywy zaprowadzaj
porzdek wrd ziemskich spraw, rwnoczenie przydajc im znaczenia".
Musimy zatrzyma si nad opisem zjawiska, ktre nazwane zostao w tym
traktacie Noc". Z relacji jasno wynika, i Noc" jest sowem-kluczem, gdy mwi
si, e ma wiato, cho nie tak mocne jak wiato Soca". Ciemny towarzysz
Syriusza jest gwiazd i take posiada wiato, cho nie tak mocne jak blask Soca.
O Nocy" mwi si, e przdzie swoj pajczyn szybkim wiatem", co sugeruje, i
obiekt ten si porusza. Syriusz B obraca si wok Syriusza A w cigu pidziesiciu
lat, czyli szybciej od trzech planet w naszym Ukadzie Sonecznym: Plutona, Neptuna
i Urana. Najszybszy z nich jest Uran, a czas jego obiegu wok Soca wynosi
osiemdziesit cztery lata. Mamy wic gwiazd - Syriusza B - orbitujc szybciej ni
planeta! I rzeczywicie najbardziej adekwatne okazuje si wyraenie przdzie
pajczyn szybkim wiatem"!
Zajmijmy si teraz kultur sumeryjsk, a waciwie sumeryjsko-akadyjsk. Bya
ona mniej wicej kultur wspczesn staroytnemu Egiptowi i podejrzewaem, e jej
podstawowe koncepcje religijne podobne s do egipskich i e maj wsplne rdo.
Potem dowiedziaem si, e Wallis Budge, znany egiptolog, jest podobnego zdania.
Nie znam natomiast adnych sumerologw, ktrzy zajmowaliby si tym szczeglnym
problemem. Znacznie wicej uwagi powicono powizaniom handlowym,
istniejcym pomidzy Sumerem a dolin rzeki Indus, a take sprawie ustalenia,
gdzie znajdowao si Dilmun. Kramer uwaa, i Dilmun to wyspa Bahrejn w Zatoce
Perskiej. Dla Sumerw ziemia owa, leca w przeciwnym kierunku ni Egipt, miaa
niesychane znaczenie. Skupia wic ca uwag wspczesnych naukowcw,
badajcych sumeryj-skie odniesienia geograficzne. Kramer uwaa, e ziemia
Magan" to prawdopodobnie Egipt, gdzie Sargon wysa swoje wojska.
Podstawy astronomii egipskiej i sumeryjsko-akadyjskiej (zaoy wypada istnienie
pewnej cigoci, gdy nie ma prawdziwie astronomicznego traktatu z wczesnego
okresu pastwa sumeryjskiego) s wsplne. By pozna jej odmiany na poziomie
wyszym, moemy posuy si prac profesora Otto Neugebauera pt. The Exact
Sciences in Antiquity [Nauki cise w wiecie antycznym). Neugebauer rozpatruje
dokumenty pniejsze, co sam przyznaje, jednoczenie bardzo nierzetelnie traktuje
wczeniejsze rda, ujmujc je do schematycznie i pomniejszajc wag niezwykle
istotnych spraw. Oto przykad, jak autor traktuje interesujce nas problemy
(pocztek rozdziau V): Nasz opis astrologii babiloskiej bdzie raczej niepeny.
Przedstawimy tylko jej krtki, historyczny zarys. W przypadku Egiptu dokadne
omwienie kilku wczesnych, zachowanych tekstw wymagaoby wicej miejsca, a
tym samym podkrelioby ich niczym nie uzasadnione i wyolbrzymione historyczne
znaczenie. Sytuacja wyglda zupenie inaczej, jeeli chodzi o pniejszy okres". No
c, przynajmniej profesor Neugebauer szczerze przedstawia wasne upodobania.
Poegnawszy si z autorytetem, ktry dobrowolnie zrzek si swego znaczenia,
idziemy dalej. Dalszych dowodw dostarcza nam akadyjski epos kosmologiczny
Enuma elisz, tumaczony przez E. A. Speisera, a rozpoczynajcy si nastpujcymi
sowami: Kiedy w grze...... Na pocztku tekstu czytamy:
Zbudowa stacje dla wielkich bogw.
Ustalajc ich astralne podobiestwa w formie konstelacji.
Okreli rok przez oznaczenie stref:
Ustali trzy konstelacje dla kadego z dwunastu miesicy.
Po okreleniu dni roku [za pomoc] (niebiaskich) figur.
Zaoy..., itd.
Tekst w przedstawia taki sam system, jaki stanowi podstaw systemu egipskich
zegarw gwiezdnych. Kady z dwunastu miesicy skada si z trzech
dziesiciodniowych tygodni, w rezultacie tworzy trzydzieci sze konstelacji albo
"dekanatw" wyraajcych astralne podobiestwo bogw. W tekcie podkrela si,
i jest dwanacie miesicy, a kady skada si z trzech okresw (chyba e kto za
bardzo wypaczy w wniosek i bdzie bezpodstawnie twierdzi, i te trzy okresy nie s
jednakowe. Z pewnoci kady z nich skada si z dziesiciu dni -i std
dziesiciodniowy tydzie", jak w Egipcie) i e do kadego z tych tygodni" odnosi si
konstelacja lub strefa" nieba. Trzy pomnoone przez dwanacie rwna si
trzydzieci sze i std mamy trzydzieci sze dekanatw, kady z osobna
oznaczony" konstelacj. I tak jak w Egipcie kady dekanat jest astralnym
podobiestwem" wielkiego boga. Zastanawia wic fakt, e aden naukowiec nie
zauway, i powyszy fragment z Enuma elisz szczegowo odzwierciedla egipski
system zegara gwiezdnego.
Bez wtpienia, w nastpujcym wersie, odnajdujemy pi dni epagomenalnych",
ktre dopeniaj rok trzysta-szedziesiciodniowy i czyni go rokiem
trzystaszedzie-siciopiciodniowym: Po okreleniu dni roku (niebiaskich) figur".
Wers w stanowi odwoanie do tradycji egipskiej, w ktrej pozostaym piciu dniom
przypisuje si piciu rnych bogw lub figur niebiaskich, by je w ten sposb
okreli. W Egipcie owe pi pozostaych dni nazywa si dniami po roku". Maj one
ogromne znaczenie take w astronomii Majw. Jeeli jednak wgbimy si w jej
omawianie, cigniemy na siebie burz. Dla osignicia zasadniczego celu ksiki
problem w nie jest najistotniejszy.
Przekonalimy si, i astronomiczne systemy w Egipcie i Sumerze byy w swoich
podstawach identyczne. Problem owych podobiestw w zakresie imion bogw i
koncepcji religijnych przedstawia si zupenie inaczej. Istnieje teza, i ludzie w
rnych czciach wiata mog spontanicznie tworzy podobne dwiki, bdc pod
wpywem boskiego natchnienia. Na caym wiecie mwi si Ma!' na Matk" -
przykad w syszelimy wiele razy. Jednak astronomiczny system nie poddaje si
tego rodzaju prostym reguom, jest skomplikowanym zbiorem okrelonych danych.
Fakt, e w tekst, w przyblieniu datowany przez Speisera na okres starobabiloski
(czyli wczesny okres, pocztek drugiego tysiclecia p.n.e.), opisuje zoony system
astronomiczny, identyczny z egipskim zegarem gwiezdnym, moe oznacza, e te
dwie cywilizacje kontaktoway si ze sob albo wywodz si ze wsplnego rda.
System ten okrela te dat, stanowic grn granic czasu. Obydwie kultury nie
mogy wymienia ze sob informacji na jego temat w okresie pniejszym.
Przyjmijmy, e napisanie Enuma elisz bdzie nam suy za grn granic czasu.
Dochodzimy wwczas do wniosku, e ostateczn granic moe by pierwsze
tysiclecie p.n.e., nawet dla tych, ktrzy domagaj si bezspornego, konkretnego
dowodu. Jeeli kontakt pomidzy Sumerem i Egiptem by bezporedni, to musia
zachodzi znacznie wczeniej albo chodzio nie o kontakt, a o wsplne rdo (jak
uwaa Wallis Budge).
Egipskie zegary gwiezdne pochodz na pewno z czasw panowania Seti I (1303-
1290 p.n.e.) i Ramzesa IV (1158-1152 p.n.e.) z dynastii XIX i XX, gdy znaleziono je
na cianach grobowcw tych wadcw. Wobec tego zegary te pochodz z roku 1300
p.n.e. i sigaj pocztkw kultury egipskiej. Do pierwszego tysiclecia zostay one
zmienione, a pitnastodniowy tydzie zastpiono dziesiciodniowym. Pozostae
innowacje wprowadzano rwnie w czasach pniejszych, wobec czego cay system
uleg rozkadowi i sta si tylko reliktem. Wydaje mi si, e wzrost popularnoci boga
Ra spowodowa utrat znaczenia ktre posiaday gwiazdy, w tym Syriusz.
Wewntrzna spjno systemu Syriusza w Egipcie ulega rozpadowi, zanikna
zupenie w pocztkach pierwszego tysiclecia p.n.e. Cay naturalny system zosta
wyparty przez pogldy, ktre kapanom wydaway si bardziej oczywiste i mniej
ezoteryczne. By moe nieliczni ortodoksyjni kapani osiedlili si w zwizku z tym w
innych miejscach z nadziej zachowania tradycji, z dala od dekadenckich faraonw.
Powrcimy do tego tematu pniej, by przytoczy kilka zadziwiajcych informacji.
Teraz zajmijmy si Sumerem i kontynuujmy nasze poszukiwania. Na tablicy VI
Enuma elisz znajdujemy ciekawy fragment, mwicy o Anunnakich, synach An (An
znaczy niebo"), ktry znany jest te jako Anu, tzn. wielki bg. Byo pidziesiciu
Anunnakich, ktrzy nazywali si pidziesicioma wielkimi bstwami". Prawie
zawsze byli anonimowi, zwracano uwag na ich liczb, potg i umiejtno
panowania nad losem. adne z bstw Anunnakich nie posiada okrelonej
identyfikacji z ktrymkolwiek z sumeryjskich bogw, z wyjtkiem pewnych, mao
istotnych zwizkw (ktre omwi pniej). W zasadzie dla kadego sumerologa
bstwa Anunnakich s zagadkowe. Nie zostay zidentyfikowane" i nikt nie zna ich
waciwego znaczenia. Pojawiaj si w rnych tekstach, ale nigdzie nie wyjania
si, kim s, co jest do irytujce. Nie moemy wszake kwestionowa ich istotnego
znaczenia dla kultury Sumerw.
We fragmencie pochodzcym z wczesnosumeryjskiego tekstu (sprzed okresu
cywilizacji babiloskiej) Gilgamesh and the Land of the Liuing (Gilgamesz i Kraina
ycia) dotyczcego bohatera eposu, Gilgamesza, znajduje si historia
przypominajca opowie o greckich Argonautach. Fragment ten pojawia si w
tumaczeniu Kramera. Mamy wic pewno, e ten sumeryjski tekst jest najstarsz,
znan form mitu o zwycizcy, ktry pniej nazwany zostanie Jazonem. Bohater tej
opowieci, Gilgamesz, pragnie uda si do krainy ycia", nad ktr wadz i opiek
sprawuje bg soca, Utu. W historii Jazona i Argonautw jej bohater pragnie
odszuka Zote Runo, znane jako symbol soneczny. We fragmencie tekstu
sumeryjskiego znajdujemy nastpujcy, dziwny wers: Bohater, jego zby s zbami
smoka". Bohater greckiego eposu, Jazon, sieje zby smoka! (To samo robi Kadmos
w innej antycznej opowieci, ktr omwimy pniej).
W historii Jazona z przywdc udaje si na wypraw pidziesiciu Argonautw.
W sumeryjskiej opowieci Gilgamesz rwnie ma pidziesiciu towarzyszy! Oto
wspomniany fragment (w ktrym mwi Gilgamesz):
Kto ma dom, do swego domu! Kto ma matk, do swojej matki!
Niechaj kady z pidziesiciu mczyzn uczyni to (co ja) i stanie u mego boku".
Kto mia dom, do swego domu; kto mia matk, do swojej matki,
Kady mczyzna, ktry uczyni to (co on), pidziesiciu stano u jego boku.
Do domu kowali skierowa swe kroki,
topr, sprawi, e rzucono tam jego Potg Mstwa".
Do ogrodu na rwninie [skierowa] swe kroki,
-drzewo, wierzb, jabo, bukszpan, ... [-drzewo] tam wyrba.
Synowie" jego miasta, ktrzy mu towarzyszyli [umiecili je] w swoich rkach.
 O pidziesiciu towarzyszach wspomina si kilka razy. Cay jednak tekst jest
pourywany i w zwizku z tym niejasny. Troch wiata, wyjaniajcego motyw siewu
zbw smoka, daje fragment, w ktrym czytamy, i picy Gilgamesz obudzi si,
odzia, stan jak byk na potnej ziemi" i: Przyoy (swoje) usta do ziemi, (jego)
zby ruszay si". Nie mamy jednak pewnoci, czy chodzi o usta i zby Gilgamesza,
gdy sowa swoje" i jego" mogy zosta dopisane przez tumacza, na co
wskazywaby fakt, e znajduj si one w nawiasach. Oto cay fragment:
Przyoy (swoje) usta do ziemi, (jego) zby ruszay si.
Na ycie Ninsun, mojej matki, ktra mnie urodzia
z czystego Lugulbandy, mojego ojca.
Czy mog sta si kim, kto siedzi, by mona byo go
podziwia, na kolanie Ninsun, mojej matki, ktra mnie urodzia".
Pragnienie Gilgamesza, by znale si na kolanach matki, bogini Ninsun,
przywodzi na myl Horusa siedzcego take na kolanach wasnej matki, bogini
Izydy. Obraz ten jest staym motywem sztuki egipskiej. Cytowane zdanie nawizuje
rwnie do przekonania, e jeeli bohater przykada usta do ziemi, a jego zby
ruszaj si, to wyraa on w ten sposb pragnienie ponownego odrodzenia si jego
mocy. Podejrzewam, e dalsze wyjanienia wymagaj jeszcze pracy, a podstawowa
trudno tkwi w naszej nieznajomoci dokadnego znaczenia wielu sumeryjskich
sw. Niezalenie jednak od tego omawiamy kontekst i precyzyjne znaczenie zwrotu
o ustach" i zbach" Gilgamesza jest takie: Gilgamesz chce uzyska si przez
pooenie na ziemi zbw - wasnych albo cudzych. W tej samej historii znajdujemy
stwierdzenie: Bohater, jego zby s zbami smoka". Moemy wic przyj, e
chodzi prawdopodobnie o zby samego Gilgamesza, jego zby, ktre uprzednio
zostay opisane jako zby smoka!
Z nastpnych wersw dowiadujemy si, i przez przyoenie zbw do ziemi
Gilgamesz zbiera siy, poniewa musi podj walk. W Opowieci o Argo Jazon sieje
zby smoka, a z nich wyrastaj uzbrojeni onierze, ktrzy rozpoczynaj walk.
Podobne zdarzenie opisuje historia o Kadmosie. Widzimy wic, e w dwch greckich
mitach oraz we fragmencie tekstu sumeryjskiego po rozsianiu zbw smoka bohater
uzyskuje nadludzk moc i zaczyna si walka. W nastpnych rozdziaach ksiki
wyjaniam rda tej dziwnej historii. Powiem jedynie, e wywodzi si ona ze witej
egipskiej gry sw, a znaczenie jej poznamy pniej.
Na razie jednak musimy kontynuowa rozwaania na obecnym poziomie
docieka. Ta ksika przypomina anabaz, czyli podr w gr.
Zatrzymajmy si przy historii Jazona i Zotego Runa. Bg Hermes podarowa je
Friksosowi i Helle. Grecy rozpoznali w egipskim bogu Anubisie podobiestwo do ich
wasnego Hermesa. Diodorus Siculus (IV, 47) i Tacyt (Ann. VI, 34) wyjaniaj rdo
historii o Zotym Runie. Ot Friksos i Helle (ktrzy wedug podania lecieli na
grzbiecie zotego barana z powrotem do Kolchidy, lecz Helle spada do morza, ktre
nazwano potem od jej imienia Hellespontem) w rzeczywistoci pynli na statku, na
ktrego dziobie umieszczono gow barana. Nie by to wic, jak gosi opowie,
magiczny baran. Faktem jest, e mit, w ktrym mowa, i bohaterowie lecieli na
zotym baranie, moe sugerowa niebiask d. Tak wic nie byoby tutaj adnych
sprzecznoci.
W kadym razie owa d byaby odzi Egiptu, ktr Sumerowie nazywaliby
odzi Magan" - jeeli przyjmiemy tez Kramera i innych badaczy, e Magan
oznacza Egipt. d za jest podarunkiem od Hermesa", czyli od Anubisa. Nie dziwi
wic fakt, i liczba pidziesit, okrelajca Syriusza, odnosi si rwnie do Zotego
Runa i do Anubisa. Warto wspomnie, e pidziesiciu Argonautw nazywano te
Minyjczykami, gdy byli ze sob spokrewnieni, pochodzili z tej samej rodziny,
potomkw Minyasa, ktry by krlem greckiego miasta Orchomenos w Beocji. Tak
wic posta Jazona i pidziesiciu Argonautw otacza pewnego rodzaju
anonimowo, przypominajca pidziesiciu Anunnakich z Sumeru, ktrzy czsto
okrelani byli jako Minyae", czyli grupa pidziesiciu wiolarzy w niebiaskiej odzi.
Pniej dokadnie omwimy histori odzi Argo, Kolchidy, miejsca jej poszukiwa
oraz zwizku tej historii ze staroytnym Egiptem, o czym pisa historyk Herodot.
Musimy jednak do koca zbada histori Gilgamesza i Krainy ycia, gdy w
omawianym fragmencie sumeryjskiego tekstu pojawia si te d, mogca stanowi
odpowiednik Argo. Pisaem wyej, e Argo i egipska barka niebiaska posiadaj to
samo znaczenie, teraz wic naley rozpatrywa je razem w odniesieniu do
nastpujcego fragmentu, w ktrym o odzi Gilgamesza mwi si jako o odzi-
Magan"! Mog jedynie doda, e drzewa, ktre cina Gilga-mesz i ktre jego
towarzysze trzymali w rkach", jak gosi tekst, suyy jako ich wiosa! (Cao tekstu
jest zbyt fragmentaryczna, by formuowa niepodwaalne tezy, nawet interpunkcja
jest niepewna w tych czternastu wersach, ktre nastpuj po tym szczeglnym
ustpie). Oto wersy dotyczce odzi:
Za mnie nastpny nie umrze, zaadowana d nie zatonie,
Trzykrotnie zoona tkanina nie bdzie przecita,
nie bdzie zgnieciona. Domu (i) chaty ogie nie zniszczy.
Gdy ty pomoesz mnie (i) ja pomog tobie, c moe nam si przydarzy?
Po tym, jak zatona, po tym, jak zatona.
Po tym, jak d-Magan zatona.
Po odzi, moc Magilum", zatona,
W odzi ywych istot, siedz ci, ktrzy wychodz z ona;
Chod, pozwl nam pj naprzd, wzniesiemy nasze
 oczy do niego.
Jeeli pjdziemy naprzd,
(I) bdzie lk, bdzie lk, zawr j.
Bdzie terror, bdzie terror, zawr j,
W twoim, przyjd, pozwl nam pj naprzd".
Jak wida, panuje tutaj sporo zamieszania. Kramer zwraca uwag w przypisie, i
nie mamy pewnoci, e sowa nastpujce po wersie Po tym, jak zatona" nadal
mwi Gilgamesz. Nie wiemy, czy d-Magan" zatona naprawd, czy jest to tylko
zdanie wypowiedziane przez wiernego sug" Gilgamesza, ktry, w dalszym cigu
cytowanego fragmentu, mwi do przywdcy:
O mj panie, jed do 'ziemi', ja pojad do miasta.
Powiem twojej matce o twej chwale, niechaj j rozgasza.
Powiem jej o twej pniejszej mierci, niechaj roni gorzkie zy"-
Wydaje si, i Gilgamesz musia odpowiedzie swojemu przeraonemu sudze
(ktry wczeniej opisany jest jako opanowany przez strach"), e nikt za niego nie
umrze i e zaadowana d nie zatonie". Potem jednak wystraszony towarzysz
wybucha znowu i wyobraa sobie, e przedstawia matce Gilgamesza domniemany
przebieg zdarze: Po tym, jak zatona..... Nastpnie mwi Gilgamesz, zaczynajc
od: Chod, pozwl nam pj naprzd.....
Wyraenie ci, ktrzy wychodz z ona", opisujce ludzi, siedzcych w odzi-
Magan moe odnosi si do tych, ktrzy s dziemi bogini Nintu (znanej take jako
Ninmah, Ninhursag i Ki - ziemia"). Fakt ten w poczeniu z zastanawiajcym
odwoaniem do zbw dotyczy prawdopodobnie dzieci bogini ziemi wyaniajcej si z
ona ziemi, gdy bogini Ki, (ki w sumeryjskim oznacza ziemi) to rwnie Nintu albo
bogini, ktra rodzi". (Ninmah znaczy wielka bogini", a Ninhursag - bogini wzgrza",
gdy hur-sag, czyli -wzgrze zostao wzniesipne przez jej syna, a ona otrzymaa t
nazw, by upamitni wane mityczne wydarzenie. W Egipcie Anubisa nazywa si
rwnie Anubisem Wzgrza", o czym powiem wicej nieco pniej, a teraz
wystarczy doda, e gdyby Sumerowie mwili o "Anubisie Wzgrza", nazywaliby go
Anpu-hursag).
Bogini, ktra rodzi i bogini-ziemia zwracaj uwag na poprzednikw onierzy
zrodzonych z zbw smoka, zasianych w ziemi, a take na rzucanie przez rami
koci ziemi" (kamieni) przez Deukaliona, greckiego Noego, ktre to kamienie
zamieniay si w ludzi, tak jak zby w innych historiach. (A zby to przecie koci!)
Istnieje kilka rodzajw spotka, odmiennych od tych, ktre opisane zostay w
historiach Jazona i Deukaliona. Arka Noego jest pomysem identycznym z ark
Deukaliona, a obydwie s magicznymi statkami, w ktrych zasiadaj ci, ktrzy
wychodz z ona" - w znaczeniu, e bd oni tymi, ktrzy ponownie zaludni wiat po
potopie. Obydwie arki, a szczeglnie arka Deukaliona posiadaj elementy zbiene z
Argo. (Kady, kto w caoci przeczyta Epos o Gilgameszu, wie, e odpowiednik arki
Noego na Bliskim Wschodzie funkcjonowa, zanim jeszcze ktokolwiek sysza o
Hebrajczykach, a nawet o samym imieniu Noe, jako arka Ziusudry lub Utnapisztima.
Ten fakt zosta ju potwierdzony w mitologii i jako taki pojawia si w Eposie). Arka
Deukaliona spoczywaa na grze tu obok witego gaju wyroczni w Dodonie, z
ktrego Argo otrzymao cybernetyczn, magiczn belk. Pocztki historii o potopie i
arce (ktre, jak i sama arka prezentuj archetypy" wszystkich istot yjcych w
parach, greckie sowo arche zdecydowanie odnosi si do arki, co udowodni w
dalszej czci ksiki) sigaj czasw co najmniej sumeryjskich, o ile nie s jeszcze
wczeniejsze (o czym rwnie nieco pniej). To wanie z tych wczesnych rde
wywodzi si grecki Deukalion i hebrajski Noe. Oboje s pnymi postaciami ze
staroytnej historii, ktra istniaa cae tysice lat przedtem, zanim pojawiy si takie
pojcia, jak Grecy czy Hebrajczycy. (Wszystkich czytelnikw zainteresowanych
pocztkami greckiej i hebrajskiej cywilizacji odsyam do znakomitej ksiki profesora
Cyrusa Gordona pt. The Common Background of Greek and Hebrew Civilizations
(Wsplne rdo greckiej i hebrajskiej cywilizacji).
Zagbiamy si w te problemy po to, by pokaza, e w Sumerze znano motyw
Argonautw, czyli pidziesiciu bohaterw w odzi, wyruszajcych na heroiczn
wypraw, stanowicych dopenienie pidziesiciu potnych bogw". Jeeli wic
pidziesiciu bohaterw znajduje si w pozycji siedzcej w odzi-Magan, tak jak
zazwyczaj przedstawiani s Anunnaki, i s oni tymi, ktrzy wychodz z ona", czyli
dziemi, powiedzmy, Nintu, bogini, ktra rodzi", to mona ich utosami z Anunnaki.
Jako dzieci An, Anunnaki bd te dziemi staroytnej maonki An, Ki lub Nintu.
Mwic inaczej, pidziesiciu bohaterw to heroiczni odpowiednicy niebiaskich
Anunnakich. Wynika z tego wyranie, e fakt powoania do istnienia pidziesiciu
Anunnakich nie jest zbiegiem okolicznoci, jak mona byoby przypuszcza. Tym
bardziej wic uwydatnia si doniose znaczenie liczby pidziesit.
Liczba ta pojawia si rwnie w tekcie Gilgamesz. Enkidu. and the Nether World
(Gilgamesz, Enkidu i wiat podziemny). Gilgamesz wdziewa tutaj zbroj, ktra way
pidziesit mana" (tzn. okoo dwudziestu piciu kilogramw - przyp. tum.). Bohater
ma rwnie pidziesiciu towarzyszy. W pniejszej wersji babiloskiej pomija si
ich liczb. W tym czasie musiao wic ulec zapomnieniu prawdziwe znaczenie
symboliki liczby pidziesit.
W ksice Sumerians (Sumerowie) Kramer podkrela, e ksztat kultowej i
symbolicznej broni, maczugi z pidziesicioma kocwkami, by ustalany przez
wadc, Gude.
 Jeeli na chwil powrcimy do intrygujcego sowa hursag pojawiajcego si u
Sumerw, dziwnego wzgrza", musimy pamita, e Ninhursag, bogini wzgrza jest
identyczna z Nintu, bogini, ktra rodzi. S to dwie rne nazwy tego samego
bstwa. Interesujce bdzie te spostrzeenie, i w jzyku egipskim sowo tu znaczy
wzgrze". Jeeli wic poczymy sowo nin, ktre znaczy bogini", z egipskim tu,
otrzymujemy bogini wzgrza", czyli synonim Ninhursag.
