Reynolds Says ve Ak Rejimleri

1. Genel Bilgi

Baz aklar olduka alkantlyken bazlar dzgn ve dzenlidir. Dzgn akm izgileriyle
belirtilen ok dzenli ak hareketine laminer ak denir. Dk hzlarda ya gibi yksek
viskoziteli akkanlarn hareketi genellikle laminerdir. Yksek derecede dzensiz akkan
hareketi genellikle yksek hzlarda meydana gelir ve trblansl denen ak deiimleriyle
belirtilir. Yksek hzlarda hava gibi dk viskoziteli akkanlarn hareketi genellikle
trblansldr. Ak rejimi, akkan pompalama iin gereken gc nemli derecede etkiler.

Bir borudaki ak incelendiinde akkan hareketinin, dk hzlarda dzgn bir biimde

olduu, fakat hz belli bir deerin zerine karldnda ise alkantl hale dnd grlr.
lk durumdaki ak rejimi, dzgn akm izgili ve yksek derecede dzenli hareket yapar ve
akn laminer olduu sylenir. 2. durum ise akta hz deiimleri vardr ve ak yksek
derecede dzensiz hareket yapar ve akn trblansl olduu sylenir.

Laminer aktan trblansl aka gei aniden olumaz. Bunun yerine bu gei, ak tam
trblansl olmadan nce akn laminer ve trblansl ak arasnda deitii baz
blgelerinde meydana gelir. Pratikte karlalan ou ak trblansldr. Laminer aka ise,
ya gibi viskoz akkanlarn kk borular veya dar geitler iinden akt zaman karlalr.

1.1. Reynolds Says

Bir akkann boru iindeki ak laminer veya trblansl ak olabilir. Laminer aktan
trblansl aka gei, dier faktrlerin yannda geometriye, yzey przllne, ak
hzna, yzey scaklna ve akkan trne de baldr. Detayl deneylerden sonra ngiliz
bilim adam Osborne Reynolds (1842-1912) ak rejiminin, temelde atalet kuvvetlerinin
akkandaki viskoz kuvvetlere oranna bal olduunu buldu. Bu orana Reynolds says denir
ve dairesel bir borudaki i ak iin aadaki gibi ifade edilir

*Byk Reynolds saylarnda, akkan younluu ve akkan hznn karesi ile orantl olan
atalet kuvvetleri, viskoz kuvvetlere gre byktr. Bu nedenle viskoz kuvvetler akkann
rasgele ve ani deiimini nleyemez.

*Kk Reynolds saylarnda ise viskoz kuvvetler, atalet kuvvetlerini yenecek ve akkan
izgisel olarak tutacak byklktedir. Bu nedenle ak, ilk durumda trblansl, ikinci
durumda ise laminerdir. Akn trblansl olduu Reynolds saysna kritik Reynolds says
denir ve Re ile gsterilir. Bu deer farkl geometri ve ak durumlar iin farkldr. Dairesel bir
borudaki i ak iin genellikle kabul edilen kritik Reynolds says deeri 2300 .

Dairesel olmayan borularda ak iin Reynolds says yukarda gsterildii gibi hidrolik apa
(D) baldr.Laminer, gei ve trblansl aklar iin Reynolds saysnn kesin deerlerinin
bilinmesi istenir. Fakat bu durum pratikte zordur. nk laminer aktan trblansl aka
gei, yzey przll, boru titreimi ve aktaki deiimler nedeniyle akn karklk
derecesine de baldr. ou pratik artlar altnda dairesel bir borudaki ak, Re < 2300 iin
laminer, Re > 4000 iin trblansl ve bu deerler arasnda gei evresindedir.

1
 Reynolds Says ve Ak Rejimleri

ekil 1. Akn bir boru boyunca hz ile yk kayb deiimi

2. Teori

Boru cidar zerideki akkan hareketini dnelim. Cidardan y uzaklnda, akkan cidara
gre farkl hzdadr. ekil 2`de grlecei zere, bir akkan partikl gz nne alndnda;

(a) (b)
ekil 2. (a),(b) Akkan paracnn ekil deiimi.

paracn alt ve st ksmnda hz fark olmas sebebiyle akkan paracnda ekil deiimi
olmaktadir. Bu hz farknn olmas, du/dy trevinin sfrdan farkl olmas demektir. Bu trev
ne kadar byk olursa, hzlar arasindaki fark ve ekil deiimi de o kadar iddetli olacaktr.
Bylece Newton akkanlar iin geerli olan kayma gerilmesi,

ile ifade edilir. Burada , akkann dinamik viskozitesini ifade etmektedir. Ak, laminar
blgede viskoziteye bal olmasna ramen trblansl blgede ak baka faktrler de
etkilemektedir. Bylece, bir boru ierisinde laminar akta, gerek akkan hz dalm
ekildeki gibi olumaktadr.

2
 Reynolds Says ve Ak Rejimleri

(a) (b)
ekil 3. (a),(b) Boru ierisindeki hz dalm

Boru ierisindeki hz dalm ekil-3`ten grlecei zere parabolik olmaktadr. Eksenel

simetri dolaysyla hz sadece yarapla deimektedir. Ortalama hz ile kesitin arpm debiyi
verir. Bir akn laminar ya da trblansl olduunun saptanmas, Reynolds saysnn
hesaplanmas ile mmkndr.

Burada;
U: Ortalama hz (m/s)
D: Boru ap (m)
: Kinematik Viskozite (m/s)

Tablo-1 Suyun scakla bal dinamik viskozite deerleri

Scaklk (oC) Dinamik Viskozite
(Ns/m2)x10-3
0 1.787
5 1,519
10 1,307
20 1,002
30 0,798
40 0,653
50 0,547
60 0,467
70 0,404
80 0,355
90 0,315
100 0,282

3
 Reynolds Says ve Ak Rejimleri

3. Deney Dzenei

1- Tayc panel.

