Error: Reference source not found

Nazwa orodka: Centrum Informacji Gospodarczej przy Stowarzyszeniu Wolna

Przedsibiorczo w Gdasku, Centrum Informacji Gospodarczej
przy RAR "INWESTOR" sp. z o. o. w Rudzie lskiej, PARP
Tytu pakietu: Obowizki pracodawcy
Grupa: Prawo pracy
Autor: Iwona Sankowska
Aktualizacja: ZARR S.A.
Data aktualizacji: 14.11.2005 r.

OBOWIZKI PRACODAWCY

Definicja pracodawcy

Definicj pracodawcy okrela art. 3 Kodeksu Pracy, ktry brzmi: " Pracodawc jest jednostka
organizacyjna, choby nie posiadaa osobowoci prawnej, a take osoba fizyczna, jeeli
zatrudniaj one pracownikw".

Takie brzmienie art. 3 zrwnao pod wzgldem prawnym wszystkich pracodawcw.

Pracodawc jest wic zarwno jednostka organizacyjna (osoba prawna - przedsibiorstwo
pastwowe, spdzielnia, spka czy jednostka nie posiadajca osobowoci prawnej), jak
i osoba fizyczna, pod warunkiem, e zatrudniaj chocia jednego pracownika przez
nawizanie stosunku pracy.

W znowelizowanym kodeksie zrezygnowano z pojcia "kierownik zakadu pracy". Obecnie

czynnoci z zakresu prawa pracy bdzie dokonywaa (zgodnie z art. 3 (1)) w przypadku
jednostki organizacyjnej (w zalenoci od statutu lub innego aktu regulujcego ustrj
jednostki):
osoba zarzdzajca (np. dyrektor, prezes),
organ zarzdzajcy (np. zarzd spdzielni),
inna wyznaczona do tego osoba.

Osoba fizyczna bdca pracodawc moe w sprawach z zakresu prawa pracy dziaa
osobicie albo za porednictwem wyznaczonej przez siebie do tego celu innej osoby.

Projekt wspfinansowany przez

UNI EUROPEJSK, ze rodkw
Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego

www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl
Obowizki pracodawcy zwizane z wynagrodzeniem za prac

Podstawowym obowizkiem pracodawcy, wynikajcym z samej istoty stosunku pracy, jest

zatrudnienie pracownika za odpowiednim wynagrodzeniem, o czym mwi art. 13 k.p.:
"Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za prac. Warunki realizacji tego prawa
okrelaj przepisy prawa pracy oraz polityka pastwa w dziedzinie pac, w szczeglnoci
poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za prac".

Ustalanie zasad wynagradzania za prac zostao uregulowane w Dziale trzecim (rozdzia 1)

k.p. Zgodnie z tymi uregulowaniami, jeeli pracodawca zatrudnia co najmniej 20
pracownikw, a nie s oni objci ukadem zbiorowym pracy (zakadowym czy
ponadzakadowym), warunki wynagradzania za prac ustala si w regulaminie
wynagradzania. Tam te ustala si inne wiadczenia zwizane z prac i zasady ich
przyznawania (art. 772 par. 1 i 2 k.p.). Regulamin wynagradzania obowizuje do czasu objcia
pracownikw ukadem zbiorowym pracy. Ustala go pracodawca, a w przypadku gdy dziaa u
niego zakadowa organizacja zwizkowa, tre regulaminu jest z ni uzgadniana. Nie moe on
jednak by mniej korzystny dla pracownikw ni inne przepisy prawa pracy (art. 77 2 par. 3,
4 i 5 k.p.).

Generaln zasad jest, e wynagrodzenie przysuguje tylko za prac wykonan (art. 80 k.p.).
Jeeli jednak z przyczyn lecych po stronie pracodawcy praca nie moga by wykonywana,
a pracownik by do niej gotw, naley mu wypaci wynagrodzenie wynikajce ze stawki
osobistego zaszeregowania okrelonego stawk godzinow lub miesiczn, a jeeli nie
wyodrbniono takiego skadnika w umowie, to naley wypaci 60% wynagrodzenia
(art. 81 p1 k.p.).

Zgodnie z treci art. 94 pkt. 5 k.p. pracodawca jest obowizany terminowo i prawidowo
wypaca wynagrodzenie. Za postpowanie sprzeczne z nim grozi pracodawcy w pierwszej
kolejnoci kara grzywny.

