w & m m

O GODNOCI I OBOWIZKACH c

KAPASKICH

IM IZEX

pw. Alfo n sa de }..i g o u r i

i |dk(<n'a K'Ft;ii>la,

]M :/,K K L A I> l (t|.S K I

X. W A D Y S A W A Z A B O U SK IF .C O T. .1.

KAKW.
N A K L A D K Al 'I U Al A C Z A .
 bo

r m

J - O Z W A L A M Y I 'r ! Z i: i) I ! l'K 'O W A (

7, K O N S Y S T O | t / ,A K S | I A 'O - I U S K I T I K < ( O

\Y K ra k o w i)-. Inia 21. lisio p tu lit lJMVi.

iJL. S i f J. h a rd . Puzynn.
 Wydanie oryginalne nosi tytu: Sahc di
materie predicabiti cd iustnittivc per darc oii
esercizi d prti ; ed anehe per aso dc I.ezioue
privata a proprio projito in Ba ssano J//d-
W przekadzie polskim uwaano za sto-
stowne pooy tytu, ktryby obok krtkoci,
zawiera i tre sameje rzeczy.
Cay ukad, jak i sam tytu wskazuje e
byy to pierwotnie zapiski tylko w, Doktora,
ktre mu suyy do dawania rekolekcyi ka
panom, ogaszajc je drukiem, w. Biskup
pragn, aby te ugrupowane wyjtki z Pisma
w., Ojcw Kocioa i teologw stay si
przedmiotem rozmylania i czytania ducho
wnego, dla tych kapanw, ktrzy korzysta
nie mogli ze witych wicze. Tomacz
zachowujc nietykalnie cao i ukad w.
Pisarza, stosownymi ustpami, podzieli je
niejako na punkta, zwykle uywane w me-
dytacyi.
 O ile waciwo jzyka dozwalaa, sta
rano si o przekad prawie dosowny. W y
jtki z Pisma w. podano w tomaczeniu
Wujka, wedle wydania wileskiego z r. 1864.
Waniejsze uwagi i zdania Ojcw . i teo
logw, umieszczone w oryginale po acinie,
obok wolnego tomaczenia, podano w przy-
piskach.
Wydanie niniejsze jest identyczne z dwoma
pierwszemi.
 CZESC PIERWSZA.

R O Z D Z IA I.

0 godnoci kapaskiej.

i. w. Ignacy mczennik *) w licie swym

mwi: kapastwo jest najwysz godnoci z po
midzy wszystkich godnoci stworzonych.
wity Efrem nazywa kapastwo godnoci
nieskoczon 2).
Kapastwo, wedug w. Chryzostoma, cho
cia wykonywane na ziemi, winno by liczone
w poczet rzeczy niebieskich 3).
Wedle Kassiana, kapan wyszy jest od
wszystkich wadcw ziemskich, od wszystkich
wysokoci niebieskich, niszym za jest tylko od
samego B o g a i).

') Epist. ad Sm yr.: Omnium apex est Sacerdotium.

) Miraculum stupendum, magna, immensa, infinita Sacerdotii
dignitas {de Sacerd.).
n) Sacerdotium in terris peragitur, sed in rerum coelestium
ordinem reterendum est. (Lib. 3 de Sac. cap. 3).
4) 0 Sacerdos Dei, si altitudinem Coeli contempleris, altior
es; si dominorum sublimitatem, sublimior es; solo Deo et Creatore
tuo inferior es. (In Catol. Clor.).
OBOWIZKI KrUS<IS.
 Innocenty III mwi: kapan postawiony jest
midzy Bogiem a czowiekiem, mniejszy jest od
Boga ae wikszy od czowieka l).
wity Dyonizy nazywa kapana mem Bo
ym 2); a std kapastwo uwaa za godno
Bosk 3).
Wreszcie w. Efrem naucza nas, c dar go
dnoci kapaskiej przechodzi wszelkie pojcie 4).
Sam Pan nasz Jezus Chrystus zobowiza
wszystkich do uwaania kapanw jako Samego
Siebie: Kto was sucha, mnie sucha; a kto wami
gardzi, mn gardzis). Dla tego w. Chryzostom
mwi: K to szanuje kapana, szanuje Chrystusa;
a kto krzywdzi kapana, krzywdzi Samego Chry
stusa 6).
witobliwa Marya Ognacense, dla wysokiej
godnoci kapanw, caowaa ziemi, na ktrej
spoczyway ich stopy.
2. Godno kapaska mierzy si wanoci
obowizkw, jakie maj do spenienia.
Wybrani od Pana Boga na przedstawicieli
Jego na ziemi, wszystkie sprawy Boe oddane
zostay w ich rce ').
wity Ambroy nazywa kapastwo Boskim
urzdem H).
Kapan jest urzdnikiem Pana Boga, jest
przedstawicielem i wysannikiem caego Kocioa
do oddawania czci Panu i otrzymywania Jego
') Ser. 2. in Consecr. Pont.
2) Qui Sacerdotem di\it, prorsus divinum insinuavit sirum (de
coel. Hier. c. 3).
3) Angelica, imo divina est dignitas. (Ibid.).
4) Excedit omnem cogitationem donum dignitatis Sacerdotalis.
5) u k. x. 16 . c) ilo m . 1 7 in Mut.
7) Genus divinis ministeriis mancipatum. (S. Cyr. A lex. lib. 13
de Ador.).
8) Deifica professio. (De dign. Sac. c. 3).
 3

ask dla wszystkich wiernych. Cay Koci nie

moe odda tyle czci Panu Bogu, otrzyma tyle
ask, ile jeden kapan sprawujcy ofiar mszy
witej: Koci bowiem bez kapanw mgby
uczyni, co najwicej, ofiar P. Bogu z ycia
wszystkich ludzi; lecz czy moe i w por
wnanie ycie wszystkich ludzi z yciem P. Je
zusa, ktrego ofiara jest wartoci nieskoczon!
Czem s wszyscy ludzie wobec Boga jeeli nic
garstk pyu! Oto narodowie jako kropla wiadra...
jako proch maluczki'). Czeme s jeeli nie nico
ci : IVszyscy narodowie jakoby nie byli, tak s
przed nim -). Tak wic kapan odprawiajcy msz
w., daleko wicej oddaje czci P. Bogu, ofiaru
jc w niej P. Jezusa, anieliby wszyscy ludzie
uczyni to mogli niosc swe ycie w dobrowol
nej ofierze. Co wicej, jedna msza w. odpra
wiona przez kapana, wicej przynosi czci Panu
Bogu, anieli jej przynie mog wszyscy razem
wici, wszyscy Anioowie Boscy, sama nawet
Najwitsza Panna; kapan bowiem przy mszy
w. oddaje P. Bogu cze nieskoczon.
3. Kapan odprawiajcy msz w. czyni P.
Bogu godne dzikczynienia za wszystkie aski,
jakich udziela samym nawet witym w Niebie;
a do ofiarowania takich godnych dzikczynie
wszyscy wici razem nie s zdolni. A wic
i pod tym wzgldem godno kapaska jest
wiksz od wszystkich godnoci i dostojestw
nawet niebiaskich.
Kapan, jako pose od caej ziemi, wstawia
si do P. Boga i otrzymuje aski dla wszystkich
stworze Kapan poufnie przestaje i dziaa1
1) Izai. xi., 15. 2) Izai. xi., 17.
3) tJro universo terrarum orbe legatus intercedit apud Deum.
(S. Chr. dc Sae. lib. 6, cap. 4).
1*
z P. Rogiem ). Dla kapana nie ma drzwi zam
knitych.
4. Pan Jezus ponis mier dla utworzenia
godnoci kapaskiej.
Nie byo potrzeba aby Odkupiciel nasz umie
ra dla zbawienia wiata. Jedna kropla krwi, je
dna za, jedna Jego modlitwa dostateczne byy
dla zbawienia wszystkich ludzi; modlitwa ta war
toci nieskoczonej bya wystarczajc do zba
wienia nie jednego, lecz tysica nawet wiatw.
Lecz aby nada czowiekowi godno kapask,
mier Jezusa Chrystusa bya konieczn, gdzie
bowiem znale ofiar, ktr powicaj teraz
P. Bogu kapani nowego Zakonu? Ofiar wit
i bez zmazy, godn P. Boga, mg by tylko
sam Bg i Pan nasz.
5. Godno kapana mierzy si rwnie ?noc,
jaka mu jest dana nad Ciaem Rzeczywistem
i Ciaem Mistycznem Jezusa Chrystusa.
Co do Ciaa Rzeczywistego. Artykuem jest
wiary, e P. Jezus zobowiza si do posusze
stwa kapanowi podczas konsekracyi, do zstpie
nia w jego rce pod przymiotami sakramental
nymi. Rzecz zaiste podziwienia byo godn, gdy
P. Bg by posusznym Jozuemu i zatrzyma
soce na rozkaz jego: Soce przeciw Gabaon
nic ruszay si... Stano tedy soce w p nieba1).
Lecz podziwu i uwielbienia godniejszem jest, gdy
P. Bg staje si posuszny kilku sowom ka
pana; Hoc esi corpus meum. Sam zstpuje na
otarz w jakiemkolwiekbd miejscu i tyle razy
ile kapan Go powouje, umieszcza si w7 jego
rkach i to wtenczas nawet, kiedy kapan jest12

1) Cum Deo familialiter agit. (S. Ephr. de Sacer, lib. 1).

2) J o z . X , 12 i 13.
jego nieprzyjacielem. Nie tylko e Pan przybywa
na modlitw kapana, lecz zupenie zostaje do
jego rozporzdzenia, kapan moe Go przenosi
z miejsca na miejsce, wedug swej woli. Wedug
swej woli zamyka Go w tabernakulum, wysta
wia na otarzu, wynosi po za koci, moe Nim
siebie i innych karmi. Nigdy adnemu z Anio
w podobna wadza dan nie bya ').
6. Co si tyczy Ciaa mistycznego Jezusa
Chrystusa, ktrem jest zbir w-szystkich wier
nych, kapan ma nad niem moc kluczy; moe
uwolni grzesznika z pieka i uczyni godnym
nieba ; niewolnika szataskiego moe przemieni
w dzieci Boe.
P. Bg zobowiza si do potwierdzenia sdu
kapana przebaczajc lub nie, wedug tego, czy
kapan rozgrzesza lub nie, spowiadajcego si,
stosownie do tego usposobienia2).
Kapan wydaje wyrok a P. Bg go po
twierdza 3).
7. Kapani s szafarzami ask Boskich, to
warzyszami Boym i4).
Kapani s zaszczytem i podpor Kocioa,

') O mas inia potestas! ad eorum pene libitum Coipus Christi

cle panis transubstantiatur materia; descendit de Coelo in carnei
Verbum et Altaris reperitur in mensa! Hoc illis (mwic o ka
panach) erogatur cx gratia, quod nusquam datum est Angelis.
I li assistunt D eo; illi contrectant manibus, tribuunt ct in se sus
cipiunt. (S. Laur. Ju st. Senn. de Kuch. n. 27).
2) Tanta Sacerdoti potestas attributa est judicandi, ut in arbi
trio ejus poneretur coeleste judicium. (S. Maxim).
s) Praecedit sententia Petri sententiam Redemptoris: Dominus
sequitur senum , et quicquid hic inferioribus judicaverit, hoc ille
in Supernis comprobat. (S. Pctr. Dam. Scrni. 27).
4) ln domo Dei divinorum bonorum oeconomos, socinsque Do
Sacerdotes respicite. (S. Ignat. Mart. Kpist. ad Polycarp.).
bramami a zarazem i odwiernymi niebios, oni
jedni mog je otworzy lub zamkn ').
8. Gdyby Odkupiciel Pan nasz Jezus Chry
stus zstpi do jakiego kocioa i zasiad w kon-
fesyonale dla udzielenia Sakramentu pokuty, a opo
dal w innym kotifesyonale, lecz w tym samym
czasie, zasiadby jaki kapan, sowa te: Ego te
absolvo, wyrzeczone przez P. Jezusa i przez ka
pana, jednakowy miayby skutek: tak tam jak
i tu, grzechy byyby odpuszczone.
Wielki byby zaszczyt dla poddanego, gdyby
otrzyma od swego krla wadz uwalniania kogo
chce od k a r y ; a o ile bez porwnania wiksza
jest wadza jak Ojciec Przedwieczny udzieli
Jezusowi Chrystusowi, a Jezus Chrystus udzieli
kapanom uwalniania od kary piekielnej, nic
tylko ciaa ale i duszy!").
9. Godno kapaska jest najzacniejsz po
midzy wszystkiemi godnociami tego w iata3).
Przewysza ona godno krlw i cesarzy i sa-
rnyche nawet Aniow ').
(rodno kapaska rni si od godnoci kr
lewskiej jako zoto od oowiu ft). Przyczyna za

') Ipsi sunt Kcdcsiae decus, columnae firmissimae, januae C i-

\itatis aeternae, per quas omnes ingrediuntur ad Christum: ipsi
janitores, quibus claves datae sunt Regni coelorum; ipsi dispensa
tores regiae domus, quorum arbitrio dividuntur gradus singulorum.
(S. Prosp. de Vita Contcmpl. lil>. 2, cap. 3)-
2) Omne judicium a Filio illis traditum, nam quasi in Coelum
translati ad principatum istum perducti sunt. Si cui R ex hunc
honorem detulerit, nt potestatem habeat quoscumque iri carcerem
conjectos laxandi, beatus ille judicio omnium luerit. A t vero qui
tanto majorem a Deo accipit potestatem, quanto animae corpori
bus praestant. (Chrys. de Sacer, lib. 3. c. 5).
) Nihil excellentius in hoc saeculo. (S. Am br. de dign. Sacer, c. 3).
4) Praetulit vos Sacerdotes Regibus et Imperatoribus; prae
tulit Angelis. (S. Bern. Serin. ad Past. in Syn.).
') Longe erit inieritis, quam si plumbum ad aurum compares.
jest ta, e wadza krlewska rozciga si do ciaa
tylko i dbr doczesnych, kapaska za dotyczy
duszy i dbr duchowych ').
io. Dobrzy krlowie poczytuj sobie za za
szczyt okazywanie uszanowania kapanom, jak
nas o tom naucza Papie Marceli -).
Krlowie zginaj pokornie kolano przed urz
dnikiem Boym, cauj jego rce, schylaj gow
dla otrzymania od niego bogosawiestwa 3).
Baroniusz przywodzi przykad (na rok 325,
n. 15) Leoncyusza, biskupa z Trypoli, ktry b
dc powoanym przez cesarzow Euzebi do
przybycia na jej dwr, nastpne warunki nazna
czy: na jego przyjcie cesarzowa zejdzie z tronu
i podejdzie ku niemu ze schylon gow pro
szc o bogosawiestwo, nastpnie on usidzie,
cesarzowa za bdzie moga usi tylko za jego
pozwoleniem.
wity Marcin, zaproszony do stou cesarza
Maksyma, swemu kapelanowi przedstawi naj-
pienvej kielich do picia, a potem cesarzowi.
C esarz Konstantyn na Soborze Nicejskim
chcia zajmowa ostatnie miejsce, poza wszyst
kimi kapanami i to na krzele mniej wzniesio-

Aurum non tam pretiosius est plumbo, quam regia potestate altior
est dignitas Sacerdotalis. (S. Am br. dc dign. Sacer, c. 2. dist. 36).
') Unanto anima corpore praestantior est tanto est Sacerdotium
regno excellentius. (S. Clem. lib. 2, cap. 34), Habent Principes
\inculi potestatem, verum corporum solum; Sacerdotes vinculum
etiam animarum contingit. (S. Chrys. Ilum . 5 in Isaim).
2) Tu c. Boni Principis, dist. 96.
3) Reges flexis genibus offerent vobis (sacerdotes) munera, et
deosculantur manum, et ejus contactu sanctificantur. (Pelt. BJess.)
serm. 4 ;).
Major est hic principatus, quam R eg is; propterea R e x caput
submittit manui Sacerdotis. (S. Chrys. Jfom . 4, dc verb. Isai.).
nem od innych, a nadto usi za ich dopiero
pozwoleniem ).
witobliwy krl Bolesaw, tak szanowa ka
panw, i nie mia siada w ich obecnoci.
ii. Wadza kapaska przewysza wadze
Aniow, jak mwi w. Tomasz -). To samo
utrzymuje w. Grzegorz Nazyanzeski:).
W szyscy Anioowie razem nie mog odpu
ci choby jednego tylko grzechu. Anio Str
czuwa nad dusz sobie powierzon, a gdy ta
kowa zmae si grzechem, pobudza j do uda
nia si po rozgrzeszenie do kapana, sam bo
wiem rozgrzeszy jej nie moe 4).
w. Micha moe uwolni od uciskw szata
skich dusz konajcego, ale j uwolni z wizw
grzechowych nie moe.
w. Franciszek Salezy, po udzieleniu Sakra
mentu kapastwa pewnemu witobliwemu m
owi, ujrza tego, w chwili wyjcia, zatrzymuj
cego si przede drzwiami, jakoby dla ustpienia
miejsca innej osobie. Pytany od witego o oprzy-
czyn wyzna, i Pan raczy go zaszczyci obe
cnoci widzialn Anioa Stra, ktry zawsze
poprzedza go, lub szed po prawej rce; od czasu
wywicenia za, stan po jego lewej rce i nie
chcia go poprzedza. To byo powodem, doda,
zatrzymania si przy drzwiach, w pobonej sprzecz
ce z Anioem.
w. Franciszek z Asyu mawia: Jeelibym
widzia Anioa z nieba i kapana, pierwej ugi-

'} Euscb. in Vita Comt. 1. 3, c. 22.

2) 3. p. qu. 22, art. i ad 1.
3) Sacerdotium ipsi quoque A nieli venerantur.
4) Licet assistant, praesidentis (Sacerdotis) imperium evpectari-
tes, nullus tamen eorum ligandi atque solvendi possidet potesta
tem. (S. Peti'. Dam. de S. Petro, serni. 2(i).
 9

bym kolano przed kapanem, nastpnie dopiero

przed Anioem.
12. Wadza kapaska wysz jest od wa
dzy samej nawet Najwitszej Panny.
Matka Boska wstawia si za nami i otrzymuje
dla nas aski, lecz nie moe odpuci najmniej
szego grzechu, jak mwi Papie Innocenty III l).
To samo mwi w. Bernardyn Seneski2).
I oto przyczyna jak przywodzi: Marya po
cza P. Jezusa raz tylko, lecz kapan konsekru
jc, poczyna Go tyle razy ile chce, tak e, gdyby
Osoba Zbawiciela nie bya jeszcze na ziemi, ka
pan, przez wymwienie sw konsekracyjnycb,
wydaby t wielk osobisto Boga-Czowieka.
w. Augustyn w oa: Jake dostojna godno
kapanw, w ktrych rku, jakby w onie Naj
witszej Panny, wciela si Syn B o y3).
13. Kapani nazywani s ojcami Jezusa Chry
stusa 4).
Kapan, bdc przyczyn czynn, dla ktrej
Osoba Jezusa Chrystusa istnieje prawdziwie w ho-
styi konsekrowanej, moe, niejako, nazywanym
by twrc swego Stworzyciela; wymawiajc
bowiem sowa konsekracyjne, stwarza, e tak
wyrazi si mona, Jezusa Chrystusa w Sakra
mencie, daje Mu istnienie sakramentalne, wrydaje
Go jako ofiar majc by przedstawion Ojcu
Przedwiecznemu.
) Licet B B . Virgo excellentior fuit Apostolis, non tamen illi,
sed istis Dominus claves R egni Coelorum commisit. (C. Nova
quaedam de Poen. rem.).
2) Virgo benedicta, excusa me, quia non loquor contra te:
Sacerdotium ipse praetulit supra te. (Tom I, Serm. 20, art. 2,
cap. 7).
3) O veneranda Sacerdotum dignitas, iu quorum manibus Dei
Filius, vcluti in utero Virginis, incarnatur. (Hom. 2, in P sal 37 )*
4) Parentes Christi. (S. Bern. Sonii, ad Past. in Syn.).
 ---- !O

Do stworzenia wiata dostatccznem byo P.

Bogu wyrzec sowo i wiat zosta stworzonym.
Albowiem on rzeki i uczynione s ; ') dostatccznem
jest rwnie dla kapana wyrzeczenie tych sw:
Tuc est Corpus ?nciim, aby chleb przesta by
chlebem a sta sic Ciaem Jezusa Chrystusa2).
Jako sowo Boe stworzyo niebo i ziemi,
tak sowa kapaskie, mwi w. Hieronim, stwa
rzaj Jezusa Chrystusa3).
Godno kapana jest tak wielka, i ma prawo
do bogosawiestwa Jezusa Chrystusa na ota
rzu, jako ofiar przedstawion Ojcu Niebieskiemu.
O. Mansi nauczaJ), e w ofierze mszy witej,
P. Jezus uwaany jest jako ofiarnik i jako ofiara.
Jako ofiarnik gwny bogosawi kapana, lecz
jako ofiara od kapana jest bogosawionym.
14. W ysoka godno kapana mierzy si je
szcze wzniosoci urzdu jaki zajmuje.
Kapastwo nazwane jest siedzib witych 5).
Kapani zowi si wikary uszami Jezusa Chry
stusa, poniewa zastpuj jego miejsce na ziemi 6).
To samo zdanie znajduje si w ustach w. Ka-

b Ps. XNNII, '),

-) Potestas Sacerdotis est sicut potestas divinarum personarum,
quia in panis transubstantiatione tanta requiritur virtus, quanta in
mundi creatione. (S. liem. Sen.). O venerabilis sanctitudo manuum!
O felix exercitium! Oui creavit me (.si fas est dicere) dedit mihi
creare sc; et qui creavit me sine inc, ipse creavit sc mediante
me. {S. Aug. in ps. 37).
3) Ad nutum Domini de nihilo suhstetcrunt excelsa coelorum,
vasta terrarum; ita parem potentiam Sacramenti verbis praebet
virtus. (Sermo de Corp. Cln.).
4) Tract. 22, dise. 12 , n. 5.
s) I.OCUS Sanctorum. (Syn Carnot, an. 1530).
(l) Vos estis Vicarii ('Inisti, quia vicem ejus eiilis. (S. Aug.
Senn. 3(1, ad Fratr.).

\
j
rola Koromeusza przemawiajcego do Synodu
Medyolaskiego ).
A ju pierwej Aposto powiedzia by: M ia
sto Chrystusa tedy poselstwo sprawnie my, iakoby
Bg przez nas napomina'1).
Wstpujc do Nieba, Odkupiciel pozostawi
na ziemi kapanw, aby byli porednikami mi
dzy Bogiem a ludmi, co gwnie odbywa si
przy otarzu 3).
15. Kapan zajmuje miejsce samego Zbawi
ciela, kiedy odpuszcza grzechy mwic: Ego te
absolvo. Jezus Chrystus t wadz Bosk, jak
otrzyma od Ojca swego, udzieli kapanom 4).
Dla odpuszczenia jednego tylko grzechu po
trzeba wszechwadzy Najwyszego5). Dla tego
ydzi syszc P. Jezusa odpuszczajcego grze
chy, susznie mwili: Kt moe odpuci grze
chy, jeeli nic sam Bg!
Przebaczenie to, ktre P. Bg moe udzieli
sw wszechmoc, kapan udziela je mwic: Ego
te absolvo a peccatis lu is ; sowa bowiem sakra
mentalne, wymwione przez kapana, sprawiaj
natychmiastowy skutek tego, co wyraaj.
Co byby za podziw, gdyby ujrzano czowieka
przemieniajcego, za wymwieniem kilku sw,
czarnego murzyna w Europejczyka biaej rasy!
A kapan czyni daleko wicej, gdy mwi te

') Dci personam in tenis gerentes.

2) II. K or. v, 20.
3) Accedat Sacerdos ad altaris tribunal ut Christus. (S. Laur.
Just.).
Sacerdos in Altari vice Christi fungitur (S. Cypria).
Cum videris Sacerdotem olTerentem, consideres Christi manum
invisibiliter extensam. (S. Chrys. Iom. f>9 ad pop. Ani.).
4) [e su s d o s u o v e s tie n s S a c e rd o t e s . ( I ert.).
5) Deus, <|ui omnipotentiam tuam parcendo maxime, ct mise-
lendo manifestas. (\V pieniach kocielnych).
 sowa: daj ci rozgrzeszenie, albowiem w tej
samej chwili grzesznika godnego potpienia czyni
przyjacielem Hoym, niewolnika szataskiego
przeobraa w dziedzica niebieskiego.
16. Kardyna Hugon kadzie w usta Pana
nastpujce sowa, jakoby rzeczone do kapana
dajcego rozgrzeszenie grzesznikowi: Jam stwo
rzy niebo i ziemi, a ciebie przeznaczam na
stworzenie szlachetniejszej rzeczy, uczy now
dusz, to jest niech z niewolnicy szataskiej sta
nie si mojem dzieciciem. Jam sprawi, e zie
mia wydaje owoce, tobie przeznaczam dzieo
przedniejsze, uczy aby dusza zrodzia owoce du
chowe ).
Dusza bez aski jest drzewem uschnitem, nie
zdolnem do wydania owocu ; lecz po otrzymaniu
aski, za porednictwem kapana, wydaje owoce
do zbawienia wiecznego.
Wedle w. Augustyna, usprawiedliwienie grze
sznika jest dzieem daleko wikszem, anieli stwo
rzenie nieba i ziemil2).
Czytamy w Pimie w.: A ieli masz rami,
iako Bg, a ieli grzmisz gosem podobnym 34). Kto
jest ten co ma rami rwnic silne jako rami
Boe, a ktrego gos grzmi jako gos Boy ? jest
nim kapan dajcy rozgrzeszenie, uywa bowiem
ramienia i gosu Boego dla oswobodzenia dusz
od pieka.
17. Wedle w. Ambroego, kaptan dajcy
rozgrzeszenie spenia czynno Ducha Sw . uspra
wiedliwiajcego dusze ). Dlatego Odkupiciel nasz

l) In 1. cor. 3.
'-) Majus opus csl ex impio justum facere, <piani crcarc coelum
et terram.
3) Job , \i., 4.
4) Munus Spiritus Sancti officium .Sacerdotis.
dajc kapanom wadz rozgrzeszania: Tchyil na
nie, y rzeki im : Wemicie Ducha witego: kt
rych odpucicie grzechy s im odpuszczone: a kt
rych zatrzymacie, s im zatrzymane *). Da im Pan
swego Ducha, to jest Ducha w., ktry uwica
dusze; uczyni ich Swymi pomocnikami, wedug
wyraenia Apostoa: Jestem y pomocnikami Bo
ty mi*).
Takie jest zdanie i nauka w. Grzegorza l*3).
w. Klemens mwi: Kapan jest Bogiem na
ziemi4*).
Czytamy w psalmach Dawida: Bg stan
w zgromadzeniu Bogw r>), tymi bogami, wedle
w. Augustyna, s kapani6).
Dla tego rwnie Innocenty III mwi: K a
pani dla godnoci swojej nazywani s bogami 7).
18. Co za sprzeczno, woa w. Ambroy,
kiedy si widzi w teje samej osobie wysok go
dno poczon z uczynkami nieprawymi! 8).
Czeme jest ta wielka godno udzielona nie
godnemu, jeeli nie per rzucon w boto! 9).
19. A aden sobie czci nie bierze: jedno ktry
bywa wezwa od Boga, iako Aaron. Tak i Chry
stus nie sam Siebie wsawi e si sta Najwy-
l) w . Jan X X . 22. 23. 7) I. Do K or. i i i . 9.
3) Principatum divini judici sortiuntur, ut jure Dei quibusdam
peccata retineant, quibusdam relaxent.
4) Post Deum terrenus Deus.
r) i-.xxxr, 1.
y) Dii excelsi, in quorum synagoga Deus deorum stare desi
derat. {S. Aug, Sernr. 36, ad Presb. ad Erem.).
7) Sacerdotes propter officii dignitatem deorum nomine nun
cupantur.
8) X e sit honor sublimis et vita deformis; Deifica professio,
et illicita actio. Actio respondeat nomini. (S. Am br. de dign.
Sacer, cap. 2).
9) Quid si dignitas indigni humeris posita, nisi gemma luto
superstrata? (Salv. lib 2, ad Eccl. Cath.).
szym K apanem ; ale ktry do niego mwi, Sy?i
my jeste ty, iam ciebie dzi urodzi;
Aposto ostrzega, aby nikt nie wynosi si do
kapastwa nic otrzymawszy powoania Boskiego,
jakie byo udzielone Aaronowi, poniewa sarn
nawet P. Jezus nie przyj na Siebie charakteru
kapaskiego, zanim Go Ojciec Niebieski do tego
nie powoa. To jedno dostatecznie wykazuje
wznioso godnoci kapaskiej; a im wicej
godno jaka jest wzniolejsz, tem wicej oba
wia si jej winnimy; co te twierdzi i w. Hie
ronim ').
Posuchajmy w. Grzegorza woajcego z bo
leci: Wybrani wchodz do nieba usprawiedli
wieni rekami kapanw, a sami kapani piesz
w otchanie piekielne l2). Podobni, mwi dalej, do
wody chrztu, ktra oczyszcza ze wszystkich grze
chw i posya do nieba tych ktrych obmywa,
a sama do kauy cieka3).

R O Z D Z IA II.
0 celu kapastwa.
i. wity Cypryan mawia: mowie oy
wieni prawdziwie Duchem Boym czuj si na
penieni bojani na myl zostania kapanami ;
porwnywa ich do czowieka drcego z obawy,

l) Grandis dignitas Sacerdotum, sed grandis mina eorum si

peccant. Laetemur ad ascensum, sed timeamus ad lapsum. (S. llic r .
lib. 3, in E/., ad c. 44).
-) Ingrediuntur electi, Sacerdotum manibus expiati, coelestem
patriam, et Sacerdotes ad inferni suplicia festinant.
3J .. .e t ipsa in cloacas descendit. (S. Greg. J lan. 17 in Evang.).
aby ciar, jaki kad mu na barki nie przy
gnit go ).
Sw. Epifanjusz nie mg znale nikogo, coby
chcia zosta kapanem 2).
Sobr Kartagiski widzia si zniewolonym
do postanowienia, moc ktrego, ci ktrzy s
poczytani za godnych, mog by zmuszeni do
przyjcia wice, pomimo swej woli.
Wedug wiadectwa w. Grzegorza Nazian-
zeskiego: Nikt si nie cieszy zostajc kapanem 3).
Sw. Cypryan dowiedziawszy si o majcem
nastpi swojem wywiceniu, skry si z po
kory, jak pisze Diakon Pawe w yciu tego
witego.
To samo pisze o sobie w. Fulgencyusz,
uciek rwnie i skry si 4).
Sw. Atanazy, wedle Sozomena, ratowa si
rwnie ucieczk przed wiceniami.
w. Ambroy, jak sam mwi, dugo si temu
opiera5).
w. Grzegorz, chocia P. Bg okaza cudo
wnie e go przeznacza do kapastwa, stara si,
przebrany w cudze suknie, unikn wywicenia.
2. A by nie by wywiconym, w. Efrem
uda pomieszanie zmysw; w. Marek uci so
bie palec; w. Antoniusz obci sobie uszy, nos,
a kiedy lud domaga si, aby pomimo tego otrzy
ma wicenia, zagrozi uciciem sobie jzyka,
i wwczas dopiero przestano na nalega.

') Kcperio oirmes sancio divini ministerii ingentem vclnti mo

lem formidantes. {S. Cypr. Kpis. ad Clcr. rom.).
2) Kp. ad Joan. J l ici.
3) Nemo laeto animo creatur Sacerdos.
4 Vota populi velociori fuga praeveniens, latebris incertis ab
sconditur.
5) Quam resistebam, ne ordinarer.
 i6

Wiadomo, c w. Franciszek Seraficki nie

zgodzi si nigdy na swe wywicenie, w wi
dzeniu bowiem objawionem mu zostao, e du
sza kapana powinna by tak czysta jak naczynie
krysztaowe.
Opat Teodor by tylko dyakonem, lecz nie
chcia peni tego urzdu, albowiem bdc na
modlitwie, ujrza sup ognisty i usysza gos,
ktry do mwi: Jeeli masz serce rwnie go
rce jak ten sup ognisty, speniaj czynnoci
przywizane do twego wicenia.
Opat Motues by kapanem, lecz nie chcia
nigdy odprawia mszy witej, mwic, i by
zmuszonym do przyjcia wice, ale nie jest
godnym do speniania czynnoci do przywi
zanych.
Dawniej, pomidzy zakonnikami, ktrzy pro
wadzili ycie tak surowe, bardzo mao byo ka
panw, a ten co mia dy do kapastwa,
uchodzi za penego pychy. Dla tego w. Bazyli
dla wyprbowania posuszestwa jednego ze swych
zakonnikw, rozkaza mu prosi publicznie o udzie
lenie kapaskich wice; krok ten uwaany
by jako wielki akt posuszestwa, speniajc to,
zakonnik naraa sie na nazw pysznego.
3. Jeeli wici, ktrzy yj tylko dla P. Boga,
nie mi przystpi do wice kapaskich, po
czytujc si za niegodnych, skde pochodzi, e
tylu ludzi zawzicie dobija si o kapastwo, bez
adnej troski o to, czy dojd tam drogami pro
sterni czyli te krtemi.
A nieszczliwi! woa w. Bernard, dla nich
wpisanie si w poczet kapanw wyjdzie na to
samo, co wpisanie si w liczb potpiecw!
Wszyscy ci bowiem niegodni Lewici nie s po
woanymi od P. Boga, lecz popychani przez
 17

sw dum i wasny swj interes. Nie wchodz

do domu Boego z celem, jaki winien mie ka
dy kapan, ale id tam dla widokw wiato
wych. 1 oto dla czego lud jest opuszczony, K o
ci habiony i tyle si dusz gubi a z nimi
i sami ci niegodni kapani.
.}. P. Bg chce aby wszyscy ludzie byli zba
wieni, ale nic wszyscy za pomoc tyche samych
rodkw i nie temi samemi drogami. Jako w nie
bie ustanowi Pan rne stopnie chway, ustano
wi rwnie na ziemi rne stany ycia, ktre
s tylu rnemi drogami dla osignicia nieba.
Pomidzy tymi stanami najszlachetniejszy, naj
wikszy, najszczytniejszy bez wtpienia stan ka
pastwa, z przyczyny wzniosego celu na jaki
zosta ustanowiony. Ale czy do wypeniania obo
wizkw tego stanu wystarczy odmwienie pa
cierzy, odprawienie mszy witej, a przytem pro
wadzenia ycia na wzr ludzi wiatowych ! Nie.
Myl Boa miaa na celu ustanowienie na ziemi
mw, obowizanych do tego wszystkiego, co
si tyczy czci winnej Majestatowi Boskiemu i cho
dzcych pilnie i godnie okoo zbawienia dusz.
Oto co mwi Aposto: Albowiem kady Najwy
szy Kapan z ludzi wzity, dla ludzi bywa posta-
wion w tym co do Boga naley: aby ofiarowa
dary i ofiary za grzechy: ktryby si mg uali
tych, co nie umiej i bdz '). A Ekkleziastyka:
aby sprawowali urzd kapaski y m ieli urzd
chwalenia. To jest, wedle kardynaa Hugona:
A by sprawowali urzd chwalenia P. Boga 2).
Jako zadaniem jest Aniow, mwi Korne
liusz a Lapide, wychwalanie P. Boga w niebie,

') Do yd. v, j, 2.
2) . . . ad fungendum officium laudandi Deum.
OBOWIZKI IttPUSKE. 2
 i8

tak zadaniem kapanw jest wychwalanie P. Boga

na ziemi').
5. Jezus Chrystus ustanowi kapanw aby
pracowali z Nim razem okoo chway Ojca Nie
bieskiego i zbawienia dusz ludzkich; dlatego te
owiadczy, wstpujc do nieba, e pozostawia
ich na ziemi w swojem zastpstwie, dla przepro
wadzenia dziea odkupienia, ktre by dokona.
Sam P. Jezus mwi do swych uczniw Ja ko
mi posia Ociec y ia 7vas posyam ). Pozostawiam
was do spenienia tych samych czynnoci, do
jakich powoany byem na ten wiat, to jest do
okazania ludziom Imienia mego Ojca. A zwra
cajc mow ku Ojcu Przedwiecznemu: Ja m 7vsa-
7Ui Ciebie na ziem i: 7eykonaem spraao... Oznay-
miem Imi. Tive ludziom 3). Nastpnie modli si
za kapany: Ja m im da mow Twoje... Powi
je 70 prawdzie... Jako Ty mnie posa na wiat,
y iam je posa na w ia t').
Tak wic kapani s na wiecie aby nauczali
0 Panu Bogu, o Jego doskonaociaeh, wykony
wali Jego sprawiedliwo, miosierdzie, prawa,
aby starali si dla o uszanowanie, posuszestwo
1 mio. Obowizani s do szukania zbkanych
owieczek, a nawet do oddania za nie swego y
cia, jeeliby tego byo potrzeba. Taki jest cel,
dla ktrego P. Jezus przyszed na wiat i na
jaki ustanowi kapanw: Jako posa mnie Ociec...
6. P. Jezus przyszed na ten wiat dla zapa
lenia ognia mioci w sercach naszych: Przysze
dem puci ogie na ziem i: a czego chc jedno
aby by zapalon5); nad spenieniem tego obo-
) Sicut Angelorum est perpetua laudare Deum in Coelis, sic
Sacerdotum est eundem jugiter laudare in terris.
2) w . Jan, x x . 2 t , 3) w . Jan, xvir, 4, 6. 4) w . Jan
v u , 14, 17 , 18. 5) w . u k. x n , 49.
 19

wizku kapan winien pracowa cae ycie i ca-

emi siami. Zdaa winna by od niego wszelka
myl nabycia bogactw, zaszczytw wiatowych
lub jakichkolwiekbd dbr ziemskich. Jego naj
gwniejszym obowizkiem jest tak czyni i po
stpowa, aby P. Bg by kochanym od wszyst
kich l).
Pan mwi do kapanw: Bdziecie m i wi
tymi, bo wity jestem ia Pan, y odczyem was
od inszych Indw, abycie byi m oi2).
Zauwacie: abycie byli moi, t. j. abycie przy
kadali si jedynie do chwalenia, suenia i mi
owania mnie.
Moi, moimi pomocnikami i szafarzami Sakra
mentw s); moi, abycie byli naczelnikami i prze
wodnikami owczarni Jezusa Chrystusa4) ; moi,
moimi a nie swoimi, poniewa urzdnik otarza
nie naley do siebie, ale do B o g a 5).
Pan odcza kapanw od innych ludzi, dla
zupenego zjednoczenia ich z sob: Yzali wam
mao c was oddzieli Bg Izraclw od wszystkiego
ludu i przyczy sobie c).
7. Je e li mnie kio suy niech ze mn idzie'1).
I za Jezusem Chrystusem znaczy: unika wiata,
wykorzenia grzechy, chodzi okoo zbawienia
dusz, oy staranie aby miowano P. Boga.

') Ideo vocati sumus a Chi isto, non ut operemur quae ad no

strum pertinent usum, sed quae ad gloriam Dei... Verus amor non
quaerit quae sua sunt, sed ad libitum amati cuncta desiderat per
ficere. tAuct. oper. imperf. Hom. 34 in Math.).
v) K s . Kapan, X X , 2 (>.
'') Mei Sacramentorum cooperatores, et dispensatores. (S. Petr.
Dam. opusc. 8).
4) Vos estis duces et rectores regis Christi. {Petr. Bless. Kpist 1).
) Verus altaris minister Deo, non sibi natus est. (S. Ambr.).
) K s . Liczb, x a j , 9. 7) w . Jan, xu , 20.
lis / . 2*
'P
V, V
 20

... Urgania urgajcych lobie: spady na mi ').

Kapan idcy prawdziwie za Jezusem Chrystu
sem, uwaa obelgi uczynione P. Bogu, jakoby
one jemu samemu byy wyrzdzone.
Ludzie wiatowi, zajmujcy si swemi spra
wami, nie mog oddawa P. Bogu czci i dzik
czynie przynalenych ; potrzeba wic byo, mwi
pewien witobliwy pisarz, z pomidzy wszyst
kich ludzi wybra mw, dla ktrych, oddawa
nie czci Panu, byoby obowizkiem przywiza
nym do ich stanu 2).
8. Przy boku krlw znajduj si ministrowie
ustanowieni do strzeenia praw, usuwania nie
porzdkw, poskramiania buntownikw i bronie
nia godnoci krla. W tyme te celu Pan usta
nowi dla siebie kapanw, oni s dworzanami
w jego krlestwie. W tern to znaczeniu w. Pa
we mwi: Sawmy samych siebie jako su gi
B o ic3).
Ministrowie uwaaj, aby oddawano ich Panu
honory przynalene; sami mwi o nim z naj-
wikszem uszanowaniem ; jeeli usysz sowo
jakie przynoszce mu ujm, bardzo gorliwie upo
minaj oszczerc; staraj si uprzedzi yczenia
swego P an a; dla podobania si mu, naraaj
nawet wasne swe ycie. Czy kapani czyni to
samo dla P. Boga!
Oni s prawdziwie Jego ministrami; za ich po
rednictwem zaatwiaj si wszystkie sprawy ma
jce na celu chwa P. B oga; za ich poredni-

) Psal. I.K V I1I, io,

2) l uit necessarium, aliquas c populo seligi ac destinari, qui
ad impendendum debitum Deo cultum, ex suis status obligatione
et institutione, intenderent. (Claud. Krasscn. tom. 1 2 , tract. 3.
D. 1, <]U. 1).
:i) 2. K o r. vi, -}.
 ctwem grzechy maj by wykorzenione na tym
wiecie, a to jest cel, dla ktrego P. Jezus mier
ponis: Je s t ukrzyowali, aby zepsowanc byo ciao
grzechu ').
Lecz w dzie sdu, czy i uznani bd za pra
wdziwe sugi Jezusa Chrystusa kapani, ktrzy,
miasto powstrzymywa grzechy innych, pierwsi
spiskuj przeciw Panu swemu ! Coby powiedziano
o ministrze, ktryby odmwi czuwania nad spra
wami swego krla, ktryby wic si z jego
nieprzyjacimi, stara si o zrzucenie go z tronu!
9. Kapani s posami P. B o g a : Miasto Chry
stusa tedy poselstwo sprawujem y2).
S oni Jego pomocnikami dostarczajcymi
ludziom rodkw do zbawienia: Pomocnikami
Boymi*). Dla tego to da im P. Jezus Ducha
w. aby odpuszczajc grzechy zbawiali dusze:
Tchn na nie, y rzek im : wemicie Ducha wi
tego, ktryci odpucicie grzechy, s im odpu
szczone ').
Oto zdanie teologa Ifaberda: Obowizek ka
pana ley w gorliwem przyczynianiu chway
Panu Bogu i w zbawieniu bliniego 5).
to. Kapan nio jest przeznaczony do zajmo
wania si rzeczami tego wiata, lecz tylko spra
wami P. B o ga: Postanowion 70 tym co do Boga
naty6). Postanowi w. Sylwester, aby dla du
chownych dnie tygodnia miay nazw Ferii\ to
jest czasu wolnego7) ; dajc przez to do zrozu-

>) Rzym . vi, U. II. K o r. v, 20. 3) I. K o r, w , 9.

4) w. Jan, xx , 22, 23.
5) Essentia Sacerdotii consistit in ardenti studio promovendi
gloriam Dci ct salutem proximi. (Ifabert. tom. 7, p. 7> c. 5, [)> - ) .
li) yd. v, 1.
7) Quotidie Clericus, objecta caetcrarum rerum cura, uni Deo
prorsus vacare debet. (In Festo S. Sylv, lect. Brew.).
mienia, e kapani winni si zajmowa tylko B o
giem i staraniem o pozyskanie dusz P. Bogu ;
te czynnoci w. Dyonizy Areopagita nazywa
Boskiemi ').
w. Antonin utrzymuje, e wyraz Sacerdos
(kapan) znaczy Sacra docens.
Wedle innego pisarza, Presbyter ma znaczy
praebens iter, dla tego w. Ambroy daje kapa
nom nazw: wodzw i kierownikw owieczek
Ch ry stu so wy ch.
w. Piotr nazywa duchownych: Krlewskie
kapastwo, nard wity, Ind nabycia 2).
Lud przeznaczouy do nabywania nie pieni
dzy ale dusz 3).
Sami nawet poganie przepisywali kapanom
swoim aby zajmowali si li tylko oddawaniem
czci bokom, a adnego nie sprawowali urzdu.
ii. w. Grzegorz mwi o kapanach: Win
nimy zostawi na boku wszystkie sprawcy ziem
skie a zajmowa si tylko sprawami Boemi; lecz
my robimy cakiem przeciwnie, opuszczamy spra
wy Boe a oddajemy si ziemskim J).
Mojesz otrzymawszy rozkaz od P. Boga od
dania si wycznie sprawie tyczcej jego chway,
gdy nie przesta zajmowania si rozstrzyganiem
sporw ludu. upominany by o to od Jetra, ktry
mu rzek: Gupi prac psujesz si... Bd ty
ludowi w tych rzeczach ktre ku Bogu nale 5).
Lecz coby powiedzia Jctro, gdyby widzia na-

') Omnium divinorum divinissimum est cooperari in salutem

animarum.
2) I. w . Piotr, n, 9.
3) Officium quaestus, non pecuniarum, sed animarum. (S. Am br.
in c. 1, Isai.).
4) Dei causas relinquimus, et ad terrena negotia vacamus.
5) K s. W yj. x v iii, iS, 19 ,
szych kapanw zajtych sprawami ziemskiemi,
stajcych si niewolnikami ludzi i zwyczajw
wiatowych, zajtych gwnie sob, swoj rodzin,
swoim gospodarstwem a niedbajcych, niemyl-
cych nawet o dzieach Boych! Gdyby widzia
pracujcych okoo nabywania bogactw, a nie
okoo nabywania cnoty; szukajcych zaszczytw
a nie witoci! l).
Co za naduycie, woa z tego powodu O. M.
Avila podczynia niebo ziemi!
jak to przykro, mwi w. Grzegorz, spra
wia widok kapanw, ktrzy gromadz nie za
sugi cnt, lecz zbiory ziemskie'2); a ktrzy tern
samem w spenianiu swego urzdu nie chwa
P. Boga, ale jedynie zapat, jak za to otrzy
muj, maj na wzgldzie 3).

R O Z D Z IA 1 1 1 .
0 witoci jak winien mie kapan.

i. Godno kapaska jest wielka, lecz nie

s mniejsze obowizki do niej przywizane. W y
sokie kapani zajmuj stanowisko, lecz potrzeba
aby tam dochodzili wsparci wielk cnot, inaczej
miasto nagrody wielka ich czeka kara ).

') Non ut meliores, sed nt ditiores liant: non ut sanctiores,

sed ut honoratiores sint. (S, Prosp. lib. i, Yit. cont, c. 2).
a) Non virtutum merita, sed subsidia vitae praesentis ex
quirunt. (Mor. lib. 3, c. 17).
3) A d stipendia duntaxat oculos habent. (S. lsid. Peius, lib. 1,
F.p. 14 2).
4) Magna dignitas, sed magnum et pondus. In aito gradu po
siti, oportet quoque ut in virtutum culmine sint erecti; alioquin non
meritum, sed ad proprium praesunt judicium. (S. Laur, Just. de
Tnst. Praei, c. 11.).
 To samo mwi w. Piotr Chryzolog: kapa
stwo wielk jest godnoci, lecz rwnie wiel
kim jest ciarem 1).
A w. Hieronim: nie godnoci zbawi ka
pana, lecz jego uczynki 2).
2. Kady chrzecijanin winien by doskona
ym i witym, kady bowiem obiecuje suy
Bogu witemu 3).
Dla tego to sam P. Jezus powiedzia nam :
Bdcie wy tedy doskonali, jako y ociec wasz do-
skonay je s t 4).
Lecz wito kapaska winna by wysz
od witoci ludzi wiatowych. w. Ambroy jest
zdania, e w kapanie nic nie powinno by po
spolitego 5) ; a gdzieindziej dodaje: o ile aska
dana kapanowi przewysza ask dan innym
ludziom, o tyle te on sam przodowa ma im
w witoci,;).
w. Izydor z Peluzy utrzymuje, e wito
kapana tak si winna rni od witoci czo
wieka wieckiego nawet uczciwego, o ile niebo
rni si od ziemi7).
W edug w. Tomasza, kady winien spenia

') Sacerdotes honorati, dicam autem onerati.

2) Non dignitas, sed opus dignitatis salvare convenit.
3) Hoc enim est Christianum esse, nimirum terreni homini
imagine deposita, coelestem formam induere. (S. Ceo, Serm. 24,
de Pass.).
4) Mat. V , 48.
5) Nihil in .Sacerdote commune cum multitudine. (Kp. 6, ad
Iren.).
6) Vita Sacerdotis praeponderare debet, praeponderat gratia.
(Lib. 3. E p . 25).
7) Tantum inter Sacerdotem et quemlibet probum interesse
debet, quantum inter coelum et terram discriminis est. (S. Isid.
lib. 2, Kpist. 205). Professio Clericorum, vita coelestis (Cassiod.).
 25

obowizki swemu stanowi waciwe '); przyjmu

jcy za wicenia zobowizuje si, jak mwi
w. Augustyn, dy do witoci2).
Kapan winien by doskonalszym od innych,
mwi Tomasz a Kem pis, jego bowiem stan
wzniolejszym jest od wszystkich innych.
P. Bg, wedle Salviana, radzi tylko dosko
nao ludziom wieckim, ale duchownym zaleca
j jako obowizek 3).
3. Dawni kapani na tiarze otaczajcej im
skronie mieli w yryte: Sanctum Domini\ aby ni
gdy nie zapominali o witoci, do jakiej dy
powinni.
Caopalenia ofiarowywane rk kapanw, mu
siay by spalonemi w zupenoci, co wedle Teo-
doreta znaczy, e cay kapan winien odda si
Bogu 4).
A b y kapan mg godnie sprawowa ofiar,
mwi w. Ambroy, samego siebie naprzd ca
kowicie winien P. Bogu ofiarowa 5).
llezychiusz utrzymuje, ie kapan winien by
ofiar caopaln doskonaoci, od modocianego
poczwszy wieku a do mierci6).
W starym jeszcze Zakonie P. Bg mwi do
!) Quicumqnc profitetur statum aliquem, tenetur ad ea, quae
illi statui conveniunt.
2) Clericus (luo professus est, sanctitatem .et clericatum. (Scrm.
83, de Divers.).
s) Clericis suis Salvator, non ut ceteris voluntarium, sed impe
rativum officium perfectionis inducit. pSalv. lib. 2, de Eccl. Calli.),
4) . . . ut integritas Sacerdotis monstraretur, qui totum sc Deo
dicaverit. (Theod. 9, 3, in I .eo.).
) ilo c enim et Sacrificium primitivum, quando unusquisque
offert hostiam, et a se incipit, ut postea munus suum possit offerre.
(S. Am br. cle Abel, cap. 6).
) Sacerdos continuum esse debet perfectionis holocaustum, ut
incipiens a perfecta sapientia in mane juventutis, in eadem vespere
vitae suae finiat.
 26

kapanw: / odczyem was od inszych Indw,

abycie byli moi ); w nowym Zakonie jeszcze
wicej wymaga.
Pan Bg wymaga od kapanw nowego Za
konu, aby zaniechawszy sprawy wiatowe, zaj
mowali si jedynie przypodobaniem Jemu S a
memu, Jemu bowiem s powiceni: aden suc
oniersk Bogu nie wikle si sprawami wieckierni
aby si temu podoba, ktremu si u d a 1).
Obietnicy tej wymaga ju Koci w. od
modych klerykw, na wstpie ich do przybytku,
dla otrzymania tonsury; chce, aby od tej ju
chwili naleeli do Boga : Pan czstki dziedzictwa
mego, y kielicha mego; ty jest, ktry m i przy
wrcisz dziedzictwo moje 3).
w. Hieronim pisze: Sam stan, a wreszcie
szaty wite oznaczaj i wymagaj ycia wi
tobliwego 4).
Tak wic kapan, nie tylko winien by dale
kim od wszelkiego naogu, ale cigle czyni usi
owania do postpu na drodze doskonaoci, do
postpu w cnotach 5).
4. Smuci w. Bernarda widok tylu ludzi ubie
gajcych si o wywicenie a nie mylcych
o witoci jakiej si wymaga od tych, ktrzy
maj by wyniesieni do tak wysokiej godnoci6).
Pytajmy si siebie samych, mwi w. Ambroy,
czego szukamy, czy Pana, czy te rozkoszy, bo
gactw, prnoci').
) K ap . x x , 2(>, b II. Tim . 11, 4. 3) Ps. X'V, 5.
4) Clamat vestis clericalis, clamat status professi animi sancti
tatem. (Kpist. 58).
L) Jugis conatus ad perfectionem, perfectio reputatur. (S. Ber
nard. Kp. 2 53 ad A b. Guasin.),
) Curritur passim ad .Sacros Ordines sine consideratione.
7) Quaeramus, quis potest dicere: Portio mea Dominus, et
non libido, divitiae, vanitas!
 Czytamy w Apokalipsie: i uczyni nas K r
lestwem y kaplany Bogu y Oycu swemu ). To-
mac/.e Pisma w., jak Menochiusz, Gagneus, Ti-
rinus objaniajc znaczenie wyrazu Krlestwo
m wi: Kapani s Krlestwem Boem, albo
wiem Pan Bg mieszka w nich w tern yciu
przez ask, a w tamtem przez chwa; a rw
nie z urzdu swego, jakoby krlewskiego, maj
panowa nad sob, nad swymi naogami2).
Wedle w. Grzegorza, kapan winien umrze
dla wiata i wszystkich namitnoci, aby y
Boskiem tylko yciem :).
Kapastwo, ktre wykonywamy tu na ziemi,
to samo, jakie P. Jezus odebra od Ojca swego:
A ja chwale ktr mnie dal, daem im 4). Jeeli
wic kapan przedstawia Jezusa Chrystusa, tak
winien by czystym, aby sobie zasuy na prze
bywanie midzy Anioam i5).
5. w. Pawe wymaga, aby kapan w niczem
nie by nagannym: Ma tedy biskup by niena-
ganiony 6). Pod wyrazem biskup, Aposto rozumie
kapana, przechodzi bowiem std wprost do dia
konw: Diakonwie take czyci\ nie wzmianku
jc kapanw. Tak tumaczy ten ustp w. Augu
styn, a w. Chryzostom wyranie mwi: Co po
wiedzia o biskupach, to si tyczy kapanw7).
Co za do wyraenia nienaganiony kady je

') A p. 1, 6.
2) Fecit nos Reges, regnamus enim cum ipso et imperamus
vitiis.
3) Neccsse est, ut (Sacerdos) mortuus omnibus passionibus vi
vat vita divina. (Pastor. Part. i, cap. 10).
4) w . Jan x v n , 22.
5) Nccesse et Sacerdotem sic esse purum, ut in coelis colloca
tus inter coelestes illas virtutes medius staret. (S. Chrysost.).
G) T. Tini. Ili, 2.
7) Quae de Episcopis dixit, etiam, Sacerdotibus congruit.
 28

rozumie, a znaczy, e kapan winien posiada

wszystkie cnoty ').
Korneliusz a Lapide w taki sarn sposb ten
wiersz objania 2).
6. W cigu jedynastu pierwszych wiekw
nie przypuszczano do stanu duchownego tylko
takich, ktrzy poczwszy od chrztu adnego
cikiego nie popenili grzechu, jak to widzimy
na Soborach: Nicejskim3), Toledzkim4), Elwir-
skim 5) i czwartym Kartagiskim c).
Jeeli za po wywiceniu ju popeni wystpek,
wwczas pozbawiany bywa urzdu na zawsze
i zamykany w klasztorze, jak nas wiele o tern
przekonywa K anonw 7). W teme samem miej
scu Kanon 6 usprawiedliwia to postanowienie
mwic: K to nie jest wity, nie powinien mie
do czynienia z rzeczami witemi 8).
Sobr Trydencki w ym aga9) aby w ducho
wnych wszystko byo wite: ubir, mowa, zwy
czaje i wszystkie czynnoci.
w. Chryzostom naucza: Kapan tak winien
by witym, iby mg suy innym za wzr
witoci; albowiem Pan Bg dla tego ustano
wi kapanw na ziemi, aby yli na niej jako

) Omnes virtutes comprehendit. (S. Hieron. Kpisl. 83).

2) (jui non tantum vitio carcat, sed qui omnibus virtutibus sit
ornatus.
3) Kan. 10. 4) Kan. 30. 5) Kan. 73. ) K an . 68.
') Zobacz: I)ist. 88, Kan. 3 do 13.
s) Oni Sancti non sunt, sancta tractare non debent. Non nisi
quod irreprehensibile est, sancta defendit Ecclesia.
Clerici quibus pars Dominus est, a saeculi Societate segregati
vivant. (Cone. Cnrt. can. 44).
!l) Decet omnino Clericos in sortem Domini vocatos vitam 1110-
resque componere, ut habitu, gestu, sermone, aliisque relnis nisi
gra\c ac religione plenum prueseferant. (Sess. 22, c. 1, de Kef.).
 29

Anioowie, aby byli wiatem i przykadem dla

innych ludzi').
Wyraz Kleryke: wedug okrelenia danego
przez w. Hieronima, znaczy: ktry ma Boga
w udziale.
Nieche k leryk , nieche kapan dowie .si
znaczenia nazwy, ktr nosi. niech yje wedle
tego ; jeeli Bg jest jego udziaem, nieche yje
tylko dla B o g a : tak naucza w. Augustyn i w.
Ambroy 2).
7. Kapan jest sug Boym ustanowionym
gwnie dla dwch najszlachetniejszych i naj
szczytniejszych czynnoci, dla oddawania czci Panu
przez ofiar i dla uwicania dusz przez Sakra
mentu: Albowiem kady Nawyszy Kapan z lu
dzi wzity, dla ludzi bywa postanowion w tym co
do Boga naley 3).
Kapan wybrany jest przez Pana i umie
szczony wrd wiata nie po to, aby zbiera pie
nidze, zyskiwa szacunek, czas przyjemnie prze
pdza, pracowa dla dobra swej rodziny, lecz
jedynie aby czuwa nad sprawami dotyczcemi
chway P. Boga 4).
W Pimie w. kapan nazywany jest Mem
Boym 5). M, ktry nie naley ani do wiata,

) Sacerdos debet -vitam habere immaculatam, ut omnes in

illum veiuti in aliquod exemplar excellens intueantur. Idcirco enim
nos elegit, ut simus quasi luminalia, et magistri ceterorum ac ve
iuti Angeli versemur in terris. (S. Chr. Ilom. 10, in Tim 3).
2) Clericus interpretetur primo vocabulum suum, et nitatur esse
quod dicitur. (S. Aug. in Ps. (>6).
Cui Deus portio est, nihil debet curare nisi Deum. (S. Ambr.
I. 2 , de Ku3a cec c. 2 ).
3) yd, v, r.
') Omnis Pontifex constituitur in iis, quae sunt ad Deum, non
propter gloriam, non propter divitias, (S, Thom.).
5) T. Tim. vr, n. s
 30

ani do swych krewnych, ani do samego siebie,

lecz jedynie do Boga, i Boga jedynie ma szuka,
eby mona do zastosowa sowa Dawidowe:
To jest nard szukajcych g o ').
P. Bg przeznaczy Aniow do otaczania
swego Tronu w niebie, a na ziemi wybra z po
midzy ludzi kapanw i przeznaczy ich do
oddawania sobie czci nalenej. Powiedzia do
nich: Odczyem was od inszych ludw, abycie
byli moi'1). A w. Chryzostom robi uwag: na to
nas wybra abymy z ludmi ziemskimi przesta
wali jako Anioowie.
Sam P. Bg mwi jeszcze: Powicon bod
w tych ktrzy si przybliaj do mnie :t); co tu
macze objaniajc dodaj: A by ze witoci sug,
poznano wito samego Pana.
8. Wedug w. Tomasza, wiksza wito
wymagana jest po kapanach anieli po zakon
nikach, z powodu wzniosych czynnoci urzdu
kapaskiego, szczeglniej za z przyczyny ofiary
mszy witej 4).
Znane jest znakomite zdanie w. Augustyna :
aden duchowny nie moe by uwaany za do
brego, jeeli w witoci nie przechodzi dobrego
zakonnika 5).
q. w. Ambroy naucza6): Kapan ma za
pomnie o wygodach, korzyciach, przyjcmno-

') Us. XXIII, 6. 2) K s. K ap . XX(, 26. 3) K s . K ap . x, 3.

4J Quia per sacrum Ordinem aliquis deputatur ad dignissima
ministeria, quibus ipsi Christo servitur in Sacramento altaris: ad
quod requiritur major sanctitas interior, quam requirat etiam reli
gionis status. (S. Tom. 2 , 2 , 9, 184 a 8), Unde gravius peccat,
ceteris paribus, Clericus in Sacris Ordinibus constitutus, si aliquid
contrarium sanctitati agat, quam aliquis Religiosus, qui non liabet
ordinem sacrum.
5) Vix bonus Monachus bonum Clericum facit.
) Verus minister altaris b eo , non sibi natus est.
 3i

ciach; powinien myle, e od czasu jak otrzy

ma kapastwo nie naley wicej do siebie lecz
do Boga, std zajmowa si ma jedynie sprawami
Boemi.
Pan wyranie nakazuje, aby kapani omyci
od wszelkiej zmazy, a wic czyci i wici ofia
rowywali caopalenie : A usiedzie wypalaic y wy
czyszczajc srebro, y wyczyci syny Lewi, y przece
dzi je jako zoto y iako srebro, y bd Panu ofia
rowa ofiary w sprawiedliwoci). Czytamy rwnie:
Sw ieiym i bd Bogu swemu, a nie splugawi
imienia iego: albowiem zapa Paski, y chleby
Boga swego ofiaruj, a przelot witymi bd 2).
Kapani Starego Zakonu, chocia ofiarowy
wali P. Bogu kadzida tylko i chleby pokadne
ktre byy figur Sakramentu Otarza, winni
byli by witymi, o ile wicej witymi by
winni kapani Nowego Zakonu, ofiarujcy Bogu
Baranka bez zmazy, Jego wasnego Syna!
Mwi Estiusz: My nie ofiarowy wamy ani
krwi jaowic, ani kadzida, jak dawni ofiarnicy,
ale prawdziwe Ciao Pana naszego, ktry wisia
na krzyu 3).
Woa z tego powodu kardyna Bellarmin :
Biada nam, jeeli bez gorliwoci speniamy t
najwysz czynno urzdu naszego, do czego
obowizani byli nawet kapani Starego Przy
mierza ! J).
io. Pan wymaga po tych, ktrzy nosili wite

') Muach. U J, 3. 2) K s. K ap . x x i, 6.
') . . . Sed ipsum Corpus Domini, quod in ara Crucis pepen
dit. Adeoquae Sanctitas requiritur, quae sita est in puritate animi,
sine qua quisquis accedit, immundus accedit.
4) Vae miseris nobis, (pii ministerium altissimum sortiti, tam
procul absumus a fenore, quaem Deus in umbraticis Sacerdotibus
exigebat! (In Psal. 1, 31).
naczynia aby byli wolnymi od wszelkiej zmazy:
Oczycic si ktrzy nosicie naczynia Paskie ).
Jake bardziej niepokalanymi by winni kapani,
co nosz w swych rkach i spoywaj samego
Jezusa Chrystusa 12).
Potrzeba byo, aby Najwitsza Panna wit
bya i niepokalan, nosi bowiem miaa w swem
onie Sowo Wcielone i suy mu za M atk;
a std mwi w. Jan Chryzostom, ta rka ka
paska, co dotyka Ciaa Boego, te usta, ktre
si napeniaj ogniem niebieskim, ten jzyk za
barwiony K rw i Jezusa Chrystusa, nie powinny
bardziej janie witoci, anieli soce swym
blaskiem! 3).
Kapan przy otarzu zajmuje miejsce P. J e
zusa, powinien zatem, mwi w. Wawrzyniec
Justynian, przystpowa do speniania ofiary jak
sam Jezus Chrystus, przez naladowanie Jego
czystoci i witoci 4).
A by spowiednik pozwoli zakonnicy na przy
stpowanie codzienne do Komunii w., jakiej to
po niej wymaga doskonaoci! Dlaczegoby tej
samej doskonaoci nie przepisywano kapanowi,
ktry codziennie rwnie przystpuje do K o
munii w .!
11. Wyznajemy, mwi Sobr Trydencki, e
odprawianie mszy jest czynnoci najwitsz,

1) Izai. u i, i i .
2) Pctr. Blcss, E p . 12 3 , ad Rieh. Oportet mundum esse, qui
non solum vasa aurea debet tractare, sed etiam illa, in quibus
Domini mors excreetur. (S. August.).
3) Ouo solari radio non splendidiorem oportet esse manum
Carnem hanc dividentem, os quod igne spirituali repletur, lingua
quae tremendo nimis Sanguine rubescit. (S. Chiis. Uom. 6, ad
P o p . A n i. ) .
4) Accedat ut Christus, ministret ut Sanctus.
 na jak czowiek zdoby si moe *). Kapan za
tem, dodaje ten sam dekret, winien dooy wszel
kiego starania, aby z najwiksz, o ile to by
moe, czystoci sumienia, odprawowa wit
ofiar otarza 2).
Co za rzecz straszna, woa w. Augustyn,
gdy si syszy bluinierczy jzyk, a to ten sam,
na gos ktrego niedawno Syn Boy zstpowa
z nieba; gdy si widzi rce skalane grzechem,
a to te same, ktre niedawno kpay si we krwi
Jezusa Chrystusa! 3).
12. Jeeli P. Bg wymaga tyle czystoci po
tych, ktrzy mieli Mu ofiarowywa chleby ofiarne
i caopalenia, a zakazywa to czyni skalanym :
Ktryby m ia zmaz, nic bdzie ofiarowa chleba
Bogu swem u4). Jake wiksza powinna by czy
sto tego, mwi Bellarmin, ktrego czynno
zaley na ofiarowaniu Bogu Jeg-o wasnego Syna,
Baranka Boego ,r>).
Wyraz zmaza, mwi w. Tomasz, odnosi si
do kadej niewiernocif>).
Stary Zakon wycza lepych, kulawych,
uomnych i trdowatych od sprawowania czyn
noci ofiarnych: A n i przystpi do suby je g o :
) Necessarium fatemur, nullum aliud opus adeo sanctum et
divinuui tradar! posse, quam hoc tremendum mysterium. (Sess. 22,
Decr. de Obser.).
2) Satis apparet omnem operam in eo esse ponendam, ut
quanta maxime lieri potest interiori cordis munditia peragatur.
s) Lingua quae vocat de coelo Filium Dei, contra Deum lo
quitur? E t manus quae intinguntur Sanguine Christi, polluuntur
sanguine peccati. (Apud Molin. Instr. Sae.).
4) K s . K ap . x x i, 17.
5) Si tanta sanctitas requirebatur in Sacerdotibus qui sacrifica
bant boves et oves, quid, quaeso, requiritur in Sacerdotibus qui
sacrificant divinum Agnum. (In Psal. x, v. 9).
Oui est aliquo vitio irretitus, non dcbcl ad ministerium Ordi
nis admitti. (Suppi, eju, 36 a, 1).
BO
UWjZKI KAPASKIE. 3
 34

je li bodzie lepy je li chromy, je li garbaty... albo

wierzb majcy l),
Ojcowie wici tomaczc te sowa w zna
czeniu przenonern, uwaaj niegodnym do ofia
rowywania lepego, to jest teg*o, co zamyka oczy
na wiato B o e; chromego, t. j. kapana leni
wego w subie Boej, nie czynicego postpu
na drodze cnoty, majcego cigle te same wady,
yjcego bez modlitwy i skupienia ducha; uo
mnego, t. j. ktrego uomnoci nachylaj ku ziemi,
ktry szuka dbr ziemskich, prnej chway, przy
jemnoci wiatowych; trdowatego, t. j. lubienika
nurzajcego si w rozkoszach zmysowych. Y zvi-
nia umyta do kaue biota '1). Jednem sowem, kto
nie jest witym, nie jest godnym zblienia si
do otarza, albowiem jako nieczysty kala Przy
bytek Boy. A n i do otarza nic przystpowa:
poniewa ma wodo, a nic ma plugawi witnice
moicy 3).
13. Kapan obowizany jest do witoci jako
rozdawca Sakramentw; Albowiem... ma byd bez
winy jako szafarz Boy 4); jako porednik midzy
Bogiem i grzesznikamih). Za porednictwem ka
panw P. Bg udziela aski wiernym w Sakra
mentach; przez chrzest przybiera sobie ludzi na
dzieci swoje, by im da cz w swem Krle
stwie : J e li sic kto nic odrodzi znowu, nie moe
widzie Krlestwa Boego 6). Za ich porednictwem
leczy chorych na duszy a wskrzesza umarych

'} K s . K a p l . x x i , 18. 2) Przyp. XXVI, 1 r. 3) K s . K a p . x x i, 23.

4) TH. t, 7 .
5) Medius stat Sacerdos inter Deum et naturam hum anam ;
illinc beneficia ad nos deferens, et nostras petitiones J Ili proferens:
Dominum iratum reconcilians, et nos eripiens ex illius manibus.
(S. Chryst. Io m . 5, in Joan.).
) Jan. ili, 3.
 35

mierci moraln, t. j. grzesznikw, przez Sakra

ment pokuty. Za ich porednictwem karmi dusze
i zachowywa w nich ycie laski przez Sakra
ment Otarza: Jelibycie nie je d li ciaa Syna
czowieczego... nie bdziecie mie ywota w sobie *).
Za ich porednictwem daje umierajcym sil
przezwycienia pokus piekielnych, przez Sakra
ment ostatniego olejem namaszczenia. Jednem
sowem, bez kapanw, mwi w. Chryzostom,
nie moglibymy by zbawionymi2).
w. Prosper nazywa kapanw: Sdziam i Bo
skiej w oli3), w. Chryzostom: M uram i Kocioa*),
w. Ambroy: Twierdzami witoci5), w. Grze
gorz Nazianzeski: Podwalinam i wiata i Podpo
ram i w iary).
Wedug w. Hieronima, kapan, si swej
witoci, winien nosi grzechy caego wiata 7).
/ bdzie si kapan m odli za, y za grzech iego
przed Panem, a bodzie mu za milociw, y odpu
szczony grzech bdzie8). Dla tego Koci prze
pisuje kapanom odmawianie codzienne pacierzy
kanonicznych i odprawianie mszy witej przy
najmniej kilka razy do roku. w. Ambroy za
leca nawet kapanom, aby nic ustawali w mo
dlitwach ani we dnie, ani w nocy, za lud sobie
powierzony.
14. A by kapan mg wyprosi dla innych

') Jan. v i, 54.

2) Sine bis salutis compotes lieri non possumus. S. Chrys, lib.
3, de Sacer, c. 4).
3) Divinae Voluntatis Judices,
*) Muros Ecclesiae.
5) Castra Sanctitatis.
(i) Mundi Fudamcnta et Fidei Columnas.
) Sacerdos onus totius orbis portat humeris sanctitatis.
s) K s . K ap . x ix , 22.
S
 36

aski, sam musi by witym '); inaczej, mwi

w. Grzegorz, wielk byoby zuchwaoci ze
strony ordownika, zanoszenie proby do ksicia
za buntownikami wtenczas, kiedy sam do ich
liczby naley '*). Wstawiajcy si za innymi po
trzebuje sam by dobrze widzianym od ksicia;
jeeliby mu byl nieznonym, to proba jego mo
gaby wywoa u Pana gniew i zaostrzenie kary ').
Potrzeba zatem, wedug w. Augustyna, aby ka
pan proszcy za drugimi, tak mia zasug
w oczach P. Bog-a, iby mg otrzyma to, czego
oni sami otrzymaby nie zdoali z powodu swej
niegodnoci ).
Takie jest zdanie Papiea Ilormisdasa ').
w. Bernard woa ze smutkiem : wiat prze
peniony jest kapanami, a jake rzadko znajduje
si porednika! albowiem mao jest kapanw
do witych, aby byli godnymi rozjemcami.
w. Augustyn tak si wyraa o modlitwie
zych kapanw: Bardziej podoba si Bogu szcze
kanie psw, anieli modlitwa takich duchownych6).
O. Marehesse przywodzi w swym Dzienniku
Dominikaskim, e pewna suebnica Boa, za
konnica teje reguy, proszc P. Boga o przeba-
!) Oui sunt medii inter Deum et plebem, debent bona con
cientia nitere quoad Deum, et bona lama quoad homines. (S.
Thom. Suppi. 9, 36, art. r, ad 2).
2) Ouantae hoc audaciae est, quod apud Deum locum inter
cessoris obtineo, cui me familiarem esse per vitae meritum non
agnosco. (S. tireg. Pastor, part. 1).
s) Cum is qui displicet, ad intercedendum mittitur, irati ani
mus ad deterioria provocatur. (Ibid.).
4) Talem oportet esse Domini Sacerdotem, ut quod populus pro
se non valet apud Dominum, ipse Sacerdos mereatur impetrare.
5) Sanctiorem esse convenit toto populo, quem necessc est
orare p.o populo. (Can. Non negam., dici. 6 1).
,l) Plus placet Deo latratus canum, quam oratio talium Cleri
corum.
 37

czenie dla ludu zc wzgldu na zasugi i modli

twy kapanw, otrzymaa odpowied, e przez
swe grzechy pobudzaj go do gniewu a nie do
miosierdzia.
15. Kapani obowizani s do witoci, al
bowiem P. Pg ustanowi ich na ziemi, aby byli
wzorem c?i.
Sw. Chryzostom nazywa kapanw: Dokto
ram i pobonoci'), w. Hieronim: Zbawicielam i
w iata1), w. Prosper: Podwojami Niebios dla
ludw 3).
Dobitniej jeszcze, wyraa si pod tym wzgl
dem w. Izydor i Papie Ilormidas 4).
Wicej wymaga wT. Dyonizy gdy mwi: Ten
tylko miao moe by przewodnikiem innych,
kto przez swoje cnoty sta si podobnym Panu
Bogu 5).
Nauki kapanw, wedle w. Grzegorza, kt
rych ycie jest gorszce, nie tylko nie przynosz
owocw, ale raczej pogard samej e nauki wywo
uj^). Co te wyranie potwierdza w. Tomasz ').
Sw. Grzegorz Nazianzeski mwi o kapanie:
Naprzd samemu si oczyci a nastpnie innych
oczyszcza; samemu si do Boga zbliy a na-
) Doctores pietatis.
y) Salvatores mundi.
:i) Januae populis civitatis aeternae.
) Oui in erudiendis ad virtutem populis praeerit, neeesse est,
ut Sanctus sit, ct in nullo reprehensibilis. (S. Isid.). Irreprehensi
biles esse convenit, quos pracesse neeesse est corridendis. (P. Honn.
Ep- 25)*
5) In Divino omni non est audendum aliis nucem fieri, nisi
secundum omnem habitum suum factus sit Deiformissimus, et Deo
simillimus. Kccles. Hier. cap. 3).
,;) Cujus vita despicitur, restat ut ejus praedicatio contemnatur.
(Hom. 12 , in Ev.).
'<) E t eadem ratione (contemnuntur) omnia spiritualic, ab eis
exhibita.
 38

stopnie innych tame prowadzi; samemu si

uwitobliwi a nastpnie innych uwica; sa
memu sta si wiatem, a nastpnie innych
owieca.
16. R k a, ktrej staraniu powierzone jest
oczyszczenie innych z bdw, sama naprzd
winna by czyst). A w innem miejscu tene
wity m wi: Pochodnia nie gorejca nie zdolna
zapali innych J).
Czytamy u w. Bernarda: K to mwi o mi
oci a nie kocha, mwi jzykiem ktrego ani
on, ani nikt nie rozumie 3). Kapani s na ziemi
zwierciadami niejako, w ktrych przeglda si
maj ludzie wiatowi: Salim y si dziwowiskiem
wiata, y anioom, y ludziom 4), tak te to rozu
mie i Sobr Trydencki 6).
To prawda, mwi Filip Opat, e kapani w y
brani s od P. Boga, aby byli tarczami ludw,
ale do tego sama ich godno nie wystarcza,
potrzeba nadto witoci obyczajw ).
17. Doktr anielski rozwaywszy wszystkie
powody, ktremy wyej przytoczyli, wnioskuje :
do godnego speniania tego urzdu potrzeba w y
sokiej cnoty 7).

J) Oportet munda sit manus, quae diluere aliorum sordes cu

rat. (S. Greg. Past. p. 1, c. 9).
2) Otii non ardet, non incendit.
3) Lingua amoris ci qui non amat, barbara est ct peregrina.
4) I K o r. iv , 9.
5) In eos enim tanquam in speculum reliqui omnes oculos con
jiciunt, ex iisque sumunt quod imitentur. (Sess. 22, pap. 1).
6) De medio populi segregantur, ut seipsos ct populum tuean
tur; ad hanc autem luitionem clericalis non sufficit praerogativa
dignitatis, nisi dignitati adjungatur cumulus sanctitatis.
7) A d idoneam exeeutionem Ordinum non sufficit bonitas
qualiscunque, sed requiritur bonitas excellens. (Suppi, q. 35,
art. ), ad 3).
 39

Kapani powinni by witymi, aby nie przy

nosili ujmy chwale Pana Boga, ktrego s su
gami ; witym i bd Bogu swemu, a nie spluga-
wi imienia iego '). Gdyby widywano dworzanina
krlewskiego w miejscach publicznych dla szu
kania rozrywki , uczszczajcego do kawiarni,
mieszajcego si z gminem, mwicego lub dzia
ajcego w sposb zupenie niezaszczytny dla
krla, czyby sawa pana na tern nie cierpiaa !
Ot to samo stosuje si do zych kapanw;
oni swem niecnem postpowaniem przynosz
hab Panu swemu i Bogu, Jezusowi Chrystusowi.
w. Jan Chryzostom mwi z tego powodu:
Poganie widzc ze postpowanie kapana Chry
stusowego nic mogliby powiedzie: Jak wierzy
e prawdziwymi Bogiem jest ten, ktrego tacy
ogaszaj kapani! Jake, pomimo zego ycia
jakie wiod, moe ich uznawa za swoich, moe
ich cierpie, chyba c sam podobny jest do nich 2).
18. Posuchajmy teraz napomnie w. Pawa:
We wszystkim stawmy samych siebie jako sugi
B oe3). Pokamy e jestemy prawdziwymi su
gami Boymi; w cierpliwoci wielkiej, przez cier
pliwe znoszenie ubstwa, choroby, przeladowa
nia ; w niespaniach, w pocicch, przez pomnaanie
chway P. Boga i umartwienie zmysw; w czy
stoci, Iw umiejtnoci\ w agodnoci, w mioci
nie obudnej, przez zachowanie witej cnoty czy
stoci, przykadanie si do nauki dla poyku
Illi qui in divinis Mysteriis applicantur, perlecti in virtute esse
debent. (In 4 Scnt. Dist. 24, qu. 3, ar. I).
Interior perfectio ad hoc requiritur, quod aliquis digne hujus
modi actus exerceat. (2 ,2, qu. 184, art. 6).
') K s . K ap . x x i, b.
2) Qualis est Deus eorum, qui talia agunt! Numquid sustineret
eos talias facientes, nisi consentiret operibus eorum !
3) II. K o r. v i, 4.
 4o

dusz, wiczenie si w agodnoci i prawdziwej

mioci bliniego ; jako sm utni lecz zawsze weseli,
smutni wrzekomo z powodu odsunicia si od
przyjemnoci wiatowych, cieszcy si jednak
pokojem dzieci Boych; jako nic nie majcy
a wszystko majcy, ubodzy w dobra ziemskie, lecz
bogaci w B o g u ; kto bowiem Boga posiada, po
siada wszystko.
Takimi winni by kapani. Powinni by wi
tymi, s bowiem sugami Boga ktry jest wity:
Bdcie witymi, bom jam wity jest '). Po
winni by gotowymi do oddania ycia swego za
dusze sobie powierzone, s bowiem sugami J e
zusa Chrystusa, ktry umar za nas, swe owie
czki : Ja m jest pasterz dobry. Dobry pasterz
dusz sw dnie za owce swoic2). Nakoniec, po
winni usilnie si stara o zapalenie w sercach
ludzi witego ognia mioci Boej, s bowiem
sugami Sowa Wcielonego, ktry dla tego przy
szed na wiat, jak nas Sam o tern naucza:
Przyszedem puci ogie na ziem i: a czeg chc
iedno aby by zapalou 3).
i o. Dawid prosi z naleganiem Pana, aby dla
szczcia ludzi, przyozdobi kapanw spra wiedli -
ei: K a pa n i twoi niech si oblok w sprawiedli
wo4). Pod sprawiedliwoci rozumiej si wszyst
kie cnoty.
Niech wic kady kapan przyozdobiony b
dzie wiar, yjc nic wedug zasad wiatowych,
lecz wedug zasad wiary.
Zasady wiatowe zalecaj nabywanie dbr
i pienidzy, zapewniaj sobie powaanie od ludzi,

'} K s . Kap. x f, 44. 2) Ja n x, 1 1 . :) Luk. x ii, 49.

4) T's. cxxxr, 9.
 4<

pobudzaj do szukania i uywania wszystkich

przyjcmoci, jakie tylko mie mona.
Wiara przeciwnie, w ubstwie widzi szcz
cie ; radzi przyjmowanie pogardy, wyrzeczenie
si samego siebie, zamiowanie cierpie i ze wit
ufnoci spodziewa si wszystkiego jedynie od
P. Boga, a nie od stworze. Wiara stara si
o pokor, za suszne uwaa wszelkiego rodzaju
przykroci i pogardy, okazuje agodno szcze
glniej porywczym i grubijanom, pracuje nad
nabywaniem mioci ku Bogu i ludziom: ku
Bogu, yjc jak kady kapan y powinien, w do-
skonaem zjednoczeniu ze swym Stwrc i Pa
nem, a za pomoc modlitwy urabia serce swoje,
by si stao otarzem gorejcym mioci Bo;
ku bliniemu, czynic co nakazuje Aposto: Przy
obleczcie si tedy, jako wybrani Hoy, wieci i umi
owani we wntrznoci miosierdzia '), dajc o ile
moe, pomoc swym braciom, tak w potrzebach
duchownych jako i doczesnych, a daje wszyst
kim, nawet niewdzicznym i przeladowcom.
20. Wedle w. A ugustyna: Nie ma na ziemi
urzdu szczliwszego nad kapastwo; lecz przed
P. Bogiem nic ma urzdu pracowitszego i nie
bezpieczniejszego i).
Wielkie to szczcie i zaszczyt nieoszacowany
dla czowieka, gdy wykonywa moe czynnoci
kapaskie, sprowadza z nieba w swe rce Sowo
Wcielone, uwalnia dusze od grzechu i pieka;
by zastpc Jezusa Chrystusa, wiatem wiata,
porednikiem midzy Bogiem i ludmi; by wi
kszym i szlachetniejszym od wszystkich krlw*)
*) Kolos. III, 12.
2) Nihil in hac vita felicius ct hominibus acceptabilius officio
(Sacerdotibus); sed nihil apud Deum laboriosus et periculosius.
(lp. 22, alias 14S).
 4 2

ziemskich, moniejszym od Aniow; by jednem

sowem Bogiem ziemskim, wedug wyraenia w.
Klemensa. Z tego zatem wzgldu nie moe by
urzdu zaszczytniejszego.
Ale prawd jest rwnie, e nie ma urzdu
bardziej pracowitego i bardziej niebezpiecznego.
Albowiem, jeeli rce kapaskie piastuj Jezusa
Chrystusa, jeeli uywa Go na pokarm, potrzeba,
wedug widzenia jakie mia w. Franciszek, aby
sam by czystszym od krysztau. Ma ukaza si
przed Panem jako porednik, potrzeba aby by
bez grzechu. Jako zastpca Odkupiciela, potrzeba
aby przez swe ycic stara si Mu by podo
bnym. Jako wiato tego wiata, potrzeba aby
wieci blaskiem cnoty. Jednem sowem, kapa
nem bdc, powinien by witym. Jeeli za
tak nie jest, jeeli ycie jego nie jest na wyso
koci dostojestwa, to im wiksze odebra dary
od P. Boga, tern ciszy zda za nie rachunek
jak mwi w. Grzegorz 1). w. Bernard za: K a
pan urzd niebieski sprawuje, uczynion jest Anio
em ziemskim, to te jak Anio: wybrany bdzie,
albo potpiony 2).
Kapan tedy ma by witym i wolnym od
najmniejszych bdw jak wnioskuje w. A m
broy 3).
21. Z tego co poprzedza zawnioskowa mo
na, c jeeli kapan nie jest witym, wystawia
si na niebezpieczestwo atwego potpienia.
1) Cum enim angentur dona, rationes etiam crescunt donorum.
(Horn. 9 in Kvan.).
2) . . . (Sacerdos) coeleste tenet officium, Angelus Domini factus
est... tanquam Angelus aut eligitur, aut reprobatur. (S. Bern. D e
ciam. in ver. 1'xce nos.).
3) Non mediocris esse debet virtus Sacerdotalis, cui cavendum
non modo, ne gravioribus llagitiis sit affinis, sed ne minimis qui
dem. (S. Am br. Ub. 3, Kp. 25).
 43

A jednake, co czyni najwiksza cz kapanw

aby zosta witymi ? Odmawiaj pacierze kano
niczne, odprawiaj msz wit i nic wicej; ani
rozmylania, ani umartwienia, ani skupienia du
cha. Abym tylko by zbawiony, mwi, czy to
nie dosy? Nie, to nie dosy, odpowiada w.
Augustyn, mwicie: dostatecznem to jest, i po
tpiacie si !).
Kapan, aby by witym, powinien oderwa
si od wszystkiego; od zgromadze wiatowych,
prnych zaszczytw, niepotrzebnych zaj ...
a szczeglniej od zbytniego przywizania do swych
krewnych. A kiedy oni ujrz e mao si niemi
zajmuje i czyni mu poczn wyrzuty, niech na
ich wymwk: C nam czynisz, odpowie sowami
dwunastoletniego Dziecitka Jezu s: Co jest ecie
mnie szukali? N ie wiedzielicie i w tych rzeczach
ktre s Oyca mego potrzeba ebym by'1). Niech
powie swym krewnym: Uczynilicie mnie kapa
nem, czy nie wiedzielicie e kapan winien zaj
mowa si Bogiem ? Ja chc jedynie do Boga
nalee.