Nie jest to jeszcze koniec naszych docieka. Jeeli zauwaymy, e egipska forma
imienia Horus (syn Izydy i Ozyrysa) to Heru (ktre czy nie przypomina troch
angielskiego hero" -bohater?), a tradycyjne uycie tego sowa w jzyku egipskim to
mwienie o Heru-sa-co, co oznacza Horus-syn-czego, to dostrzeemy, e dziwne i
zagadkowe sowo hursag moe by egipskim Heru-sa-Agga, czyli Horus, syn
Agga". Agga to egipski synonim Anubisa. O Anubisie Wzgrza" ju mwilimy.
Wspomnijmy jeszcze fakt, e sowo hursag w formie starosumeryjskiej to hursagga.
Dokadne wyjanienie tego zagadnienia znajdziemy w rozdziale 2, zatytuowanym
Babylonian Genesis", ksiki Alexandra Heidela pt. A Sumerian Creation Account
Jrom Nippur [Sumeryjska relacja stworzenia wiata z Nippur), ktra dotyczy bogini
Ninhursagga.
Agga to znane sumeryjskie imi. Istnieje krtki 115--wersowy tekst, pochodzcy z
okresu sumeryjskiego, zatytuowany Gilgamesz i Agga. W wersie osiemdziesitym
tego tekstu wspomniana jest "d-magurru". Pisze si o niej w sposb podobny do
opisu odzi-Magan w eposie Gilgamesz i Kraina ycia. Tak jak tekst w rozwaa
problem, czy d zatonie czy nie, tak pniejsze podanie sumeryjskie formuuje
pytanie, czy dzib odzi-magurru" zostanie odcity czy nie. d opisana jest jako
ta, ktr spotka najgorszy z moliwych los, o czym czytamy w wersie
dziewidziesitym smym: dzib odzi -mag urru zosta odcity". Podobne
sformuowanie znajdziemy w poprzednim tekcie: Po tym, jak d Magan
zatona,/Po tym, jak d, 'potga Magilum' zatona".
Zwizki zachodzce pomidzy sowami egipskimi i sumeryjskimi w witych
tekstach s tak zoone, e nie wolno zignorowa zalenoci midzy tymi dwoma
kulturami. Zbadajmy, dla przykadu, zastanawiajcy problem cedru, drzewa, o
ktrym zawsze pisano, e zostao cite przez Gilgamesza. W Gilgameszu i Krainie
ycia Gilgamesz mwi: Wejd do krainy cinanych cedrw", a nastpnie bohatera
opisuje si jako tego, ktry ci cedr" itd. Tak przedstawia si relacja
wczesnosumeryjskiego tekstu. W gwnym Eposie, w wersji, ktr dysponujemy,
Gilgamesz udaje si na Cedrow Gr i zabija potwora Hum-bab (albo Huwaw)
na cedrowej grze, siedzibie bogw". W Tablicy V czytamy:
[Gilgamesz] chwyci [topr w (swoj) rk]
 [ i] ci [cedr].
[Lecz gdy Huwawa] usysza haas,
[On] rozzoci si: Kto [przyszed],
[Zlekceway drzewa, ktre] rosy w moich grach,
I ci cedr?"
W rozdziale XXII ksiki Hamlet's Mill Santillana i von Dechend utosamiaj
Huwaw z planet Merkury. Wiemy, e Huwawa jest rwnie bogiem lasu
cedrowego. Ciekawe jest wic spostrzeenie, i w jzyku egipskim sowo seb znaczy
cedr", a take planeta Merkury"! Przedmiot naszych rozwaa jest znacznie
bardziej zoony, ale teraz chciaem tylko zwrci uwag na w synonim, ktry ma
istotne znaczenie dla zasadniczego motywu sumeryjskie-go. Innymi sowy, Huwawa
jest powizany i z Merkurym (planet), i z cedrem, poniewa planeta Merkury i cedr
maj t sam nazw w jzyku egipskim - seb.
Zostawmy tajemniczego boga-potwora, Huwaw i wrmy do nastpnych
aspektw bada nad Eposem o Gilgameszu. Przedtem musimy jednak odnotowa
opini Kramera zawart w eseju The Epic of Gilgamesh and Its Sumerian Sources
(Epos o Gilgameszu i jego sumeryjskie rda) , utrzymujc, i poemat by
rozpowszechniony w wersji pierwotnej, w ktrej go poznalimy, w pierwszej poowie
drugiego tysiclecia p.n.e...
Pamitamy, e wedug informacji zawartych we fragmencie wczesnosumeryjskim
matk Gilgamesza bya bogini Ninsun, ktra posiada wszelk wiedz" i na ktrej
kolanach chcia siedzie (jak Horus na kolanach Izydy). W Pierwszej Tablicy
czytamy:
Zaprawd, Gilgamesz wsta, by opowiedzie sen i rzek
do matki:
Moja matko, zeszej nocy ujrzaem sen.
 Byy gwiazdy na niebie;
Jakby gospodarz nieba, [jedna] spada na mnie.
Prbowaem j podnie, ale bya dla mnie za cika;
Prbowaem j odsun, ale nie mogem [jej] ruszy.
Kraina Uruk stana wok [niej],
[Kraina zebraa si wok niej];
[Ludzie przeciskali si [ku niej],
[Mczyni toczyli] si wok niej,
[...] gdy moi towarzysze caowali jej stopy;
Ja pochyliem si [jakby] [nad] kobiet
[I] kad j u [twoich] stp,
[A ty sama zrwnasz] j ze mn".
Istnieje te inna wersja tego fragmentu (obydwie w tumaczeniu Heidela )
umieszczona na pocztku Tablicy II w wersji starobabilonskiej, starszej od powyszej
wersji asyryjskiej i zachowujcej wicej z pierwotnego znaczenia:
Gilgamesz wsta, by opowiedzie sen.
 Mwic do swojej matki:
Moja matko, zeszej nocy
Poczuem si szczliwy i chodziem
Pomidzy bohaterami.
Pojawiy si gwiazdy na niebie.
Gospodarz nieba spad na mnie.
Prbowaem j podnie, ale bya dla mnie za cika;
Prbowaem j przesun, ale nie mogem jej ruszy.
Kraina Uruk zgromadzia si wok niej.
Podczas gdy bohaterowie caowali jej stopy.
[Mocno] przycisnem do [niej] swoje czoo,
A oni mi towarzyszyli.
Podniosem j i przyniosem do ciebie".
Kramer tumaczy obie wersje troch inaczej. Jedna z waniejszych zmian dotyczy
sowa, ktre Heidel wczeniej przetumaczy jako gospodarz nieba". Kramer
przekada An nie na niebo", lecz na An (lub Anu), czyli boga, ktry by ojcem
Anunnakich. Sowo, ktre Heidel przetumaczy jako gospodarz", omawia do
szczegowo w przypisie:
Jeeli chodzi o ki-sir, istnieje jego wiele moliwych znacze. Co wicej, sowo przyjte w
tym fragmencie (ki-sir Ninurty, wczeniejsze ni w fragment) powinno rwnie odnosi
si do boga wojny, Ninurty i boga nieba, Anu, Enkidu i czego, co spada z nieba.
Powszechne zaoenie, e autor mg uywa tego samego sowa w kilku znaczeniach, nie
jest zadowalajce.
We wczeniejszym wydaniu prbowaem usprawiedliwia tumaczenie kisru jako wasala"
w kilku badanych fragmentach. Teraz jednak wycofuj si z tej sugestii. Uwaam, e
poprawne znaczenie tego sowa sugeruje uycie go w kontekcie medycznym jako esencji,
ekstraktu", por. E. Ebeling, JCS, IV (1950), s. 219. Esencja" albo niektre wyrazy
pokrewne temu sowu mona stosowa i w odniesieniu do bstw, i do pociskw z nieba.
Autor eposu mia z pewnoci na myli okrelon aluzj, ale konkretne jej znaczenie nie
wydaje si dostatecznie jasne.
Kramer tumaczy wic sowo gospodarz nieba" jako esencj An". Pisze: Jak
esencja Anu, spada na mnie". Dodaje jeszcze jeden przypis, by skomentowa sowo
ona" nastpujcym zdaniem: Jedna z gwiazd?"
Kramer zmienia te ostatnie wersy pierwszej wersji:
Cigno [mnie] do niej, jak gdyby bya to kobieta.
I pooyem j u [twoich] stp,
By spowodowaa, aby ze mn wspzawodniczya".
Nacisk pooony na przyciganie do niej" moe by istotny. Kontynuuje:
[Mdra matka Gilgamesza, ktra] posiada wszelk wiedz.
Mwi do swego pana; [Mdra Ninsun], ktra posiada wszelk wiedz,
 Mwi do Gilgamesza:
Twj rywal - gwiazda na niebie.
Ktra spada na ciebie jak [wywar Anu];
[Ty chciae j podnie], bya dla ciebie zbyt masywna;
[Chciae j odgoni], ale nie moge jej usun;
[Pooye] j u moich stp.
[Bo to ja sprawiam], e ona z tob wspzawodniczy;
Cigno ci do niej. jak gdyby bya to kobieta".
Przeczytajmy jeszcze raz cz drugiej wersji, tak jak przedstawia j Kramer:
Moja matko, w nocy
Poczuem si radonie i spacerowaem
Wrd szlachetnych.
Na niebie pojawiy si gwiazdy.
Esencja Anu spada na mnie.
Chciaem j podnie; bya dla mnie za cika!
Chciaem j przesun; nie mogem jej ruszy!"
Wersje, ktre rozpatrywalimy w dwch przekadach, warto traktowa jako rne
interpretacje tekstu. W ten sposb dojdziemy do wszelkich moliwych jego znacze.
Powinno ju by oczywiste, e interesujce nas odniesienia dotycz gwiazdy
powizanej z esencj Anu", ktra go do siebie przyciga", znajduje si w zasigu
(pidziesiciu) bohaterw i jest nadzwyczaj cika.
W Sumerze musiay wic funkcjonowa obydwie koncepcje cikiej gwiazdy
(pniej al Wazn) i liczby pidziesit", powizanej w okrelony sposb z gwiazd.
Czy nie spotkalimy si z tym ju wczeniej?
W Tablicy VI Enuma elish czytamy o Anunnakich i o istocie nazywanej Gwiazd
uku", ktra jest ich bratem i znajduje si wrd nich, siedzcych w niebiaskich
rejonach. Gwiazda uku jest rwnie crk Anu, ktry j wrd nich wywysza.
(Pamitamy o esencji Anu"). Te odniesienia dotycz prawdopodobnie Syriusza.
Przypomnijmy sobie egipsk bogini Sati (lub Satis) z lukiem, jedn z trzech bogi
(pozostae to Sothis i Anukis) pyncych w niebiaskiej barce Sothis (Syriusza).
Przywoajmy rwnie inne zwizki uku z Syriuszern, pojawiajce si nawet w
Chinach. (Wiele przykadw mona znale w ksice Hamlet's Mill). Majc w
pamici istotn uwag, ktr czyni Neugebauer w odniesieniu do trzech bogi, ktre
wedug niego s jedynie rnymi postaciami Sothis (Bogini Satis, podobnie jak i jej
towarzyszki Anukis, nie mona traktowa jako oddzielnej konstelacji, lecz jako
bdc w zwizku z Sothis") zwrmy uwag na znaczenie przypisywane imionom
gwiazd, tylko jedno z nich to Gwiazda uku":
Pidziesiciu potnych bogw zajo swoje miejsca.
Siedmiu bogw przeznaczenia umiecio trzysta [na niebie].
 Enlil podnis uk [swoj bro] i pooy (go) przed nimi.
Bogowie, jego ojcowie ujrzeli siatk, ktr zrobi.
Gdy zobaczyli uk. jake zrczny jego ksztat,
Ojcowie jego pochwalili dzieo, ktre wykona.
Podnoszc [go], Anu przemwi na Zgromadzeniu bogw,
I pocaowa uk: To jest moja crka!"
Kolejno wymieni nazwy uku:
Dugie drewno jest pierwsz, drug jest [...];
Jego trzecia nazwa to Gwiazda uku. sprawiem, e wieci na niebie".
Ustali miejsce, ktre bogowie, jego bracia. [].
Przypis odnoszcy si do sowa jego" w przedostatnim wersie wyjania: Odnosi
si do uku, co oznaczone jest przez eski zaimek dzierawczy w wersie 94". (W
jzyku egipskim sowo Sept, ktre jest nazw gwiazdy Syriusz, znaczy rwnie
rodzaj drewna", ale czy jest to dugie drewno" czy nie, nie wiemy). Wracamy do
tekstu:
Po tym, jak Anu obwieci los uku.
I ustawi przed bogami wyniesiony tron krlewski.
Anu umieci go w Zgromadzeniu bogw.
Wyraenie Zgromadzenie bogw" odnosi si niewtpliwie do zgromadzenia
pidziesiciu siedzcych Anunnakich. Wyranie mwi si, e Gwiazda uku",
crka An, zostaa przez swego ojca umieszczona na wyniesionym tronie krlewskim,
wrd pidziesiciu Anunnakich Rwnie w Egipcie przedstawiano Izyd jako
Sothis, siedzc na biaym tronie krlewskim w niebie. Ona rwnie bya crk boga
nieba. Przypomnijmy te sobie, e hieroglif Ast (czyli Izyda) symbolizuje tron.
Natomiast hieroglif jej ma, Asar (czyli Ozyrys) to tron nad okiem.
Zanim przejdziemy dalej, zastanwmy si, kim jest siedmiu bogw losu". Czsto
mwi si o nich jako o siedmiu Anunnakich wiata podziemnego. Jak si
przekonamy, zachodz tu zwizki z problematyk Syriusza. Takie rozumienie funkcji
Anunnakich podkrela cakowit anonimowo sowa Anunnaki". Nie trzeba ju
dodawa, i siedmiu Anunnakich nigdy nie rozrnia si jako indywidualnych bogw.
Jest zawsze siedmiu" podziemnych bogw, ktrzy decyduj o losie. Niebiascy
Anunnaki znani s take jako Igigi. aden sumerolog jednak nie wyjani tego
zagadnienia do koca. Jest bardzo wiele niedokadnoci i niejasnych szczegw.
Sami musimy dostarczy zarysw konstrukcji, ktra mogaby posuy jako prbna
podstawa wyjanie.
Sprbujmy teraz zastanowi si nad tym, jakie elementy kultury powizane s z
niebiaskim Anunnaki i Syriusem oraz z faktem istnienia siedmiu bstw Anunnakich
w wiecie podziemnym. Musimy pamita, i tak w Sumerze, jak i w Egipcie kady
bg, ktry mia znaczenie astronomiczne, posiada swj wasny dziesiciodniowy
okres, czyli tydzie". Jeeli pomnoymy liczb siedem (bogw) przez dziesi dni,
otrzymujemy siedemdziesit dni. Czy s jakie podstawy, by uzna ten okres za
istotny dla wiata podziemnego w Egipcie albo w Sumerze? Ot tak! W Egipcie
wiat podziemny nazywany jest Duat (albo Tuat), a okres siedemdziesiciu dni jest
tam bardzo wany i cile wie si z ruchem Syriusza, o czym czytalimy w naszej
bajce.
Parker i Neugebauer pisz: To wanie tutaj wida wyranie, i Syriusz (Sothis)
stanowi wzr dla wszystkich innych gwiazd krtkookresowych". Syriusz by
astronomicznie podstaw caego religijnego systemu egipskiego. Jego ruchy na
niebie wyznaczyy kalendarz egipski, ktry znany jest jako kalendarz sotisowy.
Wschd heliakalny okrela pocztek roku egipskiego i w przyblieniu zbiega si z
wylewem Nilu. (Plutarch pisze, i sam Nil czasami nazywany by Syriuszem).
Wschd heliakalny by okazj do obchodw wanego wita w rodzaju wit
noworocznych lub wielkanocnych. Wschd heliakalny wyznacza chwil, gdy Syriusz
znowu sta si widoczny na niebie po siedemdziesiciodniowym okresie
niewidocznoci, kiedy uwaano, i przebywa on w Duat, tj. wiecie podziemnym.
Dostrzegamy tutaj zwizek z Anubisem, gdy uwaano, e Anubis balsamuje Sothis
w Duat przez siedemdziesit dni. Wiemy jednak dobrze, i wierzono, e
zabalsamowana mumia bdzie znowu y. Tak wanie dzieje si z mumi Sothis,
ktra odradza si w czasie swojego wschodu heliakalnego. Parker i Neugebauer
pisz te: W cigu caego czasu jej oczyszczania si uwaano j (Sothis, gwiazd)
za martw i dopiero po jej ponownym wzniesieniu si z Duat bya po raz kolejny
uznawana za yw".
Egipcjanie upieraj si przy tradycyjnych siedemdziesiciu dniach jako podstawie
dowiadczenia wiata podziemnego, pomimo i jest to niewygodne i jak ju
dowiedzielimy si: Syriusz stanowi wzr dla wszystkich gwiazd krtkookresowych".
W caej historii Egiptu znana bya praktyka cile przestrzegajca okresu
siedemdziesiciu dni dla zabalsamowania ludzkich zwok - w ten sposb
naladowano zachowanie" Syriusza. Nawet w okresie ptolemejskim proces
balsamowania trwa niezmiennie dokadnie siedemdziesit dni.
W ten sposb znalelimy wyjanienie siedmiu Anunnakich ze wiata
podziemnego! Zwrmy jeszcze uwag na fakt, i w staroytnym Meksyku uwaano,
e wiat podziemny skada si z siedmiu pieczar.
Warto te zauway, e w historii pt. Etana mwicej o legendarnym krlu Etanie,
ktry zaraz po Wielkim Potopie musia wznie si do nieba, aby zaradzi swojej
niemonoci posiadania dzieci (nagrodzony zosta pniej synem - nastpc),
wspomina si o boskich Siedmiu" i opisuje ich jako Igigi, podkrelajc wymienno
sw Igigi i Anunnaki. Potni Anunnaki" opisani s te jako Ci, ktrzy stworzyli
rejony, ktrzy zaoyli siedziby".
W Descent of lshtar to the Nether World (Zejcie Isztar do wiata podziemnego)
Anunnaki opisani s jako narodzeni (mwi si o nich, jakby byli wypchanymi
zwierztami wycignitymi z szafy, odkurzonymi i wystawionymi na konkursie
wypychaczy zwierzt) i posadzeni na tronach ze zota. I znowu pojawia si motyw
tronu. Wydaje si, i Anunnaki nic nie robi, tylko siedz i speniaj funkcj symbolu.
Dobrzy, mali Anunnaki, jak pudle, siedz i umiechaj si do Anu. Nigdy
biedakom nie przypisano adnej osobowoci. Powinienem te wspomnie, e w tej
opowieci wiat podziemny posiada siedem bram prowadzcych do kolejnych
siedmiu komnat (lub pieczar). Zrozumiay wic jest fakt, i Egipcjanie podzielili
siedemdziesit dni, podczas ktrych Syriusz przebywa w wiecie podziemnym", na
dziesiciodniowe tygodnie, z ktrych kady mia swojego boga, co w sumie dawao
siedmiu bogw. aden z nich nie mg jednak posiada wasnej osobowoci, by
swoimi poszczeglnymi cechami nie odciga uwagi od czysto liczbowego
znaczenia caej koncepcji. Oczywicie, siedem komnat i siedmiu bogw pojawia si
kolejno, przechodzc od tygodnia" do tygodnia", a ponownie wzejdzie na niebo
Syriusz. Poznalimy wic jeszcze jeden istotny zwizek pomidzy koncepcj
wczesnosumeryjsk a egipsk. Ciekawe, kiedy zauway go profesor Neuge-bauer i
przestanie zastanawia si nad pnym okresem kultury babiloskiej i perskiej.
W czasach pniejszych bg Marduk uzurpowa sobie miejsce na czele panteonu
wszystkich innych bogw w Babilonie. Epos Enuma elish jest w zasadzie opisem
tego procesu i napisany zosta na cze Marduka, wymieniajc zaszczyty, jakie go
spotkay. Byo to co nowego, prawdziwa centralizacja wadzy. Ludzie z czarnymi
gowami", gdy tak zazwyczaj pisali o sobie Sumerowie (gdy kontekst by do
pobony, nazywali siebie skromnie zaciemnionymi"; ciekawy jest te fakt, e Grecy
mwili o Egipcjanach melampodes lub ludzie z czarnymi stopami"]), oczywicie nie
zaakceptowali jednomylnie wyniesienia Marduka. Pod wieloma wzgldami Enuma
elish jest krzykliw propagandow rozpraw na rzecz Marduka, prbujc raz
zjedna ludzi nowemu bogu, a drugi raz zadenuncjowa tych, ktrzy mu si
sprzeciwiaj. Oto, jak autor prbuje zabiega o wzgldy ludzi:
Niechaj jego wszechwadza bdzie niedocigniona, pozbawiona rywala.
Niechaj bdzie pasterzem czarnogowych, swoich istot.
Do koca dni, nie zapominajc, niechaj oklaskuj jego postpowanie .
Dalej jednak pojawia si bardziej autorytarne stwierdzenie, ktre ju nie jest
zabawne:
Niechaj rozkae czarnogowym. by [go czcili],
 I znowu sugeruje kompromis, w formie udawanej tolerancji:
Bezustannie niechaj popieraj swoich bogw!
Niechaj pozwoli im ulepszy swoje ziemie, budowa swoje witynie.
Niechaj czarnogowi ludzie su swoim bogom.
Innymi sowy, autor rozpacza i zaczyna si dsa. Jego nastpne sowa wskazuj
na megalomani: Nie potrzebujemy ich, sami sobie poradzimy":
Jeeli chodzi o nas, to niezalenie iloma imionami go nazwiemy, on jest naszym bogiem!
Ogomy wic jego pidziesit imion!
Poplecznicy Marduka uwaali, i najlepszym sposobem wychwalania swego boga
bdzie nadanie mu pi dziesiciu imion. Wtedy bowiem przy odrobinie szczcia
stanie si on wszechmocny.
Gdy Marukka, Marduk raduje serce Anunnakich, uspokaja si ich [duch]".
Pojawia si pidziesit imion wraz z krtkim komentarzem do kadego z nich. W
przypisie Speiser wyjania: Tekst podaje etymologi imion, podobnie jak czyni to
Biblia; kademu imieniu na tej dugiej licie towarzyszy jego rdosw, nie tyle w
znaczeniu lingwistycznym, ile kabalistycznym i symbolicznym, chocia niektre z
nich s jzykowo poprawne".
Lista koczy si i dalej czytamy:
Tytu Pidziesit" potni bogowie
Mu nadali, ktrego imion jest pidziesit i jego postpowanie uczynili doskonaym.
Ostatnia uwaga jeszcze raz szumnie podkrela donioso zwracania si do
najwyszego boga o imieniu Pidziesit", sugerujc jednoczenie istnienie
pidziesiciu jego imion.
Z wymienionych pidziesiciu szczeglnie interesujca jest jedna grupa imion.
S to Asaru, Asarualim, Asarualimnunna oraz trzy imiona skupione wok
podobnego do Asaruludu (dwa pozostae to Namtillaku i Namru). Podejrzewam, e
imiona te powizane s z egipskim Asar (Ozyrys). Wiemy ju, e egipski An znany
by w Sumerze nie tylko jako An, lecz rwnie jako Anu, gdy do rdzenia dodawano
kocwk u". Moemy wic dopatrywa si podobnego mechanizmu w budowie
sumeryjskiej formy Asaru, pochodzcej od Asar po dodaniu kocwki u". Egipcjanie
te posiadali form imienia Asaru, mwic precyzyjniej Asar-uu, ktrego to boga
Wallis Budge opisuje jako odmian Ozyrysa czczonego w Dolnym Egipcie".
Jak wic zaklasyfikowa sumeryjskiego Asaruludu, gdy sumeryjski Asaru
odpowiada egipskiemu Asar-uu? W jzyku egipskim Ozyrys uosabiajcy witalne siy
przyrody bdzie znany jako Asar-rutu, ale wiadomo, i pynne r" i 1" s w jzyku
egipskim cakowicie wymienne i przedstawiane za pomoc tego samego hieroglifu.
Tak wic Asar-rutu moe by te Asar-lutu, a goska jzyko-wo-dzisowa ,.t" w
przeciwiestwie do zbowej ,.t" wymawiana jest bardziej jako "d", jest dwikiem
mikkim. Jeeli to sowo przeliterujemy, otrzymamy Asar-ludu, co znaczyoby:
Ozyrys rosncych rolin". I rzeczywicie, w tekcie sumeryjskim Asaru opisany jest
jako ten, ktry zakada uprawy... twrca ziarna i zi, ktry sprawia, e rolinno
kiekuje".
Zaraz po imionach Asaru dla Marduka w Enuma elish pojawia si jego trzynaste
imi. Tu tu. Tu tu jest okreleniem egipskiego boga. Wallis Budge opisuje go jako
boga-lwa, syna Neith". (Badacz pisze, e Neith bya: Jedn z najstarszych bogi
Egiptu. Bya bogini polowania i tkactwa, lecz utosamiano j z wieloma innymi
boginiami, takimi jak Izyda, Meh-urt i przypisywano jej ich atrybuty"). Istnieje nawet
egipski precedens nazwania boga, ktry mia wiele imion, tylko jednym, Tutu. Egipski
potwr ciemnoci, Apep posiada wiele imion; aby go zniszczy, trzeba byo
przekl go po kolei kadym jego imieniem. Dla pewnoci, e odniesie si podany
skutek, papirus Nesi-Amsu podaje list tych imion, a poniewa stanowi one
podstaw wielu magicznych okrele, pojawiajcych si w pniejszych papirusach,
s ponumerowane...... Jedno z nich brzmi Tatu. Z pewnoci owa potrzeba
wyliczania kadego magicznego imienia boga musi mie w obydwu krajach wsplne
rdo - tym bardziej e imi Tutu pojawia si na licie i egipskiej, i sumeryjskiej.
