PROGRAM NAUCZANIA JZYKA ANGIELSKIEGO

ZGODNY Z PODSTAW PROGRAMOW

Z 27 SIERPNIA 2012 Z PNIEJSZYMI ZMIANAMI

Typ szkoy: SZKOY PODSTAWOWE, edukacja wczesnoszkolna

Etap nauki: I etap edukacyjny

Autorka: Mariola Bogucka

Data publikacji maj 2009, z aktualizacjami w 2012, 2014 i 2016 roku

Pearson Central Europe

Ustalajc prawa zmuszajce nasze dzieci do pjcia do szkoy, bierzemy na siebie wsplnie ogromn
odpowiedzialno. Oto na okres okoo dziesiciu lat, z niewielkimi odchyleniami w zalenoci od kraju, dzieci s
rekwirowane jak poborowi; ich niedojrzao w niczym nie agodzi arbitralnoci takiego postpowania. (...)
Rozwizanie problemu - kadego problemu - polega na odkryciu, jak zmieni aktualny stan rzeczy na stan
rzeczy podany, a nalecy jeszcze do przyszoci. Aby tego dokona z penym skutkiem, naley nie tylko mie
wyobraenie zakadanego efektu kocowego, ale i dobre zrozumienie waciwoci punktu startu. Istotne wic jest,
aby nauczyciele zdawali sobie jasno spraw z tego, jakimi chc, aby dzieci staway si pod ich kierunkiem, ale
take z tego, jakie te dzieci faktycznie s, kiedy proces edukacyjny si zaczyna.

M. Donaldson Mylenie dzieci

tum. A. Hunca-Bednarska, E. M. Hunca

When we make laws which compel our children to go to school we assume collectively an awesome
responsibility. For a period of some ten years, with minor variations from country to country, the children are
conscripts; and their youth does nothing to alter the seriousness of this fact. () The solution of a problem any
problem consists in discovering how to transform an existing state of affairs into a desired one that has not yet
come into being. Now in order to do this effectively one clearly needs not only a good idea of the desired end
state but a good understanding of the features of the starting point.

Margaret Donaldson Childrens Minds

1
 SPIS TRECI

1. ZAOENIA 4.2. Cele szczegowe

4.2.1. Klasa I i II
ORGANIZACYJNO- 4.2.2. Klasa III
-PROGRAMOWE
5. TRECI NAUCZANIA
1.1. Metryczka
1.2. Kontekst spoeczno-edukacyjny 5.1. Zasada organizacji wprowadzania i
programu utrwalania treci nauczania
1.3. Koncepcje pedagogiczne 5.2. Zakresy tematyczne
1.3.1. Wszechstronny charakter ksztacenia 5.3. Sytuacje i funkcje komunikacyjne
jzykowego 5.4. Materia leksykalny
1.3.2. Podmiotowo ucznia i nauczyciela 5.5. Struktury i kategorie gramatyczne
1.3.3. Nauczanie caociowe 5.6. Holistyczne ujcie wiata dziecka w
1.3.4. Wraliwo interkulturowa nauczaniu jzyka angielskiego
1.4. Wyrniki programu
1.4.1. Integracja programu nauczania jzyka
angielskiego z programem I etapu 6. PROCEDURY OSIGANIA
edukacyjnego CELW
1.4.2. Zrnicowanie celw ksztacenia w
poszczeglnych klasach I, II oraz III 6.1. Angielski przez angielski
1.4.3. Rozwijanie umiejtnoci mylenia i 6.1.1. Instrukcje nauczyciela
refleksji o uczeniu si 6.1.2. Zwroty wprowadzajce informacj
1.4.4. Diagnozowanie i ocena postpw zwrotn
ucznia a udzielanie konstruktywnej 6.1.3. Zwroty suce komunikacji w klasie
informacji zwrotnej 6.2. Metody nauczania
6.2.1. Metoda reagowania caym ciaem
2. UCZESTNICY PROCESU (TPR)
6.2.2. Metoda komunikacyjna
EDUKACYJNEGO 6.2.3. Metoda audiolingwalna
6.2.4. Metoda audiowizualna
2.1. Uczniowie 6.3. Procedury typowe dla nauczania
2.2. Nauczyciele wczesnoszkolnego
2.3. Rodzice 6.3.1. Nauka poprzez zabaw
2.4. Inni odbiorcy programu 6.3.2. Wykorzystanie piosenek i
rymowanek
3. OPTYMALNE WARUNKI 6.3.3. Wykorzystanie tekstw
narracyjnych
PROCESU EDUKACYJNEGO 6.3.4. Wykorzystanie dramy
6.3.5. Zajcia plastyczne
3.1. Sala dydaktyczna i jej wyposaenie 6.3.6. Projekty jzykowe na lekcji jzyka
3.2. Czas realizacji programu angielskiego
3.3. Liczebno grup 6.4. Techniki nauczania
6.4.1. Techniki nauczania sownictwa
4. CELE NAUCZANIA 6.4.2. Techniki nauczania wymowy
6.3.1. Techniki nauczania gramatyki
4.1. Cele oglne 6.4.1. Techniki nauczania sprawnoci
4.1.1. Nadrzdne cele edukacji receptywnych: suchania i czytania
4.1.2. Rozwijanie umiejtnoci 6.4.2. Techniki nauczania sprawnoci
podstawowych produktywnych: mwienia i pisania
4.1.3. Ksztatowanie postaw sprzyjajcych 6.4.3. Techniki wdraania autonomii
rozwojowi dziecka ucznia
4.1.4. Postawa ciekawoci poznawczej 6.4.4. Techniki dramowe
6.4.5. Techniki multimedialne

2
6.5. Formy pracy 9. ZASADY MODYFIKOWANIA
6.6. Materiay nauczania
6.6.1. Podrczniki
PROGRAMU
6.6.2. Pomoce naukowe i rodki
dydaktyczne
6.6.3. Materiay pomocnicze BIBLIOGRAFIA
6.7. Struktura lekcji i zasady planowania

7. STANDARDY OSIGNI
ZESTAWIENIE POJ
UCZNIA

7.1. Kompetencja komunikacyjna

7.1.1. Wiedza
7.1.2. Umiejtnoci
7.2. Umiejtno uczenia si

8. SPRAWDZANIE POSTPW
W NAUCE I PROPOZYCJE ICH
OCENIANIA

8.1. Oglne zaoenia

8.2. Ocenianie formatywne
8.3. Opisowa ocena sumatywna/
podsumowujca
8.4. Metody sprawdzania postpw ucznia
8.4.1. Techniki kontroli ustnej
8.4.2. Techniki kontroli pisemnej - testy
przyjazne dzieciom
8.4.3. Praca projektowa
8.5. Samoocena
8.6. Portfolio

3

1. ZAOENIA
ORGANIZACYJNO-
PROGRAMOWE
1.1. Metryczka
przedmiot: jzyk angielski
etap nauki: I etap edukacyjny
szkoa podstawowa, klasy I-III
typ kursu: pocztkowy
wymiar godzin: dwie 45-minutowe lekcje
w tygodniu
autor: Mariola Bogucka
Mariola Bogucka jest nauczycielem metodyki nauczania
jzyka angielskiego w Kolegium Ksztacenia Nauczycieli
Jzykw Obcych Uniwersytetu Gdaskiego. Jako trener
nauczycieli prowadzia zajcia na kursie British Council
w ramach projektu SPRITE w zakresie nauczania jzyka
angielskiego dzieci w wieku wczesnoszkolnym oraz bya
konsultantem British Council w ramach programu
YOUNG LEARNERS. Jest te liderem Programu
INSETT dla regionu pomorskiego i warmisko-
mazurskiego. Jest wspautork kursw jzykowych dla
dzieci Your English ABC, Friends oraz autork
materiaw dydaktycznych dla nauczycieli jzyka
angielskiego.
1.2. Kontekst spoeczno-
-edukacyjny programu
Szkoa funkcjonuje w konkretnej rzeczywistoci
spoeczno-politycznej i niewtpliwie cennym jest
wykorzystanie wszystkich pozytywnych zmian, ktre
nastpuj wok nas.
Ostatnie dziesiciolecie, a szczeglnie dynamiczne
zmiany po roku 2004, zaowocowao polityczn oraz
ekonomiczn integracj Europy. Niewtpliwie wzrost
zainteresowania nauk jzykw obcych jest bezporedni
konsekwencj tych przemian. Wiksza mobilno
Europejczykw mwicych rnymi jzykami oraz
oglnie znane skutki trudnoci w porozumiewaniu si,
wynikajce ze sabej znajomoci bd nieznajomoci
jzykw obcych, uwiadomiy wszystkim konieczno
opanowania przynajmniej jednego jzyka obcego.
Powszechnie zaakceptowano przekonanie, e w
przyszoci wielojzyczno stanie si norm. Taki ksiek dla dzieci.
pogld jest zgodny z oglnoeuropejsk koncepcj
wspczesnej edukacji, w ktrej ksztacenie jzykowe
odgrywa rol priorytetow. W Strategii Lizboskiej
opracowanej przez wszystkie kraje czonkowskie Unii
Europejskiej, a zwaszcza w programie Edukacja i
szkolenia 2010, podkrela si praktyczny wymiar
edukacji. Gwnym celem wprowadzanych zmian jest
poprawa efektywnoci i jakoci nauczania, przekadajca
si na lepsz umiejtno zastosowania szkolnej wiedzy
w prawdziwym yciu.
Istot nowoczesnego podejcia do edukacji jest tworzenie
fundamentw wyksztacenia, dziki ktrym wspczesny
czowiek bdzie mg uczy si, pogbia wiedz oraz
rozwija swj potencja intelektualny przez cae ycie
(life-long learning). Co wicej, aby umoliwi uczcym
si podejmowanie nauki i pracy poza granicami ich kraju,
trzeba zadba o spjno w ocenianiu efektw
ksztacenia, a nastpnie porwnywalno zdobywanych
wiadectw. W odniesieniu do jzykw obcych dla
okrelenia celw nauczania uywa si wskanikw
biegoci jzykowej (descriptors), a nastpnie - do
okrelenia stopnia zaawansowania - poziomw biegoci
jzykowej (common reference levels). Kryteria te zostay
zaprezentowane w Europejskim systemie opisu
ksztacenia jzykowego. Chocia formalnie ten aspekt
edukacji nie dotyczy pierwszego etapu edukacyjnego, ju
wtedy naley wyznacza odpowiednie standardy i
wytycza dugoterminowe cele.
Zmiany dotycz wszystkich polskich uczniw, bez
wzgldu na wiek rozpoczcia nauki jzykw obcych, a
ten - zgodnie z oglnoeuropejskimi tendencjami - jest
stopniowo obniany. Na dugo przed wprowadzeniem od
roku szkolnego 2008/2009 obowizku nauczania jzyka
obcego w edukacji wczesnoszkolnej (Rozporzdzenie
MEN z dn. 23 sierpnia 2007 r.) mona byo
zaobserwowa wzrastajc popularno jzyka
angielskiego w przedszkolach oraz pocztkowych klasach
szk podstawowych. Przed wrzeniem 2008 roku, za
spraw presji wywieranej na szko przez rodzicw,
lekcje jzykw obcych w klasach I-III odbyway si
gwnie w ramach godzin pozostajcych do dyspozycji
dyrektora. Obecna podstawa programowa, obowizujca
w klasie I szkoy podstawowej od roku szkolnego
2009/2010, utrzymuje obowizek nauczania jzyka
obcego od I klasy szkoy podstawowej w wymiarze
dwch godzin w tygodniu (Rozporzdzenia MEN
z 23 grudnia 2008 r. oraz z 27 sierpnia 2012 r.).
Wan innowacj jest okrelenie wieku rozpoczcia
edukacji jzykowej dzieci. Rozporzdzenie MEN
z 17 czerwca 2016 r. okrela jako jeden z obszarw
wychowania przedszkolnego przygotowanie dzieci
do posugiwania si jzykiem obcym nowoytnym oraz
aktualizuje harmonogram wprowadzania tego moduu.
Od roku 2016/2017 wszystkie picio- i szeciolatki objte
zostan obowizkiem nauki jzyka obcego, a w kolejnym
roku bd to modsze dzieci korzystajce z wychowania
przedszkolnego.
Kolejnym przejawem i zarazem skutkiem zachodzcych
zmian jest wikszy kontakt z jzykiem angielskim
(exposure) poprzez wikszy dostp do Internetu, a take
dziki popularyzacji jzyka angielskiego zarwno w
formie programw telewizyjnych, jak i czasopism i
Prezentowany program w swojej strukturze i zaoeniach
oparty jest na znowelizowanej podstawie programowej z
27 sierpnia 2012 roku ze zmianami z 30 maja 2014 roku
i 17 czerwca 2016 roku oraz na opracowanych przez
midzynarodowy zesp ekspertw Rady Europy
dokumentach pt. Europejski system opisu ksztacenia
jzykowego: uczenie si, nauczanie, ocenienie (Common
European Framework of Reference for Languages:
Learning, teaching, assessment) oraz Europejskie
portfolio jzykowe (European Language Portfolio).
4
1.3. Koncepcje pedagogiczne
1.3.1. Wszechstronny charakter ksztacenia
jzykowego
Jednym z celw przywiecajcych twrcom niniejszego
programu byo osignicie jego zgodnoci z najnowszymi
oglnoeuropejskimi tendencjami metodycznymi
ksztacenia wielojzykowego i wielokulturowego.
Opracowany przez Rad Europy Europejski system
opisu ksztacenia jzykowego szczegowo prezentuje
zaoenia nowoczesnego podejcia do nauczania jzykw
obcych i uczenia si. W praktyce oznacza ono stworzenie
warunkw do rozwoju wielu nowych kompetencji
dotyczcych zarwno rozwoju osobowoci dziecka, jak i
jego wiedzy oglnej. Budowanie fundamentw
wyksztacenia to ksztatowanie postaw (attitude),
zdobywanie wiedzy (knowledge) oraz rozwijanie
umiejtnoci praktycznych (skills). Wane jest zatem,
aby na kadym etapie edukacyjnym zdobywanie przez
ucznia nowej wiedzy wizao si z wszechstronnym i
harmonijnym rozwojem jego osobowoci, aby ten proces
by skorelowany z rozszerzaniem umiejtnoci
praktycznego zastosowania tej wiedzy. W tym kontekcie
szczegln uwag naley zwrci na rozwijanie do indywidualnych potrzeb i moliwoci dziecka.
umiejtnoci uczenia si (learning to learn).
1.3.2. Podmiotowo ucznia i nauczyciela
Podstawow zasad jest nauczanie skoncentrowane na
dziecku i jego potrzebach (learner-centred teaching).
Dziecko jest podmiotem nauczania, a wic treci
nauczania oraz wszystkie metody i techniki pracy
powinny by dostosowane do aktualnego etapu rozwoju
poznawczego i emocjonalnego ucznia. Wyrazem takiego
podejcia jest wykorzystanie kontekstu ze wiata dziecka
jednoznacznie ilustrujcego prezentowane sownictwo
lub struktury jzykowe, a nastpnie organizowanie zada
umoliwiajcych komunikacj oraz dziaanie. Zadania te
oparte s na wielozmysowych wiczeniach
pozwalajcych wykorzysta i rozwin rnorodne style
uczenia si (learning styles). Nauczanie poprzez zabaw,
oprcz niezbdnego elementu rozrywkowego, ma za
zadanie wprowadzi konkretne elementy jzykowe i
kulturowe oraz nauczy zachowa w grupie.
Diagram 1. Budowanie fundamentu wyksztacenia - wiedza, postawa, umiejtnoci.
Innym elementem podmiotowoci ucznia w nauczaniu
wczesnoszkolnym oraz wyrazem podejcia
humanistycznego (humanistic approach) jest stwarzanie
sytuacji, w ktrych dzieci bd miay moliwo
wykorzystania poznawanego jzyka do wyraenia
wasnych myli czy informacji o sobie.
Ze wzgldu na stopniowo wdraany program obniania
wieku rozpoczcia edukacji w I klasie szkoy
podstawowej moe wystpi pewne zrnicowanie wieku
dzieci uczcych si w jednej grupie. Co wicej, rozwj
dzieci w tym okresie jest skokowy i nie przebiega w
dokadnie takim samym tempie i stopniu u dzieci
bdcych w tym samym wieku biologicznym. Std rne
potrzeby i wymagania dzieci, na ktre odpowiedzi
powinna by znaczna indywidualizacja procesu
nauczania. Wymagania powinny by dopasowane do
aktualnego stadium rozwoju dziecka. Szczeglnie
dotyczy to stworzenia warunkw, w ktrych dzieci bd
mogy we waciwym dla siebie tempie rozwija
skomplikowane umiejtnoci, np. czytania i pisania. W
celu osignicia optymalnych efektw program nauczania
powinien charakteryzowa si du elastycznoci, tak
aby nauczyciel mg dostosowa stopie trudnoci lekcji
Rwnie istotna jest zasada podmiotowoci nauczyciela
(teacher autonomy): to nauczyciel dziki swojej wiedzy i
empatii okrela i wprowadza w ycie optymalne dla
uczniw metody pracy oraz jej formy. Podstaw
autonomii nauczyciela jest znajomo moliwoci
wyborw, jakie daje wspczesna glottodydaktyka.
1.3.3. Nauczanie caociowe
Najwikszym jednak wyzwaniem dla nauczyciela jest
nieustanna praca nad motywowaniem dzieci do nauki. By
to osign i by w peni realizowa potrzeby intelektualne
oraz emocjonalne dziecka, niezbdne jest wprowadzenie
nauczania caociowego (holistic approach). Punktem
wyjcia s interesujce i bliskie dziecku krgi
tematyczne (topic-based teaching) czce rne
dziedziny wiedzy i umiejtnoci. Tematy, sownictwo
i struktury wprowadzane s spiralnie (spiral syllabus), to
znaczy materia, cyklicznie powtarzany, jest poszerzany
o coraz to nowe sowa i struktury. Zadania jzykowe
5
Diagram 2. Paszczyzny integracji nauczania jzyka angielskiego w ksztaceniu zintegrowanym.
postawa (attitude) KI want to
know words and grammar
procedury osigania
powinny by te rdem nowej wiedzy o wiecie i o
samym sobie i jednoczenie ksztatowa umiejtnoci
twrczego oraz krytycznego mylenia. Dziki takim
zadaniom zachcamy dzieci do eksperymentowania z
jzykiem obcym, budujemy ich wiar we wasne
moliwoci, a nie tylko zmuszamy do odtwrczego
prezentowania wyuczonych swek i struktur.
1.3.4. Wraliwo interkulturowa
Nauka jzyka angielskiego staje si stopniowo przygod
z inn kultur. Rozwijanie wraliwoci interkulturowej
(intercultural awareness) nie dotyczy tylko witecznych
obrzdw i zwyczajw, ale rwnie codziennych
zachowa ludzi. Bez wzgldu na temat i zakres
rnicych si zachowa podkrelamy ich rnorodno,
wiadomie unikajc ich wartociowania, inny nie
znaczy lepszy lub gorszy. Chcemy rozwija w naszych
dzieciach otwarto i szacunek dla ludzi z innych krajw,
a jednoczenie ksztatowa ich poczucie tosamoci z
rodzim kultur i jzykiem ojczystym.
1.4. Wyrniki programu
1.4.1. Integracja programu nauczania
jzyka angielskiego z programem
I etapu edukacyjnego
Uwaamy e integracja programu nauczania jzyka
angielskiego z programem I etapu edukacyjnego jest
jednym z najwaniejszych aspektw pracy nauczyciela
jzyka angielskiego. Diagram 2 przedstawia paszczyzny,
na ktrych nastpuje integracja.
Szczegowe informacje na temat sposobu korelacji w
nastpnych rozdziaach naszego programu: Cele
nauczania (patrz sekcja 4.), Treci nauczania (patrz sekcja
5.), Procedury osigania celw (patrz sekcja 6.) oraz
Sprawdzenie postpw w nauce i propozycje ich
oceniania (patrz sekcja 8.).
Integracja moe nastpi poprzez osob nauczyciela
nauczania pocztkowego, ktry po uzyskaniu
celw
odpowiednich kwalifikacji jzykowych i metodycznych,
uczy rwnie jzyka angielskiego. W takiej sytuacji
nauczyciel moe zdecydowa si na to, aby spotkania z
jzykiem angielskim zmieni na krtsze, ale czstsze, np.
trzy razy w tygodniu po 30 minut. Moe rwnie
wprowadzi elementy jzyka angielskiego na lekcjach
nauczania zintegrowanego, np. realizujc temat
Bezpieczestwo na drodze, wprowadzi odpowiednie
instrukcje w jzyku angielskim.
Jeli lekcje jzyka angielskiego prowadzi anglista,
wwczas istotna jest wsppraca z nauczycielem
nauczania pocztkowego, aby skoordynowa w czasie
nauczane treci itd. Szczeglnie przydatne jest
organizowanie wsplnych projektw, np. przedstawie
dla rodzicw i uczniw innych klas.
Nauczanie zintegrowane czy w sobie nastpujce
obszary edukacyjne: edukacj jzykow (jzyk polski i
obcy), matematyczn, muzyczn, plastyczn, spoeczn,
przyrodnicz, zajcia komputerowe, techniczne,
wychowanie fizyczne i etyk. Wiedza oraz umiejtnoci z
zakresu wszystkich tych dziedzin umoliwiaj
zastosowanie szeregu technik oraz zada jzykowych,
ktre w znaczny sposb wzbogacaj nauczanie jzyka
angielskiego. Naley podkreli, e taka integracja nie
polega tylko na wprowadzaniu angielskich nazw, czyli
nauczaniu swek, ale przede wszystkim na poznawaniu
nowego zagadnienia poprzez dziaanie i prace twrcze.
Zorganizowanie nauki jzyka wok danego tematu
integruje prac nad konkretnym sownictwem,
niezbdnymi strukturami gramatycznymi oraz
sprawnociami jzykowymi umoliwia rwnie rozwj
umiejtnoci z innych dziedzin.
Aby zwrci uwag nauczycieli na konieczno odejcia
od encyklopedycznej wiedzy w tym zakresie,
proponujemy spojrzenie na zagadnienie zintegrowania
treci z rnych obszarw edukacyjnych pod ktem
rozwoju Inteligencji Wielorakich opracowanych przez
Howarda Gardnera. Nowoczesny sposb rozumienia
inteligencji wychodzi poza ramy tradycyjnego mylenia
logiczno-matematycznego i pokazuje,
6
 Rodzaj inteligencji wg Zadania stosowane na lekcjach jzyka Przykadowy temat (topic)
Howarda Gardnera angielskiego My day