2- Su rezevuar.

3- Su girii dzenleyici.

4- Mrekkep kab.

5- Mrekkep vanas.

6- Mrekkep ak borusu.

7- Tama borusu.

8- Test borusu.

9- Ak dzenleyici kreler.

10- Su kaynana balant borusu.

11- Boaltma borusu.

12- Boaltma vanas.

13- Giri kontrol vanas. ekil 4. Re says ak rejimi deney dzenei

Dikey olarak yerletirilmi bir cam boru ve bunun zerinde ise sabit seviyeli bir depo
bulunmaktadr. Daha dzgn bir ak salamak iin deponun dip ksm kk bilyelerle
doldurulmutur. Deponun tamas durumunda, sabit seviye salanmas iin bir boru vastas
ile taan su boaltlmaktadr. Cam boru ierisindeki akn debisi deitirilerek farkl
Reynolds saylarnda akn durumu gzlenmektedir. Cam boru iinde akn durumunu
gzlemlemek iin, bir mrekkep pskrtc ile ak gzlenmektedir.

3.1. Deneyin Amac

Dikey boru ierisinde, laminer, gei rejimi ve trblansl akn gzlenmesi ve akn hzn
referans olarak tanmlanan boyutsuz Reynolds says ile ilikilendirilmesi.

4
 Reynolds Says ve Ak Rejimleri

4. Deney Tesisat ve Yapl

Deney tesisatn hazr hale getirmek iin mrekkep kabna mrekkep koyuyoruz. Dzenein
desarj kontrol valfini kapatp tesisata su salayan giri vanasn ayoruz. Bylece sabit su
tank dolmaya balyor. Bu tankn dibine monte edilmi olan ve az hafif yuvarlatlm olan
cam boru da dolmaya balyor. Cam boru tamamen dolup su tank belli bir seviyeye gelince
termometre ile scaklk lm yaplyor. Bundan sonra dearj kontrol valfi ksmen alyor.
Ayn zamanda boya enjektr valfi dikkatli bir ekilde alyor. Boyann miktar bozuk olan
enjektr vanas ile ayarlanyor. Boya, suyun iinde ince bir ip halini akncaya kadar ayar
yaplyor. Eer test borusundaki suyun hzna bal olarak, Reynolds says 2300den kkse
laminer ak, 2300 ise trblansa gei rejimi ve eer 2300den bykse trblansl ak
gzlenecektir. Akn hacimsel debisini hesaplamak iin, su dzenein k borusundan
lekli bir kaba aktlacak ve dolan su hacmi sreye blnecektir.
Laminer ak: 1. durumda, mrekkebin su iindeki hareketine gre vana evrilerek suyun
k hz ayarlanr(azaltlr) ve suyun laminer bir ak izlemesi salanr. Bu durum
mrekkebin su iinde izgisel bir yol izlemesiyle grlr. Bu durumda Re < 2300 art
salanr.
Trblansl ak: 2. durumda, mrekkebin su iindeki hareketine gre vana evrilerek suyun
k hz ayarlanr(arttrlr) ve suyun trblansl bir ak izlemesi salanr. Bu durum
mrekkebin su iinde dalgal, alkantl bir yol izlemesiyle grlr. Bu durumda Re > 4000
art salanr.
Gei ak: 3. durumda, mrekkebin su iindeki hareketine gre vana evrilerek suyun k
hz ayarlanr ve suyun laminer ve trblansl ak arasnda bir yol izlemesi salanr. Bu
durum mrekkebin su iinde izgisel ve dalgal aras bir yol izlemesiyle grlr. Bu durumda
2300 < Re < 4000 art salanr.

ekil 5. eitli ak koullarnda tipik ak modelleri

5
 Reynolds Says ve Ak Rejimleri

Deney balangcnda termometreyle yaplan lm sonucunda su scakl yaklak t =C

Tahliye borusu ap D=..mm. Bundan sonra tahliye hortumundan 500 ml' lik bir kaba
yaplan boaltma ilemleri sonucunda;

1. Kontrol sonucunda 500 ml 'lik kap yaklak ..sn

2. Kontrol sonucunda 500 ml 'lik kap yaklak sn' de doldu.

Suyun ..C deki zellikleri = . kg/m3 = . kg/m.sn olduna

gre:
=

kontrol sonucunda debiler :

Q1 =

Q2 = ...
k hortumunun kesit alan A=
Her bir debi iin hz hesab
U = Q/A
U1 =
U2 =

U.D
Re

Re1=..

Re2=..

Laminerden trblansl aka geiteki Re says belli bir deer yerine belli bir aralktadr.
Reynolds Says:
Re < 2000: Laminer
Re = 20004000: Tanmsz/gei durumu
Re > 4000: Trblansl

Sonu: 1) . ak

2)..ak

6
 Reynolds Says ve Ak Rejimleri

5. Kaynaklar

1) ERDOAN B., Zonguldak Karaelmas niversitesi, Makina Mhendislii Blm,

Reynolds Says ve Ak Trleri Deney Fy.

2) Bakent niversitesi, Makina Mhendislii Blm, Laminer, Gei Rejimi ve Trblansl

Akn Gzlenmesi-Laminer Ak izgilerinin Gsterimi Deney Fy.

3) ZSAKALLI N., GNAY S., SNMEZ D., Reynolds Says ve Ak Rejimlerinin

Gzlenmesi Deney Raporu.