Musimy wic przyjrze si bliej egipskiemu bogu Tu-tu. W tumaczeniu Enuma
elish Heidel nazywa Asaruludu wczesnosumeryjskim namshub w przeciwiestwie do
pnobabiloriskiej formy namru. Oba okrelenia znacz jasny", co w dalszym cigu
tekstu wyjanione jest nastpujco: Jasny bg, ktry rozjania nasz drog". W
przypisie Heidel objania: Poeci wyranie bawi si sowem shuba, ktre odpowiada
babiloskim ebbu, elu, i namru, a wszystkie formy tumaczymy jako jasny". Bardzo
ciekawy jest fakt, e egipskie sowo shu, tj. jasny" rwnie opisuje boga soca,
bdcego naprawd jasnym bogiem, ktry rozjania nasz drog". Widzimy wic, i
egipskie shu znaczy to samo, co shuba w jzyku sume-ryjskim. Obydwu sw uywa
si, by opisa Soce. Sumeryjskie shuba odnosi si te do Asarluhi, a egipski Wig
Tutu jest, wedug Wallisa Budge'a: form boga Shu, ktrego symbolem by
chodzcy lew".
Z badania caego materiau wyania si coraz bardziej skomplikowany ukad
wsplnych lingwistycznych i religijno-astronomicznych wzorw istniejcych w Egipcie
i wczesnym Sumerze. W dalszym cigu ksiki zobaczymy, e wszystkie te wtki
pocz si w jedn niezwyk cao.

STRESZCZENIE
Czarny Rytua" dotyczy pojcia Nocy", ktra bya obiektem, poruszajcym si
na niebie wraz z innymi tajemnicami, ktre obracaj si na nieboskonie ruchem
harmonijnym w okrelonym czasie". Ma ona mniej wiata od Soca i tka pajczyn
szybkim wiatem".
To wanie Syriusz B porusza si na niebie ruchem harmonijnym i w okrelonym
czasie, ma mniej wiata od naszego Soca i wyranie tka pajczyn swoim szybkim
ruchem, gdy obraca si wok Syriusza A znacznie szybciej ni planety Uran,
Neptun i Pluton kr wok naszego Soca.
Noc" moe wic odnosi si zarwno do Syriusza B, jak i do czarnego Ozyrysa"
i niewidocznej Neftydy".
W bardzo odlegych czasach podstawowe koncepcje astronomii egipskiej i
sumeryjskiej byy identyczne. Rnice pojawiy si dopiero pniej. Autorytety w
dziedzinie staroytnej astronomii daj zazwyczaj skrtowy opis wczesnej astronomii,
ale pomijaj szczegowe podobiestwa zachodzce pomidzy tymi dwoma
kulturami w omawianej dziedzinie.
W Egipcie i Sumerze (Babilonii) istniay identyczne systemy podziau roku
kalendarzowego na dwanacie miesicy, z ktrych kady skada si z trzech
dziesiciodniowych tygodni. Kady tydzie posiada odpowiadajc mu konstelacj
nocnego nieba (ktr wspczesnym jzykiem moemy okreli jako pewnego
rodzaju zodiak"). Trzydzieci sze tygodni dawao tylko 360 dni, co nie stanowio
penego roku. Dodano wic jeszcze pi kocowych dni, by otrzyma rok 365-
dniowy.
Identyczne systemy, tak skomplikowane w obydwu kulturach sprawiaj, i naley
szczegowo zbada zwizek pomidzy Egiptem i Sumerem.
W Sumerze pidziesiciu potnych bogw" zwanych Anunnaki nie poddaje si
indywidualnym okreleniom. Zawsze stanowi oni jedno pojcie pidziesiciu
potnych bogw", podkrelajce szczeglnie ich ilo. Waciwie zredukowano ich
jedynie do poziomu liczby. Czsto si ich przywouje i odgrywaj istotn rol, ale
nigdy niczego nie dokonali, tylko siedzieli na tronach i byo ich pidziesiciu".
Z wczesnosumeryjskiej opowieci o Gilgameszu dowiadujemy si, e w jego
przygodach uczestniczyo pidziesiciu bohaterw, nam przypominajcych
pidziesiciu Argonautw, towarzyszcych Jazonowi. Mwi si: Jego zby s
zbami smoka", co przywodzi na myl Jazona siejcego smocze zby. Gilgamesz
kadzie swoje zby na ziemi (tylko tyle moemy si domyle, gdy fragment
opisujcy to zdarzenie jest niepeny, a by moe
Gilgamesz te sia zby). Kady z jego pidziesiciu bohaterskich towarzyszy
zabiera w podr specjalnie city kawaek drzewa. Jedynym racjonalnym
wyjanieniem tego faktu moe by przypuszczenie, i uywali drzewa jako wiose,
tym bardziej e wydarzenia powizane s z odzi. To te nasuwa analogi z
wypraw Argonautw. Znalelimy wic opowie rodem z Bliskiego Wschodu,
bdc prototypem pniejszej o dwa tysice lat greckiej opowieci o Argonautach.
Gilgamesz w niewyjaniony sposb czerpie swoj si z tajemniczego zwizku
zbw z ziemi. W greckiej opowieci Jazon sieje zby, ktre wyrastaj w postaci
silnych onierzy - to kolejna analogia.
Anubis, ktrego znamy z Egiptu, zosta przez Grekw utosamiony z Hermesem
(jego rzymski odpowiednik to Merkury). Hermes zamieni Zote Runo w szczere zoto,
tak gosi grecki mit. Byo to to samo Zote Runo, ktrego poszukiwa Jazon z
Argonautami i ktre udao im si zdoby oraz zabra ze sob.
We wczesnosumeryjskiej opowieci o Gilgameszu bohatera i jego pidziesiciu
towarzyszy, Argonautw cz pewne zwizki ze statkiem (informacje podajemy na
podstawie zachowanych fragmentw tekstu), nazywanym odzi-Magan". Magan to
sumeryjska nazwa Egiptu, std owa d moe oznacza Egipt.
Wszyscy greccy Argonauci byli ze sob spokrewnieni, a jako pojedyncze
jednostki byli mniej lub bardziej anonimowi. Przypominali oni wczesnosumeryjskich
pidziesiciu bohaterw", towarzyszcych Gilgameszowi, a take pidziesiciu
potnych bogw", zwanych Anunnaki.
Grecka arka Deukaliona po Potopie schronia si w Dodonie, skd Argonauci
otrzymali wieszczc belk. Arka i Argo maj rwnie wiele wsplnych elementw.
Profesor Cyrus Gordon napisa wan ksik na temat wsplnych pocztkw
kultury greckiej i hebrajskiej, ktre zrodziy si w egipsko-sumeryjskim rodowisku
staroytnego, kosmopolitycznego wiata rdziemnomorskiego (zob. bibliografia).
Pidziesiciu potnych bogw" Sumeru, Anunnaki przedstawianych jest
zawsze w pozycji siedzcej. wici wiolarze, czyli Argonauci take siedz podczas
wiosowania. Przewijajcy si w staroytnych tekstach motyw to pidziesiciu
siedzcych" i pidziesiciu siedzcych i wiosujcych".
W hieroglifie symbolizujcym imi Ozyrysa oprcz oka pojawia si dodatkowy
element: tron, ktry jest rwnie hieroglifem oznaczajcym Izyd. Tron jest miejscem
zajmowanym przez bogw. Sumerowie czsto mwili o Anunnakich, e s tymi,
ktrzy siedz na swoich tronach", a czasami wyraali to tak: pidziesiciu bogw
zajo swoje miejsca". (Oczywicie, nawet wtedy nic nie robili).
Egipski Anubis (Anpu) by bogiem wzgrza". Sumeryjska ona boga Anu take
bya bogini wzgrza".
Starsza forma sumeryjskiego sowa hursagga (wzgrze) moe pochodzi od
egipskiego Heru-sa-agga, w ktrym agga" odnosi si do Anubisa (bdcego
bogiem wzgrza"). W Egipcie i Sumerze znajdziemy wicej podobnych sw i imion.
W Eposie o Gilgameszu Gilgamesz opisuje swj sen, w ktrym zmierzy si z
cik gwiazd, nie dajc si podnie pomimo ogromnego wysiku. Gwiazda
schodzi do niego z nieba i opisana jest w kontekcie Anu (ktry jest bogiem nieba).
Koncepcj cikiej gwiazdy" znajdujemy wic w Babilonii na dugo przedtem, zanim
pojawili si Arabowie, ktrzy swoj gwiazd umiecili w konstelacji Wielkiego Psa (a
inn w Argo), nazywali j Ciarem" i opisali jako cik gwiazd".
Gilgamesz nie moe pokona przycigania cikiej gwiazdy, a zjawisko to
opisane zostao w taki sposb, jakby chciano zwrci uwag na pewien rodzaj
przycigania grawitacyjnego (jako dowd dla tych, ktrzy wiadomi s, e cika
gwiazda" podobna do Syriusza B ma du si grawitacyjn i jednoczenie jest
bardzo cika").
Epos o Gilgameszu odnosi si do esencji Anu", ktr zawiera gwiazda. Sowa
przeoonego jako esencja" uywa si te w kontekcie medycznym, gdzie oznacza
ono koncentrat, esencj". Czyby oznaczao to nadzwyczaj gst materi? Ta
skoncentrowana esencja gwiezdna Anu" bya we nie Gilgamesza zbyt cika, by
mg on j podnie.
Musimy pamita, i we wczesnych wersjach Eposu Gilgamesz mia
pidziesiciu towarzyszy (w czasach babiloskich zostali oni pominici). Z postaci
Gilgamesza powizane s: (a) Pidziesiciu anonimowych towarzyszy, wanych
prawdopodobnie w opowieci gwnie z powodu swojej liczby; pniej uznano ich za
zbdnych; (b) Nadzwyczaj cika gwiazda odnoszca si do An (egipskie imi
Ozyrysa, ma Izydy, utosamianej z Syriuszem); (c) Opis gwiazdy jako skadajcej
si ze skoncentrowanej esencji" i posiadajcej ogromn si przycigania,
zobrazowany w sposb przywodzcy na myl przyciganie grawitacyjne.
Elementy te skadaj si na niemal peny opis Syriusza B: nadzwyczaj cikiej,
grawitacyjnie silnej gwiazdy, zbudowanej z bardzo gstej materii (esencji"),
powizanej z liczb pidziesit (okrelajc czas jej penego obrotu?) i z An (Anu),
o ktrym wiemy, i w Egipcie czono go z Syriuszem (a take z odzi-Magan"
Gilgamesza, ktrej pochodzenie jest prawdopodobnie egipskie).
ROZDZIA CZWARTY

PSY PIEKA
Poniewa Syriusz jest Gwiazd Psa, powinnimy zaj si sumeryjsk bogini
przedstawion w postaci kobiety z gow psa, Bau. Thorkild Jacobsen pisze o niej:
Bau wydaje si by bogini psa, a jej imi Bau stanowi prawdopodobnie
naladowanie szczekania psa, ktre po angielsku oddaje dwik 'bowwow' ". Bau
bya te crk An. Tutaj wic bogini-pies jest crk An, a w Egipcie bg-pies sam by
An-pu (Anubisem). Poniewa An posiada zwizki z Syriuszem, nie dziwi fakt, e ma
on w Sumerze crk, ktra jest bogini-psem. A do dzi nie podejrzewano, e mit
Syriusza jako Gwiazdy Psa istnia w Sumerze.
Poniewa pidziesiciu Anunnakich byo dziemi An, a Bau jest crk An, to Bau
moe wiadczy o przetrwaniu (jest ona pradawn bogini, o ktrej pniej
zapomniano) koncepcji bogini psiej gwiazdy, odpowiedniczki Izydy jako Sothis.
Ciekawy jest te fakt, i posiadaa ona gow psa. Podobnie Anubis niecay
przedstawiany by pod postaci psa czy szakala, posiada tylko gow zwierzcia.
M Bau, Ninurta by synem Enlila. Tak jak Marduk uzurpowa sobie pozycj
gwnego boga, tak Enlil nieco wczeniej zabra j bogu An. (Jest to sytuacja
analogiczna do znanych z greckiej mitologii wydarze, gdy Kronos zaj pozycj
Uranosa, by potem zosta pokonanym przez Zeusa). Zachowa si ciekawy, 170-
wersowy hymn do Enlila, ktry przypuszczalnie opisuje miejsce zajmowane przez
boga wrd gwiazd. Podniesione oko" lub podniesione wiato", badajce i
przeszukujce rne kraje, nasuwa analogi z dogosk koncepcj promienia
Digitarii, ktry raz do roku ogarnia Ziemi. W kadym razie podniesione wiato",
przeszukujce i badajce, jest promieniem, a pomys Sumerw, by umieci go w
rejonie niebiaskim jest niezwykle interesujcy. Musz uprzedzi czytelnika, e
Sumerowie uwaali, i lapis lazuli przedstawia nocne niebo. A oto istotniejsze
fragmenty hymnu:
Enlil, ktrego rozkazy s dalekosine, a sowo wite.
Pan, ktrego wyrok jest nieodwracalny, ktry losy rozstrzyga na zawsze.
Ktrego uniesione oczy ogarniaj wszystkie kraje.
Ktrego blask, rozpocierajcy si z wysoka, przenika serca wszystkich krajw.
Enlil, ktry zasiada dostojnie na biaym tronie, na wyniosym tronie...
Wyniosy, biay tron Sothis-Syriusza wywodzi si z koncepcji egipskich. To jest
Ast (Izyda). To jest take Asar (Ozyrys), gdy doda hieroglificzne oko. W dalszych
fragmentach hymnu z Sumeru znajdujemy dla porwnania opis wityni w miecie
Nippur:
 Nippur - witynia, w ktrej mieszka ojciec, wielka gra".
Tron obfitoci, Ekur, ktry wznosi si.....
Wysoka gra, czyste miejsce.....
Jej ksi, wielka gra", Ojciec Enlil,
Obra swoje miejsce na tronie Ekur. wzniosej wityni,
witynia - jej boskie prawa, jak niebo nie daj si obali.
Jej obrzdy czystoci, jak ziemia nie daj si zniszczy.
Jej boskie prawa s boskimi prawami otchani, nikt nie moe na nie spojrze.
Jej serce, jak odlega witynia, nieznane jak zenit nieba...
i dalej:
Ekur. dom lapis lazuli, wzniose miejsce przebywania,
wzbudzajce boja,
Jej groza i strach dorwnuj tylko niebu.
Jej cie rozpociera si nad wszystkimi krajami.
Jej wznioso siga serca nieba.
Wzmianki o lapis lazuli, dotyczce miejsca przebywania Enlila, a take fakt, i
siga ono serca nieba, wskazuj, i mamy do czynienia nie tylko z opisem Soca.
To take opis miejsca zamieszkania wrd gwiazd. I z tego powodu odniesienia do
promienia staj si ciekawsze, jako e nie dotycz wiata sonecznego, jakby mogo
si wydawa po pobienym przeczytaniu. A oto cig dalszy:
Niebo - on jest jego ksiciem; ziemia - on jest jej potg,
Anunnaki - on jest ich wywyszonym bogiem:
Gdy budzc groz, rozstrzyga losy,
aden bg nie omieli si na niego spojrze.
W tym fragmencie Enlil nazwany jest bogiem wywyszonym nad Anunnaki (w
innym tekcie jego syn, Enki lub Ea przechwala si, e jest on ich wielkim bratem" i
przywdc). Tutaj Enlil posiada moc rozstrzygania losw, co tradycyjnie czynili sami
Anunnaki. W czwartym wersie od koca niebo" to An, a ziemia" to Ki. An i Ki s
maestwem. Poczenie an-ki oznacza w sumeryjskim niebo-ziemi", co w
dosownym tumaczeniu znaczy wszechwiat". Zauwaamy podobiestwo sowa an-
ki do imienia egipskiej bogini Anukis, ktr utosamiano z Sothis-Syriuszem.
Odnotujmy take jego podobiestwo do imienia Anunnaki.
Skonni wic jestemy utosami powyszy gwiezdny opis Enlila, tecia bogini z
gow psa, z Syriuszem. A tu znowu pojawia si pidziesiciu Anunnakich, od
ktrych nie moemy si uwolni. Zjawiaj si zawsze, gdy tylko dotykamy tematu
Syriusza.
Potwierdzenie zbienoci istniejcych pomidzy kulturami Sumeru i Egiptu, ktre
dostrzeglimy do tej pory (a pojawi si ich wicej), i ktre doprowadziy nas do
prawdopodobnej tezy, i te dwa narody byy w pewien sposb ze sob powizane,
zawiera by moe najciekawszy fragment z dziea Jzefa Flawiusza, w ktrym
wspomina si o dzieciach Seta". Wielu staroytnych pisarzy uwaa, e Set mg by
odpowiednikiem Hermesa Trismegistosa. Fakt ten moe okaza si wany w wietle
naszych przemyle, dotyczcych autentycznej tradycji hermetycznej, z ktrej nie
zachowao si wiele dokumentw (zaciemnionej i oszkalowanej przez bezuyteczne,
trywialne pozostaoci z czasw pniejszych). Oto wspomniany fragment:
Odkryli [dzieci Seta - przyp. tum.] rwnie wiedz o ciaach niebieskich i ich
harmonijnych ruchach. A pragnc, by te odkrycia nie zaginy, zanim dowiedz si o nich
ludzie - bo Adam przepowiedzia, e cay wiat ulegnie zagadzie, raz przez ogromn
poog, a raz przez nawanic potopu - uczynili dwa supy. Jeden z cegy, a drugi z
kamienia, aby w razie zniszczenia supa ceglanego przez potop, osta si kamienny i by
ludzie mogli przeczyta wyryty na nim napis, w ktrym wspomnieli rwnie o postawieniu
supa ceglanego. Ten sup kamienny istnieje do dzi w krainie Seiris .
Fragment w wymaga komentarza. Elementem, ktry przyciga nasz uwag,
jest "kolumna z cegy" w Syrii albo w Sumerze-Akadzie-Babilonii. To wanie jest kraj
cegy! Kraj zikkuratw albo wielkiej gry" z cegy albo jeszcze inaczej -gigantycznej
kolumny. Ale gdzie znajduje si kraj kamienia? To oczywicie Egipt, kraj wielkich,
kamiennych piramid. Mamy wic opis dwch powizanych ze sob kultur: jednej,
wznoszcej budowle z cegy i drugiej, wznoszcej budowle z kamienia. W Egipcie
znajduje si Wielka Piramida. Ludzie uwaaj, i jej podstawowa konstrukcja, jej
proporcje i wymiary maj pokaza, e zostaa skonstruowana przez wysoko
rozwinit cywilizacj. Wielkie zikkuraty w Babilonie i innych miastach, mocno ju
niestety zrujnowane, wydaj si zawiera w swojej konstrukcji pewnego rodzaju kod
informacyjny. Czy prawdopodobny wydaje si fakt, i Flawiusz przekaza nam
informacj o zwizkach Egiptu z Sumerem, polegajc na zbienoci typw
budowli? Pisze on, e byo to powizanie o charakterze astronomicznym. Dzieci
Seta" najpierw zdobyy wiedz o ciaach niebieskich i ich harmonijnych ruchach".
Odkrylimy ju, e fundamentalne koncepcje astronomiczne i astronomiczno-
religijne byy wsplne dla wczesnego Egiptu i Sumeru. Flawiusz potwierdza t tez, a
co wicej, mwi nam, czego dotyczy rozprawa The Virgin of the World, i udowadnia,
e wszystko zaczo si od Hermesa Trismegistosa, tak jak uprzednio to
omawialimy.
Przeledmy inne, istotne wtki egipskie, ktre znajdujemy w pozostaych
rdach. W tym celu powrcimy do tematu Argo i pidziesiciu Argonautw, ktrzy
byli Minyjczykami (potomkami Minyasa), prowadzonymi przez Jazona na wypraw
po Zote Runo w tajemniczym kraju, Kolchidzie, istniejcym naprawd i bdcym
miejscem do dziwnym. Jeeli przez Hellespont (nazwany tak od imienia Helle,
ktra spada ze zotego barana) wpynie si do Morza Czarnego (nazywanego przez
Grekw Euxine), to posuwajc si wzdu wybrzey dzisiejszej Turcji, a do granicy
ze Zwizkiem Radzieckim, dotrze si do Kolchidy. Zastanawia fakt, e Grecy
przywizywali tak due znaczenie do tego miejsca. Znajduje si ono u podna
potnego Kaukazu, niedaleko Gruzji, ktrej ludno zamieszkaa w grach yje
bardzo dugo, na przykad sto dziesi lat i posiada wasn specyficzn kultur.
Niedaleko std, na poudniu, znajduje si dziwne miejsce zwane Gr Ararat, gdzie
wyldowaa arka Noego po potopie.
Z pewnoci jest to niezwyke miejsce, znajdujce si daleko od wiata
greckiego. Czy rzeczywicie?
Minyas mia prawnuka, zwanego Friksosem. Friksos mia czterech synw, ktrzy
mieszkali w Kolchidzie, dokd uciek na grzbiecie zotego barana, a podarowujc
miejscowemu krlowi Kolchidy Zote Runo, zapewni sobie dobre przyjcie i
maestwo z crk wadcy. Synowie jego byli wic tylko w poowie Kolchidami i z
pewnoci byli rwnie lojalni wobec ojczyzny swego ojca, Grecji. Ju na ou
mierci Friksos poprosi ich, by wrcili do Orchomenos, jego domu w Grecji i
dochodzili tam swoich praw. Synowie przystali na to. Poniewa ojciec Friksosa by
krlem Orchomenos (podobnie jak Minyas), mogli oni da zaszczytw i pozycji,
ktre im si naleay (nie mwic ju o majtku). Wiedzieli jednak, e odzyskanie
nalenej im pozycji moe wywoa pewne trudnoci, gdy ich ojciec i jego siostra,
Helle (ktra wpada do Hellespontu) popiesznie opucili Orchomenos na zotym
baranie, posiadajc bogosawiestwo Hermesa, podczas gdy reszta mieszkacw
specjalnie si tym nie przeja.
Czterech synw wyruszyo w drog, ale ich statek si rozbi. Bracia na szczcie
zostali odnalezieni i uratowani. Przez kogo? Przez kog by innego, jak nie przez
pidziesiciu Argonautw, ktrzy wanie tamtdy przejedali. Kuzynowie naszych
rozbitkw pynli wanie do Kolchidy z misj odzyskania Zotego;Runa. Czterech
modziecw bez oporu zaakceptowao ich plan, tym bardziej e sami byli
potomkami Minyasa. Argonauci stracili niektrych ze swoich ludzi (na przykad
Herkules i Hylas zniknli: Hylasa zwabiy zakochane w nim nimfy do podwodnej
groty, a Herkules wpad w sza i doszed a do Turcji, woajc na prno Hylasa;
pniej zaoy nowe miasta i powrci do swoich prac). Czterej modziecy zajli
wic miejsca zagubionych Argonautw.
A co z Kolchid? By moe, gdy przyjrzymy si dokadniej jej kulturze,
odnajdziemy jakie egipskie zwizki. Wszystko wydaje si by moliwe w tym
magicznym kraju.
W Dziejach Herodota czytamy: Jest bowiem widoczne, e Kolchowie s
Egipcjanami; a twierdz tak, gdy sam to przedtem zauwayem, zanim usyszaem
od innych. Poniewa za sprawa leaa mi na sercu, zapytywaem jednych i drugich,
i raczej Kolchowie przypominali sobie Egipcjan ni Egipcjanie Kolchw. Egipcjanie
jednak mwili, e ich zdaniem Kolchowie naleeli do wojska Sezostrysa". Naukowcy
prbuj utosamia Sezostrysa z Ramzesem II. Herodot pisze dalej:
Ja sam wnosiem to std, e Kolchowie maj czarn skr i kdzierzawe wosy (cho to
niczego nie dowodzi, bo s te inni ludzie tego rodzaju), lecz jeszcze bardziej z tego, e
jedyni ze wszystkich ludzi Kolchowie, Egipcjanie i Etiopowie od dawien dawna obrzezuj
si. Ot Fenicjanie i mieszkajcy w Palestynie Syryjczycy sami nawet przyznaj, e
nauczyli si tego od Egipcjan, ci za Syryjczycy, ktrzy mieszkaj dookoa rzeki
Termodontu i Par-teniosu, jak rwnie ssiadujcy z nimi Makronowie utrzymuj, e
dopiero niedawno nauczyli si obrzezywania od Kolchw. Bo s to jedyni ludzie, ktrzy si
obrzezuj, a czyni to widocznie za przykadem Egipcjan. Co do samych Egipcjan i
Etiopw, nie potrafi orzec, ktrzy z nich przejli to od drugich: bo widocznie jest to jaki
prastary zwyczaj. e jednak Fenicjanie i Syryjczycy z Palestyny przyswoili go sobie przez
stosunki z Egiptem, na to take mam waki dowd: ilu tylko Fenicjan styka si z Hellad,
nikt z nich nie naladuje ju Egipcjan i nie obrzezuje swoich dzieci.
Nieche jeszcze co innego o Kolchach nadmieni na dowd, e s podobni do Egipcjan.
Ptno oni jedynie i Egipcjanie sporzdzaj w ten sam sposb i cay ich tryb ycia oraz
jzyk nawzajem podobne s do siebie.
Mamy wic prawdopodobne (w zasadzie prawie pewne) wyjanienie zwizkw
Kolchidy z histori Argonautw. Nie dziwi fakt, i podarowane przez Hermesa (to
znaczy Anubisa) Zote Runo znalazo si w Kolchidzie. Kolchida bowiem bya
cakowicie egipska. Poniewa jednak bohaterowie greckiej opowieci musz by
Grekami, a nie Egipcjanami, Argonauci wic s Minyjczykami z Grecji.