inteligencja jzykowa rozwijanie sprawnoci mwienia, nazwy czynnoci: I play tennis on

edukacja polonistyczna/ suchania, czytania, pisania, zabawy ze Monday. struktura: the Present Simple
obcojzyczna sowami, uwraliwianie na jzyk obcy i Tense, suchanie i czytanie opowiadania:
ojczysty Dzie Milly

inteligencja logiczno-- nauka elementw matematyki, zadania na liczby, okrelanie czasu: I get up at
matematyczna logiczne mylenie 7o'clock.
edukacja matematyczna

gry i zabawy ruchowe, np. TPR (metoda pantomima, zgadywanie: co to za

inteligencja kinestetyczna reagowania caym ciaem) czynno

wychowanie fizyczne
piewanie, klaskanie, wykorzystanie piosenka: This is the way I go to school at
inteligencja muzyczna rymowanek, zabawy rytmiczne 8 oclock in the morning.

edukacja muzyczna
inteligencja przestrzenno--
wzrokowa
edukacja plastyczna, zajcia
techniczne
wykorzystanie materiaw wizualnych, uycie flashcards, komiksu, wideo -
rysowanie, pisanie, wyrabianie dzie rwienika w Wielkiej
spostrzegawczoci Brytanii/USA, projekt plastyczno--
jzykowy: A Healthy Day

praca w parach, zespoach, drama wywiad: Jaki jest Twj dzie?, ankieta:
inteligencja interpersonalna Do you live a healthy lifestyle?

edukacja spoeczna
inteligencja intrapersonalna
etyka
praca indywidualna, ksztatowanie mylenia praca indywidualna: zaplanuj, narysuj, opisz
refleksyjnego, np. samoocena, refleksja nad My Ideal Day, refleksja: Czego si dzisiaj
sensem historyjek z moraem nauczye? Co sprawio Ci trudno?
refleksja i ocena postpowania bohaterw
historyjek

projekty przyrodniczo-jzykowe, np. refleksja na temat higienicznego trybu

inteligencja przyrodnicza
edukacja przyrodnicza
edukacja komputerowa
obserwowanie, refleksja na temat ycia
przyrody
praca z komputerem, tablic wykorzystanie CD-ROM, DVD
interaktywn towarzyszcych kursom jzykowych oraz
sownikw multimedialnych

e rozwoju dziecka nie da si opisa lub ocenia w tak
wskiej kategorii. Tabela zamieszczona powyej
ilustruje sposb, w jaki na lekcjach jzyka angielskiego
s rozwijane treci z poszczeglnych obszarw
edukacyjnych oraz rne rodzaje inteligencji.
1.4.2. Zrnicowanie celw ksztacenia
w poszczeglnych klasach I, II oraz III
Tempo i zakres wprowadzania kolejnych sprawnoci
jzykowych (mwienie, czytanie lub pisanie) oraz nowych
treci na I etapie edukacyjnym powinny by cakowicie
uzalenione od poziomu rozwoju poznawczego i
emocjonalnego uczniw. Dzieci w wieku 6 9 lat rozwijaj
si w rny sposb, dlatego tylko nauczyciel prowadzcy
lekcje moe zdecydowa, w jaki sposb stopniowo
podnosi stopie trudnoci oraz ile czasu powici na
powtrk i utrwalenie nowego materiau.
Wedug nowego Rozporzdzenia MEN z dn.30 maja 2014
w sprawie podstawy programowej dla nauczania w klasach
I III naley zrezygnowa ze sztywnego wyznaczenia
osigni szkolnych uczniw po klasie I. Na pocztkowym
etapie nauki jzyka obcego (w klasie I i II) nadrzdnym
celem jest zainteresowanie ucznia nauk jzyka
angielskiego, uwraliwienie ucznia na jzyk angielski
spotykany w yciu codziennym oraz wyksztacenie
zachowa sprzyjajcych przyswajaniu jzyka, przede
wszystkim rozwijanie sprawnoci rozumienia ze suchu
oraz stopniowo umiejtno komunikacji na poziomie
wyrazu i prostego zdania.
Zwracamy szczegln uwag na umiejtno poprawnego
reagowania niewerbalnego i werbalnego na instrukcje
nauczyciela, wskazane jest przeznaczenie odpowiednio
dugiego okresu na prac bez tekstu. W momencie, gdy
7
nauczyciel zdecyduje si wprowadzi elementy czytania,
zadania polegaj przede wszystkim na grach i zabawach
jzykowych z wykorzystaniem kart wyrazowych i
obrazkowych.

Natomiast w klasie III gwnym celem jest doskonalenie

wszystkich czterech sprawnoci jzykowych. Nadal jednak
wskazany jest prymat umiejtnoci rozumienia ze suchu i
mwienia nad czytaniem i pisaniem. Nie moemy
zapomnie o tym, e pierwszy kontakt dzieci z jzykiem
angielskim moe stanowi w znacznym stopniu o ich
nastawieniu do nauki tego jzyka w przyszoci.

Nauczyciel nie powinien by ograniczany adnymi

przepisami lub formalnie narzuconymi ustaleniami, np.45-
minutow lekcj. Moe wybra dla swoich uczniw rne
formy pracy, a nie tylko zajcia w klasie. A wtedy
zorganizowanie zabawy, wycieczki poza klas lub projektu
plastyczno-muzyczno-jzykowego moe znacznie si
wyduy i przekroczy sztywne ramy tradycyjnej lekcji.

Pomimo duej autonomii nauczyciela w planowaniu zaj i

ukadaniu wasnego rozkadu materiau, w naszym
programie zwracamy szczegln uwag na zrnicowanie
celw nauczania ze wzgldu na stopie trudnoci zada,
ktre stawiamy przed uczniami. (Patrz cele szczegowe,
4.2)

W klasie I szkoy podstawowej nadrzdnym celem

pedagoga jest zainteresowanie ucznia nauk jzyka
angielskiego, uwraliwienie go na jzyk angielski
spotykany w yciu codziennym oraz wyksztacenie
w dziecku zachowa sprzyjajcych przyswajaniu
jzyka, przede wszystkim rozwijanie sprawnoci
rozumienia ze suchu. Naley zwraca szczegln
uwag na umiejtno poprawnego niewerbalnego
i werbalnego reagowania na instrukcje nauczyciela.
Wskazane jest rwnie przeznaczenie odpowiednio
dugiego okresu na prac bez tekstu. Nie wolno
zapomnie o tym, e pierwszy kontakt dzieci
z jzykiem angielskim moe w znacznym stopniu
przesdzi o ich nastawieniu do nauki tego jzyka
w przyszoci.
W klasie II najwaniejszym celem jest rozwijanie
sprawnoci rozumienia ze suchu, umiejtnoci
komunikacji na poziomie wyrazu i prostego zdania.