R O Z D ZIA IV.
0 cikoci grzechw kapaskich i o karze jaka za nic
jest przeznaczona.

i. Grzech kapana bardzo jest ciki, ponie

wa popenia go z pen znajomoci rzeczy.
Grzech wiernych, mwi w. Tomasz :5), ciszy
jest od grzechu niewiernych z powodu niczna-
) Ubi dixisti: sufficit, ibi periisli. (S. Aug. Serm. if>9).
-J) u k. U, 49.
3) 2, 2, q. IO, urt. 3.
 4-1

jo mo i prawdy, Lecz czowiek wiecki nic po

siada znajomoci prawd wiary w tym samym
samym stopniu co kapan, ten bowiem jest nau
czycielem : Ho w argi kapaskie bd sirzedz um ie
jtnoci, y zakonu pyta bd z ust je g o '). Dla
tego grzech znajcego prawo jest bardzo wielki,
niewiadomo nie moe mu suy za wymwk,
mwi w. Ambroy 2).
Ludzie wiatowi grzesz, lecz przynajmniej
wrd ciemoci wiatowych, oddaleni od Sakra
mentw, niedostatecznie obeznani z rzeczami du-
chownemi, oddani zupenie sprawom wiatowym;
mao znaj P. Boga a wic z mniejsz dziaaj
rozw ag; kiedy grzesz, to, mwic z Dawidem:
Strzclai 7u ciemnoci.
Lecz kapani tyle maj wiata, co wicej,
sami nawet s pochodniami przeznaczonemu do
owiecania ludw: Wy jestecie wiato wiata-').
Jakeby nie mieli by dostatecznie obznajomio-
nymi po tyluletniej nauce, tylu przeczytanych
dzieach, tylu syszanych naukach, tylu uczynio
nych rozmylaniach, tylu otrzymanych uwagach
i przestrogach od swych przeoonych !
Zreszt czy im nic dana znajomo zupena
tajemnic Boych: Wam dano je st iviedziec taje
mnice Krlestwa Boego ). Wiedz zatem, o ile
P. Bg zasuguje, aby Go kochano i suono Mu,
znaj ca zo grzechu miertelnego, ktry tak
jest zacitym wrogiem Boym, e jeliby P. Bg
mg by zniszczonym, jeden grzech miertelny
byby w stanie to uczyni, jak nas naucza w.
Bernard b).1
1) Mai. u , 7.
2) Scienti legem et non facienti, peccatum est grande.
a) Mat. v, r.j. 4) uk. v m , 10.
5J Peccatum est destructivum divinae bonitatis. Peccatum ejuan-
 45

Grzech miertelny, mwi O. Medina, tak znie

sawia P. Boga i tyle Mu sprawia odrazy, e
jeeliby P. Bg mg dozna jakiego cierpienia,
grzech przyprawiby Go o mier ).
Kapan wie o tem dobrze, a jako udarowany
wzgldami P. Boga, zna rwnie dobrze swj
obowizek suenia Mu i kochania Go. Powiedzmy
zatem ze w. Grzegorzem: im lepiej widzi w grze
chu cay ogrom zelywoci, jak si wyrzdza
P. Bogu, tem grzech jego ciszym, je s t2).
2. Kady grzech kapana jest grzechem zo
liwoci podobnym do grzechu Aniow, ktrzy
zgrzeszyli z ca wiadomoci rzeczy 3). Grzeszy
wrd wiata, a std grzech jego jest zoliwo
ci 4) ; nie moe si zasania sw niewiado-
moci, wic bowiem jakiem jest zem grzech
miertelny; ani sw saboci, zna bowiem spo
soby do stania si silniejszym, jeeli chce,
a jeeli nie chce, to jego wina: Ktrzy jakoby
na urzd odstpili od niego, y wszystkich drg
iego zrozumie nie ch cielifi).
Grzech zoliwoci, wedug w. Tomasza15),
jest wtedy, kiedy kto popenia go z ca znajo
moci rzeczy7); a w innem miejscu3): Kady
grzech zoliwoci jest przeciw Duchowi .w.

tum in sc est, Deum perimit. (S. Bcin.). (Peccator) quantum

ad voluntatem suam occidit Deum. (S. Chrys.).
') Peccatum mortale, si possible esset, destrueret ipsum Deum,
eo quod causa esset tristitiae in Deo infinitae.
2) Ouo melius videt, eo gravius peccat.
:) Angelus Domini factus est. Peccans in Clero, peccat in
coelo. (S. Bernard).
4) Malitia.
5) Jo b . x x x iv , 27.
) r, 2, qu. 7S, art. 1.
: ) Scienter eligitur.
8) Dc malo, qu. 5, art. 4.
 46

A widzimy u w. Mateusza, e grzech przeciwko

Duchowi Sw.: N ic bdzie mu odpuszczono, ani w tym
wieku, a n i w przyszym '), to jest e ten grzech
bdzie z trudnoci odpuszczony, z powodu zale
pienia nieodcznego od tego rodzaju grzechu.
3. Zbawiciel nasz na krzyu prosi za swymi
przeladowcami : Oyczc, odpu im : bo ?nc wiedz
co czyni 2). Lecz modlitwa ta nie bya wniesion
za kapanami, ona raczej ich potpia, kapani bo
wiem wiedz co czyni.
Jeremiasz woa z boleci: Ja ko pomiedziao
zoto zmienia si barwa najlepsza3). To zoto
przyciemnione, mwi kardyna Hugon, jest do
kadnym obrazem grzeszcego kapana, maj
cego janie Bosk mioci, a przez grzech staj
cego si nienawistniejszym Panu Bogu od innych
grzesznikw, dla samego nawet pieka odraz.
Sw. Jan Chryzostom mwi: Najdotkliwsz dla
P. Boga jest obraza wyrzdzona przez tych, kt
rzy s przyozdobieni godnoci kapask 4).
Zoliwo grzechu popenionego przez ka
pana powiksza si niewdzicznoci, jak oka
zuje Panu Bogu za wyniesienie do tak wielkiej
godnoci 5). Najboleniejsza obraza pochodzi od
przyjaci naszych i bliskich ); a kapani wa
nie wedle w. Cyryla, s najbliszymi P. Boga 7).
Czy Pan Bg mg uczyni wicej dla czo
wieka, nad to co uczyni, wrynoszc go do go
dnoci kapaskiej ? uczyni go swoim zastpc,

') M at. xu , 32. 2) u k. x x ii, 3.}. 3 Tren. iv, 1.

4) Nulla re Deus magis offenditur, quam quando peccatores
Sacerdotii dignitate praefulgeant. (Chrys, I Toni. 4 1 in Matht.).
5) S. Tliom . 2, 2, qu. 74, art. 10,
) Naturaliter magis indignamur bis, qui nobis familiarissimi
sunt, cum in nos peccaverint. (S. Basii, ap. Glos, in I Felr., 4).
:) Dei intimi familiares.
 47

uwicicielem dasz i rozdawc swych ask w Sa

kramentach. wity Prosper nazywa kapanw:
ochmistrzami domu krlewskiego *).
P. Bg wybra kapana z pomidzy t}u in
nych ludzi na sug swego i ofiarnika, a na ca
opalenie przeznaczy Syna swego wasnego: Tego
obra zc wszech yjcych aby ofiarowa ofiary B ogu2).
Da mu wic wadz nad Ciaem Jezusa Chry
stusa, woy w jego rce klucze od nieba, w y
nis go nad krle ziemskie, nad niebiaskie
anioy, uczyni go Bogiem ziemskim! Co jest,
com wicej m ia uczyni winnicy moiey, a nie
uczyniem iey fi
Co za niewdziczno i niegodziwo ze strony
kapana, kiedy obraa Pana Boga w jego wa
snym domu: C to jest e miy my w domu
moim uczyni wiele zoci4). Dla tego w. Grze
gorz woa z boleci: Niestety Panie, najpierw-
szymi przeladowcami Twoimi s ci, ktrzy w K o
ciele Twoim ksice zajmuj stanowisko 5).
4. Suchajcie niebiosa, a wem i 7 0 uszy ziemio...
wychozvalem syny y -wywyszyem: a oni mnie
zvzgardzili...6). Te dzieci, na ktre P. Bg si
uskara, to niegodni kapani, pomimo wyniesie
nia do tak wielkiej godnoci, pogardzaj Jego
mioci i ask. Albowiem, by m i by zorzeczy
nieprzyjaciel my\ widy byck by wytrwa1). Jeeliby
nieprzyjaciel mj, poganin, heretyk, wiatowiec
obraa mnie, atwiejbym to znis; lecz jake
znie mog, gdy si widz obraonym przez
ciebie kapanie, co wybrany zosta na mego
) Dispensatores regiae domus.
'*) E k l. XLV, 20. 3) Izai. v, 4. 4) Jer. XI, 15.
5) Heu Domine Deus, quia ipsi (Kapani) sunt in persecu
tione tua primi, qui videntur in Ecclesia tua gerere principatum.
c) Izai. I, 2. 7) Ps. l iv , 13 .
 przyjaciela, mego biesiadnika! A le ty czowiecze
jednomylny wodzu m dy, y znayomy my: ktry
pospou ze mn iadal sodkie pokarmy ').
Posuchajmy proroka Jeremiasza woajcego
w swych Trenach: Ktrzy iadali rozkosznie, lo
gin cli po drogach, ktrzy si wychowali w szara
cie obapiali layna-). Co za ndza! co za obrzy
dliwo, mwi Prorok, oto ktry si karmi po
trawami niebieskiemu i by przyodziany purpura.,
teraz okryty wstrtnymi achmapami grzechu,
nasyca si nieczystoai i kaem !
5. Zastanwmy si obecnie nad kar zgoto
wan kapanowi grzeszcemu, a odpowiadajc
cikoci jego grzechu. W edug miary grzechu,
bdzie y razw m iara3).
S\v. Jan Chryzostom uwaa za potpionego
kapana, ktry jako taki, popenia jeden tylko
grzech miertelny 4). I w tern nie ma nic zadzi
wiajcego ; kary bowiem, jakiemi Pan zagraa
kapanom grzeszcym, przez usta Jeremiasza, s
przeraajce: Bo Prorok y Kapan splugawieru
s, a 7v domu moim nalazcm zo ich, mwi Pan.
Przeto droga ich bdzie iako lizawica w ciemno
ci: bo si polizn y powal na n ie j5).
Jak nadziej uchronienia si od mierci mgby
mie czowiek idcy brzegiem przepaci, drogai
lisk, bez najmniejszego promienia wiata do
ujrzenia gdzie nog sw stawi, a ktryby nadto,
od czasu do czasu, spotyka przechodniw chc
cych, silnemi potrceniami, obali g o ! A taki
jest opakany stan kapana popeniajcego grzech
miertelny.*)
*) Ps. l j v , 13. 2) iv, 5. 3) Dcut. XXV, 2.
4) Si privalim pecces, nihil tale, passurus es; si in Sacerdotio
peccas, petiisti. Iom . 3. in A ct. Ap.
&) Je r. XXI H, u , 12.
 49

6. lizawica w ciemnoci; przez grzech ka

pan traci wiato i staje si lepym. 1 loby im
lepicy byo nie uzna drogi sprawiedliwoci\ nili
poznawszy wrci si nazadx). Stokro byoby
lepiej dla tego nieszczliwego, aby by pozosta
ubogim i prostaczkiem, anieli nauczywszy si
czego, przyj na barki swoje cik godno
kapask. Po tylu bowiem naukach, po tylu
wiadomociach wydobytych z uczonych ksig,
po tylu przestrogach kaznodziejw i kierownikw
sumienia, po takiem wietle jakie otrzyma od
P. Boga, gdy przez grzech depcze wszystkie te
dary naturalne i nadnaturalne, wiato jakiem
by udarowany posuy mu do wikszego zale
pienia i dokona jego zguby.
Im wiksza wiedza, wiksza te musi by
i kara, mwri w. Chryzostom 2), std te jeden
i ten sam rodzaj grzechu, wiksz ciga kar
na kapana przestpc, anieli na ludzi wieckich,
on bardziej zostaje zalepionym anieli oni wszy
scy. Poniesie kar zapowiedzian: Aby widzc
nie widzieli\ a syszc nie rozum ieli3).
7. Mona si o tom przekona z dowiadcze
nia, mwi jeszcze w. Chryzostom, wiecki czo
wiek atwo si jeszcze po grzechu nawraca4),
szczeglniej za na misy i, gdy usyszy dobre ka
zanie, w ktrem rozwinite s pewne prawdy
chrzecijaskie ja k : zoliwo grzechu, pewno
mierci, surowo sdu Boego, kary piekielne;
wwczas wchodzi w siebie, zastanawia si i po-

J) I I Piotr II, 2 1.
2) Major scientia, majoris poenae fit materia... Propterea Sa
cerdos eadem cum subditis peccata committens, non eadem, sed
multo acerbiora patietur. (Hom. " , in Mattii.).
3) uk. v ili, 10.
4) Secularis homo post peccatum facile ad poenitentiam venit.
OBOWIZKI KAPASKIE.
 5

wraca do B o ga; prawdy to bowiem s dla niego

zupenie nowe, snadno te go zwyciaj 1).
Lecz dla kapana, co nikczemnie podepta ask
P. Boga a z ni wszystkie wiata i wszystkie
wiadomoci jakie by kiedykolwiek otrzyma, c
moe by nowego! jakie wraenie mog na nim
zrobi prawdy wieczne i groby Pisma w.; zna
on to wszystko i pogardza tern2). Std wnio
skuje w. doktor: nic trudniejszego nad popraw
tego, ktry wie wszystko, a jednake grzeszy 3).
8. Godno kapanw jest bardzo wielka,
mwi w. Hieronim, lecz zguba ich rwnie jest
wielk, jeeli opuszcz P. B o g a-1). O ile godno
jak otrzymali od P. Boga jest wznios, o tyle
upadek ich bdzie ciszy5). K to upada z ma
lej wysokoci, rzadko wyrzdza sobie co zego,
lecz kto rzuca si z wielkiej, mierci zuchwa
o przypaca fi).
Cieszmy si, mwi w\ Hieronim, emy tak
wysoko wyniesieni, lecz obawiajmy si upadku ').
Czy nie do kapanw mwi Pan, przez usta
Ezechiela, tc sow a: A postawiem, ci na grze
witej Boej, y zgrzeszye i zruciicm ci z gry
Boey, y wytrciem cis). Kapani, postawiem

) Quia quasi novum aliquid audiens expavescit.

2) Omnia enim quae sunt in Scripturis, ante oculos ejus inve
terata, vilia aestimantur; nam quidquid sibi terribile est, usu vi
lescit. (S. Chr. 1 fom. qo, cap. 2 1 in Mattii.).
3) Nihil autem impossibilius illum corrigere, qui omnia scit.
4) Orandis dignitas Sacerdotum, sed grandis eorum ruina si
peccant. (Lib. iS in cap. 44 llzech.).
5) A b altiori fit casus gravior.
ll) Jt ut Ieritis est de plano corruere, sic gravius est, qui de
sublimi ceciderit dignitate; quia ruina, quae de alto est, graviori
casu colliciitur. (S. Ambr. dc Dign. Sac. c. 3).
7) Lactemur ad ascensum, sed timeamus ad lapsum.
b) Ezcch. XXVI11, 14, i(>.
 5i

was na mej witej grze, i uczyniem was

pochodniami wiata : Wy jestecie wiato wiata.
N ic moe si miasto zakry na grze osadzone ').
Susznie tedy w. Wawrzyniec Justynian twier
dzi: Im wiksza jest aska, jak P. Bg uczyni
kapanom, tem wikszej kary wymaga ich grzech;
a im stan ich wzniolejszym jest, tem te mier-
tclniejszy ich upadek 2).
K to rzuca si do rzeki, tem gbiej si za
nurzy, im z wikszej rzuca si wysokoci 3).
Zwa kapanie: Pan Bg- przyjmujc ci do
tego wzniosego stanu, wynis ci tem samem
do wyyn niejako niebieskich, z czowieka ziem
skiego, jakim bye, przemieni ci wr niebieskiego;
jeeli grzeszysz, upadasz z wysokoci niebios,
jake ten upadek musi by dla ciebie zgubnym!4).
Twj upadek, mwi w. Bernard, bdzie po
dobny do spadania piorunu, ktry z tak rzuca
si gwatownoci5); t j. zguba twoja bdzie
niepowetowan: Proste drogi Paskie... ale prze
stpc poupadaj na nich 6) Mona, do ciebie za
stosowa grob Zbawiciela uczynion Kafamaum:
1 ty K afam aum , ui do nieba wyniesione, a do
piekl bdziesz pogrone7).
9. Wielka kara zgotowana jest kapanowi
grzeszcemu, dla wielkiej niewdzicznoci, jak
okazuje P. Bogu.

') Mat. V, 14.

l) L,ll gratia est cumalatior et status sublimior, co casus est
gravior et damnabilior culpa.
:l) Altius mergitur, qui de alto cadit. (Pclr. Kless.).
4) Ouid altius cocio? de cocio cadet, in coelestibus qui dclin-
(juint. (S. Peti. Ckrys. Ser. 2 6 ) .
') Tanquam fulgur iu impetu vehementer dejicieris.
n) Oz. X I V , 10. 7) -uk. x, r 5.
4'
 Wdziczno kapana winna by bez granic,
bez granic bowiem otrzyma dobrodziejstwa 1).
Niewdziczny czowiek zasuguje na pozba
wienie wszystkich dbr, jakie otrzyma, mwi
pewien uczony pisarz. A czy sam Pan nasz
Jezus Chrystus nie powiedzia: Albowiem wszel
kiemu majcemu bdzie dano, y obfitowa bdzie:
a temu ktry nic ma, y to co si zda mie, bdzie
wzito od niego 2). Szczodro Pana zwiksza si
w miar wdzicznoci; lecz dla kapana pogar
dzajcego wszystkiemi askami i darami, P. Bg
zamknie rk swoj a nawet pozbawi go tego,
co dotd otrzyma. Pan szczodry jest, lecz nie
dla niewdzicznych 3).
io. w. Hieronim mwi: Nie ma na wicie
tak dzikiego zwierza, jak zy kapan, jest bo
wiem niepoprawny 4).
w. Jan Chryzostom, a raczej autor Dziea
niedoskonaego, utrzymuje, e osoby wieckie
atwo mog si nawrci, ale zych duchownych
poprawi niepodobna 5).
Nastpujce sowa Apostoa, jak mniema w.
Piotr Damian, stosuj si wycznie do kapa
nw : Albozviem niepodobna je st aby ci ktrzy raz
s owiecenij skosztowali te daru niebieskiego,
y uczestniki si stali Ducha witego... a upadli:
aby za byli odnowieni ku pokucie 6)-
Kt bowiem wicej od kapanw otrzyma
') Cum augentur tlona, augentur rationes donorum. (S. Greg.
Iom . 9 in Evang.).
2) Mat. XXX, 29.
:i) Ingratitudo exsiccat fontem divinae pietatis. (S. Bernard.).
*) Nulla certe in mundo tam crudelis bestia, quam malus Sa
cerdos, nam corrigi se non paritur. (S. Hier. Epist. ad Damas.).
5) Laici delinquentes facile emendantur; Clerici, si mali fuerint,
inemendabiles sunt. (Hom. 43 in Matth.).
c) yd. vf, 4, (>.
 53

wiata, kto wikszymi obsypany by darami nie

bieskimi, kto wicej bra udziau w askach Du
cha w.!
w. Tomasz mwi: Anioowie zbuntowani
uporczywie trwali w grzechu, poniewa popenili
go z ca wiadomoci. Jako anio zbuntowany,
dodaje w. Bernard, bdzie ukarany zy kapan ')
Pan objawi w. Brygidzie: Midzy poganami
samymi i ydami nie widz gorszych od kapa
nw, w takim samym s oni stanie grzechu,
w jaki by popad Lucyfer.
Wielkiej s doniosoci sowa Innocentego III:
Co dla wieckich osb jest powszednim grze
chem, to dla duchownych moe by miertelnym2).
11. Do kapanw rwnie odnosi si inny
wyjtek z listw w. P a w a Bo ziemia ktr
deszcz czsto na si padajcy p iie... lecz ktra ro
dzi ciernie i osty, odrzucona iest, y bliska prze-
klcctwa, ktrej koniec na spalc7iic 3).
Kapan otrzyma od P. Boga prawdziwie rz
sisty deszcz ask, a gdy miasto owocw rodzi
osty i ciernie, bliskim jest potpienia i ostate
cznego przeklestwa; po tylu otrzymanych a zmar
nowanych askach pjdzie gorze wiecznie w po
mieniach piekielnych!
Lecz czy kapan, ktry z ca wiedz odczy
si od P. Boga, boi si ognia piekielnego ?
Kapani grzeszcy trac wiato i boja Bo,
sam Pan o tern wiadczy: Je li tedy ociec ia
icstem, gdzie je st cze moia ? a ielim ia Pa?i,

') -Sacerdos Angelus Domini factus est, tanquam Angelus aut

eligitur, aut reprobatur.
2) Multa sunt laicis venialia, quae Clericis sunt mortalia. (Serm, i,
in Cous. Pont.).
3) yd. V I, 7 -
 54

gdzie je st boja mota... o Kapani, ktrzy g a r

dzicie imieniem moim ').
w. Bernard mwi: K apani, ktrzy z tak
wysoka upadli, zostaj pogreni w swej zoli
woci, zapominaj o P. Bogu, nie s wzruszeni
Jego grobami, niebezpieczestwo potpienia nie
przestrasza ich cakiem 2).
12. Nie ma nic w tern zadziwiajcego, albo
wiem kapan przez grzech wpada w gbok
przepa, pozbawion wszelkiego wiata, std te
pogardza wszystkiem. Zdarza si to, o czem mwi
mdrzec: Niezbotnik gdy przyjdzie w gbokoci
grzechw, za nic sobie ma 3)
Niezbonik, tym bezbonikiem, to kapan grze
szcy; za gbokoci, kapan, obraajcy Pana
Boga jednym tylko grzechem miertelnym, za
gbia si, pogra w przepa kau i zostaje
lepym, za 'nic sobie ma, pogardza karami, ostrze
eniami, obecnoci Jezusa Chrystusa, ktrego
mie poywa przy otarzu, w kocu pogardza
wszystkiem i staje si gorszym od zdrajcy Ju
dasza.
Pan skary si w. Brygidzie temi so w y :
Tacy kapani nie s moimi kapanami, ale zdrajcami.
Zdrajcami, tak, prawdziwymi zdrajcami, albo
wiem posuguj si wit ofiar, dla zniewa
enia witokradztwem Pana Boga swego.
Jake opakany bdzie koniec t.ikiego wi-
tokradzcy! IV ziemi witych nicprazoo czyni
y nie ogada chway Paskiey4). Opuszczenie od
P. Boga, a potem pieko.

') Mai. I, f).

J Alto quippe demersi oblivionis somno, ad nullum Domini
cae comminationis tonitrum cxpcvjfiscuntur ut suum periculum expa
vescant. (Serm. 77 in Cant.).
3) Przy. XVIll, 3. 4) l/ .ai. XXVI, 10.
 .55

Lecz, mj Ojcze, moe powie ktry z nich,

ta mowa zbyt jest surow, przeraasz nas; czy
chcesz nas przyprowadzi do rozpaczy ?
Odpowiadam ze w. Augustynem: Przeraony
przeraam1).
A zatem, powTie kapan, ktry znieway
P. Boga, ju nie mog. mie adnej nadziei otrzy
mania przebaczenia?
Tego nie powiem; jeeli czujesz wstrt do
zego i al z wyrzdzonej P. Bogu krzywdy,
dzikuj Panu za nowy i nadzwyczajny dowd
aski, a piesz si, pki jeszcze czas, z powrotem
do P. Boga 2).
Kapani, bracia moi, umiejmy ceni stanowi
sko, na jakiem postawieni jestemy, a bdc su
gami samego Boga, nie stawajmy si niewolni
kami grzechu i szatana :{).
13. Nie naladujmy szalestwa ludzi wiato
wych co myl tylko o dzi. Posianoniono ludziom
raz umrze a potym s d '). Wszyscy staniemy na
tym sdzie: Bo si wszyscy 'musimy okaza przed
stolic Chrystusow, aby kady odnis wasne
sprawy ciaa, wedug tego co czyni'*). Usyszymy
te sow a: Odday liczb wodarstwa twegoB), t. j.
2 kapastwa twego. Jakiecie je wykonywali
i w jakim celu.
Kapani, bracia moi, jeelibycie w tej wa
nie chwili mieli by sdzeni, czy bylibycie
spokojni i zadowoleni? Czy nie powiedzielibycie
raczej: A gdy spyta, co mu odpowiem 7).

1) Territus terreo.
-) Audiamus illum, dum rogat, nc nos non audiat, dum judicat.
(S. Ang.V
) Nobilem necesse est esse Sacerdotem, ut qui minister est
Domini, erubescat servum esse peccati. (S. Ietr. Dum.),
) yd. I X, 27 . 5) II. Kor. v , 10. ) uk. XVI, 2 . 7) Jnb. XXXI , 1 4 .
 56

Kiedy Pan zamierza ukara lud, poczyna od

kapanw, poniewa oni sa. pierwsz przyczyn
grzechw caego ludu, bd przez zy przykad,
bd przez zaniedbywanie swych obowizkw.
Dla tego Pan mwi: Czas jest, aby si sd pocz
od domu Hoego ).
W klsce opisanej przez Ezechiela2), P. Bg
chcia aby kapani pierwsi byli ukarani: A od
witynie ?noiey pocznicie, to jest wedle Orygi-
nesa: poczynajcie od kapanw. Sroszy sd bo
dzie tym ktrzy s przeoeni3). A od kadego, kt
remu wiele dano, wiele da bd i).
Autor Dziea niedoskonaego m wi: W dzie
sdu, czowiek wiecki otrzyma godno wyro-
wnywajc kapaskiej, a niegodny kapan odarty
ze swej godnoci, postawion bdzie midzy nie
wierne obudniki,r>). Suchajcie tego kapani... bo
wam sd jest*).
14. A jako sd kapanw bdzie surowszy,
tak rwnie i potpienie ich, bdzie straszniejsze:
Dwojakim skruszeniem skrusz ie "').
w. Chryzostom mwi: Daleko wikszej kary
dozna kapan, anieli czowiek wiecki, choby
te same grzechy popenialis).
Objawionem byo w. Brygidzie, e kapani
gbiej od samyche szatanw w piekle pogr
eni bd.
Co za uroczysto midzy szatanami, kiedy
*) 1 Piotr. 4, 17.
2) Ezech. IX, ().
3) Madr. VI, 6. 4) uk. XII, 48.
r) Laicus in die judicii stolam Sacerdotalem accipiet. Sacerdos
autem peccator spoliabitur Sacerdotii dignitate, et erit inter infi
deles et hypocritas. (ITom. 40 in Mattii.).
r') Ozc. V, 1. 7) Jer. x v ii, t8.
8) Sacerdos si pariter cum subditis peccat, non eadem, sed
multo acerbiora patietur.
 57

kapan przybywa by pozosta w pord nich.

Cae pieko poruszone wychodzi naprzeciw wcho
dzcego : Pielio ze spodku ruszyo si na po dba
nie przyszcia twego, wzbudzio olbrzymy. Wszyscy
ksita ziemscy, pozostali z stolic swoich *).
Wszyscy ksita tych strasznych pieczar po
wstaj by uczyni potpionemu kapanowi pierw
sze miejsce w tej krainie m k: Wszyscy odpo
wiedz-, y rzek tobie: Y ty zranio?i iest icikoy my,
stae si nam podobny -).
Kapanie, by czas, e nam rozkazywa, spro
wadzae czsto Sowo Wcielone na otarze, oswa-
badzae dusze z pieka, ale teraz oto jeste
podobny do nas, ndzny i przeklty. St-argniona
iest do pieka pycha twoia. Pycha, co bya przy
czyn nienawici ku Bogu i bliniemu, jest r
wnie przyczyn twego tu przybycia. Upad trup
tw-y: pod tob pociel- mola, a przykrycie twoje
bd robacy... 3). Jako krl na tronie odziany bye
purpur, a oto ogie i robak gotowe s do po
erania, przez wieki i wieki, twego ciaa i duszy.
O jak szatani naigrawa si wwczas bd
ze wszystkich ofiar, Sakramentw i innych wi
tych czynnoci potpionego kapana ! A namie
w ali sic z szabatw iego4).
15. Miejcie si na bacznoci bracia moi, wi
cej szatanom zaley na skuszeniu jednego ka
pana, anieli na skuszeniu stu ludzi wieckich,
kapan bowiem potpiajc si, pociga zawsze za
sob wielk liczb ludzi do pieka.
Sw. Chryzostom mwi: Zabierz pasterza, cae
stado rozproszye 5).

) fzai. XIV, (). 2) Tame 10. 3) Tame 1 1 . 4) Tren. 1, 7.

r') Qui Pastorem dc medio tulerit, totum gregem dissipavit.
(Hom. lib. 1 in 1, ad Tini.).
 Podczas bitwy, dowdzcw bior na cel *),
a w. Hieronim mwi: Szatan nic tak dba o nie
wiernych i o tych co s po za Przybytkiem;
jak o tych, co s w Kociele Chrystusowym,
dusze duchownych s dla szatana potrawami naj-
wyszukaszemi -).

Kapanie, powie ci Pan sowy, jakiemi prze

mawia do ludu Hebrajskiego: Cdi c i uczyniem,
lub czetn ci zasmuciem, odpowiedz mi. Powiedz
mi, com zego ci wyrzdzi, a raczej czy jest
jakie dobro, ktregobym ci by nie uczyni?
Wywiodem ci z ziem i Egipskiej. Wyrwaem
ci ze wiata, wybraem z pomidzy tylu i uczy
niem swoim dworzaninem i przyjacielem ; a ty
przygotowae krzy Zbawicielowi swemu, da
ndznego zysku, niecnej przyjemnoci rozpie
mnie znowu na krzyu.
W pustyni tego ycia, karmiem ci codzien
nie mann niebiesk, wasnem Ciaem Mojem
Boskiem i K rw i: Karm iem ci mann w pu
styni a ty m i dawa policzki i biczowanie, twemi
sowami, twymi zbrodniczymi uczynkami.
Co wicej miaem ci uczyni nadto com uczy
n i? Przeznaczyem ci dla siebie na winnic
rozkoszy; otoczyem wiatem i ask, aby w y
da owoce drogie i sodkie, a ty rodzisz same
gorycze.
Udarowalem ci berem krlcwskicm. Uczyni
em ci krlem, a nawet wyszym od wszystkich

') Plus dnces, <[u:uri milites appetuntur in pugna. (Dc sing.

clcr. inter Op. S. Cypr.).
s) Non quaerit diabolus homines infideles, et eos qui foris
sunt; de IScdcsia Christi rapere festinat, escae ejus secundum Ha-
bucuc electae sunt. (JEp. 22).
 59

krlw tego wiata: a ty woye na me skronie

korono cierniow, ziemi mylami, nad jakiemi za
trzymywae swoj uwag.
Wywyszyem ci; wyniosem ci na mego
zastpc, miae \vr twem rku klucze od nieba,
bye Bogiem ziemskim, a ty zawiesie mnie na
krzyu, odrzucie wszystkie moje dary, moj
czu troskliwo, mio moj i przybie mnie
do krzya!

R O Z D Z IA III.
0 szkodie jak ozibo wyrzdza kapanowi.

i. W apokalipsie (II) Pan rozkazuje w. J a

nowi pisa do biskupa Efezu w nastpnych w y
razach : Wiem sprawy twoic, y prac, y cierpli
wo twoi; znam twe uczynki, twoj gorliwo
o moj chwa i przykroci jakich dowiadczae
speniajc swj obowizek. Lecz dodaje: A le
mam przeciw tobie, e mio twoi pierwsz opu
ci, lecz zarzucam ci, c ozibia si pierwotna
gorliwo twoja.
Ozibo jest tedy wiclkiem zem.
Posuchajcie co Pan mwi dalej: Pamictaye
zkdc w ypad: y czy pokut, a uczynki pierwsze
czy. A je li nie, przidc tobie, a porusz lichtarz
twy z mieysca swego; przypomij sobie twj ciki
upadek i czy pokut, staraj si napowrt o tw
dawm gorliwo, ktra przystoi twemu urz
dowi, inaczej przyjd i potpi ci jako niego
dnego wysokich obowizkw, jakie ci powie
rzyem.
Wielkie nieszczcie pociga za sob ozi
bo, a co straszniejsza, e ono przychodzi nic-
 6o

postrzeenie ; wierni zatem, a tcmbardzicj kapani,

ani go si obawia, a std, ani te unikn nie
mog. Ozibo jest niejako gst mg, prze
szkadzajc do ujrzenia podwodnej skay, o ktr
si statek rozbija.
Najwiksza liczba nie chce opuci cakowi
cie i zupenie P. Jezusa; zgadzaj si oni nawet
do pjcia za nim, lecz zdaa, jak to by uczyni
Piotr, gdy Zbawiciel pojmany by w Ogrodzie
Oliwnym. A Piotr szed za nim zdalcka *). Niech
pamitaj, e tym sposobem naraaj si na nie
szczcie jakiemu by uleg i sam Piotr, ktry
zaledwie si pojawi w domu wielkiego kapana,
a wnet wypar si swego Nauczyciela, na pierw
sze zapytanie sucej.
2. Kto gardzi m aem i rzcczawi fornalu ufa-
d n ie2). Tmacz stosuje te sowa do ozibego
i mwi, straci on najpierwej pobono, potem
popenia bdzie lekkie przewinienia i na nie
uwagi zwraca nie bdzie, wreszcie wpadnie
w grzechy cikie i miertelne.
Kto nie obawia si obraa Pana Boga grze
chami powszednimi, mwi Euzebiusz, z trudno
ci ustrzee si miertelnych 3).
Pan w swej sprawiedliwooi dopuci, dodaje
w. Izydor, na tego, co bez bojani popenia
lekkie bdy, aby wpad nastpnie w najwikszy
nierzd 4).
Naduycia, kiedy s rzadkie i maowane nie
szkodz wcale zdrowiu, lecz jeeli powtarzaj si
czsto, sprawiaj w kocu choroby miertelne.

) Mat. X X VI , 5 8 ) . '-) E k l. XI X, r.
!) Difficile est, ul 11011 cadere in gravia permittatur, qui mimis
gravia non veretur, (i Ioni. init. Ouadr.).
4) judicio autem divino in reatum nequiorem labunlur, qui
distringere minora sua facta contemnunt.
 6i

Strzeesz si cikich grzechw, mwi w. A u

gustyn l), a nic zwaasz na lekkie przewinienia;
skaa grzechu miertelnego nie przygniota ci
swym ciarem, lecz czy si nie obawiasz zosta
pogrzebanym pod gr piasku z grzechw po
wszednich ?
Wiadomo , e jeden grzech ciki sprawia
mier duszy, a bdy powszednie, jakkolwiek
byyby liczne, nie mog pozbawia aski. Lecz
nie trzeba zapomina o tern, co mwi w. Grze
gorz : Nag popeniania wielkiej liczby grze
chw powszednich, bez adnych wyrzutw' su
mienia, bez starania o popraw, pozbawi w kocu
bojani Boej, a ta raz utracona, nic atwiej
szego nad przejcie od lekkich do najciszych
grzechw 2).
Sw. Doroteusz podziela to zdanie i dodaje:
Jeeli nie bdziesz zw^aa na bdy lekkie, jeeli
lekcewaysz upadki drobne, wystawiasz si na
niebezpieczestwo popadnicia w tak obojtno,
e bez wstrtu popenia bdziesz grzechy naj
bardziej miertelne 3).
3. v S w . Teresa, wedle wiadectwa Trybunau

Rzymskiego, nie zmazaa si bya adnym grze

chem miertelnym ; jednake Pan ukaza jej miej
sce przeznaczone dla niej w piekle: nie dla tego,
aby na nic bya jeszcze zasuya, ale gdyby
bya nie wysza ze stanu oziboci, w jakim
przez pewien czas zostawaa, byaby utracia na
przd ask Bo, a nastpnie i niebo.

b Magna praecavisti, de minutis quid agis? Projecisti molem,

vide ne arena obruaris. (S. Aug. in psal. 49).
2) Ut sua cuncta levigante, nequaquam postea committere gra
viora timeamus. (S. Greg. lib. 10, Mor. c. 9).
3) S. Dorot, Scrin. 3.
 Suchajmy Apostoa woajcego: N ic dawayci
miejsca dyablu l).
Kiedy otwieramy drzwi maym uomnociom,
szatan zadawalnia si z tej pierwszej sabostki,
z tego pierwszego zapomnienia, lecz postara si
on niebawem o otworzenie ich na wiksze nierzdy.
Jeeli si dowiemy o cikim upadku czyim,
nie sdmy, e szatan odrazu pogry go w te
przepa ; stara si on naprzd uczyni go ozi-
bym, nastpnie atwiej ju pocign go do opa
kanego upadku w nieask Bo 2),
Sw. Jan Chryzostom zna dusze pene cnt
i dobrych przymiotw, ktre jednake, oddawszy
si oziboci, wylay si nastpnie na cikie
bezprawia 3).
Czytamy w kronice w. Teresy, e W. Sio
stra Anna od Wcielenia miaa pewnego razu,
widzenie: ukazaa si jej jedna dusza potpiona,
ktr dotd uwaaa za wit. Twarz nieszcz
liwej pokryt bya niezliczon iloci owadw,
byy to liczne bdy popeniane za ycia, na
ktre nie zwracaa bya uwagi. Zwierztka te
wyrzucay jej nierzdy. Jedne mwiy: przez nas
zacza; inne, przez nas zgrzeszya; inne, przez
nas si zgubia.
4. Pan mwi do biskupa Sardy: Znam sprany
twoie, ie nie je st an i zimny a n i gorcyJ). Taki
jest stan duszy ozibej, ani zimna ani gorliwa 5).
') Efez. iv, 27.
2) Lapsus quispiam nequaquam subita ruina coraissc crcclcndus
est. (Cassian.).
3) Novimus multos, omnes virtutis numeros habuisse, tamen
negligentia lapsos, ad vitiorum baratrum devenisse.
4) Obi. 111, 15.
r>) Tepidus est, qui non audet Deum mortaliter sciens et vo
lens offendere, sed pcifoetioris vitae studium ncgligit; unde facile
concupiscentiis se committit. (Mcnoch. in Apoc. loc. cit.).
 Kapan oziby nic jest jeszcze otwarcie nie
wierny, unika on grzechu miertelnego, lecz za
niedbuje denia do doskonaoci, ladajako spenia
swj urzd, nie uwaa zupenie na grzechy po
wszednie ; kadodziennie popenia ich wielk
liczb bez najmniejszego skrupuu. Kamstwa, na
duycia w jedzeniu i piciu, przeklestwa, opu
szczenia i niedbaoci w odprawianiu witej ofiary
mszy, narzekania, nag mwienia o wszystkiem,
arty i swka nieprzystojne. Prowadzi ycie roz
proszone, wrd spraw i przyjemnostek wiato
wych, podtrzymuje yczenia i przywizania nie
bezpieczne; umys jego napeniony jest prn
chwa, wzgldami ludzkimi, mylami zemsty,
mioci wasnej.
Przeciwno drani go, sowo pogardy lub
obelgi pobudza go do wielkiego gniewu, rozmy
lanie nie ma dla niego pocigu; yje bez skro
mnoci, bez pobonoci.
Oziby podobny jest do chorego dotknitego
wielu sabociami, ktre go nie zabijaj od razu,
lecz nie daj mu spokoju, a doprowadzaj do
takiego osabienia, e gdy nadejdzie jaka silna
choroba, to jest, mocna pokusa, nie ma siy do
walczenia, upada, ale tym razem bez nadziei zba
wienia. To jest zdanie O. Alwareza 1).
Pan mwi dalej: Bodayby byl zimny, albo
gorcy; ale ie letny, a ani zimny a n i gorcy :
poczn ci wyrzuca z usl moich. Czy te sowa
adnej ju trwogi ozibemu nic sprawi.
5. Bodayby by zimny. Lepiej eby by zimnym,
zostaaby ci przynajmniej nadzieja wydostania si

l) Sunt velut irremissae aegrotatiunculae, quae vitam quidem

non dissolvunt, sed ita corpus extenuant, ut, accedente aliquo ^ravi
morbo, coipus vires non habeat resistendi. (Lib. 5, p. 2, c. 1 6).
 64

z tego nieszczliwego stanu, ale bdc ozibym,

lekcewaco gotujesz sobie niebezpieczestwo ci
kich upadkw i zguby bezpowrotnej ').
w. Bernard utrzymuje, e atwiej sprostowa
wystpki czowieka wieckiego, anieli ozibo
duchownego. Pereida dodaje, atwiej jest nawet
nawrci niewiernego, jak powrci gorliwo
ozibemu.
Kassian mwi: Widzie mona czsto grze
sznikw wracajcych do P. Boga i przemieniaj
cych lodowato sw w gorliwo, lecz o ozi
bych tego powiedzie nie mona 2).
w. Grzegorz nie rozpacza, gdy idzie o na
wrcenie grzesznika, lecz adnej nie ma nadziei
o takim, co oddawszy si P. Bogu z mioci, przez
lekcewaenie pozostaje w stanie ozibym 3).
6. Ozibo jest zem prawie nieuleczalnem,
przyczyna tego prosta. Dla uniknienia niebezpie
czestwa, trzeba je pozna, ot oziby nie po
znaje niebezpieczestwa, ktre mu zagraa.
Ozibo, to ta gorczka suchotnicza, powoli
trawica; wszyscy widz zy stan chorego i mier
nadchodzc, on tylko sam tego nie spostrzega.
Cikie winy, przez to samo, e atwo wpa
daj w oczy, atwiejsze s^ do sprostowania; lecz
bdy lejsze, bdc mniej spostrzegalnymi, mniej
sz na si zwracaj uwag, lekko si je ceni,

) Licet frigidus sit pejor tepido, tamen pejor est status tepidi,
quia est in majori periculo ruendi, sine spe resurgendi. (Corn,
a Lapid. in Apoc. 3, 16).
2) Frequenter vidimus de frigidis ad specialem pervenisse fer
vorem, de tepidis omnino non vidimus.
3) Sicut ante teporem frigus sub spe est, ut aliquando veniat
ad fervorem; ita tepor, quia a fenore deficit, in desperatione est.
Qui enim adlntc in peccatis est, conversionis fiduciam non amittit;
qui autem post conversionem tepescit, etiam spem, quae esse po
tuit, de peccatore subtraxit. (S. Grcg. vide Past. p. 3, Adm . 34).-
 65

jakoby byy bez wanoci'). Tyra sposobem grze

sznik przyzwyczajony do niezwaania na ze mniej
szej wagi, pocznie wkrtce lekceway i najwi*
ksze przekroczenia.
Grzech miertelny rodzi pewn odraz, nawet
zatwardziaemu grzesznikowi, lecz dusza oziba
patrzy bez bojani na swoje usterki, nieporzdne
przywizania, roztargnienia, dze przyjemnoci,
prnoci; wszystkie te niedoskonaoci nie s
jednake bez wielkich niebezpieczestw, niepo-
strzegalnie bowiem doprowadzaj one do zguby
wiecznej.
7. Std to zdanie w. Jana Chryzostoma: P o
trzeba unika z wiksz niejako starannoci ma
ych bdw, anieli grzechw cikich a).
Grzech miertelny, mwi ten wielki wity,
naturalny wstrt sprawia, tymczasem bdy lej
sze, lekcewaone przybieraj wkrtce znami ci
kich i miertelnych. A co jest najnieszczli-
wszem, e ta pogarda lekkich grzechw prowadzi
grzesznika do miertelnej obojtnoci na sprawy
swej duszy, przyzwyczajony do popeniania ma
ych bdw, oddaje si potem bez bojani naj
wikszym nierzdom.
Posuchajcie ostrzeenia Pana: Poymaycte nam
liszki viale ktre psuj winnice: bo winnica nasza
zakwita*). Zauway naley to sowo: liszki. Pan
nie mwi: Pochwycie lwy, tygrysy ale lisy, te

) Magna peccata eo minus periculosa sunt, quo aspectum satis

tetrum ostendunt; et minima periculosiora videntur, quia latenter
ad ruinam disponunt. (P. Alvarcz, lib. 5, p. 2, c. 16).
2) Non tanto studio magna peccata esse vitanda, quam parva;
illa enim natura adversatur; baec autem, quia parva sunt, desides
reddunt. Dum contemnuntur, non potest ad eam expulsionem ani
mus generose insurgere; unde cito ex parvis maxima fiunt.
3) Pie 11, 15.
OSOWIA.Zrft KAPASKIE. 5
bowiem zwierzta licznemi nory niszcz winnice,
wysuszaj korzenie, to jest pobono, wite
pragnienia, ktre s korzeniami ycia duchownego.
Dodaje jeszcze: mae, wecie si szczeglnie do
maych. Dlaczego nie do najsilniejszych ? Maych
mniej si obawiaj, a czsto robi wicej szkody,
anieli wielkie, albowiem, wedle O. Alwareza,
mae bdy udaremniaj wpyw ask Boskich,
a tym sposobem pograj dusz w niepodno,
i w kocu o zgub j przyprawiaj1).
Duch w. dodaje: Albowiem winnica nasza
zakwita. Te bdy powszednie, rozmnoone do
nieskoczonoci, a mao nienawidzone, jaki spra
wiaj skutek? Oto, niszcz one kwiaty, to jest
wite postanowienia postpu na drodze ducho
wnej ; a te yczenia i postanowienia zniszczone,
czowiek oddala si od nich bez ustanku i po
gra w kocu w przepa, z ktrej nie bdzie
si mg wydoby, chyba z wielkiem nateniem.
8. A le ie letny poczn c i wyrzuca z ust
moich. Zakoczmy rozbiorem tekstu Apokalipsy.
Chtnie pijemy napj zimny lub gorcy, lecz
ze wstrtem letni, on bowiem sprawia wymioty.
Menochiusz tak to objania: Letni zaczyna
by wyrzuconym, gdy trwajc w swojej obo
jtnoci zaczyna si Bogu nicpodoba i jakby
odraz obudza, a powroli przez obojtno i po
gard dbr duchownych coraz wicej si od niego
oddala, nim nakoniec w godzin mierci zupenie
nie bdzie wyrzucon i od Chrystusa oddzielony
na wieki.
Dusza oziba wystawiona jest na niebezpie-*)
*) Culpae leves, et imperfectiones, vulpes parvulae sunt, in
quibus nihil nimis noxium aspicimus; sccl hae vincam, idest ani
mam, demoliuntur, quia cam sterilem faciunt, dum pluviam coele
stis auxilii impediunt. (P. Alv.).
 67

czcstwo wyrzucenia z ust P. Boga, to znaczy,

e bdzie opuszczon bez adnej nadziei zbawie
nia. W ten sposb naley tomaczy ten wyraz
wyrzuca; albowiem nie bierze si napo wrt do
ust tego, co raz z nich byo wyrzucone; pewien
rodzaj wstrtu i odrazy odpycha nas.
Wedle Korneliusza a Lapide miejsce to Pi
sma w. znaczy, e P. Bg tak czuje odraz do
ozibych, jak si czuje odraz do tego, co usta
wyrzuciy ').
W jaki sposb odrzuca P. Bg kapana ozi
bego ? Przestaje mie o nim czue staranie, po
chodzce z mioci; odmawia mu pociech du
chownych i witych pragnie; wreszcie pozbawia
go namaszczenia duchownego.
Jeeli ten nieszczsny oddaje si jeszcze roz
mylaniu, bdzie to czyni z roztargnieniem i od
raz, porzuci wkrtce to pobone wiczenie,
zaniedba polecania si P. Bogu w modlitwie,
a przez to wystpne opuszczenie, z kadym dniem
bdzie si stawa nieszczliwszym i ndzniejszym.
Sprawowa jeszcze bdzie ofiar bezkrwaw,
bdzie odmawia pacierze, lecz miasto odniesie
nia std korzyci, posu mu one tylko do wi
kszego potpienia. Z obowizkw swych bdzie
si wywizywa niedokadnie i z trudnoci.
Namacisz si moj oliw, mwi P. Bg, a nic
bdziesz namaszczon: Ty bdziesz toczy oliw,
a oliw si pomazowa nie bdziesz2). Msze, pa
cierze, kazania, obecno przy konajcych, grze
banie zmarych, wszystkie podobne czynnoci
zdolne do zapalenia i pobudzenia witego ognia

) Vomitus significat, Deum exeerari tepidos, sicut exeeramur

id quod os evomit. (Corn. a Lap.).
2) Mich. v i, 15.
5
gorliwoci, odbywane bd przez ozibego umy
sem suchym, sercem niespokojnem, rozproszo-
nem, drczonem tysicami pokus. Poczn ci wy
rzuca. P. Bg wyrzuci ozibego ze swego ona.
9. Co taki kapan moe powiedzie? Dosy
jest abym unika grzechw miertelnych i abym
by zbawiony.
Nie, odpowiada w. Augustyn, urzd twj
wymaga, aby postpowa wsk ciek dosko
naoci, idc szerok drog oziboci nigdy si
nic zbawisz 1).
Kto jest powoanym do zbawienia na drodze
witobliwoci, mwi w. Grzegorz, a chce za-
dowolni si yciem niedoskonaem, nie bdzie
zbawion.
To wanie chcia Pan da do zrozumienia
bogosawionej Anieli de Foligno, kiedy do niej
rzek: Ci, co otrzymali odemnie dosy wiata
do postpowania po drogach doskonaoci, a kt
rzy poniaj godno swej duszy i chc i drog
zwyczajn, tacy bd odemnie opuszczeni.
Kapan winien si utrzymywa w stanie ci
gej witoci. Wszystko mu to nakazuje: tytu
przyjaciela Boego, godno urzdu, wznioso
czynnoci na mocy ktrych ofiaruje P. Bogu
wit ofiar otarza; jest wreszcie porednikiem
i ordownikiem ludu u Pana Boga, przez Sakra-
menta za szafarzem ask Boskich.
A by odpowiedzie godnoci i wielkoci tych
obowizkw, P. Bg napeni go askami szcze
glnemu, przywizanemu do urzdu, ale wymaga
aby chodzi ciasn drog doskonaoci.
Jeeli za peni swj urzd ozible i niedbale,
jeeli nie odpokutowywa i nie zmniejsza swrych

') Ubi dixisti: sufficit, periisti.

 6g

licznych niewiernoci, ciga na siebie przekle

stwo Boe: Przeklty, ktry czyni spraza Pask
zdradliwie x). To przeklestwo jest znakiem opu
szczenia Boego.
P. Bg, mwi w. Augustyn, ma zwyczaj
opuszczania dusz, ktre bdc uposaone askami
szczeglnemi, porzucaj ycie doskonae, do ja
kiego byy powoane.
P. Bg, wedle pewnego autora, wymaga aby
Jego sudzy dokadali tyle gorliwoci w spenia
niu swych obowizkw, ile jej maj Serafini.
Inaczej, bierze im swe aski, pozostawi w letar-
gicznem otrtwieniu i dopuci, e z bdu w bd,
upadn wreszcie w grzech, a potem pjd do pieka.
Kapan oziby, przygnieciony ogromem ci
aru swych grzechw powszednich i swych nie-
porzdnych przywiza, jest jakby w stanie zu
penej niczuoci; odejmuje mu ona wszelk
wiedz aski i wzgldw, jakimi by obsypany,
zaciera w nim wszelkie poczucie obowizku, przy
wizanego do urzdu. Wwczas rka Paska
zaciy nad nim sprawiedliwie, pozbawi go po
mocy potrzebnych w wypenianiu obowizkw
kapaskich coraz wicej bdzie upada, a le
pota jego rosn bdzie w miar niewiernoci.
Czy dla wydobycia go z tego stanu P. Bg
zechce nowe zlewa aski? Nie, mwi Aposto:
Kto skpie sicie, skpie te bdzie -).
io. Pan przyrzek nagrod tym, ktrzy Mu
okazuj wdziczno za Jego wzgldy, a zarazem
zagrozi odebraniem aski niewdzicznikom: A l
bowiem wszelkiemu majcemu bdzie dano, i obfi
towa bdzie: a temu, ktry niema, y to co si
zda mie, bdzie wzite od niego3).

*) Jerem. XLVm, io, 2) TT. Kor. jx , 6. 3) Mat. XXV, 29.

 m m m

7o

P. Jezus mwi: Gospodarz nieotrzymujcy

adnego dochodu ze swej winnicy, odbierze j
od dzierawcy dotychczasowego a powierzy sta
raniom innego: Ze le potraci; a winnic sw
naymie inszym, oraczom, ktrzy oddadz mu owoc
czasw swoich '). I dodaje: Przetoi powiadam wam,
i bdzie odjte od was krlestwo Boe, y bdzie
dane narodowi czynicemu owoce iego. P. Bg
odbierze ask kapanowi obojtnemu, a udzieli
j gorliwym i wiernym.
11. Wielka liczba kapanw albo adnych,
albo mae odnosi korzyci z'ofiary mszy w., ze
swych licznych Komunii, z tylu modlitw odm
wionych podczas mszy i pacierzy: Sialicie wiele,
a zwielicie mao... a kto zyski zbiera, kad je
w dziurawy mieszek 2).
Oto kapan oziby, w dziurawym worku
umieszcza wszystkie swoje obowizki duchowne,
nie pozostaje mu adna zasuga. Co wicej, przez
niedbae spenianie swego urzdu, codziennie
staje si winniejszym wiecznego potpienia.
Serce kapana, wedle Piotra Bloziusza, ma
by otarzem poncym nieustannie mioci Bo.
Lecz jaki znak gorcej mioci okazuje P. Bogu
kapan, ktry unika tylko ciszych przestpstw,
a lekceway mniejsze wykroczenia! 3).
A by zosta dobrym kapanem nie wystarcz
aski zwyke i nieliczne, potrzeba do tego szcze
glnych i obfitych. Ot, czy P. Bg zechce
zbogaci swymi wzgldami kapana, ktry po
woany do suby okoo Jego otarza, tak opie
szale spenia swe obowizki!
J) Mat. XXI, 4 1 . 2) Agg. 1, 6.
3) Signum amoris satis tepidi, veile amatum in solis rebus gra
vibus non offendere, et in aliis, quae non tanta severitate praecipit,
ejus voluntatem procaciter violare. (P. Alvarez lib. 1, c. 12).

i
 7i

w. Ignacy Lojola zapyta by dnia pewnego,

do ozible yjcego braciszka ze swego zakonu:
Powiedz mi mj bracie, po co wstpi do tego
zakonu? Suy P. Bogu, odpowiedzia.
A to w ten sposb Mu suysz! Gdyby mi by
powiedzia, e suysz kardynaowi lub ksiciu
jakiemu, tobym rozumia twoje postpowanie, ale
mwisz, e przyszed dla suenia samemu Panu
Bogu, a tak licho speniasz swoje zobowizanie!
Kapan naley do najwikszego z dworw,
do dworu niebieskiego; umieszczony jest midzy
przyjacimi Boymi; zajcie jego polega na zaj
mowaniu si najwyszemi sprawami i staraniem
okoo chway Najwyszego. Std kapan oziby,
miasto chway, hab P. Bogu przynosi; ycie
jego zaniedbane i niedoskonae zdaje si twier
dzi : e P. Bg nie jest godzien, aby przyoono
wicej starania i gorliwoci okoo Jego suby,
e na Jego Dworze nie mona znae prawdzi
wego szczcia, wreszcie e Boski Majestat nie
jest wart tej doskonaej mioci, dla ktrej win
nimy przekada Jego chwa nad nasze wasne
zadowolenie.
12. Strzemy si bracia i obawiajmy, aby te
wszystkie godnoci i zaszczyty, przez ktre Pan
Bg nas wywyszy nad innych ludzi, nie do
prowadziy nas kiedy do wiecznego potpienia.
w. Bernard przypomina, e zabiegi szatanw
do przygotowania nam zguby, po winny by po
wikszy nasz pilno dla pozyskania nieba 3).
Nieprzyjaciel duszy bardziej yczy sobie zguby
jednego kapana, anieli zguby stu osb wie-

J) Hostium malitia, qui tam solliciti sunt in nostram percus

sionem, nos quoque solicitos faciat, ut nos in timore ct tremore
ipsorum salutem operemur. (Serm. 2 , de S. Audr,).
 ckich ; upadek bowiem jednego kapana pociga
za sob upadek tysica dusz.
Muchy uciekaj od kota kipicego a napa
daj na letni, tak samo i szatani, kusz daleko
mniej kapanw gorliwych, anieli ozibych;
usiowania ich odnosz atwy skutek, kapanw
ze stanu oziboci bez trudu wprowadzaj w stan
grzechu.
Kapan oziby jeeli bdzie napastowany jak
gwatowan pokus, nie moe prawie mie nadziei
zwyciskiego z niej wybrnicia. Dusza oziba
jest zawsze w niebezpieczestwie zgodzenia si
na pokus, poniewa ma ma si do stawienia
jej czoa; std te przy licznych sposobnociach,
jakie si jej nastrczaj, koczy zwykle upadkiem
w cikie grzechy.
13. Potrzeba starannie wystrzega si wszyst
kich grzechw popenianych dobrowolnie i z roz
mysem.
Prawd jest, e z pomidzy wszystkich ludzi
sam tylko Pan nasz Jezus Chrystus i Panna Naj
witsza wolnymi byli od wszelkiej skazy; wszy
scy inni ludzie, wici naw'et, nie byli bez winy,
przynajmniej co do grzechw powszednich: Albo-
wievi w wiciu upadamy wszyscy '),
aden syn Adama, wedle wyraenia w. Leona,
nie jest zdolny do zupenego oswobodzenia si
od plam tego ziemskiego kau 2). Lecz nie trzeba
zapomina tego, co mwi Mdrzec: Bo siedmkro
upadnie sprawiedliwy 1 powstanie 3).
Kto upada z uomnoci ludzkiej, nie znajc
caego za, jakie czyni i bez rozmylnego przy-
) Ja k . n i, 2.
2) Necesse est eniin de mundano pulvere etiam corda religiosa
sordescere. (Serm. de Quadr,).
a) Pizyp. x x iv , iG.
 73

Zwolenia, atwo powstaje; lecz kto zna doskonale

swj bd i popenia go otwarcie i z zupen
znajomoci, zamiast nienawidzenia go, podoba
sobie w nim, jakim sposobem podnie si moie!
Czytamy w w. Augustynie'): Jeeli pope
niamy bdy, przynajmniej nienawidzimy ich ,
i P. Bg je odpuszcza.
Bloziusz piszc o grzechach powszednich mwi:
dla otrzymania przebaczenia wy starcza oglne ich
wyznanie2). Takie obrazy atwiej si zmazuje
udajc si do P. Boga z uczuciem mioci i po
kory, anieli zastanawiajc si nad niemi, ze zbyt
wielk bojani i zbyt wielk starannoci.
w. Franciszek Salezy utrzymuje, e bdy
zwyczajne, popeniane przez dusze pobone i gor
liwe bez rozmysu, tym samym ma si spo
sobem.
Takie jest zdanie w. Tomasza3), i w. B er
nardyna Seneskiego 4).
') Esti non sumus sine peccatis, oderimus tatnan ea. (De vcrb.
Ap. Ser. 29, c. 61.
Si confiteamur peccata nostra, fidelis est (Deus) et justus ut
remitat. (I. Jo . Ep . 1, 9}.
2l Sane tales culpas generaliter exposuisse satis est. (De Cous,
pusil. 2l.
5) Sufficit actus, quo aliquis detestatur peccatum, explicitc vel
implicite, sicut cum aliquis ferventer movetur in Deum.
Triplici ratione aliqua causant remissionem venialium: 1. Per
infusionem gratiae et hoc modo per Eucharistiam, ct omnia Sa
cramenta venialia remittuntur. 2. I11 quantum sunt cum aliquo motu
detestationis, ct hoc modo confessio generalis, tunsio pectoris, et
Oratio Dominica operantur ad remissionem. 3. In quantum sunt
cum aliquo motu reverentiae in Deum, ct ad res Divinas; et hoc
modo Benedictio Episcopi, aspersio aquae benedictae, oratio in
Ecclesia dedicata, et talis hujus modi operantur ad remissionem
venialium. (S. Thom. 3, p. qu. 87, art, 3).
4) Contingere potest, quod tanta devotione mens per sumptio
nem Sacramenti absoibeatur, quod ab omnibus venialibus expurge
tur. (Serm. 45, a. 3, c. 2).
 74

14. Czcigodny O. Ludwik de Ponte mawia:

Bardzo wiole popeniem bdw, lecz nigdy nie
zawieraem pokoju z grzechem. Wielka liczba
czyni rozejm ze swymi bdami, i to ich prowadzi
do zguby. Dopki wady i niedoskonaoci w y
wouj obrzydzenie, mwi w. Bernard, jest je
szcze nadzieja powrcenia na dobr drog; lecz
kiedy kto staje si winnym z wiedz i rozmy
sem, bez obawy przed i bez boleci po spenie
niu grzechu, niebawem dojdzie do zupenej zguby.
Muchy zdychajce psuj wonn wdziczno dro
giego oleyku').
Muchy zdychajce, s to bdy popeniane bez
boleci i alu, pozostaj one w duszy jakoby
obumare, przez co traci ona prawdziw wo
i namaszczenie, to jest prawdziw warto '-).
15. Czytamy w w. Bernardzie3): grzech po
wszedni nie jest jeszcze wielkiem zem, lecz usta
wiczne popenianie go i upodobanie w nim, jest
zem o skutkach bardzo opakanych i wystawia
na surowe kary Boe, wedug tego wyjtku ze
w. ukasza : Ktry pozna wole Pana swego, a nie
nagotowa a n i uczyni wedle woli Je g o , wielce b
dzie karan: ale ktry nie wiedzia, a uczyni co
godnego karania, mao bdzie karan 4).
Dusze najgorliwsze nie s wprawdzie wolne
od maych bdw, lecz kadodziennie, mwi
O. Alwarez, liczba ich i wano si zmniejsza,
zreszt zmazuj si one zupenie przez akty rni-
4 Ekkl. x, i.
2) Dum musca cadit in unguentum, manendo in illo, destruit
ejus valorem et odorem. Spiritualiter muscae morientes sunt cogi
tationes vanae, affectiones illicite, distractiones morosae, que per
dunt suavitatem unguenti, idest dulcedinem spiritualium exercitiorum.
(Dionis. Cartk.).
3) Serm. r, de Conv. S. Paul.
4) Duk. XIf, 47, 48.
 75

oci Boej. W ten sposb urzdziwszy postpo

wanie, mona zosta witym, te bowiem lekkie
bdy nie przeszkodz w deniu do doskona
oci.
Bloziusz zachca nas, abymy nie tracili od
wagi z powodu tych upadkw, albowiem posia
damy wiele sposobw do podwignicia si na-
powrt ').
Lecz jeeli przywizany jeste do rzeczy ziem
skiej, po upadku wracasz do niej dobrowolnie,
adnego nie czynisz wysilenia do oderwania si
od niej, nie bdziesz w stanie postpowa po
drogach Paskich.
Ptaszyna uwolniony z side wzbija si w gr,
lecz jeeli przywizany jest do ziemi cho sab
jak niteczk, zatrzymuje si w biegu i upada
na ziemi.
Najmniejsze przywizanie ziemskie, mawia
w. Jan od Krzya, dostatecznem jest do po
wstrzymania duszy i przeszkodzenia jej w post
pie na drodze duchownej.
16. Strzemy si tego opakanego stanu ozi
boci, albowiem, jak ju wiemy, aby wydoby
z niego kapana, potrzeba aski P. Boga szcze
glnej i silnej; ot nie mona si spodziewa,
e P. Bg udzieli takiej aski kapanowi, ktrego
by zmuszony wyrzuci ze swrego ona.
Nie pozostaje mi tedy adna otucha zbawie
nia, zapyta oziby.
Jedyna ci pozostaje, a ni jest miosierdzie
i moc Boa: Co niepodobno jest u ludzi\ podobno
lest u Boga2).

') Quemadmodum singulis diebus in inultis offendimur, ita

quotidianas expiationes habemus.
2) uk. X V III, 2; .
 ?6

Niepodobna podnie si ozibemu, sam Pan

Bg posiada moc do uczynienia teg o ; lecz po
trzeba mie przynajmniej ch, bez tego bowiem,
czy byoby rozsdnie oczekiwa pomocy Boej!
Ci, co nie czuj tego pragnienia, niech przynaj
mniej prosz o nie Pan a; wytrwao i gorliwo
w modlitwie zniewala Jego dobro.
Procie a otrzymacie. Jest to obietnica Boa,
Sowo Jego jest nieomylnem. Mdlmy si zatem
i mwmy za w. Augustynem r): Panie nie jestem
godzien, aby mnie wysucha, lecz Ojcze Przed
wieczny, Twoje niewyczerpane Miosierdzie i za
sugi J. Chrystusa zastpi mi moje zasugi. Ba
ganie o Ordownictwo Najwitsz Pann, jest
silnym rodkiem do wyjcia ze stanu oziboci.

R O Z D Z IA VI.
0 grzechu nieczystoci.

i. w. Bazyli nieczysto nazywa yw za

raz, w. Bernardyn Seneski, najopakaszym ze
wszystkich wystpkw12), albowiem wedug uwagi
w. Bonawentury, nieczysto niszczy wszelki
zarodek cnt 34
).
w. Ambroy uwaa ten wystpek za .rdo
i korze wszystkich innych l) ; pociga on za
sob wszystkie inne: nienawi, kradzie, zabj
stwa, samobjstwa, witokradztwa.
w. Remigiusz susznie utrzymuje, e naj
wiksza cz ludzi za ten wystpek jest pot-
1) Meritum meum, misericordia tua,
2) Vermis, quo nullus nocentior.
3) Luxuria omnium virtutum eradicat germina.
4) Luxuria seminarium est et origo omnium vitiorum.
 77

pioti. O. Pawe Segneri dodaje: jeeli pycha

zaludnia pieko anioami, nieczysto napenia je
ludmi.
W innych wystpkach szatan owi niejako
na wdk, lecz do nieczystoci sieci uywa i gro
madzi pieku daleko wiksz ilo ludzi tym
jednym wystpkiem zmazanych, anieli wszyst
kimi innymi razem.
Dla ukarania tego grzechu, P. Bg skaza
wiat na srogie kanie: potopu i ognia.
2. Czysto jest droga per, ktr ludzie
rzadko na ziemi znajduj ').
Ta pera potrzebna ludziom wieckim, dla
kapanw jest niezbdn, bez niej obej si
w aden sposb nie mog.
Ze wszystkich cnt, jakie Aposto przepisa
w. Tymoteuszowi, najbardziej zaleca mu czy
sto : Samego siebie czystym zachoway2).
Czysto, mwi Orygines, jest najpierwsz
cnot, jaka powinna zdobi kapana kiedy przy
stpuje do otarza 3) ; w. Klemens pisze, e tylko
ci, ktrych ycie jest bez plamy, mog przybie
ra nazw kapanw ).
Jeeli tedy czysto jest zasadnicz cnot ka
pana, niepowcigliwo odejmuje mu zatem go
dno przywizan do jego urzdu r>).
Koci w. przez swe Sobory, prawa, ostrze
enia usilnie przestrzega czystoci w swych
urzdnikach. Innocenty III. przepisa: Ten tylko
) Gemma pretiosissima a paucis inventa. (S. Aihan.).
2) I I . Tim. v. 22.
3) Ante omnia Sacerdos, qui divinis assistit altaribus, castitate
debet accingi.
4) Soli, qui puram habent vitam sunt Dei Sacerdotes. (Lib. 3.
Stroinat.).
5) Si pudicitia Sacerdotes creat, libido Sacerdotibus dignitatem
abrogat. (S. Tsid. 1. 3, ep. 75).
 7

moe by wywicony, kto albo nigdy si nie

splami, albo przynajmniej wyprbowanej jest
cnoty l). Tene Ojciec w. rozkazuje, aby ducho
wny niepowcigliwy wyczony by od wszelkiej
godnoci.
w. Grzegorz m wi: Jeeli kto po otrzyma
nych wiceniach upad w grzech nieczysty, do
suby otarza zblia si nie powinien *).
w. Sylwester nakazuje: Jeeli kapan po
peni grzech przeciw wstydowi, niech naoy na
siebie dziesicio-letni pokut, podczas ktrej
przez pierwsze trzy miesice ma sypia na goej
ziemi, y w zupenem odosobnieniu, z nikim si
nie widywa i by pozbawionym Kom unii; na
stpnie przez ptora roku pokarmem jego bdzie
tylko chleb i woda, a przez reszt czasu suszy
bdzie o chlebie i wodzie trzy razy na tydzie.
Koci wyrzeka si kapanw nie yjcych
w czystoci.
3. Rozbierzmy naprzd ca niegodziwo ka
pana, ktry grzeszy przeciwko czystoci.
Kapan jest Kocioem yjcym Pana, tak
przez swe luby czystoci, jak i przez wite na
maszczenie, ktre powicio go na sub ota
rza. Ktry nas pomaza Bg, ktry tei zapiecz
towa nas rzek w. Pawe, mwic o sobie i in
nych kapanach.
Tak rozumia to wyraenie kardyna Hugon:
Kapan niech nie kala wityni Paskiej, albo
wiem namaszczon jest 3).
!) Nemo ad sacrum ordinem permittatur accedere, nisi aut
virgo, aut probatae castitatis exsistat.
2) Oui post acceptum sacrum ordinem lapsus in peccatum carnis
fuerit, sacro ordine ita careat, ut ad altaris ministerium non acce
dat. (In c. Pervenit. Dist. 50).
3) Sacerdos ne polluat Sanctuarium Domini, quia oleum sanctae
unctionis super eum est.
 79

Tym Przybytkiem Pana jest ciao kapana.

Sw. Ignacy M. mwi: T y jako jeste Domem
Boym i Przybytkiem Chrystusowym zachowaj
si w czystoci *).
Sw. Piotr Damian : Kapani, oddajcy si nie
czystoci, kalaj Koci Boy -i). A dalej dodaje:
Nic przemieniajcie naczy Boych w naczynia
zelywoci. Coby powiedziano o witokradzkiej
zuchwaoci tego, ktryby przy stole uywa kie
licha powiconego!
Innocenty III. mwi o kapanach: Niegodn
jest rzecz, aby ci, ktrzy s Przybytkiem i wi
tyni Ducha Sw. wylewali si na niegodziwoci3).
Jak groz przejmuje widok kapana pogr
onego w rozpucie, okrytego skalaniami ciele-
lesnemi; kapana, ktrego czysto winna by
janiejc i posiada wonno balsamu!
w inia umyta do katuie biota4).
Kapan sprony, kala, o ile go na to sta,
sam wito Boga, ktry w nim zamieszkuje 5).
Pan skary si u Ezechiela: K apan i iey
wzgardzili zakon viy, y splugawili Snitynie moie...
y byem splugawiony w porzodku ich 6).
Nieczysto moich sug, mwi Pan, a do
mnie siga, przez grzech bowiem sprony kalaj

') T e ipsum castum custodi, ut Domum Dci, templum Chri

sti. (Ep. io ad Ilonor. diae.).
2) Nonne templum Dei violant. {Opusc. 18, d. 2, c. 3).
Nolite vasa Deo sacrata in vasa contumeliae vertere.
3) Cum ipsi templum et sacrarium Spiritus Sancti esse de
beant, indignum est eos immunditiis deservire. (C. Decer. dist. 28).
3) I I. Piotr. 11, 22).
5) Deum in ipsis habitantem corrumpunt, quantum in se est,
et vitiorum suorum conjunctione polluunt. (Clem. Alex. Pedag.
1. 2, c. ioi.
) E r . X X I I , 26.
 Bo

Przybytki Mnie Samemu powicone, to jest swe

wasne ciaa, gdzie podobao si mi zamieszka.
A w. Plieronim mwi x) : Kalam y ciao Chry
stusowe, kiedy niegodnie przystpujemy do otarza.
4. Kapan powica na otarzu Baranka bez
zmazy, prawdziwego Syna Boego; dlatego, mwi
w. Hieronim, tak ma by czystym, eby nie-
tylko by wolny od wszelkiej zmazy, lecz nadto
strzeg si najmniejszego spojrzenia nieuczci
wego 2).
Czytamy w w. Chryzostomie: Kapan tak
wielkiej winien by czystoci, iby by godnym
umieszczenia w niebie w pord aniow 9).
R ka kapaska, przeznaczona do piastowania
Ciaa Jezusa Chrystusa, jasnoci duchown swej
czystoci winna olniewa jasno samego soca J).
Czy si znajdzie, pyta w. Augustyn, czo
wiek tak bezbony, ktryby mia dotkn Naj
witszy Sakrament rkami skalanemi botem ! 5)
Daleko wikszym zbrodniarzem jest kapan, ktry
mie, splamiony nieczystoci i grzechami plu
gawymi, wyciga rk po Ciao Jezusa Chry
stusa 6).
Sudzy Boscy, woa w. Augustyn, strzecie*)
*) Polluimus corpus Christi, quando indigni accedimus ad altare.
(In C. 1, Malach.).
2) Pudicitia sacerdotalis non solum ab opere immundo, sed
etiam a jactu oculi sit libera. (In c. 1, Epis. ad Tit.).
3) Nccesse est Sacerdotem sic esse purum, ut si in ipsis coelis
esset collocatus, inter coelestos illas virtutes medius staret. (De
Sacer. 1. 3. c. 4).
4) Quos solares radios non deberet excedere manus illa, quae
hanc Carnem tractat. (S. Chrys. Hom. 30, in Math.).
5) Quis adeo impius erit, qui lutosis manibus Sacratissimum
Sacramentum tractare praesumat. (Serm. 244, de tcinp.l.
8) Audent Agni immaculati sacras contingere Carnes, et intin
gere in Sanguine Salvatoris manus quibus paulo ante carnes attrac-
taverunt. (S. Bern. in declam.).
 8 1

si, aby rce wasze ktre si kpi we Krwi

Jezusa Chrystusa, nie splamiy si krwi grzechu J).
. 5. Kapani, mwi Kassian, ktrzy nie tylko
piastuj wite Ciao Baranka, lecz Nim si kar
mi, powinni zachowa czysto i nieskaono
anielsk 2).
Kapan nieczysty, wymawiajc sowa Sakra
mentalne popenia, mwi Piotr Bloziusz, zniewag
tak niesychan, jak gdyby plwa na Oblicze
Pana naszego Jezusa Chrystusa; a kiedy zuchwale
omiela si ponie do ust swych skalanych Ciao
i K rew tego Baranka bez zmazy, to tak, jakby
je rzuca w boto 3).
w. Wincenty Ferrariusz idzie dalej. Popenia
on, mwi, wiksz zbrodni, anieli gdyby rzuci
Przenajwitsz Hosty do kloaki1).
Kapanie, woa w. Piotr Damian, ty, co masz
ofiarowa Bogu Baranka bez zmazy, nie powi
caj swemi sprosnociami samego siebie pierwej
szatanowi5).
Tene wity nazywa spronych kapanw
ofiarami pieka, ktreini szatani karmi si z roz
kosz.
Kapan nieczysty nie biegnie sam jeden na
zgub, lecz pociga za sob nieskoczon ilo dusz.
Sprosno duchownych, mwi w. Bernard,

) N e manus, quae intinguntur Sanguine Christi, polluantur

sanguine peccati. (Serm. 37, tract. ad Jerem.),
?) Qua puritate oportebit custodire castitatem, quos necessc est
quotidie sacrosanctis Agni Carnibus vesci. (Cass, I. 6, c. 8).
3) Oni sacra illa verba Sacramenti ore immundo profert, in
faciem Salvatoris spuit; et cum in os immundum SS. Carnem
ponit, eam quasi in lutum projicit. (Sernr. 38).
4) Majus peccatum est, quam si projiciat Corpus Christi in
cloacam.
:) O Sacerdos, qui debes olTerre, noli prius temet ipsum mali
gno spiritui victimam immolare. (De Coei, Sacrif. c. 3).
B10WUSZKI KAPASKIE.
 82

jest najwikszem z przeladowa, jakich kiedy

kolwiek dowiadczy Koci Chrystusw. Sowa
te: Oto w -pokotu gorzko vioia naygorzsczeysza ')
s dla witego nowym powodem boleci2).
Koci cierpia wielkie ze od okruciestwa
tyranw, ktrzy tylu uczynili Mczennikw; cier
pia bardziej od heretykw, ktrzy zepsuli i za
razili tak wielk liczb wiernych ; lecz najsrosz
z jego boleci, najstraszniejsz ze wszystkich prb,
jest to przeladowanie, na jakie skazuj go wa
sne jego dzieci, mianowicie owi kapani rozwie
li : zgorszeniem rozdzieraj oni wntrznoci w a
snej matki!
Co za bezwstydna zuchwao kapana, woa
w. Piotr Damian, goszcego i sawicego czy
s to usty, ktre s ustami niewolnika bez
wstydu 3).
6. Przejdmy teraz do roztrzsania ogromu
zego, jakie sprawia w duszy, a szczeglniej du
szy kapana, grzech nieczystoci.
Prowadzi to do zupenego zalepienia, wyni
szcza w duszy pami o Bogu i o prawdach
wiecznych.
Czysto, mwi w. Augustyn, czyni ludzi
zdolnymi do widzenia Boga -t). Przeciwnie, pierw'-
szy skutek nieczystoci jest zalepienie umysu.
w. Tomasz wylicza te skutki: lepota du-*)

*) Tzai. XXMX, 17.

2) Amara prius in nece Martyrum, amarior in conflictu Haere
ticorum, amarissima in luxuria Ecclesiasticorum. F a x est, et non
est pax: pax a Padanis, pax ab Haereticis, et non pax a Filiis;
Filii propriam Matrem evisceiant. (S. Bern.).
3) Oni praedicator es castitatis, non te 'pudet servum esse
libidinis!
J) Castitas inundans mentes hominum praestat videre Deum.
(Serm. 2 4 9 ; de Tcm.).
 83 -

szy, nienawi B o g a , przywizanie do rzeczy

ziemskich, wstrt do rzeczy przyszych ').
Nieczysto, wedle w. Augustyna, wyniszcza
w nas myl o wiecznoci 2).
K ruk napadszy na trupa, najpierwej wyupia
mu oczy; pozbawienie wiata w rzeczach B o
skich jest pierwsz szkod, jak nam wyrzdza
nieczysto.
Kalwin, gorliwy naprzd katolik; Luter, za
konnik i kapan; Henryk VIII, gorliwy obroca
Kocioa; Salomon, takiej mdroci i witobli
woci i tylu innych czy nie s tego dowodem !
N ie udadz m yli swoich eby si nawrcili do
Boga swego, bo duch wszeteczcsw w porzodku ich :'j.
Ndzni, wrd wiata i aski, wrd ofiary
bezkrwawej, pacierzy i tyu innych witych obo
wizkw, pogreni s w lepocie; jakby ju nie
wierzyli ani w mier, ktra im zagraa; ani
w sd straszny, ktry ich czeka; ani w pieko
ktre stoi dla nich otworem !
Macay o poudniu, jako zwyk maca lepy
w ciemnociach 4).
Pozostaj w kale, w jakim si dobrowolnie
pogryli, a taka jest ich lepota, e opuciwszy
Boga, nie myl ju teraz o rzuceniu si do ng
Jego dla otrzymania przebaczenia.
N ie udadz myli swoich eby si nawrcili do
Boga swego, bo duch wszeteczaistw w porzodku
ich 5).
Nic im nie pomoe do otworzenia oczu,
ani ostrzeenia przeoonych, ani pobone rady
') Caecitas mentis, odium Dei, a (Tectus praesentis saeculi, horror
futuri (2, 2, 9, 15 3 , a. 4).
2) Luxuria futura non sinit cogitare.
3) Oze. V, 4. ) Pr. Paw. x .w u i, 29. 5) Ozc. V, 4.
6*
przyjaci, ani obawa kary, ani wstyd beze-
cnoci!).
7. Czy naley si dziwi, e tacy pozbawieni
s wiata? Przypad z wierzchu ogie, y nie uy~
irzeli soca 2).
Doktr anielski tak wykada te skwva: W y
stpki cielesne niszcz zdrowy sd, albowiem
rozwizo ca dusz cignie do rozkoszy3).
Ten nag, przez swe rozkosze zwierzce, od
biera czowiekowi uywanie rozumu do tego sto
pnia, mwi Euzebiusz, e czyni go niszym od
bydlcia 4).
Kapan rozwizy, zalepiony t namitnoci,
nie zwaa zupenie ani na zgorszenia, ani na
zniewagi i hab, jak przynosi P. Bogu swem
nikczemnem witokradztwem; bezczelna jego
zuchwao posunie si nawet do odprawiania
mszy witej wtenczas, kiedy bdzie mia dusz
splamion cikim grzechem.
Ale jake si dziwi temu, e ten, co straci
wiato i ask, wylewa si zupenie na wszystkie
wrystpki i wszystkie nierzdy!
8. Przystpcie do n iego; a- owiecaycie s i 5).
Kto pragnie i szuka wiata winien zbliy
si do P. Boga, a poniewa rozwizo jest w y
stpkiem najbardziej nas oddalajcym od P. Boga,
jak mwi w. Tomasz 8), przeto taki kapan staje
si bydlciem i nie rozumi rzeczy duchowmych :

') Xcc admonitiones, nec aliquid aliud salvare potest animam

libidine periclitantem. (S. Clirys. ] lom. cont. lux.).
'*) Ps. I.V 1I, 9.
) Vitia carnalia exlingnunt judicium rationis, quia luxuria totam
animam trahit ad delectationem. (S. Tom. 2, 2, qu. 53, a. 6, ad 3),
4) Luxuria hominem pejorem bestia facit.
3) Ps. X X X J i t , f>.
'j Per luxuriam homo maxime recedit a Deo. { 1 , 2 , qu. 37, a. 5).
 A czowiek cielesny nie poynmie tego co iest Du
cha Boiego').
Myl o piekle i wiecznoci, wielko posan
nictwa nic robi ju na nim adnego wraenia,
a o samej wierze zaczyna powtpiewa2). Wielu
to duchownych wystpek ten pozbawi wiary !
Koci iego bd napenione wystpkw modoci
iego i z nim w prochu spa bd 3).
Jako wiato soneczne nie moe si przedrze
do naczynia ziemi napenionego, tak do duszy
splamionej grzechami cielesnymi nie dojdzie pro-
myczek aski Boej; wystpki bd w niej spo
czyway snem zowrogim, a do strasznej mierci.
q. Dusz nieszczliw, ktra przez grzechy
odczya si od P. Boga, opuci Pan i dopuci,
by pozostaa w swej lepocie.
Ponicwae mnie zapomiala, a zarzucia mnie
za ciao twoie: ty te ponie zo twoi i cudzo
stwa twoie4).
w. Piotr Damian m wi: Ci zarzucaj Boga
za ciao swe, ktrzy dogadzaj swym chuciom
cielesnym 5).
O. Catanco opowiada o pewnym nieszczli
wym. ktry oddany wystpnemu naogowi a na
mawiany od przyjaciela do zaniechania go, od
powiedzia : chtnie pjd do pieka za tyle ucie
chy. A z pewnoci tam poszed, bo by zabity.
Inny znowu, a by nim kapan, zdybany
w pokoju pewnej niewiasty, ktr chcia uwie,
przymuszony zosta przez jej ma do wypicia*)

*) I. ICor. u , 14.
2) Ubi coeperit quis luxuriari, incipit deviare a vera fide. (S.
Am bros. Ep. 1, ad Sabin.).
3) Job. XX, II. 4) Ezcch. XX1 IT, 35.
s) Illi Deum post Corpus suum projiciunt, qui suarum obtem
perant illecebris voluptatum. (S. Peti. Dom. Opus. 18, dist. 2, c. 3).
trucizny. Wraca do siebie, rzuca si na ko
i opowiada przyjacielowi swemu cae zdarzenie;
tene, spostrzegszy miertelne oznaki, namawia
nieszczelnego do spowiedzi; lecz tak otrzymuje
odpowied: Nie, nie mog si spowiada, o jedn
ask ci prosz, powiedz pani N., e umieram
z mioci ku niej. Czy zalepienie moe dalej
siga!
io. Grzech nieczystoci pociga za sob uparte
usposobienie woli. w. Hieronim mwi: Schwy
tany t sieci djabelsk, nie tak prdko si z niej
wypacze ).
Czytamy w w. Tomaszu: Nieczysto jest
wystpkiem najmilszym szatanowi, albowiem z po
wodu wielkiego pocigu, trudno si od niej ode
rwa, zwaszcza, gdy ju stanie si naogiem 2).
Klemens Aleksandryjski nieczysto nazywa:
chorob nieuleczaln; w. Cypryan mwi: R oz
wizo rodzi zatwardziao grzechow 3).
Nie przezwyciy ten pokusy, kto jest opa
nowany od ciaa, mwi Piotr Bloziusz 4).
Opowiada O. Biderman, o pewnym modziecu
rozwize prowadzcym ycie, ktry w miertel
nej chorobie wyspowiada si z alem, obfite
wylewajc zy; to dao do mylenia, e zgon
jego by witobliwy. Ot nazajutrz, gdy jego
spowiednik odprawia msz w. za spokj jego
duszy, uczu si pociganym za ornat; obraca
si i widzi: czarn par, przez ktr przebiegay

') Hoc rete diaboli si quis capitur, non cito solvitur.