Anonimowo, o ktrej mwilimy przy Anunnakich z Sumeru, panuje rwnie wrd
Argonautw. Wielu poetw opiewajcych t histori przypisao jej rnych
bohaterw. W zachowanym eposie Argonautica Apoloniusza z Rodos wymienia si
wrd zaogi Orfeusza i Heraklesa (Herkulesa), lecz, jak ju powiedziaem, Herkules
nie wrci na statek. W zasadzie zosta on wypoyczony na gocinne wystpy" dla
zrobienia kasy" w przedstawieniu i dlatego nie moemy jego udziau w wyprawie
potraktowa powanie.
Wracamy do opowieci i do Argonautw. Pisaem ju, e Orfeusz zosta wczony
do ekipy przez wielkiego reysera filmowego", Apoloniusza z Rodos. Inny,
wspzawodniczcy z nim reyser filmowy", Ferekydes upiera si, e Orfeusz nie
by Argonaut. Diodor z Sycylii, gorcy zwolennik ruchu wyzwolenia kobiet"
utrzymywa, i Atalanta bya Argonautk. Apoloniusz mwi wyranie, i super
gwiazdor", Tezeusz przebywa w owym czasie w Hadesie i by zajty (zwizany
innym kontraktem"), lecz Stacjusz (pracujcy oczywicie dla innego studia") i tak
pniej zrobi z Tezeusza Argonaut. H. W. Parke zauway, i wieszczki Apollina
zostay wczone do historii Argonautw wyranie w celach propagandowych, by
umocni wadz Wyroczni Delfickiej, ktra prbowaa wykorzysta premierowe
przedstawienie" w Dodonie i zdoby dla siebie pierwsze miejsce w oczach greckiej
publicznoci.
Parke pokaza, jak istotne, prorocze elementy w historii Argo wizay si z
Dodon, a nie jak si powszechnie uwaa z Delfami. Delfy odgryway w czasach
przedklasycznych rol parweniusza i pocztkowo nie byy podporzdkowane
Dodonie. Dopiero pniej, w czasach klasycznych, sokratejskich odgryway rol
wiodc. Parke formuuje wniosek, i elementy, delfickie i apolliskie w historii Argo
stanowiy dodatek pniejszy, gdy Delfy groway nad Dodon. Pocztkowo nie byo
ich w eposie o Argo, o ktrym pisze Homer, dajc w Odysei (XII, 69-72) dowody na
to, e saga Argo bya bardzo stara, gdy wspomina tu o witej Argo" oraz o
Jazonie i Zderzajcych si Skaach. Wany jest te fakt, i Homer nie wspomina
imienia adnego innego Argonauty. Z tego, co powyej napisaem, wynika jasno, i
Argonauci byli zauwaani przede wszystkim dlatego, e byo ich pidziesiciu i e
byli spokrewnieni (wygodny rodzaj anonimowoci - kuzyni!). Wybitni bohaterowie
hellescy zajmowali swoje pozycje zgodnie z zachciankami kolejnych poetw po to,
by mona byo ich odrni. Jedynie Jazon posiada odrbn pozycj i
indywidualno, co do reszty panuje totalne zamieszanie i niezgoda co do
odpowiedzi na pytanie, kim byli Argonauci. Wedug Roberta Gravesa, autora Mitw
greckich, Jazon to Hermes, natomiast Herkules - Briareus. Wyjanieniem tych
rozbienoci moe by fakt, i Argonauci nie byli indywidualnymi postaciami i nie
mieli nimi by.
Byo ich pidziesiciu, byli spokrewnieni, zazwyczaj siedzieli i eglowali w
magicznej odzi. Tak jak Anunnaki, i jak pidziesiciu anonimowych towarzyszy
Gilgamesza! We wczesnosumeryjskich fragmentach eposu o Gilgameszu czytamy o
odzi Magan" lub odzi egipskiej. Musimy te pamita, e Sumer mieci si
pomidzy Egiptem a Kolchid.
Docieramy w ten sposb do sedna historii o Argo. Nie sdz, by ktokolwiek
wczeniej dotar do najstarszych pokadw tej staroytnej opowieci. Nie tylko
Herodot, lecz rwnie Pindar opisuje Kolchidw jako ciemnych ludzi. W swojej IV
Odzie Pytyjskiej, dotyczcej gwnie Argonautw, Pindar pisze (212): Tu si
zmierzyli, wobec samego Ajetesa, z brunatnolicymi Kolchidy mieszkacami". Pindar
potwierdza w ten sposb sowa Herodota.
Pozostao jeszcze hipotetyczne ustalenie daty. Jeeli Herodot si nie myli i
Kolchidzi byli egipskimi onierzami z czasw panowania Sezostrysa (Ramzesa II), to
dotarliby do Kolchidy w latach 1301-1234 p.n.e., ktre John A. Wilson przypisuje
okresowi panowania Ramzesa II. Okrelenie daty ma suy wycznie do ustalenia,
jak daleko sigaj pocztki badanego przez nas materiau. Nie mamy adnych
archeologicznych informacji, dotyczcych nie odkrytego do dzi miejsca Ajai, stolicy
Kolchidy, ktra znajdowaa si na wybrzeu Morza Czarnego (tu obok rzeki, ktra w
staroytnoci zwaa si Fazis), niedaleko obecnej granicy Zwizku Radzieckiego z
Turcj. Podejrzewam, i nigdy nie prbowano szuka miejsca, gdzie mogaby
znajdowa si Ajaja. Z pewnoci byby to ciekawy teren dla prac wykopaliskowych.
Na pewno znajduje si tam wiele przedmiotw w stylu egipskim poczonym ze
stylem kaukasko-armeskim. Byoby to niezwykle ciekawe w kontekcie bada nad
sztuk staroytn, ktra bogata bya w metale szlachetne i wyroby metalowe,
szczeglnie ze zota. W dalszym cigu ksiki dowiemy si, i Ajaja znajdowaa si
blisko synnego staroytnego centrum metalurgicznego. W miejscu jej dawnego
istnienia powinny te znale si przedmioty, ktre potwierdziyby relacj Herodota.
Oto opis miejsca dla tych, ktrzy zechcieliby go poszuka: Dotarli do szerokiego
ujcia Fazis, gdzie koczy si Morze Czarne... a potem popynli prosto do potnej
rzeki, ktrej fale wyrzucay pian na obydwa brzegi, robic miejsce dla dziobu Argo.
Po lewej rce mieli wzniosy Kaukaz i miasto Ajaja, po prawej dolin Ares i boski,
wity gaj, gdzie w, rozcignity na liciastych gaziach dbu, strzeg runa".
(Jeszcze jedno nawizanie do Dodony, jej dbw i gaju. To podobiestwo okae si
pniej bardzo istotne).
Wracajc do sprawy okrelenia czasu (pamitajc o zdawkowej uwadze Homera
dotyczcej witej Argo"), przypomnijmy sobie, co pisaem o datach, gdy
wskazywaem na identyczne natury sumeryjskich i egipskich systemw
astronomicznych w wanych dla nich szczegach. Napisaem, e babiloskie
tabliczki z czasw drugiego tysiclecia p.n.e. wyznaczaj grn granic czasu w
rejonie sumeryjskim. Oparte na identycznych zasadach egipskie zegary gwiezdne
zmieniy si (przez wprowadzenie chociaby pitnastodniowego tygodnia zamiast
dziesiciodniowego, co wiadczy o postpujcej degeneracji tradycji) w pierwszym
tysicleciu p.n.e.
Widzimy wic, e egipskie zegary gwiezdne w swej pierwotnej formie nie istniay
ju pod koniec pierwszego tysiclecia p.n.e. Fakt ten wyznacza grn granic czasu
w Egipcie na koniec drugiego tysiclecia p.n.e., ktra to data jest identyczna z
przyjt przeze mnie grn granic czasu w Sumerze. Posu si wic wyraeniem
zapoyczonym z fizyki i przypomn czytelnikowi, e daty te s rzdu wielkoci
porwnywalnych z czasem panowania Ramzesa II, przyjtych tymczasowo dla
ustalenia terminu osiedlenia si w Kolchidzie egipskich kolonistw. Z pewnoci daty
te nie zbiegaj si przypadkowo wok tego samego tematu! Nie mamy wic wyboru,
jak tylko przyj przyblion dat 1200 roku p.n.e. za grn granic
rozprzestrzenienia si (i pniejszej degeneracji) problematyki Syriusza w rejonie
rdziemnomorskim, niezalenie od rda, z ktrego pochodzia.
Moe wany jest te fakt, i zbiego si to mniej wicej z zakoczeniem dominacji
minojskiej w rejonie rdziemnomorskim. Wizabym to z nastpujcymi
wydarzeniami, przynajmniej jeeli chodzi o rozprzestrzenianie si problematyki
Syriusza: kiedy minojska potga morska, majca swoj baz na Krecie, upada,
Egipcjanie i mieszkacy Bliskiego Wschodu mogli rozwija i rozwijali dziaalno
handlow na morzu, by wypeni pustk, jaka pozostaa po rozproszeniu si floty.
(Istnieje te alternatywny pogld goszcy, i kultura minojska ulega rozproszeniu
razem z uciekajcymi ludmi, ktrzy, wygnani po upadku wasnego narodu, osiedlali
si w rnych rejonach rdziemnomorskich. Nie wierz jednak, by tylko oni
stanowili rdo wiadomoci o Syriuszu).
Skonny jestem przypuszcza, i miertelnym ciosem dla kultury minojskiej by
wybuch wulkanu Tera. F. Matz w rozdziale pt. Minoan Civlization: Maturity and
Zenith" (Cywilizacja minojska: dojrzao i rozkwit") znajdujcym si w pracy
Cambridge Ancient History pisze: Trudno wyjani pokojowe przekazanie wadzy na
Krecie przez Kreteczykw Mykenczykom". Nie jest trudno o wyjanienia, gdy
pamita si, e wybuchy wulkaniczne musiay mocno osabi Kreteczykw.
Minojskie miasta nie miay murw. Kreteczycy walczyli na swojej wyspie przy
poparciu niezwycionej potgi morskiej, ktra osaczaa wroga. Podobnie Spartanie
w Grecji, w Sparcie bez obwarowa, zaufali swojej niezwycionej potdze ldowej,
pokonujcej wroga take w pniejszych czasach. Wrogowie Kreteczykw nie
mogli dotrze na wysp drog ldow, a jako e mieszkacy Krety byli potg
morsk, nie czuli si na swoim terenie zagroeni. Ostateczne wnioski dotyczce
Tery s nastpujce: miasteczka pooone na wulkanicznej wyspie blisko Krety jako
pierwsze zostay ewakuowane z powodu wczeniejszych trzsie ziemi, jakie
wystpiy przed ostatecznym wybuchem wulkanu, ktry zniszczy cywilizacj
minojsk.
Herodot w ksidze I swoich Dziejw daje dobr ilustracj twierdzenia, e
beznadziejne s prby si ldowych, ktre atakuj siy morskie na morzu. Przytacza
on przykad szczurw ldowych, Lidw, ktrzy porzucaj zamiar budowania statkw i
dalszego podbijania wysp, gdy zdaj sobie spraw z nieskutecznoci swych
wysikw. Jeeli flota minojsk zatona w ogromnych falach przypywu, wywoanego
wybuchem wulkanu, Kreteczycy nie mieli wyboru, musieli doprowadzi do rozejmu
z Mykericzykami. Inne rozwizanie oznaczaoby samounicestwienie.
Prawdopodobnie zawarli honorowy i askawy pakt albo seri paktw, ktre zamieniy
to, co nieuchronne, w to, co mogo wydawa si dobrowolne. Jeeli za Mykeczycy
odczuwali nieco bojani w stosunku do bardziej rozwinitych Kretericzykw, tym
lepiej dla Kreteczykw, ktrzy zniyli si", by zachowa si jak gentlemani.
Mykeczycy nie mogli jednak od razu przej strefy wpyww" na morzu,
nalecej do Kreteczykw, gdy brakowao im morskich umiejtnoci (nie
wspominajc ju o statkach), by osign peen sukces w podboju caej wyspy
Krety. Prawdopodobnie zostawili wic pewne jej rejony miejscowym Kreteczykom -
zgodnie z paktami, o ktrych ju wspominaem. Mykeczykom nie brakowao ani
chci, ani energii do dziaania, lecz flota minojsk zostaa zniszczona i nawet najlepsi
jej eglarze nie mogli pywa dla mykeriskich najedcw na nie istniejcych
statkach. Poza tym umacnianie wadzy na podbitej wyspie byo przewlekym i
kopotliwym zadaniem dla Mykeczykw. Z tego wanie powodu nowi wadcy Krety
nie mogli osign takiej samej pozycji, jak ich poprzednicy i panowa nad caym
rejonem Morza rdziemnego.
Mykeczycy walczyli z Kreteczykami (i najedali na nich pod wodz Tezeusza)
czsto, jeszcze przed kataklizmem. Stubbings pisze, e Kreteczycy podjli
zakoczon porak wypraw sycylijsk" przeciwko interesom handlowym
Mykeczykw w centralnym rejonie Morza rdziemnego. Przypomina to synn
atesk wypraw na Sycyli, ktra skoczya si cakowit porak i spowodowaa,
e Ateczycy przegrali wojn peloponesk. Sycylia ponosia wic odpowiedzialno
za dwie wielkie historyczne poraki, ktre odmieniy bieg wydarze w innych
miejscach, tylko nie na Sycylii.
Widzimy wic, e potga minojska zaczynaa ju upada. Stubbings pisze: Jedno
jest pewne, a mianowicie fakt, i upadek Krety spowodowa, e Mykeczycy mogli
rozwin swoj aktywno". Moemy te by pewni, e wywoa take rozwj
egipskiej aktywnoci na morzu. Egipt, ktry prowadzi intensywn wymian handlow
z Kret w okresie minojskim, znalaz si przed wyborem: musia samodzielnie
zwikszy swoj aktywno na morzu albo narazi si na dotkliwy brak
sprowadzanych towarw. By moe imi Minyas (a std Minyjczycy, czyli Argonauci)
ma pewien zwizek z Minosem (od ktrego pochodzi okrelenie minojski). To
wanie Kreteczycy w okresie minojskim mieli rozlege kontakty z Egipcjanami i byli
najlepszymi eglarzami tamtych czasw.
Warto wic zastanowi si nad przyczynami poraki Kreteczykw z okresu
minojskiego, ktr umiecilimy w grnej granicy historycznego czasu, co wczeniej
zostao ustalone w odmienny sposb. Wraz z upadkiem minojskiego panowania na
morzu pojawili si liczni, wczeniej nieznani ludzie, ktrzy mogli teraz swobodnie
kursowa po szlakach morskich, nawizujc w ten sposb rnorodne, nowe
kontakty kulturowe, ktre do tej pory byy zastrzeone dla Kreteczykw,
zamknitych w krgu swych wasnych ogranicze. Przedsibiorczy ludzie z
wszystkich zaktkw wiata - etniczna ludno grecka, dowiadczeni Egipcjanie
znad Nilu i sprytni Semici z Libanu, Kanaan oraz Palestyny - dostrzegli nagle nowe
moliwoci dziaania i zaczli rozglda si za wszystkim, co tylko mogoby pywa,
by wyruszy w podr.
Cl, nagle wypuszczeni na rozlege morza, ludzie spowodowali nie tylko
nieuchronny rozkwit wzajemnie przenikajcych si kultur, ale przypuszczalnie i
rozwj piractwa. Wielu eglarzy z pewnoci zatono, a wielu kupcw rozbio si,
ale zadziwiajca ilo synkretycznych elementw, wrd ktrych znalaza si te
problematyka Syriusza, wydostaa si poza granice Egiptu i Sumeru. Przed dwoma
tysicleciami, a moe jeszcze wczeniej, kultur egipsk i sumeryjsk czyo wiele
tajemnic, teraz tajemnice te zostay wypuszczone jak z puszki Pandory i przenikny
do wiata, ktry mia dopiero sta si kultur greck w gorczce wojennych
wyczynw Mykeczykw na terenie Troi oraz w innych miejscach. Rozpoczyna si
wiek heroiczny, arete (grecki, klasyczny idea doskonaoci we wszelkich aspektach),
ktry mia by przypiecztowany krwi i elazem w zagubionej Thebaidzie i
zachowanej Iliadzie - uzupeniajcym rdem wielkiej Odysei i tego, co pozostao z
opowieci o Argo. Wbity gboko, jak delikatne zby smoka zatopione w twardym
misie bitewnym, oglny zarys problematyki Syriusza mia przeziera przez
membran greckiej tradycji epickiej, by pojawi si znowu w naszym wieku pod
postaci ludzi miotanych sprzecznociami. Musimy wic stawi im czoa. Nie
podejmujmy z nimi walki, lecz zapytajmy ich o to, skd wzili swj pocztek.
Zetknlimy si z yjcymi skamielinami wiata, ktry jest prawie cakowicie poza
naszym zrozumieniem. Istoty te zarosa pajczyna wiekw, poprzedzajcych nawet
czasy klasycznej Grecji, Hezjoda i Homera. S to duchy staroytne, ktre rzadko
mona spotka, poza moe wntrzem grobowcw egipskich i cmentarzysk w Ur.
By szerzej objani zoono problematyki zwizanej z Argonautami, musimy
sign po cenne kompendium zagadnie dziwnych i wspaniaych w greckim
wiecie, po wymienit prac Roberta Gravesa Mity greckie. Czytamy w niej: "Ajaja
('lament') jest typow wysp mierci, gdzie dobrze znana bogini mierci piewa przy
koowrotku. Legenda Argonautw umieszcza wysp na kocu Zatoki Adriatyckiej;
mogo to by Lussin w pobliu Poli. Kirke oznacza 'sokoa'. Miaa ona swj cmentarz
w Kolchidzie: rosy tam wierzby powicone Hekate". W Argonautica, jak sobie
przypominamy, Jazon na polecenie Medei skada ofiar bogini Hekacie w Kolchidzie.
Pniej przekonamy si, e Hekate jest zdegenerowan postaci Sothis lub
Syriusza. Zastanwmy si teraz nad informacj, ktrej dostarcza nam Graves.
Dowiadujemy si, e Kirke, ktra ma tak ogromne znaczenie w Argonautica,
oznacza sokoa". Nasuwa to porwnanie z egipskim symbolicznym sokoem
Horusa", bdcym znakiem zmartwychwstania lub rezurekcji. Jastrzb lub sok
Horusa przewodniczy egipskiej nekropolii w Memphis, prawdopodobne jest wic, i
mgby take przewodniczy egipskiej nekropolii w Kolchidzie.
Z pewnoci Grecy wizali sokoa ze swoj bogini mierci, Hekate. Nie mieli
powodu, by zachowa rodzaj mski ze wzgldu na Horusa, o ktrym nic nie
wiedzieli. Sok Horusa jako symbol mia due znaczenie i zosta przeniesiony na
posta esk greckiego mitu. Cmentarz Kirke w Kolchidzie jest niewtpliwie
egipskim cmentarzem, zachowanym od czasw egipskich Kolchidw Hero-dota,
ktremu patronuje sok Horusa; po grecku nazywa si on Kirke i ostatecznie
przybiera posta esk. Wyrastanie z ziemi magicznie zasianych onierzy w
Argonautica musi przynajmniej czciowo wiza si z egipskimi onierzami,
pochowanymi na cmentarzu Kirke", majcymi oy pod patronatem egipskiego
boga zmartwychwstania, Horusa, ktrego symbolem by sok lub kirke". (Prace
wykopaliskowe mog ktrego dnia odkry kolchidzk nekropoli).
Kirke ya na wyspie Ajaja, ktra posiada t sam nazw, co miasto, odwiedzane
przez Jazona w Kolchidzie, skd take pochodzia Medea. W mitologii greckiej Kirke
jest crk Heliosa i Perse oraz siostr krla Kolchidy, Ajetesa. Jest wic ciotk
Medei (Medea ucieka z Jazonem). Jeeli chodzi o wysp Ajaja, uwaam, e bya to
wysepka na rzece Fazis, blisko miasta Ajaja.
Ojciec Kirke, Helios by socem. Codziennie wznosi si nad wspaniaym paacem
koo Kolchidy, gdzie spa i trzyma w stajni swoje konie. Podobnie ojcem egipskiego
Horusa byo soce, a sam Horus symbolizowa soce wschodzce. Greckie sowo
xoxrj (kirke po acinie circe) znaczy nieznany ptak", ktre to wyjanienie znajdujemy
w greckim leksykonie znacze Liddella i Scotta (i do ktrego bdziemy si odtd
odwoywa). Grecka forma o (kirkos) to rodzaj jastrzbia lub sokoa", rodzaj
wilka", koo" (ktre w acinie przybrao nazw circus) lub piercie" i nieznany
kamie". Kxala (kirkaia) znaczy niepewna rolina". Z owych nazw tylko nazwa
wasna Kx (Kirke) posiada szczeglne znaczenie Kirke Czarodziejki, chocia to
samo sowo w znaczeniu oglnym to nieznany ptak". Waciwa wic bya reakcja
Grekw na sokoa Horusa, ptaka-symbolu, ktrego znaczenia nie znali. Starajc si
o wiksz precyzj, przeksztacili xox (kirkos) w rodzaj jastrzbia lub sokoa",
ktry rzeczywicie tak z pozoru wyglda. Jednak szczeglna warto symboliczna
tego sowa powoduje, e Grecy wtpi w celowe zamierzenia Egipcjan. Ow ptak
wyglda jak sok lub jastrzb, ale Grecy nie upierali si przy okrelonym gatunku,
gdy bya to idea egipska, a nie grecka.
 W tak skomplikowanej sprawie musimy zasign porady" prawnika. Nie
wystarczy cytat z leksykonu Liddella i Scotta. Zajrzyjmy wic do ksiki rdowej
D'Arcy Thompsona pt. A Glossary of Greek Birds (Glosariusz ptakw greckich). Pod
hasem kirkos czytamy: Poetycka i mistyczna nazwa Sokoa: wity Sok Apolla;
astronomicznie przede wszystkim, prawdopodobnie znak solarny. ...U Homera, ptak
Apolla... Od. xv 525. ... Ptaka nie da si okreli jako odrbnego gatunku i tak go
nazywaj Scalinger i inni. Nie wystarczy ani krtka uwaga na temat wo wielkoci w
faszywym fragmencie z ksigi dziewitej Historii zwierzt, ani mistyczne odniesienia
do jego rze-komej wrogoci i innych atrybutw u Arystotelesa, Eliana i Phile, by
udowodni, e ta nazwa oznaczaa kiedykolwiek odrbny gatunek. Sowo jest
sowem poetyckim... Gwne aluzje do x(qxo( s oczywicie mistyczne, cho
wyraony symbolizm...jest nie do rozszyfrowania".
Thompson w innym hale, Hierax, podaje dalsze, ciekawe informacje. Sowo
hierax jest oglnym okreleniem wszystkich sokow. Ma te same implikacje, jakie
posiada Horus, jak zaznacza, Thompson, gdy wspomina o Czczeniu sokow w
Egipcie", cytujc Herodota i Eliana. Pisze: W Rigwedzie soce czsto
porwnywane jest do sokoa, unoszcego si w powietrzu..... Zjada si ich serce, by
zdoby moc wieszczenia, Porfiriusz De Abst. ii. 48. ... Sok pojawi si w Egipcie w
niezliczonych hieroglifach...(jako) Horus i Hathor, ten ostatni to olxo u
Plutarcha. Wedug Chaeremona, fr. 8 x--= . Jeeli chodzi o
wito sokow w Egipcie i ich symbolik solarn, patrz te..... itd. Autor odsya
nas tutaj do prac Porfiriusza, Plutarcha, Euzebiusza i Klemensa Aleksandryjskiego.
Czytelnik pragncy pozna te sprawy, musi sign bezporednio po prac
Thompsona.
Kirkos znaczy te nieznany kamie". I znowu pojawia si motyw kamienia, na
ktry natknlimy si przy De-ukalionie (greckim Noe), jak i przy omawianiu innych
spraw. Kamienie Deukaliona oywaj jako ludzie - ludzie narodzeni z ziemi tak, jak z
ziemi maj narodzi si ponownie zmarli z kolchidzkiego cmentarza. Zwizek Kirke z
problematyk Syriusza kryje si rwnie w fakcie goszcym, e wyspa Kirke bya
miejscem mierci Oriona. Orion jako konstelacja utosamiany by (jako Sah) z
Ozyrysem, mem Izydy, ktra, jak wiemy, bya identyfikowana z Syriuszem.
Motyw kamienia pojawiajcy si w rnych formach wie si szczeglnie z
Minyjczykami, co odkryem w nieocenionej kopalni informacji, jak jest Wdrwka po
Helladzie staroytnego greckiego autora Pauzaniasza, ksika, w ktrej autor pisze
tylko o tym, co widzia i czego dowiadczy. Minyjskie miasto to tradycyjnie
Orchomenos w Beocji. Pamitamy, e wszyscy Argonauci byli Minyjczykami i
potomkami Minyasa, krla Orchomenos.
 Wszelkie odniesienia do Pauzaniasza bd pochodziy z wymienitego
tumaczenia Petera Leviego, opublikowanego w dwch tomach w 1971 roku.
Opatrzone s one dokadnymi przypisami i komentarzami tego uczonego tumacza,
jezuity, ktry zwiedzi wikszo z opisywanych przez Pauzaniasza miejsc i
komentuje obecny stan ruin i rnych miejsc. (Tumaczenie polskie ksigi K, Henryk
Podbielski, Ossolineum 1989).
W ksidze IX, XXXIV, 6 czytamy: Z drugiej strony gry Lafystion ley
Orchomenos - jedno z najsawniejszych miast greckich". Przypis Leviego dodaje:
Nikt nie wie, jaka to gra, prawdopodobnie ta, znajdujca si nad Hagios Georgios i
obecn Lafystion" oraz: (Orchomenos znajduje si) na pnocno-zachodnim kracu
starego jeziora Kopajs".
W Orchomenos znajduj si groby Minyasa i Hezjoda" (XXXVIII, 3). Niedaleko
gry Lafystion mieci si wity okrg Zeusa Lafystyjskiego... Jest tam posg
Zeusa z marmuru. Mwi, e kiedy Atamas zamierza zoy tu w ofierze Fryksosa i
Helle, Zeus wysa dzieciom barana o zotym runie i e na tym wanie baranie
ratoway si one ucieczk" (XXXIV, 5).