8
1.4.3. Rozwijanie umiejtnoci mylenia
i refleksji o uczeniu si
Dzieci oczekuj, e nauka, a zatem i szkoa, bdzie
rdem przygody. Jest to moliwe tylko wtedy, gdy
stwarza si warunki, w ktrych dzieci uwierz, e jzyk
angielski nie jest trudny, ale jednoczenie stanowi
wyzwanie intelektualne. Aby w peni zaspokoi
oczekiwania dziecka i zrealizowa zakadane cele,
stosowane zadania wymagaj ksztacenia umiejtnoci
mylenia, czyli obserwacji, porwnywania,
klasyfikowania, analizowania, interpretowania i
wycigania wnioskw. W celu osignicia optymalnych
efektw program nauczania powinien charakteryzowa
si du pynnoci, tak aby nauczyciel mg dopasowa w zakresie jzyka ojczystego, posiadaj ju umiejtnoci,
stopie trudnoci do indywidualnych potrzeb i
moliwoci dziecka. Niniejszy program zakada
stopniowe, ale systematyczne, ju od I klasy,
wprowadzanie elementw autonomii nauczania, czyli
wiadomego uczenia si i oceniania przez dziecko
wasnych postpw w nauce (patrz sekcja 6. Procedury
osigania celw).
1.4.4. Diagnozowanie i ocena postpw
ucznia a udzielanie konstruktywnej
informacji zwrotnej
Proponowany program oparty jest na planowej i
systematycznej obserwacji przebiegu nauki, tak aby
umoliwi nauczycielowi monitorowanie postpw
poszczeglnych uczniw, a nastpnie w uzasadnionych
przypadkach, indywidualizacj procesu nauczania.
Dziecko ksztatuje obraz samego siebie pod wpywem
wasnej aktywnoci oraz opinii dorosych, dlatego
szczeglnej wagi nabiera rzetelny sposb okrelenia
progu moliwoci kadego ucznia. Udzielenie
konstruktywnej informacji zwrotnej ma na celu nie tylko
wspomaganie rozwoju jzykowego ucznia, ale rwnie
pozytywny wpyw na ksztatowanie osobowoci dziecka
oraz umiejtnoci samokrytycznego mylenia.
2. UCZESTNICY PROCESU
EDUKACYJNEGO
2.1. Uczniowie
Edukacja wczesnoszkolna obejmuje okres tylko trzech lat,
czyli nauczanie dzieci
w wieku 6-8 lat. Jest to w rozwoju maych uczniw
okres znacznych zmian, ktre w dynamiczny sposb
wpywaj na cele ksztacenia oraz na metody pracy
nauczyciela.
Chocia dzieci przez cay ten czas rozwijaj kompetencje
ktre uatwiaj uczenie si, a raczej przyswajanie jzyka
obcego. Do najbardziej istotnych - wg Halliwell - nale
umiejtnoci:
interpretowania i zgadywania znacze na podstawie
kontekstu i informacji niewerbalnych;
twrczego zastosowania bardzo ograniczonych
rodkw jzykowych;
przyswajania wiedzy bez koniecznoci analizowania
form jzykowych i bez znajomoci wszystkich sw;
przyswajania wiedzy w trakcie zabawy, ktra jest
naturaln potrzeb dziecka;
wykorzystania wyobrani i kreowania wiata
fantazji;
nawizywania kontaktu z innymi dziemi.
Dodatkowo wiele cech charakteryzujcych dzieci, np.
naturalna ciekawo wiata, spontaniczno, szczero
oraz zdolno imitacji dwikw, sprzyja uczeniu si.
Dzieci, szczeglnie na pocztkowym etapie nauki (klasa
I), posiadaj te cechy, ktre mog utrudnia proces
nauczania:
krtki czas koncentracji;
dua chwiejno emocjonalna;
wraliwo na krytyk;
skoncentrowanie na sobie;
szybkie uczenie si, ale te szybkie zapominanie;
brak wyksztaconych umiejtnoci manualnych, ktre
spowalniaj prac na lekcji.
W okresie nauczania wczesnoszkolnego dokonuj si
istotne zmiany rozwojowe dzieci w sferze poznawczej,
emocjonalnej i spoecznej:
nastpuje przejcie z konkretnego na wyszy,
operacyjny poziom mylenia, lecz jeszcze nie
abstrakcyjny;
9
 powoli zaczynaj odrnia wiat rzeczywisty od
wiata fantazji;
rozwija si ich pami oraz wydua zdolno rodzicach, ktrzy s zainteresowani zasadami
koncentracji;
wzrasta ich umiejtno pracy w parach i grupie;
coraz lepiej rozumiej i kontroluj wasne emocje,
staj si mniej skupione na sobie (egocentryczne)
oraz zaczynaj przestrzega norm i regu;
staj si coraz bardziej krytyczne i wymagajce w
stosunku do nauczyciela, np. na pocztkowym etapie
ucz si dla nauczyciela, poniewa go lubi, w
pniejszym okresie s to argumenty
niewystarczajce i uczniowie doceniaj to, e ucz si
nowych, przydatnych rzeczy;
staj si coraz bardziej samodzielne, np. potrafi
coraz lepiej precyzowa cele i sposoby uczenia si.
Dokadne rozrnienie dominujcych cech uczniw w
klasach I, II i III jest niemoliwe. Jestemy wiadkami
dynamicznego procesu, a tempo zmian rozwojowych
moe by bardzo zrnicowane i na kadym etapie w
klasie mog wystpowa znaczne rnice indywidualne.
Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunkw i zada
waciwych dla kadego dziecka.
2.2. Nauczyciele
Z naszego programu korzysta mog nauczyciele jzyka
angielskiego o kwalifikacjach okrelonych przez MEN,
czyli zarwno nauczyciele, ktrych pierwsz specjalizacj
jest nauczanie jzyka angielskiego, jak i nauczyciele
nauczania pocztkowego o odpowiednim przygotowaniu
jzykowym i metodycznym w zakresie nauczania jzyka
obcego.
Bez wzgldu na pierwsz specjalizacj nauczyciela,
wyzwania stawiane przez dzieci w wieku
wczesnoszkolnym wymagaj od uczcych nie tylko
dobrej znajomoci jzyka angielskiego, ale rwnie
duych kompetencji dydaktycznych i wychowawczych.
Na podstawie tego programu nauczyciele mog:
okreli dugo- i krtkoterminowe cele
nauczania;
opracowa rozkad materiau;
dokona waciwego doboru podrcznika i
materiaw dodatkowych;
zaprojektowa prace kontrolne oraz inne techniki
diagnozowania osigni uczniw;
dokona wyboru najefektywniejszych metod i
technik pracy ze swoimi uczniami.
2.3. Rodzice
Niniejszy program jest rwnie przygotowany z myl o
nowoczesnego nauczania jzyka angielskiego. Dzieci nie
maj wewntrznej motywacji do nauki jzyka obcego, a
zainteresowanie rodzicw postpami dzieci jest istotnym
elementem motywujcym je do dalszej nauki. Zachcamy
nauczycieli, aby zaprosili rodzicw do wsppracy, aby
zmaksymalizowa kontakt dziecka z jzykiem angielskim
poprzez wsplne z rodzicami suchanie doczonych do
podrcznikw materiaw audio. Dziki zainteresowaniu
prac domow oraz sprawdzeniu, czy dzieci faktycznie
odrobiy zadanie oraz czy wziy ze sob niezbdne
materiay, rodzice wyrabiaj w nich nawyk
systematycznej pracy i odpowiedzialnoci za nauk.
Wsplne zabawy, korzystanie z pyt CD lub DVD nie
wymaga od rodzicw znajomoci jzyka angielskiego.
Zadania proponowane w poradnikach dla rodzicw s tak
skonstruowane, aby to dzieci mwiy i uczyy
dorosych.
Niewtpliwie wsppraca szkoa-dom pozwoli
przybliy rodzicom cele nauczania i unikn
frustracji zwizanych z nierealnymi czsto
oczekiwaniami.
2.4. Inni odbiorcy programu
Program kierowany jest rwnie do dyrektorw szk
publicznych i niepublicznych oraz wadz owiatowych
odpowiedzialnych za stworzenie dzieciom i
nauczycielom optymalnych warunkw do nauki i pracy.
3. OPTYMALNE
WARUNKI PROCESU
EDUKACYJNEGO
3.1. Sala dydaktyczna i jej
wyposaenie
Ze wzgldu na konieczno zagwarantowania dzieciom
warunkw, ktre dadz im poczucie bezpieczestwa,
optymalnym miejscem realizowania programu jest sala, w
ktrej dzieci uczestnicz w swoich codziennych zajciach
nauczania zintegrowanego. Obecnie standardowo sala
taka jest podzielona na cz z dywanem/poduszkami do
pracy w krgu lub zajcia ruchowe oraz drug cz
wyposaon w awki i krzeseka. Korzystna byaby
moliwo rnego ustawiania awek, tak aby dzieci
miay moliwo pracy samodzielnej, w parach lub
grupach.
10
Bardzo istotnym elementem s tablice, na ktrych mona
eksponowa prace dzieci. Tablice te powinny by
estetyczne oraz umieszczone na odpowiedniej dla dziecka
wysokoci.
Niezbdnym wyposaeniem technicznym jest odtwarzacz
CD oraz dostp do sali z odtwarzaczem DVD lub
ewentualnie do sali komputerowej.
Coraz powszechniejszy dostp do komputerw i Internetu
umoliwia nauczycielom wykorzystanie tablic
interaktywnych w codziennej pracy. Dziki tablicom
zajcia s bardziej atrakcyjne, a w konsekwencji bardziej
motywuj dzieci do nauki. Przede wszystkim jednak
dobrze wpywaj na efektywno nauczania.
Aby usprawni przeprowadzenie zaj, kade dziecko
powinno by wyposaone w podstawowe materiay
papiernicze oraz segregator portfolio na swoje prace.
Nauczyciel powinien mie do swojej dyspozycji karty
obrazkowe oraz dodatkowe materiay dla dzieci, ktre
pracuj szybciej lub wymagaj specjalnych zada. Aby
promowa czytanie i rozwija zamiowanie do ksiek,
wskazane byoby zorganizowanie kcika czytelniczego.
Obecnie wiele wydawnictw oferuje ksieczki do
czytania (graded readers; patrz sekcja 6.6.3. Materiay
dodatkowe) z wyranie opisanym systemem gradacji
trudnoci.
3.2. Czas realizacji programu
Niniejszy program przewidziany jest na dwie lekcje w
tygodniu. Jednak jeli zajcia jzyka obcego prowadzone
s przez nauczyciela nauczania pocztkowego
posiadajcego wymagane kwalifikacje, krtsze, 30-
minutowe lekcje mog odbywa si odpowiednio
czciej. Takie rozwizanie jest szczeglnie wskazane w
klasie I.
3.3. Liczebno grup
Program moe by realizowany podczas zaj
odbywajcych si ca klas lub przy podziale na grupy.
Jest rzecz oczywist, e ze wzgldu na zakadane cele -
ksztacenie sprawnoci komunikowania si oraz
indywidualizacj - mae grupy s niewtpliwie
rozwizaniem sprzyjajcym efektywnemu nauczaniu. Na
tym etapie edukacyjnym nie ma natomiast potrzeby
dzielenia klas na grupy ze wzgldu na stopie
zaawansowania.
4. CELE NAUCZANIA
4.1. Cele oglne
4.1.1. Nadrzdne cele edukacji
Nadrzdnym celem edukacji w szkole podstawowej, w
tym rwnie celem nauczania jzyka angielskiego na
etapie wczesnoszkolnym, jest tworzenie fundamentw
wyksztacenia, czyli agodne wprowadzenie uczniw w wiat
wiedzy, dbajc o ich rozwj intelektualny, etyczny,
emocjonalny, spoeczny i fizyczny (Rozporzdzenie
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r.,
zacznik nr 2 - Podstawa programowa ksztacenia
oglnego dla szk podstawowych).
Cele oglne opracowane na podstawie obowizujcej
podstawy programowej dla I etapu edukacyjnego
zakadaj dziaania, ktre przyczyni si do:
wspomoenia dziecka w jego rozwoju
intelektualnym, emocjonalnym, spoecznym,
etycznym, fizycznym i estetycznym (patrz sekcja
1.4.1. Integracja programu nauczania jzyka
angielskiego z programem I etapu edukacyjnego);
przygotowania do uksztatowania systemu
wiadomoci i umiejtnoci potrzebnych dziecku do
poznania i rozumienia wiata oraz radzenia sobie w
codziennych sytuacjach (patrz sekcja 5. Treci
nauczania oraz sekcja 6.4.6. Techniki wdraania
autonomii ucznia);
przygotowania dziecka do ycia w zgodzie ze sob,
innymi ludmi i przyrod (patrz. sekcja 5. Treci
nauczania oraz sekcja 6. Procedury osigania celw);
ksztatowania poczucia przynalenoci do rodziny,
grupy rwieniczej i wsplnoty narodowej (patrz
sekcja 5. Treci nauczania oraz sekcja 6. Procedury
osigania celw);
ksztatowania umiejtnoci dziaania w rnych
sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych (patrz sekcja 6.
Procedury osigania celw).
Przy opracowaniu programu bralimy pod uwag
zarwno specyfik nauczania jzykw obcych, jak i
wymogi edukacyjne nowego stulecia. Oznacza to, e jego
nadrzdny cel jest dwojaki. Po pierwsze
uwraliwienie dzieci na rnorodno jzykow i
kulturow oraz budowanie kompetencji
komunikacyjnej (communicative competence). Po drugie
ksztatowanie motywacji (motivation) do nauki jzyka
angielskiego i zdobywanie umiejtnoci samodzielnego
uczenia si. Cele oglne realizowane s jednak przede
wszystkim poprzez poruszan tematyk, szeroko
rozumiane treci nauczania oraz stosowane metody i
formy pracy w klasie i poza klas. Niezbdne jest take
stworzenie na lekcjach przyjaznej atmosfery, penej
akceptacji dla dziecka i tolerancji wobec nieuniknionych
bdw jzykowych.
11
 4.1.2. Rozwijanie umiejtnoci
podstawowych
Niewtpliwie najwikszym wyzwaniem dla
wspczesnej szkoy jest przygotowanie uczniw
do ycia w spoeczestwie informacyjnym
(knowledge-based society). Aby dziecko mogo
w peni uczestniczy w yciu i poznawa otaczajc
je dynamicznie zmieniajc si rzeczywisto, naley
usystematyzowa sposoby twrczego poznania,
a nastpnie promowa je. Ten cel jest realizowany
poprzez rozwijanie ju od pierwszego etapu
edukacyjnego tych umiejtnoci dzieci, ktre
umoliwiaj im wykorzystanie posiadanych
wiadomoci, wykonywanie zada oraz rozwizywanie
problemw. Tabela 2 prezentuje list umiejtnoci,
ich zakres oraz sposoby rozwijania na lekcjach jzyka
angielskiego.
Stosowane zadania jzykowe wymagaj od
nauczyciela duej elastycznoci w planowaniu,
co ma na celu umoliwi dzieciom rozwijanie
umiejtnoci podstawowych. W I klasie ksztatowanie
umiejtnoci czytania moe by ograniczone przez
Tabela 2. Umiejtnoci podstawowe oraz przykady sposobw ich rozwijania na lekcjach jzyka
angielskiego.
Umiejtnoci podstawowe
1 czytanie - rozumiane zarwno jako prosta czynno, jak i
jako umiejtno rozumienia, wykorzystywania i
przetwarzania tekstw
2 mylenie matematyczne - umiejtno korzystania w
yciu codziennym z podstawowych narzdzi
matematycznych oraz mono prowadzenia
elementarnych rozumowa matematycznych
3 mylenie naukowe - umiejtno formuowania
wnioskw opartych na empirycznych obserwacjach
przyrody i spoeczestwa
4 umiejtno komunikowania si w jzyku ojczystym i
obcym - zarwno w mowie, jak i pimie
5 umiejtno porozumiewania si za pomoc
nowoczesnych technologii informacyjno-
komunikacyjnych, w tym wyszukiwanie informacji i
korzystanie z nich
6 umiejtno uczenia si, rozumianego jako sposb
zaspokajania naturalnej ciekawoci wiata i
przygotowania do dalszej edukacji
7 umiejtno pracy w zespole
potencjalny brak gotowoci dzieci do czytania.
Chocia w sprzyjajcych warunkach (mae grupy
dzieci, wiksza liczba godzin jzyka angielskiego)
nauczyciel moe uzna za stosowne wprowadzanie
napisw, ktre trzeba czy z ich graficzn
reprezentacj.
Natomiast nie ulega wtpliwoci, e rozwijanie
wyej wymienionych umiejtnoci podstawowych
wymaga stosowania aktywnych form pracy na lekcji,
np. pracy nad projektami, prezentacji plakatw
przygotowanych wsplnie przez uczniw, pracy
w parach i grupach, organizacji wycieczek, podczas
ktrych dzieci mog dowiadczy nowych rzeczy,
a nie tylko usysze o nich od nauczyciela.
Zadania i formy pracy stosowane na lekcjach jzyka
angielskiego
czytanie ze zrozumieniem w jzyku angielskim,
zadania sprawdzajce wymagaj umiejtnoci
krytycznego mylenia, np. typu prawda/fasz
(true/false), znajdowanie niepasujcego elementu (odd
one out) itd.
wiczenia jzykowe wykorzystujce wiedz
matematyczn, porzdkowanie, klasyfikowanie,
wyciganie wnioskw
nauczanie poprzez dziaanie, np. eksperymenty
naukowe, obserwacja i proste formy opisywania
otaczajcej dziecko przyrody, zadania dotyczce
wiata zwierzt i rolin, wycieczki
praca w parach i zespoach, zajcia w formie dramy,
przeprowadzanie w jzyku angielskim ankiet, wywiadw
w klasie i poza ni
projekty interkulturowe, np. wymiana elektronicznej
korespondencji z dziemi z innych krajw, uycie rodkw
multimedialnych (tablica interaktywna, Internet),
korzystanie ze sownika multimedialnego
praca ze sownikiem, innymi materiaami edukacyjnymi,
projekty edukacyjne, samoocena, budowanie wiary w
siebie oraz budowanie pozytywnego nastawienia: Ju
umiem ... (I can...)
projekty jzykowo-artystyczne, przedstawienia, projekty
multimedialne opracowywane w grupach
12
4.1.3. Ksztatowanie postaw sprzyjajcych
rozwojowi dziecka
Ksztatowanie w dzieciach postawy sprzyjajcej ich
rozwojowi indywidualnemu i spoecznemu naley
do najwaniejszych zada szkoy bez wzgldu na
nauczany przedmiot. Nauczanie jzyka
angielskiego, a szczeglnie aspekt komunikacji
jzykowej, stwarza bardzo wiele moliwoci pracy
wychowawczej. Cechy charakteru, takie jak
uczciwo, prawdomwno, odpowiedzialno
ksztatowane s w bezporednich relacjach
z rwienikami i dorosymi oraz w sytuacjach, ktre
wymagaj od dziecka wyraania szacunku
i zrozumienia dla innych oraz zamanifestowania
poczucia wasnej wartoci i niezalenoci.
W programie zwracamy szczegln uwag na nowe
tendencje w glottodydaktyce, ktre niewtpliwie sprzyjaj
ksztatowaniu pozytywnych cech osobowoci ucznia. Do
tych tendencji zaliczamy:
wspieranie ucznia w jego wysikach poprzez
budowanie jego wiary w umiejtnoci (building
self-confidence), wzmacnianie poczucia wasnej
wartoci (self-esteem), jasno okrelone cele oraz
konstruktywn informacj zwrotn (feedback);
uycie wskanikw biegoci jzykowej
(descriptors), dziki ktrym wiedza i umiejtnoci
ucznia s prezentowane w taki sposb, aby mona je
byo zademonstrowa i zaobserwowa, czyli
wypowiedzi ju umiem (can-do statements);
pozytywne podejcie do oceniania - wane jest
to, co ucze ju potrafi, na tej podstawie moe
robi dalsze postpy.
Kultura osobista ucznia, jego gotowo do podejmowania
inicjatyw oraz umiejtno pracy zespoowej s
niezbdne, aby komunikacja jzykowa w czasie lekcji
jzyka angielskiego przebiegaa bez zakce.
Nastpujce zachowania ucznia ksztatuj wymagane
cechy jego charakteru. Ucze:
przestrzega zasad kulturalnego zachowania w
klasie, np. nie przerywa, gdy mwi inny ucze,
nie przeszkadza nauczycielowi;
potrafi pracowa w parze z koleg/koleank;
potrafi pracowa w grupie;
chtnie pomaga innym;
chtnie uczestniczy w dodatkowych zajciach, np.
w przedstawieniach.
Ksztatowanie postawy spoecznej ucznia odbywa si na
dwch paszczyznach. Jedna dotyczy rozwoju
wiadomoci narodowej oraz poszanowania tradycji i
kultury wasnego narodu, a druga poszanowania dla
innych kultur i tradycji. Dziki poznawaniu jzyka
obcego ucze staje si wiadomy rnorodnoci
jzykowej i kulturowej. Ucze w klasach I-III:
potrafi zapiewa tradycyjne angielskie piosenki;
zna kilka zwyczaj w witecznych panujcych w
krajach anglojzycznych;
jest wiadomy istnienia rnych jzykw;
jest zainteresowany informacjami na temat dzieci z
innych krajw;
przyjmuje otwart postaw wobec innoci, np. jest
tolerancyjny wobec ludzi innych ras;
wie, e warto czowieka nie zaley od koloru jego
skry, jzyka, ktrym mwi itd.
4.1.4. Postawa ciekawoci poznawczej
W pocztkowej fazie nauczania wczesnoszkolnego ucze
jest zafascynowany nauczycielem i w duym stopniu
identyfikuje przedmiot z jego osob. Jednak ju w klasie
II i III ucze staje si bardziej krytyczny wobec
nauczyciela, a w centrum zainteresowania sytuuje sam
przedmiot. Nawet na bardzo wczesnym etapie edukacji
ksztatowanie pozytywnego nastawienia do nauki jzyka
obcego ma fundamentalne znaczenie dla motywacji i
postpw ucznia. Taka postawa jest uzaleniona od wielu
czynnikw, np. cech osobowoci ucznia, jego relacji z
nauczycielem, wsparcia rodzicw, wykorzystywanych
materiaw oraz tego, czy lekcje s interesujce.
Poniej podajemy przykady postaw, ktre powinny by
przez nauczyciela zauwaone i docenione. Ucze:
prezentuje postaw ciekawoci poznawczej - chce
si uczy, chce wiedzie;
potrafi starannie wykona zadania w klasie i w
domu;
potrafi z entuzjazmem podejmowa si nowych
zada;
potrafi systematycznie utrzyma aktywno na
lekcjach;
potrafi spontanicznie i samodzielnie wykonywa
nowe zadania.
Obserwacja postpw ucznia i jego nastawienia do nauki
jzyka angielskiego pozwoli odpowiedzie na
podstawowe pytanie, czy ewentualne trudnoci dziecka w
uczeniu si wynikaj z jego zego nastawienia do nauki,
czy te trudnoci w nauce s powodem zego nastawienia.
Praca nauczyciela i pomoc rodzicw w tym zakresie jest
rwnie niezbdna do osignicia oczekiwanych efektw.
4.2. Cele szczegowe
Opracowujc cele szczegowe pragniemy okreli
kierunek rozwoju podstawowych sprawnoci jzykowych
oraz umiejtnoci poznawczych. Na kadym etapie
stawiamy dzieciom nowe wyzwania intelektualne stosujc
zadania, ktre wymagaj od dzieci koncentracji,
obserwacji, kojarzenia poszczeglnych elementw,
porwnywania oraz wycigania wnioskw. Naszym
celem jest ksztacenie wyej wymienionych umiejtnoci,
aby nauczy dzieci sposobw uczenia si oraz
motywowa do dalszej nauki. Jednoczenie poziom
trudnoci stawianych zada musi by dostosowany do
moliwoci dzieci. Zbyt trudne zadania obudz w
dzieciach poczucie frustracji, a zbyt atwe znuenia. Jedne
13
i drugie mog spowodowa brak dyscypliny na lekcji.
4.2.1 Proces nauczania w klasie I i II
stopniowanie zada ze wzgldu na stopie
ich trudnoci
Nauka jzyka obcego jest dugim procesem, ktry mona
uczniom przybliy i uatwi, jeli nauczyciel stopniowo
wprowadzi coraz trudniejsze zadania, w tempie
Stopniowanie trudnoci zada
Nauczyciel:
stwarza warunki zblione do naturalnych: przyjazn
atmosfer z jak najwikszym wystawieniem na jzyk
angielski (exposure,) podstawowe powitania, przedstawianie
si w jzyku angielskim (formulaic language)
respektuje okres ciszy (silent period), czyli nie zmusza
dzieci do mwienia. (1)
rozwija sprawnoci suchania oparte
o polecenia wydawane w jzyku angielskim
wprowadza jzyk klasowych instrukcji, aby eliminowa
uycie jzyka ojczystego i wykorzysta moliwoci, jakie
daj naturalne sytuacje komunikacyjne w klasie (2)
wzbogaca zakres prezentowanego jzyka wykorzystuje
rne teksty: piosenki, krtkie bajki lub scenki ilustrowane
obrazkami lub gestami
wprowadza nazwy ludzi, rzeczy i zjawisk wanych dla
ucznia (4)
wprowadza elementy wiata fantazji
wykorzystuje dusze teksty narracyjne: bajki, historyjki,
komiksy
wykorzystuje karty obrazkowe i wyrazowe
wykorzystuje krtkie teksty w podrczniku
wykorzystuje materiay graficzne: czenie kropek, pisanie
po ladzie, przepisywanie wyrazw
dostosowanym do potrzeb swoich uczniw. Poniej
podajemy kolejne etapy procesu uczenia si -
stopniowanie trudnoci zada (grading difficulty) jzyka
obcego. Ponisza tabela przedstawia stopniowanie
trudnoci zada (dziaania nauczyciela) i cele, jakie moe
osign ucze (efekty uczenia si).
Zamierzone efekty (cele szczegowe)
Ucze :
stopniowo buduje swoj wiadomo jzykow w zakresie
jzyka obcego i ojczystego.
oswaja si jzykiem angielskim oraz rozbudza si jej/jego
zainteresowanie inn kultur
osuchuje si, rozumie kontekst komunikacyjny sytuacji
rozumie polecenia i niewerbalnie na nie reaguje (Total
Physical Response)
rozumie oglny sens tekstu (listening for the gist) oraz
odpowiednio reaguje na zadane proste pytania w sposb
niewerbalny (na pocztku) i werbalnie (w pniejszym
okresie).
odgrywa scenki razem z innymi dziemi
rozpoznaje nazwy (na pocztku), sam je nazywa (w
pniejszym okresie)
rozumie sens opowiedzianych historyjek, gdy s wspierane
obrazkami, gestami, przedmiotami
staje si bardziej wraliwy na emocje i dowiadczenia postaci
ze wiata fantazji oraz ludzi.
rozwija umiejtno koncentracji na zadaniu jzykowym
wypracowuje swoj gotowo do czytania i pisania
rozpoznaje sowa i dopasowuje je do odpowiednich obrazkw
rozwija swoje umiejtnoci motoryczne i manualne
14