2) Diabolus debet maxime gaudere de peccato luxuriae, quia
st im xirm e adhaerendae, et diftrcile ab eo h m n potest eripi,
i, 2, (), 73, a. v ad. 2).
3) Impudicitia mater est impoenitentiae.
4) Est fere impossibile triumphare de carne, si ipsa de nobis
triumphavit.
 87

ogniste iskry, a gos z niej wydobywajcy si

mwi, ze to bya wanie dusza modzieca po
przedniego dnia zmarego; przy spowiedzi otrzy
ma on wprawdzie odpuszczenie grzechw, ale
nagabany w ostatnich chwilach pokus, uleg
by zej myli i zosta potpionym.
i i . Bo prorok i Kapan splugaioient s .......
przeto droga ich bdzie iako lizawica w ciemnoci:
bo si polizn i powal na niey l).
Oto jak si gubi kapani nieczyci: zaszli
dobrowolnie na drog lisk, okryt gstemi
ciemnociami, na przykry spadek przepaci bez
dennej, dokd spychani s przez swych wrogw,
czy zdoaj si utrzyma? A wrogami tymi s:
szatan, wiat, ze skonnoci i naogi.
Ci, co si oddaj temu wystpkowi, mwi
w. Augustyn, nabieraj wkrtce nieszczsnego
naogu, ktry sprawia, e grzech staje si jakoby
koniecznoci2).
Krogulec nie porzuci cierwa, ktre zacz
poera, woli raczej by tame zabitym przez
myliwego. To samo si dzieje z kadym odda
jcym si yciu rozwizemu; upr za ten w ka
panach bezwstydnych o wiele jest zatwardzial-
szym, anieli w ludziach wiatowych. Przyczyna
tego jasna. Kapani otrzymali wicej nauki i wi
cej wiata do poznania zoci grzechowej ; nadto
grzech nieczystoci jest w nich daleko ciszym
grzechem, a mianowicie: i. plami cnot czystoci,
a wic jest przeciw 6-mu przykazaniu; 2. jest
wykroczeniem przeciw 2-mu przykazaniu, z po
wodu lubu czystoci; wreszcie 3. jest przeciw
mioci bliniego, z powodu wielkiego zgorsze-
l) Jer. XXI I I . 1 1 .
!,j Dum servitur libidini, factu est consuetudo, et dum consue
tudini non resistitur, facta est necessitas. {Conf. 1. 8, c. 5).
 88

nia, jakie sprawia wieckim ycie bezwstydne

kapana.
Dyonizy Kartuzjanin przywodzi w swej ksi
dze De Novissim is zdarzenie nastpujce: Pewien
suga Boy, zaprowadzony by duchowo przez
Anioa do czyca; widzia on tam wiele osb
wieckich , ktre oclpokutowyway dawne swe
bezwstydy, lecz nadzwyczaj ma liczb widzia
duchownych. Pyta o przyczyn i otrzymuje od
powied, e z pomidzy kapanw niepowcigli
wych, maa bardzo tylko liczba otrzymuje ask
prawdziwej skruchy; po wikszej czci id oni
do pieka.
12. Ten przeklty nag musi doprowadzi
czowieka, a szczeglniej kapana, do wiecznego
potpienia.
Sw. Piotr Damian m w i: Na otarzach Pa
skich winien tylko gore ogie mioci Boskiej,
a zuchway kapan, trawiony ogniem nieczystym,
jeeli pomimo tego mie zbliy si do Przyby
tku, bdzie wyda na pastw pomieniom pie
kielnym, jako sprawiedliwym mcicielom gniewu
Boego *).
Tene wity dodaje w innem miejscu: W szyst
kie sprosnoci nierzdnika zamieni si w mate-
ry paln, ktra posuy do podsycania bez koca
ognia piekielnego, majcgo poera jego wntrz
noci 12).

1) Altaria Domini non alienum, sed cluntaxal ignem divini

amoris accipiunt.
Quisquis iditur carnalis concupiscentiae flamma aestuat, ct assis
tere altaribus non formidat, ille divinae ultionis igne consumitur.
(Opusc. 27, de Com. Vit. Can. c. 3).
2) Veniet, veniet profecto dies, imo nox, piando libido ista
tna vertetur in picem, qua se perpetuus ignis in tuis visceribus
inextinguibiliter nutriat. (Id. opus. 17 de Coei. Sacerd.).
 89

13. Jake straszne s kary Boskie na spro

nych kapanw! Wielu to z nich grzech ten
zaprowadzi do pieka! Jeeli czowiek ewange
liczny, mwi w. Piotr Damian *), skazany by
na ciemnoci wieczne za to, e przyszed na gody
nie odziany szat godow, czeg tnoe si spo
dziewa, ten ktry przybywa na gody niebia
skie, nie tylko nie przyodzian stosownemi szaty,
lecz nadto obleczony odraajcej woni a brudnymi
achmany nieczystoci!
Baroniusz opowiada: Kapan jeden oddany
wystpnemu naogowi, ujrza si by, podczas
konania, otoczonym mnstwem szatanw; zwraca
si ku zakonnikowi stojcemu opodal i prosi, aby
za nim si modli, lecz prawie natychmiast do
da: jestem ju przed Trybunaem Boym, a nie
bawem zawoa: Przesta, przesta si modli,
jestem potpiony, modlitwy twoje nie mog mi
by uyteczne.
Sw. Piotr Damian wzmiankuje o pewnym
kapanie, ktry by zgin wraz z niewiast na
g mierci, w chwili popeniania z ni grzechu.
Sw. Brygida w swych objawieniach 2) wspo
mina o mierci pewnego rozwizego kapana,
zabitego w polu od pioruna; piorun obrci
wr proch czci wstydliwe nierzdu, reszta ciaa
bya nietknit; P. Bg chcia okaza, e mier
bya kar za rozwizo.
Za naszych czasw, pewien kapan umar na
gle podczas swej zbrodni, na domiar wstydu, wy-

' ) ......... quid illi sperandum, qui coelestibus tricliniis intro

missus, non modo non est spiritualis indumenti decore conspi
cuus, sed ultro etiam foetet sordentis luxuriae squalore perfusus.
(Opusc. 18. Diss. i, c. 4).
2) K s. 2, roz. 2.
 go

stawiony by nago, w tej postaci, w jakiej by

znaleziony.
Kapani rozwili zniesawiaj Koci Boy
przez swe nierzdy i zgorszenia, dlatego zemsta
Boa susznie ich karze sprawiajc, i staj si
najnikczemniejszymi ze wszystkich ludzi. Jest to
im zapowiedziane przez Malachiasza: A lecie wy
zstpili z drogi; y zgorszylicie wielu w zakonie....
przetoi y ia uczyniem was wzgardzone y ponione
wszem narodom ').
14. Przewodnicy ycia duchownego wskazuj
kilka lekarstw na nag nieczystoci. Dwa z nich
gwne s: unikanie sposobnoci i modlitwa.
Co do pierwszego rodka w. Filip Ncriusz
mawia: najbardziej bojaliwi wygrywaj bitwy ;
t. j. ci, ktrzy chroni si sposobnoci. Uywaj
wszystkich lekarstw, jeeli nie bdziesz ucieka,
zgine: A kto miluie niebezpieczestwo, w nim
zginie -).
Co si tyczy drugiego rodka jakim jest mo
dlitwa, nie zapominajmy, e ciao nie ma siy
do stawienia oporu pokusom, ktre na nacie
raj ; sia ta przyj moe od Boga, a P. Bg
tym j udziela, ktrzy o ni prosz. Modlitwa,
mwi w. Grzegorz Nisseski, jest jedynym rod
kiem zapobiegajcym temu grzechowi. A u mdrca
czytamy: A zrozumiawszy em inaczey nie mg
byd powcigliwy, a by Bg d a l... szedem do
Pana y prosiem Go 3).

') Malach. ir, 8, 9. 2 ). E k l. Ili, 3) Mdr. VIII, 2 1 .

 9i

R O Z D Z IA VII.
0 Mszy w i t o k r a d z k i e j .

i. P. Bg w caej swej Wszechmocnoci nie

mg ustanowi czynnoci witszej i wzniolej
szej, nad Ofiar Mszy w.; w tern te/, znaczeniu
wyraa si i w. Sobr Trydencki r).
Ile ofiara naszych otarzy przewysza w do
skonaoci i wielkoci wszelkie ofiary Starego
Zakonu! Ofiar t nie jest ani w ani baranek
jako tam, lecz prawdziwy Syn Boy 2).
Ten sam pisarz wity dodaje: Ofiara nie
wolnicza bya jedyn, jak mogli byli ofiarowy
wa niewolnicy; lecz Ofiara wita, niepokalana,
powicona, jak jest sam Pan nasz Jezus Chry
stus, bya zachowan dla dzieci i przyjaci, aby
ich wybawia z wizw grzechowych i mierci
wiecznej3).
Ofiara msz)'' w. jest ofiar najwiksz, naj
uyteczniejsz dla ludzi i najdrosz w oczach
Boskiego Majestatu 4).
Podczas sprawowania ofiary mszy w., mwi
w. Chryzostom, Anioowie niebiescy otaczaj
otarz dla oddania czci Jezusowi Chrystusowi 5).

') Necessario latemur nullum aliud opus adeo sanctum a Christi

fidelibus tractari posse, quam hoc tremendum mysterium. (Sess. 22,
Decr. de Obser. in cel. Min.).
2) Habuit bovem Judaeus, habet Christum Christianus, cujus
Sacrificium tanto excellentius est, quanto Christus bove major est.
(S. Petr. Ciem. Ep. con. Petrob.).
3) Congrua tum fuit servilis hostia servis, servata est liberatrix
victima jam filiis ct amicis.
4) Sacra Missae oblatione nulla major, nulla utilior, nulla oculis
Divinae Majestatis est gratior. (S. Laur. Iust. Serm. dc Corp. Chr.).
5) Locus Altari vicinus plenus est Angelorum choris, in hono
rem illius, qui immolatur. (S. Chrys. de Sac. c. 4).
 9 2

A w. Augustyn dodaje: Anioowie przybywaj

dla suenia kapanowi podczas mszy w. l).
2. W tej wielkiej ofierze Ciaa i K rw i Jezusa
Chrystusa, wedle nauki Soboru Trydenckiego,
pierwszym ofiarnikiem by sam Pan nasz Jezus
Chrystus; w codziennych ofiarach, kapan w y
brany na sug i zastpc Jego na ziemi, ofiaruje
Go na otarzu 2).
Sw. Cypryan mwi: Kapan prawdziwie za
stpuje Chrystusa3). Dla tego w chwili konse
krowania wymawia sowa: Hoc est Corpus meum:
hic esi calix Sanguinis mei.
Sam P. Jezus powiedzia by do uczniw swo
ich : Kto zvas sucha, mnie sucha, kio wam i gar
dzi, mn gardzi '').
Pan, w Starym Zakonie, wymaga wielkiej
czystoci od kapanw, ktrzy nosili tylko na
czynia powicane: Oczycie si, ktrzy nosicie
naczynia P askie5). W jakim e stopniu winien
posiada cnot czystoci kapan Nowego Przy
mierza , ktry, przy otarzu, ma przedstawia
Osob Jezusa Chrystusa! ktry ma ofiarowa Ojcu
Przedwiecznemu Jego Wasnego S y n a !6).
Susznie zatem Sobr Trydencki zaleca ka
panom najwiksz czysto sumienia, gdy si
zbliaj do otarza ofiarnego 7).
Quis dubitat in ipsa immolationis hora aci Sacerdotis vocem
Coelos aperiri, in illo Jesu Christi Mysterio Angelorum choros
adesse. (S. (ireg. Dial. !. 4, c, 5).
') Sacerdos enim hic ineffabile conficit mysterium, el Angeli
conficienti sibi quasi famuli assistunt. (S. Aug. in Ps. 77).
'l ) Idem nunc offerens Sacerdotum ministerio, qui seipsum tunc
in cruce obtulit. (Sess. 2 2, c. 2).
8) Sacerdos vice Christi vere fungitur. (Epist. 66, ad Caedi.).
4) uk. X, 16. r') Tzai. 1, 11, n .
6) Quanto mundiores esse oportet, qui in manibus ct in cor
pore portant Christum. i^Petr. Blos.).
Satis apparet, omnem operam et diligentiam in eo pbnen-
 93

To wanie ma oznacza, wedug ks. Ruperta

nieno alby, jak si kapani okrywaj od
stp do gw, wedle przepisw Kocioa, zanim
przystpi do odprawiania ofiary w.
3. Sprawiedliw jest rzecz, aby kapan nie
winnoci i czystoci swego ycia odda cze
dzikczynn P. Bogu za ten wysoki zaszczyt
i wielk godno ofiarnika w tej witej ofierze !).
W jaki sposb ma kapan oddawa P. Bogu
cze dzikczynn? Czy kosztownymi ubiorami,
wosami trefionymi, ozdobami i byskotkami na
rkach! Nie, odpowiada w. Bernard, lecz yciem
nienaganncm, zgbianiem witych nauk, do
brymi uczynkami2).
Czy kapan odprawiajcy ofiar w. w grze
chu miertelnym okazuje P. Bogu cze dzik
czynn? Czyni on Panu najcisz obelg, po
gardza Jego Wasn Osob, plami Baranka bez
zmazy, ktrego ofiarowywa pod przymiotami
chleba konsekrowanego.
O K apani, ktrzy gardzicie imieniem moim
.......ofiarujecie na otarzu moim chleb zmazany,
a m wicie: Czememy Ci zm azali?\
w. Hieronim tak objania ten tekst: Maemy
chleb t. j. Ciao Chrystusowe, przez niegodne
przystpowanie do otarza.
Kapastwo jest najwzniolejsz godnoci, do
jakiej P. Bg powoa czowieka. Jake wiele Pan

daru esse, ut quanta maxima fieri potest interiori cordis munditia

(hoc Mysterium) peragatur. (Sess. 22, cit. Dccr. de Obser.).
9 Videte Sacerdotes dignitatem vestram, et sicut super omnes
propter hoc mysterium honoravit vos Dominus, ita et vos diligite
eum et honorate. (Mawia w. Franc. Seraf.).
2) Honorabitis autem, non in cultu vestium, sed ornatis moribus,
studiis spiritualibus, operibus bonis. (Epis. 42).
a) Malacb. i, 6, 7.
 94

zdziaa musia, zanim kogo do tej godnoci w y

nis. W ybra go Pan najprzd z pomidzy wiel
kiej iloci swych stworze, oda.czy od tylu mi
lionw bawochwalcw, heretykw, a wreszcie
jemu, z pomidzy tylu wiernych powierzy g o
dno i wadz, i jak jeszcze wadz!
Gdyby czowiek przez szczegln ask Pana
Boga mia moc sprowadzenia sowem swojem
Syna Boego z nieba, coby to bya za wadza
niesychana ! Ot t wadz da P. Bg wszyst
kim kapanom: Z gnoiu wywyszajc ubogiego,
aby go posadzi z ksity, z ksity ludu swego ')
Ta wadza dana jest wprawdzie wielom, ale
czy liczba kapanw zmniejsza godno urzdu
albo obowizki do przywizane!
Lecz, Boe mj, c czyni ndzny kapan
sprawujcy ofiar z grzechem cikim na sumie
niu ! Zniesawia Ci, pogardza Tob; swem nie-
cnem postpowaniem zdaje si twierdzi, e ta
ofiara zbyt maej jest wagi, a std ponn jest
obawa splamienia jej witokradztwem 12).
4. R ka piastujca wite Ciao Jezusa Chry
stusa, jzyk barwicy si K rw i Jego Bosk,
winny by, mwi w. Chryzostom, bardziej prze
rocze, anieli s promienie soca. A w innem
miejscu: Kapan, stojc przy otarzu, winien by
tak czystym, i witym, aby by umieszczalnym
pord Aniow.
Jakiem oburzeniem zdjci s Anioowie, gdy
widz kapana, nieprzyjaciela Boego, wito-
kradzk rk sigajcego po Ciao Baranka bez
zmazy, dla uycia go za pokarm !
Czy znajdzie si czowiek tak niegodziwy,
1) Ps. e x ii, 7.
2) Qui non adhibet honorem Altari Sancto, lactis testatur, illud
esse contemptibile. (S Cviil. ap. Molin. Instr. trac. 2, c. 18).
 95

woa w. Augustyn, ktryby mia dotkn, r

kami skalanemi botem, Przenajwitszy Sakra-
metn; a o ile winniejszym jest kapan sprawujcy
ofiar bezkrwaw wwczas, gdy dusza jego ska
lana jest zmaz grzechu cikiego!
Pan Bg odwraca oczy, by nie patrze na
tak okropn zbrodni: A gdy wycigniecie rce
wasze, odwrc oczy moie od was *). A by okaza
oburzenie i odraz jak Mu sprawiaj wito-
kradzcy, Pan zapowiada wypitnowanie na ich
twarzach caego wstydu i haby: Zaprsz na
twarzy wasze iaynem uroczystych wit waszych 2),
Wprawdzie, jak naucza Sobr Trydencki, Naj
witszy Sakrament nie moe by skalanym nie
prawoci kapana3); jednake kapani odprawia
jcy msz w. w stanie grzechu miertelnego,
kalaj swj wity urzd i dlatego P. Bg owiad
cza, e bdzie skalany, niejako, ich nierzdem:
Bytem splugawiony w porzodku ich
5. Jakto Panie, wola w. Bernard, czy to by
mo/c, aby ci, ktrych ustanowie naczelnikami
Twego Kocioa, stali w pierwszym rzdzie prze
ladowcw Twoich5).
Niestety, prawd jest, mwi w. Cypryan, e
kapani odprawiajcy msz w. w stanie grzechu,
czyni Jezusowi Chrystusowi zniewag ustami
i rkoma 6).
Kiedy wystpny a niepojednany z Bogiem
') Izai. I, 15. 2) Mai. II, 3.
:t) Haec quidem illa munda oblatio est, quae nulla malitia offe
rentium inquinari potest. (Sess. 22, c. 1).
4) Ezech. x x u , 26).
b Heu Domino Deus, quia ipsi sunt in persecutione tua primi,
qui videntur in Ecclesia tua gerere principatum. (Serrn. in Com.
S. Paul.).
) Vis infertur Corpori Domini, et ore et manibus in Domi
num delinquimus. Senn. de Lapsis).
 96

kapan, mwi inny pisarz, wymawia sowa kon-

sekracyi, czyni P. Jezusowi tak krwaw znie
wag, jakby plwa na Jego Oblicze; a kiedy
mie woy do ust swych skalanych Hostyc
konsekrowan, to tak, jakby j rzuca w kau ).
Co mwi w kau! Kapan w stanie grze
chu gorszym jest od kauy. K aua, mwi
Teofilakt, nie jest miejscem tak niegodnem do
przyjcia tego Ciaa, jak ono kapana wito-
kradzcy 2).
Taki kapan popenia zbrodni daleko wi
ksz, anieli gdyby rzuci Przenajwitszy Sakra
ment do kloaki, mwi w. Wincenty Ferraryusz.
Takie jest rwnie wyraenie w. Tomasza z Wil-
lanowa 3).
6. Kady grzech kapana jest cikiem prze
stpstwem, z przyczyny z nie wagi, jak wyrzdza
P. Bogu, ktrego uczynion jest sug. Lecz jeeli
jest zbrodni, mwi w. Piotr Damian, przekro
czenie, w wanej rzeczy, prawa krlewskiego,
o wiele wiksz jest zuchwaoci podniesienie
rki na sam osob krlewsk; i takiej to zbro
dni dopuszcza si kapan, sprawujcy ofiar w sta
nie grzechu miertelnego *).5

5) Oni sacra illa verba ore immundo profert, in faciem Salva

toris spuit; et cum in os immundum sanctissimam Carnem ponit,
eam quasi in Jutum projicit. (Petr. Comest.).
2) Lutum non adeo indignum est Corpore divino, qam indigna
est carnis tuae impuritas. (Theopk. in llcrb. 20, 16).
3) Quantum fiagitium, in spurcissimam tui corporis cloacam
Christi Sanguinem projicere. (In Cone, de Corp. Chr.).
4) Aliud est promulgata edicta negligere, aliud ipsum Regem
propriae manus jaculo sauciare. Deterius nemo peccat, quam Sa
cerdos, qui indigne sacrificat. Aliter in quocunque modo pecantes,
quasi Dominum in rebus ejus offendimus; indigne vero sacrifican
tes, vellit in Personam ejus manus injicere non timemus. (3p.
26, c. 2).
 97

W ielk bya zbrodnia ydw, ktrzy mieli byli

podnie rk na Osob P. Jezusa; lecz, wedle
w. Augustyna, grzech kapana niegodnie ofia
rujcego, daleko jest jeszcze ciszy ').
ydzi nic znali Zbawiciela jak Go znaj ka
pani. Zreszt, mwi Tertulian, ydzi raz jeden
tylko podnieli rk na Jezusa Chrystusa, lecz
wystpny kapan codziennie mie t zniewag
ponawia 2).
Kapan witokradzca przy odprawianiu mszy
w. popenia, jak nauczaj teologowie cztery
grzechy miertelne: i. Konsekruje w stanie
grzechu; 2. Przyjmuje Komuni witokradzko;
3. W stanie grzechu udziela Komuni; 4. Udziela
j, z ca wiedz, niegodnemu grzesznikowi3).
7. To wanie zapala susznem oburzeniem
w. Hieronima na Dyakona Sabina. Ndzniku,
pisa do niego, jakto i oczy twoje nie pokryy
si ciemnociami, twj jzyk nie zdrtwia i nie
zlodowacia, rce ci nie opady, kiedy cay po
kryty grzechami, miae stan u otarza4).
Sw. Chryzostom mwi: Kapan zbliajc si
do otarza z cikim grzechem na sumieniu, gor
szym jest od szatana; sami bowiem szatani dr
w przytomnoci Jezusa Chrystusa. Pewnego dnia,
kiedy w. Teresa miaa bya przystpi do Stou
Paskiego, ujrzaa po bokach kapana odprawia
jcego msz w., a bdcego w stanie grzechu,

r) Gravius peccant indigne offerentes Christum regnantem in

coelis, quam qui eum crucifixerunt ambulantem in terris. (Tn
Ps. 67, 22).
2) Semel Judaei Christo manus intulerunt, isti quotidie manus
lacessunt, o manus praecidendae! (de Joel., c. 7).
3) Theol. Mor., lib. 6, u. 35.
4) Miser, nonne caligaverunt oculi tui, lingua torcuit, concide
runt brachia. (S. Hier. Epist. ad Sabin.).
O8OWI4ZK! KAPASKIE-
 q8

dwch szatanw drcych i skaniajcych si do

ucieczki na widok Najwitszego Sakramentu.
Wwczas da si sysze gos mwicy do wi
tej ; Patrz Tereso, jaka jest moc sw Sakramen
talnych ; przekonaj si o dobroci, ktra chce
szczcia twego i innych, w tym to celu oddaj
si w rce mego nieprzyjaciela.
Kapan witokradzca nietylko nie dry, lecz
mie depta nogami sam Osob Syna Boego,
mwi w. Chryzostom !).
Speni si te sowa Apostoa: Jako mnie
macie daleko srosze zasuy karania, ktryby Syna
Boego podepta, y krew testamentu, przez ktr
by powicony, pokalan byd rozumia2).
Wobec Najwyszego Slupy niebieskie trzs
si, y lkaj si na skinienie iego 3), robak ziemi
mie depta nogami K rew Syna Boego!
8. Kapan witokradzca obraca rodki, dane
sobie do zbawienia, na wasn zgub; ofiar za
mienia w witokradztwo, ycie swe duchowe
w mier.
Niegodziwo i bezbono ydw dochodzia
do tego, e pastwili si nad Jezusem Chrystusem,
a uderzeniem wczni ostatni kropl K rw i w y
toczyli ; kapan witokradzca idzie dalej, mwi
Piotr Bloziusz, wydobywa on t godn uwiel
bienia K rew z kielicha i okrywa J skalaniem 4).
A w. Hieronim: Wiaroomny Zyd, wiaroo
mny chrzecijanin, tamten z Boku, ten z kielicha
K rew Najwitsz toczy 5).
') Quando quis in ministeriis peccatum fecerit, non Eum con
culcavit? (Jlom. 20 in iit.),
2) yd. x, 29). a) Job. XXVI, 11.
4) Quam perditus ergo est, qui Redemptionem in perditionem,
qui Sacrificium in Sacrilegium, qui Vitam convertit in mortem.
5) Perlidus Judaeus, perlidus Christianus, ille de latere, iste de
calice Sanguinem Christi fundit.
 Pan uskara si przed w. Brygid na sugi
niewierne: Bardziej oni mnie krzyuj anieli ydzi.
Kapan sprawujcy ofiar w grzechu mier
telnym, zabij i, niejako, Syna Boego w oczach
wasnego Ojca l).
g. Jaka to ohydna zdrada! Sam Pan skary
si przez usta Dawida na kapana witokradzc;
Albowiem, by m i byl zorzeczy nieprzyjaciel moy,
wdy bych byl wytrwa. .. A le ty czowiecze iedno-
mylny wodzu my, y znaiomy my, ktry pospou
ze mn pada sodkie pokarmy 2).
To si odnosi do kapanw, sprawujcych
ofiar mszy w. w stanie grzechu. Jeeliby mj
nieprzyjaciel, mwi Pan, obrazi mni, bybym
to znis z mniejsz przykroci; lecz ty, ktre-
gom wybra na przyjaciela, uczyniem dworza
ninem i naczelnikiem mego ludu; ktregom tyle
razy karmi wasnem Ciaem i poi Krw i wasn,
ty mnie zaprzedajesz szatanowa za jedno zachce
nie, za zwierzc uciech, troch bota!
Do w. Brygidy rzek by Pan jedn ra:
Tacy kapani nie s moimi kapanami, ale pra
wdziwymi zdrajcami; oni bowiem i zaprzedaj
mni jak Judasz i zdradzaj.
A w. Bernard woa: Tacy kapani s gorsi
od Judasza; Judasz wyda by Zbawiciela ydom,
ci za wydaj Go szatanom, umieszczajc Ciao
Jego, godne niewysowionej czci i uwielbienia,
w miejscu podlegem ich wadzy, to jest w onie
witokradzkiem 3).
1) Nc si peccatis obnoxii olVerant, eorum oblatio tiat quasi
qua victimat Filium in conspectu Patris. (Durandus, de rit.. lib. 2,
e. 42, 4).
2) Ps. u v , 13 , 15.
3) Juda traditore deteriores effecti, eo quod sicut ille tradidit
Jcsum Judaeis, ita isti tradunt diabolis, eo quod illum ponunt in
loco sub potestate diaboli constituto. (Serm. 55. a. r, c. 3).
 Kiedy kaptan wstpuje do Przybytku i za
czwszy modliw: A u fer a nobis, quaesiimus D o
mine, iniquitates nostras... cauje otarz, zdaje si,
jakoby Pan Jezus wyrzuca mu jego zbrodni
i mwi do: Judaszu dajesz mi pocaunek, aby
mni zdradzi *). A kiedy ten niegodny suga
Boy wyciga rk dla wzicia Komunii, czy
nie syszy, mwi w. Grzegorz, Odkupiciela m
wicego do, jak do Judasza: R ka co mnie
zdradza, oto jest ze mn na otarzu! -).
w. Izydor m wi: Kapan witokradzca jest
jako Judasz optany od szatana3),
io. Krew Abla woa przeciw Kainowi, o ile
suszniej Krew Jezusa Chrystusa tak pogardzo
nego, woa zemsty przeciw kapanowi wyst
pnemu ! w. Brygida przywodzi to wyraenie
w swem objawieniu.
Jake wielk odraz sprawia P. Bogu i Anio
om msza witokradzka!
P. Bg chcia uzmysowi, wiernej sudze
swojej Maryi z Palmy, znaczenie mszy wito-
kradzkiej. Dziao si to w r. 1668. witobliwa
zakonnica usyszaa najprzd odgos przeraliwej
trby, powtarzajcej po caym wiecie z hukiem
piorunu te straszne sowa: Ultio, poena, dolor.
Ujrzaa nastpnie wielk liczb witokradzkicli
kapanw, ktrzy okropnymi gosy tworzyli chr
piekielny. Jeden z nich zabiera si do odpra
wienia mszy. Gdy si przyodziewa szatami ka-

>) Konne Christus potest stare et dicere: Juda, osculo Filium

hominis tradis. (Petr. Comest. Serm. 42, in Synod.).
2) Christus dum traditus dicat: Kcce manus tradentis me, me-
cum est in mensa.
3) In eis qui peccant, nec sacrosancta Mysteria contingere ve
rentur, totus daemon se insinuat... quod et in proditore quoque
fecit. (Ep. 364, ad Ilimmal.).
 IOI

paskiemi, koci okry si ciemnociami i a

ob. Zblia si do otarza, a w chwili, w ktrej
wymawia te sowa! Introibo ad altare- D ei, po
nownie odezwaa si trba i sycha byo w y
razy ! Ultio, poena, dolor. Potem naraz pomienie
byszczce, straszna oznaka gniewu Boskiego
przeciw niegodnemu sudze, okazay si okoo
otarza; i Anioowie zstpili z nieba uzbrojeni
mieczem zemsty przeciw witokradzkiej ofierze.
W chwili, gdy ten potwr przygotowywa si
do wielkiego aktu konsekracyjnego, mnstwo
wy wyskoczyo z pomieni i usioway oddali
go od otarza; by to symbol gosu serca i su
mienia. Lecz naprno; stumi wyrzuty sumie
nia, byleby dogodzi swej prnoci i mioci
wasnej. Nakoniec wymwi sowa konsekracyjne;
wwczas powstao trzsienie, ktre poruszyo
niebo, ziemi i pieko. Po konsekracyi Suebnica
Boa ujrzaa Jezusa Chrystusa, pod postaci Ba
ranka skromnego i cichego, dozwalajcego si
rozszarpywa temu arocznemu wilkowi. W chwili
Komunii, niebo pokryo si ciemnociami, a nowe
gwatowne trzsienie obalio koci. Anioowie
niebiescy pogreni byli w gbokiej boleci;
Najwitsza Panna bolaa nad mierci niewin
nego Syna swego i nad strat jednego ze swych
synw, ktry si sta niewolnikiem szatana.
Autor, opisujcy ywot wielebnej siostry, czyni
uwag, e w istocie w roku 1668 miao miejsce
wielkie trzsienie ziemi, ktre tyle strasznych
szkd zrzdzio w Neapolu i jego okolicach.
11. Czy mona wystawi sobie co niego-
dziwszego, mwi w. Augustyn, nad ten jzyk,
ktry wygasza sowa sprowadzajce z nieba Syna
Boego, i mie, w teje samej chwili, okrywa
Go zniewag! Czy mona widzie co ohydniej-
 T0 2

szego od tych rk, ktre sio kpi w K rw i Zba

wiciela, a pokryte s brudn krwi grzechu 1).
Przynajmniej, woa w. Bernard do kapana
witokradzcy, przynajmniej ndzniku, kiedy b
dziesz chcia si odda twym bezprawiom, po
staraj si o jzyk, ktry si nie bdzie napawa
K rw i Jezusa Chrystusa; o rce, ktre nie bd
piastoway Ciaa Jego '2).
Jeeliby przynajmniej ci kapani, ktrzy po
stanowili y w nieprzyjani z P. Bogiem, wstrzy
mywali si od bezczeszczenia otarzy! Lecz nie,
mwi w, Bonawentura, aby nie straci ndznej
zapaty za msz, odwaaj si na popenienie
najstraszniejszej zbrodni34).
Czy spodziewasz si, e Boskie Ciao Chry
stusa, ktre ofiarujesz, wyswobodzi ci z twych
nieprawoci! Nie, dotknicie bowiem tego Ciaa,
godnego wszechuwielbienia, wtenczas, kiedy je
ste skalany grzechem, posuy ci tylko na to, e
za winniejszego bdziesz poczytany i wikszej
godzien kary.
Nie ma adnej wymwki ten, mwi w. Piotr
Chryzolog, ktry popenia zbrodni wobec swego
Sdziego i).
12. Jaka bdzie wymierzona kara na kapana,
ktry zamiast przystpowa do otarza z sercem

1) Lingua, quae vocat de Coelo Filium Dei, contra Dominum

loquitur! et manus quae intinguntur Sanguine peccati. (Serm. 39,
tract. ad Erem.).
2) Quando ergo peccare volueris, quaere aliam linguam, quam
eam, quae rubescit Sanguine Christi; alias manus, praeter eas, quae
Christum suscipiunt. (Serm. in die Passion.).
3) Accedunt non vocati a Deo, sed impulsi ab avaritia. (De
praep. ad Miss. c. 8).
4) Excusatione caret, qui facinus ipso Judice teste committit.
(Petr. Chrys. Serm. 26).
 i 03

oddanem mioci Boej, zblia si do z sercem

przepenionem mioci ciaa!
Rozbierajc zasuon kar synw Aaronowych,
ktrzy wedle Ksigi Kapaskiej, uyli byli przy
ofiarach obcego ognia, w. Piotr Damian mwi *):
Strzedz si naley, aby obcy ogie, to jest ogie
lubicnoci, nie by zaniesion przed otarze. K to
kolwiek uzuchwali si do tego stopnia, bdzie
strawiony ogniem zemsty Boej 2). Niech P. Bg
nas strzee, woa gdzieindziej ten znakomity Do
ktr Kocioa, abymy mieli kiedykolwiek od
dawa cze na otarzach bawana sprosnoci
i umieszcza Syna Dziewicy Niepokalanej w wi
tyni Wenery, to jest w sercu skaonem roz
wizoci 3).
Jeeli ten czowiek z Ewangelii, mwi tene
wity, skazany by na ciemnoci wieczne dla
tego, e przyszed na gody odziany niestosown
szat, co za kara bdzie wymierzon na tego,
ktry przyjty do stou Boego, przedstawia si
tame nietylko bez stosownego ubrania, lecz w y
daje nadto obrzyd wo nieczystoci.
Biada, woa w. Bernard, temu, co si oddala
od P. Boga, lecz biada stokro kapanowi, ktry
mie zbliy si do otarza ze skalanem su
mieniem ! 4).
Pewnego dnia objawi Pan w. Brygidzie, e
wchodzi do duszy z gorliwoci i pragnieniem
Cavendum est, nc alienum ignem, hoc est libidinis llainmain
inter salutares hostias deferamus. (Op. 2 6 , c. 1 ) .
2) Quisquis carnali concupiscientiac 11anima aestuat, ct assistere
Altaribus non formidat, ille procul dubio Divinae ultionis igne
consumitur.
3) Absit, ut aliquis huic idolo substenatur, et Filium Virginis
in Veneris templo suscipiat. (Serm. 6r, in Yig. N. D.).
4) Yac ei, qui se alienum fecerit ab E o; et multum vae illi,
qui immundus accesserit. (Lih. de ord. vit.).
 104

Oblubieca, lecz natychmiast wychodzi z duszy

kapana witokradzcy z gronym gniewem S
dziego, gotw wywrze zemst za pogard do
znan *).
13. Jeeli ohyda zniewagi, a raczej licznych
zniewag, jakie czyni Majestatowi Boskiemu ka
pani witokradzcy, nie wstrzymuje ich od ofia
rowywania w stanie grzechu, niech przynajmniej
zadr na myl strasznej kary, jaka ich za to
czeka.
Nie istnieje, mwi w. Tomasz z Wilanowa,
surowsza kara od tej, jaka bdzie wymierzon
na kapana odprawiajcego msz w. w grzechu -).
Tacy kapani, mwi Pan do w. Brygidy,
przeklci s od wszystkich stworze w niebie
i na ziemi3).
Kapani s naczyniami powiconemi P. B o gu ;
jako Baltazar ukarany by za sprofanowanie na
czy kocielnych, tak samo, mwi w. Piotr Da
mian, bdzie ukarany kapan, ktrego ofiary s
tylko zniewagami. R k a Pana pisze ju dla
nich te w yrazy: prprsp numeratum,
appensum, divisum 4).
Numeratum, policzone, jedno bowiem wito
kradztwo dostatecznem jest do tego, aby ustay
wszystkie aski Boskie.
Appensum, zwaone, dosy jest tej jednej
zbrodni, do przechylenia szali sprawiedliwoci

') Ingredior ad Sacerdotem istum ut Sponsus, egredior ut judex,

judicaturus contemtus a sumente. (Rev. lib. 4, c. 92J.
2) Vae sacrilegis manibus, vae pectoribus immundis impiorum
Sacerdotum. Omne Supplicium minus est delicto, quo Christus con
temnitur in hoc Sacrificio, (Con. 3, dc S. Alt.).
!) Apud Mansi.
4) De Coei. Sacr. c. 3.
 io5

Boskiej i wymierzenia wiecznej zguby na ka

pana witokradzc.
Divisum , podzielone, P. Bg oburzony takiem
wiaroomstwem, potpi winnego i odczy go od
siebie na wieki.
Tym sposobem speni si sowo Dawida: N ic-
c/iay bdzie st ich przed nim i sidem l).
Otarz stanie si dla tego nieszczliwego
miejscem m ki; tam bdzie on obciony acu
chem, skaniajcym go do trwania w zem, do
zostania niewolnikiem szatana na wieki, albowiem,
mwi w. Wawrzyniec Justynian, przyjmujcy
niegodnie Komuni, uporczywie trwaj w swej
bezbonoci 2).
To si zgadza z grob Apostoa: Abowiem
ktry ic y piie niegodnie: sd sobie ic y piie 3).
Kapanie, woa w. Piotr Damian, masz po
wici Przedwiecznemu Jego wasnego Syna,
jake miesz przedtem dusz sw powica djablu!

R O ZD ZIA VITI.
O grzechu zgorszenia.

Szatan wymyli naprzd bokw wystpnych,

nastpnie skoni ludzi do oddawania im czci,
aby tym sposobem, biorc przykad ze swych
bogw, swobodnie grzeszy mogli i wyzuli si
ze wstydu, nawet gdy idzie o zbrodni. Przy
znaje to sam Seneka cho poganin.

. ') Ps. L x v iii, 23.

T) Sumentes indigne, prae ceteris delicta graviora committunt,
et pertinaciores in maio sunt. (Serm. de Euch. n, 9.).
3) Kor. XI, 29.
 io6

Poganie w zalepieniu sweni mogli byli po

wiedzie to, co czytamy w tyme pisarzu: Dla
czego za nieprzystojne mam uwaa to, co przy
stojne jest bogom 1).
Co szatan osign u pogan przedstawiajc
im bstwa skaone za wzr do naladowania;
tego samego dopi u Chrzecijan, za pomoc
wiaornnych kapanw, ktrzy yciem swem pe-
nern zgorszenia, zachcaj i podniecaj osoby
wiatowe do pjcia w swe niecne lady 2).
P. Bg ustanowi kapanw na ziemi, aby
suyli za wzr innym ludziom, a Zbawiciela ze
sa na ziemi, aby by wzorem dla wszystkich :
Ja ko mi posia Ociec, y ia was posyam 3).
w. Hieronim pisze do jednego biskupa i prze
strzega, aby nigdy nie popeni takiego uczynku,
ktryby mg pocign innych do grzechu przez
naladowanie4).
2. Winien grzechu zgorszenia kady, ktry
nietylko wprost radzi ze innym , ale rwnie
i ten, kto swem yciem i swemi czynnociami
zachca, cho ubocznie, bliniego do grzechu.
Takie jest okrelenie wedug w. Tomasza i in
nych doktorw, grzechu zgorszenia ).
Dla przekonania si o caej potwornoci tego
grzechu, dosy bdzie przypomnie sobie te sowa
w. Paw a: A grzeszc tak przeciw bracicy y zra-
niaic mde ich sumienie, przeciw Chrystusowi
grzeszyciee).
') Quod divos decuit, cur mihi turpe putem?
2) Persuadent sibi id licere quod a suis pastoribus fieri con
spiciunt, et ardentius perpetrant. (S. Greg. Pastor, p. i, c. 2).
3) Jan. X X , 2 1 .
4) Cave ne committas, quod qui volunt imitari, cogantur delin
quere. (Epist. ad Ileliod.).
) Dictum vel factum minus rectum; praebens alteri ruinam.
) T. K or. v iu , i2.
 Albowiem, mwi w. Bernard, ten, przez kt
rego staje si zgorszenie, porywa Jezusowi Chry
stusowi dusze, K rw i Jego wit odkupione ;
std, dodaje tene wity, P. Jezus wikszego
doznaje przeladowania od zgorszycieli, anieli
od tych, co Go ukrzyowalil).
3. Jeeli zgorszenie, jakie daj ludzie wieccy,
jest grzechem niecnym, o ile winniejszem pot
pienia jest ono w kapanie, ktrego Pan Bg
umieci na ziemi dla zbawienia dusz i dopro
wadzenia ich do szczcia wiecznego.
Wy icstecie sl ziemie, wy iesecie wiato
wiata 2). Sl zachowuje od zepsucia wszelk sub-
stancy, ktra ni przesiknie, std obowizek
dla kapana utrzymywania dusz w asce Boej.
Co si stanie z ludmi, woa w. Augustyn,
jeeli kapani zaniedbaj swj obowizek i prze
stan by soki ziemi! 3). Wwczas ta sl, mwi
dalej w. Doktr, bez adnej wartoci, odrzucon
bdzie i zdeptan nogami. A jeeliby ta sl za
miast zachowawczej, posiadaa wasno rozka
dajc, to jest, jeeliby kapan, zamiast starania,
jakie oy ma okoo zbawienia innych, przy
czynia si do ich zguby, na jak zasuguje
kar !
4. Kapan jest nadto wiatem wiata. Jego
ycie, mwi w. Chryzostom, tak winno janie

') Si Dominus proprium Sanguinem dedit in pretium redem-

tionis animarum, non tibi videtur graviorem sustinere persecu
tionem ab illo, qui scandali occasione averit ab Eo animas, quas
redemit, quam ab illo Sanguinem suum fudit. (Serm. in Conv.
S. Paul.).
4 Mat. V, 13, 14.
3) Itaque si sal infatutunr fuerit, in quo salietur? Qui erunt
homines, per quos a vobis error auferatur, cum vos elegerit Deus,
per quos errorem auferat ceterorum. (Lib. 1 de Serm. Dom. c. 6).
 io 8

cnotami, aby suyo za pochodni i wzr dla

innych ludzi 1).
Lecz jeeli to wiato zmienia si w ciemno
ci, co stanie si ze wiatem ! Czy to nie bdzie
przyczyn powszechnej zguby 2).
w. Grzegorz pisa do biskupw Francyi dla
zachcenia ich do karania duchownych przyno
szcych zgorszenie: A b y zbrodnia niewielu nie
staa si przyczyn nieszczcia wielu; li bowiem
kapani zgub s ludu 3).
Wedug sw proroka Ozeasza: Y bdzie iako
lud tak K a p a n 4). Pan wyrzek rwnie przez
usta Jeremiasza: Y spoi dusz Kapanw tlu-
stoci: a lud my bdzie nasycon dobrami niem i').
Jeeli kapani obfituj w cnoty, mwi w.
Karol Boromeusz, nie bdzie na nich zbywa
ludowi; lecz jeeli Pasterze ubogimi s pod tym
wrzgldcm, owieczki cierpie wielki ich brak bd6).
5. Tomasz z Cantipre pisze, jako pewien du
chowny w Paryu zobowizany by przez szatana
do powiedzenia z kazalnicy, wobec licznie ze
branego duchowiestwa, e ksita piekielni za
syaj ksitom Kocioa swe podziki za nie
zliczon ilo dusz, ktre przysyaj im na wieczne
potpienie 7).

') Splendore vitae totum illuminantis orbem splendore debet

anima Sacerdotis.
) Causae sunt ruinae populi Sacerdotes mali. (S. Grey. Iib.
14. ep. 64).
3) Ne paucorum facinus multorum possit esse perditio, nam
mina populi Sacerdotes mali. (Ep. 48).
4) Oze. J Y , 9. S) Jer. X X X I , 14.
) Si sint pingues Sacerdotes, erunt populi pingues; si sint
inanes, magna imminebit populis paupertas.
') Principes tenebrarum Principes Ecclesiae salutant, et laeti
gratias referunt; quia per eorum negligentiam ad nos devolvitur
fere totus mundus, (Cantiprat. Iib. I, c. 29, n. 9).
 tog

Std skargi Paskie przez usta Jeremiaszowe:

Trzod stracon stal sic lud my: pasterzowic ich
zwiedli ie ).
To konieczne nastpstwo, mwi w. Grzegorz,
kiedy pasterz leci w przepa, owce biegn
za nim 2).
Wedle w. Bernarda: Zy przykad kapa
nw musi pociga za sob zepsucie ludu:t).
Jeeli jaki wiecki czowiek zejdzie z drogi
prawej, sam tylko si g u b i; lecz niech zbdzi
kapan a mnoga liczba dusz pocignit bdzie
do zguby, szczeglniej z pomidzy tych, ktre
mu s powierzone 4).
Pan nakazywa 5), aby za grzech jednego ka
pana ofiarowywano cielca, jako i za grzech ca
ego ludu. Papie Innocenty III std wnioskowa,
e grzech kapana rwno jest cikim, jak grzech
caego ludu; kapan bowiem przykadem swoim
innych do grzechu pociga.
Pismo w. mwi: J e li by Kapan, ktry iest
pomazan, zgrzeszy\ przywodzc lud ku grzechowi6).
Dlatego w. Augustyn mawia do kapanw:
Nie zapierajcie wrt niebieskich; zapieracie za,
gdy yciem zem gorszycie innych 7).
P. Bg objawi w. Brygidzie, e grzesznicy,
zapatrujc si na zgorszenia , jakie siej przewo
dnicy duchowni, dodaj sobie otuchy i w kocu

') Jer. L., 6.

21 Cum pastor per abrupta graditur, consequens est, ut ad
praecipitium grex feratur. (Pastor, p. I, 1. 2).
3) Misera Sacerdotum conversatio, plebis subversio est. (In
Conv. S. Paul.).
4) Si quis de populo deviat, solus perit; verum Principis error
multos involvit, et tantis obest, quantis praeest. (S. Bern. ep. 127).
5) Lev. c. 3, s. 14.
K s. Kapl. IV, 3.
') Nolite Coelum claudere, clauditis, dum male vivere ostenditis.
 I IO

chepi si z wystpkw, ktre dawniej wstydem

ich okryway ). Dla tego kapani, surowszemu
ulegn przeklciu, anieli inni ludzie, ze bowiem
ycie kapanw nie tylko ich samych, ale i in
nych ludzi, do zguby wiecznej prowadzi.
6. Z pierwszego wejrzenia na drzewo majce
licie zwide, poke, wnosi mona o zem,
lecem \\r korzeniach; tak samo, gdzie lud jest
zepsuty, bez obawy zuchwaego sdu zawyroko
wa mona, e kapani tam s grzesznikami i prze-
niewiercami2).
Tak jest, mwi wr. Chryzostom, ycie kapa
nw jest korzeniem, ono to dostarcza sokw
wiernym, ktrzy s jakoby gaziami.
Wedle w. Ambroego, kapani s gow,
z ktrej ycie duchowe rozchodzi si do wszyst
kich czonkw, a tymi s ludzie wieccy.
Kada gowa chora.......od stopy nogi a do
wierzchu gowy nie masz z& nim zdrowia 3).
Sowa te tak w. Izydor tmaczy: Gowa
bowiem chora jest kapan grzeszcy, std ze
spywa na cae ciao4).
w. Leon w podobny sposb w^yklada po
wysze sowa Pisma w.: Jake mona znale
ciao zdrowe tam, gdzie gowa zdrow nie je s t!
Kt si moe spodziewa, mwi w. Bernard
uywajc innego porwnania, znale w7od czy
st w kauy ? Albo czy pjd pyta o zba-

*) R ev. lib. 4, c. 32.

-) Vidit arborem pallentibus foliis marcidam, et intellexit agri
cola, quia laesuram in radicibus habet; ita cum videris populum
irreligiosum, sine dubio cognoscis, quia Sacerdotium ejus non est
sanum. (Auct. Op. imp. Hora. 38 in Math,).
3) I*. 1, 5. 6-
*) Caput enim languidum est Doctor agens peccatum, cujus
malum ad corpus pervenit. (Lib. 3, c. 38).
 I 11

wienn rad tego, co sam sobie da jej nie umie,

lub te z niej nie korzysta l).
Czytamy w Plutarchu : Trucizna zego przy
kadu ksit nie ogranicza si tylko do czary,
ktr sami pij, lecz zatruwa i rdo, gdzie inni
czerpi, by ugasi pragnienie, tym sposobem
wszyscy s ni zaraeni. Porwnanie to dotyczy
gwnie kapanw.
Papie Eugeniusz III m w i: Przyczyna naj
wikszej czci grzechw podwadnych moe by
prz ypisan przeoonym 2).
7. Kapani nazywani s od w. Grzegorza:
Ojcami Chrzecijan.
w. Chryzostom: Kapan, Namiestnik Boy,
winien mie staranie o wszystkich ludziach, jak
gdyby by ojcem caego w iata3).
Jako ojciec grzeszc podwjny popenia grzech,
oprcz bowiem waciwego przestpienia przyka
zania, daje nadto zgorszenie synowi, tak rwnie
kady grzech kapana podwjn ma w sobie
zo i podwjn ciko ').
w. Hieronim pisze do jednego biskupa: Co-
kolwie by czyni, to sobie oni te dozwolone
bd rozumieli 5).
w. Augustyn kadzie w usta wieckiego
czowieka te w yrazy: Co ty mnie o tern m-

') Ad Caecil. c. 20.

2) Inferiorum culpae ad nullos magis referendae sunt, quam ad
desides Rectores. (Apud S. Bcm. lib. 3. de Cons.. c. 435).
3) Quasi totius orbis pater Sacerdos est; dignum igitur est, ut
omnium curam agat, sicut et Deos, cujus fungitur vice. (Hom. 6,
in Ep. 2, ad Tim. 1).
4) Quid faciet laicus, nisi quod Patrem suum spiritualem viderit
facientem. (Petr. Bloss. Serm. 57, ad Sacer.).
) Quidquid feceris, id sibi omnes faciendum putant. (Ad
Heliod. ep. 3).
 1I2

wisz ! Albo duchowni tego nie czyni, a ty mnie

zmuszasz, abym ja tego nie czyni 1 *).
Mwi w. Grzegorz: Kiedy kapani miasto
dobrego przykadu daj zgorszenie, nietylko tym
sposobem nie czyni grzechu wstrtnym dla in
nych, ale uprawniaj go niejako 2).
8. Tacy kapani noszc nazw ojcw, staj
si dzieciobjcami, albowiem zadaj mier dzie
ciom sobie powierzonym, i nad tern ubolewa w.
Grzegorz 3).
Znajd si moe tacy co powiedz w swem
zalepieniu: Mam zda rachunek ze swych grze
chw, co mnie obchodz grzechy innych! Niech
suchaj, co im na to odpowiada w. Hieronim :
Jeeliby powiedzia, wystarczy mi moje sumie
nie, nie dbam co powiedz ludzie, posuchaj
Apostoa piszcego: Przemyliwajc to coby byo
dobrego nietylko przed IBogiem, ale le y przed
wszystkimi lu dmi 4).
Kapani dajcy zgorszenie, sobie i innym
mier zadaj, mwi w. Bernard; niema gorszej
zarazy dla ludu nad gupot poczon z zepsu
ciem w kapanie 5).
W innem miejscu tene w. Doktr mwi:
Wielka liczba kapanw po katolicku naucza
i kae, lecz po heretycku y je ; ich gorszce

!) Quid mihi loqueris, ipsi clerici non illud faciunt? et me co

gis, ut non faciam. (De Verb. Dom. Serm. 49).
2) Pro reverentia Ordinis peccatum honoratur.
3) Quibus quotidie percussionibus intereat populus, videtis, cuj us
hoc nisi Sacerdotum peccato agitur? Nos populo auctores mortis
existi mus, cui esse debuimus duces ad vitam. (Hom. r 7, in E v .).
4) Rzym. xii, 17.
5) Non parcunt suis, qui non parcunt sibi, perimentes pariter,
et pareuntes. (Serm. 77).
Post indoctos Praelatos malosque, in Sancta Ecclesia nulla pestis
ad nocendum infirmis valentior invenitur. (De ord. vit. c. 1).
przykady sprawiaj wicej zego, anieli faszywe
dogrnata heretyckie, przykady bowiem wicej
maj siy od sw l).
q. Seneka mwi: Same przepisy zwolna pro
wadz czowieka po drodze wystpku lub cnoty,
lecz droga przykadu jest popieszn i skuteczn 2).
Svv. Augustyn w jednej ze swych nauk powie
dzia: Cnota czystoci wszystkim jest nader potrze
bn, lecz najbardziej sugom Chrystusowym, ycie
ich bowiem winno by nauk i wzorem dla innych3).
Jakto, woa w. Piotr Damian, chcesz naucza
o czystoci, a sam jeste rozwizoci niewol
nikiem *).
Stanowisko kapana, jego nawet ubir, s
dla niego cisym obowizkiem witoci 5).
Jake wiele zego przynosi Kocioowi przy
kad wystpku, dany przez tych, co.otrzymali
nazwisko i rang witychrj)-
Na domiar niegodziwoci, dodaje w. Izydor,
kapan uywa bdzie swej godnoci jako rodka
do grzeszenia ).
Taki kapan okrywa pogard sam nawet
sw godno: Uczynia obrzyd pikno twoi s).
*) Multi sunt Catholici praedicando, qui sunt haeretici operando.
Quod haeretici laciebant per prava dogmata, hoc laciunt plures ho
die per mala exempla; et tanto graviores sunt haereticis, quanto
praevalent opera verbis. (Ad Post. in Syn.}.
2) Longum iter per praecepta, breve et efficax per exempla.
3) Serra. 249 dc temp.
4) Qui praedicator es castitatis, non te pudet servum esse libi
dinis. (Op. 17, c. 3).
5) Clamat vestis clericalis, clamat status professi animi sancti
tatem. (S. Ilier. ep. 58).
Nemo amplius in Ecclesia nocet, quam qui perverse agens
nomen vel ordinem sanctitatis habet. (S. Greg.).
") Sacerdotis dignitate velut armis ad vitium abuti. (Lib. 2,
Ep. 21).
Ezech. X V I , 25.
OBOWH7HI KiP SK! E. 8
 Kapani, nie dajcy dobrego przykadu, mwi
w. Bernard, wystawiaj si na szyderstwo i ur
ganie wszystkich 1).
Wielkiem ju jest zem, gdy kapani wiod
ywot ludzi wieckich; lecz zem ponad wszelki
wyraz, gdy s wicej zepsuci i bardziej wyst
pni od samyche ludzi wieckich.
Co za przykad, mwi w. Ambroy, da mo
ecie ludowi, ktry znajc wasz godno, widzi
was popeniajcych wystpki, jakichby si sam
rumieni!2).
10. Suchaycie tego Kapani... bowiem sd iest,
iecie si stali sidem straey, a sieci roztoczon 3).
Dla schwytania ptakw w sida, uywa si
na wabika innych ptakw, trzymajc je na uwizi.
Tak samo szatan uywa przykadu gorszyciela,
aby przycign inne dusze w zasadzk 4).
Pan skary si przez usta Jeremiasza na opa
kany skutek zgorszenia: Bo si nalei midzy
ludem moim niezbonicy, dybicy iako ptasznicy,
zastaimajcy pociski i sida na poimanic udzi5).
Szatan stara si usilnie o pozyskanie sobie
kapanw, gdy ju ich zwie grzechem, su
mu za wabiki, do pocignicia innych dusz w za
sadzk 6).
11. Dawniej przed przechodzcym kapanem
kady wstawa i zaleca si jego modlitwom; czy

) Aut honestiores, aut fabua omnibus sunt. (De Confe.,

1. 4, c. h).
-) Si quae in se erubescit, in te quam reverendum arbitratur,
ollendat.
3) Oze. V, i.
4) Cum primum fuerit capta anima, ad alias decipiendas fit
quasi laqueus. (S. Ephr.).
5) jer. V, 26.
c) Columbas quas aucupes (szatani) excitare solent ad alias,
capiendas. (Cesar. Arei.).
 za dni naszych widzie si daje to uszanowanie?
Niestety potrzeba zawoa z Jeremiaszem: Jako
pomiedziao zioo, zmienia si banoa nay lepsza,
rozmiotano kamienie witynie po rogach wszech
ulic ').
Zoto, t. j. duchowni, wedug kardynaa Hu
gona, stracili swoj drogocenna, barw, ywy
blask witej mioci; poczernieli, nie wiec ju
blaskiem dobrych przykadw. Kamienie przy
bytku, t. j. kapani, wedug w. Hieronima, roz
rzuceni s po drogach i su tylko nieszczli
wym przechodniom do potykania, uatwiaj im
popenianie wystpkw. Taki jest wykad w.
Grzegorza 2).
i2. Synowie matki moiey walczyli przeciwko
mnie 3). Orygines stosuje te sowa do kapanw,
ktrzy orem zgorszenia wojuj przeciw swej
matce, witemu Kocioowi.
K oci, mwi w. Hieronim, wyludnia si
z powodu nagannego ycia sug swych 4).
Sw . Bernard przytaczajc sowa Pisma w.:
Oto zv pokoiu gorzko mota naygorzsczeysza ka
dzie w usta Kocioa te wyrazy: Pokj od pogan,
pokj od heretykw, a niepokj od wasny cli
dzieci. To znaczy: Teraz, mwi, kiedy Koci
nie potrzebuje si obawia pogan, poniewa ju
przeszo panowanie tyranw; ani heretykw, nic
tworz si ju bowiem nowe sekty; teraz jest prze-
') Treny, iv , i.
2) Aurum quippe obscuratum, quia Sacerdotum vita per actio
nes ostenditur reproba, color obtimus est mutatus, quia sanctitatis
habitus per objecta opera ad ignominiam despectionis venit. Dis
persi snnt lapides sanctuarii in capite omnium platearum: ec.ce jam
pene nulla est seculi actio, quam non Sacerdotes administrent.
;!) Pie L. 5.
) Propter vitia Sacerdotum Dei Sanctuarium destitutum est.
(Kp. 48).
ladowany przez wasne dzieci, przez k a p a n w ,
ktrych ycie rozpustne i gorszce pozbawia go
tak wielkiej liczby dusz.
Kapani, dla zego przykadu jaki d a j . s
przyczyn pogardy, jak ludzie okazuj ich go
dnoci, naukom, ofiarom i wszystkim czynnociom
kapaskim; dlatego to Aposto zaleca: N ie da-
waic nikomu adnego zgorszenia, aby nic byo
naganiane posugiwanie nasze; ale we wszystkim
slalomy samych siebie iako sugi Boe 1).
Czytamy w Salwianie: Kapani zniesawiaj
Zakon Jezusa Chrystusa2). w. Bernard dodaje:
Zy przykad kapanw nadwtla wiar wielkiej
liczby wiernych, ktrzy z tego powodu oddaj
si wystpkom, trac zwyczaj przystpowania
do Sakramentw, a nawet myl sam o niebie
i piekle 3).
13. W edug w. Chryzostoma, poganie, bdc
wiadkami ycia rozpustnego kapanw, mawiali:
Bg Chrzecijan albo nie jest Bogiem, albo jest
wystpnym; gdyby bowiem by dobrym, doda
wali, czyby cierpia takie wiaroomne su g i4).
W nauce o mszy w. opowiemy ze szczeg
ami o heretyku, ktry przygotowany byl do
wyparcia si swoich bdw, lecz bdc obecnym
na mszy odprawianej z lekcewacem roztargnie
niem, zaniecha swego zamiaru, utrzymujc, e
sam Papie nie musi mie wiary; gdyby bowiem

') 11 K or. v i, 3, 4.
a) ln nobis lc\ Christiana maledicitur. (Lib. 4, ad Ecd. Oatb.).
3) Plurimi considerantes Clerici sceleratam vitam, et lex hoc
vacillantes, imo multoties deficientes in fide, vitia non evitant, Sa
cramenta despiciunt, non horrent inferos, coelestia minime concu
piscunt. (Sertu. 19 de 12 poen. imped.).
4) Qualis est eorom Deus, qui talia agunt 1 Xumquid sustineret
eos (Sacerdotes) talia facientes, nisi consentiret operibus eorum.
 1*7

wierzy, kazaby popali tak niegodnych ka

panw.
Ilistorya pokazuje, mwi w. Hieronim, e
tak heretyckie nauki, jak i zepsucie ludu przez
kapanw zaprowadzone b y y 1).
Takie jest rwnie zdanie Piotra Rloziusza 2).
Oto co mwi w. Bernard: Gorszce ycie
kapanw wicej przynosi szkody Kocioowi,
anieli sarni heretycy; od zarazy bowiem here
tyckiej ochroni si moemy, lecz jak si ustrzedz
od tych, ktr/y s postawieni przewodnikami
innych 3).
14. Jakicje kani ') ulegnie kapan gorszyciel,
kiedy Pan Bg tak strasznie grozi czowiekowi
wieckiemu gorszcemu innych: Biada czowie
kowi on emu przez ktrego zgorszenie przy
chodzi 5).
Czeg winien oczekiwa ten, ktrego Pan
Bg wybra, z pord tylu stworze, za swego
dworzanina! W ybra go ze wszelkiego ciaa (). Pan
Jezus woy na szczeglny obowizek starania
si o postp ludzi na drodze duchownej: Alem ia
was obra, y postanowiem was, abycie szli i przy-

) Veteres scrutans historias invenire non possum scidisse Ec

clesiam, et populos seduxisse, praeter eos, qui Sacerdotes a Deo
positi sunt. (In Cant. transt. 33, 24, 9, 3).
-) Propter negligentiam Sacerdotum hacreses pullularunt. (Scrm.
50, ad Sacer.).
3) Serpit hodie putida tabes per omne corpus Ecclesiae, et
quo latius, eo desperatius, quo inimicus est interius. Nam si in
surgeret apertus Haereticus, mitteretur foras; si violentus inimicus,
absconderet se ab eo. Nunc veio quem ejicient, aut quo abscon
det se i' Omnes necessarii et omnes achcrsarii. (Scrm. 33, in Carit.).
4) Ipsis erit major maledictio, quia se %ita sua perdunt et alios.
(Rev. S. Brig.).
3) -Mat. x v u j, 7. ,;) Ehl. XLV, 4.
 i i8

nieli owoc 1). A ten niegodziwy suga Boy, przez

swe zgubne przykady, porywa dusze Boskiemu
Nauczycielowi i wydaje na pastw pieka.
Tacy kapani mwi w. Grzegorz, na tyle
zasuguj mierci, ile dali zych przykadw 2).
Kapani s obowizani do uprawy winnic}
Paskiej i dlatego Pan odrzuca tych, ktrzy czy
ni zgorszenie a na ich miejscu stawia innych,
przynoszcych owoce: Z le le potraci: a winnic
sw naymic inszym oraczom, ktrzy oddadz mu
owoc czasw swoich 3).
Boe mj, jaki bdzie los kapana zgorszy-
ciela w dzie strasznego sdu !
Zabiegn im iako niedwiedzica, gdy zabior
dzieci4). Jak straszn jest niedwiedzica gdy si
rzuca na myliwego zabierajcego jej mae, tak
i Pan, wedle wasnych swych grb, przedstawi
si kapanom wydzierajcym Mu dusze dzieci
Boych.
W tym strasznym dniu, w ktrym kady za
siebie tak cisy i surowy rachunek zda musi,
c bdzie z kapanami, ktrzy ten rachunek,
z tylu dusz zgubionych przez siebie, zda musz!5).
Wielu to ludzi wiatowych, ubogich prosta
czkw zawstydzi kapanw na dolinie Jozafata! 6).

') Jan. xv, ib.

-) Si perversa perpetrant, tot mortibus digni sunt, quod ad
subditos exempla transmittunt. (Post. p. 3, Adm. 5).
3) Alat. X X I , 41 . 4) Oze. X I I I , 8.
5) Si pro se unusquisque vix poterit in die judicii rationem
reddere, quid de Sacerdotibus futurum est, a quibus omnium ani
mae requirendae! (S. Aug. Hom. 7).
Si Sacerdotes fuerint in peccatis, totus populus convertitur ad
peccandum. Ideo unusquisque pro suo peccato reddet rationem,
Sacerdotes autem pro omninm peccatis. (S. Chrys. Hom. 38,
in Matii.).
e) Laicus in dic judicii stolam Sacerdotalem accipiet; Sacerdos
 15. Strzemy si zatem zym przykadem gu
bi tych, okoo zbawienia ktrych chodzi mamy.
Std winnimy si powstrzymywa nietylko od
czynnoci zakazanych, lecz nadto, wedug w.
Pawa, od tego wszystkiego, co ma pozr nawet
zego: Od wszelkiego podobiestwa zego si po-
wcigaycie ).
Dla tego Koncylium Agatyskie nakazuje:
Ut ancillae a mansione, in qua clericus manet,
removeantur. Mie do swej usugi mode kobiety,
choby nawet nie byy okazy do grzechu (co
jest niepodobnem), byoby zem pozornem wpra
wdzie, ale staje si to powodem zgorszenia dla
drugich. S okolicznoci, w ktrych wstrzyma
si powinnimy od rzeczy nawet dozwolonych,
mwi Aposto: A by... nie bya ku zgorszeniu
mdym 2).
Wystrzega si naley rwnie powtarzania
pewnych zda wiatowych, jako: nie trzeba przy
gotowywa si na dugi czas przed dniem odej
cia; potrzeba uywa ycia; szczliwy kto ma
dostatki; Bg jest miosierny, bdzie mia wzgld
na saboci nasze...
Wielkiem byoby zgorszeniem, gdyby pota
kiwano mylom mciwym, pochwalano postpo
wanie zbrodnicze, lub uczszczanie do towarzystw
niebezpiecznych!
Gorsz jest rzecz pochwala wystpki, ani
eli je peni, mwi w. Chryzostom 3).
Nakoniec, kto da zgorszenie innym, albo tylko

autem peccator spoliabitur Sacerdotii dignitate, quam habuit, et

erit inter infideles et bypocrytas. (S. Chrys. Tom. 40).
) 1. 'less. V. 22). 2) I. Kor. vnr, 9).
3) Longe pejus est collaudare delinquentes, quam delinquere.
{S. Chrys. Hora. 2, de SauJ. et de Dav.).
 I 20

zrczno do niego, obowizany jest dobrym

przykadem naprawi ze wyrzdzone.

R O ZD ZIA K IX .
O gorliwoci kapaskiej.

Rozdzia ten zawiera cztery^ cze.ci: i. Obo

wizek uprawiania winnicy Paskiej. 2. Gorli
wo zapewnia mio P. Boga. 3. Gorliwo
zabezpiecza zbawienie. 4. Warunki do skutecznej
uprawy.

Obowizek uprawiania Winnicy Paskiej.

1. Na wicie bardzo wiele jest kapanw, lecz

nic wielu z nich wznosi si do wysokoci swego
powoania, maa nader liczba spenia szczeglny
i zasadniczy obowizek cicy na nich, uprawy
Winnicy Paskiej l).
Godno kapanw wielkiej jest wagi, czyni
ich bowiem pomocnikami Boymi: Albowiem
iestemy pomocnikami Boymi-).
A c moe by wikszego, pyta Aposto,
nad pracowanie z P. Jezusem, okoo zbawienia
dusz, ktre odkupi Krwi Swoj wit. Dlatego
Dyonizy Areopagita nazywa kapastwo godno
ci Bosk 3).
Dla usprawiedliwienia grzesznika, mwi w.

) Multi Sacerdotes et pauci Sacerdotes: multi nomine, pauci

opere. (Auct. Oper. imp. in Math.).
: ) I. K 01. n i, <).
3) Divinissimum est cooperatorem fieri in conversione anima
rum. (S. Dion. Areop. de Eccl. Hier. c. 3).
 I 21

Augustyn, wikszej potrzeba potgi, anieli do

stworzenia nieba i ziemi *).
Sw. Hieronim nazywa kapanw: Zbawicie
lami wiata2).
Sw. Prosper nazywa ich: Szafarzami Domu
Boeg-o :t).
Prorok Jeremiasz mianuje ich: Ryboowcami
Najwyszego: Oto ia pole zvielc rybitwom, mwi
Pan, y bd ie owi: a potym pol im owcw
mnogich, y bd ic owi z kaidcy gry, y z ka
dego pagrka, y z iaskiu skalnych ').
w. Ambroy wykadajc ten ustp, stosuje
go do kapanw, pracujcych nad nawrceniem
grzesznikw zbkanych i wykorzenieniem w y
stpkw : gry to pycha, pagrki lekkomylno,
iaskinie skonnoci wystpne olepiajce umys
i zatwardzajce serce.
Piotr Bloziusz mwi: W dziele stworzenia
nie mg Pan mie pomocnikw, lecz w taje
mnicy- odkupienia podobao si Mu przybra ta
kowych 5).
C moe by wzniolejszego na ziemi nad
kapastwo. Mwi w. Chryzostom: Krlowi po-
ruczone jest krlestwo ziemskie, lecz niebieskie,
mnie kapanowifi).
A Papie Innocenty III: Jakkolwiek Naj
witsza Panna zacniejsz bya od Apostow,
') Majus opus est ex impio justum facere, piam creare coelum
ct terram. (Tract. $2, in Joan.).
2) Sacerdotes Dominus mundi voluit esse salvatores. (In Ab-
diam 27, 22).
:i) Dispensatores regiae domus. (Lib. 2, de vita Cont. c. 2}.
4) Jer. xvir, 16.
>) In opere creationis non fuit qui adjuraret, in mysterio vcio
Redemptionis voluit habere adjutores. (Serm. 47).
e) Krlom... Regna quae hic sunt commissa sunt; mihi coe
lestia, mihi Sacerdoti. (Lib. r, de Sae. c. 4).
 I22

jednake nie Jej, lecz im powierzy Pan klucze

bram niebieskich ]).
2. w. Piotr Damian zowie kapanw: Przy
wdcami ludu Boego2); w. Bernard, przeoo
nymi do strzeenia Kocioa, Oblubienicy Jezusa
Chrystusa 3); w. Klemens Boyam i ziemskimi4).
Uwitobliwienie ludzi zawdziczamy tylko
urzdowi kapaskiemu. Zbawienie i caa nadzieja
ludzi spoczywa w rku kapanw, mwi w.
Floryan s).
Bez kapanw nie byoby witych na tym
wiecie, mwi w. Ignacy M. 6).
To zdanie ju bya wypowiedziaa w. Judyta:
Wy iestecie starszy midzy ludem Boym, y na
was zawisa dusza ich 7).
Poniewa kapani winni zasiewa i utrzymy
wa cnoty w ludzie, dlatego w. Klemens za
leca, aby ich szanowano s).
3. W ielk jest godno urzdnikw Chrystu
sowych, ale i wielkie te obowizki do niej przy
wizane , mianowicie staranie okoo zbawienia
ludzi: Albowiem kady Naywyszy Kapan z ludzi
wziy, dla ludzi bywa postanwion w tym co do
Boga naley: aby ofiarowa dary y ofiary za grze-

') Licet BB. Virgo Maria dignior fuerit Apostolis; non tamen
illi, sed istis Dominus claves Regi coelorum commisit.
2) Sacerdos dux exercitus Domini. (De dign. Sac.).
3) Sponsae custodem. (Serm. ad Cler.).
4) Post Deum terrenus Dens. (Costt. apost. tib. 2, c. 26).
5) Xibil honorabilius Sacerdotibus, omnis enim spes atque salus
in iis est. (Ep. 7, ad Leon. Pap.).
6) Absque Sacerdotibus nulla Sanctorum Congregatio. Epist.
ad Truli.).
7) Jud. VI It, 2 1 .
8) Honorate Sacerdotes, ut bene vivendi auctores. (I11 Const.
Apost.).
 123

chy: ktryby si mg uali tych co nie um iei

i bdz J).
Posannictwo, jakie otrzyma kapan od Pana
Boga, zaley na oddawaniu czci Panu przez ofiar
mszy witej i na staraniu si o zbawienie dusz
ludzkich przez nauczanie nieumiejtnych i na
wracanie grzesznikw. Krlewskie Kapastwo,
lud nabycia l2).
Wielka jest rnica midzy kapanami i ludmi
wieckimi; ci ostatni zajmuj si jedynie sami
sob i dobrami ziemskiemi, pierwsi za maj
skarby do gromadzenia, ale niebieskie 3).
Sw. Antonin z nazwy kapana wyprowadza
jego obowizki: Sacerdos, id est sacra docens;
w. Tomasz: Sacerdos, sacrmu dans; Ilonoryusz:
Presbyter dicitur praebens iter populo de exilio
ad patriam 4).
Samo tedy nazwisko: Sacerdos, Presbyter,
ksidz, (ksi) nakrela obowizki uprawy win
nicy Paskiej, strzeenia i prowadzenia dusz do
nieba; std, mwi w. Ambroy, nieche uczynki
odpowiadaj tytuowi; ycie niech odzwierciedla
nazw 56).
4. Dworzanie Pascy, clicecie-li wykona go
dnie wasze obowizki, starajcie si o zbawienie
duszy wraszcj przez zbawienie dusz innych,!).
Obowizkiem jest kapana, mwi w. Anzelm,

l) yd. V, 1, 2. '2) I. Piotr, li, 9.

3) Officium quaestus, non pecuniarum sad animarum. (Sanet.
Ambr. in c. i, Isai.).
4) Ilon. August, in Josue 3, 6.
5) Duces gregis Christi. (S. Ambr. de div. sacr. c. 2.)
Nomen respondeat actioni, ne sit nomen inane, crimen im
mane.
Detrimentum pecoris ignominia est pastoris.
6) Si officium vis exercere Presbyteri, aliorum salutem fac lu
crum animae tuae. (S. Hier. ep. 13).
 i_>4

zabezpiecza dusze od zepsucia wiatowego i do

prowadza je do P. Boga ').
P. Bg odczy kapanw od innych ludzi
w tym celu, aby starali si o zbawienie siebie
i innych ).
Gorliwo rodzi si z mioci, wedle wyrae
nia w. Augustyna 3), a jako mio obowizuje
nas do kochania P. Boga i bliniego, tak gorli
wo rwnie winna zachca nas naprzd, do
starania si o chwal P. Boga i usuwania mo
e bnych do tego zawad, nastpnie za do czy
nienia dobrze bliniemu i zabezpieczenia go od
zguby.
5. jeeliby kto powiedzia: Jestem kapanem,
ale nie mam dusz do prowadzenia, do bdzie,
jeeli bd pracowa nad samym sob; ot,
bardzoby si myli.
Kady kapan winien pracowa okoo zba
wienia dusz, stosownie do okolicznoci, w jakich
si znajduje. Tam, gdzie dusze pozbawione s
pomocy duchownej, kady kapan obowizany
jest do penienia urzdu spowiednika, jak to udo
wodniono w Teologii moralnej ) ; jeeli za nie
jest dostatecznie uzdolniony, winien si stara
o nabycie potrzebnej nauki.
Oto zdanie uczonego O. Pavone T. J.: Jezus
Chrystus przeznaczy kapanw do nawracania
grzesznikw, jako Sam by posany przez Ojca
Niebieskiego dla zbawienia wiata: Ja ko mic po
sia Ociec, y ia was pasy la ul 5).

) Sacerdotis proprium est animas c mundo lapere, et dare Deo.

-) De medio populi segregantur, ut seipsos ct populos tuean-
tur. (Phil. Ah. de dign. cler. c. 2).
3) In Psalm. 118 , Serni. 18.
*) f.ib. b, n. 624, Ytrs. Reg. 11.
5) Jan. XX, 2 1 .
 12,5

Sobr Trydencki wymaga od tych, ktrzy

chc wej do stanu duchownego, warunkw
czynicych zado obowizkom udzielania Sakra
mentw *).
Kapastwo ustanowione byo przez Pana
w celu uwicania wiernych za pomoc Sakra
mentw 2).
Kapani ustanowieni s gwnie do udzielania
Sakramentu Pokuty; w. Jan po wyrazach: Jako
posa mi Ociec natychmiast dodaje : Tchn na
nie, y rzeki im : Wcimicic Ducha witego: Kt
rych odpucicie grzechy s im odpuszczone, a kt
rych zatrzymacie, s im zatrzymane3).
Jeeli zatem szczeg*lne posannictwo kapana
zaley na odpuszczaniu grzechw, obowizkiem
jego koniecznym jest nabycie wiadomoci po
trzebnych do wykonywania swego urzdu; tym
sposobem uniknie wymwki w. Paw a: A po-
magaic napominany, abycie nadaremnie aski
Boiey nie przyici).
6. P. Bg chce, aby kapani byli sol ziemi,
winni zatem pracowa nad ochranianiem dusz od
skaenia grzechowego 5).
Lecz jeeli sl utracia sw wasno zacho
wawcz, na c si przyda ? Xa zdeptanie nogami
i wyrzucenie z Kocioa Boego: A ieli sl
zwietrzeie, czym solon bdzie f Ninacz sic wicey
nie zgodzi iedno, aby bya precz wyrzucona, y po
deptana od ludzi**).
M Ad ministranda Sacramenta idonei comprobentur. (Ses->.
24, c. 14).
2) Ideo posuit ordinem in ea, ut quidam aliis Sacramenta tra
derent. (S. Tbom. Sup. 934, a 1).
3) Jan. xx, 22, 23. 4) II Kor. vi, t.
l) Ut sales condiant animos ad incormptioni sanitatem. (Beda
in Math.).
6) M at. v. 1 3 .
 i z6

Kady kapan, mwi w. Chryzostom, powi

nien si uwaa za ojca wszystkich ludzi, a jako
taki, nie szczdzi stara okoo ich zbawienia *).
Kapani s lekarzami przeznaczonymi od Pana
Boga do przynoszenia ulgi ludziom w ich cho
robach duchowych. Orygines nazywa ich: Leka
rzami dusz; w. Hieronim: Lekarzam i duchownymi.
w. Bonawentura p y ta : Jeeli lekarz ucieka
od chorych, kt si nimi zajmie ?
Kapani s: M uram i Kocioa, wedle w. A m
broego, a wedle w. Chryzostoma s ; Kam ie-
marni podtrzymujcymi witynie.
w. Eucheriusz uwaa ich za kolumny pod
pierajce wiat cay 2).
w. Bernard nazywa kapanw: Domem sa
mego Boga.
Ot mwi w. Chryzostom, jeeli cz bu
dynku upadnie, ze atwo moe by naprawione;
lecz jeeli mury, fundamenta, kolumny podtrzy
mujce, jeeli cay dom runie, czy naprawy s
moebne ?
Tene wity nazywa kapanw: Uprawia-
czarni W innicy P askiej3).
Mj Boe, woa w. Bernard, ogrodnicy pra
cuj i poc si codziennie nad upraw swych
winnic, a kapani obowizani do uprawy winnicy
Paskiej co robi ? Pogreni s w prniactwie
i przyjemnostkach ziemskich.
7. niwo wprawdzie wielkie, ale robotnikw
m ao4).
') Quasi Pater totius Orbis Sacerdos est; dignum igitur est,
ut omnium curam agat, sicut et Deus, cujus fungitur vice. (S. Chrys.
llom . 6, in Ep. 1, c. 2, ad Tim.).
2) Columnae, quae nutantis Orbis statum sustinent. (Hom. 3).
') Coloni populum quasi vineam colentes. (S. Chrys. Hom. 40,
in cap. 2, Mathd.
>) Mat. X, 3 f .
 127

Biskupi i proboszczowie, najliczniejsi nawet,

nie wydoaj potrzebom duchownym ludzi, a sam
P. Bg niedostatecznie by zaradza swemu K o
cioowi, gdyby nie posya im na pomoc innych
kapanw.
Sw. Tomasz utrzymuje, e biskupi przedsta
wiaj Apostow, posanych od P. Jezusa dla
zbawienia wiata; kapani za, uczniw ustano
wionych do przynoszenia owocu, to jest majcych
na celu zbawienie dusz: Alem ia was o b ra ...
abycie przynieli owoce.
Susznie zatem w. Augustyn zowie kapa
nw : Penomocnikami Boymi, zaatwiajcymi
sprawy samego Boga ]).
Otrzymali zlecenie wykorzenienia wystpkw
z pomidzy ludu, a w to miejsce zaszczepienia
cnoty i prawdy.
P. Bg wynoszc czowieka na kapastwo
wkada na wielkie zobowizanie: Otom ci dzi
postanowi nad narodami y nad krlestioy, aby
wyrwa y kazi, y wytraca, y rozwala, y budowa,
y sadzi'1).
8. Jak mona poj i wytmaczy postpo
wanie kapana, ktry widzc naglce potrzeby
dusz otaczajcych go i mogc im nie pomoc
bd nauk, bd udzielaniem Sakramentw, mie
zaniedbywa tak wane spraw y! Czy uniknie
w dzie sdu potpienia i kar, jakiemi Pan grozi
sudze leniwemu, ktry ukry talent dany mu do
zarobku ? Odpowie Panu : Y skryem talent twoy
70 ziem i: oto masz co iest twego3). A wwczas
Pan powie do: Jakto, powierzyem ci talent,
aby nim zarabia, a ty oddajesz mi go wpra
wdzie, ale gdzie zarobek, gdzie s owoce? Od-
') TConim quae Dei sunt negotiatores. (Serm. 36).
2) Jer. l, 10. 3) Mat. XXV, 25.
 --- ! 28

bierze mu talent i powierzy go innym, a jego,

jako niewiernego sug, rozkae wrzuci w cie
mnoci zewntrzne. Przez ciemnoci za ze
wntrzne, wedle tmaczy, naley rozumie miej
sce, dokd nic dochodzi wiato, a wic pieko.
To miejsce z Ewangelii, jak nas naucza w.
Ambroy i wielu innych tmaczy, odnosi si do
tych, ktrzy mogc pracowa okoo zbawienia
dusz, nie dopeniaj tego obowizku, bd z nie-
dbaoci, bd z tej prnej obawy grzeszenia !).
Nie mog uwierzy, mawia w. Chryzostom,
aby mg by zbawionym kapan, nie pracujcy
okoo zbawienia bliniego2). Dalej dodaje: Nie-
dbaos kapana w uytkowaniu talentu mu po
wierzonego, jest wielkiom pr/eniewierzeniem i b
dzie przyczyn jego odrzucenia s).
w. Augustyn z powodu tych, co m wi:
Do jest abym si swoj dusz zajmowa, w oa:
Jakto, a nie przyszed ci na myl suga w, ktry
ukry swj talent ?
q. Dla kapana nie wystarcza jeszcze, mwi
w. Prosper, ycie nienaganne, bdzie on odrzu
cony wraz z tymi, ktrych zgubi swem niedbal
stwem : Komu powierzone zostao nauczanie ,
') Nocent hoc, <jui ingenio, doctrina aliisque dotibus sibi a Deo
datis non utuntur ad suam aliorumque salutem, ob desidiam, vel
metum peccandi; ab his enim rationem reposcet Christus in die
judicii. (Cornei.).
Audiant, quod talentum qui erogare noluit, cum sententia dam
nationis ejicitur. (S. Greg.).
Oui Dei donum in utilitatem alienam communicat, plenius me
retur habere, quod habet; qui autem talentum Domini abscondit,
quod videtur habere, auferetur ab eo. (Petr. Bloss.).
-j Xeque id mihi persuasi salvum fieri quemquam posse, qui
pro proximi sui salute nihil laboris impenderit. (S. Chrvs. lib. 0,
de Sae. c. ro).
3) Neque juvabit talentum sibi traditum non imminuisse, innuo
hoc ille nomine periit, quod non auxisset et duplicasset, (Ibid.).
choby sam wite prowadzi ycie, jeeli le
yjcych albo nic mie, albo wstydzi si upomi
na, zginie wraz z tymi, ktrzy gin z powodu
jego milczenia. C mu z tego przyjdzie, e nie
za swoje, lecz za cudze karan bdzie grzechy! *).
Czytamy w Kanonie Apostolskim: Kapan nie
majcy starania okoo dusz, bdzie odczony,
a jeeli trwa nie przestanie w opieszaoci, zo
ony z urzdu bdzie-).
Jakto, mwi w. Leon, poszukujecie zaszczytw
kapaskich, a nic czyni nie chcecie dla zba
wienia dusz ! 3).
Jeden z dekretw Soboru Koloskiego gosi:
Ktokolwiek omiela si wynie do godnoci
kapaskiej, nie tnajc zamiaru speniania obo
wizku zastpcy Jezusa Chrystusa, zalecego na
pracy okoo zbawienia dusz, bdzie uwaany, we
dle wyraenia Ewangelii, jako wilk i zodziej
i cignie na siebie nalen kar4).
io. w. Izydor uwaa za bardzo winnych
kapanw, zaniedbujcych nauczania nieumiej
tnych i nawracania grzesznikw 5).

) Ule cui dispensatio servi commissa est, etiamsi sancte vivat,

ct tamen perdite viventes arguere aut erubescat, aut metuat, cum
omnibus, qui eo tacente perierunt, perit; et quid ei prodent non
puniri suo, qui puniendus est alieno peccato? (S. Prosp. siva Ju!.
Poraer. de \ita cont. lib. I, c. 20).
2 ) Presbyter, qui Pleri vel populi curam non gerit, segregetur,

et si in socordia perseveret, deponatur. (Can. 57).