A oto sowa Pauzaniasza na temat Minyw z Orchomenos: W Orchomenos jest
rwnie witynia Dionizosa, ale najstarsza to witynia Charyt. Najwiksz czci
otacza si tutaj skay, ktre - jak gosi tradycja - spady dla Eteoklesa z nieba. Za
moich ju czasw ofiarowano tu artystycznie wykonane z kamienia posgi" (XXXVIII,
1). Levi dodaje: Ruiny tych sanktuariw znajduj si po stronie starego klasztoru
(ktry obecnie jest te ruin)". Ta pojedyncza obserwacja, e Minyowie rzebili w
kamieniu, czy si ze wszystkimi wtkami kamienia pojawiajcymi si w naszej
pracy. Poznamy teraz jeszcze jeden zwizany z tym zagadnieniem problem: O
Akteonie za opowiadaj Orchomeczycy nastpujc legend. Jakie
 widziado toczc ska pustoszyo ich kraj. Gdy zasignito rady wyroczni w
Delfach, bg poleci im odszuka prochy Akteona i pochowa w ziemi. Poleci
rwnie wykona ze spiu podobizn widziada i przymocowa j elaznymi wizami
do skay. Sam widziaem t rzeb tak przymocowan. Akteona za czcz tu jako
herosa dorocznymi ofiarami" (XXXVIII, 5) [kursywa R.T.].
Oglny zachwyt wywoany w 1973 roku obrazem Ty-cjana, zatytuowanym mier
Akteona, przypomnia brytyjskim mionikom sztuki mit, na ktrym opiera si ten
synny obraz. Akteon ujrza kpic si nago bogini Artemid ze srebrnym ukiem
(Rzymianie znali j jako Dian). Artemida zapaa go przy pomocy pidziesiciu
psw, przemienia w jelenia i zabia z uku (nie tylko psy zwizane s z Gwiazd Psa,
ale sam uk jest znanym symbolem odnoszcym si take do Syriusza, ktry w
czasach staroytnych czsto nazywany by Gwiazd uku). Nie tylko psw, ktre
goniy Akteona, byo pidziesit. Robert Graves mwi nam, e: Akteon by bodaje
witym krlem przedhellenskiego kultu jelenia, rozszarpywanym pod koniec swego
pidziesiciomiesicznego panowania, stanowicego poow witego roku.....
Odnotujmy tutaj zastosowanie liczby pidziesit" do okrelenia czasu. Czas obrotu
Syriusza B wok Syriusza A wynosi pidziesit lat, panowanie witego krla jeleni
trwa pidziesit miesicy. Wiemy, e czsto liczbowa warto czasu w staroytnej
tradycji nie zmienia si, lecz jej jako (jako indywidualne trwanie) jest odmienna.
Klasyczne tego przykady znajdujemy w Biblii, gdzie siedmiu dni stwarzania wiata
oznaczajcych siedem aionw i lata" ycia hebrajskich patriarchw, na przykad
Matuzalema, nie interpretuje si jako lat sonecznych, lecz jako miesice lunarne lub
lata lunarne" liczce jeden miesic (gdy w czasach pniejszych rejon Bliskiego
Wschodu, gdzie urodzili si ludzie znani potem jako Hebrajczycy, uleg lunamemu
szalestwu kalendarzowemu - wszyscy byli pod wpywem ksiyca - i czas w tym
rejonie zdeterminowany by tym ciaem niebieskim, a nie socem).
Musimy dostrzec te, i wity rok skada si z dwch okresw panowania - po
pidziesit miesicy kady. W sumie daje to sto miesicy. I nie powinno dziwi nas,
gdy dowiadujemy si, e imi greckiej bogini Hekate znaczy dosownie sto" .
By moe teraz prawdziwe znaczenie pewnych mitw zaczyna by zrozumiae.
Staroytni ludzie nie ukrywali przed nami informacji z powodu niechci. Maskowali
swoje tajemnice po to, by zapewni im przetrwanie. Staroytni Egipcjanie zrobili to
tak doskonale, e Grecy przechowali wczesne tajemnice egipskie, nie majc pojcia
o ich prawdziwym znaczeniu. Tylko dziki wrodzonemu konserwatyzmowi zachowali
pewne szczeglne, archaiczne detale, ktre teraz s dla nas tak istotne. Opowieci
te s nie tylko mityczne i symboliczne przez to, e posiadaj sygnay, i nie naley
ich bra dosownie, ale zawieraj rwnie postaci" i wydarzenia", ktre maj
znaczenie czysto matematyczne. Czytelnik jednak powinien wiedzie o tym od chwili,
gdy zaczlimy analizowa problem Anunnakich. Przyznaj, e trudno jest -
szczeglnie tym, ktrzy zostali wychowani w traktujcej wszystko dosownie
cywilizacji, gdzie nie ma ukrytych znacze, a cao dostpna jest bezporednio -
myle w taki sposb, by zrozumie staroytne mity. W kocu to zaledwie sto lat
temu inteligentni rzekomo ludzie utrzymywali, e Ziemia zostaa stworzona w 4004
roku p.n.e., a opierali si na tym, co mwia Biblia! Dopiero p wieku mino, odkd
sd w Tennessee podczas synnego procesu Scopes orzek, e teoria ewolucji jest
nie tylko diabelska, ale rwnie nielegalna i nie wolno jej naucza w szkoach.
Zakadamy bdnie, e poniewa posiadamy rozwinit technologi i nauk,
jestemy niezwykle cywilizowani i spokrewnieni z mdrymi filozofami. To wszystko
jest tylko iluzj.
Tak naprawd to znajdujemy si na niskim szczeblu ewolucyjnej inteligencji i pod
wieloma wzgldami (np. etyki i denia do doskonaoci) oddalilimy si w naszej
marnej historii intelektualnej na tej planecie od czasw wybitnych jednostek:
Konfucjusza, Sokratesa, Buddy i innych (czytelnik moe zastpi te nazwiska swoimi
ulubiecami).
Ksika ta nie ma jednak stanowi kazania na temat za prnej cywilizacji. Mamy
bada imiona niektrych zasadniczych postaci z Argonautica i najlepiej bdzie, jeli
sami przed sob bdziemy udawa, e jestemy istotami racjonalnymi oraz e
trudno nam cokolwiek zarzuci, i wrcimy do naszego tematu.
Imi Jazon znaczy ten, ktry agodzi", co pasuje do jego chwiejnego charakteru
(zob. wstp Rieu w jego tumaczeniu Argonautica wydanego przez Penguin, gdzie
znajduj si niektre zjadliwe uwagi na temat Jazona) . Medea" znaczy
"przebiega". Ajetes" znaczy potny" lub orze" - by on ojcem Medei, krlem
Kolchidy, ktremu Jazon ukrad Runo.
Wiemy ju, e Akteon powizany by z minyjskim Orchomenos, z widziadem
toczcym kamie (echa Deukaliona z pidziesicioma psami Hadesu i z
pidziesiciomiesicznym okresem panowania. Zwizki te sigaj jeszcze gbiej.
Od Pauzaniasza dowiadujemy si, e na grze Lafystion znajduje si miejsce,
opisane nastpujco: Nieco wyej za (miejsca, z ktrego baran ze zotym runem
wzbi si w powietrze) jest posg Heraklesa z przydomkiem Charops [tj. Jasnooki].
Beoci mwi, e w tym wanie miejscu Herakles wyprowadzi psa z Hadesu"
(XXXIV, 5). Tym psem z Hadesu" jest Cerber, ktry pocztkowo mia pidziesit
gw! (Pniej zmniejszono t ilo do trzech, by zasugerowa podobiestwo do
Hekate, ktra wywodzia si te z Hadesu). Pidziesit gw mogo wydawa si
bez sensu i trudno byo je namalowa na wazach. Liczba trzy rwnie posiada
istotne znaczenie. Egipcjanie przedstawiali trzy boginie w dce Sothis: Sothis,
Anukis i Satis.
Graves pisze, e Cerber mia pocztkowo pidziesit gw, podobnie jak
upiorna sfora, ktra rozszarpaa Akteona (zob. 22. 1), lecz pniej otrzyma trzy
gowy, podobnie jak jego pani, Hekate (zob. 134. I)". (Trzygowa Hekate jest trzema
boginiami Sothis poczonymi w jednej i reprezentuje wiat chtoniczny, podobnie jak
sumeryjscy Anunnaki wiat podziemny").
Jakie znaczenie posiada samo runo? Istniej oczywiste zwizki Zotego Runa z
Kolchid i popularnym tozotym barwnikiem, ktry otrzymuje si z szafranu
(crocus sativus). Krokus (szafran) nawet dzisiaj mylnie uwaa si za kowy
szafran" (colchicum - zimowit), ktry bierze swoj nazw od Kolchidy, bdcej
gwnym rejonem jego wystpowania. Kwiat roliny zimowita, podobny do krokusa
odgrywa niezwykle istotn rol w wiecie staroytnym. Byo to jedyne znane
lekarstwo na podagr (i jest nadal). Wiadomo, e uywano go w celu leczniczym w
staroytnym Egipcie i caym wiecie rdziemnomorskim. Kolchida bya miejscem,
gdzie znaleziono zimowita i by moe jest to wyjanienie faktu, dlaczego Egipcjanie
najpierw osiedlili si tutaj!
Moliwe, e w Kolchidzie roso peno krokusw i zwykych szafranw razem z
nieprawdziwym lub kowym szafranem, czyli zimowitem (colchicum) i e mylono je
wtedy tak samo, jak i dzisiaj. W zasadzie tylko botanik dostrzega pomidzy nimi
rnic i nie myli ich. Z prawdziwego szafranu otrzymywano bardzo ceniony barwnik
i nie dziwi nas fakt, e Zote Runo ufarbowane za pomoc szafranu na zototy
kolor miao znajdowa si w Kolchidzie! I rzeczywicie, synna wiedza Medei o
zioach moga wywodzi si z Kolchidy, gdzie produkowano jedyne lekarstwo na
jedn z najpowaniejszych staroytnych chorb, powodujc okropny bl i ktr
mona byo leczy za pomoc magicznego zioa, rosncego w tajemniczym, dalekim
kraju, Kolchidzie. I. Burkill przytacza ciekawe wiadomoci dotyczce wczesnej historii
szafranu. Pisze, e to czciciele soca, posugujcy si jzykiem aryjskim,
mieszkajcy na terenach od Indii a po Turcj uczynili szafran przedmiotem kultu.
Wiedzieli oni rwnie, jak korzysta z uzyskanego z niego barwnika. Informacja, jak
podaj Tackholm i Drar, bardzo dobrze uzasadnia moje argumenty.
Richard Allen omawia gwiazdozbir zodiakalny Barana i pisze, e Pani Clerke
twierdzi, i gwiazdy (egipskiego barana gwiezdnego) byy nazywane Runem".
Dodaje, e bg Zeus-Amen (Ammon)-Jowisz przyj posta barana, gdy wszyscy
mieszkacy Olimpu uciekli do Egiptu przed gigantami prowadzonymi przez Tyfona".
Rozwaajc gwiazd barana, Allen wspomina, e niektre jej nazwy w rnych
okresach odnosiy si do Capella Auriga". Z podobnymi procesami bdziemy
spotyka si cay czas - nazwy i opisy bd odnosiy si do ssiednich lub
podobnych gwiazd, gdy bd si myli ich pocztkowe znaczenia. Wida to
szczeglnie na przykadzie zastosowania okrelenia ciki" lub ciar" wobec
rnych gwiazd, powizanych w taki czy inny sposb z Syriuszem, ktry pocztkowo
sam by obiektem, do ktrego odnosio si to okrelenie. Syriusz B by niewidoczny i
wobec tego konserwatywna tradycja zachowaa nazw i zastosowaa j do innych
gwiazd, zwizanych z Syriuszem, lecz widocznych. To samo stao si z motywami
liczbowym, na przykad z liczb pidziesit". Gdy zapomniano o jej prawdziwym
znaczeniu, nadawano symbolowi lub koncepcji nowy, doranie przypisany sens.
Baran zdecydowanie by zwizany z symbolik Zotego Runa. Allen dostarcza
nam sporo informacji, dotyczcych tej kwestii:
Dla Rzymian by to zawsze Baran, lecz Owidiusz nazywa go phrixea ovis, a Columella
pecus athamantidos helles, phrbcus i portltor phrixl. inni za phrixeum pecus i phrixi
vector. Friksos (Phrixos) by synem-bohaterem Atamasa, ktry uciek na grzbiecie Barana
wraz ze swoj siostr do Kolchidy... Friksos dotarszy do kresu podry, powici Barana i
 powiesi jego runo w gaju Aresa, gdzie zamienio si ono w zoto i stao si przedmiotem
poszukiwa Argonautw. Std pochodz te przydomki Aresa: ovis aurea i auratus,
chrysomallus. a take aciskie Chrysovellus.
Poniewa runo byo symbolem sonecznym, musimy jeszcze raz zbada imi
Horusa. Horus to po egipsku Heru. Od Wallisa Budge'a dowiadujemy si, e Heru
jest staroytnym imieniem boga-Soca" . Sowo heru znaczy rwnie twarz".
Rozwamy jednak nastpujcy problem: Heru (Horus) i jego sok/jastrzb
patronowali cmentarzowi kolchidzkiemu i dali imi Kirke (co znaczy sok/jastrzb"),
ktra jest ciotk Medei. Mwio si, i grecki bg soca, Helios trzyma swoje konie
w stajni w Kolchidzie, gdzie mia wspaniay paac, z ktrego wstawa kadego ranka.
Kolchida bya te miejscem przechowywania sonecznego Zotego Runa.
Pamitamy, e w jzyku egipskim litery l" i r" s wymienne i przedstawiane za
pomoc tego samego hieroglifu. W konsekwencji Heru mona rwnie dobrze
wymawia Helu. Jeeli do nazwy Helu dodamy kocwk greck, otrzymamy Helios!
To samo sowo oznacza boga-soce w obydwu religiach, wczesnogreckiej i
wczesno-egipskiej. W obydwu krajach zostao pniej wyparte, w Grecji, na
przykad, przez Apolla. Przedstawilimy wic jeszcze jeden zwizek pomidzy
greck tradycj, skupion wok Kolchidy i egipsk, rwnie std si wywodzc, ale
tym razem dowd jest natury jzykowej.
Wydaje si, i dziwne greckie sowo hero pochodzi od heru, chocia podobny do
hero wyraz istnieje w sanskrycie, jzyku staroytnych Indii po roku 1200 p.n.e. Sowo
w sanskrycie, ktre posiada znaczenie heros", brzmi Vira. Uyte zostao w
dosownym znaczeniu heros (w opozycji do boga)" we wczesnych Rigwedach i tak
si przyjo w czasach pierwszej migracji Arian do Indii. Bez wtpienia te dwa sowa
s pokrewne. Proponuj, by przyj dla nich (poznamy pniej wicej przykadw
tego rodzaju) wsplne pochodzenie: od egipskiego wyrazu heru.
Wallis Budge przyznaje sowu heru znaczenie prawie identyczne z hero i v'ira,
ktre opisuje nastpujco: zastosowane wobec krla jako przedstawiciela boga-
soca na ziemi" . Takie jest jego dosowne znaczenie, odnoszce si do istoty
ludzkiej na ziemi, ktra nie jest ani bogiem, ani demonem, lecz herosem. Liddell i
Scott pisz wyranie, e sowo to nie odnosio si tylko do wojownikw
wyrniajcych si w walce, ale uywano go, by opisa piewaka Demodokosa,
herolda Muliusa, a nawet (w Odysei 7, 44) pokojowych Feakw". U Homera herosi
stoj ponad zwykymi ludmi", a poeta Pindar sowa tego uywa, by opisa ras
pomidzy bogami a ludmi" w takim znaczeniu, i powinnimy odnale zachowane
sowo heru w innym jzyku. Egipskie okrelanie tym sowem faraonw przetrwao
prawie bez zmian w jzyku greckim i sanskrycie, potem w acinie i pniejszych
jzykach indoeuropejskich.
 Liddell i Scott wyjaniaj sowo Helios w znaczeniu, jakiego uywa Homer, czyli
wschodu i zachodu, wiata i ciemnoci, rana i wieczora". W Egipcie Horus znany
by jako bg-soce okrelajcy wschd i zachd. By dzieckiem rodzcym si na
nowo kadego ranka (dla Grekw Helios rodzi si co rano w Kolchidzie). Homer za
posugiwa si imieniem Heliosa, wywodzcym si od heru w taki sposb, jak
uczyniby to Egipcjanin, a nie grecki poeta.
U Iiddella i Scotta zaraz po Heliosie pojawia si haso Helio-Serapis, co oznacza
egipskie bstwo". Czytelnik moe wysnu wnioski dotyczce wyrariego uycia
sowa Helio, poprzedzajcego opis Serapisa. Serapis to grecka forma Asar-Hep, a
Hep po grecku to Apis, Byk. Asar to oczywicie Ozyrys. W jzyku egipskim czsto
spotyka si odniesienia do Horusa-Ozyrysa", czcego Heru i Asar. W greckim te
znajdujemy te analogie, jeeli przyjmiemy moje zaoenie, e Helio wywodzi si od
helu lub heru.
Czytelnik pewnie ju si uodporni na cige niespodzianki", ktre pojawiaj si w
trakcie naszych docieka. Nie zdziwi go wic informacja, e gdy w jzyku greckim
skrcimy e" (z eta na epsilon), otrzymujemy sowo pochodzce od heru (gdzie nie
wymawia si aspiraty, prawdopodobnie dlatego, e ulega skrceniu samogoska),
erion, co znaczy - owcze runo"!
Bardzo moliwe, e imi Heraklesa (chwaa Hery"), kapitana Argo, jak twierdzi
Graves, i jego opiekunki, bogini Hery (ony Zeusa i krlowej bogw) pochodz od
heru i zwizane s ze sowem Seirios, co wskazuje na zwizki z Syriuszem i
sanskryckimi svar, suryas itd. W sanskrycie Sura znaczy heros", co wiadczy by
moe o wzajemnych ich powizaniach. Liddell i Scott uwaaj, e ta grupa sw nie
naley do grupy zwizanej z Heliosem, ale ich pogld jest jedynie hipotez. Surana
znaczy ognisty", co moe te oznacza Seirios w znaczeniu przypiekania" (nazw
t zawdzicza rzekomemu przypiekaniu" Gwiazdy Psa itd.).
Wrmy do runa. Zauwaamy, e greckie sowo oznaczajce owcze runo wie
si z egipskim sowem, Horus, greckim, soce itd. To tyle, jeeli chodzi o
rozwizanie problemu: Dlaczego runo? Cofnijmy si ponownie do witych
kalamburw, ktre nie daj nam spokoju.
Nie moemy zapomina o Sumerach. Spjrzmy raz jeszcze na list pidziesiciu
imion Marduka. Jedno z nich to Nebiru. Czsto uznaje si je za nazw planety
Jowisz, lecz panuje tutaj sporo zamieszania. Sowo to okrelone jest w Hamlet's Mill i
w wielu innych pracach jako jedno z najbardziej zagadkowych sumeryjskich sw,
ktre chcielibymy zrozumie. Skd pochodzi? Co znaczy? Dlaczego jest jednym z
pidziesiciu imion?
Zaraz po tym imieniu, ktre znajduje si na czterdziestym dziewitym miejscu,
Marduk nazwany jest Panem krajw" (forma akadyjska, ktra nie ma dla nas
wikszego znaczenia, to Bel Matati; niestety nie znam formy sumeryjskiej, ktra
mogaby by dla nas znaczca). Po owym pidziesitym imieniu pojawia si
nastpne, tzn. Ea (Enki). Nastpnie Marduk opisywany jest jako ten, ktry posiada
pidziesit imion. Wydaje si to troch bez sensu, gdy wanie otrzyma
pidziesit jeden imion. By wyjani t sprzeczno, moemy przyj, i imi "Pan
krajw" (ktre w przeciwiestwie do reszty podane jest przez Speisera i Heidela po
angielsku) jest synonimem imienia Nebiru. Jeeli zrobimy takie zaoenie, okae si,
e Ea jest pidziesitym imieniem.
Zastanwmy si jeszcze raz nad jzykiem egipskim. Zauwaamy, e bardzo
czsto pojawia si w nim sowo Neb w rnym kontekcie i oznacza ono Pan".
Uwaam, e sumeryjskie Nebiru pochodzi od egipskiego Neb-Heru. Jeeli
potraktujemy Heru w znaczeniu staroegipskim jako soce, to opis Nebiru w
babiloskim Enuma elisz moe wyraa opis Neb-Heru - Pana Soca": Nebiru
panowa bdzie nad skrzyowaniem nieba z ziemi... Ten, ktry gorczkowo
przechodzi rodek morza/Niechaj Przejcie" bdzie imieniem tego, kto panuje nad
jego rodkiem" itd. Nebiru, mimo e na wzr Horusa zasonity jest warstw owych
okrele, stanowi element gwiezdny, znajdujcy si za wyranym elementem
sonecznym. Nie chciabym wprowadza niepotrzebnego zamieszania, odkrywajc
naraz za duo warstw. Wystarczy przywoa uprzednio wspomniane zwizki Horusa
z systemem Syriusza i odnotowa, e istnieje Heru-ami-Sept-t, Horus Sothis" i
Heru-Sept, Horus Gwiazda Psa" oraz e w zwizku z Nebiru, ktry przypuszczalnie
jest Jowiszem, istnieje w egipskim Heru-sba-res, Horus, gwiazda poudnia, tzn.
Jowisz" i Heru-up-Shet, planeta Jowisz". W Enuma elisz Nebiru opisany jest
wyranie jako gwiazda". Horus pojawia si te jako Heru-ami-u, ktry jest
krokodylem z gow sokoa, ktrego ogon koczy si w gowie psa". Pies powizany
jest z Syriuszem. Heru-ur-shefit to forma sowa szakal, pochodzca od Horusa, heru
jest te nazw bera i postaci z gow szakala w innym wiecie. Forma Horus, wraz
z popularnym sowem Neb daje Heru-Neb-urr-t, co znaczy Horus jako waciciel
najwyszej korony". Inna forma wybrana z kilku to Heru-Neb-pat, Horus, pan ludzi".
He-ru-Neb-taui to Horus, Pan Dwch Krajw". Przypomnijmy sobie nasz synonim
dla Nebiru-Pana Krajw"!
Zagbiamy si w legend o Zotym Runie, w rozwaania o pocztkach greckich i
bliskowschodnich idei w Egipcie, wraz z kluczowymi sowami i imionami itd.
Wszystkie te badania koncentruj si wok problematyki Syriusza. Co jeszcze
odkryjemy? Moe przerwiemy na chwil rozwaania dotyczce sw egipskich. Jest
jeszcze wiele innych aspektw naszego tematu, ktre mog przybliy nas do
rozwizania tajemnicy, stanowicej przyczyn powstania tej pracy.

STRESZCZENIE
Sumeryjski bg An mia crk Bau (brzmienie jej imienia oddaje gos
szczekajcego psa, podobnie jak egipskie sowo auau, czyli pies"), ktra bya
bogini z gow psa. Egipski bg Anubis (Anpu) by bogiem z gow psa.
Sumeryjska Bau, jako crka An bya siostr pidziesiciu potnych bstw
(Anunnakich), ktrzy te s dziemi An. Poniewa Bau moe by bogini Gwiazdy
Psa, Syriusza, wany jest fakt, e jest siostr pidziesiciu", jako e obrt Syriusza
B trwa pidziesit lat.
Zote Runo znajdowao si w Kolchidzie nad Morzem Czarnym i tam uda si po
nie Jazon ze swoimi Argonautami. Kolchida bya koloni egipsk przed 1200 p.n.e.
Herodot, bdc swego czasu w Kolchidzie, wspomina,e Egipcjanie wprowadzili
zwyczaj obrzezania, ktry przetrwa wrd Kolchidw (Hebrajczycy przejli ten
zwyczaj od Egipcjan w czasie niewoli). Warto odnotowa, e do-goski ceremonia
Sigui, ktry jest powizany z dogoskimi tajemnicami Syriusza, skupia si wok
rytuau obrzezania.
W historii Argo zwraca uwag kobieca posta Kirke (ktrej imi znaczy jastrzb"
lub sok"). Horus, syn Izydy i Ozyrysa, symbolizowany by przez jastrzbia lub
sokoa. Kirke patronowaa cmentarzowi kolchidzkiemu (ktry by pochodzenia
egipskiego, gdy Kolchida bya koloni egipsk). Horus, ktry patronowa
cmentarzowi w Memphis w Egipcie, musia patronowa te kolchidzkiemu, gdy silne
tam byy jeszcze wpywy egipskie. Kirke to grecki wyraz pochodny od imienia Horus.
Sowo kirke (circe), ktre po angielsku pisze si przez c", na wzr aciny, znaczy
rodzaj jastrzbia lub sokoa" albo nieznany ptak". S to rozbienoci, jakich nie
mogli unikn Grecy, biorc pod uwag fakt, i koncepcja powysza wywodzi si z
kultury egipskiej i nie zostaa dostatecznie przez nich zrozumiana.
Akteon, przedstawiajcy witego krla jeleni, zosta upolowany przez
pidziesit psw (motyw psa doczy do motywu pidziesiciu) i zabity ze
srebrnego uku (Syriusz tradycyjnie uwaany by za Gwiazd uku", a w Egipcie
bogini Syriusz trzyma uk).
wity krl, jakim by Akteon, sprawowa wite rzdy" przez pidziesit
miesicy. Sporny jest problem, czy pidziesit miesicy" jest skrtem
pidziesiciu lat", ale wiemy, e podania staroytne niezaprzeczalnie czyy
Syriusza z pidziesicioma odcinkami czasu (niezalenie od tego, czy byy to lata
czy miesice), ktre skaday si na okres rzdw". Oczywicie czas obrotu
Syriusza B trwa pidziesit lat, skadajcych si na orbit", ktr w jzyku
mitologicznym mona uzna za rzdy".