Oprcz art. 94 k.p. take tre art. 85 i 86 k.p. zobowizuje pracodawc do prawidowej
wypaty wynagrodzenia za prac, regulujc takie kwestie jak:
 czstotliwo wypat wynagrodzenia za prac - co najmniej raz w miesicu,
w staym i ustalonym z gry terminie (art. 85 1 k.p.),
dzie, w ktrym najpniej trzeba wypaci wynagrodzenie (art. 85 2,3 i 4
k.p.),
miejsce wypaty wynagrodzenia oraz termin i czas tej czynnoci (art. 86 1 k.p.)
- pracodawca jest obowizany wypaca wynagrodzenie w miejscu, terminie
i czasie okrelonych w regulaminie pracy lub innych przepisach prawa pracy,
forma wypaty wynagrodzenia za prac (art. 86 2 i 3 k.p.) - wypaty
wynagrodzenia dokonuje si w formie pieninej; czciowe spenienie
wynagrodzenia w innej formie jest dopuszczalne tylko wwczas, gdy przewiduj
to ustawowe przepisy prawa pracy lub ukad zbiorowy pracy. Obowizek
wypacenia wynagrodzenia moe by speniony w inny sposb ni do rk
pracownika, za jego uprzedni zgod wyraon na pimie.

Wypaty odpraw rentowych, emerytalnych i pomiertnych

Kwestie wypat odpraw rentowych, emerytalnych i pomiertnych zostay uregulowane

w rozdziale IIIa Kodeksu Pracy.

Obecnie na kadym pracodawcy ciy obowizek wypacenia pracownikowi odchodzcemu

na rent inwalidzk albo emerytur - jeeli to przejcie jest powodem rozwizania stosunku
pracy - odprawy pieninej. Wysoko tej odprawy wynosi jednomiesiczne wynagrodzenie
i przysuguje tylko raz (art. 921 k.p.).

Jeeli pracownik umar w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego
rozwizaniu zasiku z tytuu niezdolnoci do pracy wskutek choroby - rodzinie zmarego
przysuguje odprawa pomiertna. Wysoko tej odprawy zaley od okresu zatrudnienia
u danego pracodawcy i jest rwna:

wysokoci jednomiesicznego wynagrodzenia, jeeli pracownik by

zatrudniony krcej ni 10 lat,
 wysokoci trzymiesicznego wynagrodzenia, jeeli pracownik by zatrudniony
co najmniej 10 lat,
wysokoci szeciomiesicznego wynagrodzenia, jeeli pracownik by
zatrudniony ponad 15 lat.

Do stau pracy zalicza si prac u poprzedniego pracodawcy w przypadku przejcia zakadu

pracy przez nowego pracodawc (art. 231 1 k.p.) , a take gdy nowy pracodawca jest nastpc
prawnym poprzedniego (art. 36 11 k.p.).

INNE OBOWIZKI PRACODAWCY W ZAKRESIE STOSUNKU PRACY

Stosunek pracy powstaje, jeeli pracownik zobowie si do wykonywania pracy okrelonego

rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, a pracodawca zatrudni pracownika
i okreli jego wynagrodzenie i to bez wzgldu na nazw zawartej przez strony umowy.
Powstaje wic domniemanie umowy o prac, chociaby zostaa ona nazwana umow
zlecenia, umow o dzieo, umow ajencyjn, komisu itp. Zgodnie z art. 281 pkt. 1 k.p., kto
zawiera umow cywilnoprawn (a wic pracodawca) w warunkach, w ktrych powinna by
zawarta umowa o prac, podlega karze grzywny.

Obowizkiem pracodawcy jest zawarcie umowy o prac na pimie (art. 29 par.2). Jeeli
umowa o prac nie zostaa zawarta na pimie, pracodawca powinien najpniej w dniu
rozpoczcia pracy przez pracownika potwierdzi pracownikowi na pimie ustalenia co do
rodzaju umowy oraz jej warunkw.

W przypadku wypowiedzenia umowy o prac, zawartej na czas nie okrelony, pracodawca

musi poinformowa reprezentujc pracownika (niekoniecznie czonka zwizku
zawodowego) zakadow organizacj zwizkow o zamiarze i przyczynie wypowiedzenia
umowy o prac. Dalszy tryb postpowania okrela art. 38 2 i 5 k.p.