3) Oua conscientia honore sibi Sacerdotii praestitum vcndicant,
qui pro animabus non laborant.
4) Sacerdotio initiandus non alio affectu accedere debet, quam
ad submittendos humeros publico muneri vice Christi in F.cclesia.
Oui alio affectu sacros ordines ambiunt, hos Scriptura lupos, et
latrones appellat.... Ouod ingens ultio tandem certo subsequetur.
5) Sacerdotes populorum iniquitate damnantur, si eos aut igno
rantes non erudiant, aut peccantes 11011 arguant. (S. Isid. llisp.
1. 3, S. c. 46).
OBOWIZKI KAPUSKtE. 9
 i 30

w- Chryzostom jest tego samego zdania l).

w. Tomasz mwi: Kapan nie dokadajcy
starania okoo zbawienia blinich z powodu nie
dbalstwa lub nieumiejtnoci, staje si odpowie
dzialnym przed P. Bogiem za tych, ktrzy gin
z jego przyczyny s).
Pewien kapan przepdziwszy cae ycie na
odosobnieniu i modlitwie, niepokoi si przy zgo
nie o zbawienie; spytany o przyczyn trwogi
odpowiedzia: Dr, albowiem nie pracowaem
okoo zbawienia dusz. Suszn mia obaw, po
niewa P. Bg wymaga, aby za porednictwem
kapanw dusze oczyszczane z przewinie, otrzy
myway zbawienie; kapan zaniedbujcy tego obo
wizku ciki rachunek bdzie mia do zdania za
wszystkie dusze zgubione z jego powodu.
Je li gdy ia rzekn niezbonemu: m ierci
umrzesz, nie opozoiesz mu... aby sic odwrci od
drogi swej niezboiuej', y iy l: on niezbony w nie-
zbonoci swcy umrze, a krzcie iego z reki wey
szuka bd 3).
Tak wic, mwi w. Grzegorz o kapanach
niedbaych, bd oni odpowiedzialni przed P. Bo
giem za wszystkie dusze, ktre mogli zbawi
a nie zbawili przez sw opieszao4).
i i . P. Jezus odkupi dusze cen K rw i Swojej:

') Saepe: non clamnantur (Sacerdotes) propriis peccatis, sed

alienis, quae non coercuerat, (llom , 3, in Act.).
2) Si enim Sacerdos cx ignorantia, vel negligenlia non expo
liat populo viam salutis, ictis erit apud Deum animarum illarum,
quae sub ipso perierunt. (Opusc. 65).
Si Sacerdos suam tantum disposuerit salvare animam, et alie
nas neglexerit, cum impiis detrudetur in gehennam. (S. Chi'.).
a) Ezech. III, 18 .
4) E x tantis procul dubio rei Sunt, quantis venientes ad publi
cum prodesse potuerant. (Pastor, p. 1, c. 5).
 AIbowiemccic kupieni zaplata wielk *); i powie
rzy je nastpnie pieczy kapanw.
Biada mi, woa w. Bernard wyniesiony do
godnoci kapaskiej, jeli kiedykolwiek zanie
dbam powierzonego sobie obowizku starania si
o zbawienie blinich, Pan ich bowiem uzna dro
szymi od Krwi Swojej Przenajwitszej 2).
Ludzie wieccy zdawa bd rachunek za
siebie samych, lecz kapan odpowie za grzechy
wszystkich 3).
Aposto powiedzia by: Albowiem oni czut,
iako ktrzy za dusze wasze liczb odda ma 4).
Grzechy innych ludzi. przypisane bd ka
panowi, ktry zaniedbuje udzielania stosownych
lekarstw
w. Bernard mwic o tych, ktrzy przyjli
kapastwo z pobudek doczesnych, a nie dla
tego, by pracowali okoo zbawienia ludzi, woa:
Lepiej b)loby dla nich, aby kopali ziemi lub
ebrali, anieli byli przyodziani tem witem do
stojestwem ; w dniu bowiem sdu, skargi i w y
mwki dusz potpionych, z przyczyny ich opiesza
oci, ze wszech stron przeciw' nim si wznios6).

) 1 K or. v i, 20.
2) Si depositum, quod Christ* propiio Sanguine pretiosius judi
cavit, contigerit negiigentius custodire. (Scrm. 3, in Adv.).
3) Unusquisque pro suo peccato reddet rationem, Sacerdotes
pro omnium peccatis. (Anet. Oper. imper. hom. 38 in Matii.).
4) yd. XItl, !? .
') Quod alii peccant, illi imputatur. (S. Chr. H0111. 3 in
Act. Apost.).
Si pro se unusquisque vix poterit in dic judicii rationem red
dere, quid de Sacerdotibus futurum est, a quibus sunt omnium
animae requirendae? (S. Aug.).
6 Bonum erat magis fodere, aut etiam mendicare; venient mali
clerici ante tribunal Christi, audietur populorum querela, quorum
vixere stipendiis, nec diluerunt peccata. (S. Bern. dedam, c.
ib, n, 19).
Jak przyjemnym staje si P. Bogu kapan oddany pracy okoo
zbawienia dusz.

12. A b y mie pojcie o niezmienieni yczeniu

P. Boga wzgldem zbawienia ludzi, do bdzie
r o z w a y wielkie dzieo odkupienia. Pan Jezus
w nastpujcych sowach wyraa cala sil tego
yczenia: Lecz mam by chrztem ochrzcz//: a inkom
test cinio//, ai sic wykona?').
Omdlewa niejako Pan nasz z gwatownoci
pragnienia jakie mia, by uwieczy dzieo Od
kupienia.
S\v\ Chryzostom wywodzi std, e P. Bogu
chodzi jedynie o zbawienie ludzi *).
Sw. Justyn powiedzia ju by przedtem : Bar
dzo mi w oczach P. Boga jest rzecz, staranie
okoo zbawienia dusz 3).
Sam Pan rzek by raz ks. Bernardowi Col-
nago, oddajcemu si uciliwej pracy nawracania
grzesznikw: Pracuj nad zbawieniem grzeszni
kw, tego bowiem ycz sobie przedewszystkicm 4).
To staranie okoo dusz tak si podoba Panu
Bogu, dodaje Klemens Aleksandryjski, c zda
waoby si, jakoby nad zbawienie ludzi bardziej
niczego nie da 5).
Std w. Wawrzyniec Justynian mwi do ka
pana: Chcesz odda cze P. Bogu? Dokadaj
stara okoo zbawienia dusz c).
5) Luk. m i , 50.
2) Nihil ita gratum Ileo, cl ita curac, ut animarum salus.
(Iom. 3 in (len.i.
) Nihil tam 1>eo gratum, ipiam uporam date nt omnes red
dantur meliores.
) A]'}). Sabatin. Cici. Sent. (p. x, c. 4, cec. 2, disc. 4).
r>) Nihil aliud est Domino curae praeterquam hoc solum opus,
ut homo salvus liat. (Clem. Alex. Adm. ad Cen.).
,:) Deum honorare conaris? N011 aliter melius, quam in homi
nis salutem poteris actitare. (Dc Contempl. p. 2, 11. 3).
 1 y w. Bernard mwi: w oczach P. I >oga
jedna dusza wikszej jest ceny, anieli wiat cay ).
Dlatego, wedug w. Chryzostoma, kto nawrci
jednego tylko grzesznika, przyjemniejszym jest
Panu od tego, ktryby cay swj majtek roz
da ubogim.
Tertulian utrzymuje, e nawrcenie jednej
owieczki zbkanej rwnie drogiem jest P. Bogu,
jak i zbawienie caej trzody.
W tome znaczeniu Aposto mwi: Umi
owa mi y wyda samego siebie, za mi 2), chcc
da przez to do zrozumienia, e P. Jezus byby
ofiarowa swe ycie za zbawienie jednej duszy,
jak je ofiarowa za wszystkie. Tak te rozumie
to miejsce i w. Chryzostom.
Sam Pan nasz i Zbawiciel chcia to wyrazi
w podobiestwie o zgubionej drachmie; Doktr
Anielski czyni z tego powodu nastpujc uwag:
Powouje wszystkich Aniow, nie eby radowali
si z czowiekiem, lecz z Nim Sam ym ; jakoby
czowiek Boy Bogiem by, a cae zbawienie Bo
skie zaleao od jego wynalezienia, i jakby bez
niego nie mg by szczliwym :).
Wedug wielu pisarzy, w. biskup Karpo mia
widzenie, w ktrem zauway jakiego grzesznika
gorszcymi przykady doprowadzajcego czo
wieka niewinnego do grzechu; biskup wit
pobudzony gorliwoci mia ju zrzuci gorszy
ciela w przepa, nad brzegiem ktrej si znaj-

') Totus iste mundus ad unius animae praetium aestimari non

potest. (In. Mcd.).
a) Gal. ii, 20.
3) Omnes Angelos convocat, non homini, sed sibi ad congratu
landum; quasi homo Dei Deus esset, ct tota salus divina al> ipsius
inventione dependeret, ct quasi sine ipso beatus esse non posset.
(S. Thom. Opusc. 65).
 do wa, w tom ukazuje siej P, Jezus, zatrzymuje
grzesznika i rzecze do w. Biskupa: Uderz ra
czej mnie, raz juz daem ycic za tego grzesznika
i gotw jestem da je na nowo, by przeszkodzi
jego zgubie.
14. Duch Kapastwa, mwi L. Hubert, po
lega na staraniu si o chwa P. Boga i zba
wienie dusz; dlatego nie powinno si przypuszcza
do kapastwa takiego, kto ma zamiar pracowa
nia tylko nad samym sob, a nie nad innymi ').
Pan nakazuje, w Ksidze Wyjcia, aby tuniki
kapaskie byy okryte oczami, co oznacza we
dle pewnego tumacza, e kapani czuwa maj
nad zbawieniem ludzi.
Gorliwo o zbawienie dusz, mwi w. A ugu
styn, pragnienie, aby P. Bg kochany by przez
wszystkich ludzi, rnoe si tylko zrodzi z mio
ci P. B o g a ; std dodaje w. Doktr, ktokolwiek
nie posiada gorliwoci, nie kocha P. Boga, a kto
kolwiek nie kocha P. Boga, zgubionym jest na
zawsze 2).
Kto czuwa nad zbawieniem swej duszy, staje
si przyjemnym Panu, lecz przyjemniejszym jest,
kto czuwa nad zbawieniem swych braci :i).
15. Skadamy P. Bogu dowd wiernoci i mi
oci, mwi w. Chryzostom, powicajc si dla
szczcia i zbawienia bliniego4).

') Oni* fi:rat Presbyterum ordinari, ut .sibi tantum vacet, non

aliis. (Alex. Nala. Th. Dog. de Ord. c. 3, reg. 22).
2) Zelus est effectus amoris, ergo qui non zelat, non amat; qui
non amat, manet in morte. (In Psaf. 118, Serm. t8).
3) Tu quidem in tui custodia vigilans bene facis, sed qui juvat
multos-, melius facit. (S. Bern. Serm. 1 2, in Cant.).
*) Nihil adeo declarat, quis sit fidelis, et amans Christi, quam
>i fratrum curam agat, hoc maximum amicitiae argumentum est.
(S. Chr. JIom. 3 1 , ad pop.).
 >35

Zbawiciel pyta potrzykro Piotra, czy go ko

cha. Po odebraniu zapewniajcej odpowiedzi, nie
da adnego innego dowodu mioci, ale tylko
zaleca prac nad zbawieniem dusz: Pa owce
vwie rzek do.
Z tego powodu mwi w. Chryzostom: Pan
mg by powiedzie: Jeeli mnie kochasz, roz
daj pienidze, zachowaj cise posty, sypiaj na
goej ziemi, nu twe ciao pracami; ale nie rzek
tego, a tylko: Pa owce moje.
w. Augustyn zatrzymuje si nad znaczeniem
tego wyrazu moje i mwi: Pa je jako moje, a nie
jako swoje; mojej chway w nich szukaj a nie
swojej, mego, a nic swego poytku.
w. Teresa, czytajc ywoty witych, ma
wiaa, e daleko wicej zazdroci losowi praco
wnikw ewangelicznych, ani.eli mczennikw,
z powodu wielkiej chway, jak przynosi Panu
Bogu gorliwo tych, co pracuj nad nawraca
niem grzesznikw.
w. Katarzyna Sencska caowaa ziemi,
ktr dotkny stopy kapanw powicajcych
si pracy okoo zbawienia. Gorliwo tej witej
o zbawienie blinich bya taka, e pragna by
umieszczon w bramach piekielnych, dla prze
szkodzenia nieszczliwym do rzucania si w nie.
A my kapani, co mwimy, co robimy! Na wi
dok tylu dusz gincych czy pozostaniemy spo
kojnymi widzami!
16. w. Pawe dla zbawienia blinich, zgadza
si nawet na to, aby by odczonym od Chry
stusa Pana. (Na jaki czas, wedle tmaczy):
Albowiem ia sam daem odrzuco?iym byd i od
Chrystusa za braci m oi').l

l) Rzym. IX, j.
 -- 136

w. Chryzostom chcia olepn, byleby tylko

mg zbawi dusze powierzone swej pieczy l).
w. Bonawentura chtnie chce przyj tyle
mierci, ile jest grzechw w wiecie, byleby tylko
wszyscy ludzie byli zbawionymi2).
w. Franciszek Sal czy znajdujc si w kraju
heretyckim, nic waha si, z naraeniem ycia,
przeby rzek po belce pokrytej lodem, aby tylko
ponie sowa Ewangelii temu nieszczliwemu
ludowi.
w. Gaetan by w Neapolu podczas okro
pnej rewolucyi roku 1647, a widzc wielk liczb
dusz w skutek niej gincych, tak by tom do
tknity, i umar ze zmartwienia.
w. Ignacy Lojola mawia, e chociaby by
pewny swego zbawienia umierajc zaraz, wolaby
pozosta na ziemi dla pracowania okoo zbawie
nia dusz, choby nawet mia zaryzykowa swoje
wasne zbawienie.
Taka powinna by gorliwo o zbawienie
bliniego wszystkich kapanw kochajcych pra
wdziwie Pana Boga. A jednake mona widzie
takich, co dla bahej przyczyny, pod pozorem
saboci lub utrudzenia zaniedbuj ten wany
obowizek.
Pomidzy nimi s nawet tacy, ktrym po
wierzona jest szczeglna piecza nad duszami.
w. Karol Boromcusz mawia: Proboszcz nie
chccy powici nic ze swoich wygdek i o
cy zbytne staranie okoo zdrowia swego, nie
spenia godnie swych obowizkw; i dodaje,
wtenczas dopiero proboszcz moe si uwaa za
chorego, jeeli trzech dozna paroksyzmw gorczki.
) Milies optarem ipse esse coecus, si per hoc liceret animas
vestras convertere, pfmn. 3, iti Act. Apo.).
2) Stim. div. am. p. 2, c. r 1).
 17. Jeeli Pana Boga kochacie, pocigajcie
wszystkich do mioci Boga, mawia w. A ugu
styn. Kto kocha P. Boga pociga, znagla innych
wraz z Dawidem : Wielbcie Pana ze mn: a wy
wyszajmy imi iego spoecznie ').
Kto kocha P. Boga wszdzie opowiada Ewan
geli, sowami i uczynkami: na ambonie, w kon-
fcsyonale, na rynku, w domu.

Gorliwo kapana zabezpiecza mu zbawienie.

18. Rzadko si zdarza, aby kapan, pracujcy

okoo zbawienia dusz, z umar mierci: Gdy
wyleiesz akncemu dusze tzvoiq, a dusz utrapion
nasycisz, wznidzie w ciemnoci wiato twoia. . . .
y da Pan odpocznienic zawdy, y napeni iasno-
ci dusze twoi, a koci twoje wyzwoli2). Jeeli
uywae, mwi prorok, swego ycia do niesienia
pomocy duszy w jej potrzebach, jeeli j po
ciesza w jej utrapieniach, Pan napeni ci Swcm
wiatem, wrd ciemnoci mierci twej docze
snej i ochroni od mierci wiecznej.
To mwi rwnie Agustyn wity: Zbawie
dusz cudz, swoj tern samem zbawie 3). A w.
Jakb Aposto: Ktryby uczyni ie si nawrci
grzesznik, od bldney drogi iego, zbawi dusz iego
od mierci, y zakryic mnstwo grzechw.
Pewien kapan z Towarzystwa Jezusowego,
powiciwszy cae swe ycie nawracaniu grze
sznikw, w chwili swej mierci okazywa tyle
radoci i tak ufno w swe zbawienie, i uwa
ano za potrzebne ostrzedz go, e w chwil mierci
potrzeba mie ufno wprawdzie, lecz ufno
w poczeniu z bojani. Jakto, zawoa umiera-
') Ps. xxxin, 4. 2) ]zai. lv iii , 10, u .
3) Animam salvasti, animam tuam praedestinasti.
 l vS

jcy, czy ja Mahometowi suyem ! Cae ycie

suyem Panu wiernemu i wdzicznemu, czeg
mam si obawia ?
Sw. Ignacy Lojola owiadczywszy, jak to w y
ej przytoczylimy, i chtnie ryzykowaby swe
zbawienie pozostajc na ziemi, byleby tylko in
nym pomaga do zbawienia, tak by zagadnity:
Lecz, mj Ojcze, czy to roztropnie ryzykowa
swe zbawienie dla zbawienia innych? Czy Pan
Bg jest tyranem, odpar wity, czyby chcia
wyda mnie pieku wtenczas, kiedy naraam
swe zbawienie dla nawrcenia blinich moich ku
Niemu!
19. Jonatas uwolniwszy Hebrajczykw z nie
woli Filistyskiej wietnem zwyciztwem i z wicl-
kiem naraeniem wasnego ycia, skazany by
na mier przez ojca swego aula, i jad mid
pomimo zakazu; lecz lud podnis gos w jego
obronie: A wice Jonatas umrze, ktry uczyni
zbawienie to wielkie w Izraelu'). Jak to woali
do Saula, chcesz ukara mierci Jonatasa, tego,
co nas wszystkich od mierci uwolni! I otrzy
mali od niego przebaczenie.
Oto czego moe si spodziewa kapan, kt
rego ycie i prace powicone byy zbawieniu
dusz. W dzie jego mierci powiedz do Pana
Jezusa: Panie, czy wrzucisz do pieka tego,
ktry nas z niego w ydoby! A jeeli Saul prze
baczy Jonacie na proby ludu, P. Bg z pe
wnoci nie odmwi probom tych dusz i prze
baczy kapanowi, ktry przyczyni si do ich
zbawienia.
P. Bg obiecuje odpoczynek kapanom, po
wicajcym swe ycie i trudy nawracaniu grze-

') \. Krl. XIV, 4 5 .

 13Q

sznikw: Odtd ud mwi Duch, odpoczvnc.li

od prac swoich, abowirm uczynki ich za nim i id ').
Jakie zadowolenie i jaka ufno bdzie przy
.mierci na wspomnienie duszy pozyskanej dla
Jezusa Chrystusa!
Przyjemny jest spoczynek po pracy: Wdzi
czny jest sen robicemu2); wdziczn te bdzie
mier dla kapana, ktry cae ycie pracowa
dla Pana Boga.
20. Im bardziej jaki grzesznik, mwi w. Grze
gorz, przyczyni si do zbawienia dusz, tern wi
cej moe si spodziewa przebaczenia 3),
Powoanie do pracy okoo nawracania jest
oznak przeznaczenia do nieba. To wanie owiad
czy Aposto, kiedy mwic o tych, ktrzy mu
dopomagali w nawracaniu ludw, pisze: A prosz
y ciebie towarzyszu prawdziwy, pomagay tym ktre
w Ew angelii spotu ze mn pracoway, z Elem en
tem, y z innym i pomocnikami moimi, ktrych
imiona s w ksigach ywota J).
21. Co si tyczy nagrd przeznaczonych wi
tym robotnikom ewangelicznym, oto s sowa
Daniela: A ktrzy ku sprawiedliwoci wprawuj
wielu, ako gwiazdy na w ieki wieczne 5). Gwiazdy
na niebie nie s tak janiejce, jako bd ci, co
ycie swoje powicili na usugi okoo zbawie
nia dusz.
Jeeli ten, co wyratowa czowieka od mierci
zasuguje na nagrod, mwi w. Grzegorz, o ile
bdzie godniejszym nagrody ten, co ratuje dusz

!) O biaw . XIV, J3. 2) E k . V, u .

Tanto celerius quisque a suis peccatis absolvitur, quanto per
)
ejus vitam et linguam aliorum aninrac .solvuntur. (Stim. Pastor, p.
2, c. y ).
4) Eilip. tv, 3. r') Pan. X II, 3.
 i +o

od mierci wiecznej i otrzymuje dla niej ycie,

ktre koca mie nie bdzie ').
Sam Pan naucza nas: A ktoby czyni y nau
cza, ten bdzie zwa wielkim w krlestwie nic-
bieskiem -).
Jeeli kapan zgubiwszy wiele dusz gorsz-
cem swem yciem, strasznemi bdzie karany
cierpieniami w piekle, P. Bg bardziej szczodry
w nagrodach nieli surowy w karach, znakomite
przeznaczy nagrody temu, ktry Mu pozyska
wielk liczb dusz.
22. Caa nadzieja w. Pawa otrzymania ko
rony wiecznej, polegaa na zbawieniu tych, kt
rych nawrci do Pana. Spodziewa si otrzyma
wielk nagrod, jako zapat swego powicenia
dla drugich: Albowiem ktra iest nadzicia nasza,
abo wesele, a bo korona przechwalania ? Iia li nie
wy przed- Panem naszym Jezusem Chrystusem
iestccie na przycic iego
w. Grzegorz mwi: Kapan powicajcy
swe ycie nawracaniu, tyle otrzyma koron, ile
dusz Bogu pozyska.
Czytamy w Pimie w.: Pdie z Libanu oblu
bienico moia, pd z Libanu... bdziesz koronowana...
z oysk twoich, z gr Rysiw ').
Oto obietnica jak Pan czyni tym, co pracuj
nad nawrceniem grzesznikw: dusze, ktre do
niedawna jeszcze byy potworami piekielnymi,
nawrcone teraz i miowane od P. Boga, stan
si jakby kamiemi drogimi, strojcymi koron
kapana, co im by przewodnikiem po dobrej
drodze.*)

*) Si magna merceJe est dignum a morte eripere carnem

quandoque morituram, quanti est meriti a morte animam liberare
sine fine victuram, (ifor. Iil>. 19, cap. 16).
l) Mat. v, 19. a) I. Tes. II, 19. K) Pie v, 8.
 1 4i

Kapan idc na potpienie, wlecze za sob

cay szereg nieszczsnych, a rwnie kapan idc
do nieba wiedzie za sob zastp bogosawionych.
Kiedy w. Filip Neryusz umar i poszed do
nieba, Pan wysa na jego spotkanie wszystkie
dusze, ktre jego staraniem byy zbawione. To
samo mwi o bracie Cherubinie ze Spolety; wi
dziano go wstpujcego do nieba w towarzystwie
wielu tysicy dusz, ktrych zbawienie byo owo
cem dugoletnich jego trudw. Wielebnego Lu
dwika La-Nuza widziano w niebie na wyniosym
tronie, stopnie ktrego uwieczone byy duszami
przez niego zbawionemi.
23. Orka, siew i inne roboty okoo uprawy
pola uciliwe s dla rolnika, lecz zbir sowicie
wynagradza jego trudy: Idc szli i pakali, roz
siewajc nasienia swoic... A le wracaic si przy id.
z weselem, niosc snopy swoic ').
Zadanie robotnika ewangelicznego nie jest
wolne wprawdzie od cigych i cikich prac,
lecz jaka bdzie rado i szczcie tych kapa
nw, ktrzy przedstawi Panu Jezusowi, na do
linie Jozafata, wszystkie dusze zbawione ich gor
liwoci.
24. Nie powinien traci odwagi, ani zaniedby
wa speniania swych obowizkw kapan, ktrego
usiowania wzgldem nawrcenia grzesznikw nie
s uwieczone podanym skutkiem.
w. Bernard podtrzymuje wytrwao takiego
kapana mwic: Godny Sugo Jezusa Chrystusa,
nie obawiaj si i nie tra ufnoci, nagroda twoja
jest pewna. P. Bg nie wymaga koniecznie uzdro
wienia dusz, zadawalnia si usiowaniem i gorli-

') I*sal. oxxv, 0.

 142

woci okazywan o ich zbawienie; prace twoje

i trudy, a nie skutek, bd miar twej nagrody').
Tak samo mwi w. Bonawentura: Kapan
bdzie wynagrodzony za tych, ktrzy z powodu
jego pracy odnieli pewne korzyci, jak rwnie
i za tych, co mao, albo nic nie korzystali2).
Dalej mwi: Rolnik uprawiajcy pole ponne
i niewdziczne, ktre mu mao przynosi owocw,
tern wikszej wart jest nagrody 3). To jest: K a
pan pracujcy bez ustanku, chocia bez skutku,
nad nawracaniem grzesznikw, tern wysz otrzy
ma nagrod, im trud bdzie ciszy.

Cel, rodki i uczynki gorliwego kapana.

25. Jeeli chcemy, aby P. Bg udzieli nam

nagrod za nasze prace i trudy przedsibrane
okoo zbawienia dusz, bodcem naszym nie po
winny by ani wzgldy ludzkie, ani mio wa
sna, ani nareszcie jaka nagroda ziemska, ale
jedynie P. Bg i chwaa Jego, inaczej miasto
nagrody, winni kary sta si moemy.
Szalestwem byoby, mawia w. Jzef K ala
santy, abymy za tak uciliw prac, nagrody
tylko od ludzi mieli oczekiwa.*)

*) Noli diffidere, curam exigeris, non curationem. Audisti ? Cu

ram illius habe, ct non sana illum... Unusquisque secundum suum
labmem accipiet, non secundum proventum, dicente Scriptura.
(I. Kor. III, 3). Reddet Deus mercedem laborum; unusquisque
autem propriam mercedem accipit secundum suum laborem. (J.ib.
4, de Cons. c. 2).
-) Non minus meretur in illis qui deficiunt, vel modicum pro
liciunt, quam in bis, qui maxime proficiunt; non enim dicit Apo
stolus: Unusquisque propriam mercedem accipiet secundum suum
profectum, sed secundum suum labotem. (S. Bon. de sex
aliis... c. 5).
3) in terra sterili ct saxosa, ct si fructus paucior, sed pretium
majus.
 Posannictwo majce na celu zbawienie dusz,
nie jest wolne ocl wielkich niebezpieczestw *).
Z pomoc Pana mona si z niego wywiza,
nie tylko bez grzechu, ale z wielk nawet ko
rzyci ; lecz kapan nie majcy jedynie na celu
podobania si P. Bogu, bdzie pozbawiony tej
pomocy, a wwczas jakim sposobem uchroni si
grzechu!
Jake si wywikaj z tych trudnoci, mwi
w. Bonawentura, ci, ktrzy przystpuj do wi
ce kapaskich nie w celu dopomagania blinim
do zbawienia, lecz dla wasnej korzyci; ktrzy,
dodaje w. Prosper, nie, aby lepszymi, lecz aby
bogatszymi si stali, nie, aby witobliwymi, lecz
aby zaszczytne otrzymali stanowisko.
Piotr Bloziusz mwi: Kiedy staraj si o jakie
beneficyum, czy zadaj sobie pytanie, jakie w y
nikn std korzyci dla dusz ? Nie, dopytuj si
tylko, ile przynosi dochodu.
Tacy, wedle wyraenia Apostoa: Co ich /est
szukam: nic co iest Jezusa Chrystusa 2). Jake
jest ohydne takie przenoszenie ziemi nad niebo,
woa z oburzeniem O. Jan dAvila.
w. Bernard nastpujc robi uwrag*: Kiedy
P. Jezus powierzy sum owieczki w. Piotrowi,
rzek do: Pa owieczki moje, nie za: Dj,
strzy y).
W podobny sposb wyraaj si . Chryzo
stom i Grzegorz 4).
') Maximum periculum ile laciis alterius rationem reddere.
(S. Bern.).
Quot vegendis subditis (Sacerdos) praecst, reddende apud eum
rationis tempore, ut ita dicam, tot animas solus babet. (S. (ireg.
24. Mor. c. 30).
2) Filip. 1 r, 2 1.
:t) Deci. e. 11, 11. 12.
4) Mercenarii sumus conducti; sicut ergo nemo conducit mer-
 lIIIi - 144

26. Kapan pracujcy nad uwicaniem dusz,

i za gwny, jedyny cci swego postpowania wi
nien mie chwa P. Boga. Najdzielniejszym za
|b. rodkiem dla pozyskania dusz P. Bogu jest pra
i cowanie nad wasn doskonaoci; witobliwo
.1 bowiem kapaska niezmierny ma wpyw przy
nawracaniu grzesznikw.
Kapani, mwi w. Eucheryusz, si, jak im
' i daje wito, staj si podporami wiata ).
I Kapan, w swem stanowisku porednika, obo
wizany jest do utrzymania pokoju midzy B o
giem i ludmi2). Lecz potrzeba, aby porednik
i nie by przedmiotem nienawici, inaczej nietylko
i nic pogodzi, ale bardziej jeszcze rozjtrzy powa-
nione strony 3).
i v Albowiem, mwi w. Grzegorz, czyst winna
by rka, ktra innych brudy zmazywa ma.
ii A w. Bernard: Zanim kapan zajmie si oczy
szczaniem sumienia drugich, swoje pierwej oczy
ii ci winien.
Dajcie mi dziesiciu kapanw, prawdziwie
oywionych Duchem Boym, mawia w. Filip
Neryusz, a rcz za nawrcenie wiata. Co zdziaa
na dalekim Wschodzie w. Franciszek Ksawery?
Sam jeden nawrci do wiary chrzecijaskiej
dziesi milionw niewiernych. Czego dokazai

ce narium, ut solum manducet, sic et nos non ideo vocati sumus

a Cbrtsto, ut solum operemur, quae ad nostrum perlinent usum,
sed ad gloriam Dei. (iIoni. 34, in Mat.).
Non praessc se hominibus gaudeant (Sacerdotes), sed prodesse.
(Pastor. 1, p, 1. c. 5).
l ) Ili onus totius orbis portant humeris sanctitatis, (llom. 3).
Mediatoris oflicium est coniungere eos, inter quos est me
diator. (S. Tliom. Supl. 30, q. 1, art. 2).
3) Cum is, qui displicet, ad intercedendum mittitur; irrali ani
mus de deteriora provocatur. (S. Grcg. Past. p. 1).
 w Europie tacy wici jak Patrycyusz i Win
centy Ferraryusz?
Kapan nie wielkiej nauki, lecz wielk ogrzany
mioci Bo, wicej zdziaa nawrce, anieli
stu kapanw nieposiadajcych Ducha Boego
przy gbokiej nauce.
27. Dla otrzymania bogatego plonu dusz ka
pan winien oddawa si modlitwie w sposb
szczeglny; tym sposobem otrzyma stosowne
wiato Ducha w. dla udzielania go innym: Co
w ucho syszycie, przepowiadaicie na dachach ).
Trzeba aby kapan by zbiornikiem zarazem
i kanaem; kanaw duo mamy w dzi Kociele,
lecz zbiornikw mao-).
wici wicej zbawili ludzi modlitw, anieli
trudem.
28. Gownem zadaniem kapana winno by
nawracanie grzesznikw. Kapani milczcy wobec
obelg- czynionych P. Bogu, wedug sw Izaiasza
s to : P si niemi, szczeka nie mogcy 3).
Tym niewiernym sugom przypisane bd
wszystkie grzechy, ktrym mogli byli przeszko
dzi 4).
Wielka liczba kapanw uwalnia si od kar
cenia grzesznikw, poniewa, jak mwi, nie
chc sobie zakca pokoju. Tym sposobem dla
spokoju, ktrego tak usilnie szukaj, naraaj si
na utrat spokoju z P. Bogiem 5).
Dziwna rzecz, woa w. Bernard, niech jakie
) Mat. X, 2 ;.
2) S. Bern. Scrna. 18.
3) L V I , 10.
4) Nolite tacere, ne populi peccata vobis imputentur. (Albi
nus, Ep. 18).
r) 1 >um pacem desiderant, pravos mores nequaquam redarguunt,
et consentiendo perversis, ab Auctoris se pace disjungunt. (S. tireg.
1ast. p. 3, Adm. 23).
BOOWI4ZKI KAPASKIE - IO
 i 46

bydl upadnie, a zaraz znajdzie si, kto go po-

dwignie, ale gdy dusza si gubi, nikt si nie
znajduje do jej wyratowania ').
A jednake, mwi w. Grzegorz, P. Bg usta
nowi kapanw7 gwnie w celu naprowadzania
bdzcych na dobr drog. Sw\ Leon dodaje:
Kapan nic naprowadzajcy innych na dobr
drog, pokazuje tem samem, e sam po bdnej
kroczy.
w. Grzegorz pisze; Jestemy wonni mierci
tych wszystkich dusz, ktrym zaniedbujemy nie
pomoc w niebezpieczestwie.
29. Gorliwy kapan winien oddawa si nau
czaniu. Nauczaniem wiat nawrconym zosta do
wiary chrzecijaskiej, jak nas uczy A posto:
Wiara tedy z suchania: a suchanie przez sowo
Chrystusowe 2).
Nauczanie utrzymuje wiar i boja Pask
pomidzy wiernymi. Kapani nie majcy zdolno
ci do opowiadania sowa Boego, powinni przy
najmniej, i to ile razy zdarzy si sposobno, po
wiedzie co budujcego w7 rozmowach sw'ych
z rodzicami lub przyjacimi; opowiada rne
przykady, jakie nam pozostawili w ici; przy
pomina stosowne zdania, wyjte z prawd wie
cznych : o prnoci wiata, wanoci zbawienia,
pewnoci mierci, o pokoju jakiego doznaj zo
stajcy w stanie aski i t. p.
30. Kapani winni bywa przy umierajcych.
Uczynek ten miosierny bardzo jest ceniony
w oczach P. Boga, jest bowiem bardzo skute
cznym rodkiem do zbawienia dusz; przy mierci
pokusy staj si natarczywszc, a czowiek umie-
1) Cadit asinus, ct est qui adjuvat; cadit homo,*ct non est,
qui sublevet!
2) Rzym x, 17.
 H7

rajcy nic posiada dosy si do ich odparcia.

Sw. Filip Neryusz po wielokro widzia Aniow
udzielajcych zbawienne natchnienia kapanom,
znajdujcym si przy ou umierajcego.
Obowizek ten ciy gwnie na dusz-paste-
rzach, lecz mio bliniego zobowizuje do
wszystkich. Wszyscy mog peni ten uczynek
miosierny, i ci nawet, ktrzy nie posiadaj daru
kaznodziejskiego; w tych okolicznociach nie
tylko mog by uytecznymi choremu, ale i ota
czajcym go krewnym i przyjacioom. Chwila ta
jest bardzo stosowna do nauki duchownej, ale
nie wypada kapanowi zajmowa si wwczas
czem innem, jeno dusz i Bogiem ; z wielk
ogldnoci i roztropnoci ma si prowadzi,
aby nie by przyczyn zguby dla siebie i innych.
Kapan nie majcy daru kaznodziejskiego, moe
jeszcze zajmowa si nauk dzieci i ubogich wie
niakw, ktrzy nie bywajc na naukach w ko
ciele, yj w niewiadomoci gwnych prawd
wiary.
31. Najskuteczniejszym rodkiem w nawraca
niu jest spowied.
Wielebny O. Ludwik Fiorillo Dominikanin
mawia: Kaza, jest to rzuca sieci; spowiada,
jest to wyciga je na brzeg i zbiera ryby.
Lecz obowuzek ten pociga za sob niebez
pieczestwa, powiedzie kto moe. Bez wtpie
nia, odpowiada w. Bernard, bardzo rzecz jest
niebezpieczn, czyni si sdzi cudzego sumie
nia, lecz naraasz si na wiksze jeszcze niebez
pieczestwo, jeeli z niedbalstwa lub bojani za
niedbujesz spenianie obowizku, do ktrego ci
Pan powouje 1).
') Yac tibi, si praees, sed vae gravius, si quia praesse metuis,
praesse refugis.
10*
 .+8 -

Mwilimy jn o obowizku, cicym na

kadym kapanie, powicenia talentu i aski,
jak otrzyma od P. l>oga, do pracy okoo zba
wienia dusz; wraz z wywiceniem, kapan otrzy
muje prawo i obowizek udzielania Sakramentu
pokuty.
Nie mog oddawa tej usugi, kto powie,
nie do umiem.
Jakto! Czy nie wiesz, e kapan cigle pra
cowa winien nad swem wyksztaceniem: Bo
wargi Kapaskie bd strzedz umiejtnoci y za
konu pyta bd z ust iego ').
Jeeli nie chcesz nauczy si tego, co ci po
trzeba aby by pomocnym bliniemu, na co zo
stae kapanem! lvto ci prosi, mwi Pan, aby
przyjmowa wicenia! Kto tego szuka z rk wa
szych, abycie chodzili po cieniach moich *).
Kto ci zmusza do zostania kapanem, mwi
w. Chryzostom. Zanim zostae kapanem, mwi
dalej, winiene by rozway, czy jest zdolny
do speniania wszystkich zobowiza; teraz nie
czas rozwaania, ale dziaania, jeeli nie masz
potrzebnej nauki, pracuj nad jej nabyciem 3).
Zasania si teraz niewiadomoci, jest to
tmaczye jedno przewinienie drugiem 4).
Mona widzie kapanw oddajcych si r
nym naukom a zaniedbujcych te, ktre do zba
wienia innych przyczyni si mog, mwi w.

') Mul. n , 7. 2) Iz. 1, 1 2 .

3) S. ( In. de Sac. lib. 4, c. 1.
4) Neque licet ad ignorantiam confugere, quando qui delegatus
est, ut alienam emendet ignorantiam, ignorantiam praetendere mi
nime poterit; hoc nomine supplicium nulla cxucusatione poterit
depellere, quamvis unius dumtaxat animae jactura acciderit. (Idem.
1. 0, 1).
 49

Prosper; takie postpowanie jest przeciwne spra

wiedliwoci.
32. Kaptan nigdy o tern zapomnie nie po
winien i jedynym jego celem jest chwata Pana
P>oga i zbawienie blinich.
Z tego powodu w. Sylwester postanowi,
aby kapani dnie powszednie uwaali dla siebie,
jako dnie witeczne ').
Poganie nawet sami osdzili za stosowne, aby
kapani zajmowali si jedynie rzeczami odnosz
cemu si do suby bogw% dlatego wzbronione
im byo piastowanie jakiegokolwiek urzdu.
Mojesz, ma Doy, ktremu Pan w szcze
glny sposb powierzy sw chwa i przepisa
obrzdek, zacz zajmowa si godzeniem spo
rw ; Jetro skarci to i rzek do: Gupi prac
psujesz sir... Bd fy lu dow i w ych rzeczach, ktre
kit Bogu nale'1).
Zanim bye wyniesiony do godnoci kapa
skiej, moge sobie obra rodzaj ycia, ktryby
ci bardziej si podoba, lecz obecnie winiene si
powici czynnociom twego urzdu, to jest
pracy okoo zbawienia blinich, jak mwi wyra
nie w. Prosper :v).

R O ZD ZIA X.
0 powoaniu k a p a s k i e m.

i. Jakikolwiek bd stan obierzemy sobie

w tern yciu, potrzeba koniecznie by do 'niego
*) Cjuotitlic Clericus abjecta ceterarum rerum cura, in Deo
prorsus vacare debet. (In lccl. Ibcv. die } i Decem.).
2; K s . W y j . .\V|||, 18, K)).
*) Sacerdotibus proprie animarum sollicitudo commissa est.
(Lib, 2, de Vita cont. c. 2).
 5

powoanym od Pana B o g a ; inaczej niepodobno,

a przynajmniej bardzo trudno, zadouczyni
swoim zobowizaniom, a tem samem trudno si
zbawi. Lecz jeeli powoanie potrzebne jest do
kadego stanu, niezbdne ono jest szczeglniej
do stanu duchownego. S to jedyne drzwi jakiemi
dozwolone jest wejcie do kocioa; ktokolwdek
wchodzi tam inaczej, zodziejem jest i zoczyc,
mwi Pan: K io nic wchodziprzezedrzwi do owczar
nie owiec, ale wchodzi wdy, ten jest zodziei
y zbyca'). Std wnioskuje w. Cyryl Aleksan
dryjski : Kto przyjmuje wicenie kapaskie bez
powoania Boskiego, staje si winnym kradziey,
poniewa, porywa ask, ktrej P. Bg nie chce
mu udzieli.
w. Pawe wyranie naucza, e powoanie
Boskie powinno uprzedzi zamiar wejcia do stanu
kapaskiego, przytacza przykad Aarona i samego
nawet Chrystusa Pana: A aden sobie czci nie
bierze: iedno ktry bywa wezwa od Boga, iako
Aaron. Tak y Chrystus nie Sam Siebie wsawi,
e si sta N ay wyszym Kapanem : ale ktry do
Nietjo mwi, Syn rny ieste Ty -).
Nikt zatem, jakkolwiek byby uczonym, roz
tropnym lub witym nawet, nie moe sam z sie
bie wej do przybytku, potrzeba, aby by po
woanym i wprowadzonym tame przez P. Boga.
Sam Pan nasz Jezus Chrystus, ktry z pe
wnoci by najmdrszym i najwitszym z ludzi:
IV ktrym skryte s wszystkie skarby mdroci
y umiejtnoci3), zanim przyj godno kapa
sk, chcia by przedtem powoanym przez Pana
Boga.
wici, kiedy' nawet byli zapewnieni o swem

') Jan. X, i. 2) y d . V, 4. 5. s) Kolus. II, J .

powoaniu od P. Boga, dreli na wspomnienie
przyjcia na si obowizkw kapaskich. w.
Augustyn uwaa udzielone sobie, pomimo woli,
wicenie kapaskie, jako kar za grzechy ).
w. Efrem, aby nie by zmuszonym do przyj
cia Kapastwa udawa szalonego; w. Ambroy
udawa okrutnego. w. Mnich Amon dla uni
knicia wice, uci sobie uszy i grozi jeszcze
uciciem sobie jzyka, jeeliby go nadal o to
niepokojono. Jednem sowem, zapewnia w. Cy
ryl Aleksandryjski, wici obawiali si godnoci
kapaskiej, jako ciaru niebezpiecznego2).
Wiedzc o tern, mwi w. Cypryan, czy moe
znale si kto tak zuchway, ktryby sam z sie
bie, bez powoania Boskiego, mia przystpowa
do wice kapaskich ! 3).
2. Kto wchodzi do wityni bez powoania,
czyni obelg wadzy Pana Boga; jako poddany
ubliyby wadzy monarszej, gdyby sam wdar
si na godno ministra. Coby to bya za zu
chwao poddanego, ktryby bez rozkazu kr
lewskiego, wbrew nawet woli jego, zacz rz
dzi dobrami koronnemi, sdzi sprawy, dowo
dzie wojskami, jednem sowem, spenia urzd
wice-krla, tak mwi w. Bernard.
A jakie s czynnoci kapaskie? S oni
szafarzami domu Boskiego, wedug w. Prospera;
przewodnikami i wodzami owczarni Jezusa Chry
stusa, jak mwi w. Ambroy. Tmaczami s
prawa Boego, wedug w. Chryzostoma. Kt

') Vis mihi facta est merito peccatorum meorum. (Kp. 21).
') Omnes Sanctos reperio divini ministerii ingentem veluti mo
lem formidantes. iHom !. de fest. Pasch.).
3) Ita est aliquis sacrilegae temeritatis ac perditae mentis, ut
putet sine Dei judicio lini Sacerdotem? (Kp. 55 ad Cornei.).
tedy, nie wezwany, omieli si wdziera na te
godnoci!
Sama myl ogarnicia wadzy najwyszej
w pastwie, jest zbrodni ze strony poddanego,
mwi w. Piotr Chryzolog; ch wejcia do domu
osoby prywatnej, dla rozporzdzenia jej maj
tkiem i sprawami jest karygodnem zuchwalstwem;
do waciciela bowiem naley wybr i miano
wanie rzdcw swego mienia. A wy, mwi w.
Bernard, nie bdc powoanymi, ani wprowadzo
nymi przez Pana Boga, chcecie wej do Jego
domu, zaj si Jego sprawami i rozporzdza
Jego dobrami *).
Dlatego Sobr Trydencki owiadczy: K to
kolwiek mie wcisn si na urzd kapaski
bez powoania, jest uwaanym przez Koci nie
za sug, lecz za zodzieja2).
Taki kapan moe si trudzi, lecz jego prace
mae mu przynios korzyci przed P. B ogiem ;
co wicej, czynnoci, ktre s zasugami dla
innych, dla niego bd przewinieniami. Przy
pumy, e suga jaki otrzyma od swego pana
rozkaz strzeenia domu, nie zwaa na to i upra
wia winnic; na nic si nie przyda jego pot
i trudy, miasto nagrody, kary winien oczekiwa.
'Taki jest los tych, ktrzy bez powoania wcho
dz do Przybytku; naprzd Pan nie przyjmie ich
pracy, poniewa przedsiwzili j bez Jego woli:
N ie mam chci do was, mwi Pan Zastpw,

') Quid istud temeritatis est, imo quid insaniae est? Tu irre
verenter irruis, nec vocatus, nec introductus. (De Vita (der. c. 3).
2) Decernit sancta Synodus, eos, qui ea (ministeria) propria
temeritate sibi tribuunt, omnes, non Kcclcsiae ministros, sed fures
et latrones, per ostium non ingressos, habendos esse. (Trid. ses.
25, c. 4).
 i,53

y daru nic prziym z reki waszcy'); nastpnie

zamiast wynagrodzenia, zapowiedzian osign
k ar: A ktoby obcy przystpi, zabit bdzie 2).
3. Kto dy do wice kapaskich, powi
nien rozstrzygm przedewszystkiem, czy P. Bg
powouje go do tej wysokiej godnoci, mwi
w. Jan Chryzostom 3).
A by za doj, czy powoanie pochodzi od
P. Boga, potrzeba rozpozna znaki onogo. Posu
chajmy ostrzeenia, jakie nam daje Pan: Kto
z zvas chcc budowa soici, nie pierzcy siadszy
rachuie nakady, ktrych potrzeba, icli ma- do
wykonania 4).
Szukajmy zatem oznak powoania Boskiego
na kapastwo.
Wysokie urodzenie, nie jest oznak powoa
nia. Wedug w. Hieronima, kiedy idzie o wy
branie naczelnika, majcego prowadzi ludy po
drodze zbawiennej, nie potrzeba uwaa na szla
chetno krwi, lecz na wito ycia. Tego jest
rwie zdania i w. Grzegorz.
Nie jest ni wola rodzicw. Rodzice przezna
czajc swe dzieci do stanu duchownego, nie maj
zwykle na widoku ich duszy, ale jedynie wasn
swoj korzy. Myl tylko o teraniejszem y
ciu, mwi autor dziea niedoskonaego, a zapo
minaj o wiecznoci, ktra ma nastpi 5).
Pewn jest rzecz, e co do wyboru stanu,
nieprzyjacimi, ktrych najwicej obawia si
') M a i. 1, 10. 2) K s . L ic z b . 1, 51).
3) O u o n ia m d ig n it a s m agna est, re v e ra d iv in a s e n te n tia c o m
p ro b a n d a est, ut r p iis ca d ig n u s a d d u c a t u r in m c d iu in . ( I lo m . 5,
in I a d T in i. 1).
4) h u k . X I V , 28.
5) Matres corpora natorum amant. Anim a' contemnunt; desi
derant illos, \alere in seculo isto, et non curant <|uid sint passuri
in alio. (S. Chrys. tom. 35 'n -Mat.l.
 154

winnimy, s wanie nasi rodzice, wedug' tych

sw P. Jezu sa: Y bd nieprzyjaciele czowieka,
domownicy iego '); i mwi dalej: Kto militie ojca
albo matk wiecey ni mi, nie iest mnie godzien 2).
Wielu to kapanw bdzie potpionych w dzie
sdu z powodu, i obrali sobie ten stan przez
powolno ku rodzicom!
4. Niepojta sprzeczno! Niech modzieniec,
czujc powoanie Boskie, zapragnie wstpi do
zakonu, czego nie uczyni rodzice zalepieni na
mitnoci lub wasn korzyci, by go odwie
od tego zamiaru! Lecz tak postpujc, niech
wiedz, e grzesz miertelnie, jak ucz tego Mo
ralici. Podwjnie s winni: odstrczaniem, grze
sz naprzd przeciw mioci, wyrzdzajc krzy
wd temu, ktry jest prawdziwie powoanym od
P. Boga do tego stanu; grzesz nastpnie prze
ciw obowizkom rodzicielskim, nie prowadzc
dzieci do stanu, zapewniajcego im wiksz ko
rzy moraln.
Niewiadomi spowiednicy namawiaj swych
penitentw, radzcych si wzgldem wyboru stanu,
aby zastosowali si do woli swych rodzicw i nie
wstpowali do zakonu, jeli oni bd temu prze
ciwni. Jest to zdanie Lutra, ktry utrzymywa
wanie, e dzieci nic maj prawa wejcia do
zakonu, wbrew woli rodzicielskiej. Lecz przeciw
zdaniu Lutra moemy postawi zdanie wszyst
kich Ojcw Kocioa i dziesity Sobr Toleta-
ski, na ktrym postanowiono, e dzieci po sko
czeniu roku czternastego, mog czyni luby
zakonne, chocia to nie bdzie si zgadzao z wol
ich rodzicw.
Dzieci s obowizane, bez wtpienia, do ue-

') Mat. X, 3<>. 2) ram. 3 .

 155

goci swym rodzicom we wszystkiem, co sit*

tyczy icli wychowania i ustaw rodzinnych; lecz
co si tyczy stanu ycia, powinny by posu-
sznemi P. Bogu i obiera taki, do jakiego Pan
Bg je powouje.
Jeeliby kapani twierdzili, e potrzeba su
cha rodzicw pod tym wzgldem, naley im
odpowiedzie to, co Apostoowie odpowiedzieli
byli ydom: Jc lii iest sprawiedliwa przed oczyma
Boskimi, was raczr.y m li Boga sucha, rozsadcie ').
5. w. Tomasz naucza wyranie2), e w w y
borze stanu, dzieci nie s obowizane do posu
szestwa swym rodzicom; a mwic o powoaniu
zakonnem :t) tene wity dodaje, e nie powinno
nawet zasiga rady swych rodzicw; w podo
bnych bowiem okolicznociach, czuo rodziciel
ska zamienia si w nicprzyja4). Wol raczej,
aby dzieci ich potpiy si wraz z nimi, anieli
widzie je w zakonie s).
Przeciwnie, jeeli syn zostajc kapanem moe
przynie jak korzy rodzinie, jakie usiowania
czyni rodzice, ciby tylko mg otrzyma wice
nia ; jakich to godziwych i niegodziwych uywaj
do tego rodkw, byle dopi celu, nie zwraca
jc zupenie uwagi na to, czy dzieci ich maj
lub nie powoanie.
A jakie skargi, jakie narzekania, jeeli dzieci
ich, idc za g-osem sumienia, nie zgadzaj si
na ich yczenia.
') Dz. A p . iv , 19,
2) II. 2, (j. 10, a. 5.
3) rI, 2, (|. 189, a. 10.
4) Propinqui enim carnis in lioc negotio amici non sunt sed
inimici, juxta sententiam Domini: Inimici hominis domestici ejus.
:) O durum Patrem, o saevam Matrem, quorum consolatio mors
lilii est; qui malunt nos perire cum eis, quam regnare sine eis.
(S. Bern. epist. in).
 O rodzice barbarzyscy! Zabjcy raczej, a nie
dawcy ycia, wola w. Bernard.
Nieszczliwi rodzice, nieszczliwe dzieci!
Wielu z was potpionych bdzie na dolinie Jo
zafata z przyczyny powoania!
6. Urodzenie tedy, wola rodzicw, talenta na
wet, nie s oznakami powoania do stanu du
chownego ; co si tyczy bowiem talentw, one
s tylko pomoc a nie wskazwk.
Prawdziwe wskazwki, po ktrych rozpozna
mona powoanie, s trzy gw nie:
i. Prawo zamiarw. Potrzeba wej do Przy
bytku przez drzwi, a drzwiami temi jest sam Pan
nasz Jezus Chrystus: Ja m jest drzwiami owiec...
Przez mi ieli kto wtiidzic, zbawion bdzie ).
Wejcie godziwe do Przybytku nie jest w y
nikiem przypodobania si rodzicom, dopomagania
swej rodzinie, ani te korzy i mio wasna,
lecz szczery i prawy zamys suenia P. Bogu, pra
cowania ku Jego chwale i zbawieniu dusz2).
Jeeli za wiedziony jeste tam dum, wasn
korzyci lub dz zaszczytw, mwi inny teo
log, nic P. Bg, lecz szatan ci powouje3).
Kto si przedstawia do wice z pobudek
tak niegodnych, nie bogosawiestwo, lecz zo
rzeczenie od P. Boga otrzyma, mwi w. Anzelm ,1).
7. 2. Nauka i talenta. Nauka i talenta po-

') Jan. X, 7, <).

-) Si enim quis liber ah omni vitioso allectu ad Clerum Deo
deserviendi causa et salutis populi gratia solum se conferat, iste
vocari a Deo praesumitur. (Cont. Tourn de sac ord.).
;|) Ambitione duceris vel avaritia, inhias honori, non te vocat
Dens, sed diabolus tentat. (Ilollev. ap. 1, S . 3, c. 2, . 4).
*) Oui enim se ingerit et propriam gloriam quaerit, gratiae Dei
rapinam lacii, et ideo non accipit benedictionem, sed maledictio
nem. (<'. 5 ad llebr.).
 1 7

trzcbne do speniania czynnoci kapaskich, s

drugim znakiem powoania.
Kapani winni naucza lud prawa Boego:
Bo w argi kapaskie bd slrzcdz umicitnoci,
y zakonu pyta bd z ust iego ').
Sidon Apolinariusz mawia: Niezdolni lekarze
miasto uzdrowi, zabijaj. Kapan bez nauki,
szczeglniej gdy jest spowiednikiem, przez w y
krzywione nauczanie i rady niestosowne, gubi
wiele dusz, dlatego bowiem samego, e jest ka
panem, lepo wierzy mu bd. Std Iwon z Char
tres m wi: A b y by przyjtym na kapana, oprcz
dobrego prowadzenia, potrzeba jeszcze nauki.
Kapan oprcz znajomoci wszystkich rubryk
mszalnych do dobrego odprawiania mszy w.,
obowizanym jest nadto do znajomoci, przynaj
mniej, rzeczy odnoszcych si do Sakramentu
Pokuty.
Nie kady kapan, wprawdzie, obowizanym
jest by spowiednikiem zawsze i wszdzie, je
dnake kady kapan tyle wiedzie winien, aby
mg spowiada umierajcych; wiedzie zatem
przypadki, w jakich posiada wadz rozgrzesza
nia, pod jakimi warunkami moe rozgrzesza
chorego, jakie woy obowizki, jeeli jest zwi
zany cenzurami kocielnemi. Ma zna gwniej
sze zasady moralnoci.
8. 3. Dobre prowadzenie. Trzecim znakiem
powoania do stanu duchownego jest moralne
ycie. Chcc zosta kapanem, winien prowadzi
ycic niewinne, nie splamione grzechami.
Aposto wymaga, aby dcy do kapastwa
by nienagannym: Aby postanowi Kapdany po

) Mai. u, 7.
miastach lakom y la tobie rozporzdzi. Je li kto
bez winy i c s ').
W pierwszych wiekach Kocioa, kto popeni
jeden tylko grzech miertelny, nie mg by w y
wiconym, jak widzimy z kanonu pierwszego
Soboru Nicejskiego 2).
Podug w. Hieronima, aby by przyjtym
na kapana, potrzeba byo nietylko byA wolnym
od grzechu podczas wice, ale nie mie a
dnego grzechu na sumieniu od chwili przyjcia
chrztu witego.
W pniejszych czasach karno Kocioa staa
si mniej surow, lecz wymagano zawsze, aby
ten, co ma przyj wicenia kapaskie, jeeli
dawniej popada w cikie grzechy, czyste mia
sumienie od do dugiego czasu. To wanie
widzimy w licie Aleksandra III do arcybiskupa
z Reims w przedmiocie diakona, ktry by ude
rzy swego towarzysza. Papie postanowi: e
jeeli winny prawdziwie aowa za swoj zbro
dni, bdzie mg otrzyma rozgrzeszenie, a po
odprawionej pokucie, moe by przywrconym
napowrt do swych czynnoci; gdyby za w przy
szoci prowadzi ycie przykadne i doskonae,
moe by przypuszczonym do wice kapaskich.
Jeeli tedy kto nawyk do jakiego naogu
i trwa w nim, niech do wice nie przystpuje.
Potrzeba, mwi w. Bernard, aby uregulowa
swoje sumienie, zanim sumieniami innych zajmo
wa si zacznie 3).

') Tyl. I, 5, (>.

2) Oni confessi sunt peccata, Ecclesiasticus ordo non recipit. (Can. o).
3) Horreo consides ans unde et quo vocaris; praesertim cum
nullum incurreris poenitentiae tempus. E t quidem rectus ordo re
quirit, ut prius propriam, deinde alienas curare studeas conscientias.
(S. Bern. ep, 8, ad Brum).
 *59 ~

Jeden z dawnych pisarzy ascetycznych m

wic o tych, co peni zych naogw, zuchwale
wynosz si do godnoci kapaskiej, pisze: Za
suguj oni raczej na to, aby byli wystawieni
pod prgierzem l).
Potrzeba zatem, zawnioskujemy ze w. Izydo
rem, odmwi wywice kademu, kto oddany
jest, jakiemu zemu naogowi2).
9. Kto dy do godnoci kapaskiej, nic do
jest, aby by wolnym od grzechu, potrzeba nadto,
aby mia prawdziw dobro, to jest, eby szed
drog doskonaoci, posiada nawyknienie w cnocie.
Dostatecznie dowiedlimy w naszej Teologii
moralnej 8), oparci na zdaniach doktorw, e temu,
kto yje w naogu jakiego wystpku, a chce
otrzyma wicenie, nie wystarcza zwyke uspo
sobienie do otrzymania rozgrzeszenia; aby mg
by rozgrzeszonym tak ma by przygotowanym,
aby mg przyj i Sakrament kapastwa: ina
czej le bdzie przygotowanym tak do jednego,
jak i do drugiego. Popenia cikie przewinienie
i otrzymujcy rozgrzeszenie z zamysem przyst
pienia do wice kapaskich bez naleytego
usposobienia, i spowiednik rozgrzeszajcy. Nic
do jest bowiem, aby majcy otrzyma wice
nia, nie znajdowa si w stanie grzechu, potrzeba
aby posiada przymioty wyej przytoczone: S i
perfectae vitae et conversationis fu e rit.
Postanowienie Papiea Aleksandra III, prze
konywa nas, e pokuta dostateczn jest do spe
niania obowizkw7 wicenia ju dokonanego,

') Multo digniores erant ad catastam poenalem, quam ad Sa

cerdotium trahi, ((ivldas Sap. tom. 5, bibi. Pati.).
2) Non sunt promovendi ad regimen Ecclesiae, qui adhuc vitiis
subjacent. (Lib. 3, de Sum. Bon. c. 34).
3) l . i l i . . v i , N . 63,
 1 o

ale nie daje jeszcze prawa do wice wyszych,

tak poucza nas rwnie i Doktr anielski1).
Takie te jest zdanie w. Dyonizego 2).
w. Tomasz mwi: Kto otrzymuje wicenie,
powinien wznie si nad wiernych witoci
swego ycia o tyle, o ile nad nimi jest wynie
siony godnoci sw kapask 3).
Przez wicenie, mwi dalej w7. Tomasz,
otrzymuje si posannictwo wykonywania na ota
rzu czynnoci najwyszych, a tc wymagaj wi
cej witoci, anieli jej potrzeba do stanu za
konnego 4).
io. Aposto zakazuje5) wywicanie nowona-
wrconych, to jest tych, wedug w. Tomasza,
ktrzy jeszcze nie dali dowodu swej staoci wr w y
konywaniu cnt.
Sobr Trydencki tmaczc sowa: Wick sta
roci,\ ywot niepokalany ), przepisuje biskupom,
aby wywicali tylko takich, ktrzy okazuj si
tego godnymi dla swej dojrzaej mdroci7). Po-
') Ordines sacri praeexigunt sanctitatem, unde pondus Ordinum
imponendum parietibus jam per sanctitatem desiccatis, id est ab
humore vitiorum, (it, 2, q. 189 a I ad 3).
2) In divino omni non audendum aliis ducem fieri, nisi secun
dum omnem habitum suum factus sil dciformissimus et Deo simil
limus. (Cap. 3, dc Ecci. Hier.).
3) A d idoneam exeentionem ordinum non sufficit bonitas qua-
liscumque, sed requiritur bonitas excellens, ut sicut illi, qui ordinem
suscipiunt, super plebem constituantur gradu Ordinis, ita et supe
riores sint merito sanctitatis... E t ideo praeexigitur gratia, quae
sufficiat ad hoc, quod digne connumeretur iu plebem Christi. (Suppi,
q. 35 a. i, ad 3).
4) Quia per sacrum Ordinem aliquis deputatur ad dignissima
Ministeria, quibus ipsi Christo servitur in Sacramento Altaris, ad
quod requiritur major sanctitas interior, quam requirat etiam R e li
gionis status. (S. Tom II , 2, q. 100, 84, a. 8).
5) I do Tim . m , b. e) lv s. Mdr. IV, 9.
) Sciant Episcopi debere ad hos (sacros) Ordines assumi di
gnos duntaxat, et quorum probata vita senectus sit. (Sess, 2 3,0 . 12).
 --- 1I ---

trzeba, aby ycie majcych by wywiconymi

dobrze byo znane, nie ulegao adnym wtpli
wym poszlakom !).
w. Grzegorz poleca t ostrono szczegl
niej w rzeczach odnoszcych si do cnoty czy
stoci 123*) ; a pod tym wzgldem wymaga prby
kilkuletniej *).
Z tego sdzi mona jaki rachunek zdadz
przed P. Bogiem proboszczowie, wydajcy kle
rykom wiadectwo dobrych obyczajw i ucz
szczania do Sakramentw, wiedzc bardzo dobrze,
e do nich nie uczszczaj i e ich prowadzenie
nie tylko nie jest przykadnem, lecz przeciwnie,
byo przedmiotem zgorszenia.
wiadectwa te, wydawane wrzekomo z mio
ci, ale w istocie przeciwnie mioci nalenej Bogu
i Kocioowi, s przyczyn wszystkich grzechw,
jakie w przyszoci popeniaj ci nieg-odni sudzy
otarza.
A b y proboszczowie wydajcy te wiadectwa,
nie wprowadzali w bd biskupw', nie powinni
polega na niczyjem zdaniu, ale wiadczy tylko
o tern, czego s pewri, a mianowicie, czy kleryk
prowadzi w istocie ycie przykadne i uczszcza
do Sakramentw; takich bowiem tylko biskupi
przypuszcza mog do wice. Spowiednicy do
pty nie powinni dozwala swym penitentom,
zostajcym w naogu przeciwnym cnocie czystoci,
wstpowa w7 stan duchowny, dopki si nic
ugruntuj w cnocie anielskiej.

1) Sed etia.ni habeatur certitudo de qualitate promovendorum.

(Suppi, q. 36, art. 4, ad 3).
2) Nullus debet ad Ministerium Altaris accedere, nisi cujus casti
tas ante susceptum ministerium fuerit approbata. (Lib. 1. Epist. 42).
3) Ne unquam ii, qui ordinati sunt, pereant, prius aspiciatur, si
vita eorum continens ab annis plurimis fuit. (Ibid.).
o e c w q n t: KAPASKIE. I I
 Ti. Ktokolwiek, nie znajdujc w sobie zna
kw powoania, wstpuje, mimo to, w stan du
chowny, cikie popenia przewinienie. Takie jest
zdanie teologw.
w. Augustyn, mwic o karze wymierzonej
przez Pana na K orego, Datana i Abirona, ktrzy
mieli spenia czynnoci kapaskie, nie bdc
do togo powoanymi, utrzymuje, e ten przykad
jest przestrog dla kadego, kto bez powoania
ubiega si o wicenia kapaskie ').
Wejcie do przybytku bez powoania B o
skiego jest zarozumiaoci nie do darowania, kto
j popenia pozbawionym zostaje, tern samem,
ask i potrzebnych pomocy przywizanych do
tego stanu: bez tych za pomocy, mona wpra
wdzie spenia swe obowizki, ale tyle znajduje
si na tej drodze trudnoci, i wedle uwagi Ilu-
berl/a, zbawienie jest zagroone 2). Niepowoany,
bdzie jako czonek wywichnity, nie na swojem
miejscu; wprawdzie moe si porusza, ale z b
lem i trudnoci.
12. Biskup Abclly mwi: Kto bez powoania
przyjmuje kapastwo, wystawia si na niebez
pieczestwo zgubienia swej duszy, popenia bo
wiem grzech przeciw Duchowi w., a taki wedle
Ewangelii , z trudnoci wielk odpuszczony
bywa 3).
') Condemnati sunt, ut daretur exemplum, ne quis non sibi
a Deo datum pontificatus munus invaderet... 1loc patiuntur quicun-
que se in Episcopatus, aut Presbyteratus, aut Diaconatus officium
conantur incedere. (Senn. cjS).
*) Non sine magnis difficultatibus poterit saluti suae consulere.
3) Oui sciens et volens, nulla divinae vocationis habita ratione,
se in Sacerdotium intruderet, haut dubie seipsum in apertissimum
salutis discrimen injiceret, peccando scilicet in Spiritum Sanctum ;
quod quidem peccatum vix, aut rarissime dimitti ex Evangclio
discimus. (Sac. Chr. p. i c. 4).
 163

Pan oburzony jest na tych, ktrzy chc pa

nowa w Kociele, a nie s do tego powoani :
Oni krlowali a nic ze mnie... rozgniewaa sic za-
palczywo moia na n ic ').
Tak rozumie to wyraenie w. Grzegorz -).
Wiele to usiowa, zachodu, prb uywaj
niektrzy aby zosta kapanami, a to bez powo
ania, jedynie w widokach ziemskich! Lecz biada
tym, co czyni podobne zamiary bezemnie, mwi
Pan przez usta Jeremiasza: Biada synowie zbie
gowie, mwi Pan abycie czynili rade, a nic ze
mnie 3).
Przyjd oni w dzie sdu po nagrod, lecz
Jezus Chrystus odrzuci ich: Wiele ich rzecze m i
dnia onego, Panie, Panic, iialim y w imi twoic
nie prorokowali, y w imi twe czartw nic wyga
niali, y w imi twe roicie cudw nie czynili?
A tedy wyznam im, em was nigdy nic znal:
Odstpcie ode mnie ktrzy nieprawo czynicie ').
Kapani bez powoania s wprawdzie robo
tnikami i sugami Boymi, poniewa przez wi
cenie otrzymali znami kapaskie, lecz s zara
zem sugami nieprawoci i upiestwa, albowiem
bez powoania, sami przez si, wdarli si do
owczarni.
Nie otrzymali kluczw, mwi w. Bernard,
gwatem je porwali5).
Naprno pracowa bd, Pan nietylko nic
wynagrodzi ich mozou, ale zele na nich kar,

') Oze. y j i i , 4, 5.
2) E x se et non ex arbitrio mi mmi Rectoris regnant; nequa
quam divinitus vocati, sed sua cupidine accensi culmen regiminis
lapiunt potius, quam assequntur. (Pastor, p. 1, c. 1).
3) Jer. XXX, 1. 4) Mat. Vlt, 22, 23).
5) Tollitis, non accipitis, claves; de quibus Dominus queritur;
Ipsi regnaverunt, et non ex me. (S. Bern. dc Con. ad (der.).
i i*
 I4

poniewa nie weszli drog praw do Przybytku:

Praca gupich utrapi je ktrzy nic umiej i do
miasta ').
Koci, mwi w. Leon, tylko tych przyj
muje, ktrych Pan wybiera, a wybierajc, czyni
godnymi powierzonych im obowizkw2); odpy
cha za wszystkich, ktrych P. Bg nie pow oa;
tacy przychodz na jego zgub, miasto budowa
nia, s powodem spustoszenia i haby, jak za
pewnia w. Piotr Damian 3).
13. Ktre obierze (Pan),przybli si do niego*).
Pan przyjmuje tych tylko, ktrych wybiera na
kapastwo, inni zatem, ktrzy nie s od Niego
wybranymi, bd odrzuceni.
w. Efrem uwaa za potpionego zuchwalca,
ktryby si odway zosta kapanem bez po
woania 5).
Piotr Blozius t sam myl, cho innymi
wyrazami oddaje fi).
K to si mija ze swem powoaniem, w wi-
kszem znajduje si niebezpieczestwie, anieli ten.
co przestpuje szczegowe przykazanie; ten bo
wiem ostatni moe si podnie ze swego upadku
i i dalej po dobrej drodze, tymczasem kto mi-

') K s . Ekk, x , 15 .
2) S . Leo, in die Assum.
3) Xenio deterius Ecclesiam laedit, cum non eos vocet D o
mitius. (Opus. 2, contra Cler. c. 2)... Ecclesia reprobata cujuslibet
ordinatione.
4) K s . Liczb, x v i, 5.
5) Obstupesco ad ea, quae soliti sunt quidam insipientium audere,
qui temere se conantur ingerere ad munu-> Sacerdotii assumendum,
licet non adseiti a gratia Christi, ignorantes, miseri, quod ignem
aeternum sibi accumulant. (De Sacer.).
6) Quam perditus est, qui sacrificium in sacrilegium, qui vitam
convertit in mortem. (Ep. ad Rich. lond,).
 i 5

n si ze swem powoaniem, zapuszcza si co

raz bardziej w bezdroa, po ktrych im dalej
postpuje, tern wicej oddala si od swej ojczy
zny. Bardzo waciwie mona zastosowa do niego
to wyraenie w. Augustyna: Dobrze biegniesz
lecz nie waciw drog ').
Bdmy przekonani o tern, co powiedzia w.
Grzegorz: Zbawienie nasze zaley od obrania
stanu, do ktrego P. Bg nas powouje2). Przy
czyna tego widoczna. P. Bg w porzdku Swej
Opatrznoci przeznacza kademu z ludzi stan
i przygotowywa mu aski i pomoce waciwe 3).
Taki jest porzdek przeznaczenia naszego we
dug sw Apostoa: A ktre przeznaczy, te te
wezwa: a ktre wezwa, te te uspraw iedliw i;
a ktre usprawiedliwi, te te uwielbi*). Po po
woaniu nastpuje usprawiedliwienie, po uspra
wiedliwieniu uwielbienie, to jest wyniesienie do
chway wiecznej; przeto, kto nie jest posuszny
powoaniu Boskiemu, nie bdzie usprawiedliwio
nym, a std ani uwielbionym.
Susznie tedy O. Ludwik z Grenady, nazywa
powoanie gwnem koem w yciu; jako zegar
majcy kka zwichnite lub poamane nie jest
do uycia, tak, mwi w. Grzegorz Nazianzcski,
po zboczeniu z toru powoania, cae ycie jest
jednym cigiem bdw i usterek.
1 4. Kady ma wasny dar od B oga: i eden tak
a drugi tak h). To wyraenie Apostoa znaczy, e
P. Bg udziela kademu ask potrzebnych do

) Bene curis, sed extra viam.

2) A vocatione pendet aeternitas.
3) Ordine suo, non nostro arbitrio virtus spiritus Sancti mini
stratur. (S. Cypr.).
J) Rzym . VIII, 30. s) I K or. VII, 7.
 1 66

godnego speniania obowizkw, do jakich go

powouje, tak wykada w. Tomasz ').
Std wynika: Jeeli kady zdolny jest do
urzdu sobie przeznaczonego od P. Boga, to
z drugiej strony, nie jest zdolnym do speniania
obowizkw, do jakich nie zosta powoanym.
1 tak, noga dana do chodzenia, nie moe suy
do widzenia, a znw oko nie moe suy do
suchu. Jake wiec ten, ktrego P. Bg nie prze
znaczy do kapastwa, moe spenia dobrze
obowizki przywizane do tej godnoci!
Pan sam wybiera robotnikw, ktrzy' maj
pracowa w winnicy: Alcm ia was o b ra y po
stanowiem was abycie szli i przy nie i owoc2).
Zbawiciel nasz nie powiedzia: Poprocie ludzi,
aby poszli , lecz: Procie fedy Pana /iiwa,
aby wysa robotniki na niwo swoie 3). A gdziein
dziej : Ja k o mi posa Ociec, y ia was posyam 4).
Ot, mwi w. Leon, kogo Pan powouje na
jaki urzd, dostarcza mu wszystkich potrzebnych
pomocy'5). To samo P. Jezus owiadcza w tych
wyrazach: Jam je st drzwiami. Przez mi iei kio
wnidzie, zbawion bdzie: y wnidzie y wynidzie,
y pastwiska znaydzie 6).
W nidzie: Wszystko co przedsiwemic ka
pan powoany od P. Boga, wypeni to bez grze-

') Cuicumque datur potentia aliqua divinitus, dantur omnia

ea, per quae exeeutio illius possit congrue fieri. (Suppi, q. 35,
a. 1). illos, quos Deus ad aliquid eligit, ita praeparat et disponit,
ut ad id quod eliguntur, inveniantur idonei secundum illud: Suffi
cientia nostra ex Deo est et qui idoneos nos fecit ministros novi
testamentk <11 Cor. iit . 5). (S. Thom. 3, q. 27 a. 4).
2) Ja n . XV, 16 . 3) huic. X, 2. 4) Jan . x x , 2 1 .
5) Oui milii honoris est auctor, ipse mihi fiet administratio-
num adjutor; dabit virtutem qui contulit dignitatem. (Serm. 1, in
die Assumt, Suae).
6) Ja n . X, 9.
 167

chu a nawet z zasug; wynidzie: Cho sio znaj

dzie w pord okazyi i niebezpieczestw, z pomoc
Bo wynijdzie z nich cao; pastwiska znajdzie:
We wszystkich czynnociach obowizku swego
otrzyma ask szczegln, a ta pozwoli mu po
stpowa wielkimi krokami po drodze zbawienia.
Tym sposobem bdzie mg powiedzie o sobie:
Pan mi rzdzi, an i na czym m i schodzi nic bdzie:
na miejscu paszy tam mi posadzi1).
15. Przeciwnie za, kapani nie powoani do
pracy w Kociele Boym, bd opuszczeni i ska
zani na hab i nieszczcie bez koca, jak to
Pan owiadczy przez usta Jeremiasza: N ic po
syaem prorokw a oni biegali__ przeto oto ia
porw was niosc y puszcz w a s y da?n was
na urganie wiekuiste, y na sromot wieczn, ktra
nigdy nie bdzie zapomniana 2).
Czowiek moe by tylko wyniesionym do
godnoci kapaskiej moc samego Boga, nau
cza w. Tomasz :i), ta bowiem godno sprawia,
i czowiek staje si uwicicielem ludw i za
stpc Jezusa Chrystusa. Std, wyniesionemu do
tej szczytnej godnoci bez powoania, stanie si
to, co mwi Mdrzec: Gupim si pokaza, skoro
w gr je st wyniesionym 4). Gdyby by pozosta
na wiecie, moe byby cnotliwym, lecz zosta
wszy kapanem bez powoania, bdzie zym ka
panem, a miasto by poytecznym Kocioowi,
stanie si dla prawdziw plag.
Takie te jest wyraenie o zych kapanach
w katechizmie rzymskim 5).
) P b. X X U , 1 , 2. ,J) Jev. X X 1U, 2 t, 3<), 40.
3) Ut di\i na virtute evehatur, et transmittatur supra naturalem
rerum ordinem.
4) P r z y p . X X X , 3 2 .
5) Hujusmodi hominum genere nihil infelicius, nihil calamito
sius Ecclesiae esse potest. (De Sacr. Ord.).
 1 68

Co moe dobrego zrobi w Kociele, jeeli

tam wejdzie bez powoania! Bardzo jest trudno,
mwi w. Leon, aby zy pocztek mg wywo
a dobry koniec. Albo czy dobry owoc moe
przynie zepsuty korze, woa w. Wawrzyniec
Justynian.
Boski Nauczyciel ostrzega, e nietylko owoc
bdzie odrzucony, ale i sama rolina wyrwan
zostanie : Wszelkie szczepienie, ktrego nie szczepi
Ociec my niebieski, wykorzenione bdzie ').
Dla tego, wedug Piotra Bloziusza, kiedy Pan
Bg dopuszcza, aby kto bez powoania zosta
kapanem, nie jest to dla ask ale kar ; drzewo
bowiem nie dobrze zakorzenione, bdc wysta
wione na wichry, upadnie wkrtce i w ogie
wrzucone bdzie -).
Jest to dla niego nieszczcie, lecz nieszcz
cie rwnie i dla innych, jak uwaa w. Ber
nard, albowiem kto nie wszed drzwiami do Przy
bytku, bdzie chodzi po bezdroach nieprawoci,
a miasto przyczynia si do zbawienia dusz, stanie
si dla nich powodem zguby i mierci8).
A to sic zgadza cakiem ze sowami Zbawi
ciela naszego: Kto nie wchodzi przeze drzwi... ten
iest zlodziey i zbyca... Zodzicy nie przychodzi
iedno eby krad i zabiial i tra ci4).
1 6. Lecz powiedz moe: Jeeli bd przy
puszczani do wice kapaskich tylko tacy,
ktrzy posiada bd wszystkie oznaki powoa-

) Mat. xv, 13.

2) Tra est, non gratia, cum quis ponitur super ventum, nullas
habens radices in soliditate virtutum. ( p e >nsC eP- c 3 )*
3) Qui non fideliter introivit, quidni infideliter agat, et contra
Christum faciet, ad quod venit, ut mactet utique ct disperdat.
(Deci. c. 7).
4) Jan . x , I, 10.
 i 6q

nia, o ktrych si mwio, mao bdzie kapanw

w Kociele i wiernym braknie na pomocy. Ot
czwarty Sobr Lateraski uprzedzi ten zarzut
owiadczajc, e daleko lepiej mie ma liczb
kapanw dobrych, anieli mie ich wiele a zych1).
Zreszt, wedug uwagi w. Tomasza, P. Bg nigdy
nie opuszcza swego Kocioa, nigdy nie bdzie
pozbionym dobrych sug, ktrzy bd konieczni
do zaradzenia potrzebom wiernych 2).
A gdyby chciano kierowa ludy przez sugi
niegodne, mwi susznie w. Leon, godzonoby
wwczas na ich ycie, przygotowywanoby im
zgub, nic za zbawienie 3).
17. Nakoniec, co ma czyni kapan, ktry bez
powoania wynis si do tej godnoci? Czy
winien uwaa si za potpionego i oddawa si
rozpaczy!
Nie; w. Grzegorz zadawszy sobie to pytanie
odpowiada: Niech si kaje4).
Jedyny ratunek, jaki pozostaje takiemu ka
panowi. Niech alem i zami, stara si o przeba
ganie gniewu Boego, niech prosi o przebaczenie
wielkiego grzechu, jaki popeni wchodzc bez
powoania do Przybytku.
Wedug rady w. Bernarda, witem postpo
waniem powinien zastpi nieprawidowo swego
wyniesienia na kapastwo 5).
Dla tego potrzeba, aby zmieni postpowanie.
') Satius est maxime in ordinatione Sacerdotum paucos honos,
quam multos malos habere. (Cap. 27).
-) Deus nunquam ita deserit Ecclesiam, quin inveniantur idonei
ministri sufficientes ad necessitatem plebis. (Suppi. 9, 36, a. 4, ad ii.
3) Non est consulere populis, sed nocere. (Kp. 1, ad afr. Epis.).
4) Sacerdos sum non vocatus, quid faciendum? J odpowiada:
Ingemiscendum.
r>) Siquidem vitae sanctitas non praecesserit, saltem sequatur.
(Ep. 27 ad Ardut.).
 porzuci naogi, odda si pracy naukowej. Jeeli
mao posiada wiadomoci, niech si odda nauce;
jeeli wylewa si na rozrywki i przyjemnoci
wiatowe, niech je zamieni na modlitwy, czytania
duchowne, uczynki pobone. Lecz do tego po
trzeba , aby sobie gwat zadawa na kadym
prawie kroku, wszedszy bowiem do Przybytku
bez powoania od P. Boga, sta si, jakiemy ju
powiedzieli, czonkiem Kocioa ale wywichni
tym, std te zbawienie swoje musi czyni z wiel
kim mozoem i przygotowa si na trudne prby.
Kapan bez powoania pozbawiony zosta ask
koniecznych do speniania swych obowizkw,
jakime sposobem bdzie mg godnie im od
powiedzie ?
Hubert i Kontynuator Tournclego odpowia
daj : Niech prosi, a modlitwami swemi otrzyma
to, czego sam z siebie godnym nie jest *)? Co zre
szt zgodne jest z postanowieniem Soboru '.try
denckiego : P. Bg nie wymaga rzeczy niemo-
ebnych, lecz rozkazujc zaleca robi, co moesz,
a prosi o to, czego nie moesz i dopomaga,
aby m g 2).

') Deus tunc ex misericordia ea homini largitur auxilia; quae

legitime vocatis ex qualicunque justitia debet.
J ) Deus impossibilia non jubet, sed jubendo monet et facere,
quod possis, et petere, quod non possis; et adjuvat, ut possis.
(Sess. v i, c. 13).
 CZESC DRUGA.

R O Z D Z IA I.
0 odprawianiu Mszy witej.

i. Albowiem kady Najwyszy Kapan z ludzi

wzity, dla ludzi bywa postanowion w tym co do
Boga naley: aby ofiarowa dary i ofiary za
grzechy1).
Skada ofiary, oto cel, dla ktrego P. Bg
ustanowi kapanw w swoim Kociele. Czynno
ta jest istot kapastwa w zakonie aski. K a
pani Nowego Przymierza otrzymali wadz czy
nienia ofiary z Ciaa i Krwi Samego Syna Boego.
Ofiara to niewymownie doskonaa, nieskoczenie
wysza od ofiar Starego Przymierza, ktrych g
wna moc leaa w tern, e byy cieniem i figur
Nowego. Ofiarowywano tam kozy i cielce, my
ofiarujemy Sowo Przedwieczne, ktre si stao
Ciaem.
Ofiary ich, same z siebie nie miay adnej
mocy, dla tego Aposto nazywa je : Mdym i nie
dostatecznym elementem 2); nasza ofiara ma moc,
sama przez si, do otrzymania przebaczenia kary

l) yd. V, I. 2) Gal. iv , 9.
 172

doczesnej, na jakmy grzechami naszymi zasu

yli i osignicia nowych ask i pomocy ducho
wnych dla tych, za ktrych jest ofiarowywan.
jeeli kapan nie przejmie si ca wielko
ci ofiary, nigdy jej godnie spenia nie bdzie
w stanie.
F. Jezus nie uczyni nic wikszego ani wznio
lejszego na ziemi.
Nic nie jest witszem, ani droszem przed
Obliczem Boetn, nad ofiar Mszy w. tak z przy
czyny sameje ofiary, ktr jest Jezus Chrystus,
jak rwnie z przyczyny gwnego Ofiarnika,
ktrym jest Sam Syn Boy, ofiarujcy si przez
rce kapaskie 1).
2. Caa cze, jak mog odda Panu Bogu
Anioowie przez swe hody, ludzie przez swe
cnoty, pokuty, mczestwa i inne witobliwe
uczynki, nie stanowi dla chway P. Boga tyle,
ile jedna msza w. Hody bowiem stworze s
ograniczone, skoczone, tym czasem ofiara mszy
w. dla P. Boga jest czci nieskoczon, jako
ofiarowan przez Samego Boga. Potrzeba zatem
uzna, wraz z Soborem Trydenckim, e msza jest
najwitsz, Bosk niejako, czynoci2).
Ofiara mszy w. najskuteczniej ukoi moe
gniew Boy wzgldem grzesznikw i odnie
zwycistwo nad mocami piekielnemi; ofierze tej,
yjcy jeszcze na ziemi zawdziczaj mnogie a-

!) Idem nunc offerens Sacerdotum ministerio, qui se ipsum tunc

in Cruce obtulit. (Trident. Ses. 22, c. 2).
Cum videris Sacerdotem offerentem, non Sacerdotem esse putes,
sed manum Dei invisibilem extensam. (S. Chrys. H ora. 90, ad
pop. Aut.).
-) Necessario fatemur, nullum aliud opus adeo sanctum ac divi
num a Christi fidelibus tractari posse, quam hoc tremendum M y
sterium. tSess. 22, decr. de obser. in cci. miss.).
 173

ski, a dusze w czycu najwiksze ulgi w cierpie

niach; wreszcie do niej przywizane jest zbawie
nie caego wiata wedle Opata Kluniaskiego J).
Tymoteusz Jerozolimski utrzymuje, e mszy
w. zawdziczamy zachowanie tej ziemi; bez tej
ofiary grzechy ludzkie dawnoby byy sprowadzi}'
jej zatracenie.
3. Przy kaMej mszy w., mwi w. Bonawen
tura, Pan udziela rodzajowi ludzkiemu takich
dobrodziejstw, jakie wywiadczy Swem Wcie
leniem -).
Takie te jest zdanie w. Augustyna, cho
innemi wyraone sowy 123).
Co wicej, poniewa ofiara Otarza jest zasto
sowaniem i odnowieniem ofiary krzyowej, w.
Tomasz naucza, e msza w. tej samej jest dla
ludzi skutecznoci i te same sprowadza aski, co
i ofiara kalwaryjska 4).
w. Chryzostom mwi: tyle jest warta ofiara
mszy w., ile mier Chrystusowa. Koci r
wnie potwierdza t praw d5). Odkupiciel bo
wiem, ktry si wyda na krzy za nas, powuca

1) Hoc beneficium majus est inter omnia bona, quae hominibus

concessa sunt, et hoc est, quod Deus majori caritate mortalibus
indulsit, quia in hoc Mysterio salus mundi tota consistit. (Opus,
lib. 2, c. 28).
2) Non minus videtur facere Deus in hoc, quod quotidie di
gnatur descendere super Altare, quam cum naturam humani generis
assumpsit. (De Inst. p. 1 c, 11) .
s) O veneranda Sacerdotum dignitas, in quorum manibus velut
in utero Virginis Filius Dei incarnatur. (In Psal. 2 ~ ).
*) In qualibet Missa invenitur omnis fructus, quem Christus
operatus est in Cnice. Quicquid est effectus Dominicae Passionis,
est effectus hujus Sacrificii. (In Cap. 6, Isai., lec. 6).
5) Ouoties hujus Hostiae commemoratio recolitur, toties opus
nostrae Redemptionis exercetur. (Orat. Dom. post. Pent.).
 174

si rwnie za nas na Otarzu za porednictwem

kapana !).
4. Jednem sowem, wedug sw proroka, msza
w. jest najdroszem i najwspanialszem dobrem
Kocioa: Bo c iest dobrego tego, y co cudnego
lego, iedno zbotc wybranych, a wino ktre rodzi
panny l).
W obere mszy w. P. Jezus oddaje si nam
w Przenajwitszym Sakramencie, ktrego do
skonao jest dopenieniem i celem innych S a
kramentw, wedug sw Doktora Anielskiego3).
Susznie zatem w. Bonawentura tajemnic Ota
rza nazywa streszczeniem caej mioci i wszyst
kich dobrodziejstw, ktremi Pan ludzi obdarzy4).
Std te wytmaczy sobie moemy te wcie
kle usiowania szatana do zniesienia ofiary mszy
w. za porednictwem heretykw; s oni poprze
dnikami Antychrysta, ktry, w istocie, zniesie
t wit ofiar, a to nastpi wskutek grzechw
ludzkich, wedug przepowiedni Daniela: Y dano
mu moc przeciw ustawicznej ofierze dla grzechw ft).
W Sprawiedliwie bardzo wity Sobr T ry
dencki wymaga od kapanw przy odprawianiu
mszy w., doskonaego zebrania myli i wielkiej
czystoci sumienia 6).