 Okres pidziesiciomiesiczny zosta pniej wykorzystany w organizacji
Olimpiad, zwaszcza u ich pocztkw, co wyjania rozdzia sidmy. Okres w
oddziela czas kadej nastpnej Olimpiady - wynosi w przyblieniu cztery lata, a w
zasadzie 49 miesicy, potem 50 miesicy, nastpnie znowu 49 itd. Podsuwa to
dalsz moliwo przybliania 49 i 1/2 roku orbity Syriusza B w kodzie
miesicznym". Podwajajc t ilo, uywajc na przemian dwch kolejnych liczb,
osignito zgodno, gdy 49 + 50 daje to samo, co 49 i 1/2 + 49 i 1/2. Robert
Graves przedstawi zbyt pochopn teori, ktra miaa wyjani znaczenie
pidziesiciu miesicy" w staroytnej Grecji, lecz jego teoria ksiycowa nie
tumaczy nastpstwa okresw 49- i 50-miesicznych ani innych tajemniczych
aspektw tego zagadnienia. Moliwe, e prawdziwe wyjanienie, opierajce si na
znajomoci tajemnicy Syriusza, zostao przytoczone tradycj lunarn, ktr
oferowano nie wtajemniczonym jako wyjanienie", pomimo jej oczywistych sabych
punktw.
W czasach staroytnych czono zazwyczaj dwa okresy witych rzdw,
skadajcych si z pidziesiciu miesicy kady, by utworzy wity Rok", trwajcy
sto miesicy. (W praktyce, podobnie jak w przypadku Olimpiad, liczono 99 miesicy,
ale w teorii uywano zaokrglonej liczby 100 miesicy pojmowanych jako dwa
okresy rzdw"). Imi greckiej bogini Hekate (Hecate) znaczy dosownie sto".
Pojawia si w historii Argo, a Robert Graves utosamia j szczeglnie z Izyd i wie
z Syriuszem jako wersj wiata podziemnego".
Pidziesit psw pieka, ktre cigaj Akteona, znajduje swj odpowiednik w
postaci Cerbera, psa pieka, ktry we wczeniejszych podaniach mia pidziesit
gw. W pniejszych wersjach pominito owe pidziesit gw, podobnie jak i
pidziesiciu towarzyszy Gilgamesza. Std te nowsze opowieci mwi o trzech
gowach Cerbera. Pocztkowo jednak mia ich pidziesit, jak pisze Hezjod. Jest to
wic jeszcze jeden motyw psa w powizaniu z liczb pidziesit (Syriusz jest
Gwiazd Psa) i poczeniu z Syriuszem, jak na przykad w inny sposb poprzez
boginie Hekate, bdc odpowiednikiem Syriusza w wiecie podziemnym.
(Pidziesiciu Anunnakich te miao swoich reprezentantw w wiecie
podziemnym. Pidziesiciu w niebie odpowiada pidziesit cieni w wiecie
chtonicznym, bdcych heroldami mierci", tworz oni razem liczb sto - znaczenie
imienia Hekate).
Jedynym znanym lekarstwem na podagr (powana choroba w staroytnym
Egipcie) jest wycig z roliny colchicum (zimowit), nazwanej tak od miejsca, gdzie
ronie, czyli Kolchidy. Moe tumaczy to kolonia w Kolchidzie. Colchicum nazywa si
te szafranem kowym" i przypomina prawdziwy szafran (ktry rwnie ronie na
wybrzeach Morza Czarnego), z ktrego otrzymuje si ty barwnik - std moe
zote" runo. Zote Runo jest symbolem sonecznym. Horus by bogiem soca. Litery
1" i r" s pynne fonetycznie i mona je wzajemnie wymienia. Egipska forma
Horusa, Heru moe przej w form Helu i da imi greckiego boga soca, Heliosa.
Helios prawdopodobnie trzyma w stajniach w Kolchidzie swoje konie. Greckie
okrelenie owczego runa" to erion, przypominajce sowo Heru po opuszczeniu
spgoski przy-dechowej (h").
POZA TAJEMNIC

ROZDZIA PITY

MIT O POCZTKU LUDZKIEJ CYWILIZACJI

Pewnego razu maa dziewczynka siedziaa na brzegu morza. To matka kazaa jej
tam pj i pobawi si. Dziewczynka przygldaa si falom i mylaa: Ach, gdyby
tylko mogo przydarzy mi si co niezwykego!" wiecio soce, nagrzewajc pla
i dziecko zrobio si senne. Monotonny szum morza ukoysa je do snu. Dziewczynka
zdrzemna si.
Nagle co j przebudzio. Powietrze byo rzekie, mga znikna, wszystko byo
wida bardzo wyranie. Daleko na morzu zauwaya bysk, potem drugi, co w
socu zamigotao. Za chwil pojawio si znowu. Zbliao si do brzegu,
przedzierajc si przez fale. To mg by morwin. Dziewczynka oywia si. Moe
wreszcie zdarzy si co, co bdzie pamita do koca ycia. Nie bdzie ju musiaa
siedzie na brzegu morza i nudzi si.
Teraz, gdy morwin zblia si coraz bardziej, poczua niepokj. Czy rozbije si o
brzeg, jak wieloryby, ktre czasami robi to z rozpaczy? A moe to delfin, ktrego
gonia mier? Pobiega szybko w kierunku czego, co zdawao si by delfinem. Z
bliska, w uamku sekundy, zobaczya jego petw ogonow. Wydawao si jej, e
cignie ze sob jakie wodorosty. By to jasny, wieccy morwin... zblia si do
brzegu... co zrobi dalej? Teraz wida go ju byo wyranie. Zatrzyma si. Wydawao
si jej, i tarza si w piasku. Zatrzepota ogonem w gr, potem w d. Nastpnie
znieruchomia.
Pewnie biedny delfin rozbi si o piasek. Pena alu zacza przedziera si przez
fale w jego kierunku. Lecz on zdy si nieco oddali. Jednak nie ugrzz w piasku.
Patrzy na ni spod wody. Co zamierza zrobi? Dziewczynka wysza na brzeg. Ryba
znowu si przybliya. Obok niej wystawaa z wody gowa kobieca. Twarz zdobi
srebrny makija. Uniosa oczy. Dziewczynka niepokoia si o ryb. Zapytaa kobiet:
Czy udao ci si zapa delfina?" Usyszaa, dobiegajcy jakby spod ramion kobiety,
dwik, ktry przypomina odgos zapinanego zamka byskawicznego. Kobieta
odpowiedziaa spojrzeniem i zawodzeniem, brzmicym jak piew. Przesuwaa si ku
dziewczynce, nie odrywajc od niej wzroku. Jej oczy byy niebieskie. Przypominay
dwie dziury w gowie, przez ktre mona byo oglda niebo. I znowu da si sysze
ten sam dwik -zapinanego zamka byskawicznego. Oczy kobiety podobne byy do
gorcego soca. Dziewczynka poczua si senna. Jej spojrzenie nakadao si na
dwik fal. Dziecko usiado na piasku i prbowao przyjrze si twarzy kobiety, ktra
przypominaa prawdziwe srebro.
Z wody wynurzya si teraz naga pier kobiety. Zamek od kostiumu kpielowego
musia si rozpi, pomylaa dziewczynka. Kobieca pier poyskiwaa w socu
srebrzystozielonym blaskiem. Kobieta nie moga ju zbliy si bardziej.
Znieruchomiaa i wpatrywaa si w dziewczynk. Nieznacznie poruszaa si w przd i
w ty.
Kim jeste?" - zapytao dziecko. Czy przypyna na odzi?" Kobieta zacza
przecigle zawodzi, lecz wyraz jej twarzy nie zmienia si. I znowu sycha byo
dwik zapinanego zamka byskawicznego. Tym razem jednak dziewczynka
zauwaya tu pod jej piknymi, lnicymi obojczykami dwie dugie, wskie szczeliny,
ktre gono otwieray i zamykay drgajce minie. Kobieta poruszya si, jakby
siedziaa na niewygodnym wysokim stoku. Wygldaa na niezadowolon. Wyginajc
tors, wyskoczya do przodu i spada z pluskiem na fal tam, gdzie siedziaa
dziewczynka. Nie miaa ng. Czy co takiego mogo by delfinem? Kobieta bya
syren. Jej poyskujce, dugie szczupe ciao koysao si wraz z ruchem
przybrzenych fal. Wsparta na okciu, nieznacznie uniosa swj rybi ogon, by potem
uderzy nim w pytk wod. Powtrzya to kilka razy, podobnie jak dziewczynka
czasami stukaa palcami w szkoln awk.
Syrena nie miaa usek jak zwyka ryba. Jej skra przypominaa skr delfina
skaczcego przez obrcz w basenie. Bya bardziej srebrzysta i bardziej zielona.
Zdobio j co w rodzaju wosw opadajcych na plecy, ktre przypominay morskie
wodorosty i byy brzowe, a moe srebrne, zielone, szare czy te czarne. Mieniy si
wszystkimi tymi kolorami. Syrena uderzaa ogonem w fale i wpatrywaa si w
dziewczynk. Przypominaa nag kobiet. Wygldaa jak matka dziewczynki,
pospiesznie zakadajca swj kostium przed wejciem do wody.
Jeszcze raz rozleg si ten sam dwik zapinanego zamka byskawicznego, lecz
tym razem nie tak gony. Dziewczynka zobaczya, jak szczeliny w klatce piersiowej
syreny otwieraj si i zamykaj. Potem kobieta wydaa niski, przyjemny, przecigy
dwik. Wygldaa do sennie. Pochylia si do przodu i z jej garda popyna
dziwna seria dwikw, jakby mlaskania czy pukania. Dziewczynka widziaa, jak jej
gardo porusza si i kurczy.
Wstaa i powiedziaa: Nigdy przedtem nie widziaam syreny. Czy mog o tym
opowiedzie swojej mamie?" Syrena jakby w odpowiedzi uderzya petw o swj
grzbiet, koyszc si i wydajc dugi niski dwik. Pochylia si jeszcze mocniej,
spojrzaa na dziewczynk, a jej oczy zrobiy si jeszcze bardziej wiecce i zielone.
Otworzya usta, ukazujc ostro zakoczone zby wystajce z rowych dzise i
wydaa przecigy szept, ktry brzmia jak odlegy szum morza. Potem ruchem rki z
boniastymi palcami przywoaa dziewczynk do siebie.
Dziecko stao w falach i dotykao syreny. Jeste taka delikatna - powiedziaa
dziewczynka - nie tak jak inne ryby. Ryby s mikkie, lecz ty jeste bardzo gadka".
Syrena spodobaa si jej. Nigdy nie widziaa nikogo tak gadkiego, srebrzystego i
piknego. Zao si, e pywasz lepiej od ludzi. Pobiegn i powiem mamie, e tutaj
jeste!" Dziewczynka zacza si oddala. Nie odpyniesz, dobrze? Poczekaj tutaj!"
Umiechna si do niej, prbujc w ten sposb przekaza jej swj zamiar. Kobieta
jakby w odpowiedzi skina gow. Dziewczynka biega szybko, ogldajc si czsto
za siebie, by upewni si, e syrena bdzie na ni czeka. Syrena nie poruszaa si,
patrzya jedynie za dziewczynk.
Matka widziaa z daleka, e co ley w przybrzenych falach, gdy crka zacza w
podnieceniu cign j za spdnic. To musi by co z rozbitego statku" -
powiedziaa matka.
Nie, mamo, to syrena!" - zawoaa maa dziewczynka.
Bd rozsdna, kochanie, syreny nie istniej. Pojawiaj si tylko w bajkach.
Lepiej powiedz, co tam widziaa?"
Nagle to co w falach poruszyo si. Byo okropne, wygldao jak w. Och, to
yje! To si rusza! Nie!" Odwrcia si i prbowaa pchn dziecko w kierunku domu.
Id po tat. On bdzie wiedzia, co zrobi. By moe to stworzenie jest ranne. No
dalej, chod ze mn".
Dziewczynka jednak wymkna si jej i pobiega w kierunku morza. Nie, mamo,
to jest syrena! Chod i popatrz!"
Matka, czujc jak kurczy si jej odek, postanowia by ostrona i szybko
pobiega za crk, by j zatrzyma. Dziewczynka czym prdzej powrcia do swojej
morskiej przyjaciki, lecz matka, widzc jak dziecko stoi obok tego poruszajcego
si stwora, zacza krzycze: Nie! Odejd od tego!" Potem zacza biec. To bya
kobieta i ryba! Bya srebrna. To bya syrena! Nie, creczko, nie! Odejd od tego! To
straszne!" Crka podesza do niej posusznie, a matka z obrzydzeniem patrzya na t
okropn wiecc morsk istot, ktra miaa ludzki ksztat - potwr, obrzydliwo.
Czua, jak ciska j w odku, z trudem apaa powietrze. Pochylia si, gdy
poczua mdoci. O Boe! - wykrztusia - Wracaj do domu! Wracaj do domu!" Mocno
popychaa crk, przynaglajc do powrotu.
Co to jest, mamo?" - zapytaa dziewczynka, ktra teraz zacza si ba.
Mamo!" - zacza przeraona krzycze. Matka dusia si, oczy wyszy jej na wierzch.
Potykajc si, popychaa dziewczynk rk w kierunku domu. Mamo! Mamo!"
Usyszay gony plusk i odwrciy si dokadnie w chwili, gdy syrena bez wysiku
wlizgna si w gbok wod z szybkoci byskawicy - i w uamku sekundy
znikna. O Boe!" - westchna matka, zapaa si za gow i osuwajc na kolana,
przyklkna w piasku. Odpyna, mamo. Syrena odpyna. Widziaa j!" Matka
spojrzaa na crk tak, jakby i ona w kadej chwili moga sta si syren. Creczko,
co to byo? Powiedz mi, e to nieprawda!" - powiedziaa matka i pooya gow na
gorcym, szorstkim piasku.
To bya krtka opowie o dziecku i czowieku dorosym, ich rnych reakcjach na
dziwn, obdarzon inteligencj istot ziemnowodn. Dla dziecka stworzenie to
potrafio lepiej pywa", byo srebrzyste i fascynujce. W odczuciu matki byo
odraajce i straszne.
W Dodatku II czytelnik znajdzie tumaczenie zachowanych fragmentw
zagubionej pracy pt. Babylonian History napisanej w jzyku greckim przez
babiloskiego kapana, Berossosa, ktry prawdopodobnie zna Arystotelesa i czerpa
informacje z archiww znajdujcych si w wityniach jego ojczyzny (z dokumentw
zapisanych pismem klinowym), by spisa histori swego kraju, opierajc si na
oryginalnych materiaach. Czytelnikami tego dziea mogli by kosmopolityczni
mieszkacy hellenistycznego wiata, stworzonego w wyniku podbojw Aleksandra.
Berossos w swojej pracy pisze o rodzimym micie traktujcym o pocztku
cywilizacji. Dziwna to opowie, gdy Babiloczycy uwaali, e ich cywilizacj
zaoya grupa obcych istot ziemnowodnych. Przewodnikiem caej grupy tych istot by
Oannes. Pisaem o nim ju wczeniej. W caej ksice pojawia si kilka jego
obrazw (fot. 6, 7 i 8 oraz rys. 15 i 16). W mitach pniejszych od tych, z ktrych
korzysta Berossos, Oannes pojawia si pod postaci boga-ryby Filistynw, znan
jako Dagon. Czytelnicy Biblii znaj to imi. W tym czasie Oannes jako Dagon zosta
bstwem urodzaju. W zachowanych fragmentach dziea Berossosa nie wspomina
si o tradycji Filistynw i prawdopodobnie nigdy ju nie dowiemy si, czy Berossos
zna j, czy nie. We fragmentach z Berossosa, ktre przytacza historyk Apollodor,
czytamy, e z Morza Erytrejskiego wyonia si nastpna posta podobna do
poprzedniej, bdca t sam zoon form pczowieka i pryby imieniem
Odakon".
 Apollodor krytykuje Abydenosa, ucznia Arystotelesa, za to, e nie wspomnia on o
innych istotach ziemnowodnych poza samym Oannesem. Pisze: "Jeeli chodzi o nie,
to Abydenos nic o nich nie wspomina". Apollodor komentujc Berossosa przykada
du wag do szczegw, podczas gdy Abydenos celowo je pomija. Przekonamy
si teraz, e jest tu jeden, szczeglnie istotny problem. Berossos, wedug dokadnej
relacji Apollodora, nazywa istoty ziemnowodne jednym wsplnym imieniem
Annedoti". Opisane s one jako pdemony, a nie jako bogowie. Przez pewien czas
uwaaem, e Annedoti" s wygodn, usankcjonowan przez tradycj nazw tych
istot. Zainteresowao mnie to ich wsplne imi, gdy jak za chwil si
 dowiemy, plemi Dogonw twierdzi, e istoty ziemnowodne z ogonem ryby
zaoyy rwnie ich cywilizacj i e pochodz z systemu gwiazdy Syriusza. Jeeli s
to istoty obdarzone inteligencj, yjce na planecie w systemie Syriusza, to wszelkie
dowody wydaj si wskazywa, i s to istoty ziemnowodne przypominajce
skrzyowanie czowieka z delfinem. Musimy wic nada tym istotom jakie imi,
jeeli mamy o nich mwi.
Zastanawiajc si nad tym, nagle uwiadomiem sobie, e nie wiem, co w
zasadzie znaczy sowo Annedotus", ktre pojawia si we fragmentach dziea
Berossosa, a nie zostao przeoone w tumaczeniach Cory'ego. Jeszcze raz
przeczytaem fragment pracy Berossosa przytoczony przez dokadnego Apollodora i
poddaem go szczegowej analizie. A oto w fragment: ... w jego czasach wyoni
si z Morza Erytrejskiego Musarus Oannes, Annedotus". Morzem Erytrejskim w
czasach antycznych nazywano dzisiejsze Morze Czerwone, Zatok Persk i Ocean
Indyjski.
C mogy znaczy nie przetumaczone sowa Musarus" i "Annedotus"? Dopki
na wasno nie zdobyem tumaczenia Cory'ego Ancient Fragments, nie
zauwayem, e te dwa sowa nie zostay przeoone. W czytelniach, gdy czas nagli,
nie zwraca si uwagi na takie szczegy. Przeoczyem ten fakt rwnie podczas
lektury relacji Apollodora, ktr przytacza Carl Sagan w swojej ksice Intelligent
Life in the Universe. Z tego powodu uznaem wic, e powinienem do swojej ksiki
doczy wszystkie zachowane fragmenty dziea Berossosa (z wyjtkiem kilku nie
zwizanych z naszym tematem, ktre mona znale w trzecim i ostatnim
pomiertnym wydaniu ksiki Cory'ego). Dopki nie mamy przed sob caego
materiau, dopty nie bdziemy dostrzega pewnych spraw i nie moemy dokonywa
czstych i niezbdnych porwna, ktre stopniowo pozwol nam dotrze do ukrytych
znacze i uzyskiwa w ten sposb dodatkowe informacje.
Tak si skada, e najczciej cytowan wersj relacji Berossosa jest tekst
zachowany przez Aleksandra Polihistora. I tu zaczynaj si problemy, gdy
Aleksander Polihistor w swojej relacii nie uywa sw annedotus ani musarus. W
wersji, ktr zachowa Abydenos, pojawia si sowo annedotus, ale tylko jako imi
wasne: w jego czasach po raz drugi wyszed z morza pdemon zwany Annedotus,
bardzo podobny do Oannesa". Abydenos nie uywa w ogle sowa musarus.
Zajrzaem do leksykonu, by odnale znaczenie tych sw. Byem pewien, e Cory
przetumaczyby je na angielski, gdyby miay proste i oczywiste znaczenie. Ku
swemu zdziwieniu przekonaem si, e ich znaczenie jest wanie proste i zwize.
Musarus znaczy szkaradztwo", a annedotus to odraajcy".
By moe teraz czytelnik zrozumie, dlaczego napisaem t bajk. Istoty, ktre
uznano za zaoycieli cywilizacji na Bliskim Wschodzie, zostay okrelone przez
Babiloczykw, ktrzy je czcili i stawiali ich ogromne pomniki, jako odraajce
szkaradztwa". Babiloski mit tym bardziej wic przekonuje co do swojej
autentycznoci, gdy istoty ziemnowodne, ktrym Babiloczycy zawdziczali sw
cywilizacj, okrelone s jako odraajce, okropne, budzce obrzydzenie. Kady
inny wymylony mit dotyczcy pocztkw ziemskiej egzystencji czowieka
wychwalaby wspaniaych bogw lub bohaterw, ktrzy wprowadzili cywilizacj.
Zamiast tego spotykamy specyficzny opis zwierzt obdarzonych rozumem" (w
relacji Aleksandra Polihistora), ktry sprawia, e przejtych i wdzicznych im ludzi
mdli z obrzydzenia. A co wicej, mit tego faktu nie przemilcza!
Pojawienie si uczu odrazy jest zjawiskiem skomplikowanym. Czciowo jest
wynikiem wychowania we wczesnym dziecistwie. Bez wtpienia psycholog miaby
tutaj wiele do powiedzenia. Niezalenie jednak od jej przyczyn, odrazy nie da si
kontrolowa w chwili, gdy taka skonno ju si rozwina. Jeeli kto uwaa, e
we lub pajki s odraajce, to trzeba si bardzo napracowa, by zmieni swoje
reakcje, ale i wtedy szanse na zmian odczu s minimalne. Ludzie czsto
odczuwaj obrzydzenie na widok stworze liskich, zwierzt pezajcych, wilgotnych,
lizgajcych si lub wijcych. Czowiek, ktry szczeglnie lubi takie wanie
zwierzta, prawdopodobnie sam cierpi z powodu jakiej patologii. Znaem
dziewczyn, ktra trzymaa w swojej sypialni, tu obok ka dla towarzystwa" boa-
dusiciela. W kady czwartek dawaa mu do zjedzenia yw mysz i lubia przyglda
si tej czynnoci. W nocy z przyjemnoci wsuchiwaa si w szmer pezajcego
wa, ktry co jaki czas spada na jeden bok. Bardzo j to podniecao. Nie pisz
tego, by krytykowa dziewczyn z powodu jej dziwnych upodoba, ale sdz, e
czytelnicy zgodz si, i osoba ta w pewien sposb przeniosa swoje psychiczne
skonnoci na wa. Ten rodzaj zamiany to najprawdopodobniej droga do zachowa,
ktre mona by zaklasyfikowa jako patologiczne, jednak nieszkodliwe dla otoczenia
(z wyjtkiem myszy).
Znajc nastawienie ludzi do pezajcych stworze, bdce skadow szerszego
problemu odrazy w ogle, na najwysz ironi zakrawa fakt, i w naszym
ssiedztwie we Wszechwiecie moe rzeczywicie istnie rasa inteligentnych istot,
ktre s liskie i odraajce, lecz ktre wprowadziy wiele elementw do naszej
ludzkiej cywilizacji i posiadaj na tyle rozwinit technologi, by podrowa
pomidzy gwiazdami. Gdy wszystkie inne przyjemnoci ycia nas zawiod,
pozostanie nam tylko rozkoszowa si ironi. Polecam j zarwno ludziom, jak i
Annedotim.
Wedug Berossosa, na ktrego powouje si Aleksander Polihistor, istoty
ziemnowodne wygldaj nastpujco:
Cae ciao zwierzcia z wygldu podobne byo do ryby; posiadao pod gow ryby drug
gow, a niej take stopy podobne do ludzkich, przyczone do ogona ryby. Rwnie jego
gos by wyrany i ludzki, a dokadny obraz jego postaci zachowa si do naszych czasw...
Po zachodzie soca istota owa zwyka ponownie zanurza si w morze i przebywa przez
ca noc w jego gbinach, gdy bya istot ziemnowodn.
Kim by Berossos i w jakim stopniu jest wiarygodny? Dla zasignicia peniejszych
informacji najlepiej bdzie przytoczy wstp Cory'ego:
Berossos, Babiloczyk y w czasach panowania Aleksandra i mieszka przez pewien czas
w Atenach. Wiele osb twierdzi, e spisa swoj histori chaldejsk po grecku. Jako kapan
Belosa mia swobodny dostp do dokumentw znajdujcych si w wityniach oraz nauk i
mitw Chaldejczykw. Pisa swoj prac, starajc si zachowa wierno wobec faktw.
Wczeniejsz histori spisywa z obrazw znajdujcych si na murach wity. Wiele
faktw, ktre s bez wtpienia autentyczne i nie naley poddawa ich w wtpliwo,
zaczerpn z pisemnych przekazw i tradycyjnej wiedzy. Korygowa wszystkie informacje,
co w sumie dao dziwn histori... Pierwsza ksiga caej historii zaczyna si oczywicie od
opisu Babilonii... Druga ksiga zawiera dzieje wiata sprzed potopu; w tych wanie
ksigach powinny si znale dwa pierwsze fragmenty.
Jeeli chodzi o dwch pniejszych pisarzy, ktrzy zachowali fragmenty pracy
Berossosa, to Abydenos, ucze Arystotelesa, napisa Histori Asyrii, a Megastenes
Histori Indii. Oba dziea zaginy. adna z prac czterech pisarzy, ktrzy zachowali
fragmenty historii opisywanej przez Berossosa, nie przetrwaa w swej pierwotnej
caoci.
Pniejsi pisarze, tacy jak Euzebiusz, historyk chrzecijaski z IV wieku i
Synkellos z IX wieku, historyk bizantyski, zachowali z kolei wszystkie fragmenty
Berossosa, ktre cytowane byy przez wczeniejszych pisarzy. Wydaje si, e
oryginalna praca Berossosa zagina na dugo przed powstaniem dzie Abydenosa,
Apollodora, Megastenesa i Aleksandra Polihistora. I dopki jaka tajemnicza,
pretendujca do miana zakonnej, biblioteka bizantyska czy egipski papirus z
hellenistyczn dat albo tabliczka babiloska nie przedstawi nowych fragmentw,
dopty nie zdobdziemy wicej informacji o Berossosie, ni mamy do tej pory
jedynie z trzeciej rki. Mam jednak nadziej, e przynajmniej mj Dodatek II bdzie
pewn pomoc, gdy od roku 1876 nie publikowano ju adnych fragmentw dziea
Berossosa.