Dodatkowe uwagi do poszczeglnych punktw:
1. Dugo okresu ciszy w duym stopniu uzaleniona
jest od indywidualnych predyspozycji dziecka. W tym
czasie dzieci Aby uatwi nauczycielom realizacj tego
celu wyposaylimy pakiety edukacyjne w zestaw zada
z towarzyszcymi wskazwkami dla nauczyciela
przeznaczony do pracy z dziemi w czasie okresu
bezpodrcznikowego.
2. W ksztatowaniu umiejtnoci komunikacji
niezmiernie wane jest konsekwentne uywanie przez
nauczyciela jzyka angielskiego, gdy ten wita si z
dziemi, chwali je oraz wydaje polecenia. Jzyk
klasowych instrukcji, wspierany odpowiednim gestem,
stanowi podstaw
rzeczywistej komunikacji w klasie (patrz.6.1. Angielski
przez angielski).
4. Treci nauczania powinny dotyczy gwnie
poznawania rzeczy i zjawisk z najbliszego wiata
dziecka tu i teraz (here and now).
Wielu nauczycielom i rodzicom moe wydawa si, e
wymagania s bardzo skromne, ale dziki temu wanie w
czasie, ktry nauczyciel ma do dyspozycji, moe skupi
si na ksztatowaniu odpowiedniej postawy uczniw:
radoci pyncej z rozumienia jzyka angielskiego,
zaciekawienia czy pozytywnego stosunku do nauki.
Wymogi stawiane uczniom na koniec klasy I i II maj na
celu zagwarantowanie, e przejcie od metodyki
przedszkolnej do szkolnej bdzie miao charakter pynny i
agodny. Pozwala to rwnie oszczdzi dzieciom
frustracji z powodu zbyt duej iloci materiau, ktrego
may ucze nie jest w stanie opanowa. Aby mc
osign w klasie III zamierzone cele, w klasie I i II
naley zbudowa stabilny fundament. Rozemiani i
rozpiewani uczniowie klasy I i II bd na pewno
zmotywowani do dalszej nauki.
4.2.2 Klasa III
rozumie wypowiedzi ze suchu:
a) rozrnia znaczenie wyrazw o podobnym brzmieniu,
b) rozpoznaje zwroty stosowane na co dzie i potrafi
si nimi posugiwa,
c) rozumie oglny sens krtkich opowiada i bani
przedstawianych take za pomoc obrazw, gestw,
d) rozumie sens prostych dialogw w historyjkach
obrazkowych (take w nagraniach audio i wideo);
Rozwijanie sprawnoci rozumienia ze suchu zakada
stosowanie zarwno coraz trudniejszych tekstw, jak
i zada. Pocztkowo to gwnie nauczyciel wydaje
polecenia i prezentuje krtkie formy narracyjne.
Powoli powinno si jednak przyzwyczaja uczniw
do wymagajcych coraz wikszego skupienia
materiaw audio i wideo. Stopniowo zadania ze
suchu wymagaj nie tylko zrozumienia oglnego
sensu tekstw mwionych, ale rwnie
wyszukiwania szczegowych informacji (listening
for specific or detailed information).
czyta ze zrozumieniem wyrazy i proste zdania;
Od klasy II wskazane jest systematyczne wiczenie
sprawnoci czytania i pisania pojedynczych
wyrazw. Na tym etapie wiczenia z zakresu
czytania polegaj gwnie na zabawie wyrazami i ich
obrazkowymi odpowiednikami, z zakresu pisania
natomiast - na pisaniu po ladzie.
Podejcie caociowe (globalne) do czytania
(whole language method) zakada umiejtno
rozpoznawania wyrazw i kojarzenia z wymow, a
nie odkodowywania ich za pomoc literowania
(podejcie foniczne) (phonic method). Dziki
wprowadzeniu jzyka pisanego i mwionego
uczniowie maj okazj dostrzec rnice midzy
brzmieniem wyrazw a ich graficzn form.
Stopniowo zmieniaj si zadania w zakresie
sprawnoci czytania: od zada wymagajcych
gwnie oglnego rozumienia tekstw na poziomie
zdania lub kilku zda (skimming) do zada
wymagajcych rwnie wyszukiwania
szczegowych informacji (scanning).

przepisuje wyrazy i zdania;

Wiadomoci i umiejtnoci, ktre ucze zdobywa w
szkole opisane s, zgodnie z ide europejskiej struktury
kwalifikacji, w jzyku efektw ksztacenia, Efekty
ksztacenia okrelaj co przecitnie zdolne dziecko
powinno wiedzie i jakie umiejtnoci powinno posiada
na zakoczenie I etapu edukacyjnego. W klasie III ucze
powinien mie moliwo rozwijania wszystkich
sprawnoci jzykowych: rozumienia ze suchu, czytania,
pisania, mwienia, czyli wypowiadania si i prowadzenia
dialogu. Naley zwrci uwag na to, e w zakresie
czytania i pisania wymagania s znacznie ograniczone i
dozowane z du ostronoci, a umiejtno mwienia
moe mie gwnie charakter odtwrczy - operowanie
jedynie wyuczonymi zwrotami.
Ucze koczcy klas III:
Wane jest, aby wzr liter do pisania po ladzie by
oparty na polskim kanonie kaligrafii. Dzieci dopiero
rozwijaj swoje umiejtnoci motoryczne w ramach
nauki jzyka ojczystego i zachowanie jednakowego
wzoru liter pozwoli wyeliminowa nieporozumienia.
Wane jest, aby przepisywanie krtkich tekstw nie
ograniczao si do ich mechanicznego kopiowania.
Dzieci mog wiadomie wybiera sowa, ktre im si
podobaj, ktre chc wklei, zapisa, skopiowa,
przepisa z tablicy, a nastpnie zilustrowa w swoich
zeszytach. Zakadamy, e pisane teksty s stopniowo
coraz dusze, od pojedynczych wyrazw i zwrotw
po krtkie, proste zdania oraz samodzielnie pisane
pojedyncze zdania wedug podanego wzoru oraz
uzupenianie luk.

wie, e ludzie posuguj si rnymi jzykami i e
chcc si z nimi porozumie, trzeba nauczy si ich
jzyka (motywacja do nauki jzyka obcego);
reaguje werbalnie i niewerbalnie na proste polecenia
nauczyciela;
w nauce jzyka obcego nowoytnego potraf korzysta
ze sownikw obrazkowych, ksieczek, rodkw
multimedialnych;
15
 Poprzez stosowane wiczenia nauczyciel zapoznaje
dzieci z rnymi strategiami zapamitywania
i uczenia si (learning strategies). Nauka czytania i
pisania nawet na tak podstawowym poziomie pomaga
dzieciom wypracowa umiejtno uczenia si.
zadaje pytania i udziela odpowiedzi w ramach
wyuczonych zwrotw, recytuje wiersze, rymowanki
i piewa piosenki, nazywa obiekty z otoczenia i opisuje
je, bierze udzia w mini przedstawieniach teatralnych;
Rozwijanie sprawno mwienia polega na gradacji
trudnoci zada: od udzielania odpowiedzi
jednowyrazowych przez proste zdania, nastpnie
krtkie wypowiedzi, po wypowiedzi wymagajce
radzenia sobie w sytuacji, w ktrej ucze nie zna
odpowiednich sw. Nauczyciel musi zdawa sobie
spraw, e umiejtno zadawania pyta oraz umiejtnoci komunikacyjne, interpersonalne,
inicjowania ustnej interakcji jest skomplikowana i
sprawia uczniom duo trudnoci. Niemniej jednak na
tym etapie wskazane jest, aby nauczyciel pomaga
uczniowi rozwija nie tylko umiejtno interakcji w
ramach wyuczonych struktur, ale rwnie
umiejtno tworzenia krtkich wypowiedzi ustnych
typu mwienie na okrelony temat.
wsppracuje z rwienikami w trakcie nauki.
Stopniowo rozwijamy umiejtnoci spoeczne
(social skills) dzieci poprzez coraz bardziej
skomplikowane formy interakcji w klasie: od
tradycyjnej i najbardziej oczywistej relacji nauczyciel
- dziecko (dzieci), aby nastpnie ostronie przej do
pracy w parach i grupach. Komunikacja jzykowa w
klasie wymaga cigego ksztatowania odpowiednich
zachowa i przestrzegania regu, ktre nauczyciel
powinien stopniowo wyjania i wprowadza w
ycie.
Niewtpliwie w trakcie nauki w klasie III ucze rozwija
w sobie ca gam wymaganych umiejtnoci:
umiejtnoci interkulturowe oraz umiejtno uczenia si.
Na nastpnym etapie edukacyjnym, czyli od klasy IV,
stopniowo priorytetem staje si twrcze uycie jzyka
(creative language use) (patrz sekcja 7. Standardy
osigni ucznia).
16

5. TRECI NAUCZANIA
5.1. Zasada organizacji
wprowadzania i utrwalania
treci nauczania
Program zosta zbudowany na zasadzie k
koncentrycznych i ma ukad spiralny. Oznacza to, e
wiedza i umiejtnoci przyswojone na pocztkowym
etapie nauki s regularnie powtarzane i poszerzane na
kolejnych etapach.
Czste i rnorodne powtarzanie poznanych sw,
struktur gramatycznych, wyrae, piosenek lub
rymowanek ma pomc dzieciom w ich zapamitaniu
poprzez aktywne uywanie nowego materiau
jzykowego w innych, nowych sytuacjach. Na takiej
bazie sukcesywnie i stopniowo wprowadzane s nowe
sowa i struktury.
Stopniowo w klasie II i III rwnie wane jest poszerzanie
wiedzy dziecka, tak aby jzyk angielski stawa si
rodkiem szeroko rozumianego nauczania. Oznacza to, e
tematyka tekstw dotyczy nie tylko najbliszego
otoczenia ucznia, ale jest poszerzana o elementy wiedzy
oglnej, np. na lekcji powiconej zwierztom dzieci
poznaj nowe egzotyczne owady. Im wiksza fascynacja
uczniw tematem, tym wiksze zainteresowanie jzykiem
angielskim.
Ze wzgldu na due rnice uwarunkowa szkolnych, np.
liczba godzin przeznaczonych na jzyk angielski w
szkole, liczebno klas, a przede wszystkim zakadana
integracja programu nauczania jzyka angielskiego i
nauczania wczesnoszkolnego oraz potrzeby i
zainteresowania uczniw, nie chcemy proponowa
cisego podziau treci na poszczeglne klasy. Decyzja
naley do nauczyciela, ktry dokonuje ostatecznego
podziau materiau, rwnie w oparciu o wybrany
podrcznik. Zestawienie podanych poniej treci jest
prezentowane w podrcznikach wydanych przez
wydawnictwo Pearson.
5.2. Zakresy tematyczne
Punktem wyjcia do opracowania zakresu tematycznego
materiau jzykowego s zainteresowania dziecka, a te na
etapie nauczania wczesnoszkolnego obejmuj szczeglnie
rodowisko bliskie dziecku oraz wiat fantazji, bani,
bajek i wymylonych bohaterw. Zakres tematyczny
ronie wraz z uczniem i stopniowo zatacza coraz
szersze krgi.
Przedstawiamy zasady skonstruowania programu na
podstawie zakresu tematycznego Ja i wiat zwierzt.
W klasie I uczniowie poznaj nazwy swoich ulubionych
zwierzt, wyraaj swoje upodobania, np. I like cats/dogs.
Ucz si rwnie opisywa ich liczb, kolor, wielko,
np. three dogs, a black cat, a small fish.
W klasie II poznaj nazwy wybranych zwierzt yjcych
na wsi w gospodarstwie oraz egzotycznych. Nastpnie
ucz si, jak opisywa ich wygld i zachowanie: The lion
has got a strong body. It can run very fast. It is
dangerous. It eats meat. It lives in Africa. Na tym etapie
uczniowie gwnie opisuj wygld i inne cechy
charakterystyczne, uywajc znanych struktur w trybie
oznajmujcym.
W klasie III rozszerzamy pole semantyczne o inne
ciekawe zwierzta, w duej stopniu nieznane dzieciom,
np. owady. Dzieci poznaj nieznane im owady, a wic nie
tylko ucz si rozpoznawa uka, pch lub wesz, ale
rwnie powtarzaj znane struktury i sownictwo oraz
poznaj nazwy liczebnikw 20-100. W tym miejscu
chcemy przestrzec nauczycieli przed wprowadzaniem
sownictwa fachowego, ktre byoby dla dzieci
niepotrzebnym obcieniem. Na tym etapie zachcamy
dzieci do zadawania pyta, zarwno typu Yes/No, jak i
Wh-questions.
5.3. Sytuacje i funkcje
komunikacyjne
Sprawno komunikowania si w jzyku angielskim,
czyli rozumienia otrzymywanych informacji w mowie i,
w pniejszym okresie, na pimie, oraz wyraenia
wasnych myli i uczu jest priorytetem w nowoczesnym
nauczaniu. Podobnie jak zakres tematyczny sytuacje
okrelone w programie s istotne dla wiata dziecka i
rozwijaj si razem z nim. Nauczane zwroty i funkcje
komunikacyjne s wzorowane na autentycznym jzyku
uywanym przez rwienikw uczniw w krajach
anglojzycznych. S to m. in.:
witanie si;
przedstawianie siebie i innych;
wyraanie swoich upodoba i zainteresowa;
przedstawianie swoich umiejtnoci;
opisywanie wygldu i cech osb;
przedstawianie swojej rodziny;
okrelanie stosunkw interpersonalnych;
opisywanie cech przedmiotw (wielko, kolor,
ksztat);
okrelanie posiadania i przynalenoci;
nazywanie i opisywanie zabawek, przyborw
szkolnych;
nazywanie i opisywanie zwierzt;
nazywanie produktw ywnociowych i
posikw;
opisywanie codziennych czynnoci;
17
 podawanie godziny, dnia tygodnia, nazwy
miesicy;
nazywanie pomieszcze w domu;
opisywanie pooenia sprztw w
pomieszczeniach;
nazywanie pr roku;
opisywanie pogody w rnych porach roku;
nazywanie ubioru;
nazywanie instytucji i rodkw transportu;
okrelanie kierunku i sposobu dotarcia do celu;
nazywanie i opisywanie wit i zwyczaj w;
skadanie ycze witecznych i
okolicznociowych.
5.4. Materia leksykalny
Zakres materiau leksykalnego wyznaczany jest przez
tematy (topics). Nowe sowa wprowadzane s w grupie
leksykalnej, a ich liczba zwykle jest ograniczona od kilku
do kilkunastu sw w kadym rozdziale. Prezentacja
nowego sownictwa nastpuje w oparciu o historyjk,
scenk, rymowank lub piosenk. Sposb prezentacji, a
nastpnie utrwalania jest zrnicowany, aby jednoczenie
rozwija umiejtno uczenia si:
odgadywania znaczenia sw w kontekcie;
kojarzenia znacze przeciwstawnych lub innych
relacji semantycznych;
czenie znaczenia sw z gestami, obrazkami lub
konkretnymi przedmiotami;
klasyfikowania wedug kategorii pojciowych.
Istotnym elementem nauczania sownictwa jest
sowniczek obrazkowy (picture dictionary), ktry
stanowi kompendium materiau leksykalnego. Sowa
usystematyzowane s wedug omawianych pl
semantycznych lub w kolejnoci alfabetycznej.
Umiejtno korzystania ze sowniczka obrazkowego jest
wanym elementem budowania autonomii ucznia.
Podany poniej zestaw grup leksykalnych dotyczy
wszystkich trzech klas:
kolory;
zwierzta domowe, dzikie, egzotyczne;
zabawki;
przybory szkolne;
wyposaenie klasy;
czonkowie rodziny;
czci ciaa i twarzy;
nazwy ubra;
produkty ywnociowe;
pomieszczenia w domu;
sprzty domowe;
umiejtnoci umysowe i ruchowe;
stany emocjonalne i uczucia;
codzienne czynnoci;
dyscypliny sportowe;
przyjcie urodzinowe i inne uroczystoci i wita;
dni tygodnia;
miesice;
pory roku;
pogoda;
budynki uytecznoci publicznej;
rodki transportu;
wiat magii i fantazji;
wiat bani i legend;
liczby 1-100.
5.5. Struktury i kategorie
gramatyczne
Na etapie wczesnoszkolnym nauczanie sownictwa i
gramatyki s z sob cile powizane. Uczniowie bd w
stanie uywa nowych sw tylko wtedy, gdy zostan one
dobrane do odpowiednich struktur gramatycznych. Tak
rozumiane podejcie do gramatyki jest skoncentrowane
przede wszystkim na znaczeniu struktury gramatycznej, a
nie na analizie jej formy. W nauczaniu gramatyki na
etapie wczesnoszkolnym gwny nacisk kadziemy na
przyswajanie struktur, a nie na bezporednie
wyjanianie regu gramatycznych (implicit grammar
teaching).
Podstawa programowa nauczania zintegrowanego w
ramach ksztacenia kompetencji komunikowania si w
jzyku ojczystym zakada stopniowe zdobywanie przez
uczniw wiedzy na temat czci mowy, rodzajw zda
oraz znajomo odpowiednich terminw gramatycznych.
Program wczesnoszkolnego nauczania jzyka
angielskiego nie przewiduje wprowadzania angielskich
terminw, natomiast wskazane jest odniesienie si do
wiedzy uczniw o jzyku ojczystym. Szczeglnie
uczniowie klasy III zainteresowani s szukaniem regu
gramatycznych. Nauczyciel, organizujc zajcia,
powinien stwarza sytuacje, w ktrych uczniowie,
bawic si
18
strukturami gramatycznymi, sami wycigaj wnioski na - liczebniki
temat funkcjonowania jzyka, np. uycie przedimkw gwne 1-100
a/an, rnica w uyciu form has got i have got. Jednak
- przyimek
jeli takie wyjanienie prezentowane jest przez
nauczyciela, uczniowie szybko trac zainteresowanie i miejsca on, in, under
dekoncentruj si. czasu before, after