') Una enim eademque est hostia, idem nunc olVerens Sacer
dotis ministerio, qui seipsum in Cruce obtulit, sola ratione ofle-
rendi diversa. (Trid. sess. 22, c. 2).
2) Zach. IX, 17 .
3) Sacramenta in Eucharistia consummantur.
4) lit ideo hoc est memoriale totius dilectionis suae, et quasi
compendium quoddam omnium beneficiorum suorum. (De Inst.
p. 1, c. u ) .
5) vnr, 12.
,;) Satis apparet operam omnem et diligentiam in eo ponendam
esse, et quanta maxima fieri potest interiori cordis munditia (hoc
.Mysterium) peragatur. (Sess. 22, Decr. de Obser. in cel. miss.).
 Tene Sobr ostrzega Kapanw, ktrzy bez
pobonoci a lekkomylnie sprawiaj ofiar tak
szczytn, e to przeciw nim wymierzone s te
sowa Jeremiasza : Przeklty, ktry czyni spraw
Pask zdradliw ie').
Odprawia msz w. i przyjmuje Komuni
niegodnie ten, mwi w. Bonawentura, kto przy
blia si do Otarza bez przejcia si gbokiem
uszanowaniem 2).
Dla uniknienia przeklestwa Boego rozwa
ajmy, co kapan czyni winien przed, podczas
i po ukoczeniu ofiary.
Przed rozpoczciem winien mie wite uspo
sobienie ; podczas odprawiania potrzeba, aby by
przejty najgbsz czci i pobonoci; nako-
niec po mszy winien czyni nalene dzikczynienie.
Pewien suga Boy mawia, i cae ycie k a
pana skupia si winno okoo tych dwch rze
czy : przygotowania do odprawiania mszy w.
i dzikczynienia.
6. Kapan winien si przygotowa do odpra
wiania ofiary.
Lecz zanim przystpimy do rozebrania tej
rzeczy, zadajemy sobie pytanie nastpujce: dla
czego z pomidzy tylu kapanw bdcych na
wiecie, tak mao dochodzi do witoci ?
w. Franciszek .Salezy msz w. nazywa prze
paci mioci Boej 3).
Sw. Chryzostom mawia, e Przenajwitszy
Sakrament jest skarbem ask i dobroci Boej 4).

') X I . V I I I , to .
2) Cave, ne nimis tepidus accedas, quia indigne sumis, si non
accedis reverenter, et considerate. (De pracp. ad Miss. c. 5).
3) Phiiot, p. 2, c. 14.
*) Dicendo Eucharistiam, omnem benignitatis Dei thesaurum
aperio.
 176

Najwitszy Sakrament ustanowiony by bez-

wtpienia dla wszystkich wiernych, lecz gwnie
jest On darem przygotowanym dla kapanw.
Czy Pan nie powiedzia im : N ic dawaycie psom
witego: a n i miecie perci waszych przed wieprze ').
P ere waszych, tekst grecki tak nazywa po
stacie konsekrowane. Ot Pan m wi: Waszych
jakby one wycznie naleay do urzdnikw
Pana.
Kapan, wedug w. Chryzostoma, odchodzc
od Otarza winien tak by zapalonym mioci
Bo, iby si sta postrachem pieka2).
A czy tak si dzieje! Przeciwnie, nie widzi-
my wikszej czci kapanw odchodzcych od
Otarza zimniejszych, niecierpliwszych, dumniej
szych, ciy trzej szych, bardziej oddanych prnoci
i przyjemnociom ziemskim !
Nie jest to win pokarmu, lecz pokarm przyj
mujcego, mwi kardyna Bona.
Nie jest to win pokarmu, jaki przyjmuj na
Otarzu, albowiem gdyby raz tylko godnie byli
go poyli, mawiaa w. Mary a Magdalena de
Pazzi, mogliby byli doj do witoci; ze po
chodzi ze zego przygotowania si do mszy w.
Dwojakie jest przygotowanie, przygotowanie
dalsze i przygotoioanie blisze.
Przygotowanie dalsze polega na yciu nieska-
zitelnem i penem cnt; takie powinno by ycie
kapana chccego godnie odprawia Ofiar w.
Jeeli Pan wymaga od kapanw' starego za
konu, obowizanych do noszenia tylko naczy
powicanych, najwikszej czystoci: Oczycie si

fi Mat. VII, 6.
2) Tamquam Icones igitur ignem spirantes ab illa Mensa rece
damus, lacti diabolo terribiles. (Hom. 6, ad Pop. Ant.).
ktrzy nosicie naczynia Paskie *), o ile wicej
czystym i nieskazitelnym winien by kapan no
wego zakonu, ktry na swych rkach i w swem
onie nosi ciao Sowa Wcielonego!
Czysto i wito nie zale li tylko na tern,
aby by wolnym od grzechu miertelnego, po
trzeba nadto, aby kapan nie popenia dobro
wolnie adnego grzechu powszedniego ; w razie
przeciwnym nie bdzie mia udziau z Jezusem
Chrystusem *).
Wszystkie wic sowa, wszystkie czynnoci
kapana majcego odprawia msz w., powinny
by o tyle czyste i wite, aby mu suyy przy
gotowaniem do jej dobrego odprawienia.
7. Dla przygotowania- bliszego modlitwa jest.
niezbdn. Jakim sposobem kapan nie odbywa
jcy rozmylania moe witobliwie sprawowa
wit Ofiar!
O. A vila utrzymuje, e kapan przede msz
winien ptorej godziny powici rozmylaniu.
Jabym si ju zadowolni pl godzin, dla nie
ktrych nawet kwadransem; chocia kwadrans,
to za mao.
Tyle istnieje doskonaych dzie o rozmylaniu,
ktre ma suy jako przygotowanie do dobrego
odprawiania mszy w., ale kto ich uyw a! Dla
tego to, tyle odprawia si mszy nienabonych,
nieprzystojnych nawet.
Ofiara Otarza przedstawia Mk Jezusa Chry
stusa, std susznie Papie Aleksander nalega,
aby przy sprawowaniu Boskiej Ofiary, przywo-

*) Izai. LII, U .
2) Nemo, quae videntur modica contemnat, quoniam sicut
audivit Petrus, nisi laverit ea Christus, non habebimus partem cum
Eo. \S. Bern).
OBOWIZKI KAPASKIE* 12
 i?8

dzono sobie na pami cierpienia i mk Zba

wiciela l).
To samo przepisywa by ju Aposto: Albo
wiem ilekro bdziecie ten chleb iedli, y kielich p ili,
mier Pask bdziecie opowiada, ai przyjdzie2).
Odkupiciel, mwi w. Tomasz, ustanowi Prze
najwitszy Sakrament, aby mio, jak okaza
ludziom, i dobrodziejstwa ofiary krzyowej byy
cigle w pamici.
Ot, jeeli wszyscy ludzie winni zachowywa
wr pamici Mk Jezusa Chrystusa, o ile myl
ta ma by ywsz w kapanie, ktry odnawia
niejako na otarzu t Ofiar!
8. Oprcz rozmylania, jakiemu kapan ma
si oddawa, potrzeba nadto, aby przed rozpo
czciem mszy w. przez kilka chwil zebra myli
i skierowa je ku wielkiemu dzieu, jakie ma
speni. Sobr Medyolaski, za czasw w. K a
rola, wymaga tego od wszystkich kapanw 3).
Wchodzc do Przybytku kapan powinien
otrz si ze wszystkich myli wiatowych, jak
naucza w. Bernard 4).
w. Franciszek Salezy pisa do w. Joanny
de Chan tal: Kiedy wstpuj do otarza i za
czynam wit Ofiar, trac pami wszystkich
rzeczy ziemskich.
Kapan, puszczajc w zapomnienie myli wia-*)

*) Inter Missarum solemnia semper Passio Domini miscenda

est, ut ejus, cujus ct Corpus et Sanguis conficitur, Passio celebre
tur. (Epist. i).
2) I. K o r. IX, 26.
3) Antequam celebrent, se colligant, et orantes mentem in tanti
Mysterii cogitationem defigant.
4) Curae, sollicitudines, servitutes, expectate mc hic, donec illuc
cum ratione et inteligentia mea properantes, postquam adoraveri
mus, revertamur ad vos; revertemur enim et quam cito reverte
mur. (S. Bern. de Am or. Div.).
 i 79

towc, zajmowa si winien jedynie wielk czyn

noci, jak przedsibierze, skupi swe myli
okoo Chleba Anielskiego, ktrym si ma karmi
przy Boskim stole.
Gdy siedziesz aby iadl z ksieciem, pilnie
obacz co pooono przed tob- ).
Niech pomyli, e na jego gos ma zstpi
z nieba Sowo Przedwieczne, ktre. Ciaem si
stao, poufale ma z Nim rozmawia na Otarzu,
ofiarowywa Go Ojcu niebieskiemu, nakoniec kar
mi si bdzie Jego Ciaem.
O. Jan dAvila podczas przygotowywania swego
do witej Ofiary, wzmacnia sw gorliwo temi
sowy: Mam wic konsekrowa Syna Boego,
piastowa Go na mych rkach, rozmawia z Nim,
przyj Go do mego ona !
9. Kapan winien jeszcze sobie przypomnie,
e przystpuje do otarza dla wstawienia si za
wszystkimi grzesznikami2).
Stawa kapan przy otarzu jako porednik
midzy Bogiem a ludmi, przedstawia Panu po
trzeby i proby wiernych i otrzymuje dla nich
aski a).
Std Ofiara otarza nazwan zostaa missa,
posanie *).
W starym zakonie raz tylko do roku wolno
byo kapanowi wej do Sancta - Sanctorum ,
w nowym wszyscy kapani codziennie ofiarowy-
;) Przyp. X X I I I , I.
2) Sacerdos dum celebrat, Mediatori gerit officium, propterea
delinquentium omnium debet esse precator. (S. Laur. Just. Serm.
dc Corp. Chr.).
3) Medius fit Sacerdos inter Deum et naturam humanam; illinc
beneficia ad nos deferens. (S. Chrysost. Hom, b in 2 Tini. 2).
4) Propter hoc Missa nominatur, quia Sacerdos per Angelum
preces ad Deum mittit, et populus ad Sacerdotem. (S. Thorn. 3
p. q. 88, a 4, ad 9).
 t 8o

wa mog P. Bogu Baranka bez zmazy, w celu

otrzymania dla siebie i caego ludu, drogocen
nego dobrodziejstwa lask i').
W edug w. Bonawentury trzy rzeczy winien
mie na wzgldzie kapan, przy odprawianiu mszy
w.: i. Cze P. Boga. 2. Przypomnienie Mki
Jezusa Chrystusa. 3. Otrzymanie ask dla caego
Kocioa 2).
10. Najgbsze uszanowanie i najtkliwsza pobo
no s niezbdne podczas odprawiania mszy w.
Wiadomo, e manipularz uywany by w po
cztkach dla otarcia ez; kapani bowiem pierw
szych wiekw, takiem przejci byli naboestwem
przy sprawowaniu Ofiary witej, i obfite wyle
wali zy pociechy.
Powiedzielimy ju byli, e kapan przy ota
rzu przedstawia Osob Jezusa Chrystusa 3). W tym
to charakterze mwi: Hoc est Corpus m eum ; hic
est calix Sanguinis mei.\ Lecz, gdy przyjrzymy
si kapanom odprawiajcym t ofiar, potrzeba
wyla strumienie ez, a ez krwawych. Z obu
rzeniem widzi si pogard, jak wielka liczba
kapanw, zakonnikw, nawet z zakonw refor
mowanych, okazuje dla Osoby Jezusa Chrystusa.
Sposb roztargniony i lekcewacy, z jakim od
prawiaj ofiar mszy w., wystarcza do zrobienia
im podobnego zarzutu, jaki by czyni Klemens
Aleksandryjski kapanom pogaskim, e z nieba
zrobili teatr a z Boga przedmiot swej kom edyi4).
*) S. Laur. Just, De Inst. Prael. c. 10, n. 6.
2) Tria sunt, quae celebraturus intendere debet, scilicet Deum
colere, Chiisti mortem memorari et totam Ecclesiam juvare. (De
praep. ad Mis. c. 9).
3) Sacerdos vice Christi vere fungitur. (S. Chrys. F.p 63 ad
Cecil.).
*) Ob impietatem! Scenam Coelum fecisti et Deus factus est
actus. (De Sacr. Gentil.).
 Co mwi komedyi! Gdyby mieli deklamo
wa na scenie teatralnej, jakiejby dokadali uwagi!
Lecz przy otarzu, nie dbaj o skupienie, sowa
ucinane, przyklkanie, ktreby mona wzi ra
czej za oznak pogardy anieli uszanowania, ja
kie machania rkami, po ktrych niepodobna
rozpozna bogosawiestwa. Ruchy ich przy
otarzu pusty miech wzbudzaj, mieszaj wy
razy i obrzdki, wyprzedzaj czas przepisany,
sowem, nic zachowuj rubryk, jak teg-o wymaga
dekret i bulla Piusa V, umieszczona we mszale,
a ktra mwi: Districte m virtute sanctae obe-
dientiae, e msza odprawia si wina juxta ritum,
modum, et normam in M issali praescriptam.
Ktokolwiek nie zachowuje rubryk, staje si
winnym grzechu, a w rzeczy wanej grzech jest
miertelnym.
A to wszystko, aby wczeniej skoczy msz!
Popiech, z jakim niektrzy kapani sprawiaj
ofiar, rodzi mniemanie o jakiem grocem nie
bezpieczestwie, nieprzyjaciel jest u wrt, koci
si wali i nie zd ratowa si ucieczk!
Kapani, ktrzy cae godziny powicaj po
chym rozmowom albo sprawom wiatowym, obo
wizek swj wzniosy sprawowania mszy w.
zbywaj jak najrychlej. Popiech z jakim zaczy
naj Ofiar nie ustaje ani przy konsekracyi, ani
przy komunii. Widzc tyle nieuszanowania, zda
si, jakoby zwykym karmili si chlebem.
1'acy kapani potrzebowaliby nieustannie mie
przy swim boku kogo, coby im przywodzi na
myl sowa O. Magistra Avili, ktry zbliywszy
si raz do otarza, rzek do jednego, w taki spo
sb odprawiajcego kapana: Z m iuj sie, obchod
sie z nim z wikszymi wzgldami, jest to Syn do
brego i szanownego Oica.
 I 82

Kapani starego zakonu, podug rozkazu Pana

Boga, winni byli by przejci witem uszano
waniem za zblieniem do Przybytku: A na wi-
tnic moic strachaycie si. J a Pan i). A kapan
zakonu nowego ofiarujcy przy otarzu, na kt
rym sam Bg, Jezus Chrystus jest obecny, roz
mawiajcy z Tym Boskim Zbawicielem, piastujcy
Go w swych rekach, karmicy si Jego Ciaem,
czyi nie z wikszem zachowa si ma usza
nowaniem !
Pan grozi czsto kapanom starego zakonu,
ktrzy niedbale speniali obrzdy ofiarne, bdce
tylko figur Ofiary nowej, bezkrwawej: A le ieli
nie bdziesz chcia sucha gosu Pana Boga tivego,
aby strzeg i czyni wszystko rozkazanie iego y Ce
remoni... prziyd na ci te wszystkie przeklctwa...
przeklty bdziesz 7 0 miecie, przeklty na polu 2).
w . Teresa mawiaa, ii daaby chtnie swe
ycie za jeden tylko z tych obrzdkw kociel
nych, a kapani tak mao maj uszanowania
dla nich!
Opuszczenie najdrobniejszej ceremonii przepi
sanej przy odprawianiu mszy w., mwi O. Sua-
rez, jest grzechem; a wedug wielu doktorw,
waniejsze opuszczenie w ceremoniach, moe si
sta grzechem miertelnym.
ii. Odprawi msz w przecigu mniej jak
kwadransa jest, jakiemy powiedzieli w Teologii
moralnej 3) idc za wielk liczb teologw, prze
winieniem cikiem, a to z dwch przyczyn: naj
przd, taki popiech jest widocznem nieuszano-
waniem dla Ofiary witej, nastpnie staje si
dla ludu zgorszeniem.

) K s. Kap. XXVI, 2. 'J) Ks. l o\v. Pr. XXVIII, 15, 16.

3) J.ib . 6, n. 400 q. 2.
 d

Co si tyczy uszanowania, Sobr Trydencki

wyranie zaleca, aby msza w. odprawian bya
z najwiksz pobonoci i najwikszem uszano
waniem *). Tene Sobr dodaje, e oznaki ze
wntrzne nieuszanowania, mog by wzite za
bezbono12).
Jak, z jednej strony, ceremonie dokadnie za
chowane okazuj uszanowanie, tak z drugiej;
wykonanie ich niedbae, uwidoczniaj nieuszano-
wanie wewntrzne, pogard nawet, co w rzeczach
waniejszych cikim jest grzechem.
Nadto, aby ceremonie nakazyway uszanowa
nie winne tak wielkiej Ofierze, nie wystarcza je
szcze to, e nie ma w nich nic opuszczonego; moe
si bowiem znale kapan, ktry msz w. od
prawi w przecigu kwadransa i zachowa wszystkie
rubryki, lecz potrzeba nadto, aby te ceremonie
odbyy si z nalen powag, ktra jest pod
staw uszanowania winnego Ofierze mszy w.
12. Zbytni popiech w odprawianiu mszy w.
jest rwnie cikim grzechem z powodu zgor
szenia, jakie daje wiernym.
Ceremonie mszy w., mowa Sobr Trydencki,
ustanowione byy przez Koci, aby obudzi
w wiernych uszanowanie i cze dla tak wielkiej
Ofiary i tak wzniosych tajemnic, jakie zawiera 3).
Lecz ceremonie te, wykonane aby zby, z po
piechem, zamiast natchn lud czci nalen,

1 ) Omnem operam ponendam es.se, ut quanta maxima fieri

potest exteriori devotionis ac pietatis specie peragatur. (Sess. 22,
Decr. de Obser.).
2) Irreverentia, quae ab impietate vix sejuncta esse potest.
3) Ecclesia ceremonias adhibuit, ut majestas tanti Sacrificii com
mendaretur, et mentes fidelium per haec visibilia Religionis signa
ad rerum altissimarum, quae in hoc Sacrificio latent, contemplatio
nem excitarentur. (Sess. 22, c. 5, dc Ref.).
 18 4

sprawiaj przeciwnie, c wierni trac winne usza

nowanie dla tych witych tajemnic.
Msze, tym sposobem odprawiane prowadz
lud do lekcewaenia Najwitszego Sakramentu,
mwi Piotr Bloziusz 1).
Wina wywoujca takie zgorszenie, jest grze
chem miertelnym.
Sobr zebrany w Tours roku 1583 nakazuje,
aby kapani dokadnie wyuczeni byli we wszyst
kich ceremoniach mszy w., iby opacznem ich
odbywaniem miasto przywodzi lud do pobo
noci, od niej go nie odwodzili.
73. Jakim sposobem tak odprawiajcy Ofiar
kapani mog wyjednywa u Pana Boga aski,
kiedy w cigu czynienia Ofiary, miasto czci, nie
saw Mu przynosz!
Obraaby pewnie P. Boga kapan, nie ma
jcy wiary w Przenajwitszy Sakrament otarza,
lecz czy nie cisz zniewag wyrzdza ten.
ktry pomimo wiary, nie tylko nie oddaje Panu
czci nalenej, lecz zachowaniem si swojem spra
wia, e przytomni ofierze, trac dla winne usza
nowanie !
ydzi powaali z pocztku Jezusa Chrystusa,
lecz gdy ujrzeli (io pogardzonym przez kapa
nw, zmienili swe przekonanie i wreszcie woali:
Tolle, tolle, crucifige cum; to samo dzieje si
i za naszych czasw. Msza odprawiana nabonie,
pobono rodzi w duszy suchajcych; przeci
wnie, odprawiana z nieprzystojnym popiechem,
miertelne zadaje ciosy pobonoci, a nawet wie
rze przytomnych.
Lecz, mwi niektrzy kapani, ludzie skar
) K.\ inordinatis et indisciplinatis Sacerdotibus hodie datur
ostentui nostrae redemptionis venerabile Sacramentum. (Ep. ad
Richer.).
si na dugo mszy. Ja k to ! Brak pobonoci
ludzi wieckich ma ci suy za miar uszano
wania dla tej Ofiary! Zreszt gdyby kapani od
prawiali zawsze msze w. z przynalen powag,
wieccy ludzie przejliby si czci winn tak
wielkiej Ofierze i nic szemraliby na jej dugo;
lecz msze zwykle s i krtkie i tak bez adnego
naboestwa odprawiane, e przytomni biorc
przykad ze swych duchownych przewodnikw,
suchaj ich bez naboestwa i prawie bez wiary:
a kiedy msza trwa kwadrans, nudz si, auj
tak le uytego czasu i std szemrania. Przep
dzaj na grze i zabawach wiele godzin, trac
czas prniaczo na ulicach i rynkach, a auj
p godziny na msz! Prawda, ale przyczyna
tego ley w kapanach : .......Do was, o Kapani\
ktrzy gardzicie imieniem moim, y rzeklicie:
W czymemy wzgardzili imi twoie ? ....... Tym,
te m wicie: St Paski wzgardzon iest').
14. O. Avila na wiadomo o mierci pewnego
kapana, ktry umar zaraz po odprawieniu pier
wszej mszy w., zawoa: Jaki rachunek kapan
ten zda musi P. Bogu za t pierwsz msz!
Cby dopiero powiedzia ten wielebny Ojciec
0 tych kapanach, ktrzy przez trzydzieci i wi
cej lat, ze mszy odprawianej, czynili przedmiot
zgorszenia !
Jakim sposobem przebaga mog P. Boga
1 otrzyma od Niego aski, kiedy miasto odda
wania Mu czci, zniewaaj Go !'-).
Nieszczliwi kapani! A bardziej jeszcze nie
szczliwsi biskupi, ktrzy zamykaj oczy na
*) Mai. I, 6, 7.
2) Cum omne crimen Sacrificiis deleatur, quid pro delictorum
expiatione Domino dabitur, (piando in ipsa Sacrificii oblatione erra
tur. (Jul. Papa de cons. dist. 2).
 i S6

takie zgorszenia! Biskupi obowizani s, we

dug ustaw Soboru Trydenckiego, do stawiania
przeszkd tak witokradzkiemu odprawianiu
mszy w. ).
Sowa t e : prohibere curent ac teneantur zo
bowizuje biskupw do suspendowania kapana,
odprawiajcego msze; w. bez naleytego usza
nowania.
Wadza biskupw rozciga si pod tym wzgl
dem i na kapanw zakonnych, Sobr bowiem
Trydencki uczyni ich Legatami Apostolskimi,
a tern samem woy na nich obowizek czuwa
nia nad sposobem odprawiania mszy w. w po
wierzonych im dyecezyach.
i,v Kapani, bracia moi, jeelimy odprawiali
t wielk Ofiar bez nalenego uszanowania i na
boestwa, starajmy si naprawi to ze, stoso-
wnem na przyszo postpowaniem. Pokamy,
przynajmniej od dzi dnia, zupen gorliwo;
kiedy si przygotowywamy do odprawiania mszy
w, rozwaajmy, co przedsibierzemy; jest to
czynno najwitsza, najwiksza jak czowiek
zdolny jest czyni. Co za rdo wszelkiego do
bra msza w7, godnie odprawiona i dla odpra
wiajcego i dla suchajcych !
Modlitwa atwo wysuchan bywa w kociele,
w obec kapana msz w. odprawiajcego 2). Ot
jeeli modlitwa czowieka wieckiego prdzej wy
suchan bywa w tym czasie, o ile prdzej mo
dlitwa kapana samego, odprawiajcego j na
bonie.

') Decernit Sancta Synodus, ut Ordinarii locorum ea omnia

prohibere sedulo curent, ac teneantur, quae irreventia (quae ab
irnpiatate vix sejuncta esse potest) induxit. (Sess. 22, Dccr. de
Obser.).
2) Serin. 48.
 iS7

Kto pobonie, a codziennie odprawia msze

w., coraz to nowe siiy i nowe wiato otrzymy
wa bdzie od Pana. Jezus Chrystus owieci go,
pocieszy, oywi i uyczy mu wszystkich ask
potrzebnych.
Po Konsekracyi, kapan moe by pewny, i
otrzyma od P. Jezusa wszystkie aski, o jakie
prosi bdzie. Kiedy speniam wite tajemnice,
mawia wielebny don Antonio de Colellis, kiedy
piastuj Jezusa Chrystusa w mych rkach, otrzy
muj od Niego wszystko, co dam.
To si stosuje tak do odprawiajcego jak
i suchajcego mszy w.
Msze odprawiane przez w. Piotra z Alkan-
tary, wicej przynosiy owocw, anieli wszystkie
kazania, jakie miano w jego prowincyi.
Sowa mszy w. maj by wymawiane po
bonie, tak, iby kapani, zewntrznemi oznakami
w ceremoniach, uwidoczniali swe uszanowanie
i mio dla P. Jezusa, przytomnego na otarzu ').
Powierzchowno celebrujcego, mwi w.
Bonawentura, dowodzi uczu i usposobie jego
duszy.
Innocenty 1 11 nakazuje, aby kielichy, korpo
ray, szaty kapaskie i wszystko, co suy do
mszy w., naleycie schludne byy 2).
A jake przeciwnie dzieje si niestety! S
kapani, ktrzy przy mszy w. uywaj szat i in
nych naczy takich i w takim stanie-, iby si
podobnych wstydzili uywa przy swych stoach!

') Aetio et pronuntiatio ostendat lidem et intentionem, quam

{Sacerdos) habere debet de Christi et Angelorum in Sacrificio prae
sentia. (Cone. Rutli. de Sacr. Miss. nnm. 4).
2) Peaecipimus quoque, ut Oratoria, vasa, corporalia et vesti
menta nitido conserventur; nimis enim videtur absurdum in Sacris
negligere, quae dedecent in profanis, (In Can. r, Relinquitit. 44).
 1 88

1 6. Nakoniec, po Ofierze winno nastpi dzik

czynienie, ktre ma si skoczy dopiero wraz
z dniem.
Ludzie za najlejsz usug oczekuj od nas,
mwi w. Chryzostom, wdzicznoci, std jak
wdziczno okazywa winnimy Panu, ktry za
swe dobrodziejstwa, szczciem naszcm chce by
wynagrodzonym. Jeeli, mwi dalej w. Doktr,
niezdolni jestemy do oddania P. Bogu caego,
winnego dzikczynienia, okamy takie, na jakie
zdoby si moemy.
Lecz jake to nazwa, kiedy si widzi kapa
nw, ktrzy skoczywszy msz w., po krtkiej
albo adnej modlitwie w zakrystyi, bez uwagi,
pobonoci, zaraz zaczynaj rozprawia o rzeczach
wiatowych, niepotrzebnych, lub te opuciwszy
natychmiast koci nios Jezusa Chrystusa na
przechadzki publiczne! Potrzebaby z nimi post
pi tak, jak O. A vila z kapanem, ktry niezwo
cznie po odprawieniu mszy w. wychodzi z ko
cioa. Poleci dwom klerykom, aby ze wiecami
gorejcemi towarzyszyli mu, a na pytanie o przy
czyn podobnego postpowania, odpowiedzieli:
Towarzyszymy Przenajwitszemu Sakramentowi,
ktry nosisz w twym onie.
Monaby ich pyta ze w. Bernardem: Jak
mona tak prdko tyle pogardy okaza dla Pana
Jezusa ').
1 7. Wielka liczba dzie pobonych zaleca
dzikczynienie po mszy w., wielu kapanw
dobrze si wywizuje z tego obowizku! Ci, co
to czyni, mogliby by na palcach zliczeni.
S tacy, co odprawiaj rozmylanie, odma-*)

*) lic u quomodo Christum tam cito fastidit. (Kp. 25).

 189

wiaj modlitwy ustne, lecz po mszy zaniedbuj

a nawet zapominaj zupenie o Panu Jezusie.
Gdyby przynajmniej zostawali na dzikczy
nieniu dopki postacie Sakramentalne pozostaj
w ich onie !
Czas poofiarny, mwi O. Jan Avila, powinien
by za najdroszy uwaany; z tego powodu, mia
on zwyczaj zostawania na rozmylaniu przez dwie
godziny, po odprawieniu mszy w.
Po przyjciu Komunii w. najobfitsze Pan
zlewa na nas aski. Wwczas, wedug wyraenia
w. Teresy, P. Jezus znajduje si w naszej du
szy, jakby na tronie miosierdzia i aski, i odzywa
si do n as: Co chcesz abym ci uczyni ?
Wielka liczba uczonych teologw, jak Suarez,
Gonet i inni, nauczaj, e dusza, po Komunii,
tern wicej nabywa owocw, im wicej zajmuje
si dobremi sprawami, podczas trwania Postaci
Sakramentalnych.
Sakrament ten ustanowiony by na posiek
duszy, a jako posiek materyany wicej przynie
sie korzyci ciau, im wicej wydobdzie si z niego
sokw ywotnych, tak i posiek duchowny wi
cej udzieli duszy zasobw aski, im wicej i umie
jtniej z niego skorzysta potrafimy. W tym czasie
wszystkie dobre usposobienia i pragnienia naby
waj wikszej wartoci i zasugi, albowiem dusza
cile poczon jest z Jezusem Chrystusem: Kto
poywa niego dala, a pile mole krew, we mnie
mieszka, a ia w nim '). Wwczas, wedug wyra
enia w. Chryzostoma, dusza stanowi jedne i t
sam rzecz ze swym Odkupicielem 2).
Lecz Pan nie chce trwoni swych ask, dajc

') Jan V I, 57.

2) Ipsam rem nos suum efficit coipus.
 i o

je niewdzicznym, jak mwi w. T3 ernard '). Prze

bywajmy tedy z Panem po mszy w. przez p
godziny, przynajmniej przez kwadrans, cho kwa
drans to zbyt mao. Nie zapominajmy, e kapan
od chwili wywicenia swego, nie do siebie, lecz
do Boga cakowicie naley12). Sam Pan uczy
nas : Albowiem zaf a l Paski, y chichy Boga swego
o/lanci, a przetoi witymi bd 3).
id. S kapani, ktrzy dla pokory wstrzymuj
si od odprawiania mszy w.
Wstrzyma si od odprawiania mszy w. przez
pokor, jest bez wtpienia zasug i przynosi chwa
Panu Bogu, ale s uczynki przynoszce wiksz
chwa P. Bogu.
Uczynki pokory przynosz P. Bogu chwa
ograniczon, ofiara za mszy w., z powodu Osoby
I'.oskiej, ktra jest jej twrc, przynosi P. Bogu
chwa nieskoczon.
Oto, co mwi wielebny Beda: Kapan bez
susznych powodw nieod prawi aj cy mszy w., po
zbawia Trjc Przenajwitsz chway, Aniow'
radoci, grzesznikw przebaczenia, sprawiedliwych
pomocy, w czycu cierpicych ochody, Koci
dobrodziejstw, siebie samego lekarstwa 4).
w. Gaetan dowiedziawszy si, e pewien
kardyna, a jego przyjaciel, z powodu spraw wie-
( kich, zaniedba pobony zwyczaj odprawiania
codziennie mszy w., wrd skwarnych upaw,
z naraeniem ycia uda si z Neapolu do Rzymu,
dla nakonienia swego przyjaciela do dawnego
zwyczaju.
O. Jan Avila idc raz do kaplicy pmstelniczej,
1) Nurnqukl non perit, quod donatur ingratis. Serm. 5, in Cont).
2) Verus Minister altaris Deo, non sibi natus est. (S. Am br.).
3) K s. Kapl. X X I, (>.
4) De Miss. saer.
 19 i

iiJa odprawienia mszy w., tak si uczu osabio

nym, e nie spodziewajc si doj tame, posta
nowi! zatrzyma si i nic odprawia mszy tego
dnia; w tern ukazuje si mu P. Jezus, pod po
staci podrnego, wskazuje swe Rany, Bok swj
wity i rzecze do: Kiedy odebraem te wszyst
kie rany, wicej byem strudzony i bardziej osa
biony, anieli ty. Po tych sowach znikn. O. Avila
nabra std tyle odwagi, i uda si w dalsz
drog i odprawi msz w. 1).

R O Z D Z IA Tl.
Q dobrym przykadzie, jaki winni dawa kapani.

i. Jezus Chrystus ustanowi w swym Kociele

dwa stany wiernych, stan wiecki i stan ducho
wny ; pierwsi s uczniami, owieczkami, drudzy
nauczycielami i pasterzami.
Ustaw dla uczniw w. Pawe streszcza w tych
wyrazach: Bdcie posuszni przeoonym waszym,
y bdcie im poddani. A bowiem oni czuj jako
ktrzy za dusze wasze liczb odda mai 2).
w. Piotr przepisuje duchownym: Pacie trzod
Boi, ktra iest midzy w am i3). A Pawe w.:
P iln u jcie samych siebie, y wszystkiej trzody, nad
ktr was Duch wity postanowi Biskupami,
abycie rzdzili Koci Boy 4).
Std wnioskuje w. Augustyn: Nic ma urzdu
trudniejszego i niebezpieczniejszego nad urzd
kapaski 5). Zycie kapaskie winno by nieska-

) Yita 16.
2) yd. X U I , i ; . 3) I. Piotr V, 2. 4) Dz. Ap. X X , 28.
5) Nihil difficilius, nihil periculosius officio presbyteri. (Ep. 22).
 I Q

zitelne, nietylko wewntrznie ale i zewntrznie,

tak, aby byo dla innych wzorem ycia religij
nego i witego 1).
Dobry przykad kapana wiele przynosi do
b re g o ; Pismo w. wspomina, e w Jerozolimie
witobliwie ywot prowadzono: D la pobonoci
Oziasza Arcykapana 2).
W edug Soboru Trydenckiego: Prawo prze
oonych zbawieniem jest podwadnych 3). A prze-
ciwnie, zy przykad kapanw powodem zguby
staje si wielu: Trzod stracon stal si lu d my:
pasterzowie ich zwiedli ie ').
Ludzie wieccy patrzc na rozkieznane ycie
kapanw, mwi w. Bernard, trac ch poprawy,
pogardzaj nawret Sakramentami, nagrodami i ka
rami ycia przyszego 5). Odpowiadaj oni ww
czas, jak ten czowiek, o ktrym wspomina w.
A ugustyn: Co chcesz odemnie! Sami duchowni
tego nie czyni, a ty mnie zmuszasz, abym to
czyni.
Pan rzek by pewnego razu do w. Brygidy:
Patrzc na zy p r z y k a d kapanw, grzesznik na
biera otuchy do przestpowania przykaza i po
czyna nawet czyni sobie chwa z grzechu, ktry
go dawniej okrywa rumiecem 6).
2. Kapani s podwalinami Kocioa, mwi
w. Grzegorz. Jeeli zy fundament, cay budynek
si nie ostoi. Dla tego przy wywicaniu kapa
nw, Koci tak zanosi modlitw: Justitiam ,

) Bonus si fuerit, qui tibi praeest, nutritor tibi est. malus si

fuerit, lentator tui est. (S. Aug. de \ erb. Dom. Serm. 6, cap. ).
2) II Mach. Ili, 2.
3) Sess. 6, c. i.
4) Je r. l , 6 .
5) De 12 poen. imp. Serm. ly .
6) R ev. lib. 4, c. 3.
constantiam, misericordiam, ceterasque virtutes in
se ostendant, exemplo praeeant *).
Kapani winni by witymi na wewntrz,
ale i na zewntrz takimi okazywa si maj;
albowiem, mwi w. Augustyn, do swego zba
wienia potrzebuj czystego sumienia, a do zba
wienia blinich potrzebuj, aby miano o nich do
bre mniemanie. Kto tylko o swe sumienie, a nie
o dobre o sobie mniemanie si stara, gubi innych
a take i siebie2).
P. Bg, wybierajc kapanw7 z pomidzy
ludu, chce, aby nie tylko skadali Mu Ofiary,
lecz nadto, aby dobrem swem yciem budowali
innych: Tego obra ze wszech yjcych, aby ofia
rowa Ofiary Bogu, kadzenie i dobr wonno'*).
3. Wy iestecie sl ziemie*). To byo rzeczone
do kapanw, do nich zatem naley staranie
0 innych ludziach, oni sowem i przykadem za
chca i naucza maj jak y witobliwie, w y
konywa cnoty, staw7a si miymi P. B o g u 5).
Kapani s nadto wiatoci dla wiata: Wy
iestccie wiato wiata6), winni zatem, w7edle
sw samego Pana, zajanie cnot: Tak niechaj
wieci wiato wasza przed ludm i: aby widzieli
uczynki wasze dobre, y chwalili Oyca waszego, ktry
iest w niebiesiech 7).
w. Chryzostom przypomina to zalecenie Pa
skie wspczesnym sobie kapanom 8).
fi Pont. rom. in Ord. Presb.
2) Conscientia necessaria est tibi, fama proximo tuo: qui fidens
conscientiae suae negligit famam suam, crudelis est. (S. Aug. in
quaest. c. 12).
3) F.kkl. X L V , 20. fi Mat. V , 13.
fi Sal condientes alios doctrina et vitae exemplo.
6) Mat. v, 14. T) Mat. v, 16.
8) Idcirco nos elegit, ut simus quasi luminaria. (Hom. 10 in
1 ad Tim.).
BOOW ^ZXI KAPASKIE. 13
 i94

Papie Mikoaj, idc za Danielem, przyrwnywa

kapanw do gwiazd : Ktrzy ku sprawiedliwoci
wprawui wielu, iako gwiazdy na w ieki wieczne *).
A b y si sta wiatem wiata, dla kapana
nauka jeszcze nie wystarcza, potrzeba nadto ja
nie dobrem, przykadnem yciem. Wedug w.
Karola Boromeusza, ycie kapana jest t latar
ni morsk, do ktrej zwracaj si oczy sternika,
by nie rozbi si na skaach podwodnych.
w . Chryzostom innymi wyrazami t sam
podnosi prawd 2).
Zycie kapana, to wiato umieszczone na
wieczniku, a przeznaczone do owiecania wiata:
A n i zapalai wiece, y kad iey pod korzec, ale
na wieczniku: aby wiecia wszystkim, ktrzy s
w domu 3).
Sobr w Bordeaux. mwi: Na ycie ducho
wnych wszystkich oczy s zwrcone i std do
bre ub ze czerpi przykady4).
4. Kapani, wedug w. Hieronima, s ojcami
wiernych. Ot, jako ojcowie chrzecian, mwi
w. Chryzostom, winni by przykadem dla swych
dzieci5) ; zy przykad, dany od ojcw, bdzie
naladowany przez synw duchownych 6).
Pan nasz powiedzia by uczniom swoim:

') Dan. x i r, 3.
2) Sacerdos debel vitam habere compositam, ut omnes in illum
veluti exemplar excellens intueantur, idcirco nos elegit (Deus), ut
simus quasi luminalia, et magistri ceterorum. (Hom, 30 . In Kp.
I, ad Tini.).
3) Mat. v, 15 .
4) Cone. Burd. an. 15 S3, c. 2 1,
5) Quasi totius orbis Pater Sacerdos est, dignum igitur est, ut
omnium curam agat. (JIom. 20, in Kp. I, ad Tim.).
6) Quid faciet laicus, nisi quod Patrem suum spiritualem vide
rit facientem, (Petr. Blos. Scrm. 57, ad Sac.).
 i 95

Jako mie posia Ociec, y ia was posyam !). To

znaczy: Jako Ojciec Przedwieczny posa na wiat
Syna Swego Jezusa Chrystusa, aby suy za
przykad, tak i Jezus Chrystus, ustanowi na wi
cie kapanw, aby byli wzorem cnoty i wito
bliwoci.
Ze znaczenia wyrazw Sacerdos i Presbyter
Piotr Bloziusz wywodzi obowizek dobrego przy
kadu 123).
Aposto pisze do T ytusa: Samego siebie we
wszystkim podaway przykadem dobrych uczynkw...
aby si ten, ktry jest przeciwny zawstydzi, nie
maic nic, coby o nas m ia mwi zego ;).
Pan, mwi w. Piotr Damian, wybra wrd
ludu kapanw i woy na nich obowizek pro
wadzenia zupenie rnego ycia od ycia innych
ludzi 4).
Sw. Piotr Chryzolog zowie kapana: Forma
virtutum ; podobnie wyraa siq i w. Chryzostom 5).
Same zreszt czynnoci kapana nakadaj
na cisy obowizek dawania z siebie dobrego
przykadu, jak zauway w. Bernard 67).
5.' Dla uwietobliwienia ludu Dawid tak prze
sya prob do Pana: K apani twoi niech si
oblok w sprawiedliwo: a wici twoi niech si
wesel ~).

1) Jan. xx, 2 1 .
2) Saceidos dicitur quasi sacrum dans; dal enim sacrum de
TJco, i. e. praedicationem; dat sacrum Dei, i. e. Sacramenta; dat
sacrum pro Deo, i. e. exemplum... Presbyter dicitur, praebens iter,
scilicet, populo de exilio ari patriam caelestis Kc^ni.
3) Tyt. 11, ;, 8.
4) E P- 5 . c. 2.
a) Sit communis omnium schola cxemplarqne virtutum vitae
tuae splendor. (Ilom. 4 in Ep. 2 ad Tit.).
R) Cathedram sanctitatis exibit ministerium hoc.
7) Ps. l x x x i , y.
*3*
 ig 6

B y okrytym sprawiedliwoci jest to da

przykad ze siebie wszystkich cnt: gorliwoci,
pokory, mioci, skromnoci...
Wedug w. Pawa, po yciu naszem wito-
bliwem powinni wszyscy poznawa, emy su
gami Boga witoci: A le we wszystkim stawmy
samych siebie iako su gi Boe... w czystoci, w umie-
ietnoci, w agodnoci... M.
Tak zreszt sam Pan nasz przykaza! Je li
mnie kto suy, niech za mn idzie 2). Std, mwi
w. Ambroy, kapan taki z siebie winien dawa
przykad, jaki by da sam Pan nasz Jezus Chry
stus; ma by zbudowaniem caego ludu, iby7
kady mg wiadczy o witobliwoci jego y
cia i skada hod Panu, i ma podobne sugi.
Nie po bogactwie sukni naszych, ani ele
ganckim ubraniu gowy winni nas poznawa,
mwi Minuciusz Feliks, lecz po czystoci ycia
naszego i niewinnoci naszych obyczajw.
Kapan ustanowiony na ziemi dla zmazania
brudw ludzkich, mwi w. Grzegorz, winien by
witym i to witoci dowiadczonej i znanej3).
6. Kapani s wodzami ludw 4). Lecz, mwi
w. Dyonizy, kt omieli si prowadzi innych
w rzeczach Boskich, jeeli sam, yciem wito*
bliwem, nie stanie si podobnym B o g u ? 5).
w. Augustyn zowie kapanw: Rectores ter-
*) II. Kor. vr, 4, 6. 2) Jan. x ir, 26.
3) Past. p. i, c. i).
i) Sacerdos dux exercitus Domini. (S. 1'etr, Dam. de dign.
Sacerd.).
6) Sic in divino omni non est audendum aliis ducem fieri,
nisi secundum omnem habitum suum factus sit Dei formissimus
et Deo simillimus. (Apud S. Tkoni. Sup. q. 36, a. 1). w . Filip
Opat dodaje: Vita Clericorum forma est laicorum, ut illi tan-
quani duces progrediantur, isti tanquam greges sequantur. (De Dign.
Cler. c. 2).
rae. Ot, aby si podj poprawy i prowadzenia
innych, potrzeba samemu by takim, aby nic do
poprawy nie pozostawao; s to sowa Papiea
Hormisdasa.
Synod w Pizie mwi: Jako duchowni wynie
sieni s nad innych godnoci, tak te wiatem
cnt wici winni, a yciem swem, pociga do
witobliwoci wszystkich.
Zdanie w. Leona: Prawo przeoonych, zba
wieniem jest podwadnych.
7. Kapan, mwi w. Grzegorz Nicejski, jest
nauczycielem witoci1). Lecz nauczyciel pyszny,
czy moe nauczy pokory, akomy umartwienia,
popdliwy agodnoci i przebaczenia!
Nauczyciel ludw, mwi w. Izydor, we wszyst
kim witym by ma.
Pan zaleci by wszystkim: Bdcie wy tedy
doskonali, iako y ociec wasz niebieski doskonaym
test'1)-, o ile wicej wymaga doskonaoci od ka
panw, ktrym powierzona jest nauka i post
powanie innych ! 3).
Jakim sposobem roznieci mio Bosk w in
nych, jeeli uczynkami okazuje, e sam nie posiada
tego witego ognia!
Kto nie plonie, nie zapala, mwi w. Grzegorz.
Kto mwi o mioci a nie kocha, uywa jzyka
niezrozumiaego ani dla siebie, ani dla innych,
woa w. Bernard 4).
Nauki i wiczenia duchowne kapana daj
cego gorszcy przykad, wzgardzone bywaj 5).

') Doctor pietatis.

2) M at. V, 48,
3) Salw lib. 2, ad Eccl. cath.
4) Barbara lingua amoris d , qui non amat.
5) Cujus vita despicitur, restat, ut ejus praedicatio contemna-
 198

8. Sobr Trydencki nakazuje przypuszczanie

do kapastwa takich tylko, o ktrych, z powodu
ich pobonoci i czystych obyczajw, wniosko
wa mona, ii dobry przykad zawsze dawa
b d 1). Sobr wymaga najprzd dobrego przy
kadu, a nastpnie dopiero nauki, dobry bowiem
przykad, mwi, jest ustawicznem kazaniem.
Przykadem pierwej, anieli sowem, kapan
winien rozpocz nauczanie, utrzymuje w. A u
gustyn 2).
Dobre przykady, mwi w. Chryzostom, s
najwymowniejsze... Nie tyle bowiem ludzie zwra
caj uwagi na to, co mwimy, jak raczej na to,
co czynimy 3). Std te w. Hieronim zaleca Ne-
pocianowi: Niech mowa twoja zgadza si z uczyn
kami, aby, gdy naucza o duchownych rzeczach
bdziesz, nie zagabn ci k to : Dla czego ty sam
nie czynisz tego co mwisz ?
Czytamy w w. Bernardzie; Dodasz siy so
wom swoim, jeeli to, co radzisz, pierwej sam
czyni bdziesz, czyn bowiem bardziej pociga,
ni sowo 4).
A b y mwca przekona suchaczw o jakiej
rzeczy, okaza winien, e sam o tem jest prze
konany, a tegoby dokona nie mg, gdyby
uczynki jego kam sowom zadaway.
To samo mwi w. Grzegorz: Mowy wtedy
s przekonywajce i rzeczywicie nawracaj, jeeli
s popierane i zalecane yciem mwcy 5).
 199

Ludzie bardziej wierz oczom anieli uszom,

std kapani winni we wszystkiem dawa dobry
przykad 1).
9. Kapani, wedug wyraenia Soboru T ry
denckiego, s zwierciadami wiata ; na nich, mwi
dalej tene Sobr, oczy wszystkich s zwrcone,
ich te staraj si naladowa 2).
w. Grzegorz pisze: Przystoi kapanowi wie
ci obyczajami, aby w nim, jako w zwierciedle,
lud mg widzie co ma czyni a czego unika 3).
A sam ju Aposto by powiedzia: Stalim y
si dziivowiskiem wiatu, y anioom, y ludziom ).
Kapani maj podtrzymywa cay wiat, mwi
w. Eucheryusz, t. j. stara si o jego zbawienie,
a uczyni to jedynie mog witemi barkamis 5).
Sobr Walencki przepisuje, aby kapan w odzie
niu, na twarzy, w mowie okazywa przyzwoito
i skromno 6).
Rozbierzmy poszczegowo, Sobr zaleca:
1. Co do odzienia. Czy mog da przykad
skromnoci kapani, ktrzy miasto dugiej sukni,
modne i eleganckie nosz stroje, wosy trefione,
a byskotkami s okryci.
2. Co do twarzy. Dla zachowania skromno
ci oczy winni mie spuszczone, nie tylko w ko
ciele i przy otarzu, ale wszdzie, gdzie znajduj
si niewiasty.

h Conc. Urcellens. tract, 3, c. 4.

2) Sess. 22, c. 1, de reform.
3) In R e g . lib. 7, ep. 32, dat. 1.
* ) I. K o r. I V , 9.
5) Hi onus totius orbis portant humeris sanctitatis. (Sanet.
Euchcr. hom. 3).
6) Sacerdos de religione sua in habitus, vultus, et sermonis
gravitate talem se exhibere studeat, ut se formam disciplinae et
modestiae infundat. (Conc. Valent, can. 15).
 3- Co do mowy. Kapan wystrzega si ma
powtarzania pewnych zda i artw wiatowych,
niezgodnych z nalen skromnoci. Czwarty So
br Kartagiski nakazywa zasuspendowanie ka
pana, pozwalajcego sobie nieprzystojnych do
wcipw J).
Kto powie : Co to szkodzi, to tylko art.
O nie, odpowiada w. Bernard, co dla wie
ckiego czowieka moe by artem, to w ustach
kapaskich na wielkie zakrawa witokradztwo,
i dodaje: Powicie usta twoje na opowiadanie
sowa Boego, otwieranie ich na takie arty
jest wzbronionem, a trwanie w tern, witokradz
twem je st-i).
w. Hieronim idzie nawet dalej, wszystko,
mwi, co nie buduje suchajcych, niebezpiecznem
jest dla mwicych A).
Wreszcie, oto co mwi Piotr Bloziusz: Co dla
wieckiego czowieka moe by tylko lekkim
bdem, dla kapana staje si cikim grzechem ;
zy bowiem przykad, jaki daje, moe innych do
zego poprowadzi 4).
10. Czytamy w w. Grzegorzu Nazianzeskim:
Na bogatej szacie, plamy bardziej si uwyda
tniaj i wicej ra oczy. Dla tego kapani w y
strzega si winni wszelkich, nawet najmniejszych
wad i przywar.
Wystrzega si tedy maj przeuewszystkiem
obmowy. w. Hieronim przypomina, e s ka-1234

1) Clericus verbis turpibus jaculans ab officio removendus.

(Cap. 6 ) .
2) Ciber. 2, cle Consid, c. 13-
3) Clamat vestis clericalis, clamat status, clamat professi animi
sanctitatem. (Ep. 58)... Omne quod non aedificat audientes, in pe
riculum vertitur loquentium.
4) Petr. Bless. in Psalm. 2, v. 10.
 20 r

piani, ktrzy uniknwszy inych wad, nie do

strzeg si obmowy J).
Potrzeba rwnie unika wszelkiej poufaoci
z osobami wieckiemi. Rozmowy na wiecie nie
wydaj zawsze zdrowej woni, a to, z czasem,
moe nas przyprawi o utrat zbawienia, jak
pisze w. Bazyli 2).
Kapani, wreszcie, maj si powstrzymywa
od tych wszystkich rozrywek wiatowych, ktre
nie s ku zbudowaniu, jako to: bywanie w tea
trze, na balach, uczszczanie do kasyna lub na
inne podobne zebrania, szczeglniej, gdzie by
waj niewiasty. Przeciwnie za, czsto widziani
by winni w kociele, na modlitwie i rozmyla
niu, na odwiedzeniach Najwitszego Sakramentu,
miejsc cudownych...
Niektrzy kapani czyni te pobone wicze
nia w ukryciu, z obawy, aby ich kto nie spo
strzeg; ot w tern nie maj cakiem susznoci.
Dobr jest rzecz, aby kapan okaza, i zajmuje
si terni wiczeniami duchownemi, nie dla zy
skania pochwa, lecz w celu dania dobrego przy
kadu i zachcenia innych do okazywania czci
nalenej P. Bogu: Aby widzieli uczynki wasze
dobre, y chwalili Oyca waszego, ktry iest w nie-
biesiech \

) Oni ab aliis vitiis recesserunt, in istud tamen quasi in extre

mum laqueum incidunt. (Ap. Abslly, p. 4, c. 9).
2) Sicut in pestilentibus locis sensim attractus aer morbum
injicit, sic in prava conversatione mala hauriuntur, etiamsi statim
incommodum non sentiatur. (Hom. Ouod Deus non sit Auctor...).
3) Mat. V , 16.
 R O Z D Z I A III.

0 czystoci kapaskiej.

1. I nie masz wagi kiraby godna byia dusze

wstrzemiliwey *). Wszystkie bogactwa ziemskie,
wszystkie zaszczyty i godnoci niczem s w po
rwnaniu z dusz czyst.
w. Efrem nazywa cnot czystoci yciem du
szy ; w. Piotr Damian krlow cnt; a w. Cy-
pryan zdobycz zwycisk.
Kto odnis zwycistwo nad naogiem prze
ciwnym tej cnocie, atwo zwyciy wszystkie inne;
przeciwnie, zwyciony od tego naogu, opano
wany bdzie przez wszystkie inne, przez nienawi,
niesprawiedliwo, witokradztwo...
Czysto, mwi w. Efrem , czyni ludzi po
dobnymi do Aniow; a w. Ambroy; K to za
chowuje czysto, Anioem je st; kto j utraci,
szatanem.
Ludzie yjcy w czystoci susznie s por
wnywani do Aniow, sam bowiem Pan nasz,
Jezus Chrystus pierwszy uczyni to porwnanie :
Bd iako Anyoowie Boy2).
Anioowie z natury swojej yj w czystoci,
ludzie za przez cnot. Szczcie, nic za zasugi
i cnota, stanowi rnic midzy Anioami a czo
wiekiem yjcym w czystoci, mwi w. Bernard.
w. Bazyli idzie dalej i utrzymuje, e : Czy
sto czyni czowieka podobnym do samego Boga,
ktry jest Duchem wszelkiej nieskazitelnoci3).
2. Czysto jest cnot tern zacniejsz i drosz,
i niezbdn jest wszystkim do zbawienia; szcze-

*) Ks. Ekkl. XXVI, 20. 2) Mat. x x n , 30.

3) Pudicitia hominem Deo simillimum facit. (Lih. de virg.).
 203

glnym jednake sposobem potrzebn jest ka

panom.
Pan przepisa by kapanom starego zakonu
pewno symbole czystoci, odnoszce si do ciaa,
jak szaty i ozdoby biae, czste umywanie, a to
z powodu, i mieli dotyka naczy powicanych,
lecz szczeglnie dla tego, i byli figur i obrazem
kapanw nowrego zakonu, ktrzy byli przeznaczeni
do ofiarow-yw^ania i piastowania w swych rkach
witego Ciaa Sowna Wcielonego. Std wr. Am
broy w oa: Jeeli przy figurze takie miao by
zachowanie, jakie przy rzeczywistoci!1).
Prawo nakazywao oddala od otarzy kapa
nw zaraonych trdem: A n i przystpi do suby...
tesli macy bielmo na oku, albo wierzb ustawi
czny 2). A w. Grzegorz tmaczy : wierzb usta
wiczny, znaczy uleganie namitnociom cielesnym.
3. Sami poganie, jak mwi Plutarch, wyma
gali po kapanach faszywych sw7ych bokw7,
najwikszej czystoci; mwili oni: wszystko, co
si odnosi do czci Boga, winno by czyste3).
U Ateczykw', wedle Platona, kapani dla za
chowania czystoci mieszkali osobno4). Z tego
powodu w. Augustyn wro a: Wielka to ndza,
gdy poganie nauczycielami i przykadem musz
by dla wiernych.
Z pomidzy kapanw praw^dziurego Boga,
mwd w7. Klemens Aleksandryjski, ci tylko za
takich uwaani by mog, ktrzy s czyci i nie
skalani. A w. Tomasz z Wilanowa dodaje: Na

') Si in figura tanta observantia, quanta in veritate. (Lib. 1,

de ofl'. c. 5).
2) K s . K ap . XX[, 18, 20.
3) Diis omnia munda.
*) N e contagione aliqua eorum castitas labefactetur.
 204

nic si nie zda pokora i sama pobono u ka

pana, jeeli nie zachowa czystoci.
Ta cnota anielska niezbdn jest szczeglniej
dla sug otarza. Kapani przy otarzu znajduj
si wraz z Barankiem bez zmazy, z Tym, ktry
by nazwany L ili padohiJ), ktry si pasie
midzy liliam i'1).
Pan Jezus obra za Matk Dziewic, za Ojca
karmiciela takiego jak Jzef, nieskalanego za
Zwiastuna. Wedle uwagi w. Hieronima, Pan
nasz najbardziej umiowa ucznia swego Jana,
dla jego panieskiej czystoci, a w nagrod tej
cnoty, powierzy mu sw Matk. A poniewa
kapanom powierza swj Koci, std Orygenes
wnioskuje, i po nich szczeglnie wymaga tej
cnoty.
w. Chryzostom mwi: Kapan winien tak
janie t cnot, iby mg zaj miejsce pomi
dzy chry anielskimi.
A zatem, zagabn moe, dla zostania kapa
nem, potrzeba koniecznie by nieskalanym. w.
Bernard odpowiada: Dugotrwaa czysto poczy
tuje si za paniestwo 3).
4. Z tego powodu Koci nasz wity, po
wszystkie czasy troszczy si niewymownie o za
chowanie tej cnoty w swych kapanach. Wszyst
kie niemal obory i .Synody pene s kanonw
zalecajcych i nakazujcych t cnot.
Papie Innocenty III tak mwi: Ten tylko
moe przystpowa do wice, kto albo zacho
wa paniestwo, albo wyprbowanej jest cnoty
czystoci... Ktrzy za ju maj wicenia, jeeliby

) Pie ir, 1. 2) Pie 11, i.

3) Longa castitas pro virginitate reputatur. (De modo bcnc
vivendi, cap. 22).
 205

nic zachowali czystoci, wykluczeni by maj od

wszelkiej godnoci ').
To i samo mwi w. Grzegorz 2).
Sw. Pawe tak tlmaczy bezestwo woone
na kapanw: Kto bez ony test, stora si o to co
Patis kiego test, iakoby si podoba Bogu. A ktry
z on iest, stara si o to co szmatu naley, iakoby
si podoba onie: y rozdzielon iest3).
S w .; Atanazy nazywa czysto Przybytkiem
Ducha Sw., yciem Aniow i koron witych 4).
Sw.Hieronim nazywa j ozdob Kocioa i chwa
kapanw.
Kapan winien zachowa czysto, mwi w.
Ignacy Mczennik, jest on bowiem mieszkaniem
P. Boga, Przybytkiem Jezusa Chrystusa, narz
dziem Ducha w. do uwitobliwienia dusz 5).
5. Czysto jest cnot nieskoczenie drog,
ale te i dla jej zachowania wielkie potrzeba
przeby walki.
Ciao jest najskuteczniejsz broni, jak po
siada szatan do uczynienia nas swymi niewolni
kami : Moc iego w biodrach iego 6). Mao wychodzi
zwycizcami z tej walki, mwi w. Augustyn 7).
Wielu to nieszczliwych, woa z boleci
w. Wawrzyniec Justynian, przepdziwszy liczne
lata w samotnoci, na modlitwie, postach, umar
twieniach, nagle opanowani zmysowoci, opu-
') In c. Amultis de aetate et qual. ord.
2) L ib . I, ep. 42.
3) I K o r. V I I , 32, 33.
4) O pudicitia, domicilium Spiritus Sancti, Angelorum vita,
Sanctorum corona. (Lib. de Virg.).
5) Teipsum castum custodi, ut domum Dei, templum Christi,
organum Spiritus Sancti. tEp. 10, ad Hers,).
6) J o b . X L , ll.
> Inter omnia certamina, sola sunt dura castitatis praelia, ubi
quotidiana pugna, ibi rara victoria. (Tract. de honor. Mulier.}.
 2 0

cili pustyni, stracili czysto i ask Pana

Boga!
Do zachowania nienaruszonej czystoci, do
jakiej ze stanu swego, obowizani s kapani,
wielkiego potrzeba dokada starania i czujnoci.
Nie dojdziem nigdy do tej cnoty, powiedzia by
w. Karol Bort meusz pewnemu kapanowi, jeeli
bezustannie czuwa nie bdziem; zaniedbanie
w tym wzgldzie, jest ju niejako utrat tej cnoty.
To staranie i ta czujno zale na uywaniu
pewnych, waciwych rodkw; jedne z nich po
legaj na ucieczce od sposobnoci, inne na uy
waniu lekarstw duchownych przeciw pokusom.
6. Pierwszym rodkiem, mwi w. Hieronim,
jest unikanie tych wszystkich, ktrych obecno
pociga do zego.
W tego rodzaju walce, mwi w. Filip Ne-
ryusz, zwycistwo jest po stronie najbardziej trwo
liwych, t. j. tych, ktrzy unikaj sposobnoci.
Takie jest zdanie Piotra Bloziusza: Ucieczka
najatwiej zwycia nieczysto.
Do wykonywania jakiejbd cnoty nie mamy,
z samych siebie, dostatecznej siy, a tembardziej,
gdzie idzie o cnot czystoci: A zrozumiawszy,
em inaczej nie mg bydi, powcigliwy, ai by Bg
d a 1). Tutaj jestemy opanowani gwatown chu
ci ku przestpstwu wprost przeciwnemu. Std,
aska P. Boga jest dla nas niezbdn, dla za
chowania skarbu tej cnoty; lecz skarb ten nosimy
w sobie, naczyniu tak wtem i tak wystawionem
na utrat; Mamy ten skarb w naczyniach g li
nianych 2).
P. Bg nie udziela pomocy tym, ktrzy do
browolnie wystawiaj si na grzech, ktrzy nie

l) Ks. Mdr. VIII , 2 1. '-) H Kor. IV, 7.

 207

unikaj sposobnoci: Kto miuje niebezpieczestwo,

zv nim zgin ie').
7. Posuchajmy zdania w. Augustyna: Prze
ciw napaciom podliwoci, ratuj si ucieczk,
jeeli chcesz wyj zwycizko *).
Jake wielu nieszczliwych, mwi umierajcy
w. Hieronim do swych uczniw 3), pogryo si
w kale rozpusty, z powodu swej zarozumiaoci.
Nikt, mwi dalej wity, nie powinien sdzi, e
ju nie moe popa w ten opakany wystpek;
choby by witym, cakowicie sobie dufa nie
moe.
A to co mwi Mdrzec: Iia li czowiek moe
skry ogie w zanadrzu swoim, aby nic gorzay
szaty iego; albo chodzi po rozpalonym wglu, aby
si nie oparzyy nogi iego ? 4).
w. Chryzostom dodaje: Czy ty jeste ka
mieniem lub elazem ? Czowiekiem jeste podle
gym saboci natury naszej. Wemieszli ogie
i nic sparzysz si ? Kt to uczyni moe ? W o
ysz latarni do siana i bdziesz mia twierdzi,
e siano si nie zajmie. A sianem natura nasza jest.
Niepodobn rzecz jest, wystawia si dobro
wolnie na grzeszenie, a nie grzeszy. Grzechu
tego unika naley, jak oczu wa. Nie tylko
trzeba si obawia ukszenia gadu, ale nawet
wstrt mie do miejsca jego przebywania. Jeeli
s osoby bdce dla nas powodem do upadku,
unikajmy ich rozmw a nawet ich obecnoci.
Cnotliwy Jzef, jak zauway w. Ambroy,
nie chcia nawet sucha, co do mwia ona

') K s . E kkl. m , 2 ;.
2) Serm. 350 dc temp.
3) TCuzeb. w licie do Pap. Damaza,
4) K s . Przyp. VI, 27. 28.
 208

Putyfarowa, uciek zaraz przekonany o niebez

pieczestwie jej mowy.
Lecz moe mi kto powie: Wiem przecie, jak
mam sobie postpi. Oto co w. Franciszek
z Assyu odpowiada: Wiem, cobym winien uczy
ni, Jcz wystawiajc si na pokus, nie wiem,
co uczyni.
8. W tej materyi potrzeba przedewszystkiem
unika widoku przedmiotw niebezpiecznych :
Wlaza mier okny naszemi').
Okny naszemi, t. j. oczami, wedle tmaczenia
w. Hieronima, w. Grzegorza i innych.
Przy obronie twierdzy, nie do jest bramy
zatarasowa, trzeba nadto i okien nie zostawia
otwartych ; std, do zachowania cnoty czystoci,
nie wystarcz wszystkie inne rodki, jeeli nie
postawimy stray dla oczu.
Tertulian pisze o jednym filozofie pogaskim,
ktry dla zachowania czystoci, dobrowolnie po
zbawi si wzroku. Nam chrzecijanom takich
rodkw' uywa nie wolno, lecz niezbdn dla
nas jest rzecz, unika patrzenia na niewiasty,
a szczeglniej przypatrywania si im. Niebezpie
czestwo nie tak polega na wadzeniu, wedug
w. Franciszka Salezego, jak raczej na wpatry
waniu si w przedmioty, mogce by dla nas
pow'odcm pokusy.
Potrzeba odwraca wzrok, nietylko od nie
wiast nieskromnych, mwi w. Chryzostom, ale
nawet od najskromniejszych i).
Dla tego suga Boy Job, uczyni przymierze
z oczyma swemi, aby nie patrze na adn nie
wiast, choby ona nawet bya nieskalan dzie-
) Jer. IX, 2 i.
2) Animus feritur et commovetur, non impudicae tantum intuitus,
sed etiam pudice. (Lib. (>, de Sac. c. 5 )-
 209

wic, wiedzc i przez wzrok rodz si ze myli:

Uczyniem przymierze z oczyma swerni, abym nie
pomylni o pannie *).
Podobne ostrzeenie czyni Ekklezyastyk: N ie
patrz na pann, aby sic nie zgorszy z je j p i
knoci -).
Jedno wejrzenie, mwi w. Augustyn, rodzi
z myl, nastpuje potem niedobrowolna po
dliwo , po niej wystpne przyzwolenie woli
i dusza jest zgubion.
Aposto, wedug uwagi kardynaa Hugona,
nakaza, aby niewiasty byy zasonite w kociele
D la A n iow 3), to znaczy, z powodu kapanw,
aby patrzc na ich twarz, nie byli kuszeni po
dliwoci.
w. Hieronim w samotnej grocie Betleemskiej,
pomimo cigych swych modlitw, biczowa i po
kut, gwatownie kuszony bywa, wspomnieniami
niewiast, ktre widywa by dawniej w R zym ie;
zaleca te Nepocianowi, aby nie tylko wystrzega
si przypatrywania niewiastom, lecz nadto, aby
nigcly nie prowadzi rozmowy o ich wdzikach.
Jedno rzucenie wzroku na Betsabe doprowa
dzio Dawida do najwikszych zbrodni: cudzo
stwa, zabjstwa, zgorszenia.
Dosy jest dla szatana, mwi w. Hieronim,
abymy nieco tylko otwarli podwoje, postara si
on, o otworzenie ich na rozcie. Jeden wzrok
rzucony na oblicze modej dziewicy, moe sta
si iskr piekieln, przynoszc mier duszy.
w. Hieronim mawia o kapanach, i nietylko
unika winni wejrzenia nieczystego, lecz nawet
ciekawego 4).
*) Job. X X X I , i. 2) EkkI. I X , 5. 3) I Kor. X I , 10.
4) Pudicitia Sacerdotis non solum ab opere immundo se absti
neat, sed etiam a jactu oculi. (C. 1, Epist. ad Til.).
OBOWIZKI KAPASKIE* 14
 2 10

q. Jeeli dla zachowania czystoci potrzeba

starannie wystrzega si przypatrywania kobie
tom, tembardziej konieczn jest rzecz unika
z niemi rozmw niepotrzebnych. N ie zasiaday
midzy niewiastam il), przestrzega Duch w. Jako
ml, mwi dalej, rozradza si w suknie, tak roz
mowa z niewiastami rodzi nieczysto w sercu
czowieka: Bo z szat ml pochodzi, a z niewiasty
zo mowa 2).
Korneliusz a Lapide takie daje tmaczenie
tego wyjtku Pisma w .: Jako ml podzi si
w sukniach przeciw woli ich waciciela, tak roz
mowa z niewiastami rodzi ze dze, nawet po
mimo woli naszej. Na podobiestwo mola, mwi
dalej, mnocego si niepostrzeenie i niszczcego
sukno, rozmowa z niewiastami zapala niepostrze
enie ogie namitnoci u ludzi najbardziej od
danych rzeczom duchownym.
Wprdce upadnie, zapewnia w. Augustyn,
kto nie chce cakowicie si wyrzec wszelkiej
cznoci z przedmiotami niebezpiecznymi w tej
m ateryi3).
w. Grzegorz opowiada4) o Orsynusie, ktry
po rozczeniu si z on, dobrowolnie i z obo
pln zgod, zosta kapanem; po czterdziesto
letnim penieniu tych obowizkw, gdy zostawa
na ou miertelnem, ona jego nadchodzi, a chcc
si przekona czy jeszcze oddycha, przykada
ucho do ust jego, wwczas Orsinus rzecze do
niej: Kobieto, oddal si, odsu som, bo pozo
staje jeszcze we mnie ostatnia iskierka ycia,
ktraby nas obydwoje pochon moga.
10. Opakany przykad Salomona dostate-
! ) EkkI. X L I I , 12. (2) Tame 1 3 .
3) Serm. 2, in Dom. 29.
4) Dialog, lib. 4, c. 2.
 2I I

cznym jest, aby kady z nas dra o siebie

samego.
Salomon, tak miy P. Bogu, tak z Panem
poufay, ktry by pirem niejako Ducha w.,
przez obcowanie z niewiastami pogaskicmi, do
tego si stopnia poniy, i na staro oddawa
cze bawanom: A gdy iu i by stary, skaone
jest serce tego przez niewiasty, e si puci za
bogi cudzem i \
Lecz czemu si dziwi, woa w. Cypryan,
czy mona pozostawa wrd pomienini i nie
pon!
Mniej potrzeba cnoty i siy do wskrzeszenia
umarego, mwi w. Bernard, anieli do pozosta
nia czystym, przestajc poufale z niewiast.
Chcesz by bezpiecznym, mwi Duch w.,
oddal od n iej dro<je twoi -). Strze si nawet prze
chodzi okoo domu, gdzie szatan ci kusi, od
dalaj si stamtd czemprdzej.
K iedy kapan potrzebuje mwi z niewiast,
naucza w. Augustyn, winien to czyni krtko
i z pewn surowoci.
Podobnie wyraa si i w. Cypryan, dodajc:
Zmuszony jeste do mwienia z niewiast, czy
to mimochodem, jakby uciekajc.
Lecz, powie kto, ta kobieta jest brzydk, nie
ma obawy. Szatan, odpowiada w. Cypryan, jest
malarzem ; chu podniecona, upikszy twarz naj
brzydsz.
Ta kobieta jest moj krewn. Posuchaj co
mwi w. Hieronim: Nie przestawaj nawet z twemi
krewnemi. Pokrewiestwo suy niekiedy do ua
twienia grzechu ; do rozwizoci i witokradz
twa, dodaje jeszcze kazirodztwo.

') K s. 3 K rl. IX, 4. 2) Przy. v, 8.

!4*
 w. Karol Boromeusz zakaza kapanom w swej
dyecezyi trzymania przy sobie niewiast, chociaby
one nawet byy bliskie krewne.
ii. Lecz to moja penitentka, prowadzi wi
tobliwe ycie, adnego nie ma niebezpieczestwa.
To nic, zawsze trzeba si obawia. Tm wicej
twoja penitentka jest cnotliwsz, mwi w. A ugu
styn, tern bardziej unika winiene wszelkiej pou
faoci ; pobono bowiem i witobliwo do
daj niewiastom wdziku 'j.
Wielebny O. Scrtoriusz Kaputus mawia, i
szatan przywizuje nas z pocztku do cnoty, aby
usun tym sposobem wszelk nieufno w nie
bezpieczestwo, potem skania nas do kochania
tej osoby dla nieje samej, nastpnie kusi nas,
wreszcie gubi.
To samo, cho innemi sowy, wypowiedzia
ju by w. Tomasz2). Szatan, dodaje w. Doktr,
umie chytrze ukry niebezpieczestwo. Z po
cztku strzay jego nie wydaj si zupenie za
trute, lecz wkrtce skutek okazuje przeciwnie.
Te osoby nie yj ju midzy sob jak Anioo
wie, lecz jak stworzenia cielesne; nie s to jeszcze
wejrzenia nieskromne, lecz zbyt czste i przedu
ono; rozmowy nie przestaj by duchowne, lecz
zbyt uczuciowe. Nieobecno jest ju przykr,
pragnienie pozostawania razem wzrasta, a w kocu,
przywizanie duchowne zamienia si zupenie
w cielesne.
h Sermo brevis et rigidus cum his mulieribus habendus est;
ncc tamen quia sanctiores sunt, ideo minus cavendae, quo enim
sanctiores fuerint, eo magis alliciunt. (S. Aug. tom. 8 in Psal. 5 )-
2) Licet carnalis allectio sit omnibus periculosa, ipsis tamen
magis perniciosa, quando conversantur cum persona, quae spiritualis
videtur; nam quamvis principium videatur purum, tamen frequens
familiaritas domesticum est periculum; quae quidem familiaritas
quanto plus crescit, infirmatur principale motivum et puritas maculatur.
 213

Piec jest oznak, po ktrych rozezna mona

mio duchown przemienion w cielesn: i. Roz
mowy dugie, niepotrzebne; a kiedy s dugie,
zawsze s niepotrzebne. 2. Czste spojrzenia i po
chway zoboplne. 3. Wzajemne tmaczcnie b
dw'. 4. Pewne mae zazdrostki. 3. Niepokj
sprawiony nieobecnoci drugiej osoby.
12. Cieleni jestemy i dlatego dre win
nimy. Bogosawiony Griordano zgromi by, pe
wnego razu, jednego ze swych zakonnikw za
to, e tene poda by rk niewiecie, chocia
bez zej myli. Ta kobieta jest wit, odpar
zakonnik. To nic, rzecze przeoony, deszcz jest
dobroczynny, ziemia jest ni rwnie a jednake
zmieszane razem, stanowi boto.
Ten czowiek jest wity, ta kobieta jest
wit, lecz poniewa dobrowolnie naraaj si,
gubi si obydwoje: Mocny natar na mocnego,
y oba spoem itp a di1).
llistorya duchowna przywodzi nastpne, opa
kania godne zdarzenie: Jedna ze witobliwych
niewiast, ktre z mioci ku Chrystusowi Panu
zbieray i grzebay ciaa witych Mczennikw,
znalaza raz Mczennika, poczytanego ju za
umarego, w ktrym tlay jeszcze resztki ycia.
Kae nie go do swego mieszkania, podejmuje
okoo niego tyle stara i pieczy, i tene odzy
skuje ycie, a wkrtce i zdrowie. Lecz c si
stao! Ot, te dwie osoby z powodu zayoci
w jakiej zostaway, byy kuszone, upady, stra
ciy czysto i ask P. Boga.
Podobne wypadki nie s rzadkie. Wielu to
kapanw z pocztku cnotliwych, z przyczyny
przywizali cielesnych stracio ask i Ducha

l) Jer. \I.VI, 12.

 214

Boego. w. Augustyn *) wspomina, i znal ka

panw zakomitych, nieustpujcych w niczem
Hieronimowi i Abroemu, a ktrzy jednake zgu
bili si, w podobnych okolicznociach.
w. Hieronim pisze do Nepocyana: Nie dufaj
zbytnie w tw czysto; sam na satn nigdy z nie
wiast nie przestawaj.
A w. Izydor z Peluzy: Jeeli konieczno
zmusza ci do rozmowy z niewiastami, oczy miej
spuszczone, a po krtkiej rozmowie, uciekaj -).
O. Piotr Consolini Oratoryanin mawia, e
z niewiastami, nawet najwitobliwszemi, takie
tylko trzeba mie stosunki, jakie si ma z du
szami czycowemi, t. j. z daleka i bez widywa
nia ich.
Tene Ojciec mawia, i dobrem jest lekar
stwem dla kapana, przeciwko pokusom nieczy
stoci, przywodzenie sobie na pami godnoci
swego stanu. Opowiada te o pewnym kardynale,
ktry obsaczony wstpnemi mylami, miewa
zwyczaj, patrzc na swj biret, przedstawiajcy
godno Ksicia Kocioa, mawia: Birecie, tobie
si polecam; tym sposobem zwycia pokus.
13. Potrzeba unika rwnie zego towarzy
stwa. Czowiek, mwi w. Hieronim, staje si po
dobnym do tych, z jakimi przestaje.
Droga, po ktrej tu chodzimy, ciemna jest
i liska; ze towarzystwo pocignie nas do prze
paci i zgubi.
w. Bernardyn Scneski zna osob, ktra,
do trzydziestu omiu lat ycia swego, ya w zu
penej niewinnoci, usyszawszy raz o jakim
spronym uczynku, w taki zaraz wpada nierzd,

') Apud S. Thori1), op. de modo confit, a. 2.

2) JJb . 1, Ep. 320.
 e, dodawa wity, gdyby szatan sta si cie
lesnym, wikszychby nie dopuszcza si niego-
dziwoci.
14. Dla zachowania czystoci, potrzeba nadto
unika prnowania; prowadzi ono, mwi Duch
w., do wielkiej liczby grzechw: Bo w ielkiej
zoci nauczyo prnowanie *).
Prnowanie, mwi Ezechiel, byo przyczyn
zbrodni i zguby Sodomczykw: Ta bya niepra
wo Sodomy... prnowanie iey 2).
Prnowanie byo powrodem, mwi w. Ber
nard, upadku Salomona.
Prac i trudem pioskramia si bodca ciele
snego 3). Dla tego w. Hieronim radzi Rusti-
kusowi, aby szatan zawsze go zasta zajtym,
gdy przyjdzie z pokus. I mwi dalej: Zajty
prac, od jednego bywa kuszonym, prnujcy
od wielu.
15. Zastanawia si teraz bdziemy nad rod
kami sucymi do pozyskania cnoty czystoci,
takimi s: Umartwienie zmysw, pokora i mo
dlitwa,
Co do umartwienia zmysw. Myl si bar
dzo, mwi w. Hieronim, ktrzy sdz, jakoby
mona byo y wTrd przyjemoci i uciech a nie
oddawa si wystpkom, do jakich one dopro
wadzaj 4).
Aposto, trapiony bodcem cielesnym, znaj
dowa pomoc i lekarstwo w umartwieniu ciaa:
Karz ciao moie, y w niewol podbiiam 5).
Ciao nie umartwione z trudnoci daje si

) Ks. Ekkl. XXXIV, 29. r ) Ezech. xvi, 49.

3) S. Isid. de contem. mun.
4 ) Si quis existimat posse se versare in deliciis, el deliciarum

vitiis non teneri, seipsum decipit. {S. Hier, iib. i. contr. Jor.).
5) I Kor. IX, 27.
 2 1 6

powodowa duchowi: Jako lilia wiedzy cierniem :

tak przyiaciolka moia miedzy crkam i). Jak lilia
wrd cierni, tak czysto zachowuje si w umar
twieniu.
Potrzeba unika wszelkiego naduycia w je
dzeniu i napoju: N ic daway krlom w in a 2),
K to zbytnie uywa wina, wystawia si tem
samem na srogie pokusy, z wielkim trudem przyj
dzie mu niemi zawadn, a tem samem zacho
wa cnot czystoci. Wino, wedle proroka, odbiera
czowiekowi rozum i czyni go podobnym bydl
ciu : Wino y pijastwo odeymuj serce :!).
O w. Janie Chrzcicielu powiedziane b y o :
Wina y sycery pi nic bodzie: y bodzie napclnion
Duchem wujtym 4).
Lecz powie kto, wino mi jest niezbdne, sa
bo mego odka wymaga abym go uywa.
Dobrze, ale uywa go naley w maej iloci,
wedle przepisu Apostoa: Ulyway potrosze wina
dla odka twego, y czstych chorb twoich 5).
Zbytek w jedzeniu rodzi rwnie nieczysto.
Takie jest zdanie w. Hieronima i w. Bona
wentury 6).
Przeciwnie, post, jak nas naucza Koci, po
skramia namitnoci, wznosi dusze i rodzi cnoty:
D eus, qui corporali jejunio vitia comprimis, men
tem elevas, virtutes largiris ct praemia.
w. Tomasz pisze: Szatan po daremnem ku
szeniu akomstwem, wyrzeka si kuszenia nie
czystoci.
16. Pokora. Bez pokory, mwi Kassyan, nie
mona zachowa czystoci.
) Pie u , 2 . *) Przyp. X X X I, 4 . 3) O/.e. iv , u .
4) uk. 1, 15. 5) I, Tym. V, 23.
*') Luxuria nutritur a ventris ingluvie. (Dc Prof. relig. Iib. 2.
c. 52).
 --- 2 17 ---

P. Bg wymierza czsto kar na pysznych,

dopuszczajc, by upadli w wystpki nieczystoci.
Ta bya przyczyna upadku Dawida, jak sam wy
znaje: Pierwey ntlim byl union, tam wykroczy').
Pokora rodzi czysto, mwi w. Bernard;
a w. Augustyn: Strem paniestwa jest mio
Boa, a zamieszkuje u pokornego 2).
Kto z chuciami cielesnemi walczyby tylko
chcia wstrzemiliwoci, mwi w. Jan Klimak 3),
podobny jest do czowieka, ktry wpadszy w mo
rze, chciaby si ze wydosta, jednej tylko uy
wajc rki. Potrzeba aby wstrzemiliwo z po
kora. do sobie wspln poday.
17. Modlitwa. Dla otrzymania cnoty czystoci,
przedewszystkiem i nadewszystko potrzebna jest
modlitwa; potrzeba si modli i nie ustawa
w modlitwie.
Powiedzieimy ju wyej, e czysto mona
tylko otrzyma i zachowa z pomoc aski Pana
Boga, a P. Bg udziela jej tym, ktrzy o to prosz.
Modlitwa bagalna jest niezbdnie potrzebn
dla dorosych, wedle tych sw Pisma w.: R si
zawtdy modli potrzeba a nic ustawa4). Procie,
a bdzie wam dano5). Std w. Tomasz wnio
skuje : Po chrzcie potrzebna jest czowiekowi
ciga modlitwa c).
Jeeli do penienia kadej cnoty potrzebna jest
nam aska Boa, o ile wicej ona jest nam nie
zbdn do zachowania czystoci, z powodu gwa
townego pocigu do wystpku przeciwnego.

') in. cxvin, 67.

2) De S. Virg. c. 5 1.
a) De Cast. grad. 15.
*) uk. XViil, 1 . Mat. VII, 7.
ii) post baptismum necessaria est homini jugis oratio. (3 p.
<1- 39 - ^ 5)-
 2 18

Niepodobna jest czowiekowi, mwi Kassyan,

utrzyma si w czystoci, swemi wasnemi siami,
bez pomocy Boej; w tej walce przeciw wa
snemu ciau, promy o pomoc z ca gorcoci
serca.
Wedle w. Cypryana, pierwszy rodek, do
otrzymania cnoty czystoci, zaley na proszeniu
P. Boga o ask stosown1).
Duch Sw. przez usta Salomona orzek b y :
A zrozumiawszy, iem inaczey nie mg by po
wcigliwy, ai by Bg da, y to samo byo m
droci, wiedzie cziy to iesi dar: szedem do Pana
i prosiem go, y rzekem ze wszystkich wntrzno
ci moich 2).
18. Sw. Cypryan naucza, i potrzeba odrazu
stawi opr pierwszym poruszeniom zmysw,
pierwszym napadom szatana i nie dozwoli aby
w, t. j. pokusa zwikszaa si i nabieraa si 3).
Sw. Hieronim podobn daje przestrog: Nie
dozwl wzrasta mylom; kiedy jeszcze maym
jest nieprzyjaciel, zabijaj4).
Mody lew atwy jest do zabicia, lecz trudny
gdy podronie.
W tej materyi wystrzega si naley rozwa
ania i zastanawiania si nad pokus; rodek sku
teczny zaley na natychmiastowem jej oddaleniu.
Walka z tego rodzaju pokusami, nie zaley
na bojowaniu z niemi wstpnym bojem, jak mwi
nauczyciele ycia duchownego, lecz na zwalcze
niu ich aktami strzelistymi mioci Boej. Ca

') Inter baec media ad obtinendam castitatem, inio et ante baec

omnia de divinis castris auxilium petendum est. (De Bon. pud.).
2) Ivs. Madr. v m , 2 1.
3) De jej.
4) Epist. 22.
 --- 2 19 ----

ufno winnimy pooy w modlitwie i w na

dziei Miosierdzia Boego.
Przy pierwszych zaraz poruszeniach nieczy
stoci dobrze jest odnowi postanowienie ponie
sienia raczej mierci, anieli zgodzenia si na
grzech ; nastpnie uda si do zasug i cierpienia
Jezusa Chrystusa i po nich oczekiwa wszelkiej
pomocy i dobra.
Tak czynili wici; byli oni z ciaa jako i my;
jako i my ulegali pokusom, a tymi zwyciyli
je rodkami. Gdy si znca do mnie jaka za
myl, mwi w. Augustyn, uciekam si do ran
Chrystusowych; caa ufno moja w ranach Zba
wiciela mego ').
w. Tomasz z Akwinu oddali bezwstydne
naleganie jednej rozwizej kobiety sowami: Nie
dozwl, Panie Jezu i Najwitsza Panno Maryo!
19. W tych niebezpiecznych pokusach nader
uyteczna jest rzecz czynienie znaku krzya na
piersiach, wzywanie Anioa Stra i swego Pa
trona, lecz nadewszystko udawanie si do Pana
Jezusa i Jego Najwitszej Matki. Wzywa na
tychmiast wite Ich Imiona i nie ustawa, dopki
pokusa nie ustanie. Jake wielk si maj Imiona
Jezusa i Maryi w napadach pokus nieczystych !
Najwitsza Panna susznie nosi nazw: Matki
piknej mioci i stranicy paniestwa. Odmawia
nie rano i wieczr po trzykro A ve na cze
Niepokalanej Dziewicy jest rodkiem bardzo sku
tecznym.
O. Segneri opowiada, i pewien grzesznik po
grony w caej ohydzie nieczystoci, spowiada
si by raz u O. Mikoaja Zucchi T. J. Ten Ojciec
przepisa mu by za pokut, a zarazem jako ro-

Med. c. 22.
 220

dek zabezpieczajcy, odmawianie rano i wieczr

po trzy Zdrowa na cze Niepokalanego Po
czcia. Po wielu latach, tene sam grzesznik
spotkawszy swego dawnego spowiednika, rzuca
si mu do ng i szczer spowiedzi dowodzi zu
penej poprawy. Pytany od Ojca, co spowodo
wao t szczliw przemian, wyznaje, i j
otrzyma prostym i atwym sposobem, przez od
mawianie naznaczonej mu dawniej pokuty. Z po
zwoleniem penitenta opowiedzia by O. Zucchi
to zdarzenie z ambony. Pomidzy suchaczami
znajdowa si onierz majcy nieprawe a wyst
pne stosunki. Wzruszony kazaniem, postanowi
odmawia codziennie trzy Zdrowa, i niebawem
za porednictwem Bogarodzicy uwolni si od
swych wystpnych wizw. Pewnego dnia, wie
dziony faszyw gorliwoci, uda si do kobiety,
z ktr zbrodnicze miewa dawniej stosunki, w celu
jej nawrcenia. W chwili wejcia do domu, uczu
gwatowny wstrt przestpienia progu i wrci
si. Pozna wwczas opiek swej Ordowniczki,
nie dozwalajcej mu rozmowy z t kobiet; na
raajc si bowiem dobrowolnie na sposobno
do grzechu, mgby by z atwoci upa.