Zastanwmy si teraz nad tym, co maj do powiedzenia Dogoni na temat istot
ziemnowodnych, ktrym rwnie przypisuj zaoenie ich cywilizacji i ktre maj
pochodzi z Syriusza. Na rys. 17 i 19 widzimy, jak wedug Dogonw wygldaj te
istoty. Uwaa si, e przyleciay w arce, ktra ldowaa ruchem wirowym,
przypominajcym ruch koowrotka", co przedstawia rys. 20. Bg wszechwiata,
Amma (ktrego imi z pewnoci pochodzi od boga Amona i jego kultu w oazie
Siwa) wysa na Ziemi istoty ziemnowodne, ktre nazyway si Nommo. Tak jak
Babiloczycy mwi raczej o Oannesie - przywdcy, a nie zbiorowo o Annedotich",
tak Dogoni czsto mwi po prostu o Nommo" jak o pojedynczej istocie. Okrelajc
ich jako grup, nazywa si ich Panami Wd", Nauczycielami" lub Nadzorcami".
Musz y w wodzie: Siedziba Nommo znajduje si w wodzie". Przypomina to
babiloski mit o bogu Ea (Enki u Sumerw), ktrego siedziba znajdowaa si rwnie
w wodzie i ktry bywa czony z Oannesem.
Opis ldowania arki jest niezwykle precyzyjny. Arka miaa wyldowa na Ziemi na
pnocny wschd od kraju Dogonw i std wanie Dogoni si wywodz (dopiero
pniej udali si do Mande). Kierunek ten oczywicie wskazuje na Egipt, generalnie
na Bliski Wschd.
 Dogoni opisuj dwik ldowania arki. Mwi, e Nommo, gdy schodzi na
Ziemi, rzuci sowo" w czterech kierunkach i brzmiao ono jak odbijajcy si o
cztery due kamienne bloki dwik rzucanych przez dzieci kamieni. Odzywao si
echem, tworzc specyficzny rytm w bardzo maej jaskini niedaleko jeziora Debo.
Prawdopodobnie Dogoni chcieli w ten sposb opisa wibrujcy, oguszajcy dwik.
Moemy sobie wyobrazi, e stoimy w jaskini i zatykamy uszy z powodu tego haasu.
Zejcie arki musiao wic przypomina start odrzutowca.
Zjawisko to jest opisane rwnie przez naocznych wiadkw: Arka wyldowaa
na suchej ziemi Lisa i wzbia swoim zawirowaniem tuman kurzu". Mona zobaczy to
na rys. 18. Dogoni mwi dalej: Gwatowno tego wpywu zostawia swoje lady na
ziemi... zahamowaa na ziemi".
O Nommo, albo raczej o arce mwi: Jest on jak pomie, ktry zgas, gdy
dotkn ziemi". Twierdz: Nommo by 'czerwony jak ogie'... gdy wyldowa, sta si
biay". A dalej pojawia si specyficznie dogoski zwrot: Albinos to wiadectwo
oparze Nommo, powstaych podczas zejcia na ziemi; mwi si o nim, e by
pozostaoci oparze', blizn Nommo".
Dogoni uywaj okrelenia tryskajca krew", by opisa to, co my nazwalibymy
spalinami rakiety". Musimy pamita, e gdy brakuje urzdze antygrawitacyjnych
(co technologicznie by moe jest niemoliwe), pojazdy ldoway prawdopodobnie
na wielu planetach, wykorzystujc napd rakietowy niezalenie od tego, jak
skomplikowane i niepodobne do rakiet byy te midzygwiezdne pojazdy i niezalenie
od tego, jak bardzo zaawansowana bya cywilizacja, ktra istniaa na ich rodzimych
planetach. Zasada dziaania rakiety jest tak prosta, e mao prawdopodobne jest, by
j odrzucono zupenie w najbliszej przewidywalnej technologicznej przyszoci. W
zasadzie Dogoni czyni wyrane rozrnienie pomidzy ark,
 w ktrej wyldowali Nommo na Ziemi, a tym, co my uwaamy za prawdziwy statek
midzygwiezdny, ktry unosi si daleko na niebie i ktry Dogoni opisuj jako
pojawiajc si na nieboskonie now gwiazd oraz odchodzc wraz z odlotem
Nommo z Ziemi. Takiej wanie sytuacji moglimy si spodziewa. Kosmiczny statek
midzygwiezdny bdzie prawdopodobnie wyglda jak nowa, jasna gwiazda,
widoczna zarwno w cigu dnia, jak i w nocy, a pojazd ldujcy bdzie posiada
napd rakietowy, ktry w swym dziaaniu nie bdzie rni si tak bardzo od
statkw, ktrych uywamy obecnie do ldowania na ksiycu.
 Rys. 20. Wirowe zejcie statku kosmicznego Nommo. Rysunek Dogonw.
Chciabym wyranie podkreli, e nie wierz, i statki kosmiczne z
pozaziemskich cywilizacji lataj po niebie. Nie jestem entuzjast latajcych
spodkw". Nie wydaje mi si, by statek kosmiczny mg zachowywa si w tak
kapryny sposb, jak robi to UFO. Mao prawdopodobny jest pogld utrzymujcy, i
statek kosmiczny lataby sobie ot tak, robic z siebie przez cae lata bez koca tylko
do dwuznaczne widowisko. Gdybymy sami wybrali si na inn zamieszkan
planet, to czy marnowalibymy nasz czas i zasoby na tak oczywist bzdur?
Wydaje si, e. UFO nie realizuj adnego celu, ktry pasowaby do schematu
pozaziemskich odwiedzin. Dlatego nie wierz, e latajce spodki" s statkami
kosmicznymi, cho przyznaj, e mog si myli. Do tej pory na powyszy temat
syszaem tylko nonsensy. Ci, ktrzy wierz w latajce spodki, nie dowierzaj mi, e
nie zaliczam si do ich zwolennikw, gdy napisaem ksik o istotach spoza Ziemi,
a do tego jeszcze twierdz, e statki kosmiczne odwiedzay Ziemi w przeszoci.
Drudzy, ktrzy ani przez chwil nie dopucili do siebie myli, e statki kosmiczne
mogy ju by na Ziemi, z gry zakadaj, e tematem mojej ksiki s latajce
talerze. Powinienem wic doda, e przekonany jestem, i to, co dzieje si na Ziemi,
jest w tej chwili nadzorowane przez bardziej rozwinit pozaziemsk cywilizacj i
zakadam, e ten nadzr odbywa si za pomoc automatycznych sond
komputerowych, ktre pozostawiono w Ukadzie Sonecznym kiedy, w odlegej
przeszoci. Chocia uwaam, e wikszo tak zwanych spotka z UFO to czysta
histeria lub zwyka omyka, moliwe, i may procent UFO moe by tym, za co bior
go ich gorcy zwolennicy". Fatalnie si skada, e cay ten temat zosta
zdominowany uciliwym entuzjazmem ludzi, ktrych mog jedynie obdarzy
niepochlebnym epitetem lunatycznego marginesu".
Dogoni, opisujc midzygwiezdny statek kosmiczny zawieszony w powietrzu nad
Ziemi, mwi o ie pelu tolo, gwiedzie dziesitego ksiyca". Dogoni twierdz: W
czasie ldowania [arki] jej ciar spowodowa, e trysna w niebo "krew" . Opis
przypomina ldowanie jakiej rakiety na Ziemi, lecz mwi si, e trynicie krwi"
(pomie?) byo wsplne z ie pelu tolo i e dao ono gwiedzie realno i blask". Trzy
uzupeniajce si plemienne rysunki ie pelu tolo pokazuje rys. 22. Przedstawiaj one
gwiazd" w trzech oddzielnych stanach, rnicych si

iloci tryskajcej krwi", ktr wydziela domniemany statek kosmiczny. Dogoni

opisuj te t gwiazd" jako posiadajc wok siebie koo czerwonawych promieni.
To koo promieni podobne jest do rozlewajcej si plamy", lecz jego wielko nie
zmienia si .
Mwi si, e Nommo powrc. Nastpi zmartwychwstanie Nommo". Nie powinno
nas dziwi, e niebiaski symbol zmartwychwstania jest "gwiazd dziesitego
ksiyca', ie pelu tolo... Nieatwo zobaczy t gwiazd... Dziesi promieni,
umieszczonych parami znajduje si w rodku koa, poniewa gwiazda jeszcze nie
'wyonia si'; utworzy si w momencie, gdy zstpi arka Nommo, gdy jest ona
rwnie symbolicznym zmartwychwstaniem 'oka' Nommo" . Innymi sowy, gwiazda"
nie jest gwiazd
 i mona bdzie j zobaczy jedynie wtedy, gdy powrci Nommo i jego arka
zejdzie na Ziemi.
Nommo jest nadzorc caego wszechwiata, 'ojcem' ludzkoci, opiekunem jej
duchowych wartoci, tym, ktry rozdziela deszcz i panem wd w ogle". Nie wszyscy
Nommo zeszli na Ziemi. Ten", zwany Nommo Die lub Wielki Nommo", pozosta w
niebie z Amm i jest jego namiestnikiem". Przejawia si on w tczy, ktra nazywa si
ciek Nommo". Jest opiekunem duchowych zasad ywych istot na Ziemi".
S te trzy inne wyrane rodzaje Nommo, kady z nich jest pewnego rodzaju
indywidualnoci. Jest wic Nommo Titiyayne, wysannik [lub pose] Nommo Die...
[wykonuje] on wielk prac tego ostatniego". Do tej grupy mona prawdopodobnie
zaliczy Nommo, ktrzy zjedaj na Ziemi w statkach kosmicznych. Rys. 17 i 19
dokadniej przedstawiaj te istoty.
Trzeci grup Nommo reprezentuj Nomrno O, Nommo stawu". Zostanie on
przeznaczony na ofiar za oczyszczenie i ponowne zorganizowanie wszechwiata...
Powstanie w ludzkiej formie i zejdzie na Ziemi w arce razem z przodkami
czowieka... potem powrci do swej poprzedniej formy, bdzie rzdzi z wody i da
narodziny wielu potomkom".
Czwartym Nommo jest nieposuszna istota niszczycielska zwana Ogo albo
Nommo Anagonno. Zanim zosta do koca stworzony, zbuntowa si przeciwko
swemu stwrcy i wprowadzi do wszechwiata niead. Ostatecznie stanie si on
Bladym Lisem [le Renard pale], ktry bdzie symbolem jego upadku". Pod wieloma
wzgldami Lis przypomina egipskie bstwo, Seta.
Imi Nommo pochodzi od dogoskiego sowa, czonego z rdzeniem nmo,
zmusza kogo do picia". Mwi si: Nommo podzieli swoje ciao pomidzy ludzi, by
ich nakarmi; dlatego te powiedziane jest: poniewa wszechwiat 'pi z jego ciaa',
Nommo rwnie zmusi ludzi do picia. Przekaza te ludzkim istotom wszystkie swoje
zasady dotyczce ycia" . Zosta ukrzyowany na drzewie kilena, ktre take umaro
i zostao wskrzeszone.

Wedug Dogonw, po wyldowaniu arki miaa miejsce ciekawa seria zdarze,

logiczna, jeeli bdziemy pamitali o tym, e w jej wntrzu znajdoway si istoty
ziemnowodne. Pojawio si co, co opisane jest i jako ko", i jako czworong";
pocigno ono ark za sznury do wgbienia w ziemi. Ten etap w jednej chwili
przemieni ark w rydwan cignity za sznury przez czworonoga" . Wgbienie
wypenio si zaraz wod. Pniej jednak zdarzy si nieszczsny incydent: Po
pierwszym deszczu, gdy woda wypenia staw, wodny insekt... wszed do wody...
chcia "ugry' gow Nommo... lecz nie mg dosign krawdzi arki".
Zemu insektowi wodnemu" nie udao si wic wyrzdzi szkody. Gdy woda wypenia
staw, arka pywaa po niej jak ogromna piroga... Mwi si: Wielka arka przybya z nieba i
zesza na ziemi. W centrum sta Nommo. nastpnie zszed, by potem powrci do wody".
...Od tego momentu nazywano go Nommo O, Nommo stawu" - przez szacunek ludzie nie
bd wymienia jego imienia, lecz nazywa go di tigi, panem wody" .
Widzimy wic, e druga i trzecia grupa Nommo jest w zasadzie taka sama, ale
przedstawia kolejne fazy cywilizowania Ziemi. Jeeli chodzi o przyszo, to:
Jego bliniak, ktry zejdzie pniej razem z Kowalem, bliniakiem ofiary", zostanie
rwnie zamieniony w staw. Bd mieli wielu potomkw i zawsze bd obecni w wieej
mskiej" wodzie strumykw, rzek, staww i studni oraz w eskiej" wodzie morskiej .
Jeeli chodzi o odniesienie do wieej wody jako do mskiej, a do wody morskiej
jako do eskiej, przypomina ono staroytn tradycj babilosk i sumeryjsk, w
ktrej Apsu (Abzu) by mskim bstwem wieej wody, a Tiamat eskim bstwem
wody morskiej. Dogoni mwi: Nommo O ma swoj siedzib w wodach ziemi", co
rwnie dobrze moe stanowi opis Enki/Ea, o ktrym wspominaem.
Chciabym teraz pokaza cztery warianty wzoru maski sirigi tak, jak rysuj je
Dogoni, a przedstawia rys. 23. Kady zauway natychmiast, e wygldem
przypominaj rakiet. Griaule i Dieterlen podaj dokadne opisy znacze rombw,
prostoktw itd. Owe warianty wzoru maj przedstawia zejcie i uderzenie arki".
Zejcie arki przypominao romb, jej uderzenie podobne byo do prostokta. Moe
wanie dlatego Dogoni mwi: Kiedy arka schodzia, przestrze okrelay cztery
kty; kiedy znalaza si na Ziemi, przestrze miaa cztery boki". Sam wzr sirigi
przedstawia dom peen opowieci"...[i] oznacza zarwno ark, jak i jej zejcie".
Moe wic Dogoni rysuj wanie rakiet.
Dogoni twierdz, e po tolo [Syriusz B] i Syriusz byy kiedy w miejscu, w ktrym
teraz znajduje si Soce . Jest to dobry sposb na opisanie przejcia z systemu
Syriusza w nasz Ukad Soneczny, zostawienie tamtych gwiazd i przyjcie naszej
gwiazdy, Soca. Odejdmy na razie od naszych przyjaci, Dogonw. Przeniemy
si tam, gdzie Syriusz i towarzyszca mu gwiazda biaego kara s socami i gdzie
nasze Soce jest tylko jedn z gwiazd na niebie. Odwiedmy planet istot
ziemnowodnych.
Jak mog wyglda Syriusz A i Syriusz B jako soca? Wiemy, e obracaj si
wok wsplnego rodka, co w zasadzie oznacza, e Syriusz B obraca si wok
Syriusza A po orbicie eliptycznej. Syriusz A, dua, jasna gwiazda ma mas dwa i p
razy wiksz od masy naszego Soca. Syriusz B posiada dziewidziesit pi
procent masy naszego Soca, lecz dlatego, e zbudowany jest z materii
zdegenerowanej i jest tak may, nie jest to tak do koca pewne. Gdyby Syriusz B ze
swoj mas nie by biaym karem, wida by go byo z Ziemi jako gwiazd drugiej
wielkoci, chocia problem paralaksy utrudniaby oddzielenie jej od Syriusza A. W
kadym razie gdyby Syriusz B by niezaleny, znajdowa si nadal w swym obecnym
miejscu i gdyby nie by biaym karem, stanowiby jedn z najjaniejszych gwiazd na
niebie.
W rzeczywistoci Syriusz A jest dziesi tysicy razy janiejszy od Syriusza B.
wiato Syriusza A jest trzydzieci pi i p raza intensywniejsze od wiata naszego
Soca. Jest on gwiazd bardzo gorc. Moemy wic by pewni, e nasza planeta
nie znajduje si w jego ssiedztwie. Pas mieszkalny", omawiany w rozdziale
pierwszym, jest znacznie dalej od Syriusza ni od naszego Soca. Jeeli chodzi o
wielko Syriusza A, to jego promie jest okoo ptora raza wikszy od promienia
Soca. Oznacza to, e patrzc z perspektywy planety, Syriusz na niebie bdzie
znacznie mniejszy od naszego Soca. Jednoczenie jednak bdzie potrzebowa tej
samej mniej wicej iloci ciepa, co nie jest trudne do uzyskania, zwaywszy jak
bardzo jest gorcy i jasny. Nam bdzie wydawao si dziwne, e tak mae ciao
niebieskie na niebie wydziela tak duo ciepa i wiata. Wpatrywanie si w nie bdzie
prawdopodobnie tak szkodliwe, jak wpatrywanie si w lamp ukow. Zyskamy
jeszcze jeden powd, by skry si pod wod i nie poddawa si pokusie patrzenia.
Nasza planeta bdzie prawdopodobnie bardzo gorca. W rzeczywistoci pokryje
si niemal na stae mglist warstw chmur. Z daleka moe przypomina planet
Wenus, chocia ta nie posiada ani odpowiedniej temperatury, ani chmur, ktre
wytworzyyby rodowisko przystosowane do potrzeb czowieka. Wane byoby
utrzyma chd na tej przypuszczalnie raczej gorcej i parujcej planecie. Dlatego
inteligentne ycie mogo rozwin si w formie ziemnowodnej i nigdy w peni nie
zaakceptowa ldu. Istoty ziemnowodne z atwoci mogyby zamieszkiwa
powierzchni wd. Musiayby oczywicie mie moliwo oddychania powietrzem,
ale nie miayby skrzeli tak jak ryby. Byyby prawdopodobnie pewnego rodzaju
ssakami, ktre osigaj odpowiedni rozmiar mzgu i posiadaj inne cechy
niezbdne dla rozwoju inteligencji. Przypuszczalnie duo czasu spdzayby na
terenach bagiennych i pocztkowo rozwijayby tubylczy styl ycia, czyli nauczyyby
si ple trzcin i uywa jej do budowy domw, transportu itd. (Oczywicie ju
dawno miayby ten etap za sob). Lecz moe ten ich pocztkowy sposb ycia, ktry
mogyby nawet wspomina z pewnym rozrzewnieniem jako stare dobre czasy
prostoty i beztroskiego ycia", przypomina to, co opisa Winfred Thesiger w ksice
pt. The Marsh Arabs (Arabowie z bagien) . Przedstawia on mieszkacw
poudniowego Iraku zamieszkujcych tereny bagienne dolnego Tygrysu i Eufratu (nie
mog oprze si pokusie, by nie zaznaczy, e s to tereny, gdzie Oannes i jego
przyjaciele spdzili wikszo swego pobytu na Ziemi!).
Gdybymy byli jedn z tych istot, to wygldalibymy jak delfin, ktry posiada
ramiona i rce. Zgodnie z natur istot ziemnowodnych musielibymy posiada
dodatkowy, oprcz ust, otwr do oddychania. Posiadalibymy zdolno do duszego
wstrzymywania oddechu, a w trakcie oddychania z otworu dobywaoby si sapanie.
Otwieraby si on samoistnie, a proces oddychania skadaby si z dugiego wdechu i
wydechu. Otwr oddechowy mgby znajdowa si tu pod obojczykiem i tworzy
dwie mae, dugie i cienkie szpary. Dogoni w swoim micie podaj informacj, e ich
Nommo oddychali za pomoc obojczyka.
Nie mielibymy zbyt wielkich szans na przeycie, gdyby chronia nas tylko goa
skra. Po kilku godzinach brakowaoby jej wilgoci, a to oznaczaoby nasz koniec.
Byby to stan znacznie gorszy od stanu czowieka poparzonego przez soce.
Poniewa czsto przebywalibymy na powierzchni wd, nieuchronnie pojawiaby si
wyrana rnica pomidzy grn czci naszego ciaa a doln. -

Rys. 24. Nommo oddycha przez otwory oddechowe w obojczykach, ktre tak wanie wygldaj.
Rysunek Dogonw.
Mity o syrenach dobrze oddaj ten stan. Dolna partia ciaa przypominaaby ryb,
lecz w grnej czci mielibymy dobrze wyksztacone koczyny i palce. Nasza skra
byaby lepiej zabezpieczona przed promieniowaniem sonecznym i std
przypominaaby raczej skr ssaka ldowego. W naszych gowach prawdopodobnie
rozwinyby si struktury chrzstkowe, by ochroni narzdy zmysw niezalenie od
prostej formy opywowej, jakiej wymaga ycie wycznie pod wod. Na grnej
poowie ciaa pojawioby si co w rodzaju wosw, by moe przypominaoby to
sier morsw.
Nasze zby byyby sabe w porwnaniu z zbami dzikich misoercw, takich jak
rekiny. Przypuszczalnie wywodzilibymy swj pocztek od bardziej pokojowo
nastawionych istot, zdolnych wykarmi si sporymi ilociami drobnych ryb. Nasi
przodkowie pywaliby grupami podobnie jak delfiny i bylibymy bardzo towarzyscy,
gdy rozwijalibymy si w stadach. Nago byaby prawdopodobnie naturalnym
stanem naszego gatunku. Problem przeludnienia nie istniaby, gdy wikszo
planety stanowiaby woda, zawierajca bogactwo wszelkich form ycia. Nawet teraz
na naszej planecie Ziemi ocenia si, e delfinw jest dwa razy wicej ni ludzi, a
oceany nie s przepenione.
Bdc jedn z tych istot, moglibymy uwaa, e ludzie s odraajcy. Mogyby
nam przeszkadza szorstkie wosy, sucha skra, kociste koczyny, a szczeglnie
ostre zapachy. Ich pot nie jest stale zmywany w sposb, w jaki nasza skra byaby
oczyszczana przez wod, w ktrej bymy yli. Bdc istotami ziemnowodnymi
mielibymy doskonale rozwinity zmys smaku i zapachu. Nasz smak" mgby
wyczuwa lub wytropi pod wod substancje znajdujce si w znacznej od nas
odlegoci i chocia nasz zmys zapachu nie byby tak doskonay, w zupenoci by
nam wystarcza. W przeciwiestwie do nas istoty ludzkie posiadaj w swoich
mieszkaniach i ich pobliu rejony, ktre czu ekskrementami i moczem - wracaj one
zawsze do tych miejsc, by zaatwi swoje potrzeby. Bdc istotami ziemnowodnymi,
pozbywalibymy si swoich odpadkw w wodzie, a to, co robi ludzie, wydawaoby
si nam wstrtne. Jak to moliwe, by istoty ludzkie mogy wytrzymywa codziennie te
same zapachy?
Jedn z bardziej niepokojcych spraw byby widok chodzcego czowieka. Gdy
ludzie stoj, a ich nogi s poczone, to wygldaj jeszcze normalnie. Lecz gdy
nagle nogi rozszczepiaj si" i zaczynaj si porusza, poczulibymy zawrt gowy i
niepokj. Zrobilibymy si nerwowi na sam myl, e moglibymy si w taki sposb
rozszczepi" i zosta kalekami w wodzie. Podziwialibymy zrczno ludzi
poruszajcych si na ldzie, ktrzy potrafi wspina si na skay i drzewa. Wszystko
to wywieraoby na nas due wraenie. Potrafi oni te porusza si na ziemi z du
prdkoci, a czynno t nazywaj bieganiem", posiadaj te zdolno skakania
przez przeszkody. Na ldzie nie s tak szybcy jak my w wodzie, lecz do dobrze
sobie radz. My mielibymy pewne trudnoci z widzeniem ich, gdy yjc w wodzie
nie posiadalibymy zbyt dobrego wzroku. Jako e ludzie yj na suchym ldzie, nie
odrniaj si tak bardzo od swego otoczenia, jakbymy sobie tego yczyli.
Potrafilibymy ich rozpozna w trakcie ruchu, lecz odbieralibymy to jako zamazany
obraz, natomiast czowiek, ktry by sta w miejscu i by cho troch zamaskowany,
zlaby si z otoczeniem i byby nie do odrnienia goym okiem. Opieralibymy si na
zmyle wchu jak nosoroec. Lecz w chwili gdy czowiek staby pod wiatr, nie
mielibymy adnych szans. Czowiek potrafiby zmyli nasz percepcj na ldzie,
jeeli wiedziaby, co robi, a my nie mielibymy ze sob adnych okularw czy innych
przyrzdw sucych do rozpoznania go.
Mielibymy niezwykle sprawny zmys matematyczny. Nasi przodkowie rozwinli
si ze stanu prymitywnego dziki obliczaniu zawiych astronomicznych zjawisk i pro
mieniowania, ktre spadao na nasz planet, nie korzystajc z bezporednich
obserwacji optycznych. Mzg naszego gatunku byby tak zbudowany, by przyjmowa
i rozwizywa ogromnie zawie abstrakcje. Nasza zdolno do zapamitywania
skomplikowanych struktur matematycznych, na ktrych wykonywalibymy
matematyczne operacje, byaby niezwyka. Mielibymy fenomenalne zdolnoci
mylenia i dokonywania syntezy. atwo byoby nam dostrzega to, co niewidzialne, a
nawet to, co niepostrze-galne, gdy nasze codzienne otoczenie byoby sugestywne,
pene wieloznacznoci. Nasze rodowisko odczuwalibymy bardziej zmysem smaku
i wchu ni wzroku. Nasze zdolnoci telepatyczne byyby bardzo rozwinite, by
moe nawet determinowayby nas od najwczeniejszych lat naszej historii.
Skala klimatu panujca na naszej planecie byaby wiksza ni na Ziemi, gdy nie
byoby pokrywy lodowej, poniewa wiksze byoby te promieniowanie z dwch lub
trzech gwiazd naszego wielosonecznego systemu. Nasze oceany te byyby
wiksze, gdy nie byyby uwizione przez pokrywy lodowe na biegunach.
Lot kosmiczny byby dla nas atwiejszy ni dla ludzi, gdy stan podobny do stanu
niewakoci atwiej osiga si w wodzie (na Ziemi astronauci trenuj pod wod).