Podany poniej zestaw struktur i kategorii kierunku to,from

gramatycznych dotyczy z maymi wyjtkami - czasownik
wszystkich trzech klas:
to be
zdania oznajmujce, przeczce i pytania z to have/have got
czasownikiem to be modalny can
zdania oznajmujce, przeczce i pytania z leksykalny read
czasownikiem to have/have got czas teraniejszy prosty The Simple Present
Tense wyraajcy:
zdania oznajmujce, przeczce i pytania z
czasownikiem modalnym can - czynnoci wykonywane zwyczajowo I
Get up at seven oclock.
konstrukcja there is/there are - wyraania upodoba I like English. I like
swimming.
zdania z podmiotem pozornym Its cold. What time czas teraniejszy cigy The Present
is it? Continuous Tense wyraajcy czynno:
pytania szczegowe - odbywajc si w chwili, gdy jest o niej
mowa Im wearing a white T-shirt now.
kategorie gramatyczne: tryb rozkazujcy Sit down! Dont jump!
- rzeczownik - przyswek
nazwy wasne i pospolite Tom, house okrelenie sposobu wykonywania prostych
liczba pojedyncza i mnoga boy-boys, box-boxes, czynnoci run fast
man-men wyraajcy stopie very much, a lot
forma dzierawcza Toms
5.6. Holistyczne ujcie wiata
- przedimek
nieokrelony a/an
dziecka w nauczaniu
okrelony the przedimek jzyka angielskiego
zerowy
Podany w tabeli 3 sposb czenia materiau
- zaimek osobowy leksykalnego, struktur gramatycznych oraz sytuacji i
funkcji komunikacyjnych w ramach tematw
forma podmiotu I forma
odzwierciedlajcych wiat dziecka nie zakada
dopenienia me dogmatycznego powielania wzoru. W praktyce oznacza
to, e waciwy dobr treci nauczania nastpuje po
- przymiotnik
rozpoznaniu przez nauczyciela potrzeb uczcych si.
okrelenie koloru red, ksztatu round,
wielkoci big, stanu cold
okrelenie dzierawcze my

19
 Zakres Sytuacje i funkcje Materia Struktury gramatyczne
tematyczny komunikacyjne leksykalny

Ja witanie si liczby Hello! Good morning!

przedstawianie si kolory
podawanie swojego wieku, imienia czci ciaa Whats your name?
wskazywanie, opisywanie czci nazwy ubra My name is Ania.
ciaa How old are you?
opisywanie wasnego wygldu Im seven years old.
nazywanie, opisywanie ubra
wyraanie swoich upodoba How are you?
wyraanie wasnych uczu Im fine. Thanks.
rozpoznawanie liczb,
liczenie 1100 What is your favourite colour?
My favourite colour is red.
Moje zabawy prezentowanie, nazywanie zabawki What colour is it?
zabawek kolory Is it big or is it small?
nazywanie kolorw, pytanie postaci z bajek What is it like?
o kolory i bani
nazywanie zabaw
opisywanie postaci ze wiata
fantazji
Moja szkoa nazywanie przyborw szkolnych przybory szkolne Have you got a pencil?
reagowanie na polecenia nazwy prostych How many books have you got?
nauczyciela czynnoci Ive got two books.
wydawanie prostych polece zwizanych What have you got in your
opisywanie wyposaenia klasy z aktywnoci schoolbag?
opisywanie kolegw/koleanek w klasie Open your book. Listen. Read.
z klasy okrelanie Whose book is this?
przynalenoci
Moja rodzina prezentacja czonkw rodziny nazwy czonkw Who is it?
Mj dom opisywanie wygldu rodziny This is my mother.
zewntrznego czonkw rodziny nazwy How many brothers/sisters have
nazywanie pomieszcze w domu pomieszcze you got?
nazywanie sprztw domowych nazwy sprztw Her/His name is Carol.
opisywanie pooenia domowych She/He likes dogs.
pomieszcze/sprztw Where is your dog? Its
in/on/under/over/ next
to the box.
ycie informowanie o tym, co si potrafi nazwy I can sing. Can you sing?
codzienne robi umiejtnoci
nazywanie codziennych czynnoci nazwy I get up at seven oclock.
okrelanie pr dnia i godzin rutynowych What time do you get up?
pytanie o godzin czynnoci
nazwy pr dnia i What time is it?
godzin
Jedzenie wyraanie wasnych upodoba nazwy posikw I like apples.
i zdrowie w odniesieniu do jedzenia i picia nazwy I dont like apples.
wyraanie wasnych potrzeb popularnych Do you like apples?
proszenie o podanie czego do potraw,
jedzenia i picia produktw Im hungry/thirsty.
zamawianie jedzenia ywnociowych Can I have an apple, please?
ukadanie menu,
waciwe/niewaciwe nawyki Its healthy/unhealthy.
ywieniowe

20
 Zakres Sytuacje i funkcje Materia Struktury gramatyczne
tematyczny komunikacyjne leksykalny

Ja i wiat nazywanie ulubionych zwierzt: nazwy zwierzt This is an elephant.

zwierzt domowych, gospodarskich, cechy zwierzt Elephants are big.
dzikich, egzotycznych czynnoci
opisywanie wygldu zwierzt zwizane The elephant is grey.
opisywanie zachowania zwierzt z zachowaniem It can run. It cant jump.
opisywanie tego, co zwierzta zwierzt
potrafi
Moje opisywanie umiejtnoci nazwy pr roku, I can ride a bike. I cant ski.
rodowisko dotyczcych sprawnoci fizycznej miesicy
i sportu nazwy wybranych What season of the year is it?
pory roku dyscyplin
rne typy pogody sportowych Whats the weather like today?
okrelanie odczu zwizanych ze warunki Its windy.
zmysami pogodowe nazwy Im cold/hot.
narzdw zmysu,
stanw
Moje miasto, okrelenie/opisanie miejsca uksztatowanie Where do you live?
moja wie, swojego zamieszkania terenu I live in London.
mj kraj nazywanie instytucji uytecznoci instytucje
publicznej rodki transportu There is a cinema in my city.
nazywanie rodkw transportu Where is the school?
opisywanie, jak dotrze do celu Turn left/right.
podry
Ja i inne nazywanie wybranych pastw nazwy wybranych Im from Poland. Im Polish.
kraje i narodowoci pastw EnglandEnglish,
opisywanie tradycji zwizanych i narodowoci USAAmerican
ze witami religijnymi sownictwo Christmas, New Year,
i wieckimi w rnych krajach i zwroty zwizane Halloween, Easter,
skadanie ycze ze witami Mothers Day
opowiadanie o zwyczajach/ Merry Christmas
zabawach rwienikw z innych Happy Birthday
krajw

6. PROCEDURY
OSIGANIA CELW
Efektywno nauczania w duej mierze uzaleniona
jest od stopnia intensywnoci kontaktu z jzykiem
angielskim, dlatego sugerujemy, aby jzyk angielski
by jednoczenie jzykiem klasowych instrukcji oraz
komunikacji na lekcji, czyli aby nauka angielskiego
odbywaa si za pomoc jzyka angielskiego
(patrz sekcja 6.1.).
W naszym programie proponujemy stosowanie
w nauczaniu wczesnoszkolnym jzyka angielskiego
metod, procedur i technik powszechnie
wykorzystywanych w glottodydaktyce,
z zastrzeeniem, e wymagaj one w wielu
wypadkach koniecznoci dostosowania do potrzeb
konkretnego ucznia.
Termin metoda oznacza praktyczny sposb
realizacji okrelonej teorii jzyka i nauczania, np.
metoda audiolingwalna oparta jest na modelu
behawiorystycznym nauczania. W sekcji 6.2.
Metody nauczania omawiamy nastpujce metody:
metod reagowania caym ciaem (TPR), metod
komunikacyjn, audiolingwaln oraz audiowizualn.
Procedury nauczania (patrz sekcja 6.3.), np. nauczanie
poprzez gry i zabawy, powicone s takim sposobom
pracy na lekcji, ktre nie realizuj bezporednio
okrelonego podejcia teoretycznego, ale wymagaj
od nauczyciela zastosowania okrelonych etapw
podczas realizacji zada jzykowych.
Techniki (patrz sekcja 6.4.) to konkretne sposoby
pracy stosowane na lekcji.
6.1. Angielski przez angielski
Umiejtno komunikowania si w jzyku obcym
jest jedn z najwaniejszych kompetencji
wyksztaconego czowieka. Jednak odlege cele nie
s wystarczajco motywujce dla ucznia w wieku
wczesnoszkolnym. Wane jest, aby na lekcji jzyka
angielskiego stwarza sytuacje, ktre w przyjaznej
i bezpiecznej atmosferze bd suy naturalnej
potrzebie komunikacji. Potrzeba zrozumienia

21
instrukcji nauczyciela oraz autentyczna wymiana Brilliant!
informacji i myli midzy uczniami stanowi rzeczywisty i
naturalny kontekst dla ksztatowania kompetencji Great!
komunikowania si. Chocia nie jest atwo rozpocz
Congratulations!
nauczanie jzyka obcego, posugujc si wycznie nim
od samego pocztku, wskazane jest, aby by jzykiem Yes, thats right.
interakcji w klasie. Konsekwentnie wprowadzane zwroty i
wyraenia, ktrych znaczenie dopowiadane jest przez What a nice/beautiful picture!
odpowiedni gest, a nastpnie zilustrowane przykadem, s
przyswajane i stopniowo z sukcesem uywane przez Thats interesting.
uczniw. Dodatkowym uatwieniem s w peni
What a good idea!
uzasadnione klasowe rytuay (routine activities), np.
powitanie, poegnanie, sprawdzanie listy obecnoci, Try again.
zapisywanie daty, kolejnego numeru lekcji, skadanie
ycze urodzinowych oraz wykonywanie wicze tego 6.1.3. Zwroty suce komunikacji w klasie
samego typu. Poniej podajemy typowe instrukcje i
zwroty, ktrych swobodne stosowanie przez nauczyciela Hello! Good morning!
jest niezbdne, aby dzieci uczyy si angielskiego przez
angielski. Goodbye!

6.1.1. Instrukcje nauczyciela Whos absent today?

Stand in a circle! Whats this?

Look! Whos this?

Listen./Listen to the CD. Whats ksika in English?

Stand up! I dont know.

I dont understand.
Sit down!
Im sorry.
Point to your nose.
Can I have a pen, please?
Repeat, please!
Than kyou.
Say it with me!
Can you helpme?
Ready, steady, go.
Now you. Its your turn.
Get into pairs/groups.

Look at the blackboard. 6.2. Metody nauczania

Come to the blackboard. 6.2.1. Metoda reagowania caym ciaem
(TPR)
Put up your hand to speak.
Metoda reagowania caym ciaem (TPR - Total Physical
Quiet, please! Response) szczeglnie wana w klasie 0 i I, bazuje na
rozumieniu i wykonywaniu instrukcji nauczyciela.
Lets sing! Uczniowie nie musz utrzyma werbalnego kontaktu z
Lets play! nauczycielem, a sprawdzeniem zrozumienia polece
nauczyciela jest wykonanie czynnoci. Jest to skuteczna
Open your books at page ten. metoda nauczania dzieci, dziki zaangaowaniu ich w
zajcia ruchowe, motywowanie do uwanego suchania
Close your books. oraz respektowanie ich prawa do okresu ciszy. Kolejnym
oczekiwanym etapem jest gotowo dzieci do wydawania
6.1.2. Zwroty wprowadzajce informacj polece swoim kolegom i koleankom.
zwrotn
6.2.2. Metoda komunikacyjna
Excellent!
W podejciu komunikacyjnym w nauczaniu podkrela si
Well done! priorytetow rol umiejtnoci porozumiewania si, a
wic umiejtnoci uywania jzyka w kontekcie
Super! spoecznym. Celem nauczania i uczenia si jzyka
angielskiego nie jest tylko poznanie struktur