R O Z D Z IA IV.
O nauczaniu.

i. Gdyby wszyscy kaznodzieje i spowiednicy

wypeniali sw powinno, wszyscy ludzie yliby
witobliwie.
li kaznodzieje i li spowiednicy zgub s
wiata; mwi li, t. j. tacy, ktrzy nie peni
 22 l

swych obowizkw. Najprzd mwi bdziemy

0 kaznodziejach.
2. Kazania. Wiara rozesza sic po wicie
przez opowiadanie; opowiadaniem chce Pan. by
si utrzymaa. Wiara tedy z suchania: a siar,ha
nie przez sowo Boe').
Niedo dla chrzecijanina, aby zna gwne
zasady wiary, powinien nadto, czsto sucha
sowa Boego, przypomina sobie wano zba
wienia, obznajamia si ze rodkami do jego
osignicia.
Aposto zaleca Tymoteuszowi: Przepozainday
sozco: nalegay w czas, nie wczas: karz, pro, ay,
z wszelak cierpliwoci y nauk'-).
Pan kaza by to samo prorokom: Izajaszowi
1 Jeremiaszowi; do pierwszego powiedzia: Wolay,
nie przestawny, tako trba wyno jlos siady: a opo-
wiaday ludowi memu zoci ich, a domowi Jakd-
bowemu grzechy ic h 3). Do drugiego: Otom dal
sowa moie 7t> usta twoie. Otom ci dzi postanozvil
nad narodami y nad krlestwy, aby wyrywa,
y kazi . . . y budowa, y sadzi4).
Pan zobowiza swych uczniw i kapanw
ich nastpcw do nauczania: Idc tedy nauczaycic
wszystkie narody. . . chowa wszystko com wam kol-
wiek przykaza5).
Kiedy grzesznik jaki zginie z powodu nie
znajomoci sowa Boego, od kapana Pan da
bdzie zdania z tego rachunku: Je li gdy ia rze
kn niezboinemu: m ierci umrzesz, nie opowiesz
mu, a n i mu rzeczesz aby si odwrci od drogi swey
niezboiney, y y: on niezboiny w niczboinoci swey
umrze, a krzcie iego z reki twey szuka bd6).*)

*) Rzym. X, 1 7. 2) II, Tym. IV, 2. 3) Izai. UVIII, 1.

*) Jer. j. 9, 1. 5) Matt. XXVIII, 19, 20. c) Ezech. lii, 18.
 222

3- Nauczanie winno by takie, aby innym

zbawienie przynioso.
A b y kogo nauczy, trzeba samemu umie,
std cige nabywanie nauki rzecz jest konie
czn. Kto naucza nieumiejtnie, w sposb nie
waciwy, wicej zrobi zego, anieli dobrego.
W parze z nauk idzie ycie kaznodziei. Jeeli
yciem swojem kaznodzieja wystawia si na po
gard, mwi w. Grzegorz, nauczanie jego tene
sam los spotka.
Jakim sposobem sowa nauczajcego mog
przekona, jeeli jego postpowanie zadaje kam
sowu ! '). le yjcy kaznodzieja nauczaniem swem
wydaje wyrok na samego siebie, wedle tych
sw Pawa w.: N ie moesz byd wymoivion. . .
AIbowiem w czym drugiego sdzisz, samego siebie
potpiasz -).
O. M. A vila pytany o najlepszy sposb nau
czania, odpowiedzia: Najpierwsz i najlepsz re
gu jest mio P. Jezusa.
Kto nie gore, nie zapali, mawia w. Grze
gorz. Potrzeba by samemu ogarnitym ogniem
mioci Boej, ab}'" j w innych rozpomieni.
Wedug wTyraenia w. Franciszka Salezego,
serce musi przemawia do serca. K to peni to,
co mwi, mwi bdzie z przekonania, z serca,
i taki tylko zdolny jest przekona innych j na
tchn w nich mio Bosk.
Kaznodzieja winien ucieka si do modlitwy,
wedug sw Chrystusa P an a: Co w ucho syszy
cie, przepowiadaycie na dachach3); na modlitwie
winien czerpa uczucia, ktre nastpnie ma wle
wa w dusz swych suchaczy.
) Denegastis in opere, quod videmini profiteri in verbo.
(S. Chr.).
-) Rzym . li, i. 3) Mat. X, 2 ;.
 IV rozmylaniu moim rospalil sic ogie ). Mo
dlitwa zapala w sercu kaznodziei ogie mioci
Boej; tam znajduje on strzay miosne, ktremi
przeszywa bdzie serca swych suchaczy.
4. Kaznodzieja winien naucza przez wzgld
na chwa P. Boga, bez adnego widoku docze
snego ; nie dla czczej chway, lecz dla zbawie
nia dusz.
Kazanie winno by zastosowane do pojcia
suchaczy; jest na to wyrana ustawa Soboru
Trydenckiego 2).
Czcze sowa, brzmice peryody, mwi w.
Franciszek Salezy, s dum kaza; poniewa,
naprzd Duch Sw. nie jest z tym, ktry prawi
prne sowa, nastpnie, najwiksza cz sucha
czy nie rozumie jzyka kwiecistego. Lito bierze,
gdy si widzi ludzi wychodzcych z kocioa po
kazaniu, smutnych, znudzonych; powd za jest,
i nie rozumieli tego, co syszeli.
Kaznodzieje, s sowa O. M. Avili, ktrych
styl nadty, niezrozumiaym jest dla suchaczy,
zdradzaj Jezusa Chrystusa; nie szukaj oni bo
wiem chway P. Boga, ale dogadzaj swej wa
snej mioci.
Zych kaznodziei uwaa O. G. Sansio za pra
wdziwych przeladowcw Kocioa; albowiem,
mwi, gubi oni kazaniami napuszonemi wielk
liczb dusz, ktreby mona byo do nieba po
prowadzi naukami prosterni i prawdziwie apo
stolskiemu
Aposto powiedzia: Przepowiadanie moie nie

) P.sal. XXXVIU, 4.
2) Arcbipresbyteri. . . per se vel alios idoneos plebes sibi com
missas pro eorum capacitate pascant salutaribus verbis. (Tridd.
Sess 5, c. 2, de refor.).
 2 2 4

w przyludzajcych mdroci ludzkiey siowiech, ale

70 okazaniu ducha y mocy , ).
W yciu witych oddaj wielkie pochway
tym, ktrzy przeznaczeni do pracy okoo zba
wienia dusz, nauczali w sposb prosty i przyst
pny dla swych suchaczy; aden za nic jest
pochwalony za to, i uywa stylu piknego
i kwiecistego,
5. Strecimy tu, w niewielu sowach, co znany
Ludwik Muratori mwi, w swej doskonaej ksi
eczce pod tytuem : Eloquenza Populare.
Dwa s rodzaje wymowy, wzniosa i pospolita.
Wymowa wzniosa opiera si na wszechstron
nej znajomoci, gbokich mylach, szczytnych
pogldach ; uywa wyrae wietnych, peryodw
zaokrglonych.
Wymowa pospolita wygasza prawdy wieczne
z naiwn prostot; nauka jej atwa, styl prosty
a std przystpny dla wszystkich.
Kaznodzieje przemawiaj nie tylko do wy-
ksztaceszych, ale nadto do prostaczkw, a ci
ostatni stanowi zwykle wikszo.
W e wszystkich naukach ludowych, jako to
w misyach, wiczeniach duchownych, trzeba si
wyraa w sposb zupenie prosty i zrozumiay.
Przed Bogiem, dusze ludzi wyksztaconych
nie s droszemi od dusz prostaczkw, a kazno
dzieja obowizany jest do pracy nad zbawieniem
tak jednych jak drugich, wedug przepisu A po
stoa : Mdrym i niemdrym jestem powinien 2).
Lecz dla ludzi wyksztaconych nawet, kaza
nia proste korzystniejsze s od zbyt kwiecistych
i wyszukanych. W tych ostatnich, uwaga wicej
jest zwrcon na wietne zwroty mowy, anieli

) 1, Kor. u, 4. 2) Rzym. 1, 14.

 225

na jej znaczenie, a umys staje si pohopnym

do krytyki; std, ani rozum ani wola nie s po
ruszone, a cae kazanie mao, albo adnego nic
przynosi owocu.
O. Pawe Segneri (modszy), kac w prosty
zupenie sposb, podbija serca ludzi najucze-
szych, jak mwi Muratori. To samo si dziao
Ti a kazaniach w. Franciszka Regisa.
Kaznodzieja majcy na celu zbawienie dusz,
nie powinien zwaa na pochway: O pikne myli,
jaki mwca, co za wielki czowiek i tym podo
bne, ale ca chwa swoj pooy w tern, iby
kady ze suchaczy odchodzi z alem za grze
chy, z postanowieniem odmiany ycia i oddania
si zupenie P. Pogu.
Wytmaczy dobrze ca rzecz, poruszy
serca suchaczy, sprawi jednem sowem, aby po
stanowili wykonywa rady i przestrogi, jest celem
prawdziwej wymowy.
Wymowa pospolita nie pogardza jednake
sztuk oratorsk, uywa ona podobiestw, roz
kadu i porzdku w dowodzeniach, ma swj wstp
i zakoczenie, lecz nie wychodzi z ram, jakie jej
nakrela prostota; ma ona na celu przyniesienie
prawdziwego dobra, nie za pozyskanie prnej
ch way.
Suchacze nie znajduj wprawdzie przyjemno
ci w podobnych kazaniach, nie bdzie tam bo
wiem ani wietnych wyrae, ani sztucznych
zwrotw, lecz znajd tam rzecz istotnej wartoci,
naucz si zajmowa tern, co im jest jedynie po
trzebne, zbawieniem swojem.
6. Te uwagi stosuj si do kaza, miewanych
po miastach , gdzie znajduj si i ludzie wy-
ksztacesi. Lecz w kazaniach wiejskich, nauk
jeszcze prociej i dostpniej wykada naley.
O BC W I^KI KAPASKIE. 15
 2 2

Kaznodzieja winien sobie wyobrazi, e sam

jest wieniakiem i jako taki, chce drugiego owie
ci, nauczy, przekona. Std, wyraenia jego
bd podobne do tych, jakich lud miejscowy
uywa, okresy krtkie, sposb rozumowania za
stosowany do suchaczw. Sowem, ma si stara
0 to, aby by zrozumianym. Winien unika wszel
kich rozpraw naukowych, scholastycznych, mi
stycznego wykadu Pisma w. i innych podo
bnych, za wysokich dla otoczenia swego.
Prawdziwy talent i prawdziwa zasuga kazno
dziei, zale na jasnem okazaniu prawd wiecznych
1 wanoci zbawienia; na ujawicniu zasadzek sza
taskich i niebezpieczestwa, w jakie popa mog
i zgin; wreszcie, na wskazaniu rodkw, jakich
uywa potrzeba dla zabezpieczenia si od pieka,
pozyskania nieba, a wszystko w sposb atwy
i dostpny.
W nauczaniach teg-o rodzaju uyteczn wielce
jest rzecz uywanie pyta i odpowiedzi; przy
taczanie przykadw o karach, jakie P. Bg tu
jeszcze na ziemi wymierza na grzeszniki, a oraz
wybitniejsze zdarzenia z ycia witych.
rodki, jakich maj uywa do osignicia
zbawienia, czsto powtarza naley, dla gbszego
wkorzenienia ich w pami.
Koczc ten wyjtek z Muratorego, przywie
dziemy tu jeszcze jedn jego uwag.
Kaznodzieje powicajcy prawdziwo dobro
suchaczy swej prnej sawie niech wiedz, c
mwic do ludu stylem grnym, kwiecistym, nie
osigaj cakiem swego celu; wystawiaj si
tym sposobem nie na pochway, lecz suszne szy
derstwa ludzi wyksztaconych.
 227

R O Z D ZIA V.
0 suchaniu spowiedzi.

1. Znakomity Papie w. Pius V, powiedzia

b y : Zdolni spowiednicy najskuteczniej wpyn
mog na dobre ycie chrzecijan.
A by godnie spenia obowizki spowiednika,
potrzeba przedewszystkiem przej si niebezpie
czestwami i licznemi przykrociami, jakich si
doznaje w tern urzdzie. Sobr Trydencki mwi:
Urzd straszny dla samyche Aniow *).
C moe by trudniejszego, mwi w. W a
wrzyniec Justynian, nad zdawanie rachunku z y
cia innych.
Nie ma materyi, w ktrej pomyka byaby
niebezpieczniejsz, takie jest zdanie w. Grzego
rza. A Pan da bdzie rachunku od spowie
dnika : Bd szuka trzody moiey z rk ich -).
Aposto rwnie naucza: Bdcie posuszni prze
oonym waszym, y bdcie im poddani. Albowiem
oni czui ktrzy za dusze wasze liczb odda niai 3).
Tak wic, wnioskuje w. Grzegorz, ilu peni
tentw, tyle dusz, za ktre spowiednik odpowiada
przed Rogiem. A w. Chryzostom: Jeeli z wielk
trwog przyjdzie nam zdawa rachunek za grze
chy wasne, czeg ma oczekiwa ten, ktry za
wielu, liczb da musi!
2. Nie jest tu mowa o tych przykadnych
kapanach, ktrzy, peni witej bojani maj
staranie o nabycie zdolnoci potrzebnych do na
leytego speniania tej wanej czynnoci, i to
w jedynym celu podbicia dusz Jezusowi Chrystu-

!) Angelicis humeris formidandum. (Sess. 6, c. i).

2) Ezecli. X X X I V , io . 3) yd. X I I I , 17.
 228

so w i; lecz te przestrogi przypomnie wypada tym,

ktrzy ze stanowiska zupenie wiatowego, w wi
dokach interesu osobistego lub mioci wasnej,
bez stosownej nauki i usposobienia, zuchwale
zasiadaj na Trybunale Sakramentalnym.
Posuchajmy w. Wawrzyca Justyniana: Nie
pospolitej mdroci i wiele aski potrzebuje, kto
dusze usiuje wskrzesi do ycia.
A by by dobrym spowiednikiem niezwyk
potrzeba posiada nauk. Wyobraaj sobie nie
ktrzy, e nauka teologii moralnej jest atw ;
przeciwnie, mwi Gerson, jest ona najtrudniejsz
ze wszystkich nauk. Takie te jest zdanie w.
Grzegorza Wielkiego 5) i w. Grzegorza Nazian-
zeskiego 2).
Sw. Franciszek Salezy utrzymywa, e czyn
no spowiednika jest najwaniejsz i najtrudniej
sz ze wszystkich. Najwaniejsz, idzie tu bowiem
o zbawienie wieczne, ktre jest celem wszystkich
nauk i obejmuje wielk liczb; najtrudniejsz,
albowiem oprcz przytoczonych ju powodw,
mnstwo jest przypadkw' i okolicznoci, ktre
wszystkie w rachunek bra naley. Zasada jaka
zastosowana do pewnego zdarzenia, w danych
okolicznociach, nie moe suy wr innem podo-
bnem zdarzeniu, jeeli okolicznoci bd zmienione.
3. Niektrzy kapani zaniedbuj czytania Mo
ralistw, utrzymujc, jakoby dostateczn byo
rzecz dla spowiednika, poznanie gwnych za
sad, a rozwizanie przypadkw szczeglnych nie
stawia adnych trudnoci.
Ot, przypadki szczeglne rozwizuj .si
wprawdzie na podstawie zasad, lecz trudno caa

') A rs artium, regimen animarum. (Bon. Post. p. 1, c. i).

2) Scientia scientiarum mihi esse videtur, hominem regere.
 ley na waciwem zastosowaniu. Istnieje dotd
bardzo wiele praw, bulli, wyrokw, kanonw,
oprcz nowych cigle przybywajcych, ktre
dobry spowiednik zna koniecznie winien, co bez
czytania moralistw, rzecz jest niemoebn.
Uczony autor Poradnika dla spowiednikw
poczynajcych utrzymuje, i wielu uczonych teo
logw, przy caej swojej nauce, nie znaj Teo
logii moralnej. Takie zdanie jest Sperelliego.
Wielu spowiednikw, mwi, oddaje si Teologii
scholastycznej, a zaniedbuje moraln, a tym spo-
sobem siebie i swych penitentw do zguby do
prowadzaj.
Potrzeba przej si t prawd, i udzielanie
Sakramentu Pokuty wymaga gbokiej erudycyi
i wielkiej roztropnoci. Bez roztropnoci, jakkol
wiek byby spowiednik uczonym, may osignie
skutek, a czsto bardziej szkodliwym, anieli po
ytecznym si stanie.
4. witobliwo niezbdn jest dla spowie
dnika, z przyczyny wielkiej siy, jakiej potrzebuje
w spenianiu swych obowizkw; to jest zdanie
w. Wawrzyca Justyniana ').
Potrzeba naprzd mie wielk mio, aby
jednakowem sercem przyjmowa tak ubogich
jako i bogatych, prostaczkw i uczonych, grze
sznikw zarwno jak i dusze pobone.
Niektrzy kapani spowiadaj tylko chtnie
same dusze pobone, a gdy si zbliy do ich
konfesyonau ubogi wieniak z zaniepokojonem
sumieniem, suchaj go niecierpliwie i odpychaj
z krzywdzc ostroci. C si tedy stanie? Ot,
ten nieszczliwy, co ju i tak, idc do spowie-

) Nemo nisi valde sanctas, absque sui detrimento proximorum

curis occupatur.
 230

dzi, zada gwat sobie, powemie odraz do S a

kramentu, dre bdzie na samo o nim wspo
mnienie, a z rozpaczy, odda si yciu rozpustnemu.
Do takich to spowiednikw powiedzia by
Pan : Niewiecie czyiego ducha iestccie *).
Takie postpowanie nie jest godne spowie
dnikw, ktrzy maj mie serce pene mioci,
wedug przepisu Apostoa: Przyobleczcie si tedy
<iako wy bram Boy, wiciy umiowani) wc wntrz
noci miosierdzia 2).
Tm wicej przygnieciony jest kto ciarem
swych grzechw, tern wicej trzeba mie okoo
niego starania, tern wiksz nie mu pomoc,
podwoi ku niemu sw mio.
Nie jestecie sdziami zbrodni dla karania,
pisze Hugon, lecz sdziami chorb uzdrowienia.
Potrzeba wprawdzie ostrzedz grzesznika, w y
kaza nieszczliwy stan, w jakim si znajduje
i niebezpieczestwo zguby wiecznej, na jakie si
naraa; lecz naley to czyni z najwiksz mi
oci , przypominajc, i winien mie ufno
w Miosierdziu P. Boga, a nadto poda rodki
do poprawy.
Wwczas nawet, gdy spowiednik nie daje
rozgrzeszenia, agodnie ma si obej z peniten
tem ; naznaczy mu czas do powrotu i rodki,
jakich winien uywa do dobrego odbycia na
stpnej spowiedzi. Przedewszystkiem wystrzega
si naley krzywdzcych wyrzutw, ktre mo
gyby grzesznika do rozpaczy doprowadzi. Na
kropl miodu wicej si apie much, anieli na
funt aloesu, mawia w. Franciszek Salezy.
To wymaga duo czasu, powie kto, a tymcza
sem inni czekaj do spowiedzi i niecierpliwi si.

') huk. ix, 53- :t) Kolos, in, i 2 .

 2 3 1

Prawda, ale czy nie lepiej dobrze wyspowia

da jednego grzesznika, nili le dziesiciu! Zre
szt, nie bdziesz zdawa rachunku za tych, ktrzy
mieli si spowiada, lecz za tych tylko, ktrych
wyspowiadae.
5. Wielka sia moralna potrzebna jest kapa
nowi przy suchaniu spowiedzi niewiast. Wielu
bardzo kapanw zgubio si w podobnych oko
licznociach.
Suchaj spowedzi modych panienek i nie
wiast, sysz zeznania ich pokus i upadkw. Serce
naturalnie przywizuje si do niewiast, zwaszcza,
gdy z ca ufnoci odkrywaj swe saboci;
niebezpieczestwo wzrasta, gdy s pobone i cno
tliwe, albowiem, mwi Anio Szkoy, ywsze wy
wouj wwczas uczucie. Uczucie rodzi si i wzra
sta zoboplnie, przywizanie ronie w tym samym
stosunku, a z duchownego, jakie bywa na po
cztku, szatan z atwoci przedzierzgnie je w cie
lesne, tak utrzymuje w. Tomasz.
Potrzeba rwnie siy moralnej do poprawienia
penitentw, do odmwienia im, w razie potrzeby,
rozgrzeszenia.
Jeeli penitent nie jest naleycie usposobiony,
jakiekolwiek by zajmowa stanowisko, spowiednik,
bez adnego wzgldu na wynikn mogce dla
siebie przykroci, powinien zatrzyma rozgrzesze
nie : N ie saray si aby by sdzi, aiby mg
moc przeomie nieprawoci: by si sna nie ulk
osoby monego *).
Pewien zakonnik z naszego zgromadzenia od
mwi by susznie rozgrzeszenia jednemu kapa
nowi, spowiadajcemu si u niego w zakrystyi

) Ekkl. VII, u.
a usysza, od swego penitenta te wyrazy: Gupi
jeste.
To rzecz jest przykra, ale trudno temu zara
dzi. Spowiednicy obowizani s czsto do od
mawiania lub odraczania rozgrzeszenia peniten
tom nic naleycie usposobionym; szczeglniej,
jeeli nie chc si podda sprawiedliwemu za
douczynieniu, jeeli cigle tene sam grzech
popeniaj bez najmniejszej poprawy i w innych
podobnych okolicznociach.
6. Niezwyka surowo rwnie jak i zbytnia
pobaliwo, prowadz spowiednika na wieczne
potpienie.
Zbytnia pobaliwo, mwi w. Bonawentura,
rodzi zarozumiao, niezwyka surowo prowadzi
do rozpaczy.
Nie ulega adnej wtpliwoci, i wielka liczba
spowiednikw, skutkiem zbytniej pobaliwoci,
staje si przyczyn mnogich nieszcz. Rozwi-
li, a tych jest najwiksza liczba, udaj si do
tych atwych spowiednikw i tam mier i zgub
sw znajduj.
Lecz zbytnia surowo rwnie jest zgub,
i to jest zdanie uzasadnione Gersona1).
Sw. Rajmund pisze: Nie bd skonnym do
uwaania grzechw za miertelne, jeeli nie masz
na to pewnoci z Pism a2).
Kto, bez gruntownych podstaw, wykroczenie
jakie uwaa za miertelne, mwi w. Antonin,

') Per ejusmodi assertiones rigidas, et nimis strictas in rebus

universis, nequaquam eruuntur homines a luto peccatorum, sed in
illud profundius, quia desperatius, demerguntur. (Lib. 4, p. 3, de
Vita Spirit. Lect. 4). Dodaje: Doctores Theologi non debent esse
faciles ad asserendum aliqua peccata mortalia, ubi non sunt cer
tissimi de re.
2) Lib. 3, de Poonit. I, 2 1 ,
aedificat ad gehennam t. j. prowadzi dusze na
potpienie ').
Oto co mwi Sylwrcster: Kady moe ze spo*
kojnem sumieniem i zdaniem znanych pisarzy,
jeeli przeciw nic ma wyranego orzeczenia Pi
sma w., lub postanowienia kocioa.
Takie jest zdanie Jana Nidera 2).
Ktoby za szed za zdaniem sprzci wiajcem
si wyranie Pismu w., lub przeciw zdaniu ogl
nie przyjtemu a opartemu na powadze Kocioa,
nie moe by od bdu wymwionym; tak nau
cza w. Tomasz3). Std wnosi susznie mona,
i spowiednik moe i za zdaniem tych, ktrych
si radzi, byleby obydwa warunki powysze za
chowane byy.
Wszystko to zgadza si z w^ykadem Gabryela
Biela, ktry pisa okoo r. 1480 4).
7. Zastanowimy si teraz nad tern, jakie winno

) Questio in qua agitur, utrum sit peccatum mortale vel non,

nisi ad hos habeatur auctoritas expressa Scripturae, aut Canonis
Ecclesiae, vel evidens ratio, periculosisinic determinatur. (Pari. 2,
tit. i, c. i i , . 28). A gdzieindziej: E x praedictis igitur videtur
dicendum, quoti ubi in hujusmodi ornatibus Confessor invenit clare
et indubitanter mortale, talem non absolvat, nisi proponat absti
nere a tali crimine. Si vero non potest dare percipere, utrum sit
mortale, non videtur tunc praecipitanda sententia (ut dicit Guillcl-
mus specie in quodam simili), scilicet ut deneget propter hoc ab
solutionem, vel illi faciat conscientiam de mortali, quin faciendo
postea contra illud, etiamsi illud, non esset mortale, ei erit mor
tale, quia omne quod est contra conscientiam, aedificat ad gehen
nam. Iit cum promptiora sint jura ad solvendum, quam ad ligan
dum, ct melius sit Domino recidere rationem de nimia misericordia,
quam de nimia severitate, ut dicit Clnisostomus, potius videtur
absolvendus, et divino examini dimittendus. (Part. 2, tit. 4, c. 5).
2) Consol, An. timor. 3 p. c. 20.
3) Quodlibet 3, art. 10.
4) Prima opinio videtur probabilior, quia nihil debet damnari
tanquam mortale peccatum, de quo non habetur evidens ratio, vel
manifesta auctoritas Scripturae. (In 4 Disp. 16, qu. 4. Conci. 5).
 2 34

by postpowanie praktyczne spowiednikw wzl-

dcm tych, ktrzy wpadaj w te same grzechy,
albo znajduj si w okazyi bliskiej.
Trzeba rozrni dwojakiego rodzaju okazy,
okazy blisz i dalsz.
Okazya dalsza rzadko si staje przyczyn
upadku.
Okazya blisza uwaana sama w sobie i oder
wanie, jest zawsze, albo prawie zawsze, przyczyn
upadku; uwaana wzgldnie, jest przyczyn cz
stego upadku.
Oto prawdziwa nauka i przez wikszo przy -
jta, pomimo zdania niektrych, przyjmujcych
za okazy blisk t, w ktrej zawsze albo pra
wie zawsze upadek nastpuje.
Rozrniaj jeszcze okazy dobrowoln i ko
nieczn.
Dobrowolna jest ta, ktr atwo usun mo
na ; koniecznej za nie mona usun bez wiel
kiej szkody lub zgorszenia innych.
8. Wielka liczba doktorw naucza, i mona
rozgrzeszy raz i drugi tego, ktry si znajduje
w okazyi bliskiej, nawet dobrowolnej, jeeli szczere
ma przedsiwzicie usunicia jej za pierwsz spo
sobnoci.
Sw. Karol Boromeusz rozrnia okazy na
wewntrzn i zewntrzn. Wewntrzna jest wten
czas, kiedy kto trzyma np. w domu swym na
onic; do zewntrznej nale pobicia, blunier-
stwa podczas gry lub rozmowy.
Pozostajcego w okazyi zewntrznej mona
dwa lub trzy razy rozgrzeszy, lecz gdy nie na
stpuje poprawa, odmwi rozgrzeszenia, dopki
nic usunie okazyi. Co si tyczy okazyi wewntrz
nych, to przed usuniciem ich, nie naley roz
grzesza ; obietnica tu nie wystarcza. Odsunicie
 235

okazyi bliskiej rzecz jest trudn i wymagajc

zadania sobie wielkiego gwatu; ot, kto otrzyma
rozgrzeszenie, oglnie mwic, nie bdzie chcia
zada sobie tego gwatu, wymawia si bdzie
sam przed sob, dufa, i pokona pokus. Do
wiadczanie jednak uczy przeciwnie; zostajcy
w okazyi bliskiej, po otrzymaniu rozgrzeszenia
od zbyt pobaliwych spowiednikw, nie usunli
jej, ulegli pokusie i popadli w stan gorszy od
poprzedniego.
Grzesznik, nie usuwajcy okazyi bliskiej przed
spowiedzi, nie posiada stosownego usposobienia
do jej dobrego odbycia, a tem samem do otrzy
mania rozgrzeszenia, a spowiednik udzielajcy go
w tym razie ciko zawinia.
Mona przyj za regu ogln, i kiedy
idzie o grzechy uczynkowe, w szczeglnoci za
cielesne, im wicej spowiednik okae surowoci,
tein lepiej dopomoe grzesznikom ; przeciwnie
za, r pobaliwo zgubn jest dla nich zawsze.
w. Tomasz z Wilanowa mawia o spowie
dnikach zbyt pobaliwych, e s niezboinie po
boni '). Podobna mio nie jest prawdziw mi
oci.
9. Jednake s przypadki, w ktrych mona
da rozgrzeszenie, chocia okazya bliska nie jest
usunit, naprzykad, gdyby penitent owiadczy
stae postanowienie poczone z prawdziwym a
lem ; a z drugiej strony, gdyby nie mona usu
n okazyi, tylko po pewnym przecigu czasu,
lub gdyby si przedstawiy inne niezwyke oko
licznoci, zniewalajce spowiednika do udzielenia
natychmiastowego rozgrzeszenia.
Podobne okolicznoci rzadko si w istocie

) Impie pios.
 236

przydarzaj, i z nader wielk trudnoci naley

rozgrzesza takich, ktrzy znajdujc si w okazyi
bliskiej, nie usunli jej, zwaszcza, gdy tego nie
uczynili pomimo licznych przyrzecze.
Penitent po wyspowiadaniu si z swych grze
chw, nie ma jeszcze, przez to samo, prawa do
rozgrzeszenia; wszyscy doktorzy zgadzaj si na
to, e go nie moe da natychmiast. Spowie
dnicy, jako prawdziwi lekarze dusz, mog i po
winni nawet odracza rozgrzeszenie, jeeli os
dz, e zwoka ta suy bdzie do poprawy
grzesznika.
10. Uwagi powysze stosuj si do okazyi
dobrowolnej, lecz jeeli ona jest konieczn, peni
tent, cile mwic, nie ma obowizku usunicia
je j, albowiem istnieje ona wbrew jego woli
i z wielk dla przykroci; spodziewa si te
mona, i P. Bg raczy mu udzieli wikszej po
mocy do oparcia si pokusie. Std jako regua
oglna, mona rozgrzeszy penitenta zostajcego
w okazyi koniecznej, aby tylko uczyni mocne
postanowienie uycia wszelkich rodkw, w celu
uniknienia nowych upadkw.
vSrodki uwaane za najskuteczniejsze w po
dobnych okolicznociach s nastpujce:
1. Ucieczka; potrzeba unika znajdowania si,
sam na sam, z osob wspwinn, rozmawianie
z ni poufale, a nawet spogldania na ni.
2. Modlitwa, tak mylna jak i ustna; cige
wzywanie P. Boga o pomoc, a Najwitsz Pann
o porednictwo.
3. Czeste uywanie Sakramentw Pokuty i K o
munii w., tam si bowiem nabiera si, do walki
z nieprzyjacielem zbawienia.
Jeeli za penitent cigle upada, nie czyni
wysilenia ku poprawie, wwczas, wedle, najpo-
 2 37

wszcchnicjszego i najsprawiedliwszego mniema

nia, nic ma by rozgrzeszonym, chyba, e uchyli
okazy, choby mia yciem przypaci, etiam
cum jactura vitae, jak mwi doktorzy; ycic;
bowiem wieczne wicej jest warte, anieli ycie
doczesne.
Co wicej, chocia wedug reguy, mona
rozgrzeszy penitenta, bdcego w okazyi ko
niecznej, jeeli skdind dobrze jest usposobiony,
jednake kiedy idzie o grzechy cielesne, lepiej
odroczy rozgrzeszenie i dopiero po prbie dwu
dziesto lub trzydziestodniowej, wiernie wytrzy
manej, takowe udzieli.
Kiedy spowiednik uwaa za potrzebne odro
czenie rozgrzeszenia, obowizkiem jest jego takowe
odroczy, winien bowiem uywa waciwych
i stosownych rodkw do poprawy swych pe
nitentw'.
Nakoniec, co si tyczy grzechw przeciw
cnocie czystoci, wiedzie naley, e czowiek
przywyky do ycia rozpustnego, nie tylko po
winien usun okazy blisk ale nawet dalsz,
gdy z przyczyny jego wielkiego osabienia mo
ralnego, do jakiego doprowadzi go nag w zem,
te ostatnie staj si dla bliskiemi.
i t. Co si tyczy grzesznikw' upadajcych
w te same wystpki, potrzeba tu rozrni takich,
ktrzy si z nich jeszcze nie spowiadali, od tych,
ktrzy po spowiedziach swoich, w' te same brn
grzechy, bez najmniejszej poprwry.
Co do pierwszych, jeeli maj stosowne uspo
sobienie, al szczery i mocne postanowienie wi
cej niegrzeszenia, mona ich od pierwszego razu
rozgrzeszy, tembardziej, jeeli ju od pewnego
czasu nie oddawrali si swemu wystpnemu na
ogowi. Jednake, jeeli to jest nag zadawniony,
 ~ 23 8 -

spowiednik moe odroczy rozgrzeszenie, aby

dowiadczy, czy penitent bdzie uywa rod
kw sobie wskazanych.
Grzesznicy za wpadajcy po spowiedzi w te
same wykroczenia i nie czynicy adnych usio
wa do poprawy, nie mog otrzymywa rozgrze
szenia, choby nawet mieli potrzebne zwyke
usposobienie, t. j. przy wyznaniu swych grzechw,
al i postanowienie poprawy. Papie Inocenty X I,
potpi mniemanie przeciwne *).
Albowiem chocia wyznanie grzechw po
czone z alem i postanowieniem unikania ich,
dostateczn stanowi rkojmi dobrych usposo
bie grzesznika, jednake, kiedy idzie o nag
od dawna zakorzeniony, ktry od ostatniej spo
wiedzi by powodem licznych upadkw, a przy-
tem nie wida najmniejszej poprawy, susznie std
wnosi mona, e te postanowienia grzesznika
nie s prawdziwe. Wwczas, potrzeba zatrzyma
rozgrzeszenie dopty, dopki nie okae si cho
lekka poprawa i trwanie w uywaniu rodkw
zaradczych.
Uwagi te stosuj si tak do grzechw mier
telnych jako i powszednich; z tych ostatnich,
najwiksza cz penitentw spowiada si, jakby
ze zwyczaju, bez alu i postanowienia poprawy.
Dla otrzymania rozgrzeszenia, penitent winien si
oskary z grzechu ciszego, dawniej popenio
nego, ktryby w nim stosowny al wywoa.
12. A by rozgrzeszy naogowca, potrzeba tedy
albo dowodu poprawy, albo przynajmniej pe
wnych znakw nadzwyczajnych, wiadczcych
) Poeni tent i habenti consuetudinem peccandi contra legem Dei.
Naturae et Kcclesiac, etsi emendationis spes nulla appareat, nec est
neganda, nec differenda absolutio, dummodo ore proterat sc dolcre
et proponere emendationem.
 239

0 dobrom usposobieniu. Tc znaki wedug do

ktorw s nastpujce:
1. Wielka bole okazana zami lub kilku
sowami, pochodzcemi nie z ust tylko, lecz z serca,
a ktre czsto wicej dowodz, anieli zy.
2. Znaczne zmniejszenie liczby upadkw wten
czas, kiedy sposobno i pokusy penitenta pozo
stay te same.
3. Staranie, jakiego dokada do unikania spo
sobnoci i uywranie rodkw przepisanych, a przy
najmniej duga walka przed upadkiem.
4. Proba, o wskazanie nowych lekarstw
1 rodkw dla wydobycia si z grzechu, zwaszcza,
gdy jest poczon ze szczer chci poprawy.
5. Przyjcie do spowiedzi, nie dla pobonego
tylko zwyczaju, jak na Boe Narodzenie, na uro
czysto Najwitszej Panny, ani z posuszestwa
ku swym rodzicom, przeoonym, lecz z prawdzi
wego natchnienia Boego, w celu pogodzenia
si z P. Bogiem; szczeglniej za kiedy penitent
ama si musia z wielkiemi przeszkodami, ja-
kiemi s: duga podr, lub silna walka z sa
mym sob.
6. Ch do spowiedzi nabyta po wysuchaniu
kazania, odebraniu wiadomoci o jakiej niespo
dzianej mierci, w chwili grocego niebezpie
czestwa, lub te z pow?odu innej jakiej nadzwy
czajnej przyczyny.
7. Wyznanie dawnych grzechw, ktre dla
wTstydu nie byy dotd wyjawione.
8. Nakoniec, jeeli penitent naby nowego
wiata, lub ywszej odrazy do grzechu, po prze
strogach danych sobie od spowiednika.
Niektrzy doczaj tu gorce obietnice, szcze
rego korzystania ze rodkw wskazanych; lecz
rzadko zaufa mona tym obietnicom, jeeli nie
 2 O

bd poczone z innym jakim znakiem; albo

wiem dla otrzymania rozgrzeszenia penitenci po-
hopni s do obietnic, do ktrych dotrzymania,
nie maj nawet czsto szczerego postanowienia.
13. Penitent popadajcy w te same grzechy,
lecz okazujcy znaki nadzwyczajne moe by
rozgrzeszonym, chyba, e odroczenie takowego
bdzie dla z wiksz korzyci. Lecz czy taka
zwoka jest dobr i stosown? Nie zgadzaj si
na jedno pod tym wzgldem doktorzy. Jedni s
za, inni przeciw. Ci ostatni opieraj swe zdanie
na tern, e zwoka moe przynie szkod pe
nitentowi na saw ie; gdy inni nie widzc go
przystpujcym do Komunii, domyle si mog
jego grzechu.
Moje zdanie jest '), i, ile razy okazya nie jest
zewntrzn, lecz odnosi si do grzechu popenio
nego z uomnoci naszej naturalnej, jak poryw-
czoci, gniewu, blunierstwa i t. p. odkadanie
rozgrzeszenia rzadko uytecznem bywa; wicej
bowiem naley oczekiwa od aski, jak otrzy
muje penitent przez udzielone rozgrzeszenie, ani
eli od zwoki, jak nui naznaczy spowiednik.
Lecz kiedy okazya jest zewntrzna, nawet gdy
jest konieczn, sdz za rzecz uyteczn a nawet
niezbdn dla poprawy penitenta, aby mu byo
odroczone rozgrzeszenie, bez wzgldu nawet, na
jego dobre usposobienie.

R O Z D Z IA V I.
Q modlitwie mylnej, czyli rozmylaniu.
1. Jeeli wierni obowizani s do rozmylania,
jak utrzymuje Suarez, tembardziej kapani winni
) Instrakcyn dla spowiednikw. (Cap. nlt. . 2).
 241

si oddawa temu witemu wiczeniu. Kapani

potrzebuj obfitszych ask i wikszej pomocy
Boej, maj oni bowiem doj do doskonaoci,
jakiej wymaga wito ici stanu i obowizek
pracowania okoo zbawienia blinich. Jako matki
potrzebuj posilniejszych potraw dla wykarmie-
nia siebie i swych niemo >lt sscych, tak i ka
panom potrzeba posilniejszych pokarmw du
chownych.
Zbawiciel nasz, mwi w, Ambroy, nie po
trzebowa, dla rozmylania, udawa si na pu
styni. Dusza Jego Bogosawiona nieustannie
cieszya si widzeniem P. Boga, w kadcm miej
scu i przy kadej czynnoci wznosia si ku Bogu
i bagalne za nas zasyaa mody; jednake, dla
okazania nam potrzeby rozmylania, P. Jezus
uchodzi czsto przed tumem i szed wedug
w. Mateusza, modli si na gr: A rozpieciw
szy rzesz, wstpi na gr sam si modli').
w. ukasz opisuje, e Pan nasz cae noce
przepdza na modlitwie: V nocowa na modli
twie t Botcy 2).
w. Ambroy czyni z tego wzgldu nast
pujc u w ag: Jeeli dla twego zbawienia Pan
Jezus noce trawi na modlitwie, o ile wicej
sam to czyni winiene, kiedy idzie o twe wa
sne dobro. A w innern miejscu mwi: Kapani
cigle oddawa si winni rozmylaniu 3).
O. M. Avila wypowiada t sam rzecz obra
zowo. Stosownem jest, mwi on, aby kapan
skadajcy Ofiary, kadzido te oraz ofiarowywa
na otarzach Paskich : Albowiem zapa Paski,
y chleby Boga swego ofiaruj A). Kadzidem tern
') Mat. xiv, 23. -) -uk. vr, 12.
'*) Sacerdotes seniper orationi vacare debent. {In I, ad Tim . 3).
4) K s. K a p . X X [, 6.
OBOWUZK. KAPASKIE.
 242

jest modlitwa: Niech idzie modlitwa tnoia, inko

kadzenie przed obliczno twoi '). A .w. Jan wi
dzia A nioy: majce... czasze zote pene "wonnoci,
ktre s modhhoy witych 2).
Wielce przyjemn wonnoci dla P. Boga s
modlitwy dobrych kapanw.
Sw. Karol Boromeusz tak potrzebnem uzna
wa rozmylanie dla duchownych, ii za jego
staraniem, Sobr Medyolaski postanowi, i przy
egzaminowaniu klerykw, majcych by wico
nymi, zadawane bd pytania o rozmylaniu, dla
przekonania si, czy modzi lewici umiej je od-
bywa, czy je odbywali i jaki by przedmiot ich
rozmyla.
O. M. Avila odwodzi od kapastwa tych,
ktrzy nie mieli zwyczaju odprawiania czstego
rozmylania.
2. Bez rozmylania, kapan pozbawiony jest
wiata. Nie bdzie on zwraca uwagi na wielk
spraw swego zbawienia; nie postrzee przeszkd,
jakie sam sobie stawia; nie pozna wymaga, do
jakich stan duchowny go zobowizuje.
Pan mwi do uczniw: Niech bd przepa
sane biodra wasze, y pochodnie goreice w rekach
"waszych 3).
Te pochodnie, mwi w. Bernard, to wite
rozmylania, podczas ktrych Pan zsya nam sa e
wiato: Przystpcie do niego, a owieeaycie si i).
Kto nic prosi, nie otrzyma ani wiata ani siy.
W cichoci rozmylania nabywa si si po
trzebnych do walki z nieprzyjacielem duszy 5).
Po nocy bezsennie przepdzonej brak si
i chwiejne stawia si kroki.
') I'sal. CXI-, 2. 2) Obiaw. V, 8. 3) .uk. XII, 35.
-l) Pani. X X X I I I , 6.
5) E x hoc otio vires proveniunt. (S. Bern.).
 243

Uspokycic sie, a obaczcic, iccicm ta iest T>og x).

Kto przynajmniej od czasu do czasu nie od
suwa myli wiatowych i nie szuka ustronia, by
pomyle o rzeczach niebieskich, ten mao zna
P. Boga i mao posiada wiata o prawdach
wiecznych.
Pewnego razu, po wielkicm utrudzeniu jakiego
doznali uczniowie wskutek pracy okoo zbawie
nia blinich, rzecze Pan do nich: Pdcic osobno
na miejsce puste, a odpoczycie osobno'1). Pan m
wi tu o odpoczynku duszy.
W istocie, dusza, od czasu do czasu, potrze
buje spokoju, potrzebuje obcowania sam na sam
z P. Bogiem, dla zaczerpnicia siy i prowadzenia
dalej wielkiej sprawy zbawienia.
Caa sia nasza, to aska P. B o ga: Wszystko
mog w tym, ktry mi umacnia 3).
Pomocy tej Pan udziela proszcym. Pan chce
by proszonym, baganym, zniewolonym niejako
naszemi modami4).
Bez rozmylania nie mona pozna ani swych
wad, ani niebezpieczestw, bdcych przyczyn
usunicia aski, ani sposobw pokonania pokus ;
mona doj nawet do zaniedbania modlitw obo
wizkowych, co ju do pewnej prowadzi zguby.
Wielka Mistrzyni modlitwy mylnej, w. Te
resa, mawiaa: K to zaniedbuje rozmylanie, nie
potrzebuje szatana, by go wid do pieka, o wa
snych on tam kroczy siach.
3. Kto nie rozmyla, nie dojdzie do tego, by
modlitwy swe ustne odmawia bez roztargnienia.
w. Augustyn mwi: Wielu woa gosem
ciaa a nie swym wasnym. Myl twoja, woaniem
') Itsl. x iw , 1 1 . 2) Mar. VI, 3 1 . 3) Filip. IV, 13 .
4) Vult Deus rogari, vult cogi, vult quadam importunitate vinci.
(S. (Ircg. in Psal. Poen. 6).
16*
 244

jest do Pana ; woaj gosem wntrznym, a Bg

ci wysucha.
Gos wydany usty, nie wystarcza do otrzy
mania ask Paskich, potrzeba eby modlitwa
sza zc serca, wedle tych sw Apostoa: Modlc
si na kaidy czas w duchu 1).
Czy dowiadczenie nas nie uczy, e wielka
liczba tych, ktrzy odmawiaj modlitwy ustne,
pacierze kapaskie, raniec i inne, upadaj
w grzechy i niejednokrotnie cae ycie w nich
trwaj! Przeciwnie, kto rozmyla, z trudnoci
upada, a po nieszczliwym upadku, prdko po
wstaje; jedno z dwch, albo przestanie rozmyla,
albo przestanie grzeszy; rozmylanie i grzech
nie mog trwa razem.
Jakkolwiek rozpasan byaby dusza, mawiaa
w. Teresa, jeeli trwa na rozmylaniu, napro
wadzon bdzie wreszcie przez P. Boga na drog
zbawienn.
Rozmylanie uwitobliwia ludzi2).
Kwadrans rozmylania, mawia w. rgnacy
Lojola, dostatecznym jest do wlania mi otuchy, ja-
kiemkolwiek bybym przygnieciony nieszczciem.
Czytamy w w. Bernardzie: Rozmylanie rz
dzi uczuciami, kieruje czynnociami, ukraca nad
uycia 3).
Dusza nie oddajca si rozmylaniu, jest jakby
umara, mwi w. Chryzostom 4).
Ruffin utrzymuje, i cay postp duszy, za
ley od rozmylania.

') EfT. vr, 18.

2) Ex oratione frigatur tentatio, abscedit tristitia, excitatur fer
vor, et Divini .Amoris damma succrescit. (S\v. Wawrz. Just.).
3) Consideratio regit affectus, dirigit actus, corrigit excessus.
(De Cons. 1. t, c. 7).
J ) T.ib. 1, de orando Deo.
 2 45

Gerson idzie dalej, kto nie rozmyla, mwi

on, nie moe bez cudu, y po chrzecijasku ').
Bez rozmylania, mwi w. Alojzy Gonzaga,
nie mona doj do doskonaoci, do ktrej obo
wizani s kapani.
4. Opuszczam wiele powodw, ktreby jeszcze
mona przytoczy na poparcie koniecznoci roz
mylania, a nadmieni tylko to, co moe suy
za odpowied, na zwyke wymwki kapanw,
nie oddajcych si temu wiczeniu duchownemu.
Nie odbywam rozmylania, mwi oni, ponie
wa nie znajduj w niem adnej przyjemnoci;
jestem roztargniony, nagabany pokusami, umys
mj ruchliwy nie moe si ustali na adnym
przedmiocie rozmylania.
Sw. Franciszek Salezy odpowiada im: Gdyby
rozmylanie miao tylko suy do cigego od
dalania niedobrowolnych roztargnie i pokus, do
stateczn juby korzy przynioso.
Pan przyjmuje dobre chci i wysilenia, jakie
si czyni podczas rozmylania i nie skpi Swych
ask.
Nie dla wasnego zadowolenia, ale dla podo
bania si P. Bogu, winnimy rozmyla.
Dusze najwitobliwsze dowiadczaj czsto
oschoci podczas modlitwy, a wytrwao ich,
P. Bg wielkiemi wynagradza askami.
Jedna uneya rozmylania podczas ucisku, we
dug wyraenia w. Franciszka Salezego, wicej
warta, anieli sto funtw, w czasie pociech. Ksi
ta staraj si o posiadanie posgw w swych
zamkach, ot jeeli Pan chce, abymy byli po
sgami w Jego obecnoci, bdmy tem zadowo
leni. Wystarczy, w takim razie, gdy mwi b-

') De Mcdit. Consid. 7.

 2 16

dzietny: Panic, oto jestem, przyszedem, by Ci

by posusznym i Tobie si podoba.
Podczas modlitwy, mwi w. Izydor, szatan
podwaja swe napady, kusi nas i sprawia roztar
gnienie. Zna on korzyci, jakie nam rozmylanie
przynosi, std te wszelkie czyni wysilenia, by
nas od niego odwie.
W czasie oschoci dusza winna upokarza
si i modli. Najlepszym do poznania siebie, swej
ndzy, rodkiem, jest wanie w stan smutku
i zgnbienia dowiadczany podczas rozmylania;
wwczas widzimy dobrze nasz niemoc, do uczy
nienia czegokolwiek, wasnemi silami. Pozostaje
nam tylko czenie si duchowe z P. Jezusem
cierpicym i opuszczonym na krzyu, pozostaje
upokorzenie i powtarzanie tych sw: Panic, przyjd
mi na pomoc; Panie zmiuj si nadetnn; najmi-
ociwszy Jezu, bagam miosierdzia.
Podobne akty strzeliste skuteczniejsze bd
od wszystkich innych, Pan bowiem wspaniao
mylnym jest dla pokornych: Bg pysznym si
sprzeciwia, a pokornym ask dawa ').
Wwczas, bardziej ni kiedykolwiek, bagajmy
o przebaczenie dla siebie i innych grzesznikw:
Bd paka K apan i sudzy Pascy, a bd m
wi: Przepu Panic, przepu ludowi twemu 2).
Lecz, powiedz mi, czy odmawianie pacierzy
kapaskich ric jest rzecz dostateczn!
Szczekanie psw, mwi w. Augustyn, przy
jemniejsze jest Logu, od modlitwy zych kapa
nw; a takimi s zwykle ci, ktrzy nie odpra
wiaj rozmylania :).
Niepodobn jest rzecz, aby kapani poznali
x) Ja k . tv, 6. 2) Jo el. 1T, [/.
3) Plus placet Deo latratus canum, quam oratio talium cle
ricorum.
 24/

ducha swego stanu, jeeli nie oddaj si roz

mylaniu.
5. Inni mwi: Jeeli nie rozmylam, w ka
dym razie, uywam mego czasu na dobre, po
wicam go nauce.
Oto, co Aposto pisa do Tymoteusza: Pilnuy
samego siebie y nauki'). Najprzd samego siebie,
to jest rozmylania, wwczas bowiem kapan
pracuje nad samym sob i dla samego siebie;
potem nauki, dla zbawienia blinich.
Jeeli sami nie mamy witoci, jakim spo
sobem innych uwici zdoamy!
Bogosawiony, ktry Ciebie pozna, mwi w.
Augustyn, cho innych nie zna rzeczy. Kto po
siada wszystkie nauki, bez mioci Jezusa Chry
stusa, nic jeszcze nie posiada uytecznego do
zbawienia; lecz kto umie kocha Pana Jezusa,
wszystko umie bdzie i szczcie wieczne bd/.ie
jego udziaem. Szczliwy komu dan jest nauka
witych, nauka mioci Pana Boga! Y dala mit
poznanie witych 2).
Jedno sowo kapana, majcego prawdziw mi
o Bo, wicej zdziaa, anieli tysice kaza
uczonych teologw, posiadajcych t mio w sa
bym tylko stopniu.
Nauka ta witych nie nabywa si z ksig
i dzie uczonych, lecz przez rozmylanie; sam
P. Jezus jest jej nauczycielem, a kr/y ksig.
w. Tomasz zapyta, razu pewnego, w. Bona
wentur, gdzie naby swe liczne wiadomoci;
tene wskazujc na Krzy: Tam to, odrzek, nau
czyem si tego, co umiem.
Jedna chwila rozmylania nauczy nas czsto
wicej, anieli dziesi lat nauki 3).
) I. Tym . IV, 16. 2) Mdr. X, IO.
3) In anima incomparabiliter per unioi is uniti vi desideria per-
 248

Dla nabycia nauk ludzkich, potrzeba zdolno

ci, nauka za witych, dobrej tylko wymaga
woli.
Im wicej kto kocha P. Boga, tern wicej
Go poznaje, mwi w. Grzegorz '); a w. Augu
styn: Kocha, jest to pozna 2). Dla tego Dawid
czsto powtarza: Skosztujcie a obaczcie i sodki
iest Pan :).
Im kto wicej zakada szczcia na kochaniu
Pana Boga, tern wicej dowiadcza ogromu Jego
dobroci.
Kto pokosztowa miodu, lepiej go zna, ani
eli wszyscy uczeni, usiujcy teoretycznie zbada
jego natur.
Bg jest mdroci, pisze w. Augustyn, std,
filozofem, we waciwem sowa tego znaczeniu,
ten jest, kto kocha P. Boga.
6. Nabywanie nauk ludzkich wymaga wiele
czasu i pracy, dla nabycia za nauki witych
do jest chcie i prosi.
Mdrzec mwi: Mdro y atwie bywa oba-
czona od tych, ktrzy i m iui, y ualeziona od
tych, ktrzy icy szukai... Uprzedza ktrzy icy po-
tdai, aby si im pierwry okazaa. Myle tedy
o nicy iest doskonaa roztropno, a kto dla niey
czu bdzie, rycho bezpiecznym bdzie4). Wreszcie
mwi: A przyszy m i pospou z ni wszystkie
dobra s).
O ile wicej naby nauki w. Filip Neryusz
w podziemiach w. Sebastyana, gdzie cale noce.
na rozmylanie powica, anieli w swych du-

fcctio amplioris cognitionis relinquitur, quam studendo conquiratur.

(S. Bonav. Dc Thcmyst. c. 3, p. 2).
') Am or notitia est.
2) Amare, videre est.
3) Bsal. x x x in , 9. 4) M dr. Vi, 13 , 14, 15 . 5) Mdr. v n , 1 1 .
 249

gich studyach i ksigach, ktre czyta! O ile

grota Betleemska wicej nauczya w. Hiero
nima, anieli tyle innych nauk, ktrym si by
oddawa!
O. Suarez mawia, i wolaby utraci wszyst
kie wiadomoci, dug nabyte prac, anieli jedn
godzin rozmylania.
Niech mdrcy wiatowi ciesz si i chepi
swemi naukami, pisa w. Paulin, bogacze do
statkami, krlowie koronami, dla nas Jezus Chry
stus jest nasz nauk, naszym skarbem, nasz
koron.
Dla nas, wedug sw w. Franciszka Sera
fickiego : Bg jest moim, a wic mam wszystko ').
O t prawdziw nauk baga winnimy Pana
Boga, a P. Bg udzieli j kademu, kto o ni
prosi: A je li ktry z was potrzebnie mdroci,
niech prosi od Boga ktry obficie wszystkim dawa,
a nie wymawia 2).
Bez wtpienia, nauka jest potrzebn dla ka
pana, konieczn nawet, lecz przedewszystkiem
potrzebn jest nauka Krzya.
w. Paulin czyni wyrzuty Joviusowi, ktry -
przy' nauce filozofii, mao si zajmowa yciem
duchownem, wymawiajc si brakiem czasu: Masz
czas na zostanie filozofem, a nie masz czasu do
zostania chrzecijaninem !
Wielu kapanw powica czas na uczenie si
matematyki, astronomii, historyi (gdyby przynaj
mniej wybierali przedmioty odpowiednie do swego
stanu), a potem wymawiaj si, i nie maj czasu
do rozmylania. Czyby takim susznie nic mo
na powiedzie: Masz czas do zostania uczo-

') Deus meus et omnia.

2) Jak- i, 5-
 250

nym, a nic masz go dosy, do zostania ka

panem !
Jeeli mao nam pozostaje czasu, mwi Se
neka, znakiem jest, emy go wiele stracili. Nie
znamy rzeczy koniecznych dla tego, emy si
oddawali zbytecznym.
7. Mwi niektrzy: Chciabym bardzo odda
si rozmylaniu, ale spowied i kazania tyle mi
zabieraj czasu, i nie mam ani jednej chwili wol-
nej na rozmylanie.
Pochway wart jeste bez wtpienia, e czas
swj dla zbawienia blinich powicasz, lecz czy
przez to masz zapomina o sobie! Przeciwnie,
jeeli chcesz przyj innym ze skuteczn pomoc,
przedewszystkiem okoo swego zbawienia praco
wa winiene.
Niezmordowani robotnicy w winnicy Paskiej,
Apostoowie, widzc, e starania okoo posugi
innym , nie pozwalay im zaj si modlitw
i nauczaniem, dla wyrczenia si w pracach ze
wntrznych , ustanowili dyakonw: Upatrzcie
Bracia ... mw ... ktrobymy przeoyli nad t
spraw. A my modlitwy i usugiwania sowa p il
nowa bdziemy '). Rozmylanie pooone jest tu
przed nauczaniem; nauczanie bowiem bez roz
mylania skpe przynosi owoce.
w. Teresa pisze do biskupa smy, ktry
gorliwie zajmowa si swemi owieczkami, lecz
mao rozmylaniem: Pan raczy mi objawi, i
brakuje waszej Przcwielebnoci tego, co jest naj
potrzebniejsze (a jeeli nie ma fundamentu, budy
nek idzie w ruin), a mianowicie: rozmylania
i wytrwaoci na modlitwie, std te pochodzi ta
oscho duszy.

') Dz. Ap. vi, 3, 4.

 2; i

w. Bernard zachca Papiea Eugeniusza, aby

dla spraw zewntrznych, nie opuszcza rozmyla
nia. Ktokolwiek, dodaje ten wity, zaniedbuje
rozmylanie, w tak moe popa zatwardziao
serca, i straci wszelkie wyrzuty sumienia, nie
bdzie dowiadcza odrazy do grzechw i z a
twoci popenia je bdzie.
8. Caa gorliwo Marty, mwi w. Wawrzy
niec Justynian, bez wspudziau Maryi, nie moe
doprowadzi do doskonaoci. W bdzie jest, kto
sdzi, mwi tene wity, e bez pomocy roz
mylania mona skutecznie pracowa okoo swego
zbawienia; przedsiwzicie jest trudne i niebez
pieczne , naraa bowiem na ustanie w drodze,
z powodu braku si.
Pan nakaza swym uczniom, aby nauczali lud
tego, co sami poznali podczas rozmylania: Co
w tuko syszycie, przepowiadaycie na dachach ').
Ucho, o ktrem mowa, to serce nasze. Zawiod
i na puszcz, y bd mwi do serca iey -).
Podczas rozmylania, mwi w. Paulin, ka
pan otrzymuje wiato, ktre nastpnie innym
udziela.
w. Bernard narzeka, e w Kociele Boym
tyle znajduje si kanaw (odnosi si to do ka
panw) a tak mao zbiornikw. Kapan winien
by przedewszystkiem zbiornikiem witego wia
ta i arliwych uczu, w czasie rozmylania ze
branych, a wtenczas dopiero sta si moe pra
wdziwie kanaem uyniajcym.
Zanim kapan zacznie innym udziela pomocy,
mwi wr. Wawrzyniec Justynian, niech j przed
tem sam czerpie w rozmylaniu.
Na te sowa Pisma w .: Pocigni mi, za tob

) Mat. X, 27. 2) O ze. u, 14.

pobiecmy do wonnoci oleyhw twoich '). w. Ber
nard pisze: Kapan gorliwy o zbawienie dusz,
winien mwi do P. B o g a: Pocignij mnie do
siebie Panie, przyprowadz ci innych: pocignij
mnie zapachem Twych wonnoci, to jest Boskich
Twych natchnie i ask, ktre czerpa bd
w rozmylaniu, a inni pocignici bd moim
przykadem.
g. Aby kapan mg prowadzi dusze do Pana
Boga, sam przez P. Boga winien by przede-
wszystkiem pocignitym. Tak czynili w ici:
Dominik, Filip Neryusz, Franciszek Ksawery,
Franciszek Rcgis. Dnie przepdzali na uwito-
bliwianiu ludu, a noce powicali na rozmylanie.
Dla ujarzmienia serca, mwi w. Tomasz z W i
lanowa, potrzeba sw gorcych, ktreby jako
strzay pomienne zapalay mio P>osk w ser
cach. Lecz czy serce lodowate moe wyrzuca
te ogniste strzay! Rozmylanie zapala serce,
a ld w ogie przemienia.
Aposto wykazawszy mio Pana Jezusa ku
nam w oa: Albowiem mio Chrystusowa przy
ciska nas 2).
Kto przywodzi sobie na pami cierpienia
i zely woci, jakie dla nas Zbawiciel ponosi, po
czuje w sobie pomienie tego ognia mioci i w in
nych zapali go bdzie usiowa: Bdziecie czerpa
wody z radoci ze zdroiuw zbawidoowych: y rze-
czecie w on dzie: wyzuawaycic Panu, y wzywaycie
imienia i ego 3).
Przykad, jaki nam Pan Jezus zostawi, jest
wskazwk, za ktr i mamy. Stamtd wytry
ska wiato i uczucie dla duszy; obejm one nas
i innych, dopomaga bd do coraz wikszego

i) Pie. I, 3. 2) II, Kor. V, 14. 3) Jzai. XII, 3, 4.

 2, 53

poznawania, kochania i wysawiania dobroci Boga

na wieki.
10. Uwaamy za potrzebne umieszczenie tu
kilku uwag, tyczcych si odmawiania pacierzy
kapaskich.
Chwaa P. Bogu, moc opierania si napadom
nieprzyjacielskim i Boskie miosierdzie dla grze
sznikw, s owocami wynikajcymi z odmawiania
officium. Lecz odmawianie to odbywa si ma
w sposb przynaleny, jak przepisuje pity Sobr
Lateraski w znanym Kanonie Dolentes, miano
wicie; Studiose et devote.
Studiose, wymawia wyranie: devote, ca
sw przykada uwag, t. j. wedug wyraenia
Kassiana : To winno by w sercu, co i na ustach.
Jake chcesz, mwi w. Cypryan, eby ci
P. Bg wysucha, kiedy ty sam siebie nie ro
zumiesz.
Uwane odmawianie brewiarza, jest wonno
ci wielce przyjemn P. Bogu, a dla nas niewy
czerpane zaskarbia aski; przeciwnie za, modli
twy pene dobrowolnych roztargnie, zniewaaj
i gniewaj Pana a susznie na nas cigaj kary.
11. Dla tego to, podczas pacierzy, szatan usi
uje pobudzi nas do roztargnienia, z naszej zatem
strony winnimy podwoi staranie i czujno;
i ta k :
i. Potrzeba rozbudzi wiar, przedstawiajc
sobie, e wraz z Anioami oddajemy chwa
P. Bogu.
Na ziemi naladujmy niebiaskich mieszka
cw witego Grodu, ktjrzy nieustannie chwal
P. Boga i chwali Go nie przestan, przez ca
wieczno: N a w ieki wiekw bd ci chwali ).

>) Psal. i .X X X U I, 5.
 2 ,S4

Idmy za rad w. Chryzostoma, zanim wej-

dziem do kocioa, lub zanim wcmiem brewiarz
do reki, pozostawmy za progiem wszystkie myli
wiatowe.
2. Uczucia serca naszego niech odpowiadaj
sowom, ktre wymawiamy l).
3. Dobrze jest, od czasu do czasu ponowi
uwag np. przy pocztku kadego psalmu.
4. Nie wystawia si dobrowolnie na roztar
gnienie. Gdyby odmawiano brewiarz na ulicy,
lub wrd krzykw i rozmw, czyby byo podo-
bnem zachowa dostateczn uwag i pobono!
Odmawiajcy pobonie brewiarz wielkie od
nosz korzyci; napenieni s Duchem witym,
mwi w. Chryzostom: przeciwnie za, ci, co go
niedbale odmawiaj, trac zasugi i surowy za to
zda bd musieli rachunek przed P. Bogiem.

R O Z D Z IA VII.
0 pokorze.

i. Uczcie si odonnie, em iest cichy y pokor

nego serca 2),
Pokora i agodno byy cnotami najbardziej
umiowanemi od P. Jezusa i w nich chcia by
naladowanym przez uczniw swoich.
Im zaszczytniejsze zajmuje kto stanowisko,
mwi w. Augustyn, a za nim w. Bernard, tern
pokorniejszym by winien; a zatem kapan, kt
rego godno tak jest wznios, t cnot miowa
i w niej celowa ma.
') .Si psalmus orat, orale; si gemit, pernete ; si sperat, sperate.
(S. Au.).
2) Mat. XI, 29.
 2 55

Pokora, wedug w. Wawrzyca Justyniana,

jest skarbem i ozdob kapask.
Sam Pan naucza: Ktry jest midzy wami
wikszy, niech bdzie iako mniejszy ').
Pokora, to prawda. Dla tego, wedle Pisma
w., jeelibymy umieli odrni dobre ziarno od
kkolu, to jest, co naley do P. Boga, od tego, co
od nas pochodzi, ustaby nasze, na podobiestwo
Paskich, otwieray si tylko do mwienia pra
wdy: A ieli odczysz drog rzecz od podlcy, b
dziesz iako usta moie 2).
Powtarzajmy czsto modlitw w. Augustyna:
Spraw Panie, bym pozna Ciebie i siebie*.
w. Franciszek Seraficki mawia rwnie: Co
Ty jeste, a co ja! Podziwia on wielko i do
bro Pana Boga, a w sobie widzia niegodno
tylko i ndz%
Wszyscy wici na widok wielkoci niesko
czonej P. Boga, uniaj si; a im wiksz i do
skonalsz maj znajomo P. Boga, tem wicej
czuj sw sabo i nisko,
Pyszni, pozbawieni wiata, nie widz swej
nicoci.
2. Trzeba zawsze odrni w nas to, co na
ley do P. Boga, od tego, co z nas samych po
chodzi. Ndza i grzech to nasza wasno.
Czem jestemy? Oto nieco bota zmazanego
wystpkami i z tego miemy si pyszni! Przecz
si pyszni ziemia i popioP).
Godnoci, bogactwa, talenta, zrczno i wszyst
kie inne dary naturalne s tylko paszczykiem
pokrywajcym ndz nasz. Ktby nie poczyta
waryatem ebraka, pysznicego si sukni zoto-
lit, jak go na chwil przyodziano!

) huk. XXII, 26. 2) Jer. XVI, uj. 3) Ekkl. x, 9.

 25 6

A co masz czego nic sm al? A je li e smal,

przcczic si chlubisz iakoby nic w z i ?1). C
posiadamy, czegobymy od P. Boga nie otrzy
mali i czego by nam nic mg odj, jak tylko
zechce !
Co wicej, najcenniejszy dar P. Boga, ask
Jego, miemy zniewaa naszerni grzechami: ja k o
szmat miesicznej niesciasty wszystkie sprawiedli
woci nasze 2).
Po odprawieniu mszy w. nawet, po pacie
rzach i rozmylaniu, kiedy sdzimy si wikszem
napenieni wiatem i bogatszymi w cnoty, i wtedy
zasugujemy jeszcze, aby Pan uczyni nam w y
rzuty podobne, jak w Apokalipsie: M wisz: Zcm
iest bogaty... a. nie wiesz, iie ty ndzny, y mizerny,
y ubogi, y lepy, y n a g i3).
w. Bernard pisze: Md nasz gorliwo
niech pokora uzupenia.
Uznajmy nasz sabo i niedoskonao, a ta
pokora zastpi braki nasze.
w. Franciszek Borgiasz, idc za rad, jak
by jeszcze otrzyma na wiecie, pierwsze dwie
godziny rozmylania powica na poznanie i po
gard: samego siebie ; tym sposobem doszed do
witobliwoci i zostawi nam tyle wzniosych
przykadw pokory.
3. Czytamy w w. Augustynie: Jakkolwiek
P. Bg jest wysoko, jeeli si uniysz, Pan zej
dzie ku tobie, jeeli za wywysza si bdziesz,
oddali si od ciebie.
Pan czy si chtnie z pokornymi i obda
rza ich askami, pysznych unika, albowiem nie
nawidzi pychy: Obrzydy je st Panu kady pyszny*).

) I, Kor. iv, 7 - -) T/.ai. I.XIV, (>. ;) Apok. TU, 17 .

*) Przyp. XVI, 5.
 257

Bg pysznym sic sprzeciwia, a pokornym lask

dawa ).
Modlitwa pokornych wysuchan jest w niebie:
Modlitwa korzcego si, przeniknie oboki... a nic
odcydzie, a Naywyiszy weyirzyT). Przeciwnie, od
pycha Pan modlitw pysznego, sprzeciwia si.
Pan zdaa patrzy na pysznych: Albowiem wy
soki P a n : a na niskie patrzy : a wysokie zdaleka
poznawaj. Na co patrzymy zdaa, nie dobrze
poznajemy, tak niejako czyni i Pan ; nie zna, nie
chce zna pysznego, ani wysucha jego proby:
na gos woajcy odpowiada: Zaprawd mwi
wam, nie znam was ').
Pych brzydzi si P. Bg i ludzie: Omierza
iest pycha przed Bogiem y przed ludm i5).
Czasami ludzie, zmuszeni koniecznoci, od
daj pysznemu cze zewntrzn, lecz wewntrz
nie nienawidz go i pogardzaj nim, a czsto
nie ukrywaj si z tem i przed drugimi: (idzie
bdzie pycha, tam bdzie i haba G).
w. Hieronim oddajc pochway w, Pawowi
za jego pokor, mwi: Chwaa naksztat cienia
idzie za tym, ktry jej nie szuka, a ucieka, gdy
kto do niej doj usiuje; przywizuje si do
tego, co ni pogardza, a wymyka si temu, co
jej szuka.
A ktoby si wywysza, bdzie union: a koby
si unia, bdzie wywyszon7).
Jeeli kapan speni dobry uczynek i zachowa
go w tajemnicy, wszyscy, ktrzy skdind o tem
si dowiedz, chwali go bd ; lecz jeliby dla
otrzymania pochwa sam go gosi, same tylko
cignie na si nagany.
') Jak . I V , 6 . l ) Kkl. X X X V , 2 1 . 3) Psal. C X X X V 11, 6.
4) Mat. XXV, 12 . 5) E k l. X, 7. ) Przyp, XI, 2.
7) M a t . X X I I I , 12.

B30WHZK! M P U S K IE . I "J
 ^ 8

Jak nazwa tych, mwi w. Grzegorz, ktrzy

sowami nauczaj pokory, a w uczynkach pych
okazuj!
Powie kto: Nie szukam ja chway dla siebie,
opowiadajc moje dobre uczynki, lecz chwa
P. Boga.
Prna wymwka. Ktokolwiek usyszy ci
opowiadajcego twe dobre uczynki, nie zawnio-
skuje inaczej, tylko, e prnej szukasz chway ;
tym sposobem stracisz szacunek u ludzi i zasug
przed P. Bogiem. Powie ci Pan te sow a: Za
prawd powiadam wam, wzili zapat swoi ').
Pan wymienia w Pimie w., trzy rodzaje
grzesznikw, do ktrych ma odraz: Trzech ro-
dzaiw nienawidzi dusza moia... ubogiego pysznego,
bogacza kamliwego a starca gupiego'1).
Pysznego kadzie Pan na pierwszem miejscu.
4. Rozwamy teraz, co czyni potrzeba, dla
nabycia pokory nie w sowie, lecz czynie.
Naley najprzd wielk mie odraz do py
chy, poniewa P. Bg ktry jej nienawidzi sprze
ciwia si pysznym, i pozbawia ich swych pomocy.
Kapan dla zachowania cnoty czystoci, po
trzebuje szczeglnej aski Pana Boga, ot, nie
otrzyma jej, jeeli jest pysznym. Bez aski za,
zguba jest pewna.
Pycha jest oznak bliskiej zguby, wedle sw
mdrca: Przed upadkiem duch si wynosi*).
miem sdzi, mwi w. Augustyn 4), i upa
dek pysznego w ciszy grzech, bdzie dla z ko
rzyci, gdy nauczy si pogardza samym sob.
Gdy Dawid przesta by pokornym, zosta

') M at. v i , 2. : ) K k l. x x v , 3. 3) Przyp. XVI, 1.

2) T.ib. 14, dc Civ. Dci, c. 11,
 259

cudzoca, jak to sam ze zami wyznaje: Pier

zcy niim by union, iam wykroczy').
Pycha, mwi w. Grzegorz, jest rdem nie
czystoci, albowiem ciao prowadzi do pieka
tych, ktrych serce pychy jest pene.
Dach wszeteczestw w porzodku ich... V od
powie hardo Izraelowa przed oczyma iego -),
Pytaj tego rozpustnika, dla czego bezustan
nie wpada w ten wystpek, odpowie hardo;
pycha jego odpowie za niego i zapewni, e ona
sama jest tego przyczyn. Pyszny, w istocie, ma
wielki szacunek dla samego siebie, Pan zsya
na kar, dopuszczajc, aby si pogry we
wasnych obrzydliwociach. Kara ta wymierzona
jest na mdrkw tego wiata, mwi Aposto,
dla ich p ych y: D la czego poda ie Bg podli-
wociom serca ich, ku nieczystoci: aby miedzy
sob ciaa swe srom odli3).
5. Szatan nie obawia si pysznych. Pewnego
dnia, opowiada Cezarius, przyprowadzono op
tanego do klasztoru Cystersw; przeoony przy
wodzi do modego zakonnika, ktry uchodzi
za cnotliwego i rzecze do szatana: Jeeli ten brat
kae ci wyj, czy omielisz si pozosta ? Tak,
odrzecze szatan, tego mnicha nie obawiam si
cakiem, gdy pycha jest w jego sercu.
w. Jzef Kalasanty mawia, i szatan z ka
panem pysznym poczyna sobie jak z pik do
grania, rzuca nim, gdzie chce i jak chce.
wici obawiali si pychy i prnej chway
bardziej anieli wszelkiego za doczesnego. Pe
wien czowiek, ktremu witobliwo i cuda
zjednay szacunek oglny, widzc si nieustannie
osaczonym pokusami pychy i prnoci, prosi

) Psal. CXVIII, 67. 2) Oze. V, 4, 5. :!) Rzym. I, 24.

*7*
 20

Pana o dopust wpadnicia w moc szatana. Pro

ba jego bya wysuchan, optany by przez
cae pi miesicy, po upywie ktrych uwol
niony zosta tak od szatana jak i od pychy.
W tym samym celu dopuszcza Pan, e naj
witsi nawet ludzie, drczeni s pokusami nie-
czystemi, jak mamy przykad tego na w. P aw le:
A ieby mi wielko obiawienia nie wynosia, dan
m i iest bodziec ciaa mego anyo szatanw, aby mi
policzkowa. D la tego trzykroem Pana prosi, aby
odemnie odstpi: y rzek m i: Dosy ty masz na
asce moiey ').
Samemu nawet w. Pawowi, mwi w. Hie
ronim, da si uczu bodziec cielesny, aby go
ostrzedz, i si mia zachowa w pokorze.
K to strzee pokory, ustrzee te i czysto,
s sowa w. Grzegorza.
Inna przedstawia si tu uwaga. Pan dla uka
rania pychy Egipcyan, nie posya im ani lww,
ani niedwiedzi, ale aby; to jest, P. Bg do
puszcza czsto e jestemy drczeni jednym wy
razem , maemi niechciami, rzeczami nic nie
ztiaczcemi, abymy lepiej poczuli nasz ndz
i poczli by pokornymi.
6. Kapani wystawieni s na prn chwa,
jeeli prace ich okoo zbawienia blinich, uwie
czone s bogim skutkiem.
Wielka czynno jest nam powierzona, mamy
szczytn misy powicania si P. Bogu na ota
rzu Jego wasnego S y n a ; mamy posanictwo
pogodzenia grzesznikw z P. Bogiem, przez nau
czanie i Sakramentu. D a nam urzd iednania 2),
Jestemy posami, wikaryuszami Jezusa Chrystusa,
stalimy si jzykiem Ducha w .: Miasto Chry-

') I I , K o r . x i i , 8, 9. 2) I I , K o r . v , 18 .
sttisa tedy, poselstwo sprawuiemy, iakoby ~Bg przez
nas napom ina). Wielka tedy i szczytna go
dno, lecz niebezpieczna.
W istocie, jako najwysze gry, mwi w.
Hieronim, najwicej cierpi od wichrw, tak te,
im kto na wyszem postawionj' stanowisku, na
wiksz naraony jest prn chwal, a std i na
ciszy upadek.
Uchodzimy za uczonych, za witych! atwo
dosta zawrotu, na miejscu wzniesionem. Ilu to
kapanw' ndznie zgino z powrodu utracenia
pokory !
Montan czyni cuda, a pycha doprowadzia
go do herezyi.
Tacien, po napisaniu tylu piknych rzeczy
przeciw bawochwalcom, przez pych zosta he
retykiem.
Brat Justyn, z zakonu w. Franciszka, doszed
by do szczytnych kontemplacyj, a umar rene
gatem i potpionym, z powodu swej pychy.
Czytamy w ywocie w. Palemona, i pewien
zakonnik, chodzc po arzcych wglach, chwali
si mwic: Ktry z wras nog sw' pooy
moe na rozpalone wgle a nie spiecze si ! w.
Palemon zgromi go by za t przechwak, lecz
nieszczsny trwa w zem, popad w grzech i n
dznie zakoczy.
Czowiek duchowny, oddany pysze, winniej-
szym jest od samego zodzieja, ten bowiem przy
waszcza sobie rzecz swego bliniego, a tamten
rzecz nalec do samego Boga, P. Bogu chwa
wydziera.
Dla tego w. Franciszek takie zasya mody:
Panie, jeeli uczynisz co dobrego przezemnic, za-

*) Tam e, 20.
 22

trzymaj ca std chwa, bo Twoj jest, a jam

zdolny tylko do przywaszczania jej sobie.
W tene sam sposb kapani modli si winni,
z dodaniem tych sw w. P aw a: A z aski Bo
ej testem to com test *). Albowiem nietylko, sami
przez si, nie mamy mocy do czynienia dobrze,
lecz nawet i tyle, abymy mieli myli zbawienne:
N ie iebymy byli dostataczni sam i z siebie co
myli jako sam i z siebie: ale dostacezu o nasza
z Boga iest2).
7. Posuchajmy przestrogi Paskiej: Gdy uczy
nicie wszystko co wam rozkazano, mwcie: Sudzy
nieuyteczni iestet my: comy byli w in n i uczyni,
uczynilimy 3).
Czy uczynki nasze mog by uyteczne Panu
B o g u ! Ty ieste Bogiem moim, albowiem dbr
moich nie potrzebujesz 4).
A wity m Job, mwi: A ieli sprawiedli
wie czyni bdziesz... co z rk i twoiei wem ie'j.
Co za dar uczynimy P. Bogu, aby std sta
si bogatszym !
Wielka to prawda, emy sudzy nieuyteczni,
czy mog bowiem i uczynki nasze w por
wnanie z dobrodziejstwami P. Boga, ktry tyle
dla nas uczyni, tyle za nas cierpia!
Aposto w oa: Bo ieli Ewanieli bd opo
w iada niemam chluby, bo mi potrzeba przyciska 6).
Cokolwiek uczynilibymy dla Pana Boga, nic
nad obowizek i wdziczno uczyni nie zdo
amy, tembardziej, i czynnoci nasze s raczej
Jego, anieli naszem dzieem. Czy chmury mog
chepi si deszczem, mwi w. Bernard, jakim
zraszaj ziemi! A gdzieindziej dodaje: W pra-

) J, Kor. XV, 10. IV , Kor. HI, 5. 3) Luk. XVil, to.

-1) Psu. X V , 2. 5) Job. X X X V , 7 . ) T, K o r. IX, 16 .
 26 3

cach, jakie podejmuj wici, nie ich naley sa

wi, lecz Boga, ktrego byli narzdziami.
To samo ju by powiedzia i w. Augustyn,
a w innem miejscu, odnoszc si do P. Boga,
w oa: Kt Ci wylicza bdzie zasugi moje,
a choby i co wyliczy, wszystko to dary s Twoje.
8. Kiedy wic spenimy jaki dobry uczynek,
mwmy do Pana: Comr z reki twey wzili, da
limy lobie ).
Tak postpowaa w. Teresa, kiedy bd sama
co dobrego uczynia, bd innych widziaa
speniajcych.
Jeeli tem dobrego uczynku nie bdzie po
kora, mwi w. Augustyn, zasuga pochonit
zostanie przez pych.
Im wicej P. Bg udziela komu ask szcze
glnych, pisze w. Jzef Kalastanty, tern wicej
stawa si winien pokornym; najmniejsze bowiem
uczucie pychy, zaraa wszystkie dobre czyny.
W tem znaczeniu rwnie odzywa si i w.
Grzegorz: Dobre uczynki bez pokory, to py na
wiatr rzucony.
wici nie tylko nie chepili si ze swych
czynw, lecz starali si wykazywa to, coby ich
jakim wstydem i upokorzeniem okry mogo.
O. Villeneuve T. J. chtnie przyznawa si, e
jego brat ubogim jest robotnikiem, z pracy rk
swych yjcym. O. Sacchini T. J. spotkawszy si
raz na rynku ze swym ojcem, ubogim mielni
kiem, podbieg ku niemu dla przywitania si,
w oajc: Oto mj ojciec.
ywoty witych mw, pene s zdarze,
ktre rumiecem okry nas winny, z powodu
tak maego naszego postpu w tej cnocie.

') I, Para. XXIX, 14.

 g. Potrzeba y w cigej nieufnoci ku sobie
samym. Jeeli P. Bg nie przyjdzie nam z po
moc, nie bdziemy zdolni zachowa Jego aski:
Je e li Pan nie bdzie strzeg miasta, prno czuie
ktry go strzee *). Jeeli Pan nie bdzie z nami,
nic dobrego uczyni nie zdoamy: Je d li Pan nie
zbuduie domu, prno pracowali, ktrzy go badui2).
Byli wici, co z ma nauk cae nawrcili
narody. Sw. Ignacy Lojola naucza w Rzym ie;
kazania jego, goszone stylem prostym, pene
byy wyrae niewaciwych, gdy nie zna do
brze jzyka woskiego, lecz poniewa pochodziy
z serca pokornego i penego mioci Boej, cu
downe sprawiay skutki. Suchacze z oczyma
zami przepenionemi a sercem skruszonem, tu
mnie szli do spowiedzi.
Przeciwnie, caa wymowa i umiejtno nie
ktrych uczonych, ani jednej nie nawrciy duszy.
Na nich spenia si to sowo proroka Ozeasza:
Day im ywot bez dzieci, a p iersi suche3). Ci ka
znodzieje, nadci pych prnej nauki, s podo
bni do niepodnych matek; wasnych dzieci nie
maj, a cudze zamarzaj godem z braku pokarmu.
Pyszni s tylko wiatrem i dymem: Umiei-
tno nady?na, a mio budaie '). Uczeni wysta
wieni s na to niebezpieczestwo. Bardzo jest
trudno, pisa kardyna Bellarmin do swego sy
nowca, aby uczony by prawdziwie pokornym,
kocha innych, nie krytykowa ich czynnoci, nie
upiera si w swem zdaniu, zdawa si chtnie
na sd i zdanie drugich.
Kazanie, wprawdzie, nie powinno by wyni
kiem przypadku, potrzebuje nauki i namylenia,
lecz po naleytem opracowaniu, po szczliwcem

*) Psal. C X X VI . 2) Tame. 3) Ozca. ix, 14. 4) T, Kor. VIII, 1.