Nasz ukad krenia byby wic lepiej przystosowany do warunkw niewakoci ni
w przypadku ludzi i nie mielibymy adnych zastrzee do ycia w gigantycznych
zbiornikach wodnych, okrajcych nasz planet, ktre tworzyyby nasze liczne
satelitarne miasta w przestrzeni kosmicznej. atwiej byoby wic wyobrazi sobie w
przestrzeni rodowisko wodne ni suche rodowisko ldowe. Nasze potrzeby byyby
niewielkie, a egzystencja prosta. Nie jedlibymy gotowanych potraw ani nie
posiadalibymy adnych piecy, ktre musiayby nas ogrzewa. Nasze rolnictwo
polegaoby na karmieniu smacznych, maych rybek, a nasze posiki byyby przygod,
gdy lubilibymy polowa i czerpa zadowolenie ze zdobywania poywienia. Obiad
byby sportem rodzinnym.
Istoty ziemnowodne powinny wic posiada jakie imi, a dogoska nazwa
Nadzorca" byaby chyba najlepsza. Nadzorca" jest nazw dokadniejsz ni
Nauczyciel", natomiast nazwa Pan wody" jest zbyt duga. Nie ma sensu uywa
eufemizmu Annedoti", gdy i tak wiemy, e znaczy to Odraajcy". Bardziej ogln
i neutraln nazw bd po prostu Syrjuszanie". Jeeli si jeszcze z nimi spotkamy,
to prawdopodobnie nazwiemy ich oficjalnie Syrjuszanami", a ich cywilizacja zostanie
nazwana cywilizacj syrjuszask". Ich sztuka zostanie zaliczona do kultury
syrjuszaskiej", a technologia do technologii syrjuszaskiej". A co z ich religi? To
sprawa bardzo delikatna. Religia ta zostanie nazwana religi syrjuszask", a my
bdziemy udawa, e nie ma ona z nami nic wsplnego. Bdziemy jednak musieli
wzi pod uwag fakt, e kultury" i technologie" daj si lokalizowa, a
powaniejsze problemy dotyczce natury samego ycia i stosunku pojedynczego
czowieka do wszechwiata, czyli problemy egzystencjalne nurtuj wszystkich. W
sensie ostatecznym nie bdzie wic religii syrjuszaskiej", mona byoby o niej
mwi jedynie w znaczeniu etnograficznym. Mwienie o bogu syrjuszariskim"
prowadzi do nikd. O co moe nam chodzi, gdy zaczynamy wspomina o Bogu
ydowskim" lub Bogu chrzecijaskim"? Bez wtpienia kontakt z pozaziemsk
cywilizacj wywarby na nas ogromny wpyw, najmocniej zachwiaby fundamentami
naszej filozofii i religii. Najsabszym punktem ludzkiego wiatopogldu jest wic
kruchy grunt, na ktrym opieraj si wyobraenia czowieka o wiecie. Podstawy
naszych przekona mog rozsypa si ju po pierwszym szoku. A cay gmach
naszej cywilizacji moe run w jednej chwili. Bdc przygotowanym na takie
objawienia, moemy uchroni nasz kulturow integralno.
Nie moemy zatem odrzuca powyszych rozwaa, uznajc je za bezowocne i
sdzc, e moemy czeka i zobaczy, jakie to istoty wysid w najbliszej
przyszoci ze statkw kosmicznych. Jeeli mamy bezporednio skontaktowa si z
pozaziemskimi istotami ziemnowodnymi, to powinnimy przynajmniej zastanowi si
nad ich natur fizyczn i ich wymaganiami, na wypadek gdybymy chcieli dobrze ich
przyj. Prawdziwe jest to, co mwi Carl Sagan: ...... historie takie jak legenda o
Oannesie... zasuguj na wicej bada krytycznych, ni dotychczas
przeprowadzono" . Rzdy gwnych mocarstw powinny zinstytucjonalizowa takie
krytyczne badania i oficjalnie wprowadzi odpowiednie programy. Zasoby finansowe
rzdw, ktre pyn na programy majce uchroni ich pastwa przed inwazj
militarn, broni chemiczn, bomb neutronow, powinny rwnie zasili programy,
ktre chroniyby nasz planet jako cao przed nagym kontaktem, bez
ostrzeenia, z cywilizacj pozaziemsk. Niezalenie od tego jak ostrona wobec nas
bdzie bardziej rozwinita obca cywilizacja, to od nas samych zaley przygotowanie
si na ten kontakt. Powiedziabym nawet, e moemy by ju teraz pod obserwacj
lub nadzorem pozaziemskiej cywilizacji, znajdujcej si w systemie Syriusza i
przygldajcej si naszemu rozwojowi po to, by zobaczy, czy si przygotowujemy
na spotkanie z nimi. Innymi sowy, cywilizacja ta by moe pozwala nam samym
zadecydowa o charakterze przyszego z ni kontaktu. Moe zastanawia nas, co
mog pomyle sobie pozaziemskie istoty ziemnowodne, yjce na Syriuszu,
dziesi lat pniej (szybko transmisji radiowej z prdkoci wiata - przez
dziesi lat oznacza dziesicioletnie opnienie) otrzymujc informacje z jakiego
automatycznego urzdzenia kontrolnego, ktre nagrao program radiowy lub
telewizyjny na Ziemi, w ktrym omawiano wieo opublikowan ksik na temat
pozaziemskich istot ziemnowodnych, yjcych na Syriuszu. Czy bd uwaa, e to
spenienie ich oczekiwa? Jeeli to, co pisz w tej ksice, jest prawdziwe, to by
moe pierwszy krok w kierunku spotkania zosta ju zrobiony.
Gdy zdecydowano si opublikowa t ksik, szef wydawnictwa zaprosi mnie na
rozmow. Osobicie zadecydowa o jej przyjciu i sam j przeczyta. Jego pierwsze
pytanie brzmiao: Panie Tempie, czy pan rzeczywicie w to wierzy? Czy pan sam w
to wierzy?" Odpowiedziaem: Tak, wierz. Przekonay mnie moje badania. Na
pocztku po prostu szukaem. Byem sceptyczny. Dopatrywaem si w tym jakiego
gupiego kawau, uwaajc, e to nie moe by prawdziwe. Potem jednak zaczem
odkrywa coraz wicej faktw, ktre zaczynay tworzy pewn cao. I moja
odpowied brzmi: tak, ja w to wierz".
Informacje zawarte w tej ksice nie mog zakoczy si tylko ich
opublikowaniem. Mam nadziej, e wielu ludzi zainteresuje si badaniem wtkw,
ktre tu przedstawiem. To badanie zreszt ju si zaczo kilka miesicy wczeniej,
zanim ukazaa si ta ksika. Jej fragmenty przeczytao ju wiele osb, a wikszo
z nich przedstawia bardzo cenne komentarze do zaprezentowanego materiau.
Majc do czynienia z tak wieo odkrytym zjawiskiem, prawie kady moe wnie
co wanego. Najmniej wyksztacona osoba moe mie gbokie przemylenia
dotyczce pewnych aspektw tego problemu. Badania powinni zapocztkowa
specjalici o szerokich kwalifikacjach. Tym materiaem powinni zaj si przede
wszystkim astronomowie. Na szczcie jest to grupa ludzi o rozlegych horyzontach
mylowych, co by moe wynika z otwartej natury wszechwiata, ktr badaj.
By moe ciekawym przykadem reakcji na ksik bdzie wypowied wybitnego
astronoma, ktrego nazwisko w tej dziedzinie znane jest powszechnie w wiecie.
Profesor W. H. McCrea, emerytowany pracownik Wydziau Astronomii na
uniwersytecie w Sussex i byy prezydent Krlewskiego Towarzystwa
Astronomicznego, przeczyta wczesny szkic ksiki. Chocia od tamtego czasu
sporo w mojej pracy zmieniem, przytocz fragmenty tej wypowiedzi, ktre znalazy
si w licie do mnie z 20 sierpnia 1973 roku:
Moja odpowied jest nastpujca:
A. Szczeglne zainteresowanie Egipcjan i innych narodw Syriuszem jest dobrze znane, a
Pan due znaczenie przykada (tak jak i ludzie, ktrych Pan cytuje) do przypuszczenia, e
zainteresowanie Dogonw Syriuszem wie si z tym faktem.
B. W Paskim bardzo ciekawym badaniu mitw egipskich, sumeryjskich, greckich wykaza
Pan, e niektrzy ludzie z tych krajw mogli wiedzie co na temat ciemnej, gstej
 gwiazdy, prawdopodobnie powizanej z Syriuszem. Ale uwaam, e nic poza tym nie jest
pewne.
C. Pomimo to uwaam, e Paskie badania s fascynujce, a ksika niezwykle ciekawa.
D. Paska praca silniej ni dotychczas podkrela tez, e staroytne kultury nie rozwijay
si stopniowo. Nie wiem, jak istotna jest owa teza, ale wida, e nie jest bezpodstawna. Nie
widz jednak jej zwizku z podrnikami w przestrzeni kosmicznej. Ma Pan wszak prawo
przedstawia swoje argumenty na rzecz tego twierdzenia. [Tak si nieszczliwie zoyo,
e profesor McCrea nie zna materiau zawartego w rozdziale pitym tej ksiki, gdy
zosta on doczony do pniejszej wersji, tak jak i wiele innych informacji].
Mog te doda, i zdaj sobie spraw, e niektre ze spraw, o ktrych Pan pisze, mogy
by religijnymi tajemnicami i nie ma sensu spodziewa si czego oczywistszego od tego,
co Pan napisa. Pisze Pan te, e staroytni lubili kalambury. Moe wic rewelacje, ktre
odsaniaj nam Dogoni, utrzymywane byy w tajemnicy przez sze tysicy lat... Do
pewnego stopnia jestem wic advocatus diaboli, tak e by moe pozwalam Panu widzie
sprawy, przeciwko ktrym Pan wystpi, gdy Paska praca zostanie opublikowana.
Wiele uwag krytycznych, ktrych nie przytoczyem, uwzgldniem przy cakowitym
przepisaniu ksiki, ktrego dokonaem po tym, jak profesor McCrea i inni badacze
zarzucili mnie szczegowymi uwagami. Niestety, nie udao mi si otrzyma tak wielu
komentarzy od autorytetw zajmujcych si wiatem staroytnym.
W zasadzie najbardziej zainteresowao si omawianym problemem rodowisko
astronomw, gdy ten temat dotyczy bezporednio ich bada. Bardzo wnikliw
ocen relacji Dogonw przedstawi dr Irving W. Lindenblad z U.S. Naval Observatory
w Waszyngtonie, ktry w licie do mnie z dnia 14 czerwca 1974 poczyni
nastpujce uwagi:
Uwaam, e naley zastanowi si dwa razy, zanim nie zgodzimy si z Dogonami. Z
astronomicznego punktu widzenia dostrzegamy jednak trudnoci dotyczce sugestii
Dogonw na temat trzeciego obiektu Syriusza, ktrego obrt trwa 32 lub 50 lat. a ktry
posiada wiksz trajektori". Trzecie prawo Keplera mwi, e drugie potgi okresw
obiegu planet wok Soca s proporcjonalne do trzecich potg ich rednich odlegoci od
Soca. Std wikszej trajektorii" musi towarzyszy duszy okres obiegu.
Wrd licznych, obserwowanych potrjnych systemw gwiazd krcych wok wsplnego
rodka masy odkryto, e trzeci obiekt jest zawsze znacznie dalej i jego orbita jest
wiksza od pozostaych dwch obiektw. Prawa rzdzce sfer niebiesk rozjaniaj to
zjawisko, pokazujc, e potrjny system jest niestabilny, jeeli dwie drugorzdne gwiazdy
znajduj si w prawie jednakowej odlegoci od rodka masy.
Jeeli okres obiegu Syriusza B [Digitarii] i Syriusza C [emme ya] jest podobny, jak
twierdz Dogoni, to ich orbity musz mie podobne wymiary [Prawo Keplera]. Tworzy to
jednak system niestabilny [prawa rzdzce sfer niebiesk] i stoi w sprzecznoci do tezy
Dogonw, e emme ya ma wiksz trajektori".
Dogoni musz zdawa sobie spraw z tego, e orbitalne promienie Digitarii i emme ya nie
 mog pozostawa wobec siebie pod ktem prostym, jeeli ich okresy obiegu nie bd takie
same. Jeeli Dogoni to wiedz, byby to argument przemawiajcy za przyjciem
twierdzenia, e okres obiegu emme ya trwa 50 lat w przeciwiestwie do twierdzenia
przypisujcego mu okres 32 lat.
Jeeli chodzi o wykresy znajdujce si w tej ksice (rys. 6 i 7), pokazujce
porwnanie plemiennej koncepcji Dogonw i wspczesnej koncepcji astronomicznej
dotyczcej wzgldnych orbit Syriusza A i Syriusza B, to Lindenblad badajcy przez
siedem lat system Syriusza napisa na ten temat nastpujcy komentarz w licie z
dnia 7 marca 1974 roku:
Moja praca nie bdzie miaa adnego wpywu na Paskie wykresy orbit Syriusza.
Zmiany, ktrymi si zajmuj, dotycz jedynie szczegw, ktre mona wyledzi
wycznie za pomoc ogromnego teleskopu, a nawet i wtedy trzeba powici wiele
czasu na obserwacje".
Dr Lindenblad nie czyta tej ksiki przed drukiem, chocia czyta relacj Griaule'a
i Dieterlen o dogoskim systemie Syriusza i widzia wykresy. Profesor McCrea
jednak niezalenie od mojej pracy, odkry, e Dogoni wiedzieli o istnieniu
niewidocznej gwiazdy towarzyszcej Syriuszowi. Poinformowa go o tym przyjaciel z
Argentyny, ktry przeczyta francuski artyku wspominajcy o pracach Griaule'a i
Dieterlen. McCrea powici sporo czasu na zanalizowanie tradycji Dogonw, lecz
pene przedstawienie jego pogldw pozostawiem na czas, gdy pozna cay
udostpniony mu materia. (Rzeczywicie otrzymaem do znaczn ilo materiau
po napisaniu ksiki i z tego powodu musiaem przepisa j jeszcze raz, by go
przedstawi. Okazao si, e umocni on tylko moj tez, a nie osabi).
Mam nadziej, e powani naukowcy rozwaajc sprawy, ktre przedstawia ta
ksika, bd pamita, i istnienie istot ziemnowodnych, obdarzonych inteligencj i
posiadajcych wysoce rozwinit cywilizacj, nie jest now ide. W roku 1966 Roger
MacGowan i Frederick Ord-way tak napisali w swojej ksice Intelligence in the
Universe (Inteligencja we Wszechwiecie):
Niewiele mona powiedzie o uniwersalnych cechach fizycznych... ycie, szczeglnie za
jego inteligentne formy s pod wzgldem fizycznym raczej mae, oddzielone i bardzo
ruchliwe... Ludzie, ktrych ciaa maj zwierzc natur, gdy zastanawiaj si nad nonikiem
inteligencji, to myl o zwierztach ldowych. My zapominamy jednak, e morze zawiera
ogromn rnorodno ycia. Co wicej, wszystkie dowody wskazuj na wniosek, e morza
pierwotne byy miejscem pocztku ycia. Oceany s znakomitym rodowiskiem dla ycia
zwierzt, a wspzawodnictwo pomidzy rnymi gatunkami powinno przyczyni si do
gwatownej ewolucji.
rodowisko wodne zapewnia wicej elastycznoci i oparcia dla zwierzcych cia ni
przestrze powietrzna. Z tego powodu w rodowisku morskim moe rozwin si wicej
gatunkw zwierzt wikszych od gatunkw ldowych. Wiedzc, e wiksze ciaa mog
 posiada wiksze mzgi, mona oczekiwa, e znajdziemy wysz inteligencj wrd
wikszych zwierzt morskich. Biorc pod uwag potencjalnie wikszy rozmiar, du
rnorodno ycia, stae rodowisko oceaniczne i wspzawodnictwo midzy gatunkowe,
skonni jestemy zaoy, e wikszo inteligentnego ycia pozaziemskiego bdzie
rozwija si w morzu... Petwy, doskonae do poruszania si w oceanach, nie s
przystosowane do ulepszania narzdzi (i std rozwoju mzgu). Kilka jednak gatunkw
oceanicznych wytworzyo inne dodatkowe organy, lepiej przystosowane do posugiwania
si narzdziami. Omiornica jest dobrze znanym zwierzciem oceanicznym, ktre mogoby
rozwin wiksze umiejtnoci korzystania z narzdzi. Niektre inne stwory, yjce na dnie
oceanw, maj moliwo rozwinicia narzdw podobnych do ludzkich ramion i doni...
Widoczna wysoka inteligencja niektrych wielorybw i delfinw poddaje w wtpliwo
tez. e zasadnicz spraw w rozwoju wyszej inteligencji jest wytworzenie narzdw,
ktre umoliwiayby korzystanie z narzdzi. Nie mona jednak z ca pewnoci stwierdzi,
czy inteligentne ycie pozaziemskie bdzie rozwijao si w morzu czy na ldzie...
Doszlimy do wniosku, e wikszo inteligentnych gatunkw biologicznych nie bdzie pod
wzgldem morfologicznym zasadniczo rni si od ludzi. Moemy spodziewa si, e
bd to rnice mieszczce si w zakresie od poowy wielkoci czowieka do kilka razy od
niego wikszych i e zwierzta te w wikszoci przypadkw bd miay dwie nogi oraz dwa
ramiona z domi i palcami. W kilku przypadkach mog pojawi si zwierzta
przypominajce centaury, posiadajce cztery nogi i dwa ramiona z domi oraz palcami lub
zwierzta podobne do sonia, obdarzone czterema nogami i jednym ramieniem, a take
trb. Innym przykadem moe by stworzenie morskie posiadajce petwy i dwa krtkie
ramiona z duymi domi oraz boniastymi palcami .
Pisaem ju o tym w rozdziale pierwszym i wspomn o tym znowu, e bardzo
moliwe, i Syriusz C porusza si po orbicie w ksztacie semki kolejno wok
Syriusza A i Syriusza B. By moe cay jego okres orbitalny trwa 50 lat, a wiksza
ptla 32 lata. Moe porusza si po orbicie na paszczynie znajdujcej si pod
ktami prostymi do paszczyzny orbity Syriusza B. Wtedy byaby to naprawd
wiksza trajektoria", gdy orbita w ksztacie semki obejmowaaby obie orbity
tamtych gwiazd, lecz jej prawdziwa odlego i czas byyby nadal zgodne z prawem
Keplera i nie musiayby przewysza odlegoci i czasu Syriusza B, ktre s takie
same. Identyczno okresw orbitalnych Syriusza B i Syriusza C mogaby by
zjawiskiem synchronicznym, ktre uyczaoby stabilnoci tak zoonemu ukadowi.
Dogoni twierdz, e planeta, na ktrej yj istoty ziemnowodne, porusza si po
orbicie eliptycznej wok gwiazdy emme ya, Syriusza C. Teraz jaki astronom
musiaby przeprowadzi wiele skomplikowanych oblicze, by zdoby orientacj, na
jak due promieniowanie naraona jest planeta poruszajca si za gwiazd,
Syriuszem C po orbicie w proponowanym przeze mnie ksztacie semki. Czy w
obrbie takiego ciaa niebieskiego moliwe jest ycie? Astronom Su-Shu Huang
napisa rozpraw pt. Rejony utrzymujce ycie w pobliu systemw binarnych",
ktra ukazaa si w ksice Interstellar Communication (Komunikacja
midzygwiezdna)
Owa rozprawa bada warunki, w jakich mogyby istnie utrzymujce ycie planety
w ukadzie, ktry posiada wicej ni jedno soce. Na rys. 25 przedstawiam jego
wykres, pokazujcy oglne orbity planet, na ktrych moliwe jest ycie w systemach
dwjkowych. Zauwamy, e jedna z tych orbit ma ksztat semki, czyli taki, jaki
proponowaem dla Syriusza C i towarzyszcej mu planety. Ten rodzaj orbity bdzie
jednak przypuszczalnie niestabilny.

Istnieje prawdopodobiestwo, e jeeli istnia na jednym z etapw, to moe po

krtkim czasie przyj inny ksztat - na dugo zanim na Syriuszu C rozwino si
ycie. Dr Paul Murdin z Royal Greenwich Observatory znakomicie zilustrowa t
sytuacj, gdy stwierdzi, e moneta podrzucona w gr moe spa na swoj
krawd, ale wkrtce i tak przewrci si, tak wic prawdopodobiestwo, e
wyrzucona moneta spadnie na swoj krawd, staje si bez znaczenia w realnych
sytuacjach. Nasza orbita w ksztacie semki przypuszczalnie nie bdzie moga
istnie jako cecha staa systemu Syriusza niezalenie od tego, jak atrakcyjna moe
wydawa si nam w teorii. Jednak mj pomys orbity Syriusza C, bdcej pod ktem
prostym do paszczyzny ruchu Syriusza B (lecz bez ksztatu semki) jest, jak
zapewni mnie dr Murdin, prawdopodobnie rozwizaniem idealnym. A to dlatego, e
hipotetyczna gwiazda moe przenika paszczyzn ruchu Syriusza B w wielu
miejscach i jednoczenie nie zakca jego orbity tak dugo, jak dugo zostanie
zachowana prostopado obu paszczyzn ruchu. Pidziesicioletnia lub
trzydziestodwuletnia eliptyczna orbita Syriusza C w paszczynie prostopadej do
orbity Syriusza B jest wic moliwa. Ruchy zoonych gwiazd s tak skomplikowane,
e wymagaj oblicze, ktre przewyszaj wiedz wikszoci wyksztaconych
astronomw. Tylko nieliczni, wybitni astronomowie potrafi tego dokona. Zrobiono
wykresy domniemanych orbit gwiazd trzecich w niektrych systemach binarnych i
zanim zostay one wydrukowane, zasignem opinii R. S. Harringtona, S. S.
Huanga i D. Lauterborna na temat tych hipotetycznych problemw. Harrington
wykaza, e system potrjnej gwiazdy jest stay w warunkach, gdy odlego
peryastronowa w orbicie zewntrznej, podzielona przez wielk po orbity
wewntrznej wynosi nie mniej ni 3,5 w przypadku orbity bezporedniej lub 2,75 przy
cofajcej si. Majc to na uwadze, dr Paul Murdin z Royal Greenwich Observatory
wyciga nastpujcy wniosek: Nie widz powodu, dlaczego miaby nie istnie
Syriusz C, powiedzmy jeszcze jeden biay karze w odlegoci czterysta razy wikszej
od promienia naszego Soca od Syriusza A, z paszczyzn orbitaln na
paszczynie sfery niebieskiej tak, ktra by nie zakcaa gwiazdowej prdkoci
Syriusza A". Mwi te, e jego orbita bdzie podlegaa z czasem precesji z powodu
Syriusza B, lecz z okresem wikszym od okresu Syriusza B, tak e moe tym razem
nie uda nam si zobaczy zakce". (Odnosi si' to do negatywnych rezultatw,
jakie osign Lindenblad).
Podsumowujc, chciabym zwrci uwag na jeszcze jedn wan spraw.
Zamy, e tezy, ktre przedstawiam w tej ksice, s rzeczywicie prawdziwe.
Uznajmy suszno wszystkich przesanek. Przyjmijmy, e rzeczywicie istnieje
rozwinita cywilizacja, majca sw podstaw w systemie Syriusza. Bez wtpienia
poddawani jestemy rutynowemu nadzorowi. Bez wtpienia, wiedz, na jakim etapie
rozwoju jestemy obecnie. Odebrali nasze sygnay radiowe. Wiedz, e bylimy na
Ksiycu. Zamy, e dobrze nam ycz. Przyjmijmy, e moe ktrego dnia
spotkaj si z nami, gdy uznaj, e jestemy do tego przygotowani, albo gdy my ich
odkryjemy, badajc system Syriusza, co sugerowaem i staraem si poprze
dowodami.
Przyjmijmy wszystkie te zaoenia. Kiedy wic nadejdzie ten dzie lub moe nie
nadejdzie, ale wtedy nadejdzie inny, i kiedy ukae nam si jaka inna cywilizacja z
innej gwiazdy - nie moemy zapomina o jednej sprawie. Musimy pamita, e
niezalenie od tego, jak wielka i wspaniaa moe si okaza, to istoty te bd
istotami miertelnymi we wszechwiecie, ktry nadal pozostaje tajemnic. Oni nie
mog i nie bd zna wszystkich odpowiedzi. My rwnie moemy zna par
odpowiedzi, ktrych oni nie maj. Moemy posiada pewne umiejtnoci, ktrych oni
nie potrafi zdoby. Moemy nawet posiada szczegln wraliwo, ktrej im
brakuje, nawet jeeli nie wida byo tego przez cae wieki. Moemy posiada co, co
jest cenne, co powoduje, e nie jestemy wobec nich bezuytecznymi prymitywami.
Nie zgadzajmy si na pogld, e jestemy tylko obiektem kosmicznej
dobroczynnoci. Jestemy ludmi i pomimo wszystkich naszych wad mamy w swoim
dorobku pewne osignicia, ktre warte s uwagi. W naszej historii mielimy kilku
wybitnych ludzi i bdzie ich wicej. Niezalenie od panujcych pogldw na temat
tego, co dzieje si po mierci - zagady, reinkarnacji, nieba i pieka - genetyczny cig
ycia trwa. Bdzie wicej ludzi, wrd nich ci wielcy. Moemy stawi czoa wyzwaniu.
Wykazalimy si na przestrzeni naszych dziejw odwag. Bardziej rozwinite
cywilizacje mog mie przed sob jeszcze bardziej od nich rozwinite, ktre bd
chcieli pozna. Nie zapominajmy o zasadzie hierarchii, nie zamykajmy oczu na
moliwo istnienia drzwi za kolejnymi drzwiami. Jeeli znajdziemy si w opresji, to
moemy by pewni, e gdzie znajd si tacy, ktrzy nas z niej uwolni.
Wszechwiat jest skoczony, lecz nie posiada granic. Prawdopodobnie tylko w
naszej Galaktyce istnieje od okoo dziesiciu do stu milionw inteligentnych
cywilizacji. I zawsze bdzie jeszcze jedna, ktr chcielibymy pozna. Sta nas na
dokonywanie zakupw w sklepie wielkoci naszego wszechwiata.