22
jzykowych oraz sw, ale wymiana informacji
midzy ludmi. Metoda komunikacyjna
(communicative method) wykorzystywana w nauczaniu
wczesnoszkolnym opiera si na stworzeniu luki
informacyjnej ( information gap) i zasadzie celowego
dziaania. Aby zaspokoi swoj ciekawo i zdoby
potrzebn informacj, uczniowie nawzajem przekazuj
sobie brakujce elementy caoci. Komunikacja jest
waniejsza ni poprawno wypowiedzi. Sytuacje
komunikacyjne umiejscowione s w kontekcie
dostosowanym do zainteresowa i potrzeb dzieci oraz
przystosowane s do ich moliwoci intelektualnych i
emocjonalnych. Wane jest rwnie, aby zachowana
zostaa autentyczno i naturalno uywanego jzyka.
Punktem wyjcia opracowywanych programw nauczania
s funkcje i sytuacje komunikacyjne, a nie struktury
jzykowe. Nauczyciel zachca uczniw do podejmowania
prb twrczej jzykowej zabawy. Pojcie bdu
jzykowego jest znacznie zmodyfikowane - bd
traktowany jest jako nieodczny element uczenia si,
cecha charakterystyczna interjzyka tworzonego przez
dziecko. W taki sposb respektujemy prawo dziecka do
bdu.
6.2.3. Metoda audiolingwalna
W przeciwiestwie do metody komunikacyjnej metoda
audiolingwalna (audiolingual method) gwny nacisk
kadzie na poprawne powtarzanie sw i fraz jzykowych
za wzorem (nagraniem lub nauczycielem) chrem lub/i
indywidualnie. Korekta bdw nastpuje natychmiast po
zakoczeniu wiczenia. Wydawaoby si, e powinna to
by metoda efektywna, poniewa nie wymaga
umiejtnoci czytania ani zapisywania. Podkrela si
rwnie atwo dzieci w imitacji modelu oraz
podobiestwo do metody naturalnej przyswajania jzyka
ojczystego. Niestety mali uczniowie szybko nu si, jeli
powtarzanie jest zbyt dugie i monotonne. Dodatkowym
problemem jest niezrozumienie przez dzieci celu
wielokrotnego powtarzania. Techniki uywane w ramach
metody audiolingwalnej powinny by znacznie
urozmaicone i zaskakiwa dzieci, np. powtarzajc, mona
zmienia barw, modulacj lub natenie gosu.
6.2.4. Metoda audiowizualna
Metoda audiowizualna (audiovisual method)
wykorzystuje dwik (nagranie) w poczeniu z ilustracj.
Jest bardziej atrakcyjna dla dzieci dziki wykorzystaniu
rnych bodcw. Podobnie jak w wypadku metody
audiolingwalnej jej przydatno w nauczaniu dzieci
zaley od atrakcyjnoci stosowanych technik i
materiaw. Metoda ta daje moliwo uycia dwiku i
obrazu jednoczenie lub osobno zalenie od planowanego
przez nauczyciela celu zadania. czenie obrazkw i kart
sownych na tablicy moe by przeprowadzone jako
zadanie dla pojedynczych uczniw lub gra druynowa.
Wybrane obrazki mog stanowi podstaw do ukadania
zda i opowiada. Im wiksza rnorodno, tym wiksza
motywacja uczniw.
6.3. Procedury typowe dla
nauczania
wczesnoszkolnego
Bez wzgldu na podejcie metodyczne i wybr konkretnej
metody nauczania istotne jest wykorzystanie
rnorodnych sposobw pracy z dziemi, rwnie tych,
ktre wykorzystuje si w nauczaniu wczesnoszkolnym.
6.3.1. Nauka poprzez zabaw
Gry i zabawy (games) stanowi podstawow form
nauki. Dzieci przyswajaj now wiedz poprzez zabaw,
ktra jest dla nich najbardziej naturalnym rodzajem
aktywnoci. Gry i zabawy jzykowe stymuluj i
motywuj maych uczniw, przywouj pozytywne
skojarzenia i pomagaj kreowa atmosfer sprzyjajc
uczeniu si. Ponadto formy zabawowe aktywizuj
dziecko w sposb caociowy. Nauka wymaga
zaangaowania ruchowego oraz wielu zmysw: wzroku,
suchu, dotyku, wchu, a nawet smaku, czyli speniony
jest postulat nauczania wielozmysowego (polisensory
teaching). Zanim jednak nauczyciel wybierze zabaw lub
gr, musi krytycznie oceni jej przydatno i zwizane z
ni korzyci jzykowe, poznawcze oraz spoeczne, np.
czy dzieci faktycznie uywa bd jzyka angielskiego,
czy dzieci w klasie III nie uznaj zabaw za zbyt
infantylne, czy formy interakcji sprzyjaj rozwijaniu
umiejtnoci pracy w zespole.
6.3.2. Wykorzystanie piosenek i rymowanek
Wprowadzajc piosenki i rymowanki (songs, rhymes,
chants), wykorzystuje si naturalne predyspozycje dzieci
do przyswajania jzyka, czyli umiejtno imitacji, dobr
pami oraz dziaanie przez analogi. Piosenki i
rymowanki zwykle zawieraj powtarzajcy si element,
np. refren. Zapamitywaniu sprzyja melodia, rytm, rym
oraz czsto towarzyszcy piosence ruch. Zachcamy
dzieci nie tylko do powtarzania, ale rwnie do tworzenia
nowych piosenek i rymowanek. Ponadto piewajc
tradycyjne anglojzyczne piosenki lub/i wyklaskujc ich
rytm, umoliwiamy dzieciom ksztatowanie wraliwoci
muzycznej oraz rozwijanie kompetencji interkulturowej.
6.3.3. Wykorzystanie tekstw narracyjnych
W nauczaniu dzieci od dawna stosuje si metody
zwizane z narracj (storytelling). Walory dydaktyczne
obejmuj elementy typowo jzykowe, przede wszystkim
regularnie i rytmicznie powtarzajce si sowa, zwroty
lub struktury oraz ich sugestywn kontekstualizacj i
wizualizacj. Przewidywalno powtrze wpywa na
poczucie bezpieczestwa uczniw. Pozytywne
skojarzenia zwizane z opowiadaniem i czytaniem
historyjek wprowadzaj specyficzn, przyjemn
atmosfer nauki w klasie. Bardzo istotne s kryteria
doboru opowiada, ktre powinny dorasta razem z
dziemi i wnosi nie tylko moralizujce wartoci
23
typowe dla bajek i niesamowite wytwory wyobrani
typowe dla wiata fantazji, ale w klasach II i III wartoci
poznawcze skupione na realnym wiecie.
6.3.4. Wykorzystanie dramy
Innym sposobem pracy popularnym w okresie
wczesnoszkolnym jest drama (drama techniques), czyli
improwizacje, odgrywanie w rnych sytuacjach rl,
scenek oraz przedstawie. Korzyci dotycz nie tylko
sfery jzykowej, utrwalania nowego sownictwa i struktur
jzykowych w nowym kontekcie oraz ksztatowania
kompetencji komunikacyjnej, ale rwnie sfery
emocjonalnej i spoecznej ucznia. Techniki dramowe
umoliwiaj prac nad wyran artykulacj dwikw realizowanym w ramach nauczania wczesnoszkolnego.
oraz ekspresj werbaln i niewerbaln. Ponadto rozwijaj
wyobrani artystyczn ucznia oraz uwraliwiaj go na
tekst literacki, odpowiedni scenografi i opraw
muzyczn przedstawie. Drama sprzyja pracy nad
pokonaniem barier emocjonalnych, np. niemiaoci,
niskiej samooceny oraz promuje wspprac midzy
uczniami, a nie wspzawodnictwo.
6.3.5. Zajcia plastyczne
Zajcia plastyczne (arts and craft activities) wspomagaj
zarwno nauczanie jzyka angielskiego, jak i rozwijaj
umiejtnoci spoeczne dzieci oraz ksztatuj ich
wraliwo estetyczn. Rysowanie, kolorowanie,
wyklejanie, lepienie, modelowanie pozwala utrwala
poznane sowa i struktury jzykowe. Kolejnym etapem
jest umoliwienie dzieciom wyraenia w artystyczny
sposb informacji o sobie. Wanym elementem jest
moliwo uzupenienia tych prac podpisami (labels) lub
tekstem w jzyku angielskim oraz ich ekspozycja w
formie plakatu. Twrcze prace plastyczne stymuluj
dzieci do ich omawiania i mwienia o sobie samych.
Dzieci mog wykonywa zadania plastyczne
indywidualnie lub w zespoach, a nauczyciel, monitorujc
ich prac, ma moliwo nawizania kontaktu z
poszczeglnymi uczniami, udziela wyjanie i zachca do
uywania jzyka angielskiego. Jest to jeden ze sposobw
realizowania zasady nauki poprzez celowe/sensowne
dziaanie.
6.3.6. Projekty jzykowe na lekcji jzyka
angielskiego
Projekt - wg Helm i Katz - to pogbione dziaanie
badawcze inicjowane przez dzieci lub nauczyciela, a jego
celem jest szukanie odpowiedzi na pytania uczniw.
Chocia nadrzdnym celem projektw jzykowych
(project work) jest utrwalanie i zastosowanie wczeniej
poznanych sw i struktur, nie mona pomin korzyci
poznawczych i spoeczno-emocjonalnych wynikajcych z
zastosowania pracy projektowej.
W pierwszej fazie projektu dzieci same lub z pomoc
nauczyciela rozdzielaj zadania zgodnie ze swoimi
umiejtnociami, przejmujc tym samym
odpowiedzialno za wasne dziaania. Druga faza to
zespoowa lub indywidualna praca nad projektem. Pewne
fazy przygotowania mog odby si poza
klas (zbieranie informacji, materiaw lub wykonanie
pewnych prac plastycznych). Trzecia faza to
przygotowanie prezentacji, np. w formie plakatu, i
omwienie pracy w jzyku angielskim.
Sposb realizowania projektu jest uzaleniony od
samodzielnoci uczniw, mog wic wystpi znaczne
rnice podczas jego realizacji, niemniej warto jest
wdraa uczniw do pracy projektowej ju od pierwszej
klasy. Ekspozycja wsplnej pracy uczniw przynosi im
poczucie dumy i wiary we wasne moliwoci.
Projekty daj moliwo integrowania programu
nauczania jzyka angielskiego z programem
Stwarzaj te doskona okazj do ksztatowania
umiejtnoci wspdziaania w sytuacjach szkolnych i
pozaszkolnych, niewtpliwie warto zaprezentowa efekty
pracy projektowej innym klasom oraz rodzicom na
spotkaniu klasowym.
6.4. Techniki nauczania
Efektywne metody nauczania dzieci w wieku
wczesnoszkolnym wymagaj zastosowania technik, ktre
wykorzystuj naturalne predyspozycje dzieci:
spontaniczno, emocjonalno, oraz skupienie si na
tym, co dzieje si tu i teraz.
Podane poniej techniki mog by zastosowane we
wszystkich trzech klasach szkoy podstawowej. Rola
nauczyciela polega na umiejtnym dopasowaniu technik
do wymaga poszczeglnych klas, zapewnieniu
odpowiedniego stopnia koniecznej rnorodnoci
(variety) oraz stopnia trudnoci. Ogromnie wane jest
rozpoznanie strefy najbliszego rozwoju ucznia (Zone
of Proximal Development - ZPD), czyli nie tylko tego, co
ucze jest w stanie wykona sam, ale te co moe zrobi z
pomoc nauczyciela lub/i innych uczniw. Naley tak
ustawi poziom trudnoci zadania, aby w peni
wykorzysta potencja intelektualny dziecka.
6.4.1. Techniki nauczania sownictwa
prezentacja i wiczenie nowych sw na podstawie
kart obrazkowych, materiaw autentycznych
(authentic materials) i przedmiotw;
prezentacja i utrwalanie sownictwa na podstawie
opowiadania;
prezentacja i utrwalanie sownictwa na podstawie
piosenek i rymowanek;
poszerzanie sownictwa w ramach tematu/pola
semantycznego, np. z wykorzystaniem burzy
mzgw (brainstorming);
utrwalanie sownictwa poprzez zabawy z kartami
obrazkowymi (flashcards);
stosowanie gier opartych na zapamitywaniu
(memory games);
literowanie - zapisywanie sw (spelling).
24
6.4.2. Techniki nauczania wymowy
powtarzanie modelu jzykowego (sw, fraz, zda)
za nauczycielem lub nagraniem;
powtarzanie, uczenie si na pami, wsplne
piewanie piosenek, rymowanek;
powtarzanie, uczenie si na pami amacw
jzykowych;
tworzenie, pisanie nowych kolejnych zwrotek
rymowanek, amacw jzykowych;
wyszukiwanie par rymujcych si wyrazw;
wysuchiwanie wyrazw z analogicznym
dwikiem;
suchanie/czytanie ksieczek opartych na zabawie
wyrazami z tym samym dwikiem;
czytanie na gos krtkich, prostych tekstw.
6.4.3. Techniki nauczania gramatyki
prezentacja i utrwalanie nowych struktur na
podstawie opowiadania;
prezentacja i utrwalanie sownictwa na
podstawie piosenek i rymowanek;
tworzenie, pisanie nowych czci historyjki z
uyciem nowej struktury;
ukadanie w dusze struktury gramatyczne
rozsypanki wyrazowej;
zabawa wyrazami, tak aby powstay
pytania/zdania;
czenie obrazkw i odpowiednich struktur.
6.4.4. Techniki nauczania sprawnoci
receptywnych: suchania i czytania
suchanie/czytanie i wykonywanie polece
nauczyciela (listen/read and do activities), np.
posuchaj/przeczytaj i zaznacz, pokoloruj, narysuj,
zakrel, pocz w pary: rysunki-sowa/ czci zda
oraz odpowiedz na pytania nauczyciela itd;
przewidywanie na podstawie tytuu, ilustracji lub
sw kluczy treci tekstu suchanego/ czytanego
(prediction);
zrozumienie oglnego sensu tekstu
suchanego/czytanego (listening/reading for the
gist);
wyszukiwanie szczegowych informacji
w tekcie (listening/reading for details - scanning);
po wysuchaniu nagranego tekstu odczytywanie
na gos pojedynczych sw, fraz, zda oraz
krtkich tekstw;
ciche czytanie i wykonanie zada
sprawdzajcych zrozumienie.
6.4.5. Techniki nauczania sprawnoci
produktywnych: mwienia i pisania
powtarzanie za wzorem - pisanie po ladzie
(tracing);
odpowiadanie na pytania nauczyciela -zapisywanie
odpowiedzi: najpierw z uyciem pojedynczych sw,
staych wyrae i zwrotw jzykowych (formulaic
chunks), prostych zda;
ustne opisywanie obrazka - opis obrazka
przechodzcy od pojedynczych sw do prostych
zda;
mwienie/pisanie o sobie na podstawie
zaprezentowanego modelu, np. uzupenianie luki
informacyjnej;
samodzielne zadawanie pyta;
prowadzenie krtkiej rozmowy stymulowanej
obrazkiem/podanym zestawem sw, pyta,
uzupenion ankiet (survey);
prowadzenie krtkiej spontanicznej rozmowy;
pisanie krtkiego kilkuzdaniowego tekstu.
6.4.6. Techniki wdraania autonomii ucznia
Przygotowanie uczniw do nauki na dalszych etapach
edukacyjnych jest jednym z priorytetowych celw
nauczania wczesnoszkolnego. Z tego wzgldu bardzo
istotne jest stopniowe, lecz systematyczne wdraanie
uczniw do samodzielnej i wiadomej nauki jzyka
angielskiego.
Wdraanie elementw autonomicznego uczenia si jest
procesem dugotrwaym i trudnym. Wymaga od
nauczyciela skrupulatnego zaplanowania, konsekwencji w
realizacji zada oraz systematycznoci. Jednak
satysfakcja, jak daje obserwacja rozwoju dziecka coraz
bardziej odpowiedzialnego za wasne uczenie si,
rekompensuje wszystkie trudnoci i problemy. Wskazane
jest jednoczesne zapoznanie rodzicw z zasadami
autonomii ucznia.
Proponujemy nastpujce techniki, ktre pomog
uczniom uwierzy we wasne moliwoci i postpy w
nauce:
systematyczne wdraanie do dokonywania
samooceny (self-assessment);
monitorowanie wiadomego uczenia si:
rozpoznawanie celw oraz postpw w nauce,
gwnie poprzez odpowiednio sformuowane pytania
nauczyciela;
refleksja dotyczca treci nauczanego materiau;
25
 zachcanie uczniw do wyraania opinii na
temat stopnia satysfakcji I like/I dont like;
zachcanie dzieci do udzielania sobie nawzajem
informacji na temat poprawnoci wykonywanych
zada;
wdraanie uczniw do pracy w parach/grupach;
zachcanie uczniw do samodzielnego
korzystania ze sowniczkw obrazkowych;
prowadzenie wasnych sowniczkw
obrazkowo-wyrazowych;
samodzielne czytanie ksieczek w uproszczonej
wersji jzykowej (graded readers);
zachcanie dzieci do odnajdywania przykadw
uycia jzyka angielskiego poza szko English
around us, np. na opakowaniach rnych produktw
lub w reklamach;
oferowanie wicze na lekcji do wyboru;
oferowanie zada domowych do wyboru;
wykorzystanie projektw jzykowych;
prowadzenie portfolio jzykowego (language
portfolio).
6.4.7. Techniki dramowe
Nie mona przeceni wartoci edukacyjnych i
wychowawczych technik dramowych (drama
techniques) stosowanych w nauczaniu jzyka
angielskiego.
Oto przykady proponowanych technik:
wiczenie jzyka komunikacji niewerbalnej -
mowa ciaa, np. pantomima;
uczenie si na pami i recytacja krtkich
wierszykw, rymowanek, piosenek;
odgrywanie rl w scenkach sytuacyjnych
(roleplay);
odgrywanie scenek na podstawie
prezentowanych tekstw;
opracowywanie i odgrywanie krtkich scenek;
przygotowanie i odegranie przedstawie/scenek
okolicznociowych, np. na zakoczenie roku.
6.4.8. Techniki multimedialne
Obecnie umiejtno korzystania ze rodkw
multimedialnych jest jednym z podstawowych wymogw
edukacyjnych. Wykorzystanie szkolnej pracowni
komputerowej jest jedn z paszczyzn integracji edukacji
wczesnoszkolnej i nauczania jzyka angielskiego. Poniej
kilka sugestii dotyczcych wykorzystania materiaw
multimedialnych:
zachcanie uczniw do pracy z cyfrowymi
komponentami kursw;
wyszukiwanie okrelonych informacji w
Internecie (wersja anglojzyczna);
zachcanie uczniw do ogldania filmw
i programw w oryginalnej wersji jzykowej
przez wykorzystanie materiaw DVD
doczonych do podrcznika;
wykorzystanie tablicy interaktywnej.
6.5. Formy pracy
Rnorodno form pracy na lekcji jest elementem, ktry
z znacznym stopniu wpywa na atrakcyjno zaj oraz
atmosfer w klasie. Zakres moliwoci jest do duy.
Nauczyciel powinien zwrci baczn uwag na sposb
wprowadzania nowych form interakcji, tak aby nie
doprowadzi do nieporozumie i chaosu.
Nauczyciel moe zaproponowa nastpujce formy:
praca z ca klas - nauczyciel inicjuje i kieruje
prac (lockstep);
- wypowiedzi chrem, np. caa klasa powtarza,
piewa;
- wypowiedzi indywidualne uczniw - kolejno
wskazana przez nauczyciela;
praca indywidualna, np. rysowanie, wypenianie
zada, ciche czytanie itp.;
praca w parach otwartych (open pairs) - dwoj e
dzieci wystpuje przed klas -jest to istotny element
prezentacji zadania i sprawdzenia zrozumienia
polecenia nauczyciela;
praca w parach zamknitych (closed pairs) -wszyscy
uczniowie pracuj podzieleni na pary;
praca w zespoach/grupach (groupwork) - warto
zwrci uwag na odpowiedni ukad awek
w klasie, np. awki ustawione w podkow, okrg lub
poczone po dwie.
6.6. Materiay nauczania
Materiay nauczania s bardzo wanym elementem
procesu nauczania. W znacznym stopniu wpywaj na
motywacj uczniw do nauki nowego jzyka, rozwj ich
wyobrani oraz ksztatowanie wraliwoci estetycznej.
Wykorzystywane na zajciach materiay i pomoce
dydaktyczne nie tylko musz spenia wszystkie wymogi
merytoryczne, ale rwnie ich opracowanie graficzne
musi by staranne i bardzo wysokiej jakoci.
6.6.1. Podrczniki
Podstawowe materiay nauczania to zestaw
podrcznik, wiczenia i ksika dla nauczyciela,
ktra zawiera opracowanie metodyczne kursu
26
i dodatkowe zadania oraz oddzielne zestawy testw.
Niezbdn czci zestawu s pyty CD z nagraniami
tekstw, scenek i piosenek. Natomiast pyty DVD i
tablice interaktywne znacznie poszerzaj moliwoci
prezentacji nowego jzyka i materiaw kulturowych.
English Adventure/New English Adventure
Our Discovery Island
Footprints
Yazoo
Backpack Gold
6.6.2. Pomoce naukowe i rodki
dydaktyczne
Poniej zaprezentowane rodki dydaktyczne s
niezwykle przydatne podczas zaj we wszystkich trzech
klasach:
karty obrazkowe (flashcards);
karty obrazkowe do gry w parach/ grupach;
karty wyrazowe (wordcards);
plakaty (posters), plansze tematyczne;
pacynka;
sowniki obrazkowe;
sowniki obrazkowo-sowne;
materiay autentyczne (authentic materials),
np. mapy zdjcia itd.;
autentyczne przedmioty (realia), np. guziki,
muszelki itd.;
materiay plastyczne.
6.6.3. Materiay pomocnicze
Sowniki
Longman Picture Dictionary
Longman Childrens Picture Dictionary
Ksieczki w uproszczonej wersji jzykowej
Penguin Young Readers
Penguin Kids Readers
Biblioteka metodyczna nauczyciela
The Primary English Teachers Guide
The Practice of English Language Teaching + DVD
Essential Teacher Knowledge
6.7. Struktura lekcji i zasady
planowania
Dzieci s bardzo wymagajcymi uczniami, gwnie ze
wzgldu na swoje potrzeby wynikajce z etapu rozwoju
poznawczego, emocjonalnego i spoecznego, na ktrym
si znajduj. Aby sprosta tym wymaganiom, lekcja
jzyka angielskiego powinna by skonstruowana zgodnie
z kilkoma zasadami.
Przede wszystkim ukad lekcji, czyli kolejne jej fazy
powinny by znane i zrozumiae dla dzieci. Dziki temu,
e struktura lekcji jest przewidywalna, wzmacnia si
poczucie bezpieczestwa (security) uczniw oraz
eliminowane s frustracja lub zniechcenie. Szczeglnie
wane jest staranne przygotowanie rytuaw klasowych
(patrz sekcja 6.1.), ktre wpywaj pozytywnie na
organizacj lekcji, podkrelaj jej kolejne etapy i
sygnalizuj zmiany. Struktura lekcji jest schematem,
ktre wypenia si rnorodnymi wiczeniami i
zadaniami dla dzieci.
Zapewnienie rnorodnoci w ramach kadej fazy ma na
celu:
cige aktywizowanie dzieci;
utrzymanie zainteresowania uczniw;
zaangaowanie rnych zmysw;
wykorzystanie rnych stylw uczenia si;
zintegrowanie sprawnoci jzykowych;
zapewnienie odpowiedniego tempa lekcji.
Aby osiga zamierzon rnorodno, naley w czasie
lekcji zmienia formy, metody, techniki pracy z dziemi
oraz wykorzystywa rne materiay dydaktyczne.
Bardzo przydatna jest zasada naprzemiennego
aktywizowania fizycznego i umysowego dzieci (stir
and settle).
Proponowane fazy lekcji:
rozgrzewka jzykowa (warm-up);
prezentacja nowego materiau;
wiczenia utrwalajce;
zakoczenie lekcji - refleksja nad tym, czego si
uczniowie nauczyli.
27
7. STANDARDY
OSIGNI UCZNIA
wiadomo celw, do jakich nauczyciel dy wsplnie z
uczniami, jest jednym z najwaniejszych elementw
planowania procesu dydaktycznego oraz rozkadu
materiau na nowy rok szkolny.
W nowej podstawie programowej wprowadza si
wskaniki szeciostopniowej skali CEFR dopiero na
drugim etapie, czyli w klasach IV-VI.
Dziki wiedzy, e poziomy biegoci jzykowej
(common reference levels) w klasach IV-VI okrela si
jako A1 (A2 dla grup o rozszerzonym programie),
nauczyciel jzyka w modszych klasach moe tak
organizowa proces nauczania, aby przygotowa uczniw
do nauki na kolejnym etapie edukacyjnym. Znajomo
poziomw jest szczeglnie przydatna w motywowaniu
uczniw, uwiadamianiu im, na jakim poziomie
zaawansowania si znajduj i jakie mog by ich
aspiracje.
Z racji potencjalnie duego zrnicowania potrzeb
poszczeglnych uczniw oraz duej rnorodnoci
organizacyjnej nauczania jzyka angielskiego w szkoach
(liczba godzin, podzia na grupy, liczebno klas) poniej
podajemy standardy na dwch poziomach A1 i A2.
7.1. Kompetencja
komunikacyjna
Poniej prezentowany opis zaoonych osigni ucznia
zosta opracowany wedug sugestii zawartych w
Europejskim systemie opisu ksztacenia jzykowego
powszechnie ju stosowanym w Europie. Znajomo
systemu i jego oznaczenia jest bardzo wana, aby
zagwarantowa spjno celw oraz umoliwi uczniom kolejnoci oraz nie wszystkie umiejtnoci s opanowane
pynne przejcie z jednego etapu nauki na drugi, a take,
by uatwi dzieciom kontynuacj nauki na dalszych
etapach edukacji.
Zgodnie z nowym podejciem do nauczaniu
wczesnoszkolnego jzyka angielskiego opis osigni
dotyczy postpw ucznia zarwno w zakresie
zdobywanej wiedzy (patrz sekcja 7.1.1.), jak umiejtnoci
jej zastosowania (sekcja 7.1.2.). Ponadto podajemy zakres
osigni w ramach umiejtnoci uczenia si (patrz sekcja
7.2. Umiejtno uczenia si).
7.1.1. Wiedza
Na etapie wczesnoszkolnym zakres niezbdnej wiedzy
obejmuje nazywanie i rozumienie przez dziecko
pojedynczych sw i wyrae dotyczcych jego osoby,
jego najbliszego otoczenia oraz ycia codziennego (patrz
sekcja 5.2. Zakresy tematyczne oraz sekcja 5.4. Materia
leksykalny).
Ucze:
potrafi uoy podstawowe sowa w grupy
semantyczne;
potrafi okreli zbir leksykalny na podstawie
podanych przykadw;
potrafi przeliterowa niektre znane sobie sowa;
potrafi znale wyraz niepasujcy do zbioru
(odd-one out);
potrafi zestawi podstawowe przymiotniki w
pary o przeciwnym znaczeniu;
rozumie znaczenie podstawowych struktur
gramatycznych, np. I am, Ive got.
Sama znajomo znaczenia poszczeglnych sw i
struktur nie jest rwnoznaczna z umiejtnoci ich uycia,
chocia stanowi niezbdna baz i punkt wyjcia do
dalszej nauki.
7.1.2. Umiejtnoci
Zarwno rodzice, jak i nauczyciele chcieliby wysoko
umieszcza poprzeczk zakadanych osigni. Naszym
programem chcemy obj wszystkie dzieci, bez wzgldu
na ich uzdolnienia czy ewentualne trudnoci, std nasze
realistyczne zaoenia i uywane w programie okrelenia
prosty i bardzo prosty jzyk oraz okrelenie podstawowe
struktury. Przede wszystkim dlatego, aby kade dziecko
miao szans odnie sukces, zgodnie z zasad, e sukces
przynosi nastpny sukces (Success breeds success).
Poniej podajemy list osigni uczniw niezbdnych
dla ksztacenia kompetencji komunikacyjnej.
Umiejtnoci te dotycz caego etapu wczesnoszkolnego,
a przedstawiona kolejno odpowiada gradacji trudnoci
zada i odzwierciedla najczciej realizowany ukad
zada w podrczniku. Naley pamita, e uczniowie nie
zawsze osigaj zakadane poziomy w zaprezentowanej
w tym samym zakresie. Na rnice ma wpyw osobowo
dziecka, jego preferencje w uczeniu si oraz czas i liczba
zada wiczcych poszczeglne kompetencje czstkowe.
ledzenie postpw uczniw i osiganych przez nich
celw ma zasadnicze znaczenie dla efektywnego
nauczania jzyka angielskiego.
Suchanie
Ucze w pierwszej fazie (poziom A1), gdy tempo
wypowiedzi jest wolne, a wymowa wyrana:
potrafi zrozumie bardzo podstawowe sowa
i wyraenia dotyczce wasnej osoby, najbliszego
otoczenia i wiata fantazji, rozumie polecenia w
jzyku angielskim dotyczce zachowania w klasie;
rozumie oglny sens scenek, bajek i innych
tekstw suchanych prezentowanych przez
nauczyciela lub jako nagrania.
28
W nastpnej kolejnoci (poziom A2), gdy tempo
wypowiedzi jest zblione do naturalnego:
potrafi zrozumie najczciej uywane sowa i
wyraenia oraz informacje dotyczce ucznia i jego
najbliszego otoczenia, a take wiata fantazji;
rozumie oglny sens tekstw na tematy najblisze
jego otoczeniu prezentowane w nagraniach audio;
potrafi wyrni oglne, a w nastpnej kolejnoci
szczegowe informacje ze suchanych tekstw.
Czytanie
Ucze w pierwszej fazie (poziom A1):
potrafi rozpozna graficzn form wyrazu i
poczy z obrazkiem lub przedmiotem;
rozumie zapisane w jzyku angielskim polecenia do
zada w podrczniku;
potrafi wybra z listy lub wskaza w krtkim
tekcie odpowiedni wyraz;
potrafi uzupeni luki w prostym tekcie,
dopasowujc brakujce wyrazy z podanej listy;
potrafi przeczyta gono zgodnie z zasadami
wymowy pojedyncze wyrazy i bardzo krtkie
zdania;
rozumie znane nazwy pojedyncze sowa i bardzo
proste zdania, np. na plakatach, ogoszeniach.
Ucze w drugiej fazie (poziom A2):
potrafi przeczyta gono swoj rol w scence;
potrafi czyta cicho ze zrozumieniem:
- rozumie oglny sens krtkiego, prostego tekstu,
- wybiera szczegowe informacje;
czyta bardzo krtkie, proste teksty, nie tylko z
podrcznika;
potrafi znale konkretne, przewidywalne informacje
w prostych tekstach na temat ycia codziennego.
Rozmowa
Ucze na poziomie A1:
potrafi reagowa werbalnie na polecenia/pytania
dotyczce klasowych rytuaw, np. Hi! How are
you?Im fine. Thanks;
potrafi odpowiada na proste pytania pojedynczymi
sowami lub staymi zwrotami;
uywa staych zwrotw i pyta wedug podanego
wzoru do przeprowadzania zada komunikacyjnych w
klasie;
potrafi bra udzia w rozmowie pod warunkiem,
e rozmwca jest gotw powtarza i inaczej
formuowa zdania.
Ucze na poziomie A2:
samodzielnie zadaje pytania na tematy dotyczce
najbliszego otoczenia;
potrafi bra udzia w rozmowie na znane tematy,
wymagajcej prostej i bezporedniej wymiany
informacji.
Wypowied
Ucze na poziomie A1:
potrafi nazwa i krtko opisa postaci, zwierzta z
najbliszego otoczenia i wiata fantazji;
potrafi, uywajc bardzo prostych wyrae
i zda, opowiedzie o sobie i swoim najbliszym
otoczeniu.
Ucze na poziomie A2:
potrafi wyrazi swoje opinie i myli w bardzo zwizy
i prosty sposb;
potrafi w prosty sposb opisa siebie, swoje
najblisze otoczenie oraz sprawy ycia
codziennego.
Pisanie
Ucze w pierwszej fazie (poziom A1):
potrafi pisa po ladzie;
potrafi przepisa wyrazy z tablicy, ksiki;
samodzielnie podpisuje swoje prace plastyczne
pojedynczymi wyrazami;
potrafi zapisa przeliterowane sowa;
potrafi napisa bardzo krtki tekst, podpisa swoj
prac plastyczn oraz na nastpnym etapie, opisa j
w kilku bardzo prostych zdaniach.
Ucze w drugiej fazie (poziom A2):
potrafi napisa krtki, prosty tekst wedug
podanego wzoru (parallel writing);
potrafi napisa pocztwk i krtki list wedug wzoru;
potrafi samodzielnie napisa krtk prost
notatk na znane mu tematy.
7.2. Umiejtno uczenia si
Nowoczesne podejcie do nauczania jzyka angielskiego
zakada ksztacenie strategii uczenia si ju od klasy I.
Zadaniem nauczyciela jest angaowanie uczniw w rne
zadania, ktre ksztatuj strategie
29
uczenia si, monitorowanie postpw ucznia oraz przede
wszystkim wspomaganie i udzielanie pozytywnej
informacji zwrotnej na ten temat. Podana poniej lista
obejmuje moliwe osignicia maych uczniw w tej
dziedzinie.
Ucze:
rozumie cel zada i potrzeb uczenia si jzyka
angielskiego;
potrafi skupi uwag na wykonywanych
zadaniach;
jest wraliwy na brzmienie jzyka angielskiego;
potrafi pracowa ze sowniczkiem obrazkowym;
potrafi domyla si znaczenia sw
z kontekstu (intelligent guessing);
rozumie cel samooceny i potrafi oceni swoje
postpy;
jest samodzielny: sam podejmuje prby
rozwizywania zada;
chtnie wykonuje zadania, nawet te dodatkowe;
potrafi poradzi sobie z niepowodzeniem, np.
chtnie poprawia le wykonane zadanie.
8. SPRAWDZANIE
POSTPW W NAUCE I
PROPOZYCJE ICH
OCENIANIA
8.1. Oglne zaoenia
Monitorowanie postpw ucznia, diagnozowanie
ewentualnych trudnoci, a nastpnie ocenianie to
niewtpliwie najtrudniejsze elementy pracy kadego
nauczyciela. Bez nich proces nauczania i uczenia si
byby niekompletny, a ocena efektywnoci nauczania
niemoliwa. Nauczyciel zdobywa informacje na temat
nauczania, a uczniowie dowiaduj si, w jakim stopniu
opanowali treci i umiejtnoci. Jednoczenie uczniowie
bacznie obserwuj, jak s oceniani, a bycie
sprawiedliwym plasuj na bardzo wysokim miejscu w
rankingu najbardziej podanych cech nauczyciela.
Koncepcja oceniania oparta jest na zasadzie pomiaru
sprawdzajcego (criterion-referenced assessment), czyli
sprawdzenia, w jakim stopniu ucze osign zaoenia
programowe, a nie, jak wypada na tle klasy, czyli
pomiaru rnicujcego (norm-referenced assessment).
W ten sposb eksponujemy osignicia indywidualne
ucznia i nie porwnujemy go z innymi dziemi. Nie
powinno si zachca uczniw do konkurowania ze sob
i ustalania niezdrowych rankingw. Kade dziecko
uczestniczc w procesie
nauki, ma prawo do rozwijania si na miar swoich
moliwoci i w odpowiednim dla siebie tempie.
Sprawdzanie i ocenianie postpw uczniw na lekcji
jzyka angielskiego stanowi istotn paszczyzn integracji
w nauczaniu wczesnoszkolnym. Zarwno sposb
oceniania, jak i komunikowanie wynikw powinny by
zgodne z zaoeniami wewntrzszkolnego systemu
oceniania, ktry na etapie edukacji wczesnoszkolnej
rekomenduje prowadzenie oceniania formatywnego
(formative/continuous assessment) (patrz sekcja 8.2.),
oraz zaleca stosowanie oceny podsumowujcej
(summative assessment) (patrz sekcja 8.3.) w formie
opisu osigni, a nie formalnych stopni.
Uwaamy, e metody sprawdzania postpw ucznia oraz
oceniania, powinny by przyjazne dziecku, tak aby go nie
zniechci i nie zdemotywowa do dalszej nauki. Do
najwaniejszych metod naley systematyczna obserwacja
postpw ucznia (patrz sekcja 8.4.1. Techniki kontroli
ustnej), nieformalne testy (patrz sekcja 8.4.2. Techniki
kontroli pisemnej) oraz praca projektowa (patrz sekcja
8.4.3.).
Wskazane jest, aby powyej podane metody uywane
byy jednoczenie z wdraaniem samooceny (patrz sekcja
8.5.) oraz prac z portfolio (patrz sekcja 8.6.).
Przede wszystkim metody sprawdzania postpw maych
uczniw powinny by rnorodne, aby nauczyciel mg
lepiej i w peni dostrzec ca gam osigni ucznia.
W diagnozowaniu postpw pomocna bdzie take
Diagnoza Szkolna Pearsona.
8.2. Ocenianie formatywne
Ocenianie formatywne/biece formative/continuous
asessment) jest najwaniejsze w procesie nauczania.
Polega na udzielaniu dziecku informacji na temat tego, co
ju osigno, w jakim zakresie oraz nad czym powinno
jeszcze pracowa, co poprawi oraz co udoskonali.
Eksponujemy osignicia i pozytywne strony zachowania
dziecka, aby wzmacnia to, co dobre, a nie zniechca
dziecka do dalszej pracy i demotywowa brakiem wiary
w powodzenie. Opis osigni i ewentualnych trudnoci
jest wan informacj dla rodzicw i fundamentem
profesjonalnej wsppracy szkoa-dom. Nauczyciel
natomiast uzyskuje cenn informacj na temat
efektywnoci nauczania: co powinien zmodyfikowa, co
zmieni w swojej pracy, aby uatwi kademu dziecku
uczenie si.
W ocenianiu formatywnym przydatna jest karta
indywidualnej pracy ucznia (patrz tabela 4), na
ktrej nauczyciel systematycznie odnotowuje
informacje na temat aktywnoci, postpw,
szczeglnych uzdolnie oraz ewentualnych trudnoci
dziecka.
W celu zorganizowania systematycznej obserwacji
postpw uczniw proponujemy nauczycielom
wykorzystanie tabeli oceny umiejtnoci uczniw (patrz
tabela 5). W zalenoci od celw obserwacji nauczyciele
ocenia mog wybrany przez siebie
30
Tabela 4. Karta indywidualnej pracy ucznia (adaptacja English Adventure).