 26,5

jego wygoszeniu, winnimy powiedzie: Sudzy

nieuyteczni jestem y; caego owocu oczekiwa
mamy od dobroci P. Boga, nie za od usiowa
naszych.
Co mog. wszystkie nasze sowa do nawr
cenia grzesznika!: H ali si bdzie przechwala
siekiera przeciw temu, kto ni raba ? x). Czy sie
kiera ma prawo mwi do tego, kto jej uywa
do zrbania drzewa: Ja to go powaliam a nie
ty ! Jestemy tylko narzdziami w rkach Pana
Boga: Beze mnie nic czyni nie motecie'-). Aposto
za: N ic iebynnj byli dostateczni sami z siebie
co myli iako sam i z siebie :<). Jeeli i myli same
nie od nas zale, tembardziej i uczynki: A n i
ktry szczepi jest czym, ani ktry polewa: ale Bg,
ktry pomnoenie daw a4).
Ani sowa kaznodziei, ani przestrogi i prze
pisy spowiednika nie s zdolne do prowadzenia
duszy po drodze cnoty; P. Bg sam jest twrc
wszystkiego.
Przyznajmy, emy do niczego, mwi w.
Chryzostom. I dlatego, chobymy usyszeli co
na pochwa nasz, nie przypisujmy sobie std
zasugi, ale oddajmy chwa P. Bogu: Samemu
Bogu- cze i chwaa 6).
Miejmy tedy nieufno ku sobie samym, lecz
pen ufno pokadajmy w Panu. Std, kiedy
wkadaj na nas trudny obowizek, wymagaj
posuszestwa niezwykego, niech widok saboci
naszej lub nieudolnoci nie odbiera nam odwagi,
miejmy ufno w P. Bogu, ktry mwi do nas:
A ia bd 70 uciech twoich 6).
10. Aposto mwi: R ad si tedy przeJuwala1

1) I/ai. X, 15. 2) Jan. X V , 4. 3) II, Kor. III, 5.

) I, Kor. n i, 7. 5) I, Tim. 1, 17 . ) K s. W yj. iy, 12.
 266

bd w kren'kociach moich, aby we mnie mieszkaa

moc Chrystusowa 1).
Oto masz wzr. Tym sposobem uznawajmy
saboci nasze, aby doj do witej pokory, cnoty
tak umiowanej od Pana naszego Jezusa Chrystusa.
Co za wielkie rzeczy zdziaa mog pokorni!
Dla pokornego nic nie wydaje si trudnem, mwi
w. Leon. I rzeczywicie, pokorny pokadajc
ca sw ufno w P. Bogu, dziaa rk B o :
A ktrzy maj nadzieje w Panu, odmieni s i 2).
K to chce, aby go P. Bg uy do czynienia
wielkich rzeczy, mwi w. Jzef Kalasanty, niech
si stanie pokornym.
Pokorny moe powiedzie z Apostoem:
Wszystko mog w tym, ktry mi umacnia 3). Na
widok trudnego przedsiwzicia nie traci ufnoci,
lecz mwi: W Bogu uczynimy sil 4).
Do nawrcenia wiata nie wybra Pan mo
nych i uczonych, lecz do tego wielkiego dziea
uy prostaczkw, ubogich rybakw; pokornymi
oni byli i nieufali w swe siy: A mde wiata Bg
wybra, aby zawstydzi mocne: y pode wiata
y wzgardzone zvybral Bg... Aby si adne ciao
przed oczyma Jego nie chlubio 3).
Uomnoci nasze nie powinny nam odbiera
odwagi. Co wicej, jeeli, pomimo naszych po
stanowie i obietnic uczynionych P. Bogu, upa
dniemy, nie tramy ufnoci. Szatan wszelkiemi
siami usiowa bdzie popchn nas do nieufno
ci, by nastpnie atwiej uwika w wiksze w y
stpki i wreszcie doprowadzi do rozpaczy.
Wwczas, bardziej ni kiedykolwiek, po
my ca ufno w Panu, a wspomnienie prze
szych win naszych niech nam dopomaga do
') TI, Kor. xil, 10. a) I/ai. X h , 3 1 . 3) Filip. IV, 13 .
4) P.sal. LIX, 14. 5) I, Kor. I, 27, 29.
 26 7

zupenego zdania si na Miosierdzie Boe. Takie

jest prawdziwe znaczenie tych sw Apostoa:
Wszystko dopomaga ku dobremu '). A tumacze
pisma mwi: Wszystko, t. j. grzechy nawet.
Pan dopuszcza czasami upadek na sprawie
dliwego, by powzi nieufno ku sobie samemu,
a cakowicie zaufa P. Bogu. Dla tego to Dawid
mwi: Dobrze na mi, iie mi ujiiiy-). Dla mego
dobra, Panie, dopucie na mnie upadek, abym
nauczy si pokory.
i i. Najskuteczniejszym rodkiem do nabycia
pokory, jest chtne przyjmowanie upokorze, ja
kie zsya nam P. Bg. lub jakich od ludzi do
wiadczamy, wwczas mwi naley z Jobem :
Zgrzeszyem i praw dziwiem wykroczy, a iakom by
godzien nie odniosem 3).
S ludzie, mwi w. Grzegorz, co- usty w y
znaj si grzesznikami, godnymi wszelkiej po
gardy, lecz w sercu inaczej sdz; niech im kto
okae wzgard, lub nawet, niech tylko co skarci,
a natychmiast mio ich wasna oburza si.
Wielu, pisze w. Ambroy do Konstancyusza,
posiada pozr pokory, lecz nie sam cnot.
Kassian opisuje nastpujce zdarzenie. Pe wien
zakonnik, gdy wyznawa gono przed innymi,
e jest najwikszym grzesznikiem, niegodnym by
go ziemia nosia, skar mym zosta przez O. Se-
rapiona za do wane przestpienie regu. Opat
napomina go mianowicie, e bez potrzeby obiega
cele braci, zamiast pozostawa w swojej, stoso
wnie do reguy. Wwczas zakonnik zmisza si
i mocne wzruszenie okazao si na twarzy. Opat
rzecze do: Jakto, mj synu, dopiero co uznawa
si godnym wszelkich zniewag, a oto gniewasz

:) Rzym. VIII, 28. 2) Psal. CX VH, 7 1. 3| Job. XXXIII, 27.

 268

si teraz za jedno sowo wymwki, z mioci

do ciebie wyrzeczone!
To si zdarza codziennie. Kady chciaby
mie pokor, lecz mao kto chce znosi upoko
rzenia : Je st ktry sie zoliwie korzy, a wntrznoci
i eg o pene s zdrady l).
Szczyci sic z pokory, nie znaczy to jeszcze
by pokornym, mwi w. Bernard, a raczej zna
czy to rzecz cakiem przeciwn.
Uchodzenie za pokornego, jest to schlebianie
swej dumie.
Czowiek prawdziwie pokorny nie tylko nie
ma o sobie korzystnego sdu, ale pragnie nawet,
eby o nim to samo sdzili.
Prawdziwie pokorny zamienia upokorzenie
w pokor, mwi w. Bernard.
Nakoniec, bez pokory, nie tylko nic dobrego
nie uczynimy, lecz nawet zbawienie swoje na
szwank wystawiamy.
J e li nie staniecie si jako dziatki, nie wni-
dziccie do krlestwa niebieskiego2). Potrzeba mie
dziecinn pokor, aby wej do nieba.
Jako pycha jest oznak potpienia, mwi w.
Grzegorz, tak pokora przeznaczenia.
Pan zamyka swe serce na proby pysznego
i odmawia mu swych ask; lecz obsypuje niemi
pokornego: Bg pysznym si sprzeciwia, a pokor
nym lask dawa 3).
Miej pokor, mwi Eklezyastyk, a P. Bg
udzieli ci, co zechcesz: Ukorz si Bogn, a czekay
rak iego 4). A gdzieindziej Pan mwi: Zaprawd,
zaprawd mwi wam: ieli, ziarno pszeniczne wpad-
szy w ziemi nie obumrze, samo zastawa, lecz ieli

') E k k l. xix, 27. -) Mat. X V I I I , j . 3) Jak. IV, 6 .

h E k l. X111, 9.
 269

obumrze, w ielki owoc przynosi J Kapan, ktrego

mio wasna obumara, przyniesie wiele owo
cw; lecz jeli nie zaprze samego siebie, pozo
stanie draliwy na pogardy, ufa swej zdolnoci,
sam zostawa, nie przyniesie dobra ani sobie, ani
innym.

R O Z D ZIA VIII.
0 agodnoci.

i. Uczcie, si odmnie, em iest cichy y pokor

nego serca \
agodno przymiotem jest baranka, tem te
nazwiskiem P. Jezus chcia by mianowanym :
Oto Baranek Boty 3). Z eli Panie baranka panu-
icego ziemi*).
Podczas caej swej mki Pan okaza ago-
no i cierpliwo icie barankow: A inko bara
nek przed strzygcym go zamilknie, a nie otworzy
ust swoich5). Jako baranek cuchy, ktrego nios
na rze6).
agodno bya najmilsz cnot dla Zbawi
ciela naszego. Dowid Pan, jak ceni agodno,
gdy czyni dobrze niewdzicznym, odpowiada
askawie swym nieprzyjacioom, znosi bez na
rzekania zniewagi i ze obejcie: Ktry gdy mu zo
rzeczono, nie zorzeczy, gdy cierpia, nie grozi'').
Smagany rzgami, koronowany cierniem, na
sycony zniewag, wszystko przebacza i modli si
za swych przeladowcw.

') Jan. XII, 24, 25. 2) Mat. XI, 29. 3) Jan . I. 29.
4) XVI, 1. 3J Izai, l iii , 7. 6) Jer. XI, 19.
' ) I, Piotr. II, 23.
 27o

Zaleca gwnie, abymy go naladowali w tej

cnocie: Uczcie, sic odemnie, iem iest cichy i po
kornego serca J)
Ze wszystkich cnt, mwi w. Chryzostom,
jedna agodno najbardziej czyni nas podobnymi
do P. Boga 2).
P. Bg tylko moe odpaca dobrem za ze,
std te mwi Zbawiciel: Dobrze czyficie tym,
ktrzy was mai w -nienawici... abycie byli synami
oyca waszego, ktry iest w nicbiesiech: ktry czyni,
ie soce iego wschodzi na dobre y zle :).
Eagodni tylko, mwi w. Chryzostom, na
zwani s przez Jezusa Chrystusa naladowcami
Boymi.
Niebo przyobiecane jest agodnym : Blogosa-
zvieni ciszy, albowiem oni posid ziemi 4).
Kwiatem mioci jest agodno, jak mwi
w. Franciszek Salczy.
Czytamy w Eklezyastyku: Y co mu si po
doba, wiara i cicho5).
Pan nie odpycha nigdy agodnych: Podnosi
Pan ciche). Chtnie sucha prb serca cichego
i pokornego: Pokornych a cichych zawdy si
modlitwa podobaa").
2. Wykonywanie tej cnoty polega: i. Na po
skramianiu naszych porusze gniewu wzgldem
tych, co nas do niecierpliwoci pobudzaj. 2. Na
cierpliwcm znoszeniu upokorze.
Gniew, mwi w. Ambroy, jest namitnoci
ktr albo unika, albo te przytumia naley.
K to skonnym jest do tej wady, winien uni-

!) Ja k wy.
2) Mansuetudinem prae ceteris virtutibus nos Deo conformes
facere. (Hom. 19 in TCpis. Rom.).
*) Mat. v, 44, 45. *) Mat. V, 4. 5) E k l. i, 34. 35 -
*j Psal. exi.vi, b. 7) Jndit. ix, 16.
 2 7 1

ka sposobnoci, a bardziej jeszcze powzi silne

postanowienie do milczenia lub agodnej odpo
wiedzi, czsto te si modli, by P. Bg uyczy
sity do wykonania postanowie.
Niektrzy maj wymwk: le n czowiek jest
nie do zniesienia. w. Chryzostom odpowiada:
Cnota nie polega na tem, aby by agodnym z a
godnymi, ale cnota okazuje si dopiero w zetkni
ciu z tymi, ktrzy jej nie maj.
Najskuteczniejszy rodek na umierzenie gnie
wu jakiego czowieka, jest agodna odpowied:
Odpowied agodna umierza gniew v).
Jako woda gasi natychmiast ogie, mwi w.
Chryzostom, tak sowo agodne umierza gniew
brata naszego.
Wdziczne sowo rozmnaa przyjaaoy y ubaga
nieprzyjaciele 2).
Ogniem nie zgasisz ognia, ani gniewem gniewu,
dodaje w. Chryzostom.
Z grzesznikami najprzewrotniejszymi, najzu
chwalszymi, obchodzi si trzeba z wielk ago
dnoci, aby ich do Boga pocign. Albowiem,
mwi Hugon od w. Wiktora: Nie jestecie s
dziami dla karania, lecz badaczami chorb dla
uzdrowienia.
Lekarstwo na zwoce polega, mawia Seneka.
Wszystko, co robimy lub mwimy w gniewie,
wydaje si nam sprawiedliwe i suszne, a po
uspokojeniu namitnoci, wprost przeciwny sd
o tem mamy.
Namitno jest jakby zasona jaka rzucona
na oczy, zalepia nas i przeszkadza do waenia
naszych wyrazw i czynw8).
') Przyp. XV , i. 2) Ekl. VI, 5.
3) Turbatus prae ira oculus rectum non videt. (S. Bern. J. 2,
de Cons. c. 1 1 .
 2J2

3* Czsto uwaamy za rzecz sprawiedliw

a nawet potrzebn zgromienie czyjej zuchwa
oci, naprzykad, podwadnego, od ktrego na
ley si nam uszanowanie i ulego. Bezwtpicnia,
nikt nie sdzi, aby nie naleao okaza wwczas
sprawiedliwego gniewu ). Pochwala to i Pismo
w.: Gniewajcie si a nic grzeszcie2).
Lecz poniewa to poruszenie gniewu nie ma
by grzeszne, w tern ley caa trudno.
Niebezpieczn jest rzecz popuci wodze gnie
wowi, jak niebezpiecznem jest popuci je ko
niowi nieujedonemu.
w. Franciszek Salezy naucza w swej Phi-
lotei, i trzeba zawsze umierza poruszenia serca,
jakkolwiek sprawiedliw jest przyczyna, ktra je
wywoaa; lepiej jest, aby mwiono o nas, e
nigdy si nie gniewamy, anieli, e zawsze, cho
susznie si gniewamy.
Kiedy gniew owadnie dusz, mwi w. A u gu
styn, z wielk trudnoci mona go pohamowa;
dla tego wzywa nas, bymy przed nim szczelnie
drzwi zawierali i nie dopuszczali do serca swego.
4. Zgromiony widzc swego zwierzchnika za
gniewanym, mao skorzysta z jego uwag i na
pomnie, sdzi bowiem bdzie, e one s sku
tkiem raczej gniewu, anieli mioci.
K ara wymierzona spokojnie i agodnie, ko
rzystniejsz jest od tysica wymwek, najspra
wiedliwszych nawet, lecz z gniewem wypowie
dzianych.
Zreszt, agodno nie polega zupenie na
tern, abymy, dla wrzekomej wyrozumiaoci nie-
odstrczania bliniego, zaniedbywali susznego na-
) Secundum rectam rationem irasci est laudabile. (S. Thom.
2, 2, <1. ];8 , a. 1, ad X.
2> Psal. IV, 5.
pomnienia. Podobna agodno nie jest cnot,
lecz grzechem i zaniedbaniom do nieprzebaczenia.
Biada, woa prorok, tym, co zamykaj oczy grze
sznikom, aby mogli spa w spokoju snem mierci:
Buida ktre szyt wezgwka pod -wszelki okie
rki: a czyni poduszki pod' gowy kaidcgo wieku
na uowienie dusz... a zmarniaycie rce. niezbo-
ncgo, aby si nic nawrci od drogi swey zey,
a y ').
Takie grzeszne pobaanie, mwi w. Augu
styn, nie jest mioci, lecz ospaoci ; jest okru
ciestwem wzgldem tych nieszczliwych dusz,
ktre w zalepieniu swem biegn na wieczn zgub.
Zoony chorob gniewa si podczas przykrej
operacyi na chirurga za cierpienia, jakich do
znaje ; lecz po wyzdrowieniu tysiczne skada
mu dziki, tak mwi w. Cypryan.
Tak wic, agodno nie wyklucza surowoci,
kiedy suszna jest przyczyna upomnienia bliniego,
ale zawsze naley zachowa ogldno.
Idmy za rad Apostoa, ktry zaleca, przed
upomnieniem, zastanowienie si nad wasnemi
uomnociami, dla okazania winnemu wspczu
cia, jakiego sobie samym nie skpimy: Bracia,
ieliby te czowiek ubieiony by w iakim upadku,
wy ktrzy duchowni icstecie, nauczaycic takiego
w duchu cichoci: obaczaic samego siebie, aby
y ty nie by kuszon 2).
Wstydem jest dla zwierzchnika, mwi Piotr
Bloziusz, upomina podwadnego z gniewem
i cierpkoci.
Gniew zeszkaradza najpikniejsze twarze, mwi
Seneka.
Oto maksyma w. Grzegorza: Mio ma by

') E z e c h . X III, 18, 22. 2) (ialat. VI, i.

O
BOWIH
7IM KAPASKIE. 18
 274

bez mikkoci, surowo niedoprowadzajca do

rozpaczy, miosierdzie. lecz nie pobaliwo ').
5. Lekarze, mwi w. Bazyli, nie powinni
gniewa si na swych chorych, lecz zwalcza
chorob dla jej wyrugowania.
Kassian opowiada, i pewien mody zakonnik,
gwatownie kuszony mylami nieczystemi, uda
si by do wiekowego ju wsptowarzysza o po
moc i rad. Ale tene, miasto pocieszy go i do
da odwagi, powikszy jeszcze jego bole cierp
kimi wyrzutami. Ot, Pan dopuci, i ten sta
rzec takiemi zosta owadnity pokusami ciee-
snemi, i biega jak szalony po caym klasztorze.
Opat Apollo dowiedziawszy si o niestosownej
surowoci tego starca, napomnia go w te sowa:
Wiedz, mj bracie, i P. Bg dopuci na ci t
gwatowna, pokus, aby si nauczy wyrozumia
oci dla drugich.
Kiedy spostrzegamy usterki, a nawet upadek
bliniego, karcenie nie powinno pochodzi z jakiej
prnoci osobistej, lecz dajc lekarstwo, samym
si korzy, by Pan nie dopuci na nas upadku,
jaki w innych potpiamy.
Kassian przytacza jeszcze inne zdarzenie. Opat,
nazwiskiem Machet, wyzna, i upad w te same
zdronoci, o ktre innych niesusznie posdza.
vSw . Augustyn zaleca, aby nie napomina
gniewnie, lecz z rniosnem politowaniem. Widok
naszych wasnych niedoskonaoci, dodaje w.
Grzegorz, niech nas czyni wyrozumiaymi na bdy
innych.
6. Gniew nie przynosi korzyci ani innym,
ani nam samym. Namitno ta pozbawia nas

') Sit amor, sed non molliens; sit rigor, sed non exasperans;
sit pietas, sed non pius quam expediat parcens, (Lib. 20, Mor. c. 8).
 -' 7.1

spokoju, a to samo ju wystarcza do starannego

jej unikania.
Filozof Agrippinus uwiadomiony o stracie ca
ego swego mienia, zawoa: Po stracie mego
majtku, mame jeszcze utraci mj spokj !
Wicej daleko wyrzdzamy sobie zego gnie
wajc si za zniewagi doznane, anieli one same
byy zdolne nam uczyni; takie jest zdanie
Seneki.
K to si gniewa za zniewag otrzyman, sam
staje si twrc przykroci, jakich dowiadcza,
mwi w. Augustyn.
Mistrz w cnocie agodnoci, w. Franciszek
Salezy naucza nas, i naley zachowa agodno
nie tylko wzgldem innych, lecz rwnie wzgl
dem siebie samych.
Niektrzy upadszy w jak uomno, obu
rzaj si na siebie samych, drcz si i tym spo
sobem tysice innych popeniaj usterek.
Szatan, mawia w. Alojzy Gonzaga, ma za
wsze co do zowienia w zmconej wodzie.
Widok naszych niedoskonaoci, nie powinien
nas niepokoi, niepokj ten pochodzi z dumy
i dobrego mniemania o sobie samych. Na widok
ten mamy si upokorzy, powzi nienawi do
grzechu, lecz bez namitnoci i natychmiast uciec
si do P. Boga, od niego tylko oczekujc po
mocy potrzebnej do ustrzeenia si od upadku.
Prawdziwie pokorny i agodny nigdy nie
traci spokoju, a zachowuje go we wszystkich
zdarzeniach tego ycia.
Mamy na to obietnic P. Jezusa: Uczcie si
odemnie, em iesi cichy y pokornego serca: a nai-
dziecic odpoczynek duszom waszym ') A krl pro-

) Mat. XI. 2().

18*
 276

rok: A le ciszy odziedzicz ziemie, y kocha si bd

ze zcielkoci pokoiu ').
agodny nie zna przykroci, mwi w. Leon.
Zniewagi, straty, nieszczcia jakiekolwiek, nie
zakc pokoju duszy agodnej.
Stad, jeeli poczujemy w sobie gniew z ja-
kiejbd przyczyny, idmy za rad biskupa Ge
newskiego, na wstpie zaraz starajmy si go
pohamowa, nie zastanawiajc si nad tem, czy
suszny jest, lub nie: nastpnie za zachowajmy
wzgldem osoby, ktra go wywoaa, przepis w.
Pawa: Soce niechay nie zapada na rozgniewanie
zacisze. N ic dawaycie miejsca dyabu -).
Przywrmy najprzd pokj w sercu naszem,
nastpnie pogdmy si z tym, ktry da do
niego powd, aby szatan nie skorzysta z tej
iskierki i nie zapali w nas pomienia miertel
nego, mogcego si sta przyczyn naszej zguby.
7. agodno gwnie zaley na cierpliwem
znoszeniu zniewag i upokorze.
, Najwiksza cz ludzi, mwi w. Franciszek
z Assyu, zasadza sw witobliwo na odma
wianiu licznych pacierzy, lub umartwieniu zmy
sw, lecz nie umiej znie jednego sowa znie
waajcego.
Wiksz, zaiste, przyniesie korzy jedna znie
waga spokojnie przyjta, anieli dziesiciodniowy
post o ehlebie i wodzie.
O nabycie tych trzech rzeczy winien stara
si kady dcy do witobliwoci: 1. Nie szu
ka panowania nad innymi. 2. Chtnie poddawa
si wszystkim. 3. Cierpliwie znosi zniewagi:I).
Jeeli ci odmawiaj tego, co innym pozwalaj,
) P sal. .XXXVI, I I . 2) Kzef. IV, 26, 2 ;.
3) Primus profectus nolle dominari, secundus velle subjici, ter
tius injurias aequanimiter pati.
 277

suchaj czyjej mowy, a z twej szydz, dla in

nych pochway, zaszczytne urzdy, wane czyn
noci, a dla ciebie obojtno, zapomnienie, nie
sprawiedliwo i arty; wwczas, mwi w. Do
roteusz, bdziesz prawdziwie pokornym, kiedy, ze
spokojncm poddaniem si, przyjmiesz te upoko
rzenia i za nie P. Bogu dzikowa bdziesz, jako
za najwiksze dobrodziejstwa; uleczy ci bowiem
tym sposobem z pychy, najniebezpieczniejszej
z chorb twej duszy.
8. W ttnteniu twoim micy cierpliwo ).
Kiedy ci zniewaga wyrzdzona zostaa, nic
uno si, lecz przyjmij to upokorzenie jako spra
wiedliw kar za grzechy. Kto raz tylko Pana
Boga obrazi, na daleko cisz zasuguje kar;
zasuguje, aby by zdeptany przez szatanw.
Sw. Franciszek Borgiasz spa by raz, w cza
sie podry, w jednem ku z O. Bustamante.
Tene cierpia na astm i ca noc kaszla i plu,
jak mu si zdawao na mur, a waciwie na twarz
witego. Za nadejciem dnia bardzo by za
smucony'- z tego zdarzenia, lecz wity odrzek
spokojnie: Nie zasmucaj si, mj Ojcze, ponie
wa w tej izbie nie moge znale przedmiotu
zasugujcego bardziej na splugawienie, nad moj
twarz.
Poniewa pycha uwaa si godn wszech za
szczytw, obraa si zatem z powodu upokorze,
jakich doznaje; lecz pokorny, przyjmuje zniewagi,
jako zasuone a one pomagaj mu do wikszego
jeszcze postpu w cnocie.
Pyszni, mwi O. Rodriguez, po otrzymaniu
nagany, sro si jak jee, nadstawiajc swe ostre
kolce, to jest, wpadaj w gniew, narzekania, vvy-

) Eki. ir, 4.
 2 7 ^

mwki, przeklestwa. Pokorni, przeciwnie, upo

karzaj si bardziej, przyznaj si do swych uo
mnoci i dzikuj za napomnienia.
Kto nie moe przyj wymwki bez niepokoju,
dowodzi, e zostaje jeszcze pod wpywem pychy;
dla tego taki niech si korzy przed P. Bogiem
i prosi, by mu wyrwa z serca ten zard mier
telnego grzechu.
9. Spikanard my wydal wonno swoi? *).
Spikanard jest to rolina, ktra za pocini-
ciem lub potarciem, wydaje przyjemn wonno.
Tak przyjemn wonno przynosi Panu du
sza pokorna, ktra znosi w spokoju wszelk
wzgard i podoba sobie w upokorzeniach i zem
obejciu z sob.
Pytano si zakonnika Zacharyasza, co czyni
potrzeba dla dojcia do prawdziwej pokory. Jako
odpowied, wzi swj habit, rzuci go na ziemi,
zdepta nogami i rzek: Kto podoba sobie, aby
go tak traktowano, ten jest prawdziwie po
kornym.
Czas upokorze, mwi O. Alvarez, jest arcy-
przyjaznym do wydobycia si z naszej duchowej
ndzy i zaskarbienia sobie obfitego plonu cnt.
O ile Pan skpym jest w rozdawaniu pysznym
swych darw, o tyle hojnym jest dla pokornych.
Pochway, mwi w. Augustyn, nie lecz ran
sumienia wystpnego, a zniewagi nie obraaj
niewinnego.
Podobne zdanie wypowiedzia w. Franciszek
Seraficki: Tcm jestemy, comy warci w oczach
P. Boga.
Mao wic niech nam na tcm zaley, czy
ludzie gani, czy chwali nas bd, do jest,

1 Pie. I, 1 1 .
 aby Pan poziera na nas okiem przyjaznem, a czyni
to, jeeli z mioci ku Niemu, chtnie cierpimy
zniewagi i upokorzenia.
10. agodno mia jest Bogu i ludziom. Kto
przyjmuje zniewagi, pomiewiska, pogardy ze
spokojnem i pogodnem obliczem, wiele dusz po
ciga do P. Boga.
w. Ambroy utrzymuje, e Mojesz bardziej
by miowany od 1 lebrajczykw, dla swej ago
dnoci. anieli podziwiany dla swych cudw.
agodny^', m a i w. Chryzostom, na swoj
i innych korzy obraca sw cnot.
O. MafFei przytacza nastpne zdarzenie: Pe
wien zakonnik z Tow. Jcz. nauczajc w Japonii,
zosta zniewaonym publicznie, ndznik jaki mia
mu plun w twarz. witobliwy Ojciec otar
si chustk i dalej mwi kazanie, jakby nic nie
zaszo; jeden ze suchaczy, widzc to, rzecze:
Nauka, ktra gosi tak pokor, musi by pra
wdziwie Bosk.
w. Franciszek Salezy, dziki agodnoci z jak
znosi naigrawania swych przeciwnikw, wielk
liczb heretykw nawrci.
agodno jest kamieniem probierczym do
skonaoci. Dusza prawdziwie cnotliwa, mwi w.
Chryzostom, we wszystkich okolicznociach oka
zuje agodno.
O. Crasset opowiada, w swej Historyi Japonii,
o pewnym misyonarzu, ktry, w czasach prze
ladowania, wychodzi zawsze na ulic przebrany;
razu pewnego dosta policzek, lecz nie okaza
Std adnej urazy. Natychmiast zosta schwyta
nym, zawnioskowano bowiem, e musi by chrze
cijaninem, poniewa aden bawochwalca nie by
zdolnym do podobnego aktu cnoty.
11. Rozwaajc, co P. Jezus wycierpia tu na
 28o

ziemi, a wycierpia dla nas, atwo znie mona

wszystkie zniewagi.
Bogosawiona Marya od Wcielenia, wpatru
jc si raz w Krucyfiks, odezwaa si do swych
sistr zakonnych: Czybymy mogy nic przyj
z radoci wszystkich zniewag, wiedzc, e z Bo
giem w taki si sposb obchodzono!
' w. Ignacy mczennik, wiedziony do Rzymu
po palm mczesk, zosta zniewaony w drodze
przez onierzy mu towarzyszcych, wwczas za
woa: Obecnie poczynam by sug Chrystu
sowym.
o wart jest taki chrzecijanin, ktry nie jest
zdolny do zniesienia zniewagi dla Jezusa Chrystusa!
Dozna pogardy, upokorzenia i znie je bez
odpowiedzi i szemraania, rzecz bolesna i trudna
jest, lecz caa zasuga ley wanie na zadaniu
sobie tego gwatu. O tyle postpisz, o ile gwat
sobie zadasz, mwi w. Hieronim.
Pewna witobliwa zakonnica, po doznanem
upokorzeniu, udawaa si zawsze przed Najwit
szy Sakrament, padaa na twarz i mwia: Panie,
ubog jestem i nie mam nic do ofiarowania To
bie, zechciej przyj hod z tej zniewagi, jak
doznaam.
Z jak mioci przyjmuje Pan dusz, napo
jon zniewag! Popiesza na pocieszenie jej i ob
sypanie askami.
Dusza rozpomieniona prawdziw mioci J e
zusa Chrystusa, nictyko znosi spokojnie wszyst
kie upokorzenia, ale nadto chtnie je przyjmuje
i raduje si z nich. Tak czynili Apostoowie:
S z li od obliczuoci rady, ra dmc si i si stali go
dnym i dla imienia Jezzcsowego zelywoei cierpie *),

') Dzie. V, 4 1 .
 Druga cz tych sw : Godnymi si siali dla
Im ienia Jezusowego zelywo cierpie, mwi w.
Jzef Kalasanty, na wielu si sprawdza, lecz bar
dzo niewielu odpowiada pierwszej: Szli raduic
si. A jednake, aby doj do witobliwoci,
potrzeba do tego dy; albowiem, dodaje tene
w ity: Ten tylko jest pokornym, kto pragnie
by wzgardzonym.
Wielebny O. Ludwik z Fontu nie mg z po
cztku zrozumie, aby mona byo chtnie i ocho
czo zgadza si na zniewagi i upokorzenia; lecz
kiedy wicej postpi na drodze doskonaoci,
zrozumia, i sarn na sobie mia dowiadczenie.
w. Ignacy Lojola objawi si by, po swej
mierci, w. Maryi Magdalenie de Pazzi i nau
czy, e oznak prawdziwej pokory jest ochotne
przyjmowanie wszystkiego, co prowadzi do po
gardy samego siebie.
12. Ludzie wiatowi nie doznaj tyle przy
jemnoci ze zaszczytw, ile wici ze zniewag.
Pewien braciszek Franciszkaski, kiedy dozna
wa jakiego upokorzenia, nadstawia poy swego
habitu, jakby dla przyjcia drogocennego daru.
w. Franciszek Rcgis nie tylko si cieszy,
gdy razu pewnego by wyszydzonym, lecz nadto
dla przeduenia zniewagi, nie kwapi si z usu
niciem przedmiotu miech wzbudzajcego.
P. Jezus obciony krzyem i ukoronowany
cierniem, ukaza si by pewnego dnia w. Ja
nowi od Krzya i rzek: Janie, pro mnie, o co
chcesz; wity odpowiedzia: Panic, cierpie i by
pogardzonym dla Ciebie. To jest, gdy widz Panie,
e znosisz tyle boleci, tyle pogardy z mioci ku
mnie, czy mog prosi ci o co innego, jak
o zniewagi i strapienia !
 z8 _

Streszczamy, co si tu o tym przedmiocie po

wiedziao.
Kto chce zupenie nalee do P. Boga, sta
si podobnym P. Jezusowi, niech si raduje i we
seli, e jest pogardzanym.
Powtarza czsto w. Filip Neryusz swym sy
nom duchownym, e P. Jezus chce, abymy
z mioci ku Niemu, cieszyli si, gdy nas ludzie
zniewaaj, nami pomiataj; im wiksze zniewagi
znosimy z radoci, tern wiksz przyobieca nam
nagrod w niebie: Bogosawieni bdziecie gdy
was bd nicnawidzie ludzie, y gdy was wycz,
y bd sromoci, a imi wasze wyrzuca lako ze,
dla Syna czowieczego. Weselcie si dnia on ego
y radnycie si: bo oto zapata wasza iest obfita
w niebie 1).
Szczcie to wielkie by wzgardzonym dla
mioci Jezusa Chrystusa. Wwczas, mwi Piotr
wity, otrzymuje czowiek najwikszy zaszczyt,
o jakim tylko marzy moe, albowiem P. Bg
postpuje z nim, jak by postpi ze swym wa
snym Syn em : Je li was sromoc dla imienia
Chrystusowego, bogosawieni bdziecie: gdy co
iest czci y chway y mocy Boscy, y ktry iest duch
ie<jo na was odpoczywa -).

R O Z D Z IA IX .
0 umartwieniu we wn t r z n e m.

i. P. Bg stworzy w czowieku serce prawe,

to jest, zmysy miay by posuszne bez oporu
duchowi, a duch B o g u : Bg uczyni czowieka
*) u k . v/, ^ f, Piotr, IV, 14 .
 -7 3

praw ego1). Lecz przyszed grzech i zniweczy t

pikn harmoni, a odtd ycie ludzkie stao si
nieustann walk: Albowiem ciao poida prze
ciwko duchowi, a duch przeciw ciau 2). Aposto
ubolewa nad tem : Lecz widz inszy zakon ze czon
kach moich, sprzeciwiajcy si zakonowi umysu
moiego, y biorcy mi w niewola. , w zakonie
grzechu 3).
Zycie ludzkie dwojakiego jest rodzaju: Zycie
anielskie, u tych, ktrzy si staraj o wykony
wanie woli P. Boga, i ycie bydlce, u tych, co
myl tylko o zaspokojeniu swych zmysw.
Pan rzek by do Jeremiasza: Otom ci dzi
postanowi... aby wyrywa y k a zi... y budowa,
y sadzi1). To zalecenie odnosi si do nas r
wnie; mamy sadzi, t. j. pracowa okoo naby
wania cnt, lecz przede wszy stkiem, wyrywa i ka
zi kkol w sercu naszem.
Dla wyniszczenia nieporzdnych chuci, ktre
rodz w nas zepsute korzenie podliwoci, uzbroi
si trzeba umartwieniem.
Powinnimy oczyci serce nasze, jeeli chcemy
mie wiato potrzebne do poznania najwyszego
dobra, jakiem jest Bg: Bogosawieni czystego
serca: albowiem oni Boga ogldai h). w. Augu
styn mwi: Chcesz widzie Boga, pierwej pomyl
o oczyszczeniu serca.
Koyd nauczy um ieitnoci?... Osawionym od
mleka, odsdzonym od p ie rsi6). P. Bg daje umie
jtno witych, to jest znajomo i mio swoj,
odczonym od piersi, tym, ktrzy si oderwali
od dbr ziemskich. Czowiek cielesny nie poymuie
tego, co iest Ducha Bocgo1). Kto, jako bydl,

) Kkkl. V II, 30. 2) tialat. V, 1 ; . 3) Rzym. V I I , 23.

4) 1, 10. "') Mat. V, S. 6) Izai. X X V I I I , 9. ' ) I, Kor. u , 14.
 2h4

stara si tylko o zadowolenie swych zmysw,

niezdolny jest do poznania doskonaoci dbr
duchowych.
2. Jako sl zachowuje miso od zepsucia, mwi
w. Franciszek Salezy, tak umartwienie zabez
piecza czowieka od zarazy grzechowcj.
Wszystkie cnoty przyozdobi dusz, w ktrej
panuje umartwienie : A lirrha, y siak ta, y kassia
z szat twoich '). Opat Guerric tak tumaczy ten
ustp: Jeeli mira pierwsza wonie pocznie, wy
dadz wonno i inne zioa. A Oblubieniec: Ze
braem m irrh moic z wonnemi zioami mcmi'1).
Zapewniamy sobie wito i zbawienie przez
naladowanie Jezusa Chrystusa : Ktre przeyrza,
y przeznaczy, aby byli podobni obrazowi Syna iego3).
Lecz nie bdziemy naladowa Boskiego Nau
czyciela, jeeli nie wyrzeczemy si samych siebie,
nie przyjmiemy z radoci, umartwiajc zmysy
nasze krzya, jaki nam zsya: Je li kto chce za
mn id, niech sam siebie zaprze, y wemie krzy
szvoy, a naladuie m i4).
Cae ycie Zbawiciela naszego przepenione
byo cierpieniem, boleci i zniewagami; podobny
by, jak zowie Go Izajasz, do: Wzgardzonego
y naypodleyszcgo z mw, ma boleci5). Jako czua
matka napawa si sama zioami penemi gory
czy, by przywrci zdrowie dzieciciu, ktre
karm i; tak i Zbawiciel nasz, mwi w. Katarzyna
Seneska, podda si tylu smutkom i przykro-
ciom, aby nam przywrci zdrowie duchowe, aby
nam zapewni zbawienie.
Poniewa P. Jezus tyle ucierpia z mioci ku
nam, sprawiedliw jest rzecz, abymy co ucier-

') Psa). XLIV, 9. 2) Pie. V, i. 3) Rzym , v m , 29.

4) Mat. XVI , 24. '} izai. J.IIJ, 3.
pieli z mioci ku Niemu. Czymy zado ycze
niu Apostoa: Zawsze umartwienie Jezusa z sob
noszc w ciele naszem : aby y ywot Jezusw w na
szych ciele, eh by okazany *).
Lecz kog wicej dotyczy ten obowizek,
jeeli nie nas kapanw, ktrzy codziennie spra
wujemy tajemnice M ki Paskiej ! Mamy nala
dowa to, co sprawujemy, mwi Hugon od w.
Wiktora.
3. rodkami do nabycia witoci s: modli
twa i umartwienie, obrazowo przedstawione w Pi
mie w., jako kadzido i m ira: Ktra to iest,
ktra wstpnie przez puszcz, ako promie dymu
z wonnych rzeczy mirrhy i k a d z id a A dodaje
zaraz: / kadego prochu aptekarskiego, dla oka
zania, e za modlitw i umartwieniem postpuj
wszystkie inne cnoty, lecz umartwienie poprze
dza modlitw: Pyd do gry mirrhy, y do pa
grka kadzida3). Pan zaprasza nas najprzd do
gry z miry, a nastpnie do wzgrza kadzida.
w. Franciszek Borgiasz naucza, i modlitwa
wprowadza mio Bosk w serca, umartwienie
za toruje jej drog, przez usunicie przeszkd.
Kto udaje si do rda dla czerpania wody,
z naczyniem napenionem ziemi, same tylko
boto stamtd przyniesie; winien najprzd wy
rzuci mu, zanim wod czerpa pocznie.
Bez umartwienia, mawia O. Baltazar Alva-
rez, modlitwa albo jest krtkotrwa, albo wy
radza si w zudzenie.
Czowiek umartwiony, wedug w. Ignacego
Lojoli, cilej czy si z P. Bogiem w kilkuna
stu minutach, anieli nie umartwiony w kilku
nastu godzinach.

') IT, Koi. IV, 10. 2) Pie. III, 6 . 3; Pie. Ul, 6.

 286

Tene wity syszc, pewnego dnia, po

chway osoby za jej dugie rozmylanie, rzek:
Jest to dowd, e wielkie czyni umartwienia.
4. Czowiek zoony jest z ciaa i duszy; do
hamowania nieporzdnych chuci ciaa, potrzebuje
umartwienia zewntrznego, wewntrznego za do
umiarkowania nieporzdnych uczu duszy. Nauka
ta zawarta jest w tych sowach Zbawiciela na
szego : Je li kto chce za mn id, niech sam sie
bie zaprze, y wemie krzy swoy, a naacinie m i').
Umartwienie zewntrzne nakazane nam jest temi
sowami: wemie krzy swoy, wewntrzne za:
niech sam siebie zaprze'1).
Umartwienie wewntrzne zaley na poddaniu
rozumowi namitnoci nieporzdnych, jakiemi s:
duma, gniew, mio wasna, przywizanie do
dbr doczesnych, upr woli i sdu wasnego.
Umartwienie to nazwane jest przez Apostoa:
Obrzezanie serca %v duchu l*3).
Umartwienie zewntrzne ma na celu oddanie
pod wadz rozumu dz cielesnych.
Namitnoci same w sobie nie s szkodliwe;
co wicej, gdy s kierowane rozumem, s nam
nawet uyteczne, a ten tylko si gubi, kto im
wolne puszcza wodze.
Nieszczliwa dusza, ktr P. Bg zostawi na
woli jej namitnoci! Najstraszniejsza to kara,
jak moe jej wymierzy:. Y puciem ic za
dzami serc ich, pyd w wynalazkach swoich4).
Czsto zwraca si potrzeba do P. Boga z t
modlitw Salomona na ustach: Duszy niewsty-
l) .Mat. XV), 24.
-) Duo sunt crucis genera, unum corporale, aliud spirituale.
Alterum est sublimius, scilicet regere motus animi. (S. Aug. Scim.
20, de Sanet.).
3) Rzym. u, eg. -1) Psal. L XXX, 13.
 28/

dliwey y niebaczney nie podaway mi ') Nie wy

dawaj mnie Panie na pastw mych namitnoci.
5. Zwyciy samych siebie jest zatem zada
niem naszem.
Vince teipsum. Przezwyciy samego siebie,
przemdz wasn wol, oto co byo treci szcze
glnych zalece w. Ignacego Lojoli. Wicej
znaczya u niego ofiara wasnej woli, anieli wiele
godzin rozmylania, poczonego z pociechami
duchownemi. Na sto osb, mawia, oddajcych
si rozmylaniu, dziewidziesit najmniej przy
wizanych jest do swej wasnej woli. Jeden z braci,
w celu poprawienia si z niektrych przywar,
chcia czas jaki przepdzi samotnie; wity
odradzi mu to, dodajc: Kilka umartwie ko
rzystniejszy wywrze skutek, anieli cay rok sa
motnoci i milczenia w grocie.
Nie jest drobnostk, mwi Tomasz a Kem pis,
w drobnych rzeczach i przeciw obie.
A w. Damian: Cho oderwiemy si od wszyst
kiego, nic to jeszcze nie znaczy, jeeli si samych
siebie nie wyrzeczemy.
w. Bernard zaleca tym, co chc wszystko
rzuci i odda si P. Bogu, aby przede wszy st-
kiem samych siebie porzucili. Albowiem, dodaje,
jeeli nie wyrzeczesz si samego siebie, nie b
dziesz mg i za Jezusem Chrystusem. Zbawiciel
rozweseli si iciko olbrzym na bieenie 7V drog 2),
nie zdysz zatem za Panem , obciony b
dc brzemieniem namitnoci swych i upodoba
ziemskich.
6. Przedewszystkicm kady winien zwyciy
gwn sw namitno.
Ludzie, ktrzy umartwiaj si w wielu rze

') E k l . XXII!, 6. :!) P s a l. x v u i , 6.

 288

czach, a mae czyni, usiowania do zwycienia

gwnej swej namitnoci, nie daleko zajd na
drodze Boej.
K to dozwala panowa nad sob namitnoci
jakiej nieporzdnej. zbawienie swoje wystawia na
szwank, a przeciwnie, po zwycieniu jej, atwiej
da sobie rad z innemi. Powaliwszy najmocniei-
szego nieprzyjaciela, bez trudnoci zwycia si
sabych. Zwycistwo, ktre wymaga wiele m
stwa. prawdziw przynosi zasug. I tak, jeden
nie jest akomy na bogactwa, lecz dba zbytnie
o chwa i sw mio wasn; innemu znowu,
nie idzie o zaszczyty, lecz lubi namitnie pieni
dze : jeeli pierwszy nie stara si o cierpliwe
znoszenie zniewag, na nic mu si nie przyda
pogarda bogactw; a drugi nie pracujc nad umie
rzeniem swej chciwoci, zgubi si, cho pogardza
zaszczytami. Jcdncm sowem, ten tylko nabywa
zasugi i korzyci, kto zadaje sobie gwat w zw y
cianiu samego siebie.
O tyle postpisz, o ile sobie gwat zadasz, s
sowa w. Hieronima.
w. Ignacy by charakteru porywczego, lecz
przez cige zwycianie siebie, takiej naby ago
dnoci, i sdzono, e ten stan jego by naturalnym.
w. Franciszek Salezy skonnym by rwnie
do gniewu, lecz cigym gwatem sobie zada
wanym, tak go ujarzmi, i zosta wzorem ago
dnoci i sodyczy, jak to dowodzi cae ycie jego.
Bez umartwienia wewntrznego, samo ze
wntrzne mao przynosi korzyci. Na co si
przyda, mwi w. Hieronim, wyciecza si po
stami, a by penym pychy, wstrzymywa si od
wina, a napawa nienawici! ').
') Quid prodest tenuari abstinentia, si animus superbia intu
mescit; quid vinum non bibere, ct odio inebriari! (Ad Celant.).
 289

Aposto nakazuje zrzuci z siebie starego czo

wieka, to jest przywizanie do mioci wasnej,
a przyoblec si w nowego, to jest w Jezusa
Chrystusa, ktry nic nie czyni dla mioci wa
snej : Albowiem Chrystus nie spodoba si sam
sobie ').
Sw. Bernard ubolewa nad niektrymi zakon
nikami, ktrzy na zewntrz okazuj pokor, lecz
wntrze pene maj namitnoci2). Nie pozbywaj
si swych wad, lecz pokrywaj je oznakami ze-
wntrznemi pokuty.
Tak wic, posty, czuwania, wosiennice i dy
scypliny mao, lub adnej nie przynios korzyci
temu, kto przywizany jest do swej woli i swych
osobistych zachcianek.
A b y nalee zupenie do P. Boga, mwi w.
Jan Klimak, potrzeba oderwa si od czterech
rzeczy: majtku, krewnych, zaszczytw, a szcze
glniej swej wasnej woli.
7. Oderwanie si od dbr ziemskich i bogactw.
Dobra ziemskie, mwi w. Bernard, ciarem s
dla wacicieli, psuj miujcych a utrcajcych
zasmucaj 3).
Kapan nigdy nie powinien zapomina, i
wstpujc do Przybytku, przyrzek nie pragn
ani nie miowa innego dobra nad Boga. Oto co
by wyrzek: Dominus pars haereditatis neae;
tio es qui restitues haereditatem meam m ihi4).
Kapan, mwi w. Piotr Damian, ktry w y
bra Pana Boga za jedyny swj spadek i swoje

>) Rzym, XV, 3.

2) Humilis habitus non sanctae nativitatis est meritum, sed
priscae vetustatis operculum. Veterem hominem non exuerunt, sed
palliant.
3) Possessa onerant, amata iiujuinant, amissa cruciant. (Ep. 103).
4) Psal. XV, 5.
OBOWIZKI KAPASKIE. 19
 2go

dziedzictwo, a nastpnie gromadzi pienidze, cik

wyrzdza Panu Bogu zniewag'). Okazuje on,
w rzeczy samej, e P. Bg nie jest zdolny go
zadowolni.
Codzienne dowiadczenie przekonywa, mwi
w. Bernard, i pomidzy akncymi bogactw,
nie ma chciwszego nad kapana, w ktrym mi
o pienidzy przemaga.
Wielu kapanw nie odprawiaoby mszy w.,
gdyby im nie dano tej ndznej zapaty! Daby
Bg, aby tacy kapani nigdy jej nie odprawiali!
Nie dla suby to i chway P. Boga, mwi
w. Augustyn, szukaj oni pienidzy, lecz su
P. Bogu dla zbierania pienidzy.
Jakie oburzenie, woa w. Hieronim, wywo
uje widok kapana, zajteg-o gromadzeniem pie
nidzy !
8. Lecz oprcz haby, jak ciga na siebie
kapan zbijajcy grosiwo, mwi w. Hilary, na
raa si on nadto na wielkie niebezpieczestwo.
Aposto pod tym wzgldem bardzo jest jasny:
Bo ktrzy chc bogatymi bydi, wpadai zv poku
szenie y 70 sido dyabelskie, y wiele podliwoci
niepoytocznych y szkodliwych, ktre pograi ludzi
na zatracenie y zginienie2).
W jakie bezprawia wpadli kapani, ktrzy
dozwolili panowa nad sob chciwoci! Wszystko
szo za tern: kradzie, niesprawiedliwo, symo-
nia, witokradztwo!
K to zbiera zoto, mwi w. Ambroy 3), trwoni
ask.
') Si igitur Deus portio ejus est, non levem Creatori suo con
tumeliam videtur inferre, qui aestuat pecuniam cumulare.
2) I, Tym . VI, 9.
3) Qui aurum redigit, gratiam prodigit.
 291

w. P a w e J) porwnywa chciwo do bawo

chwalstwa: akomie, co test' bawochwalstwo7).
Chciwy bowiem czyni pienidz ostatecznym swym
celem.
w. Chryzostom mwi: Gdyby nie byo chci
woci na grosz, zeby nie istniao 3).
Jeeli chcemy posiada P. Boga, musimy ode
rwa si od zamiowania dbr ziemskich.
w. Filip Neryusz m awia: K to szuka bogac
twa, nigdy nie zostanie witym.
Nie zoto lub srebro s bogactwem dla ka
pana, ale cnoty; przy ich pomocy stanie si
wielkim w niebie, a tymczasem silnym na ziemi
i bdzie si mg opiera skutecznie nieprzyja
cioom zbawienia 4).
Niech nam wystarczy, wedle nauki Apostoa,
troch pokarmu dla podtrzymania si, prosta odzie
dla okrycia si, a usilno nasz zwrmy do
uwitobliwienia siebie i innych, bo to jedyny
nasz ce l: A le maic ywno y czym si odzia, na
tym przestawaymy 5).
Na co si przydadz dobra ziemskie! Wkrtce
trzeba bdzie je opuci, a zreszt, nie zapeni
one pragnie naszej duszy.
Poszukujmy skarbw, ktre nam zapewniaj
szczcie w niebie: N ie skarbcie sobie skarbw na
ziem i: gdzie rdza i ml psaie... ale skarbcie sobie
skarby w niebie 6).

') Avarus, quod est idolorom servitus.

,J) EfT. V, 5.
s) Tolle pecuniarum studium, et omnia mala sublata sunt. (Hom,
17 in I, ad Tim.).
4) Divitiae nostrae sunt pudicitia, pietas, humilitas, mansuetudo;
istae ambiendae sunt, quae nos ornare possint pariter, et munire.
(S. Prosper, lib. 2, de Vit. Cont. c. 13).
5) I, Tym . VI, 8. 6) M at. VI, 19, 20.
! 9
 zgi

Sobr Medyolaski zaleca kapanom jako pra

wdziwe skarby: gromadzenie dobrych uczynkw
i pozyskiwanie dusz P. Bogu ').
g. Koci bardzo surowo i pod karami ka
nonicznemu zakazuje Kapanom wszelkiego ro
dzaju handlu. Oto, co mwi Aposto: aden suc
oniersko Bogu, nie wikle si sprawami wite k iw i:
aby si temu podoba ktremu si uda'2). Kapan
powici si P. Bogu, nie powinien zatem innemi
zajmowa si sprawami, jedno chwa P. Boga.
Prne bd ofiary kapana oddanego han
dlowi, mwi w. Piotr Damian, Pan wymaga ca
opalenia : Caopalenie tuste ofiarnie tobie 3). Msze
takiego kapana, jego pacierze, dobre uczynki
prne bd, on sam odejmuje im namaszczenie,
to jest uwag i pobono.
Widok kapana handlujcego wstrt i lito
obudz; ten, ktrego posannictwem jest praca
okoo zbawienia ludzi i staranie o chwa Pana
Boga, zajmuje si sprzeda byda, zboa, poy
czkami lichwiarskiemi!
Do wielkich rzeczy przeznaczony jeste, pisze
Piotr Bloziusz, czemu tym ndznym si oddajesz!
Owocem ich pracy jest pajczyna, mwi w.
Bernard. Na wzr pajkw wysnuwaj z siebie
wszystko, wycieczaj si na siatk, w ktr
nastpnie zapie si mucha. Taki kapan traci
cay czas, wszystkie moebne owoce duchowe,
dla garstki ziemi! Trudzi si, drczy o marno,
o nic, miasto ubiega si o posiadanie Tego,
ktry jest Panem wszcch-rzeczy4).*)

*) Thesaurizate non thesauros in terra, sed bonorum operum,

et animarum in coelis. (Part. 3).
2) II, Tym . U, 4. 3) Psal. I.XV, [5.
4) Cur nos affligimus circa nihil, cum possidere Creatorem
omnium valeamus. (S. Bonav. Stim. p. 9, c. 2).
 10. Lecz, odpowie moe niejeden: Ja zacho
wuj we wszystkiem rzeteln sprawiedliwo,
i aden z tych handlw nie zaniepakaja mego
sumienia.
To nie ma nic do tego. Oddawanie si han
dlowi, nawet najrzetelniejszemu, zakazane jest
kapanom; std chocia nie grzesz przeciw spra
wiedliwoci. wykraczaj przeciw prawu kociel
nemu.
Jako rczy strumie, mwi w. Bernard, pod-
mula brzegi, tak te zabiegi okoo spraw docze
snych narusz w kocu sumienie.
Choby nawet uniknli tych niebezpieczestw,
czy nie widz, pisze w. Grzegorz, e wir spraw
tego wiata, zamyka ucho serca i przeszkadza
do usyszenia rad niebieskich.
Wedug w. Izydora, o ile oddamy si spra
wom ziemskim, o tyle oddalimy si od mioci
Boej.
Czasami, wprawdzie, miosierdzie chrzecija
skie zniewala kapanw do zajcia si sprawami
rodzinnemi, lecz to tylko dozwolonem jest, mwi
w. Grzegorz, w przypadkach bezwzgldnie ko
niecznych.
Wielu kapanw cay swj czas powica
staraniom okoo swego domu, nie dozwalajc
swym bliskim misza si do najmniejszej rzeczy;
ot, jeeli tacy mieli zamiar oddawania si wy
cznie sprawom swoim, dlaczego przyjmowali
sub u P. B o g a !
i i . Na wielkie naraaj si niebezpieczestwa
kapani, oddajcy swe piro na usugi panw
i ksit. Czytamy w Piotrze Bloziuszu: wici
przez udrczenia dochodz do nieba, ci za, co
yj na dworach, udrczeniami ciel sobie drog
do pieka.
 2 g 4

Nie wolno rwnie kapanom zajmowa si

sprawami spornemi i procesami ').
C tam bowiem kapan zyska moe dla swej
duszy ! Ani pacierzy, ani mszy w. pobonie od
prawi nie bdzie w stanie, gdy sprawy, procesa
oblega bd umys jego i przeszkadza do my
lenia o P. Bogu.
Kapan winien broni sprawy P. Boga, klienci
jego to grzesznicy, ktrych wyrwa ma z rk
szataskich i uwolni od mierci wiecznej przez
nauki, spowiedzie, rady i modlitwy.
Kapan nie tylko powinien unika obarczania
si procesami innych, ale swych wasnych nawet
zaniecha. Kady proces o dobra doczesne, jest
rdem niepokojw, nienawici i grzechw bez
liczby. Dlatego Pan zaleca nam : Temu kto si
chce z tob prawem rozpiera, a sukni twoi wzi,
pu mu y paszcz l2). Jest to wprawdzie tylko rada,
lecz obowizani jestemy do usunicia procesw,
przynajmniej maej wagi. Wygrasz jak nico
ziemsk, a stracisz wiele pod wzgldem duszy
i spokoju.
w. Franciszek Salezy mawia: Procesowa
si a nie grzeszy, nie jest dano nawet witym.
w. Chryzostom potpia wszystkich, ktrzy
zajmowali si procesami3).
12. C powiemy o grze?
W edug witych Kanonw, grywa czsto,
hazardownie, dugo, grubo, jest grzechem mier
telnym, szczeg-lniej, kiedy gra staje si dla in
nych powodem zgorszenia. Co si tyczy gier dla
rozrywki, nie chc twierdzi stanowczo, e one
l) In foro Chvibtus non reperitur. (S. Ambr. cle Virg. c. 8).
'-} .Mat. V, 40.
3) Hinc te condemno, quod judicio contendas. (Iom. 16,
in T, Cor. c. 6).
 - ?95

s, lub nie, dozwolone; lecz w kadym razie po

dobne rozrywki nie przystoj sudze Boemu,
ktry chce godnie odpowiedzie swym obowiz
kom, tak wzgldem samego siebie, jak i blinich.
Dobry kapan nie ma czasu do stracenia, a tern
bardziej do zabicia, jak to mwi !).
Rozrywka jest dozwolona, lecz potrzeba, aby
nie zakcaa zwykego biegu ycia i bya sto
sown <o stanu.
13. Kapan winien si wyrzec zaszczytw wia
towych.
Duma, pisze Piotr Bloziusz, zgubn jest dla
duszy; niweczy ona cay porzdek ycia wito
bliwego a nadto mio ku P. Bogu.
Duma naladuje mio, lecz w kierunku wprost
przeciwnym. Mio cierpliw jest w nadziei dbr
wiecznych, duma cierpi wszystko dla osignicia
dbr przemijajcych; mio askaw jest dla ubo
gich, duma pena wzgldw dla bogaczy; mio
gotowa jest znie wszystko, aby sta si przy
jemn P. Bogu, duma znosi wszystko dla prnej
chway: mio wierzy i ufa w to, co si odnosi
do chway P. Boga, duma wszystkiemu wierzy,
wszystkiego si spodziewa, co ma zwizek z chwa
ziemsk. Ile to przykroci, wymwek, odmwie,
zniewag nawet musia znie dumny, zanim do
pi swych zaszczytw i godnoci! A c zyska?
Oto troch dymu, ktry go nie zadowolni, a wre
szcie niebawem mier 1 to rozprszy: Widzia
em niczbotnika wyniosego, y podniesionego iako
cedry Libaskie: y minem ai go m i nie masz'1).
A nadto, te zaszczyty czsto w niegodne do-12
1) Diabolus est, qui in artem ludos digessit. (S. Chrys.).
Non solum profusos, sed omnes jocos declinandos arbitror.
(S. Ambros.).
2) Ps. XXXVtl, 35, 36.
 2 g()

staj si rce. Pismo w. mwi: Gupich "wywy

szenie zelywo *). Im wiksze s zaszczyty, mwi
w. Bernard, tym wikszego wart wstydu i na
gany, kto jest ich niegodnym.
14. Zbawienie nasze wystawione jest na nie
bezpieczestwo wrd godnoci i zaszczytw.
O. Wincenty Karafa odwiedzi raz chorego
przyjaciela, ktry dopieroco otrzyma by w y
sok godno; chory uprasza go o wstawienie
si za sob do P. Boga, dla odzyskania zdrowia.
Nie, mj przyjacielu, odpar Ojciec, nie chc zdra
dza przyjani. Choroba twoja jest ask, Pan
chce twego zbawienia, poniewa zsya ci mier
w chwili dobrego stanu twej duszy, a ten moe
by zwichnitym, gdy poczniesz spenia obo
wizki, jakie ci obecnie przeznaczono. Chory umar,
lecz peen pociechy.
Najbardziej obawia si potrzeba godnoci, do
ktrych przywizane s obowizki pasterskie.
w. Augustyn mawia, i wyniesienie jego na
biskupstwo, wywoao zazdro wielu ludzi, dla
niego za byo powodem zasmucenia dla niebez
pieczestwa, na jakie wystawia go ta godno -).
w. Chryzostom wyniesiony do tej samej go
dnoci, tak zdjty zosta bojani o swe zba
wienie, i, jak sam opowiada, sdzi, e dusza si
rozcza z ciaem 3).
Ot, jeeli wici, przymuszeni do przyjcia
godnoci biskupiej, dreli na wspomnienie ra
chunku, jaki im zda wypadnie przed P. Bogiem
ze swego urzdu, o ile wicej dre winien ten,
ktry dla dumy jedynie, dobija si o t niebez
pieczn godno.
'} Frzyp. III, 35.
2) Invident n os ; ibi nos felices putant, ubi periclitamur.
s) Miror an fieri posset, ut aliquis ex rectoribus salvus fiat.
 297

Sabowity czowiek usiujcy nie wielki ci

ar, przygnieciony nim bdzie.-
Dobijanie si o godnoci duchowne, wszel
kimi moliwymi rodkami, choby nawet spra
wiedliwymi, mwi w. Anzelm, jest poprostu rabun
kiem *). Sw. Bernard nazywa takich zodziejami 2).
O tych kapanach mwi Pismo w.: O ni kr
lowali a nic zem nie3).
Te dumne sugi Kocioa, mwi w. Leon,
miasto zaszczytu, zniewag mu przynosz.
Idmy za rad Pana naszego: Usid na po-
szlednim micyscu 4).
Pyem tylko i popioem jestemy, a popi,
mwi w. Tomasz, aby nie by rozproszony wia
trem, niech si nie wynosi.
Szczliwy kapan, ktry moe powiedzie:
Obraem by d i naypodleyszym w domu Boga moiego
n ili mieszka w przybytkach niezbonych 5).
15. Potrzeba oderwa si od swych krewnych.
Pan m wi: Je li kto idzie do mnie, a nie ma
w nienawici oyca swego i matki... nie moe byd
uczniem moim 6).
Co to znaczy mie w nienawici swych kre
wnych? Winnimy, odpowiada pewien uczony
pisarz, nie uznawa ich za krewnych w tern
wszystkiem, co chc czyni przeciwnego naszej
korzyci duchownej 7).
*) Qui honores Ecclesiasticos accipere cupit, non sumit, sed
rapinam facit. {In Cler.).
2) Vineis Dominicis se ingerentes, fures sunt, non cultores.
(Serm. 28, in Cant.).
3) Oze. VTIT, 4. ) uk. XIV, 10. r) Ps. LXXXJII, II.
6) uk. XIV, 26.
) Si prohibeant, ne vitam secundum Ecclesiasticae disciplinae
normam instituamus, si negotiis saecularibus nos implicent, tunc
eos tanquam adversarios odisse, et fugere tenemur. (Luci. Abelly.
Sac. Christ, p. 4, c. 6).
 Kto nie mwi ojcu swemu i matce: Nie znam
was, mwi Piotr Bloziusz, nie powinien by k a
panem.
w. Ambroy: Ktokolwiek chce suy Panu
Bogu winien wyrzec si swej rodziny.
Potrzeba szanowa swych rodzicw, lecz prze-
dewszystkiem by posusznym P. Bogu *),
Okazywanie zbytniej ulegoci swym rodzi
com, ze szkod posuszestwa winnego P. Bogu,
staje si bezbonoci, mwi w. Hieronim.
Sam Pan nasz Jezus Chrystus, owiadczy,
i przyszed na ziemi, aby nas oderwa od kre
wnych : Bom przyszed rozczy czowieka przeciw
oycowi i ego -); albowiem, dodaje, w rzeczach du
chownych, krewni s naszymi najwikszymi nie
przyjacimi ; Y bd nieprzyiaciele czowieka, do-
mozvnicy iego 3).
w. Bazyli zaleca odsuwa, jako pokus sza
task, wszelkie zajmowanie si sprawami do-
niowemi.
Jakto, woa w. Hieronim, kapan woli po
doba si swemu ojcu ziemskiemu, anieli sucha
Ojca swego niebieskiego! Kiedy idzie o sub
P. Boga, dodaje, syn, jeeli potrzeba, ma raczej
przej po ciele ojca swego 4).
16. w. Antoni, wszystkie listy, jakie odbie
ra od swych krewnych, rzuca w ogie, mwic:
Pal was, abym od was spalonym nie zosta.
. Quos adversario iri via Dei patimur, odiendo, et fugiendo ne
sciamus |S. Greg. Hom. 37, in Evangd,
) Honorandus est pater, sed obediendum est Deo. (S. Aug.
de Verb. Dom. Serm. 7, c. 2).
2) Mat. X , 35. 3) Tame 3(1.
*) Quid facies in paterna domo, delicate miles! Ubi vallum?
Ubi fossa? Licet in limine pater jaceat, per calcatum perge patrem,
siccis oculis ad vexillum Christi avola. Solum pietatis genus est in
hac re esse crudelem. (S. Hier, in Epist. ad Heliod.).
 299

Czytamy w w. Grzegorzu: Dla zjednoczenia

si z P. Bogiem, trzeba rozbrat uczyni ze swymi
krewnymi.
Mio krwi, mwi Piotr Bloziusz, naraa na
utrat mioci Boej.
Jakim sposobem, woa w. Bonawentura, zna
le Ci mog Panie Jezu midzy moimi kre
wnymi, kiedy Sam, za ywota Twego na ziemi,
tak rzadko wrd sw^oich przebywa!
Najwitsza Panna znalazszy Dziecitko Jezus
w kociele, rzecze: Synu. cc nam tak uczynili
A Pan odpowiedzia: C iest ecie mnie szukali?
N ie wiedzielicie ii w tych rzeczach ktre s Oyca
mego potrzeba ebym b ylx).
Oto przykad dla kapana. Kiedy rodzice chc
go zobowiza, by si zajmowa swym domem,
winien odpowiedzie: Jestem kapanem, mog
tylko myle o sprawach P. B o g a ; do was to,
ludzi wieckich, nale zajcia rzeczami tego
wiata.
Taka bya te myl Zbawiciela, zawarta w so
wach wyrzeczonych do modzieca, ktrego po
woywa do pjcia za sob: Dopu umarym
grze umare swoic -).
T7. Potrzeba nadewszystko wyrzec si wa
snej woli.
wito, mwi w. Filip Neryusz, zasadza si
na umartwieniu wasnej woli. A Piotr Bloziusz
dodaje: Kto ze swej woli czyni ofiar, wikszy
jest przed P. Bogiem, anieli gdyby wskrzesza
umarych.
Dlatego to kapani, praaci, biskupi nawet,
ktrych ycie zawsze byo przykadne i pene
powicenia dla blinich, wstpowali do zakonu,

') uk. il, 48, 49. 2) Mat. V III, 22.

 300

aby y pod posuszestwem ; przekonani oni byli,

zupenie susznie, i przez wyrzeczenie si wa
snej woli, najprzyjemniejsz czyni ofiar P. Bogu.
Nie wszyscy powoani s do stanu zakonnego,
lecz ktokolwiek chce wej na drog doskona
oci, winien przynajmniej, oprcz posuszestwa
nalenego swemu biskupowi, podda sw wol
pod wadz jakiego przewodnika duchownego,
aby tene prowadzi go we wszystkich wicze
niach pobonych, a nawet w waniejszych spra
wach doczesnych, majcych styczno ze zba
wieniem duszy.
Czynnoci naszej wasnej woli ma, lub zgoa
adnej, nie przynosz nam korzyci: W dzie
postu waszego nayduie si wola wasza *).
Swr. Bernard m wi: Wielkicm zem jest wa
sna wola, ona to sprawia, e twoje nawet dobre
uczynki nie w'ychodz ci na dobre.
Wasna wola jest najwiksz nieprzyjacik
czowieka. Bez wasnej woli, woa w. Bernard,
nie byoby pieka.
Przywizanie do wasnej woli napenio pieko
duszami, ono jest powodem wszystkich grzechw.
w. Augustyn przyznaje si z alem, i kiedy
by jeszcze pod wpywem grzechu, czu jak aska
podniecaa go do wyjcia z tego opakanego
stanu; lecz opiera si, wstrzymywany uporczyw
sw wol 2).
Wasna wola tak jest nieprzyjacik Pana
Boga, i zniszczyaby Go, gdyby P. Bg mg
by zniszczonym. To mwi w. Bernard i dodaje:
Kto siebie samego za przewodnika sobie nazna
cza, gupiemu poddaje si nauczycielowi.

) Izai. LVIII, 3.
2) Ligatus non ferro alieno, sed mea ferrea voluntate.
 3 i

i8. Nie zapominajmy, e cae dobro nasze

zaley na zgadzaniu si z wol P* B o ga: A y
wot na woley iego'). Lecz Pan objawia zwykle
sw wol przez usta przeoonych naszych, na
szych biskupw i przewodnikw duchownych:
Kto was sucha, mnie sucha: kto wami- gardzi,
mn gardzi2).
Niepoddawanie si woli przeoonych, Pismo
w. poczytuje za bawochwalstwo: A iako zo
bawochwalstwa, nie chcie sucha3).
w. Bernard utrzymuje, i wszystko, co nam
radzi Ojciec duchowny, chyba, e byby grzech
widoczny, winnimy wykona z tern przekona
niem, e sam P. Bg tego po nas wymaga.
Szczliwy, kto moe powiedzie przy swej
mierci z Janem Opatem: Nie czyniem nigdy
wedug wasnej woli, ani te niczego nie uczy
em, czegobym pierwej sam by nie czyni. Kas-
sian, ktry te wyrazy przytacza, dodaje: Umar
twienie wasnej woli niszczy wszystkie przywary.
Mdrzec naucza: M posuszny bdzie mwi
zwycistwo4). Daleko bowiem lepsze iest posusze
stwo, nili ojiary gupich b).
Ofiarowanie P. Bogu jamuny, postu, pokut}7,
nie stanowi jeszcze zupenej ofiary; lecz powi
cenie wasnej woli, oddanie si pod posusze
stwo, znaczy dopiero zupene wyzucie si ze
wszystkiego. Wwczas to mona powiedzie do
P. B o g a : Panie, po oddaniu Ci mej wasnej woli,
c Ci mog wicej ofiarowa!
P. Bg nie zawrze swej opatrznej rki na
proby tego, mwi w. Wawrzyniec Justynian,
kto uczyni ofiar z swej wasnej woli. Wyniesie

') Psal. XXIX, . -) -huk. X, 16. 3) J, Krl. XV, 23.

*) Przyp. XXI, 28, 5) EItkl. iv , 17.
 302

Pan takiego po nad ziemi i uczjmi go czowie

kiem niebieskim, jak to Sam przyrzek: Je li
odwrcisz... od czynienia wol twoi... wynios ci
?ia wysokoci ziemie 1).
19. Wskaemy teraz rodki, jakich uy w y
pada dla poskromienia nieporzdnej namitnoci:
1. PrzedewTszystkiem modlitwa stateczna2). K to
prosi, wszystko otrzymuje. Mamy na to zape
wnienie Paskie: Oczkolwiek bdziecie prosi Oyca
w imi nioi, to uczyni3).
2. Badanie siebie dla wynalezienia gwnej
namitnoci.
3. Zadawanie sobie samemu gwatu w prze
zwycianiu pokusy.
4. Wyznaczenie sobie pokuty po upadku.
5. Mocne postanowienie na przyszo nie
upadania nadal.
6. Umierzanie rnych naszych zachcianek.
w. Franciszek mawia: Mao co sobie y
cz, ale i to nawet czego chc, chc tylko sabo.
7. Wreszcie umartwianie si w najdrobniej
szych nawet rzeczach, a nawret w rzeczach zu
penie dozwolonych. Kto zwycia si w tych
drobnych, zapewnia sobie zwycistwo i w wi
kszych. I tak, dobrze jest: wstrzyma si od
jakiego artu; oprze si maej ciekawoci, ze
rwaniu jakiego kwiatka, natychmiastowemu otwo
rzeniu listu; wTyrzec si jakiego przedsiwzicia,
mogcego nam zjedna chlub wiatow, i tym
podobne.
Jakie korzyci osignlimy z tych wszystkich
przyjemnostek, ktrym tak na zabj oddawalimy
si ; z tylu przedsiwzi uwieczonych szczli-
t) Izai. LVII1, 13 , 14.
2) Oratio cum sit una, omnia potest. (S. Bonav.i.
3) Jan . XIV, 14.
wym skutkiem! Gdybymy byli w tych okoli
cznociach umartwiali si i upokarzali, co za skarb
zasug bylibymy byli nagromadzili przed Panem
Bogiem !
Mylmy o przyszoci prawdziwej, zachowajmy
co na wieczno.
Pamitajmy, e nieustannie zbliamy si do
mierci.
Tm wicej si umartwiamy, tcm mniej cierpie
bdziemy w cz^cu, a wicej posiada chway
w niebie.
Gomi tylko jestemy na ziemi, ale staymi
mieszkacami wiecznoci.
Nierozumny jest czowiek, mwi w. Filip
Neryusz, ktry nie pracuje nad tcm, aby zosta
witym.

R O Z D Z IA X .
0 umar t wi eni u z e wn t r z nem.

i. Kto nie uczyni P. Bogu powicenia zu

penego ze swojej osoby, mwi w. Grzegorz,
niegodnym jest sug otarza Paskiego. To
samo i w. Ambroy1).
Pan nas o tern naucza: Je li ziarno 'Pszeniczne
wpadszy w ziemi nie ohem rze, samo zostawa 2).
Ten ma prawo do ycia wiecznego, kto umiera
samemu sobie, to jest, mwi w. Grzegorz, kto
nie szuka przyjemnoci w yciu i chtnie przyj-
) Nullus Deo et Sacrificio dignus est, nisi qui prius se viven
tem hostiam exhibuerit. (S. Greg. Naz. Orat. i).
Hoc est Sacrifiicium primitivum, quando quisque se offert, ut
postea munus suum possit offerre. (S. Ambr. 1. 2, de Abel. c. 6).
2) Jan X II, 24, 25.
 304

muje wszystko, co zadaje mier yciu ciele

snemu ,).
Prawdziwie umartwiony tak yje w wiecie,
jakby nic nie widzia, nic nie sysza; nic ani go
zaniepokoi, ani zbyt podoba si mu nic powinno.
Bo ktoby chcia zachowa dusz swoi, straci
i 2). Co za szczliwa podobna strata, woa w.
Hilary, utraci wszystkie rzeczy tego wiata, y
cie nawet, i w .lady Jezusa Chrystusa i otrzy
ma ywot wieczny !
Cakowicie odda si nam P. Bg, mwi w.
Bernard, a to dla nas dostatecznym jest powo
dem, abymy te cakowicie Jemu si oddali;
to za nastpi wwczas, naucza w. Augustyn,
kiedy wyrugujemy z serca wszelkie podliwoci
ziemskie.
Im mniej jest kto przywizanym do dbr
ziemskich, tern wicej kocha P. Boga ; nic nie
pragnc, jest to kocha mioci doskona.
2. Umartwienie zewntrzne jest rwnie po
trzebne jak i wewntrzne. Z powodu grzechu,
ciao nasze opiera si rozumowi; oto jak si
skary Aposto: Lecz widz inszy zakon w czon
kach moich, sprzeciwiaicy si zakonowi umysu
moiego3). w. Tomasz rozumie tu podliwo
cielesn.
P. Bg da nam zmysy, abymy je uywali
nie wedug naszych zachcianek, ale wedle woli
Jego; winnimy zatem umartwia te dze, ktre
si sprzeciwiaj prawom Boym : A ktrzy s
Chrystusowa, ciao swe ukrzyowali z namitno-
ciam i y z podliwoci!i4).
To byo przyczyn, dla ktrej wici skazy-
) Nihil t|uod caro blanditur, libeat; nihil quod carnalem vitam
trucidat, spiritus perhoirescat.
2) Mat. X V I , 25. n) Rzym. Yll, 23. 4) Gal. V, 24).
 305

wali swe ciao na czste umartwienia. Svv. Piotr

z Alkantary postanowi niedogadza nigdy swemu
ciau, i dotrzyma cile tego do mierci. w.
Bernard tak by dokucza swemu ciau, i umie
rajc, prosi je o przebaczenie.
w. Teresa mawiaa: Bdnem jest mniema
nie, jakoby Pan przyjmowa do swej przyjani
tych, co szukaj wygd. Dusze prawdziwie ko
chajce P. Boga, nie mog prosi o ulg.
Kto dba o wygody swego ciaa, mwi w.
Ambroy, nie bdzie dba o podobanie si Panu
Bogu.
Podda swj rozum pod wadz dz ciele
snych, pisze w. Augustyn, znaczy tyle, co cho
dzi gow na d a nogami do gry.
Seneka, cho poganin, mwi: Nie dla tego
yj, abym by niewolnikiem swego ciaa. A c
powiedzie maj chrzecijanie, ktrych wiara uczy,
i s stworzeni do cieszenia si z P. Bogiem
i posiadania Go przez ca wieczno!
Przez schlebianie dzom cielesnym umacniamy
naszych nieprzyjaci
3. w. Ambroy ubolewa nad upadkiem S a
lomona. Ten nieszczliwy krl, mwi wity,
wsawi si wzniesieniem kocioa Bogu prawdzi
wemu, lecz lepiej byby uczyni, gdyby by za
chowa niepokalanym Koci ciaa swojego;
a on tymczasem, by to ostatnie zadowolni, straci!
ciao, dusz i Boga.
Ciao nasze winno by prowadzone na w^zr
konia rozhukanego, ktremu nie popuszcza si
wdzida.
Wedle nauki w. Bernarda, winnimy nieu
stannie sprzeciwia si woli ciaa naszego, jako

Dum carni parcimus, contra nos hostes nutrimus. (S, Greg.).

OBOWIZKI KAPASKIE- 20
 3

lekarz woli chorego, dajcego rzeczy szkodli

wych a odmawiajcego skutecznych. Jeliby lekarz
ustpi i dozwoli choremu to, coby go o mier
przyprawio, czyby nie by prawdziwie okrutnym!
Std te uleganie wymaganiom zmysw, nie
moe zwa si mioci, lecz najwikszem okru
ciestwem. Dla chwilowej rozkoszy sprawionej
ciau, skazujemy dusz swoj na wieczne cier
pienia ').
Potrzeba, aby podniebienie nasze zmienio swe
wasnoci, bymy mogli zastosowa si do tego
przepisu, danego od Pana w. Franciszkowi: Jeli
mnie kochasz, gorycz winna ci si wyda sodk,
a sodycz gorzk.
4. Wielkie korzyci przynosi nam umartwienie
zewntrzne i tak :
1. Puszczamy si tu z kar, na jakie zasuy
limy przez oddawanie si przyjemnociom zaka
zanym. K ary te nieskoczenie s mniejsze w tern,
anieli w tamtem yciu 2).
w. Antonin opowiada: Anio da by do
wyboru jednemu choremu trzy dni w czycu,
lub dwa lata na ou w cierpieniach, jakie pod
wczas doznawa. ( hory wybra trzy dni w czy
cu, lecz zaledwie wyby tam godzin, pocz
narzeka, i go tam ju wieki trzymano. Jakto,
odpowie Anio, twoje ciao jest jeszcze ciepem
na ou miertelnem, a ty mwisz o latach !
2. Umartwienie odrywa dusz od przywiza
ziemskich i usposabia j do zjednoczenia z Bogiem.
Nigdy, mawia w. Franciszek Salezy, dusza

) Ista caritas destruit caritatem, talis misericordia crudelitate

plena est; quia ita corpori servitur, ut anima juguletur.
2) Non vis castigari, sis judex tui ipsius, te reprehende et cor-
rige. (S. Ohrys.).
 a7

nic bdzie moga wznie si do P. Boga, jeeli

ciao nic jest hamowane i umartwiane.
A w. Hieronim : Dusza wznosi si do rzeczy
niebieskich umartwieniem czonkw.
3. Pokuta zaskarbia nam dobra wieczne; w.
Piotr z Alkantary objawi si by po swej mierci
w. Teresie i rzek: Bogosawiona pokuta, ktra
mi tak zjednaa chwa.
wici nieustannej dokadali usilnoci do umie
rzania swego ciaa. Sw. Franciszek Borgiasz ma
wia, i byby niepocieszonym w dniu, w kt-
rymby by nie zada swemu ciau adnego umar
twienia.
ycie mikkie, pene rozkoszy nie przystoi
chrzecijaninowi.
5. Jeeli nie mamy dosy odwagi do poskra
miania swego ciaa ostremi pokutami, poddajmy
je przynajmniej lekkim umartwieniom; znomy
cierpliwie zwyczajne niedogodnoci, jako to: czu
wanie przy chorych, zaopatrywanie umierajcych,
spowiedzie po wizieniach, szpitalach, lub te
ludzi cuchncych i t. p. Odmawiajmy sobie od
czasu do czasu jakiej przyjemnoci dozwolonej,
albowiem, mwi w. Klemens Aleksandryjski,
kto pozwala sobie wszystko, co jest dozwolone,
na niedozwolone niebawem si pokusi.
Wielki suga Boy, O. Wincenty Karafa T. j .
mwi, i P. Bg da nam rozkosze ziemskie nie-
tylko abymy rozumnie ich uywajc, dziki ATu
za nie skadali, lecz rwnie dla te g o , abymy
si od nich powstrzymywali, dla okazania Alu
naszej mioci.
atwo stajemy si panami przyjemnoci za
kazanych, mwi w. Grzegorz, kiedy jestemy
przyzwyczajeni do odmawiania sobie dozwolonych.
2 0 ,:
 3 S

6. Rozbiera bdziemy szczegowo umartwie

nie wzroku, smaku i dotykania.
Co do wzroku. Pierwsze strzay, ktre ude
rzaj dusz czyst i czsto j o mier przypra
wiaj, wchodz przez oczy: Oko moie zupilo du
sz moi ').
Przez oczy wchodz do duszy zbrodnicze
m yli2). To, czego si nie widzi, mawia w.
Franciszek Salezy, tego si nie poda.
Szatan kusi nas naprzd do patrzenia, potem
do podania, a wreszcie do \>rzyzwolenia. Tym
sposobem kusi Samego Zbawiciela: Ukaza mu
wszystkie krlestwa wiata, a potem rzek: To
wszystko dam tobie, ieli upadszy uczynisz m i
pokon :?).
Szatan nie dopi swego celu z naszym Zbawc,
lecz pene odnis zwycistwo nad Ew : Uyrzaa
tedy niewiasta, ie dobre byo drzewo ku iedze-
nt, y pikne oczom, y na weyrzeniu rozkoszne:
y wzia...1).
Tertulian mwi: Wejrzenia s wstpem do
najwikszego bezprawia.
Oczami, jakby haczykami jakimi, pocigani
jestemy do grzechu, wedug w. Hieronima.
Szczelnie zawrze potrzeba drzwi, aby nie do
zwoli wejcia nieprzyjacioom.
Opat Pastor, popatrzywszy raz na niewiast,
przez czterdzieci lat drczony by nieczystemi
mylami.
w. Benedykt, na wiecie jeszcze yjc, przy
patrywa si by jednej niewiecie, nastpnie b
dc ju na puszczy, tak silnemi, z tego powodu,
zosta nagabnity pokusy, i rzucenie si bez
) Treny III, 51.
2) Per oculos intrat ad mentem sagitta amoris. (S. Bernard.).
3) M at. IV, 8, 9. *) Ks. Rod. Ul, 6.
 3 9

odziey w ciernie', zdolne byo zaledwie uwolni

go od nich.
Podobnie i w. Hieronim, wiodc ycie po
kutnicze w grocie Betleemskiej, dugi czas dr
czony by spronemi mylami, przywodzcemi mu
na pami niewiasty, ktre by widywa dawniej
w Rzymie.
('i wici zwycistwo swe winni pomocy Bo
ej, swym modlitwom i pokutom ; lecz wielu to
nieszczsnych zgino dla kilku spojrze! Oczy
przyprawiy o upadek takiego jak Dawid, jak
Salomon.
w. Augustyn opowiada o Alipiusie niejakim,
ktry poszed do teatru z postanowieniem nie-
przygldania si niczemu, mwic: Bd tam,
lecz jako nieobecny. Kuszony do popatrzenia,
zezwoli, i nietylko sam w grzech popad, ale
innych jeszcze do niego pocign.
7. Wedle Seneki: lepota jest wielk pomoc
do zachowania niewinnoci.
Dla zostania lepymi, nie jest nam wolno wy-
kuwa sobie oczu, lecz moemy i powinnimy
sta si lepymi przez ich zamknicie, aby nic
nie widzie, coby nas do zego podnieca mogo.
Ktry zamruta oczy swe aby nie patrza na
ze, ten na wysokoci mieszka bdzie ).
witobliwy m Job, uczyni przymierze ze
swymi oczyma, aby nie patrze na adn niewia
st, z obawy zych m yli: Uczyniem przymierze
z oczyma swemi, abych a n i pomyla o pan n ie2).
w. Alojzy Gonzaga nie mia wznie oczu
nawet na sw matk.
w. Piotr z Alkantary nie patrza na mo-

) Iz . X X X III, 1 5 , 16 . '-) J o b . X X X I, [.
 3 1

(lycii zakonnikw swego klasztoru, a poznawa

ich nie z twarzy, lecz po gosie.
Sobr zebrany w Tours zaleca kapanom, aby
si strzegli tego wszystkiego, co moe oczy ich
lub uszy obrazi ). Przepis ten ciga si g
wnie do kapanw, nieyjcych w zakonie, oni
bowiem z obowizku swego zmuszeni s do by
wania w domach ludzi wieckich. Jeeli dozwa
laj oczom swoim penej wolnoci patrzenia na
wszystko, co si przedstawia, z trudnoci bd
mogli zachowa cnot czystoci.
Oto, co mwi Duch w ity: Odwr oczy
twoie od niewiasty piknie ubraney, a nic przypa
lm y si cudzey piknoci; wiele ludzi zgino dla
piknoci niewieciey 2).
Jeeli wzrok nasz si zabka, mwi w. A u g u
styn, niech si nie zatrzymuje na adnej niewie
cie, bo toby nas o zgub przyprawi mogo.
Unika zatem naley pilnie balw, teatrw
i innych podobnych zebra wiatowych, na kt
rych niewiasty wraz z mczyznami si znajduj.
A kiedy, koniecznoci zmuszeni, znajdziemy si
w towarzystwie niewiast, potrzeba nakaza oczom
swoim zupen skromno.
O. Alvarez bdc obecnym na publicznem
zdegradowaniu jednego kapana, poniewa i nie
wiasty tame si znajdoway, wzi obrazek Naj
witszej Panny i podczas kilkogodzinnego trwania
egzekucyi, oczy swe trzyma we wlepione, a to
7 obawy, by si nie zwrciy ku jakiej niewiecie.
Codziennie po obudzeniu wznomy z Dawidem
modlitw do Pan a: Odwr oczy moie aby nie
patrzay na prno 3).
') JDei Sacerdotes abstinere debent abom nibus, quae ad aurium
et oculorum pertinet illecebras. (An. 811, can. 7).
J) Ekl. IX, 8, 9. '') Psal. CXYin, 37.
 3ii

8. Skromne trzymanie oczu konieczn jest

rzecz dla duchownych a zbudowaniem dla in
nych. Oto co czytamy w ywocie w. Franciszka
Serafickiego. Raz wyszed by z klasztoru, wzi
wszy z sob jednego ze swoich zakonnikw za
towarzysza, mwic, e idzie naucza. Przeszed
kilka ulic, trzymajc cigle oczy spuszczone i wraca
do furty. A nauka, pyta towarzysz. Zachowaniem
skromnoci oczu, odpar wity, dostateczn da
limy nauk wszystkiemu ludowi.
Ewangielici kilkakrotnie wspominaj, i Pan
w pewnych okolicznociach podnis oczy i pa
trza : Podnizszy oczy na ucznie swoie '). Podnii-
szy tedy oczy Jezus-)-, skd wnioskowa mona,
e zwyczajnie Pan trzyma je spuszczone.
Sw. Pawe zaklina na skromno Jezusa Chry
stusa : Prosz was przez cicho i askawo Chry
stusow 3).
w. Bazyli zaleca, abymy mieli oczy zwr
cone ku ziemi, a dusz ku niebu wzniesion.
Twarz jest zwierciadem duszy, pisze w. Hie
ronim, a oczy wykrywaj tajniki serca.
Oko nieskromne, woa w. Augustyn, zwia
stuje nieskromne serce.
w. Ambroy utrzymuje, e ruchy ciaa w y
kazuj skromno ub rozwizo duszy. Opo
wiada, i powzi by niekorzystne mniemanie
o dwch nieskromnie idcych i nie omyli si,
jeden z nich bowiem by bezbonik, a drugi he
retyk, jak si pniej dowiedzia.
Wedug w. Hieronima, wszystko, co dotyczy
ludzi powiconych Bogu, jako to: ubranie, wy
raz twarzy, mowa, chd nawet, winno suy za
przykad dla osb wieckich.

') Luk. VI. 20. 2) Jan. vi, 5. 3) II, Kor. x, 1.

 q. Czytamy w rozporzdzeniach witego So
boru Trydenckiego1): Duchowni tak winni y
i postpowa, aby nawet szaty ich i poruszenia
odpowiaday powadze ich stanu.
Kapan ma by przykadem we wszystkiem 2):
skromno winien zachowa w spojrzeniu, cho
dzeniu i mowie, szczeglniej aby mwi mao
i jak przystoi.
Mwi mao. K to wiele mwi z ludmi, zna
kiem jest, e mao rozmawia z P. Bogiem. Du
sze oddane rozmylaniu, skpe s w sowa.
W milczeniu dusza postpuje, mwi Tomasz
a K em pis; a w. Piotr Damian : Milczenie str
em jest sprawiedliwoci.
IV milczeniu y w nadziei bdzie moc wasza3).
W milczeniu hartuje si sia, w dugich roz
mowach zawsze w jaki bd uwika si mona:
W wieomwnoc i nie bdzie bez grzechu4).
Mwi jak przystoi. Twoje usta, ustami s
Chrystusowymi, mwi w. Anzelm, std nie tylko
nie powiniene je otwiera na obmowy i kam
stwa, lecz nawet na rzeczy niepotrzebne.
Ani mwi, ani sucha takich rzeczy nie po
winiene : Ogrd cierniem uszy Iwoie, nic suchay
izyka zoliwego, a ustom twoim \uczy drzwi
y zamki *).
K to kocha P. Boga, o Bogu nieustannie mwi,
jako, kto kocha kogo na ziemi, o nim tylko mwi,
jakby o niczem innem mwi nie umia.

') Sic decere omnino Clericos vitam moresque suos compo

nere, ut habitu, gestu, incessu nihil nisi grave, ac religione plenum
praeseferant. (Sess. 22, c. i).
-) Sacerdotis animum splendescere oportet, ut illustrare possit,
qui oculos in cum convertunt. (l)e Sac. lib. 3, c. 12).
3) Izai. XXX, 15 . *) K s. Przyp. x, 19. 5) E k l. xxvtll, 28.
 3 13

Mwi tonem podniesionym, jest to w ykra

cza przeciw skromnoci *).
Skromno winna si okaza rwnie w ubio
rze kapana. S ludzie, mwi w. Augustyn,
ktrzy aby si okaza dobrze przyodzianymi na
zewntrz, wyzuwaj si ze skromnoci serca.
Ubir krtki, jedwabny, guziki srebrne przy
mankietach, trzewikach... cay ten zbytek wia
towy, nie bardzo cnotliw dusz oznacza 2).
Uczesanie gowy kapana winno by skro
mne. Papie Marcin zakaza odprawia msz w.
kapanom, noszcym dugie wosy 3).
Co naley wnioskowa o tych kapanach, kt
rych Klemens Aleksandryjski nazywa: Illiberaes
tonsos, ktrzy zaledwie koce swych wosw
ostrzydz dozwalaj!
Co za wstyd dla kapana, woa w. Cypryan,
pielgnowa wosy na wzr niewiast! 4).
Aposto naucza: Mt gdyby wosy zapuszcza,
iest mu ku zelywoci5). w. Pawe mwi to
o wszystkich mczyznach, lecz do kapanw
w szczeglniejszy sposb. Co myle o ducho
wnym o wosach utrefionych! Co o tych, ktrzy,
wosy fryzuj lub pudruj!
Po skromnoci, a nie po wykwintnoci szat
winnimy by poznawani, mwi Minutiusz Felix.

') Vocis sonum temperet modestia, ne cujusquam offendat

aurem vox fortior. (S. A rubros).
2) Clamant nudi, et dicunt, nostrum est, quod effunditis; nostris
necessitatibus detrahitur, quidquid accedit vanitatibus vestris. (S. Bern.).
Virum saceidotalem cum moderato indumento versari debere,
et quidquid non propter usum, sed ostentatorium ornatum assumitur,
in nequitiae reprehensionem incurrere. (Cons. Nic. s. 1 6).
3) Nisi attonso capite, patentibus auribus.
J ) Capillis mulieribus in feminam transfiguratus. (S. Cypr. de
Jejun.).
5) I, K or. IX, 14.
 3[4

Czytamy w w. Ambroym, e postawa kapana

tak by ma, aby kady co na patrzy, z usza
nowaniem myla o Bogu, ktrego on jest sug.
Z powodu nieskromnoci, nawet powierzcho
wnej kapana, wielu traci uszanowanie nalene
P. Bogu.
io. Umartwienie smaku. O. Rogacci w swej
ksidze: Uno necessario, naucza, e najwiksze
umartwienie zewntrzne zaley na umartwieniu
podniebienia.
K to chce postpi na drodze doskonaoci,
mawia w. Andrzej z Avelinu, niech poczyna
od umartwienia swego smaku.
Mj synu, mwi w. Filip Neryusz do peni
tenta zaniedbujcego tego umartwienia, jeeli nie
bdziesz si stara o umartwienie twego smaku,
nigdy nie dojdziesz do witoci.
Tak postpowali wici. w. Franciszek K sa
wery za cay pokarm uywa troch ryu pra
onego; w. Franciszek Regis gar mki goto
wanej w wodzie; w. Franciszek Borgiasz, gdy
by jeszcze wicekrlem Kataloskim, ywi si
chlebem i jarzynami; w. Piotrowi z Alkantary
wystarcza talerz polewki.
Winnimy je, tby y, nie za y dlatego,
eby je, mawia w. Franciszek Salezy.
S ludzie, ktrzy yj tylko dla jedzenia, oto
co o takich mwi Aposto: Nieprzyiaciele krzya
Christus owego: ktrych koniec zatracenie: ktrych
Bg, iest brzuch l).
akomstwo niszczy, a przynajmniej wielkie
szkody wyrzdza wszystkim cnotom.
akomstwo byo przyczyn grzechu picrwo-

') Filip. 111, i<).

 rodnego; jeden owoc zjad Adam, a siebie i cay
rodzaj ludzki wyda na mier.
j i. Kapani szczeglnie, z powodu polubionej
czystoci, smak swj umartwia powinni.
Cielesno rodzi si i podsyca zbytkiem w je
dzeniu, mwi w. Bonawentura. Tego zdania
by i w. Augustyn.
Kanon Apostolski 42-gi nakazuje zoenie \
z urzdu kapana akomego l).
Mdrzec mwi: Kto w rozkoszy z modu chowa
sug swego: potym go dozna krnbrnego 2).
Strzemy si zbytnie wzmacnia ciao, z obawy,
by si swoich przeciw duszy nie obrcio, sowa
s w. Augustyna.
Palladiusz opowiada, i pewien mnich pytany
dlaczego tak bardzo ciao swe martwi, odpowie
dzia : Drcz to, co mnie drczy.
Tak czyni i mwi w. Pawe: Karze ciao
moie y w niewol- podbiiam 3).
Ciao nieumartwione 2 trudnoci posuszne
jest rozumowi. A przeciwnie, mwi w. Tomasz,
kto zwyciy pokusy akomstwa, nie bywa zw y
kle nagabany pokusami cieiesnemi.
K to zwyciy akomstwo, utrzymuje Korne
liusz a Lapide, atwo pokona inne zdronoci.
Lecz, niestety, dodaje Bloziusz, najwiksza cz
od akomstwa zwycion bywa.
12. Lecz, powie kto, P. Bg da te potrawy
do naszego poytku. Odpowiadam: P. Bg prze
znaczy je dla utrzymania naszego ycia, lecz nie
do naduywania ich, przez nasz niewstrzemi-
liwo. Pan uczyni rwnie wiele smacznych
potraw, nie koniecznie potrzebnych do utrzyma-

') Sacerdotes qui intemperantes ingurgitant, deponendi sunt.

2) Przyp. X XI X, 2 1 . :!) I, Kor. IX, 2 7 .
 3 >6

nia ycia; wstrzymywanie si od nich, skarbi

nam zasugi. Owoc zakazany w raju, przez Pana
Boga by stworzonym, lecz dla tego tylko, aby
si Adam od niego powstrzyma.
Dla zachowania wstrzemiliwoci potrzeba
czterech nastpnych unika rzeczy:
1. Nie jada po za czasy przeznaczone do
jedzenia.
2. Nie z wielk chciwoci.
3. Nie w wielkiej iloci.
4. Nie wyszukiwa potraw.
Co za wstyd dla kapana wyszukiwa potrawy,
sposb ich przyrzdzania; a kiedy nie s mu do
smaku, wyrzeka, gniewa si na sucych, kre
wmych, cay dom.
Kapani, prawdziwie oddani rzeczom ducho
wnym, zadawalniaj si tern, co im podadz;
a uciekaj od zabaw, skd najczciej skromno
i wstrzemiliwo s wywoane *)
13. Co si tyczy dotykania, potrzeba sobie
zabroni wszelkiej poufaoci z niewiastami, choby
one byy nasze krewne. Lecz to s moje siostry,
siostrzenice: to nic, ale s niewiasty. Roztro
pno radzi, aby Spowiednicy nie dozwalali swym
penitentkom caowa si w rk. Co wicej,
wzgldem tego zmysu, ktry dla kapana przed
stawia wielkie niebezpieczestwa, potrzeba zacho
wa jak najsurowsze ostronoci i najwiksz
wzgldem samego siebie skromno. Takie jest
zalecenie Apostoa: Aby um ia kaidy 2 zvas na-
czynie swe trzyma w witobliwoci 1 uczciwoci'1).

*) fa c ile contemnitur clericus, qui saepe vocatus ad prandium,

ire non recusat.
Consolatores nos potius, laici in moeroribus suis, quam convi-
vos in prosperis noverint. (S. Hicron.).
- ) 1, Tessal. iv, 4.
 . witobliwi kapani maj zwyczaj zadawania
sobie przykroci dyscyplin lub noszeniem kol
czastego acuszka. Wiksza cz nie uywa
tego, a mwi, e witobliwo zasadza si na
umartwieniu woli. Wszyscy jednake wici ch
tnie zadawali sobie pokuty i wszelkiego doka
dali starania do poskromienia bodca cielesnego.
w. Piotr z Alkantary nosi na sobie wosien-
nic z elaznymi kolcami, ktre mu cigle roz
dzieray biodra. w. Jan od Krzya nosi rwnie
wosiennic wraz z acuszkiem, ktry tak wrs
w ciao, i po mierci nie zdoano go odj, jedno,
wyrywajc zarazem kawaki ciaa. Ten wielki
wity mawia: Jeeliby kto gosi odpuszczenie
grzechw bez umartwienia, nie naley wierzy
jego nauce, choby nawet cudami j stwierdza.
14. Umartwienie wewntrzne jest wprawdzie
najpotrzebniejsze, lecz zewntrzne nie mniej jest
wanem. Gdy kto, aby odwie w. Aloizego
od umartwie zewntrznych, uczyni mu uwag,
e wito zasadza si na zwycieniu swej wa
snej woli, wity modzieniec rozumnie odpar temi
sowy Ew angelii: To byo trzeba dziaa, a owego
nieopuszcza1).
Pan rzek w objawieniu do witobliwej Ma
ryi od Jezusa z zakonu w. T eresy: wiat gubi
si przyjemnociami a nie pokutami.
Umartwiaj swoje ciao, mwi w. Augustyn,
a zwyciysz szatana.
wici uywali umartwie ciaa szczeglniej
przeciw pokusom nieczystoci. Jeeliby kto, mwi
O. Rodriguez, czu si owinitym zwojami wa,
usiujcego zada mu miertelne razy, czy, nie
mogc si pozby swego strasznego nieprzyja-

') Mat. X X I II , 23.

 3i8

ciel przez zadanie mu mierci, nie usiowaby przy

najmniej rani go, odebra mu troch krwi i si,
a tym sposobem umniejszy niebezpieczestwa !
Mdro, mwi Job, nie znajduje si w pord
rozkoszy tego wiata: N iew ie czowiek ceny iey,
a n i bywa naleziona w ziemi rozkosznie iyicych ').
Oblubieniec w witych pieniach mwi: Pyd
do gry mirrhy 2). Ktry si pasie midzy liliam i'6).
.Kilibert tmaczy zwizek midzy tymi dwoma
wyjtkami Pisma w.: W tern samem miejscu,
w ktrem umartwia si ciao, to jest, na grze
z miry, rodz si i przechowuj lilie czystoci.
Jeeli czysto odniosa skaz, suszn jest
rzecz, aby ciao byo ukarane: Albowiem jakocie
wydawali czonki wasze na sub nieczystoci... tak
teraz wydawaycie czonki wasze na suib sprawie
dliwoci, ku powiceniu 4).
15. Jeeli nie mamy dosy odwagi do umar
twiania naszego ciaa pokutami, zdajmy si przy
najmniej na wol P. Boga, przyjmujc chtnie
to wszystko, co nam zsya: choroby, gorco,
zimno i inne niewygody.
w. Franciszek Borgiasz, w czasie podry,
przybywszy pno w noc do kolegium, zmuszony
by, zanim mu otworzono, dugo czeka na dwo
rze, wrd zimna i niegu. Nazajutrz, gdy Ojco
wie tego domu, okazywali std swe strapienia,
wity uspokoi ich, zapewniajc, i ta noc bya
dla wielkim rdem pociech, podobao si bowiem
Panu Bogu zesa na ten nieg i wiatr mrony.
K iedy choroby i utrapienia dolegaj nam,
mwmy ze w. Bonawentur5): ZadawTaj Panie
') K s . Joba XXVIII, 13. 2) Pie IV, <>. 3) Pie u, 16.
4) Rzym . VI, u).
5) Curre Domine, curre, et vulnera servos tuos vulneribus sa
cris, ne vulnerentur vulneribus mortis.
 3*9

nam te rany zbawienne, abymy wolni byli od

razw miertelnych, jakimi nam ciao grozi. Po
wtarzajmy rwnie za w. Bernardem : Boe mj,
sprawiedliw jest rzecz, abym by zasmucon,
ktrym Ciebie tyle razy zapozna; zasuyem na
mier wieczn, spraw, abym krzyowany w tern
yciu, unikn kar wiecznych w przyszem.
P. Bg nie karze grzesznika, mwi w. Anzelm,
ktry sam si skazuje na kar za swe winy.
Lecz trudn jest rzecz znosi dolegliwoci
nieuchronne temu, kto nie zadaje sobie samemu
umartwie dobrowolnych.
16. Niewiadomi rzeczy mniemaj, e z po-
wrodu umartwie, ycie staje si nieznonem, nie-
szczliwem. Tak nie jest. Ten jest prawdziwie
nieszczliwy, kto obraa P. Boga przez odda
wanie si zmysowoci: Kto si mu sprzeciwi
a m ia poky *).
Dusza wylana na grzech podobna jest do mo
rza miotanego burz: Lecz niezbonicy s iako
morze zaburzone, ktre si uspokoi nie moe 2).
Wedug w. Augustyna: Kto nie jest w po
koju z Bogiem, w wojnie jest z samym sob.
Zadowolenie udzielone ciau, jest to dobro
wolna poraka w walce z samym sob: Zkde
w alki y zwady midzy wam i? h a li nie ztd?
z podliwoci waszych ktre woiui w czonkach
waszych 3).
Posuchajmy obietnicy Paskiej: Zwycizcy
dani mann skryt4). Umartwionym wanie do
zwoli Pan kosztowa uciech i spokoju , ktry
przewysza wszystkie przyjemnoci zmysowe:
Poky Boy ktry przewysza wszelki zmys*). Std

) Job. IX, 4. 2) Isai. i,VII, 20. 3) Jak. IV , 1.

4) Obj. u , 17. 6) Filip. IV, 7.
te bogosawionymi zostali nazwani ci, ktrzy
obumieraj dla przyjemnoci ziemskich: Bogosa
w ieni um arli ktrzy w Panu um ieraj').
Ludzie wieccy za nieszczliwych poczytuj
tych, co zdaa yj od przyjemnostek zmyso
wych. Widz ich umartwienia, a nie widz po
ciech -wewntrznych, jakiemi P. Rg obsypuje ich,
nawet ju w tern yciu 2).
Nie pamitaj na obietnice Paskie: Wemi-
cie iarzmo moie na si... a naydziecie odpoczynek
duszom waszym 3).
Dla duszy kochajcej P. Boga nic nie ma
trudnego, umartwienia nie s dla niej karam i4).
Jak nic nie moe stawi oporu mierci, tak te
nic oprze si mioci nie moe: Mocna test iako
mier mio 5).
17. Dla osignicia szczcia wiecznego po
trzeba si wyrzec przyjemnoci czasowych: Bo
ktoby chcia zachowa dusz swoi, straci i G).
A by dostpi zbawienia, potrzeba sta si
mczennikiem, bd przez elazo tyranw, bd
przez dobrowolne umartwienia.
Cokolwiekbymy tu cierpie mogli, niczem
jest w porwnaniu z chwa wieczn: Utrapienia
tego czasu ninieyszcgo, nie s godne przyszey
chway, ktra si w nas obiawi1). Te chwilowe
cierpienia jednaj nam szczcie bez koca : Abo-
wiem to ktre teraz iest prdziuczko przemiiaice
y lekkie nasze utrapienie, nader na wysokoci zuag
chway wiekuist w nas sprawnie s).

) O b j. XIV, 13.
2) Crucem vident, unctionem non vident. (S. Bern.).
3) Mat. x i, 29.
4) Oui amat, non laborat. (S. A u g-).
r) Pie V II I, 6. ) Mat. X V I , 25.
7) R zym , v ili, 18. 8) JI, K or. IV, 17.
 32i

Zadowolnienia udzielane ciau ze szkod duszy,

s kradzie szczcia, jakie nas czeka w niebie;
tak ju by sdzi nawet, znany pisarz ydowski,
Philon *).
Kiedy P. Bg zsya nam sposobnoci do cier
pienia, wikszej udziela aski, anieli, gdyby da
nam wadz wskrzeszania umarych. To jest zda
nie w. Chryzostoma, ktry mwi dalej: Za cuda
jam jest dunikiem Boym, lecz za cierpliwo
moim dunikiem jest Chrystus 2).
wici s ywrymi kamiemi, z ktrych zbu
dowana jest Jerozolima niebieska: Wy iako ywe
kamienie na nim si buduycie, do?/i duchowny 3).
Lecz potrzeba, aby te kamienie przeszy pierwej
przez duto umartwienia.
Koci mwi w hymnach swoich: Scalpri
salubris ictibus, et tunsione plurim a, fa b r i polita
malleo, hanc saxa molem construunt.
Myl ta winna sodzi gorzko umartwienia.
A sprawiedliwy z wiary iyw ieA). A by dobrze
y, to jest, zasugiwa na zbawnenie, winnimy
y wiar, w widokach wiecznoci, ktra nas
oczekuje: Pydzie czowiek do domu wiecznoci
swey 5).
Pamitajmy o tern, mwi w. Augustyn, i
w chwili gdy Pan wzywra nas do walki, uycza
nam swej pomocy i przygotowmje nagrod 6).
Aposto mwic o zapanikach, czyni uwag,
i wstrzymuj si oni od tego wszystkiego, coby

') Oblectamenta praesentis vitae quid sunt, nisi furta vitae

futurae.
2) Pro miraculis enim debitor sum Deo, at pro patientia debi
torem habeo Christum.
3) I, Piotr, it, 5. 4) Rzym . I, 1 7 , Ekl. XI I, $.
'j Deus hortatur, ut pugnes, cl deficientem sublevat, et \lucen
tem coronat.
OBOWIZKI KAPASKIE.
mogo im przeszkodzi do osignicia wieca
doczesnego, a my, ktrzy pracujemy na wieniec
oceni si nie dajcy, niemiertelny, czy nie
zdobdziemy si na podobn odw ag! A kady
ktry si potyka na placu od wszystkiego si po
wciga. A oni aby wzili wieniec skazitelny:
a my nieskazitelny 1).

R O Z D Z IA X I.
0 Mioci Pana Boga.

i. Kapan, ktry nie goreje mioci P. Boga,

mwi Piotr Bloziusz, nie jest prawdziwym ka
panem. Od czasu otrzymania wice, nie naley
wicej do siebie, cakowicie jest Boym -). Sam
Pan to przypomina: Albowiem zapal Paski,
y chleby Boga swego ofiarui, a prze witymi
bd 123).
Orygines zowie kapana: Dusz powicon
Bogu.
Kapan stawajc pierwszy raz w Przybytku
owiadcza, i P. Bg jest jego jedyn nadziej:
Dominus pars haereditatis meac; a std, mwi
w\ Ambroy, kapan jedynie dla Boga y po
winien. Wyranie zaleca to A posto: aden su
c oniersk Bogu nie wikle si sprawami wie-
ckiem i: aby sic temu podoba ktre ma si uda*).
Modzieniec ewangeliczny yczy sobie by
przyjtym w poczet uczniw Zbawicielowych, lecz
chcia przedtem pochowa ojca swmgo, tak otrzy

1) l, K o r. ix , 25.
2) Verus minister altaris, Deo, non sibi, natus est. (S. Ambr.).
a) K s. K ap . XXI , b. 4) XI, Tym . n, 4.
 323

ma odpowied od Pan a: Pd za mn, a dopu

umarym grze umare swoie '). Ta nauka dana
jost wszystkim duchownym, mwi w. Ambroy,
maj oni przekada chwa P. Boga nad wszystko,
coby mogo, tu na ziemi, przeszkadza im do
zupenego oddania si P. Bogu,
W starym jeszcze zakonie P. Bg wybra
i oddzieli kapanw od reszty ludu: Y odczy
em was od inszych ludw, abycie byli moi'1).
Owiadcza im, i nie bd posiadali adnej ojco
wizny na ziemi, sam chce by ich jedynem dzie
dzictwem : W ziemi ich nie posidziecie, ani czci
miedzy nim i mie bdziecie: iam cze i dziedzictwo
trwoie w porzodku synw Izraelowych y).
Kapan winien powiedzie ze w. Augusty
nem : Niech sobie, kto chce, poda i wybiera
rzeczy ziemskie i doczesne, co do mnie, dziedzic
twem mojem Pan jest.
2. w. Anzelm woa: Jeeli nie kochamy Pana
Boga, c kocha bdziemy mogli!
Cesarz Dyoklecian ofiarowywa w. Klemen
sowi srebro, zoto, drogie kamienie, byleby tylko
wyrzek si wiary. Za ca odpowied, wity
bolenie westchn na to zalepienie ludzi, i
mi na jedn szal ka Boga i gar ziemi.
Porro unum est necessarium. K to , oprcz
Boga, wszystko zreszt posiada, nic nie ma; lecz
kto Boga posiada, choby nic innego nie mia,
wszystko ma.
wr, Franciszek Seraficki mg susznie, przez
przecig caej nocy, powtarza te tylko sow a:
Deus meus et omnia.
Szczliwy, kto moe powiedzie z Dawidem:

') Mat. v ili, 22, ) K s . Kap. 2(>.

K s, Liczb. XVIII, 20.
2 I *
 Bo c ia mam w niebie, abo czegom chcia na
ziemi oprcz Ciebie... Boe serca mego, y czci moia
Boe, na wieki').
3. P. Bg godny jest mi to.Aci nieskoczonej
i dla samego siebie winien by kochanym; ko
chajmy przynajmniej Pana przez wdziczno, za
ten nadmiar mioci, jak nam okaza w dobro
dziejstwie odkupienia.
Sta si czowiekiem i ponie mier za nas,
czy sam P. Bg mg dla nas co wicej uczy
ni ! J-Viciszy nad t mioci aden nie ma : aby
kto dusz sw pooy za przyiacioly swoie -).
Przed odkupieniem, ludzie powtpiewa mogli
jeszcze o mioci P. Boga, lecz mier krzyowa
Chrystusa Pana wszelkiemu powtpiewaniu ko
niec pooy musiaa. Ta mier, to nadmiar mi
oci, wedug wyraenia Mojesza i Eliasza na
grze Tabor.
Caa wieczno nie wystarczy Anioom do
wytomaczenia tego nadmiaru mioci.
Ktry z ludzi, pyta w. Anzelm, mg za
suy, aby Bg umiera za niego; a jednake
pewn jest rzecz, i P. Bg umar za kadego
z n as: A za wszystkie umar ( 'hristus 3).
mier naszego Zbawcy opowiadana poga
nom , mwi Aposto, wydawaa si im szale
stwem : A my przepowiedenny Christusa ukrzyo
wanego, ydom wprawdzie zgorszeniem, a Grekom
gupstwem 4).
Nie jest to sza, ani kamstwo, mwi w. W a
wrzyniec Justynian, ale prawda, P. Bg w mioci
swej ku nam przeszed granic pojcia naszego 5).
Jeeli Chrystus Pan chcia okaza ca mio
') Psal. liXXIl, 25, 26. 3) Jan. XV, 13. s) II, K or. V, 15 .
*) T, K o r. 1, 23.
5) Vidimus Sapientem prae nimietate amoris infatuatum.
 3-2.S

dla swego Ojca Przedwiecznego, czy2 mgby by

wicej uczyni nad to co uczyni!
Gdyby ktry ze sug naszych ycie swe za
nas ofiarowa, czyby nie zasuy tem samem
na ca mio nasz ! A jak wdziczno, jak
mio mamy dla Jezusa Chrystusa, w jaki spo
sb j okazujemy!
4. Przy wdmy sobie czsto na pami
wszystko, co Odkupiciel uczyni i cierpia za nas;
to przypominanie nader wdziczn jest rzecz
Zbawicielowi naszemu. Ktoby wycierpia znie
wagi, rany, wizienie za swego przyjaciela, czyby
nie widzia z przyjemnoci, e tene o tem nie
zapomina, e przywodzi je sobie czsto na pa
mi. Czy moe znale si taki, ktryby my
lc czsto o mce Jezusa Chrystusa, o nadmia
rze mioci, jak Pan raczy nam okaza, nie by
pocignitym, przymuszonym niejako do mio
wania Go! A bowiem mio Christusowa przy
ciska nas *).
Lecz jeeli wszyscy ludzie miowa winni Pana
Jezusa, o ile mio ta ywsz by winna w du
chownych, ktrych przez sw mier wynis do
tak wzniosego urzdu ! Bez ofiary krzyowej, nie
mielibymy tej ofiary witej i niepokalanej, jak
teraz skadamy P. Bogu.
Oto co mwfi w. Ambroy: Chrystus wpra
wdzie cierpia za wszystkich, lecz za nas w spo
sb szczeglny... Wicej winien, kto wicej otrzy
ma. Oddajmy tedy Panu serce nasze, ktre na
by za cen Krwi swojej.
Jeeli zrozumimy mio, jak okaza nam
P. Jezus, przez mk swoj, wwczas przyganie
mio stworze w sercach naszych.

') II, Kor. v, 14-

 326

O gdyby zna tajemnice Krzya, mwi w.

Andrzej Aposto do Tyrana, ktry go zachca
do zaparciu si Jezusa Chrystusa. Gdyby zna
Tyranie, mio Bo dla ciebie, dla twego zba
wienia, miasto stara si o zachwianie mej wiary,
mylaby tylko nad okazaniem mu twej wdzi
cznoci.
Szczliwy, kto ma wyryte w pamici cier
pienia Jezusa Chrystusa!
Bdziecie czerpa wody z radoci ze zdroiw
Zbawicielowyc/i'). Jakie skarby pobonoci, wia
ta i mioci czerpi wici w tych witych
rozmylaniach !
Zguba wielu chrzecian std pochodzi, mwi
O. Alvarez, i nie znaj Jezusa Chrystusa.
Nik jest chwaa uczonych, oparta na nauce
ziemskiej; Aposto ca sw chwa zasadza na
znajomoci Jezusa ukrzyowanego; A bowiem nie
rozumiaem ebym mia co umie midzy wami,
iedno Jezusa Chrystusa, y tego ukrzyowanego\
Na co si przyda caa wiedza temu, kto nie
kocha P. Jezusa: Y chocia... wiedziabych wszystkie
taiemnice, y wszek nauk... a miocibych nie
m ia: nicem nic iest 3).
A b y posi Jezusa, mwi dalej Aposto, po
gardziem wszystkiem innem: Wszystko... mam
sobie za gny, abym Chrystusa zyska*).
A chwa czyni sobie z tego, i nosi kajdany
dla Chrystusa: Ja Pawe, wizie Jezusa Chry
stusa 5).
,v Szczliwy kapan uwikany w te sodkie
wizy, cay moe si powici Panu Jezusowi;
taka dusza wielce jest cenn przed Obliczem B o
enn : Jedna iest gobica moia, doskonaa moia6).
) lzai. xil, 3. 2) J, Kor. II, 2. 3) 1, Kor. XIII, 2.
* Filip. 111, 8. Eflcz. Ul, 1. 6) Pie, vi, 7.
 3-7

Ucz si od Chrystusa, jak masz kocha Chry

stusa, mwi w. Bernard.
Ot, P. Jezus odda si nam poczwszy od
dnia narodzenia sweg-o: A bowiem maluczki naro
dzi si nam, y syn iest nam dany ). I wyda
si cakowicie z mioci ku nam : Christus umi
owa nas, y wydal samego siebie za nas2). Su
szn tedy jest rzecz., abymy, przez uczucie
wzajemnoci, cakowicie oddali si Jezusowi Chry
stusowi.
Odda si wam, mwi wr. Chryzostom, nic
nie wyczajc; powici wam Krewr sw oj,
swoje ycie, zasugi swoje.
w. Franciszek Seraficki odzywa si do ka
panw swego zakonu: Bez ogranicze oddajcie
si Temu, ktry cakowicie za was si wyda.
Aposto naucza: Za wszystkie umar Christus,
aby y ktrzy ywi, iu me sami sobie tyli, ale
temu ktry za nie umar3).
Mwmy ze w. Augustynem : Panie, niech
umr sobie, by Ty sam y we mnie. Nie ko
cha Ci, jak winien, kto oprcz Ciebie, co innego,
lub nie dla Ciebie m iuje4).
Duszo, bd sam, woa w. Bernard s), aby
Samemu suya.
Jest to myl b. Egidiasa : Una u n i; to jest,
jedn mam tylko dusz, cakowicie tedy i bez
podziau winienem j odda P. Bogu.
6. Zastanawia si obecnie bdziemy nad rod
kami prowadzcymi do zupenego oddania si
P. Bogu.
Potrzeba najprzd mie gorce pragnienie doj-
') Izai. IX, 6. 2) Effez. V, 2. 3) II, Kor. v, 15.
4) Moriar milii, ut tu solus in me vivas.
Minus te amat, qui aliquid amat, quod non propter te amat.
3) Anima, sola esto, ut soli tu serves.
 328

cia do witoci: Pocztek... icy test... podanie

umiejtnocil).
witobliwe yczenia s skrzydami, na kt
rych dusze wznosz si do P. B o g a : A cieka
sprawiedliwych iako iasna wiato wchodzi y ro
cie a do doskonaego dnia 2).
Droga sprawiedliwych jest jako wiato so
neczne ktre wszedszy rankiem, im dalej idzie,
tern bardziej owieca; droga grzesznikw^, prze
ciwnie, jest wiatem wieczornem, ciemnem jako
ich grzechy, im pniej, tern staje si ciemniej-
szem, wreszcie zawodzi ich do czarnej przepa
ci : Droga niezboinych ciemna, nie wiedz gdzie
upadn 3).
Biada temu, kto yje zadowolniony z siebie,
a nie stara si by lepszym.
K to chce przeby rzek, a nie usiuje wal
czy przeciw prdowi, niewtpliwie porwanym
przeze zostanie.
Nie chcesz postpowa, mwi w. Bernard,
wic chcesz ustpowa 4).
Bynajmniej, rzeknie k to , chc zosta tern
czem jestem, ani lepszym, ani gorszym.
To niepodobna, odpowiada w. Bernard 5).
Czowiek wedug Pisma w .: nigdy nie trwa
w tyme stanie 6).
Dla otrzymania wieca niemiertelnego po
trzeba, wedug Apostoa, bied nieustannie: Tak
biecie abycie otrzymali7).
K to wstrzyma swj bieg, straci i nagrod
i owoc swych przeszych trudw.
1) K s. Mdr. VI, lK. 2) Ks. Przyp. IV, 18.
) K s . Trzyp. IV, 19.
4) Non vis proficere, vis ergo deficere.
) Ilo c vis quod esse non potest. (Ep. 25).
) Jo b . XIV, 2. 7) I, K or. ix, 24.
 3 29

7- bogosawieni ktrzy akn sprawiedliwoci').

Najwitsza Panna opiewa w swym hymnie, i Pan
Bg obsypuje askami dusze pragnce witoci:
Mknce napeni dobrami*).
Dla zostania witym, nie wystarcza sabe
pragnienie, potrzeba akn, potrzeba gorcego
pragnienia witoci. Takie pragnienie pobudza
nas do bieenia po drodze cnoty, z szybkoci,
z jak pomie biey po suchych gaziach:
wieci si bd sprawiedliwi, y iako iskry mi
dzy trzcin biega bd 3).
K to dojdzie do witoci? Ktokolwiek zechce:
Jeeli chcesz by doskonaym, id... 4). Lecz po
trzeba mie prawdziw i siln wol dla dopicia
tego celu. Dusza obojtna, mwi Mdrzec, chce
rwnie, lecz wola jej nie jest prawdziw; sabe
jej usiowania do zguby j doprowadzi tylko
mog, gdy utrzymuj w niej nadziejo urojone:
Chce i niechce leniwiec... Podliwoci zabiiai
leniwego 5).
Mdro, to jest wito, atw jest dla tego,
kto jej szuka: Nalcziona od tych, ktrzy iey szu-
kai 6). Lecz potrzeba szuka z mocnem posta
nowieniem znalezienia jej: Je li pytacie, pytaycie 7).
Kto wytrwale i mnie pragnie witoci, doj
dzie do niej. w. Bernard mwd : Nie krokami
chwiejnymi, lecz pragnieniami dochodzi si do
Boga. Tak mwi w. Teresa w tym przedmiocie:
Myli nasze wonny by na wysokoci wyniosego
celu naszego. Niech nieudolno nasza nie ogra
nicza, ani nie zmniejsza naszych ycze, lecz ca
ufno pomy w Bogu, spodziewajc si, e

*) Mat. V, 6. 2) uk. I, 33. 3) Mdr. III, 7.

4) Mat. XIX, 2 1. s) Przyp. xiil, 4. XXT, 25. 6) Mdr. VI, 13.
7) Izai. XXI, 12.
 .3 3 0

przy cigiem usiowaniu z naszej strony, doj

dziemy, z pomoc Bo, gdzie doszli wici.
Duch Sw, naucza: Rozszerz usta twoic, a na
peni ie v); co wedug tmaczenia w. Atana
zego znaczy, rozszerz pragnienia twoje.
Stawszy si za krtki czas doskonaym, przey
czasw w icie2). Gorce yczenia doprowadzaj
w krtkim czasie do witoci. Dowd tego mamy
na w. Alojzym Gonzadze, ktry w niewielu
latach do takiej wznis si witoci, i w. Ma-
rya Magdalena de Pazzi ujrzawszy, w widzeniu,
chwa jego, osdzia, i chwaa witego mo
dzieca nie jest nisz od chway najwikszych
witych w niebie. wita zrozumiaa zarazem,
.e t chwa swoj zawdzicza wielkiemu pra
gnieniu, jakie mia w yciu swojem, kochania
P. Boga, jak tego godnym jest.
y. w. Wawrzyniec Justynian mwi: Pragnie
nie daje si i trud czyni znonym; pragn, zna
czy tyle, co zwyciy.
Ciasn i trudn wydaje si droga temu, kto
mao kocha3), lecz kto gorco pragnie, droga
takowego szerok jest i atw, bez trudu post
powa ni bdzie.
atwo nie zaley od drogi, lecz od serca
i silnej woli podobania si P. B o g u : Uleaem
droga mandatw twoich,gdy rozszerzy serce moie4).
wite pragnienia na rwni z gorc mioci,
mwi Bloziusz, przyjemne s P. Bogu.
Kto nie ma tego pragnienia witoci, niech
prosi o nie Pana, a otrzyma je.
Jaki poddany poszczyci si moe przyjani
swego ksicia! A jednake, samo pragnienie
') Psal. L X X X , l i . 2) Mclr. iv , 13 .
:!) Laboranti augusta via est, amanti lata. (S. Aug.).
4) Psal. C X V 1H, 32.
 33'

przyjani z P. Bogiem, ju tem samem urzeczy

wistnia j ').
Pragnienie ask obfitszych, w celu przypodo
bania si P. Bogu, wedle w. Bernarda, jest naj
widoczniejszym znakiem zostawania w asce Pana
Boga. Grzechy nawet przesze nie powinny zmniej
sza ufnoci, P. Bg bowiem nie pomni tego, co
czowiek uczyni, lecz czem chce by.
9. Kapan chccy doj do witoci, winien
w0 wszystkich czynnociach swoich mie jedynie
na widoku przypodobanie si P. B o gu ; wszyst
kie jego sowna, myli, yczenia, cae postpowa
nie jego ma by cigiem wiczeniem w mioci
P. Boga.
Oblubienica wr witych pieniach bywaa to
na polowaniu, to znowu na wojnie, czasami zaj
mowaa si chodowaniem winogradu, czasami
uprawiaa ogrd, lecz w tem wszystkiem, jako
czua kochanka, wrszystko robia z mioci ku
swemu Oblubiecowi. Tak winien postpowa
kapan: Odprawia msz w., spowiada, naucza,
modli si, odwiedza chorych, udziela Sakramenta,
czyni umartwienia, lub jakie dobre uczynki,
wszystko to ma dziaa w celu podobania si
P. Bogu.
Jeliby oko twoie byo szczere, wszystko ciao
twoie wiate bdzie 2). Przez oko, Ojcowie K o
cioa rozumiej intency.
Ludzie zadawalniaj si powierzchownoci
i czynnociami, ktre spostrzegaj; lecz P. Bg,
czytajcy w gbi serca, o tyle zadawalnia si
czynnociami, o ile one maj czyst i praw d-

') Amicus Dei, si voluero, ecce nunc fio. (S. Aug. 1. 8,

conf. c. 7).
2) Mat. V I, 22.
 3 3 2

no podobania si M u : Czowiek widzi co si

pokanie, a Pan patrzy na serce *).
Caopalenie tuste oplami tobie2). Uczynki bez
prawej dnoci s ofiarami chudemi, ktrych
Pan nie przyjmuje.
Cenno daru nie zaley tyle na jego warto
ci bezwzgldnej, ile na mioci dajcego.
Zbawiciel nasz we wszystkich swych czynno
ciach szuka jedynie podobania si swemu Ojcu
Niebieskiemu : N ie szukam wolcy moicy, ale woey
tego ktry mi posa*).
Std te Pismo w. mwi: Dobrze wszystko
czyni4).
io. Lecz niestety mao jest czynnoci na
szych, ktreby zupenie przyjemnemi byy Panu
Bogu, prawie wszystkie skaone s jak pr
noci osobist 5).
W dniu sdnym wielu kapanw rzeknie do
Pana Jezusa: Panie, Panie, izaltmy w imi twoie
nie prorokowali, y w imi twe czartw nie wyga
niali, y w imi twe wiele cudw nie czynili6) ;
a usysz t straszn odpowied: Nigdym was
nie znal: Odstpcie odemnic ktrzy nieprawo
czynicie').
Pan zaleca, abymy uczynki nasze ukrywali
w tajemnicy : Niechay niewie lewica twoia co pra
wica twoia czynis); z powodu, wedle w. A ugu
styna, aby prno nie nadwerya tego, comy
dla P. Boga uczynili.
Bo ia Pan ktry miui sd, a mam w niena-

) I, Krl. XVI, /. 2) IM. LXY, 15. 3) Jan . V, 30.

4) Mark. VII, 37.
:) Ravum est, fidelem animam inveniri, ut nihil ob gloriae cu
piditatem faciat. (S. Tlier.).
6) Mat. VII, 22. ') Tame, 23. 8) Mat. v i, 3.
 333

wici upieslwo w caopaleniu '). upiestwo, znaczy

tutaj, chwa osobist lub zysk, jakiego szukaj
w dzieach Boych.
Prawdziwa mio nie szuka nagrody, lecz
na ni zasuguje, mwi w. Bernard, otrzymuje
nagrod, lecz w sameje mioci.
Gwne oznaki po ktrych rozpozna mona
czy kapan dziaa z czyst intency, s nast
pujce :
1. Jeeli chtnie odbywa czynnoci, ma przy
noszce mu chwa, a ku ktrym najwicej czuje
wstrtu.
2. Jeeli zachowuje spokj, kiedy zamiary jego
nie byy uwieczone podanym skutkiem.
Kto pracuje jedynie dla P. Boga, ju tem
samem otrzyma podany skutek swego przed
siwzicia; kto za jest rozdraniony i zmitr-
ony tem, i przedsiwzicie nie poszo po jego
myli, dowodzi, e nie pracowa na chwa P. Boga.
3. Jeeli dobre uczynki innych tak sprawiaj
mu rado, jak gdyby on by je sam uczyni;
pragnie tego, co i m Boy Mojesz pragn:
Ktoby dal aby wszystek lud prorokowa-).
11. Pene s dni kapana, ktry wszystko do
Boga odnosi: Y d n i pene nayd si miedzy n im i3).
Ktrzy za pracuj dla sprawy osobistej, poowy
dni swoich nie yj : Zdradliw i nie doyd do po
owice d n i swoich i). Std, wedle Euzebiusza, te
jedynie dni liczy moemy za prawdziwe dni
ywota naszego, w ktrych uczynki nasze wolne
byy od wasnej woli.
Wicej nam si podoba, jak mwi Seneka,
may podarek ofiarowany z mioci, anieli zna-

) Izai. r,xr, 8. 7) K s. Liczb. Aj, 29. 3) Fsal. LXXII, 10.

4) Psal. u v , 24.
 33-1

czne dary, majce na celu osobist spraw tego,

co je daje. P. Bg rwnie, bardziej zadawalnia
si czynnociami mniej wanemi, lecz pochodz
cemu z posuszestwa, w zamiarze podobania si
Mu, anieli dzieami wielkiej doniosoci, w kt
rych mio wasna gwn gra rol. Ta uboga
wdowa skadajca w wityni dwa pieniki na
ofiar, wicej daa od innych: Ta uboga wdowa
wiecey woya '). Ze wzgldu nie na to, co daa,
czyni uwag w. Cypryan, lecz z czego daa.
Pan zwraca uwag nie na ofiar, lecz na serce
ofiarodawcy.
X . Pambon ujrzawszy niewiast bogato ubran
zacz paka; pytany o przyczyn, odpowiedzia:
O ile ta niewiasta wicej czyni, dla przypodo
bania si ludziom, anieli ja, dla podobania si
P. Bogu.
Czytamy w ywocie w. Ludwika szczeglne
zdarzenie. Ujrzano raz niewiast niosc w jednej
rce zapalon pochodni, a w drugiej naczynie
pene wody. O. Dominikanin przywizany do
dworu w. Krla, pyta jej, coby to miao zna
czy. Tym ogniem, odrzeka, chc spali niebo,
a t wod zala ogie piekielny, aby odtd Pan
Bg by kochany jedynie dla samego siebie.
Bogosawiony kapan, ktrego wszystkie
czynnoci maj na celu jedynie chwa P. Boga;
znakiem to, e wstpuje w lady dusz uwielbio
nych. Szczcie P. Boga, wedle w. Tomasza,
wiksz sprawia im rado, anieli ich wasne,
wicej bowiem Pana anieli siebie kochaj.
12. Kapan pragncy doj do witoci, wi
nien by przygotowanym do chtnego cierpienia

) Marle. xii, 43.

 3 3.5

dla Jezusa Chrystusa; ubstwa, haby, choroby

i mierci.
Nocie Boga w sercu waszem ). P. Jezus da,
abymy go nosili w pokoju, z radoci; kto na
rzeka i przykrzy sobie, nic nosi, lecz wlecze.
Nic dowodzi mioci ku P. Bogu ten, kto
szuka przyjemnoci, lecz ten, kto wybiera upo
korzenia i przykroci. Zbawiciel nasz, za nadej
ciem odakw majcych Cro na mier prowa
dzi, popieszy na ich spotkanie, mwic: Iby
wiat pozna, ie m iuie Oyca... Wstacie, pdmy
std'1). wieci rwnie, idc w lady Jezusa Chry
stusa, z radoci li na mki i mier. w. Jzef
Lionessa Kapucyn, gdy chciano go przywiza
sznurami do oa, dla zrobienia bolesnej opera-
cyi, wzi w rk Krucyfiks i zawoa: Na co
te sznury, na co te wizy! Wizerunek mego Boga
rozpitego na krzyu dostateczny jest, bym cier
pia wszystko z mioci ku Niemu. I znis ca
operacy bez narzekania.
w. Teresa pisze: Jeste taki czowiek, kt
ryby pomnc na boleci i przeladowanie w y
cierpiane przez Zbawiciela, nie zdoby si na
odwag chtnego zniesienia wszystkich przykro
ci i utrapie!
Kochajcemu Krzy, mwi w. Bernard, wdzi-
czncmi wydadz si przykroci i pogardy.
i p Po cierpliwoci, wedug Apostoa, kapani
winni by poznawani i uznawani prawdziwymi
sugami Jezusa Chrystusa: Stawmy samych siebie
iako su gi Boe, w cierpliwoci wielkiej, w utrapie
niach, w potrzebach, w uciskach... w pracach 3).
Tomasz a Kempis mwi: Na sdzie nie bd
pyta comy czytali, lecz comy czynili.

*) I, Kor. VJ, 2o. 2) Jan xiv, j u ') II, Kor. VI, 4.

 33^

Wielu uczonych, rozleg posiadajcych wie*

dz, nie umie znie najdrobniejszej przykroci
z mioci ku P. Bogu; a co gorsza, nie rozu
miej nawet, e niecierpliwo jest zem: Ktrzy
inaic oczy nie widzicie1). Na co si zda nauka
bez mioci: 1 ' chociabych mia... wszelk nauk..,
a milocibych nie m ia: nicem nie iest1). Mio...
zoszystko znosi*).
Kto chce doj do witoci, winien znosi
przeladowanie: Wszyscy ktrzy chc poboinie y
w Chrystusie Jezusie, przeladowanie bd cier
pie 4). Przepowiedzia by to sam nasz Zbawi
ciel : fe li mnie przeladowali, y 7(>as przeladowa
bdr6).
wici, mwi w. Hilarion, nic mog przep
dza ycia swego bez utrapie, potrzeba aby
przeciwnoci dowiadczyy ich cnoty.
Pan zsya utrapienia tym , ktrych zalicza
w poczet swych dzieci: Bienie kadego syna
ktrego prziym uie6). J a ktre m ilui, strojnie,
y karz 7). Cierpliwo bowiem jest dowodem mi
oci i wiernoci: Cierpliwo ma doskonay uczy
nek s). Std Archanio Rafael mwi do Tobiasza:
A ie by przyiemny Bogu, potrzeba byo aby ci
pokusa dowiadczya 9).
14 . Jeeli karani jestemy za bd, ktregomy
nie popenili, mwi wr. Augustyn, przyjmujmy
t kar, jako odpokutowanie za prawdziwe nasze
przestpstwa ,0).
Kary, jakie P. Bg na nas tu zsya, wedle
w. Judity, nie s ku zgubie naszej, lecz ku po-

*) Jerem . V, 2 1 . 2) 1, K or. XIII, 2. 3) Tam. 7.

4) U, Tym . III, 12 . 5) Jan XV, 20. 6) yd. XII, 6.
7) Obj. i i i , ii), 8) Jak . I, 4. '') Tob. X II, 13 .
10) Etsi non habemus peccatum quod objicitur, habemus tamen
quod digne in nobis llagelletur. (In Fs. 68).
 337

poprawie: K arani iestemy ku poprawie, a me

ku zatraceniu naszemu ).
Dunikami jestemy sprawiedliwoci Boskiej,
cierpliwie zatem mamy przyjmowa utrapienia,
jakie nas spotykaj, mwmy ze w. Augustynem :
Tutaj pal, tutaj siecz, tutaj nie przebaczaj, aby
w wiecznoci przebaczy2).
w. m Job mwi: Jelim y przyili dobra
z rki. Boey, zego czemubymy przyjmowa nie
m ieli3).
I'trapienia tego ycia, zniesione cierpliwie,
wicej s warte, anieli wszystkie dobre nasze
uczynki. Zreszt przez rzgi utrapie koniecznie
nam przej w tern yciu potrzeba, cierpliwem
ich znoszeniem zasugujemy na niebo, przeciwnem
za postpowaniem, do pieka drog sobie to
ruj cm 4).
Sw. Augustyn mwic o dobrym i zym o
trze tak si w yraa5). Obydwa mier ponieli,
lecz jeden z nich znis j cierpliwie i zbawienie
otrzyma, drugi bluni i zasuy na potpienie.
w. Jan Aposto przeniesiony w widzeniu do
nieba, ujrza bogosawionych przybywajcych
tame drog utrapie a nie rozkoszy i usysza
gos : Ci s ktrzy przyszli z ucisku wielkiego... dla
tego s przed- stolic Bo 6).
15. A by doj do witoci, potrzeba si zje
dnoczy z wol P. B o g a ; na tern polega szcz
cie nasze: A ywot na woley ieijo 7). Rozmylajcy,

') Jud. VIII, 2 -.

2) Hic ure, hic seca, hic non parcas, ut in aeternum parcas.
3) Jo b . n, 10.
4) Eadem tunsio, bonos perducit ad gloriam, malos redigit in
favillam. (Serm. 222).
) Quos passio jungebat, causa separabat.
) Obj. VII, 14, 15. 7) Psal. XXIX, 0 .
OBOWIV I MPUSKIE. 22
 - 3 3 8 -

mwi w. Teresa, wszelkiego winien przyoy

starania, do zjednoczenia woli swej z wol Pana,
w tern ley najwysza doskonao.
P. Bg wymaga po nas ofiary z serca na
szego : Day m i synu my serce twoie l). Pan da
od nas serca, mwi w. Anzelm 2), z cacm na
leganiem ebrzcego; odepchnity, nie zraa si,
lecz ponawia nalegania.
Nie moemy przyjemniejszej ofiary uczyni
P. Bogu nad ofiar woli naszej3), gdy powtarza
my za Apostoem: Franie co chcesz aby eh czyni4).
Poniewa Dawid zgadza si zupenie z wol
P. Boga, mwi o nim Pismo w .: Szuka sobie
Pan meia wedug serca swego 5).
Mwmy zatem z Krlem Prorokiem : Naucz
mi czyni wol twoi6). Gotowe serce moie Bote,
gotowe serce m oie7).
Cala zasuga nasza zaley na chtnem wyko
nywaniu woli Boej, a to nie tylko w rzeczach,
ktre si nam podobaj, lecz szczeglniej w tych,
ktre nam czyni odraz; i to jest wanie miar
mioci, jak mamy ku P. Bogu.
"Wielebny X . Jan dA vila m awia: Jedno
Niech bdzie pochwalony Pan wyrzeczone
wrd przeciwnoci, wicej ma ceny, anieli ty
sice dzikczynie w dniach pociechy.
Wszystko co si nam tu przydarza, zgodnem
jest z wol P. Boga &). Nauczy nas tej prawdy*)
*) Przyp. XXTTI, 26.
2) Nonne tu es Deus meus, qui tam crebro pulsas et mendicas
ad ostium nostrum, dicens, praebe fili mi cor tuum mihi; imo
repulsus, te iterum ingeris. (De mens. Cruc. c. 5).
;t) S. Augustyn.
4) Dz. Ap. IX, fi. 5) T, Krl. XUI, 14. ) Psal. CXL1IT, ro.
7) Psal. CV11, 2.
8) Quidquid hic accidit contra voluntatem nostram, noveris non
accidere, nisi de voluntate Dei. (S. Aug. in Psal. 148).
 339

Duch wity: Dobre y ze, ywot y mier, ub

stwo y bogactwa od Pana pochodz '). Jeli otrzy
mujemy zniewag, P. Bg' wprawdzie nie chce
aby popeni grzech ten, ktry nas obraa, lecz
chce, abymy cierpliwie znieli t przykro.
Kiedy nam wydzieraj majtek, saw, mwmy
ze witobliwym Jobem: Pan dal, Pan odil:
iako sic Panu upodobao, tak si stao: niech bo
dzie imi Paskie bogosawione \
16. Kto zgadza si we wszystkiem z wol
P. Boga, staego uywa spokoju na tym jeszcze
wiecie: Kochay si w P anu: y da tobie proby
serca twego 3).
Serce nasze stworzone do szczcia niesko
czonego, nie moe si zadowolni stworzeniami,
jako skoczonemi i ograniczonemu
Kto znalaz P. Boga, znalaz wszystko ; sam
tylko P. Bg moe zapeni wszystkie pragnie
nia nasze, wedle tych sw wyrzeczonych do
Samarytanki: Ktoby p i z wody ktr mu ia dam,
nie bdzie pragn na wieki 4). A gdzieindziej
mwi Pismo w .: Bogosawieni ktrzy akn
y pragn sprawiedliwoci: abowiem oni bd na
syceni5).
adne zdarzenie nie zdolne jest zasmuci tego,
ktry kocha P. B o g a : N ie zafrasuie sprawiedli
wego cokolwiek na przypadnie6).
wici, pisze Salwian, dowiadczajc upoko
rze, pragn by upokorzonymi; pozostajc w ub
stwie, ciesz si sw ndz; jednem sowem chc
tego, czego P. Bg chce, i uywaj niczem nie
zakconego pokoju.
Wolno strapionemu prosi Pana o uwolnienie

') EkkI. XI, 14. 2) Job . 1, 21. 3) P s a l . XX XVI, 4.

4) Jan. IV, 13. 5) Mat. V, 6. ) Przyp. XII, 21.
22'
 34

go od ucisku, albowiem sam Pan nasz Jezus

Chrystus tak postpi w O grojcu: Oycze my,
ieli uwin rzecz, niechay odcydzie odemnie ten
kielich '); lecz potrzeba wraz z Zbawicielem na
szym doda: wszake nie iako ia chc, ale iako ty 2).
17. To, czego P. Bg chce, jest bezwtpienia
najkorzystniejszem dla nas. O. M. Avila pisa do
chorego kapana: Nie trud si, mj przyjacielu,
szukaniem tego, coby uczyni, gdyby P. Bg
przywrci ci zdrowie, ale ciesz si, e P. Bg
zoy ci t chorob. Jeeli wc wszystkiem szu
kasz woli P. Boga, co ci obchodzi moe zdro
wie lub choroba.
W tyme samym duchu przyjmowa naley
pokusy, ktre nas naraaj na obraz P. Boga.
Aposto prosi Pana o uwolnienie od tych po
kus : Dan m i iest bodziec ciaa mego anyo szata
nw, aby mi policzkowa. D la tego trzykroem
Pana prosi, aby odemnie odstpi3); lecz tak
otrzyma odpowied: Dosy ty masz na lasce
m oiey4).
P. Bg nie tylko chce naszego dobra, lecz
troskliwie nad tern czuwa: Pan stara si o ni 5).
W Panu zatem pomy ca ufno: Wszystko
troskanie wasze skadaic na gdy on ma piecz
o was c).
Szczliw mierci umrze, kto w yciu swo
jem wykonywa bdzie wol P. Boga.
W e wszystkich przeciwnociach i utrapieniach
naszych, powtarzajmy t wynios prob, ktrej
nas sam Pan Jezus nauczy: Bd wola twoia,
Tak Oycze, ii si tak upodobao przed tob 7).
Oddajmy si w zupenoci na ofiar P. Bogu,
') M at. X.WI, 3 9 . 2) T am e. 3) II, K o r. x ii, 7, 8.
4) T am e. 9. 5) P sa l. XXXIX, 18 . 6) I, Piotr. v , 7.
7) Mat. XI, 26.
 34*

mwic z Jego Bosk Matk: Oto ta suebnica

twoia. Panie, otom ja suga Twj, rozrzdzaj
mn i wszystkiem, co do mnie naley, jak ci si
podoba; na wszystko si zgadzam.
w. Teresa pidziesit razy na dzie ofiaro
wywaa si P. Bogu. wici, dla przypodobania
si P. Bogu, wielkich dokonywali rzeczy; jedni
zagrzebywali si na pustyni, inni zamykali w kla
sztorach, inni znowu w mczarniach dawali swe
ycic. Kapan przyj na si zobowizanie zostania
witym, t zatem cnot wykonywa i w niej
doskonali si winien.
Bdy nasze przesze niech nie odejmuj nam
ufnoci, przypomnijmy sobie sowa w. Bernarda:
Nie zwraca P. Bg uwagi na to, czem czowiek
by, lecz jedynie na to, czem chce zosta.
Z pomoc Bosk silna wola we wszystkiem
przemaga. Mdlmy si a nie ustawajmy: Ktry
prosi bierze ). Czegokolwiek zechcecie, prosi b
dziecie, y star>e si wam'1).
Powtarzajmy za w. Ignacym : Panie udziel
mi aski swej i mioci, a wicej nie pragn 3).
O t ask i t mio Bosk prosi potrzeba
nieustannie i z naleganiem, idc za przykadem
w. Augustyna ).
Proszc o te aski, korzystnem jest, jak za
pewnia w. Bernard, prosi o ordownictwo Naj-

') Mat. VII, 8. 2) Jan. ,\v, 7.

3) A m o rem tui solum cum gratia tua m ihi des, et dives sum
satis.
4) E xa u d i, exaudi, exaudi m e, D eus m eus, R e x m eus, P ale r
m eus, H o n o r m eus, S a lu s m ea, L u x mea, V ita m e a ; exaudi,
exaudi m e. T e solum am o, T e solum quaero. San a ct aperi oculos
m eos. R e c ip e fugitivum tuum , satis inim icis tuis serviverim . Ju b e a s
m e purum pcrfectum que am atorem esse sapientiae tuae. (L ib . 1,
Solii, c. x).
 342

witsz Pann, ktra otrzyma dla swych sug

wszystko, o co prosi bdzie P. Boga.

R O Z D Z IA X II.
0 naboestwie ku Najwitszej Pannie.

1. Rozwamy najprzd konieczno moraln

w jakiej znajduj si kapani do udawania si
o wstawienie do Najwitszej Panny i caej w Niej
pokadania ufnoci.
Sobr Trydencki owiadczy wprawdzie, i
ordownictwo witych jest uyteczne, ale nie
konieczne, jednake w. Tomasz na pytanie, ktre
sobie zadaje: Czy winnimy prosi witych
o wstawienie si za nami, odpowiada, i w po
rzdku prawa Boego miertelni winni si zba
wi za porednictwem witych, a za ich przy
czyn otrzyma aski konieczne do zbawienia ').
Inni teologowie podzielaj to zdanie, miano
wicie Silwius i Kontynuator Tournelyego 2).
2. Ot jeeli suszne s przyczyny zniewa
lajce nas do bagania witych o porednictwo,
o ile wicej winnimy prosi o wstawienie si za

') Ordo est divinitus institutus in rebus, secundum Dionisium,

ut per m edia ultim a reducantur in Deum. Unde cumSancti qui
sunt in patria, sint Deo propinquissim i, hoc divinae legis ordo re
quirit, ut nos qui peregrinam ur a Domino, in eum per Sanctos
m edios reducam ur... Sicut m ediantibus Sanctorum suffragiis, Dei
beneficia in nos deveniunt, ita oportet nos in Deum reduci, ut
iterato beneficia ejus sum am us m ediantibus Sanctis. (In 4 Sent.
Dist. 45, q. 3, a. 2).
2) I.ege naturali tenem ur eum ordinem observare, quem Deus
instituit; at constituit Deus, ut ad salutem inferiores perveniant,
im plorato superiorum suffragio. (Tom. 1, de Rclig. c. 2, de orat,
a. 4, q. 1).
 3 4 3

nami Najwitsz Pann, ktrej modlitwy mo

niejsze s u Pana Boga, anieli modlitwy wszyst-
lcich innych witych.
wici, mwi Anio szkoy, mog zbawi
wielk liczb dusz, dla obfitych ask, jakiemi ich
Pan Bg udarowa, lecz Najwitsza Panna takie
otrzymaa aski, i moe zbawi wszystkich ludzi').
Jak przez Jezusa Chrystusa, pisze w. Ber
nard 2), mamy przystp do P. Boga, tak do Syna
przez Matk. Dalej mwi: Wszystkie aski jakie
P. Bg nam udziela, spowodowane s wstawie
niem si Maryi 3).
Taka rwnie jest myl wszystkich wyjtkw
z Pisma w., ktre Koci stosuje do M aryi: Kto
mi naydzie, naydzie ywot, y wyczerpnie zbawie
nie od P a n a 4). We mnie wszelka aska drogi
i prawdy *r>). Ktrzy przez mi sprawui nie zgrze
sz. Ktrzy mi obianiai, bd mie ywot wie
czny 6). A w pieni Salve Regina, czyi Koci
nie nazywa Mary yciem naszem, nasz na
dziej ! Vita, dulcedo et spes nostra, salve.
3. Ojcowie Kocioa, wici i teologowie r
nych wiekw, jednym niejako gosem podnosz
t prawd.

') M agnum est cnirn in quolibet Sancto, quando habet tantum

de gratia, quod sufficit ad salutem multorum; sed quando haberet
tantum quod sufficeret ad salutem om nium , hoc esset maximum;
et hoc est in Christo, et in B. Virgine. (S. Thom. Epist. 8, E. S.).
2) Per te accessum habemus ad Filium, o inventrix gratiae,
M ater Salutis, ut per te nos suscipiat, qui per te datus est nobis.
(Scrm. in Doni. infr. O ct. Assum.).
3) Totius boni plenitudinem (Deus) posuit in M aria, ut proinde
si quid spei nobis est, si quid gratiae, si quid salutis, ab ea no
verim us redundare. Hortus deliciarum ut undique fluant arom ata
ejus, charism ata scilicet gratiarum. (S. Bern. Serm. de Aquaeduct.).
Sic est voluntas ejus, qui totumnos habere voluit per M ariam .
4) Przyp. viit, 35. J) EUI. XXIV, 25. ) Tam e, 30, 31,
 344

w. Efrem : Ty jeste jedyn nasz ufnoci

o Najwitsza Panno.
.w. Bernard: Udawaj si do Maryi, Syn bo
wiem niewtpliwie wysucha M atki... Ona jest
moj ufnoci i ca przyczyn nadziei m ojej...
Szukajmy aski, a przez Mary szukajmy; kto
szuka znajdzie i nie bdzie zawiedzion ).
w. lldenfons: Tobie, o Maryo, powierzone s
skarby i ozdoby ask.
w. Piotr Damian : W Twoich rkach zoone
s skarby miosierdzia Boego.
Sw. Bernardyn Seneski: T y jeste szafark
ask. zbawienie nasze w twoim jest rku.
w. Jan Damasceski, w. German, w. A n
zelm, w. Antonin t sam myl podzielali z wielk
liczb teologw jak Segneri, Pacciuchelli, Crasset,
Vega, Mendozza i inni.
O. Natal z Aleksandryi pisze: P. Bg chce,
abymy od niego oczekiwali wszelkiego dobra
za porednictwem wielce monej Panny, Matki
Je g o 2). ^
O. Contenson z powodu tych sw: Oto Matka
iwoia mwi: Jak gdyby Pan chcia powiedzie:
Nikt nie bdzie uczestniczy w dobrodziejstwach
Krw i Mojej, jedno za przyczyn Matki Mojej.
Rany Moje s rdami ask, lecz one spywa
bd tylko przez Mary. Uczniu Mj Janie, o tyle
ode Mnie kochanym bdziesz, o ile Matk Moj
kocha bdziesz 3).
Jeeli naboestwo do Najwitszej Panny,
z powodu koniecznoci jej porednictwa, obowi
zuje wszystkich wiernych, to tembardziej kapa
nw, ktrzy potrzebuj obfitszych ask do swego
*) Serm, dc Aquaed.
*) F.pist. 176 in calec, tom 4, M ora.
3) Tbeol. nient. et cord. tom. 2, lib. 10, D. 4, c. 1,
 345

zbawienia. Kapani winniby nieustannie znajdo

wa si u stp Maryi i baga o pomoc.
w. Franciszek Borgiasz ma pokada na
dziej w wytrwaoci i powtpiewa nawet o zba
wieniu tych, ktrzy nie mieli szczeglnego na
boestwa do Najwitszej Panny.
Wedug w. Antonina, kto utrzymuje, i
otrzyma aski bez porednictwa Maryi, bez skrzy
de usiuje lata.
w. Anzelm mwi: Niepodobne zbawienie dla
tego, kto si od Ciebie odwraca, o Maryo ').
Czytamy w w. Bonawenturze: Kto j za
niedbuje, umrze w grzechach swoich2).
B. Albert wielki: Zginie lud nie sucy
Tobie 3).
Ryszard od w. W awrzyca: Pogreni zo
stan w morzu tego wiata, ktrych ta arka nie
przyjmie.
Przeciwnie za, kto bdzie pilnym i state
cznym w naboestwie ku Najwitszej Pannie,
z ufnoci zbawienia oczekiwa moe. wita
Matko Boa, woa w. Jan Damasceski, jeeli
poo moje zaufanie w Tobie, bd zbawionym.
Jeeli mnie wemiesz pod swoj obron, niczego
obawia si nie potrzebuj; albowiem naboe
stwo ku Tobie, jest znakiem nieomylnym zba
wienia; Pan udziela je tym tylko, ktrych prze
znaczy do nieba 4).
5. Ordownictwo Najwitszej Panny nic tylko
jest mone, ale nawet wrszechmone, mwi Ko-
sma Jerozolimski, a Ryszard od w. Wawrzyca
dodaje: Syn Wszechmocny uczyni Wszechmocn*)
*) De Excel]. Virg. c. 1 1 .
2) Tn Psal. I I 6 .
3) Bibl. Marc. e. t>o.
4) Scrm. cle Nat. B. Virg.
 3 |6

Matk Sw *). Syn Wszechmocny jest przez na

tur, Matka za przez ask. Najwitsza Panna
dostpia tej aski z dwch przyczyn: najprzd,
zc wszystkich stworze bya najwierniejsz, naj
bardziej oddan Panu Bogu, a std te, mwi
O. Suarez, P. Bg kocha J wicej, anieli wszyst
kich bogosawionych razem. w. Brygida w obja
wieniu swcm, usyszaa bya P. Jezusa mwicego
do Najwitszej Panny: Matko pro o co chcesz,
a nie bdzie daremn proba tw oja; niczego mi
nie odmawiaa na ziemi, niczego te nie odm
wi ci w niebie2).
Drug przyczyn jest, e Najwitsza Panna
jest Matk. Sw. Antonin3) mwi: Modlitwy Jej
maj si rozkazu, poniewa s probami Matki.
O Najwitsza Panno, woa w. Jan Damasce
ski, jeste wszechmocn w zbawieniu grzeszni
kw; nie potrzebujesz innego porednictwa u P.
Boga, albowiem jeste Matk Jego. Wedug w.
w. Jerzego Nikomedyjskiego, P. Jezus przez
wdziczno niejako ku Maryi, ktra Mu daa
istnienie czowiecze, wypenia jej wszystkie y
czenia4). Kiedy Najwitsza Panna chce otrzyma
jak ask dla swych sug, mwri w. Piotr Damian,
przystpuje do Tronu Miosierdzia nie tyko jako
proszca, ale jako rozkazujca, Pani jest, nic
sug, Syn spenia Jej yczenia5).
Proby Najwitszej Panny, za jej yw7ota tu

h l.ib. 4, de land. Virg.

2) R ev. I, i. c. 4.
s) l art. 4, lit. 25, c. 17.
4) Filius quasi cxsolvans debitum, petitiones tuas irnpict. (Orat,
de Kxit. Mat.).
5) Accedit ad illud humanae reconciliationis Altare, non solum
rogans, sed imperans: Domina, non ancilla, nam hilius nihil ne
gans honorat. (Serui, dc Nat. B. V.).
 347

jeszcze na ziemi byy wysuchane. Na godach

w Kanie Galilejskiej, Najwitsza Panna prosia
P. Jezusa, by zaradzi brakowi wina, a chocia,
wedug uwagi w. Chryzostoma, Zbawiciel nasz
odmwi niejako temi sow y: Co mnie y tobie
niewiasto? ieszcze nic przysza godzina moja1),
jednake speni yczenie Matki swojej.
Ordownictwo Najwitszej Panny wyjednywa
aski dla grzesznikw najbardziej zatwardziaych,
tym bowiem probom, wedug w. Germana,
towarzyszy powaga M atki2).
w. Jerzy, arcybiskup Nikomedyjski, przyta
cza inn przyczyn wszechmocnego Ordowni
ctwa Maryi, mianowicie, e P. Bg, chwa Naj
witszej Panny poczytuje za wasn3).
Nie ma nic dla Ciebie niemoebnego, o Kr
lowo wiata, woa w. Piotr Damian, opiekujesz
si najwikszymi grzesznikami i moesz zbawi
najbardziej zatwardziaych.
6. O ile ordownictwo Najwitszej Panny
moebnem jest i skutecznem w otrzymaniu dla
nas zbawienia, o tyle miosiernem jest serce jej
w niesieniu nam pomocy 4).
Matk jest miosierdzia, z mioci otacza nas
sw pieczoowitoci, jako matka chore dzieci.
Mio wszystkich matek, mwi O. Nierenberg,
nie dorwnywa mioci, jak Mary a ma dla tego,
ktry si powierzy Jej opiece.
') Tan. u, 4.
2) Tu autem materna in eum auctoritate pollens, etiam iis qui
enormiter peccant, eximiam remissionis gratiam concilias; non enim
potes non exaudiri, cum Deus tibi ut verae et intemeratae matri in
omnibus morem gerat. (Vide in Euch, Deipar.l.
3) Habes vires insuperabiles, ne clementiam luam superet mul
titudo pedatorum, Xiliil tuae resistit potentiae, tuam enim gloriam
Creator existimat esse propriam. (Orat, de Kxit. B . \\).
*) Nec facultas, nec voluntas illi deessc potest. (S. Bern.).
 34 ^

Ekklezyastyk porwnywa J do piknego

drzewa oliwnego: Jako pikna oliwa na polu 1).
Z tego powodu kardyna Hugon nastpn czyni
u w ag: Pismo w. mwi: na polu, aby wszyscy
ku Niej zwracali swe oczy, wszyscy do Niej ucie
kali. Na podobiestwo owocu wydajcego oliw,
(oliwa jest oznak miosierdzia), Marya zlewa swe
miosierdzie na tych, ktrzy Jej pomocy wrzywaj,
Krlowa nasza, pisze B. Amadeusz, blaga nieu
stannie w niebie, za zbawienie dusz 2). To mwi
i Wielebny Beda 3).
C wypywa moe ze rda miosierdzia,
woa w. Bernard, jeeli nie strumienie miosierdzia !
w. Brygida opowiada widzenie sw oje: Pan
Jezus zapytuje Najwitsz Pann: Matko o co
chcesz mnie prosi, a Marya tak daje odpo
wied: Bagam o miosierdzie dla nieszczliwych
grzesznikw7 4).
Mio Maryi ku nam, mwi w. Bernard,
zniewala J do otworzenia skarbw miosierdzia
swego ,r).
7. Gdy zwracam na Ciebie oczy o Maryo,
pisze w. Bonawentura6), spostrzegam straszn
sprawiedliwo Bosk, osonit twem miosier
dziem. Miosierdzie Pana powierzyo Ci ten urzd,

') Ekl, XXIV, K).

2) Adstat Beatissima Virgo Vultui Condituris prece potentis-
sima semper interpellans pro nobis.
3) Stat Maria in conspectu Filiis sui, non cessans pro peccato
ribus exorare. (In Cap. I, Luc.).
4) R e v . lib. 1, c. 46.
5) Sapientibus et insipientibus copiosissima cavitate debitricem
se fecit; omnibus misericordiae suae sinum aperit, ut de plenitu
dine ejus accipiant omnes. (S. Bern. supr. Sign. magm).
6) Certe Domina, cum te aspicio, nihil nisi misericordiam cemo:
nam miseris mater Dei facta es, ct tibi officium miserendi com
missum. (Stim. Amor.).
 349

aby bya pomoc i pociech nam ndznym. Po

dobnie wyraa si i w. Leon *).
Kt wicej od Ciebie Matko miosierdzia, po
Jezususic Chrystusie, woa w. German, ma wi
ksze staranie o naszem szczciu!
T sam myl, innemi sowy, r oddaje w.
A ugustyn2) : Wszyscy wprawdzie wici ycz
sobie naszego zbawienia, lecz Twa gorca mio
ku nam, o Matko Boa, pomoc jakiej nam udzie
lasz z wysokoci nieba, tyle ask otrzymanych
w skutek niewyczerpanego Twego miosierdzia,
wszystko to zmusza nas do wyznania, e Ty
sama kochasz nas prawdziwie, Twoja troskliwo
cigle zajmuje si naszem szczciem.
Nigdy si nie zniechca ani ustaje w obronie
naszej, mwi w. German 3).
8. Najwitsza Panna wiksz ma ch do
otrzymania ask dla nas od P. Boga, anieli my
sami do ich osignicia; tak utrzymuje w. Ber
nard, i dodaje: Szatan czyha cigle, wedug w y
raenia w. Piotra, szukajc kogoby poar; a Marya
nieustannie szuka, kogoby zbawi moga.
Kto moe si spodziewa dobrodziejstw od
Maryi ? Kady kto tego sobie yczy. Pewna wi
tobliwa osoba mawiaa : Dla otrzymania ask od
P. Boga, dosy jest prosi o nie Mary. w.
Ildenfons jest tego zdania, i sama proba do
Najwitszej Panny o ordownictwo, wiksze spro
wadzi skutki, znaczniejsze wyjedna aski, anieli
te o jakich marzy bymy mogli.

5) Maria adeo praedita est misericordiae visceribus, ut non tan

tum misericors, sed ipsa misericordia dici promereatur. (Serm. de
Nat, Dom.).
2) Unam ac te solam pro nobis in coelo fatemur esse sollici
tem. (Apud S. Bon. in Spec. lect. 6).
3) Non est sacietas defensionis ejus.
 350

Dlaczego tylu ludzi nie otrzymuje ask a

dnych od Najwitszej Panny ? Poniewa ani
sobie tego nie ycz, ani o to nie prosz. Zwi
zani s jakim wzem dumy lub naogiem nie
czystym, nie chc by wolnymi, nie prosz o roz
wizanie, troch dobrej woli, a atwo pozbyby
si mogli naogw, zostaliby witymi.
Biada, mwia Najwitsza Panna do w. B ry
gidy, biada grzesznikowi zaniedbujcemu udawa
si do mnie o pomoc, nie wydobdzie si on ze
swej toni wystpnej, pogrony w niej zostanie
na wieki. A kiedy czas stosowny przejdzie, pr
ne czyni bdzie usiowania, ju bdzie za pno.
9. Dla uniknienia tego nieszczcia, uciekajmy
si do Matki Boskiej, nie odsya ona nikogo bez
wsparcia i pociechy, mwi Bloziusz ).
Kada proba znajduje j gotow do niesie
nia pomocy, jak si wyraa Ryszard od w. W a
wrzyca 2).
Co wicej, pisze Ryszard od w. Wiktora,
miosierdzie Maryi uprzedza nasze mody i niesie
wsparcie, zanim o nie prosi poczniemy, albo
wiem jako dobra matka, nie moe patrze na
ndz dzieci swych, nie przychodzc im w pomoc 3).
Kt kiedy udawa si do Maryi, a nie by
wysuchanym! Kt kiedy baga J o pomoc,
dodaje bog. Eutichianus, a od Niej by opu
szczonym.

) Ita benigna est, ut neminem tristem redire sinat. (Lb.

4, c. 1 2.
2) Invenies semper paratam auxiliari.
3) Velocius occurit ejus pietas, quam invocetur, et causas mi
serorum anticipat. (In Cant. c. 23).
Adeo repientur ubera tua misericordia, ut alterius miseriae no
titia tacta, lac fundant misericordiae; nec possis miserias scire, et
non subvenire. (Ibid.).
 w. Bernard w ola: Najwitsza Panno, jeeli
istnieje chd jeden taki, ktryby wezwawszy Twej
pomocy, nie otrzyma dobrodziejstw danych,
zgadzam si, by przestano wielbi miosierdzie
twoje *)
Lecz taki przypadek ani si zdarzy, ani zda
rzy si te moe, albowiem, mwi w. Bona
wentura, serce macierzyskie Maryi, nie moe nie
wspubolcwa z nieszczliwymi, a std gotowe
jest zawsze do niesienia im pomocy. Obraaj
zatem Najwitsz Pann nie tylko ci, ktrzy Jej
wyrzdzaj jak zniewag, ale i ci rwnie, kt
rzy zaniedbuj baga J o wsparcie 2).
10. Uciekajmy si tedy do Maryi, ufajc jej
miosierdziu, jakkolwiek dla grzechw naszych
bylibymy niegodnymi wysuchania.
Pan objawi w. Brygidzie, e szatan nawet
mgby si zbawi za wstawieniem Maryi, gdyby
ten duch peen pychy zdolny by do upokorze
nia i bagania o pomoc.
Ta wita usyszaa bya, w widzeniu swem,
od Najwitszej Panny te sowa: Kiedy grze
sznik upada do stp moich, nie uwaam na grze
chy, jakimi jest obciony, lecz na ch, jaka go
oywia; jeeli przychodzi z postanowieniem zmie
nienia ycia, uzdrawiam go i zbawiam.
Sw. Bernard zowie M ary: Salus te invo
cantium.
A b y by zbawionym, dosy jest uda si do
Maryi.
11. Udawajmy si nieustannie do wielce-mo-

) Sileat misericordiam tuam, Virgo Beata, qui in necessitatibus

te invocatam meminerit defuisse. (Serm. i, de Assum.).
2) Ipsa enim non misereri ignorat, et miseris non satisfacere
nunquam scivit. In te, Domina, peccant, nou solum, (pii tibi inju
riam irrogant, sed etiam, qui te non rogant. (In spec. Virg.).
 3 5 2

ncj Matki Pana naszego i Matki naszej o po

moc i opiek, a dla otrzymania ich w caej pe
noci , oddawajmy jej wytrwale cze, na jak
zdoby si moemy. Kiedy wielki czciciel Maryi,
b. Jan Berchmans T. J., znajdowa si na ou
miertelnem, bracia jego zakonni pytali, co czy
ni naley dla pozyskania opieki i aski Naj
witszej Panny, gasncym ju gosem odpowie
dzia: Cokolwiek, lecz stale: Quidquid ;m inimum,
dummodo sit constans.
Najwitsza Panna zadawalnia si najlejszem
z naszych usiowa, byleby ono byo wytrwaem.
Najmniejszy hod oddany sobie, wspaniaomyl
nie wynagradza obfitemi askami, jak mwi w.
Andrzej z K rety *).
Lecz dla nas kapanw, to nie moe wystar
cza ; winnimy zalicza si do jej gorliwych wiel
bicieli, a std: odmawia codziennie raniec,
odbywa nowenny, poci w soboty, nosi szka-
plerz, nawiedza kadodziennie Jej obrazy pro
szc o jakie aski szczeglne, czyta dziea pod
noszce Jej chwa, pozdrawia J przy wstawaniu
i kadzeniu si na spoczynek, odda si zupenie
w Jej opiek, odmawia trzy Zdrowa na cze
Jej Niepokalanego Poczcia; nadto winnimy go
si Jej chwa i zachca innych do naboestwa
ku Niej: Ktrzy mi obianiai, bd mie ywot
wieczny -).
Bog. Edminco biskup wszystkie kazania za
czyna od pochwa Najwitszej Panny. Ta oznaka
czci tak bya przyjemn Matce Boskiej, i pe
wnego dnia w objawieniu, rzeka do w. B ry
gidy : Powiedz temu praatowi, i chc by jego

x) Cum sit magnificentissima, solet maxima pro minimis reddere.

2) Eld. .\xtv, 31.
 353

m atk, a w dzie zejcia jego z tego wiata,

sama przedstawi dusz jego memu Synowi.
Std widzimy, jak miym stad si moe Naj
witszej Pannie kapan, ktryby kadego tygo
dnia naucza lud o cnotach Maryi, a szczeglniej
0 Jej miosierdziu i o Jej yczeniu przyjcia w po
moc tym, ktrzy Jej opieki wzywaj; miosierdzie
bowiem Maryi, wedug uwagi w. Bernarda, jest
siln pobudk dla ludzi, do okazywania Jej czci
1 uszanowania.
K to oddaje cze M aryi, mwi Ryszard od
w. Wawrzyca, gromadzi skarby na wieczno 1).

') Honorare Mariam est thesaurizare vitam aeternam. (De

laud. Virg. Jib. 2).

A. M. D. G.

0B0WI2Xl KAPASKIE.
 SPIS RZECZY.
W ED U G PO RZD KU K S I K I.

Cz pierwsza:
Stronica
Rozdzia I. O godnoci k apa sk iej............................................ i
II. O celu k a p a s t w a ................................................. 14
I II . O witoci jak winien miekapan . . . . 23
IV . O cikoci grzechw kapaskich i o karze,
jaka za nie jest przezn aczo n a............................. 43
t, V . O szkodzie, jak ozibo wyrzdza kapanowi 59
V I, O grzechu n ieczysto ci............................................ 76
s> V II. O mszy w i to k ra d z k ie j........................................ 91
V III. O grzechu z g o r s z e n ia ........................................ 105.
IX . O gorliwoci k a p a s k ie j............................................. 120
X . O powoaniu k a p a s k ie m ............................. . 149

Cze druga:
Rozdzia I. O odprawianiu mszy w i t e j .......................... 1 7 1
II. O dobrym przykadzie, jaki winni dawa kapani 19 1
I II . O czystoci k apa sk iej................................................. 202
IV . O n a u c zan iu .....................................................................220
V. O suchaniu sp o w ied zi..................................................227
V I. O ro z m y la n iu ................................................................240
V II. O pokorze.................................. * .............................254
V III. O agodnoci..................................................................... 269
IX . O umartwieniu w e w n trzn em ................................... 282
X. O umartwieniu z e w n trz n e m ...................................303
j> X I. O mioci P. B o g a .......................................................322
X II. O naboestwie ku N. M. P a n n ie ..........................342
 SPIS RZECZY.
W ED U G T R E C I.

Stan Kapaski.
Stronica
1. Cel k a p a s t w a ............................................................................... 14
2. Godno stanu kapaskiego.................................................. 1
4. Powoanie kapaskie . ............................................................. 149
Obowizki Kapaskie.
1. w i to ...................................................................................... 23
2. Dobry p rz y k a d ............................................................................. 19 1
3. Odprawianie mszy w ............................................. ........................ 17 1
4. N a u c z a n i e ..................................................................... . . . 220
5. Suchanie s p o w i e d z i .....................................................................227^

Grzechy Kapanw.
1. Ciko grzechw k a p a sk ic h ................................................. 43
2. Z g o r s z e n ie ........................................... 105
3. Grzech nieczystoci........................ 76
4. Msza w i to k r a d z k a ..................................................................... 91
3. O zib o............................................................................................. 59

Cnoty Kapaskie.
1. C z y s t o ...................................................................................................202
2. a g o d n o ..............................................................................................269
3. Pokora ......................................... . . . . .................. 254
4. Gorliwo o zbawienie b lin ich .......................................................12 0
5. Mio P. B o g a ....................................................................................322

rodki do nabycia cnt Kapaskich.

1. R o z m y la n ie .........................................................................................240
2. Umartwienie w e w n t r z n e ................................................................ 282
3. Umartwienie z e w n t r z n e ................................................................303
4. Naboestwo ku N. M. Pannie ..................................................34 2
BIBLIOTEKA PWT I MWSD
we Wrocawiu

A- 1-5988