OCENA Ucze ............................................................................................................................... klasa .................................

BIECA
AKTYWNO R E A L I Z A C J A ZADA

za okres chtnie bierze udzia rozumie polecenia poprawnie wykonuje zadanie

od ..........................
do ..........................
liczba wszystkie wikszo pojedyncze wszystkie wikszo pojedyncze wszystkie wikszo pojedyncze
lekcji ....................

wiczenie
rozumienia ze
suchu

wiczenie
mwienia

wiczenie
czytania

piewanie
piosenek

uczestnictwo w
zadaniach
komunikacyjnych,
grach

wiczenie
pisania

wiczenia
jzykowo--
plastyczne

aspekt, np. umiejtno opowiedzenia o swoim Dziki analizie wynikw obserwacji nauczyciel moe
ulubionym zwierztku (osignicia jzykowe), dokona oceny efektywnoci nauczania i podj
umiejtno pracy w parze lub zespole (rozwj decyzj o przeprowadzeniu wikszej liczby wicze
spoeczny) lub zaangaowanie w prac na lekcji utrwalajcych treci, z ktrymi uczniowie maj
(motywacj). Sporzdzajc tabel, nauczyciel problem.
wpisuje umiejtnoci, ktre podlegaj ocenie.
Zachcamy nauczycieli do formuowania celw
istotnych dla potrzeb poszczeglnych klas.

31
Tabela 5. Tabela oceny umiejtnoci uczniw.

Rozdzia ______

A = umiejtno opanowana w
peni

B = umiejtno opanowana we
fragmentach

C = umiejtno nieopanowana lub

wymaga intensywnego wiczenia

Umiejtno

8.3. Opisowa ocena sumatywna/

podsumowujca
Ocena sumatywna przeprowadzona na zakoczenie opisow uczniw. Poniej podajemy kilka sugestii
kolejnych semestrw, na koniec klasy I, II oraz dotyczcych oceny opisowej uczniw, ale przede
caego etapu wczesnoszkolnego powinna ujmowa wszystkim zachcamy nauczycieli do formuowania
informacje na temat wiedzy, umiejtnoci i aktywnoci wasnych opinii oraz wybierania tych, ktre s
dziecka w odniesieniu do treci nauczania zawartych najbardziej znaczce dla rozwoju ucznia. Lista podaje
w podstawie programowej. propozycje pozytywnych opinii. Oczywicie wymagaj
W klasie I nadrzdne znaczenie maj osignicia one odpowiednich modyfikacji w odniesieniu do
dotyczce sprawnoci rozumienia ze suchu oraz konkretnych uczniw, np. ucze potrafi doskonale,
mwienia. W klasie II i III informacja powinna nie potrafi w peni, potrafi tylko czciowo, zrobi
dotyczy wszystkich sprawnoci jzykowych. due postpy, ma jeszcze trudnoci itd.
Natomiast informacje na temat zaangaowania
ucznia, umiejtnoci uczenia si i umiejtnoci
pracy w zespole powinny by istotnym elementem
na kadym etapie nauczania wczesnoszkolnego.
Nauczyciele mog wykorzysta przykadowy raport
umiejtnoci (patrz tabela 6), by przygotowa ocen

32
Tabela 6. Raport umiejtnoci ucznia ocena opisowa.
Imi i nazwisko ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Klasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wiedza i umiejtnoci ucznia

znajomo sw i struktur

suchanie

rozmowa

wypowied

czytanie

pisanie

umiejtno uczenia si

motywacja

praca w zespole

Przykadowe sugestie oceny opisowej: Rozmowa

Znajomo sw i struktur jzykowych Ucze:

potrafi odpowiada na pytania nauczyciela;
Ucze:
opanowa zakres sownictwa wprowadzany samodzielnie zadaje pytania na tematy dotyczce
na lekcjach; najbliszego otoczenia;

potrafi nazwa przedmioty/zwierzta, o ktrych potrafi przeliterowa znane sobie sowa.

si uczy na lekcjach;

rozumie znaczenie podstawowych struktur Wypowied

gramatycznych oraz poprawnie je stosuje,
np. I am, Ive got. Ucze:
potrafi nazwa i w prosty sposb opisa postaci,
przedmioty lub zwierzta ze swojego najbliszego
Suchanie
otoczenia;
Ucze: potrafi samodzielnie opowiedzie o sobie i swoim
rozumie polecenia nauczyciela; najbliszym otoczeniu.
rozumie oglny sens historyjek i scenek
prezentowanych na lekcjach; Pisanie

potrafi wyrni proste informacje ze suchanych Ucze:

tekstw. samodzielnie podpisuje swoje prace plastyczne
pojedynczymi wyrazami;
Czytanie
potrafi napisa krtki, prosty tekst wedug
Ucze: podanego wzoru;
czyta po cichu ze zrozumieniem;
potrafi samodzielnie napisa kilka prostych zda
czyta gono zgodnie z zasadami wymowy; na omawiane tematy.
potrafi zrozumie oglny sens prezentowanych
tekstw; Umiejtno uczenia si

potrafi wybiera szczegowe informacje potrafi skupi uwag na lekcjach;

z prezentowanych tekstw.
jest wraliwy na brzmienie jzyka angielskiego;

33
 potrafi domyla si znaczenia sw
z kontekstu/gestu (intelligent guessing);
rozumie cel samooceny i potrafi oceni swoje
postpy;
jest samodzielny: sam podejmuje prby
potrafi poradzi sobie z niepowodzeniem, np.
chtnie poprawia le wykonane zadanie.
Motywacja
jest aktywny na lekcjach;
chtnie wykonuje zadania, nawet te dodatkowe;
chtnie uczestniczy w dodatkowych zajciach, np.
przedstawieniach.
Praca w zespole
przestrzega zasad grzecznego zachowania si w
klasie;
potrafi pracowa w koleg/koleank w parze;
potrafi pracowa w grupie;
chtnie pomaga innym.
8.4. Metody sprawdzania
postpw ucznia
8.4.1. Techniki kontroli ustnej
Duym wyzwaniem dla nauczyciela jest zorganizowanie
systemu sprawdzania rozwoju sprawnoci mwienia.
Szczeglnie gdy klasa jest liczna oraz gdy znajduj si w
niej uczniowie niemiali. Proponujemy, aby nauczyciel
zorganizowa zajcia w parach lub grupach, angaujc
dzieci w zadania na mwienie.
Warunkiem przeprowadzenia kontroli ustnej
poszczeglnych uczniw jest jednoczesne
zaangaowanie pozostaych uczniw. Zadania
najlepiej speniajce te wymogi to:
gry w karty obrazkowe lub obrazkowe i sowne;
zgadywanki, np. odgadywanie ukrytego
przedmiotu;
przeprowadzanie ankiety;
przeprowadzanie wywiadu.
Wartoci czc te zadania jest konkretny, wymierny
cel - wygrana w karty, wypenienie karty-ankiety,
zdobycie potrzebnej informacji, odgadnicie konkretnego
przedmiotu. Ponadto uczniowie, ktrzy wczeniej ni inni
wypeni zadanie, mog je powtrzy, np. jeszcze raz
zagra w karty lub zgadywank oraz przeprowadzi
wywiad z innym uczniem.
Nauczyciel sprawuje kontrol nad ca klas, lecz
wybiera poszczeglnych uczniw, ktrym si bacznie
przysuchuje. Uczniowie nie musz zdawa sobie sprawy
z tego, e s oceniani. Wane jest, aby wiedzieli, e
nauczyciel uwanie ich sucha, docenia ich wysiek, a
nastpnie udziela konstruktywnej informacji zwrotnej.
8.4.2. Techniki kontroli pisemnej - testy
przyjazne dzieciom
Nieformalne testy, a waciwie zestaw wicze, ktre
dzieci znaj bardzo dobrze z lekcji, sprawdzaj
jednoczenie umiejtnoci uczniw w ramach sprawnoci
suchania ze zrozumieniem, czytania i pisania. Wskazane
jest, aby nauczyciel przed testem dokadnie okreli
zakres sprawdzanego materiau: im wszy zakres, tym
uzyskany obraz bdzie bardziej wyrazisty, co uatwi
udzielenie konstruktywnej informacji uczniowi.
Techniki podane poniej opieraj si na tekstach, ktrych
dzieci suchaj oraz, na pniejszym etapie, ktre rwnie
czytaj. Istotne jest, aby rdo tekstu byo zrnicowane,
czyli nie tylko prezentowane przez nauczyciela, ale
rwnie pyty CD, nie tylko teksty napisane przez
nauczyciela, ale te drukowane.
dyktando rysunkowe: uczniowie suchaj i rysuj,
dorysowuj brakujce elementy lub odpowiednio je
koloruj;
dyktando liczbowe: uczniowie zakrelaj
odpowiedni liczb elementw, cyfry, liczby lub
zapisuj odpowiednie cyfry/liczby;
numerowanie: uczniowie suchaj lub czytaj i
odpowiednio numeruj obrazki;
zakrelanie: uczniowie suchaj i zakrelaj
odpowiednie obrazki lub suchaj i czytaj, aby
zakreli odpowiednie sowa;
prawda czy fasz:
- uczniowie suchaj zda, krtkich tekstw
i decyduj, czy narysowany obrazek odpowiada
treci, czy nie;
- uczniowie czytaj proste zdania i zaznaczaj,
czy doczone obrazki odpowiadaj treci zda;
czenie: obrazkw i sw, ilustracji i zda lub
krtkich tekstw, pyta i odpowiedzi, fragmentw
zda;
uzupenianie luk brakujcymi sowami;
krzywki: wpisywanie sw na podstawie
obrazka, opisu (proste zdanie), zagadki (prosty
tekst);
zbiory: wyszukiwanie zbiorw wedug kategorii,
wykrelanie niepasujcych sw lub informacji,
ukadanie rozsypanek obrazkowych, sownych lub
zdaniowych;
34
 bdy: wyszukiwanie i poprawianie bdw na
rysunkach, ilustracjach, w zdaniach oraz krtkich
tekstach;
podpisywanie obrazkw (labelling);
pisanie o sobie, o ulubionych rzeczach na
podstawie wzoru (parallel writing);
opisywanie ilustracji w kilku prostych zdaniach
(free writing).
Wanym zadaniem nauczyciela jest ustalenie formy
przeprowadzania testw:
czy podany zostanie cel testu, jeli tak, to w jakiej
formie;
czy potrzebny jest limit czasu;
czy uczniowie pracuj nad zadaniem
samodzielnie, czy w parach;
jak dodany zostanie komentarz do prac - punkty,
symbole, np. soneczka, informacja opisowa pisemna
(dla rodzicw) czy ustna;
jak przeprowadzona zostanie poprawa testu;
jak czsto stosowane bd testy.
8.4.3. Praca projektowa
Praca projektowa przeprowadzana na lekcji
umoliwia nauczycielowi ocenianie postpw
uczniw w wielu aspektach nauczania jzyka:
poprawno leksykalno-gramatyczna
wykonanego zadania - rozwj jzykowy;
praca indywidualna jako cz caoci, praca
w parach lub zespoowa - rozwj emocjonalno-
spoeczny;
sposb zdobywania brakujcych informacji
(rwnie na temat jzyka) - rozwj umiejtnoci
uczenia si.
Szczeglnie jeli czci projektu jest praca plastyczna, a
dzieci zwykle wykonuj j w rnym tempie, nauczyciel
moe, podchodzc do ucznia, zadawa dodatkowe pytania
lub udziela wyjanie. Ponadto praca projektowa
pozwoli nauczycielowi zapozna si z zainteresowaniami
poszczeglnych uczniw, ich talentami oraz w pewnym
stopniu preferowanym przez nich stylem uczenia si. Po
zakoczeniu pracy projektowej zachcamy nauczycieli do
eksponowania efektw pracy, np. plakatw. Zachcamy,
aby rwnie rodzice, podczas spotka klasowych, mieli
okazj poznania efektw wsplnej pracy swoich dzieci.
8.5. Samoocena
Umiejtno przeprowadzenia samooceny jest obecnie
uwaana za jeden z najistotniejszych czynnikw
efektywnego uczenia si. Poniej podajemy korzyci
wynikajce z systematycznego wdraania uczniw do
samooceny:
powtrka przyswajanych treci przeprowadzona przez
samego ucznia;
refleksja nad tym, czego ucze si uczy na lekcji
jzyka angielskiego;
uwiadamianie sobie wasnych kompetencji
jzykowych;
umiejtno okrelenia swoich mocnych i sabych
stron;
pozytywne ksztatowanie wizerunku siebie jako
ucznia odnoszcego sukcesy: Ju umiem, potrafi
nazwa, powiedzie, rozumiem itp.;
uczenie si odpowiedzialnoci za rezultaty
wasnej pracy;
motywacja do dalszej nauki.
Podsumowujc, samoocena stanowi pierwszy krok na
drodze do samodzielnego uczenia si. Ksztatowanie
umiejtnoci samooceny jest procesem, a wic tylko
systematyczna refleksja dotyczca procesu uczenia si,
np. wypenianie kart samooceny, moe przynie
zakadane efekty. Badania naukowe potwierdzaj, e
dzieci wiadome celw poznawczych oraz strategii
uczenia si osigaj lepsze rezultaty w nauce.
Zachcamy nauczycieli do korzystania z materiaw
zamieszczanych jako ostatnie zadanie kolejnych
rozdziaw w nowoczesnych podrcznikach. Zadania te
polegaj na okreleniu przez ucznia, w jakim stopniu
opanowa prezentowany i wiczony na lekcjach materia.
Dzieci same wystawiaj sobie ocen (patrz przykady
poniej). Innym istotnym pytaniem jest: Czy podoba Ci
si ten rozdzia?, Czy temat rozdziau by
interesujcy?. Fragment lekcji powicony refleksji jest
bardzo wanym momentem wyciszenia i skupienia si na
sobie.
wiczenie podsumowujce rozdzia w podrczniku
Footprints
wiczenie podsumowujce rozdzia w podrczniku
English Adventure
35
Karta oceny umiejtnoci ucznia English Adventure
Kade dziecko ma prawo do wasnego zdania na temat
treci i sposobu prezentacji materiau. Karta samooceny i
inne formy oceny wasnych postpw s wasnoci
dziecka i w adnym wypadku nie podlegaj formalnej
ocenie nauczyciela. S jednak wanym rdem
informacji o uczniu i jego umiejtnoci krytycznej oceny
samego siebie. W sytuacji, gdy ucze ma z tym trudnoci,
nauczyciel moe indywidualnie z nim porozmawia oraz
zasugerowa ponowne zastanowienie si nad
odpowiedzi.
8.6. Portfolio
Europejski system opisu ksztacenia jzykowego:
uczenie si, nauczania i ocenianie (Common European
Framework of Reference for Languages: learning, teaching,
assessment) i Europejskie portfolio jzykowe
(European Language Portfolio) wspieraj aktywne
metody nauczania oraz rozwijaj autonomi ucznia. Nasz
program zachca nauczyciela do zapoznania si z wyej
wymienionymi dokumentami, szczeglnie z
Europejskim portfolio jzykowym dla dzieci w wieku od
6 do 10 lat.
Decyzja o wprowadzeniu formalnego dokumentu
oczywicie naley wycznie do nauczyciela. Jednak w
wypadku, gdy nauczyciel nie zdecyduje si na ten krok, w
ramach naszego programu zachcamy nauczycieli do
systematycznego wdraania idei portfolio. Poniej
podajemy kilka sugestii:
zachcanie uczniw do kolekcjonowania
wanych prac dokumentujcych ich postpy
w nauce w teczce (nazwa uywana
w Europejskim portfolio jzykowym to dossier);
Wedug nas wane materiay to wybrane prace
domowe, samodzielne prace pisemne, prace
projektowe oraz nieformalne testy;
zachcanie uczniw do zbierania materiaw
autentycznych English around us, np. nalepki,
reklamy, hasa na billboardach;
planowanie projektw wsplnie z uczniami;
zachcanie uczniw do wyraania swoich opinii na
temat wykorzystanych na lekcjach materiaw,
zainteresowania tematem oraz form pracy;
zachcanie uczniw do refleksji nad tym, co byo
atwe/trudne, co wymaga powtrki;
systematyczne przeprowadzanie samooceny.
Warto wytumaczy rodzicom ide portfolio
i poprosi ich o wspprac przy kompletowaniu
dossier.
Korzyci wynikajce z systematycznej pracy nad
wdraaniem idei portfolio to:
ksztatowanie nawyku systematycznej pracy;
pogbiona refleksja nad uczeniem si;
36
 ksztatowanie pozytywnego nastawienia do uczenia
si: moje dossier pokazuje, jak pracowaem i jakie
zrobiem postpy;
rozwijanie umiejtnoci mylenia krytycznego, np.
Oce, co podobao/nie podobao Ci si w tym
rozdziale, Oce, co Twoim zdaniem, sprawia Ci
trudno, Co sdzisz o tej ksice?, Czy lubisz wprowadzanie dodatkowych piosenek (w tym pop
prac w parach?, Jakie prace chcesz umieci w
swoim dossier? itd.;
rozwijanie umiejtnoci mylenia twrczego
poprzez prace jzykowo-plastyczne, prace
projektowe;
wiksza staranno wykonywania prac;
wiksza samodzielno ucznia;
wiksza wiadomo jzykowa (dotyczy
zarwno jzyka ojczystego, jak i obcego);
wiksza wiadomo interkulturowa;
moliwo lepszej komunikacji i wsppracy z
rodzicami.
Portfolio jest kolejnym elementem, ktry wspomaga
ksztatowanie autonomii ucznia. Podobnie jak w wypadku
samooceny, kluczem do sukcesu jest tu systematyczna i
dobrze zaplanowana, wytrwaa praca zarwno
nauczyciela, i jak uczniw.
9. ZASADY
MODYFIKOWANIA
PROGRAMU
Realizacja programu przewiduje zajcia w wymiarze
dwch 45-minutowych lekcji w tygodniu lub trzech
spotka po 30 minut. Jeli czas przeznaczony na jzyk
angielski zostanie wyduony do trzech lekcji 45-
minutowych lub piciu spotka po 30 minut,
proponujemy nastpujce sposoby zmodyfikowania
programu:
stosowanie wikszej liczby wicze utrwalajcych
prezentowany materia;
wprowadzanie wikszej liczby prostych prac nad
projektami (dotyczy wszystkich klas);
wzbogacanie sownictwa w ramach omawianych grup
leksykalnych, szczeglnie o sowa sugerowane przez
uczniw;
songs), wierszykw;
wprowadzanie dodatkowych ksieczek w
ramach omawianych tematw;
wykorzystanie materiaw dodatkowych, np.
nagra DVD;
organizowanie projektw poza szko, np.
English around us;
nawizanie korespondencji z dziemi w innych
krajach.
BIBLIOGRAFIA
Bajorek, A., Bartosz-Przybyo, I., Pamua M., Sikora-
Banasik, D. Europejskie portfolio jzykowe dla dzieci od
6 do 10 lat. Warszawa 2006, Wydawnictwa Centralnego
Orodka Doskonalenia Nauczycieli.
Donaldson, M. Childrens Minds. London 1987,
Fontana Press.
Gardner, H. i in. Inteligencja. Wielorakie perspektywy.
Warszawa 2001, Wydawnictwa Szkolne I Pedagogiczne.
Halliwell, S. Teaching English in the Primary Classroom.
Harlow 2000, Pearson Education Ltd.
Helm, J., Katz, L. Mali badacze. Metoda projektu w
edukacji elementarnej. Warszawa 2003, Wydawnictwa
Centralnego Orodka Doskonalenia Nauczycieli.
Rada Europy: Coste, D., North, B., Sheils, J., Trim, J.
Europejski system opisu ksztacenia jzykowego: uczenie
si, nauczanie, ocenianie. Warszawa 2003, Wydawnictwa
Centralnego Orodka Doskonalenia Nauczycieli.
37
ZESTAWIENIE POJ
arts and craft activities zajcia plastyczne
attitude postawa, nastawienie do nauki jzyka obcego
audiolingual method metoda audiolingwalna
audiovisual method metoda audiowizualna
authentic materials materiay autentyczne
brainstorming burza mzgw
building self-confidence budowanie wiary we wasne umiejtnoci
can-do statements wypowiedzi potrafi
closed pairs pary zamknite
common reference levels poziomy biegoci jzykowej
communicative competence kompetencja komunikacyjna
communicative method metoda komunikacyjna
creative language use twrcze uycie jzyka
criterion-referenced assessment pomiar sprawdzajcy
descriptors wskaniki biegoci jzykowej
dossier teczka prac
drama techniques techniki dramowe
exposure kontakt z jzykiem
feedback informacja zwrotna
flashcards karty obrazkowe
formative/continuous assessment ocenianie formatywne/biece
formulaic chunks stae wyraenia i zwroty jzykowe
games gry i zabawy
graded readers ksieczki w uproszczonej wersji jzykowej
group work praca w grupach/zespoach
here and now tu i teraz
holistic approach nauczanie caociowe
humanistic approach podejcie humanistyczne
implicit grammar teaching nauczanie struktur, bez wyjaniania zasad regu gramatycznych
information gap luka informacyjna
intelligent guessing domylanie si znaczenia sw z kontekstu
intercultural awareness wraliwo interkulturowa
knowledge wiedza
knowledge-based society spoeczestwo informacyjne
labelling podpisywanie obrazkw
language portfolio portfolio jzykowe, teczka prac
learner-centred teaching nauczanie skoncentrowane na dziecku i jego potrzebach
learning strategies strategie zapamitywania i uczenia si
learning styles style uczenia si
learning to learn umiejtno uczenia si
listening for specific or detailed information wyszukiwanie szczegowych informacji
listening for the gist zrozumienie oglnego sensu tekstu
lockstep nauczyciel inicjuje i kieruje prac w caej klasie
memory games gry oparte na zapamitywaniu
motivation motywacja
norm-referenced assessment pomiar rnicujcy
open pairs pary otwarte
parallel writing pisanie krtkiego, prostego tekstu wedug podanego wzoru
phonic method podejcie foniczne
picture dictionary sowniczek obrazkowy
polisensory teaching nauczanie wielozmysowe
poster plakat
prediction przewidywanie
Project work projekty jzykowe
pronunciation wymowa

38
realia autentyczne przedmioty
roleplay odgrywanie scenek sytuacyjnych
routine activities klasowe rytuay
scanning wyszukiwanie szczegowych informacji w czytanym tekcie
security poczucie bezpieczestwa
self-assessment samoocena
self-esteem poczucie wasnej wartoci
silent period okres ciszy
skills sprawnoci jzykowe
skimming rozumienie oglnego sensu czytanego tekstu
social skills umiejtnoci spoeczne
songs, rhymes and chants piosenki i rymowanki
spelling literowanie sw
spiral syllabus spiralna konstrukcja rozkadu materiau
stir and settle zasada naprzemiennego aktywizowania fizycznego
i umysowego dzieci
storytelling narracja
summative assessment ocena podsumowujca
survey ankieta, kwestionariusz
teacher autonomy podmiotowo (autonomia) nauczyciela
topic temat lekcji
topic-based teaching nauczanie wok tematu
TPR Total Physical Response metoda reagowania caym ciaem
tracing pisanie po ladzie
variety rnorodno
warm-up rozgrzewka jzykowa
whole language method podejcie caociowe (globalne) do czytania
wordcards karty wyrazowe
ZPD - Zone of Proximal Development strefa najbliszego rozwoju ucznia

39