W przypadku rozwizania umowy o prace bez wypowiedzenia pracodawca podejmuje

decyzj po zasigniciu opinii reprezentujcej pracownika organizacji zwizkowej.
Na mocy art. 97 k.p., w zwizku z rozwizaniem lub wyganiciem stosunku pracy,
pracodawca jest zobowizany niezwocznie wyda pracownikowi wiadectwo pracy. Wydanie
wiadectwa pracy nie moe by uzalenione od uprzedniego rozliczenia si pracownika z
pracodawc.

Wspomniany ju artyku 94 k.p. oprcz obowizku terminowego i prawidowego wypacania

wynagrodzenia zobowizuje ponadto pracodawc do:
zaznajamiania pracownikw podejmujcych prac z zakresem ich
obowizkw, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz
ich podstawowymi uprawnieniami,
organizowania pracy w sposb zapewniajcy pene wykorzystanie czasu pracy,
jak rwnie
osiganie przez pracownikw przy wykorzystaniu ich uzdolnie i kwalifikacji
wysokiej wydajnoci i naleytej jakoci pracy,
zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy oraz prowadzenia
systematycznych szkole pracownikw w zakresie bhp,
uatwiania pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
stwarzania pracownikom podejmujcym zatrudnienie po ukoczeniu szkoy
zawodowej lub szkoy wyszej warunkw sprzyjajcych przystosowaniu si do
naleytego wykonywania pracy,
zaspokajania w miar posiadanych rodkw socjalnych potrzeb pracownikw,
stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriw oceny pracownikw
oraz wynikw ich pracy,
prowadzenia dokumentacji w sprawach zwizanych ze stosunkiem pracy oraz
akt osobowych pracownikw.

Obowizki pracodawcy w zakresie przestrzegania zasad bezpieczestwa i higieny pracy

Dzia X Kodeksu Pracy okrela podstawowe obowizki pracodawcy zwizane z obowizkiem

przestrzegania przepisw i zasad bezpieczestwa i higieny pracy oraz innych aktw prawnych
dot. BHP wydanych na jego podstawie
Przede wszystkim pracodawca jest obowizany chroni ycie i zdrowie pracownikw poprzez
zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy.
W szczeglnoci pracodawca obowizany jest do (art. 207 k.p.):
organizowania pracy w sposb zapewniajcy bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
zapewnienia przestrzegania w zakadzie pracy przepisw oraz zasad bhp, wydawania
polece usunicia uchybie w tym zakresie oraz kontrolowania wykonania tych polece,
zapewnienia wykonania nakazw, wystpie, decyzji i zarzdze wydanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,
zapewnienia wykonania zalece zakadowego spoecznego inspektora pracy.

Pracodawca oraz kada inna osoba kierujca pracownikami, z upowanienia pracodawcy, jest
obowizany zna przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bhp w zakresie
niezbdnym do wykonania cicych na nim obowizkw.

Pracodawca rozpoczynajcy dziaalno jest obwizany, w terminie 30 dni od dnia jej

rozpoczcia zawiadomi na pimie waciwego inspektora pracy i waciwego pastwowego
inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej dziaalnoci.
Przez rozpoczcie dziaalnoci rozumie si moment zatrudnienia pierwszego pracownika,
a nie chwil zarejestrowania, np. dziaalnoci gospodarczej.
Obowizek, o ktrym wyej mowa ciy na pracodawcy w razie zmiany miejsca, rodzaju
i zakresu prowadzonej dziaalnoci, zwaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji jeeli
zmiana technologii moe powodowa zwikszenie zagroenia dla zdrowia pracownikw.
Pracodawca, bdc odpowiedzialnym za stan bezpieczestwa i higieny pracy w zakadzie
pracy (art. 207 1 K.p) w przypadku nieprzestrzegania przepisw lub zasad bhp podlega karze
grzywny za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, okrelonej w art. 283 Kodeksu
pracy. Wicej informacji nt. zasad szkolenia pracownikw znajduje si w Rozporzdzenie
Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczestwa i higieny pracy (Dz.U.180, poz.1860)

Obowizki pracodawcw wynikajce z innych podstawowych zasad prawa pracy

Dzia czwarty Obowizki pracodawcy i pracownika Rozdzia I obowizki pracodawcy (Art.

94-99) okrela podstawowe obowizki pracodawcy dotyczce przede wszystkim: organizacji
pracy, przeciwdziaaniu dyskryminacji w zatrudnieniu, uatwianiu podnoszenia kwalifikacji
zawodowych, stosowa obiektywne oraz sprawiedliwe kryteria oceny pracownikw oraz
wynikw ich pracy, prowadzi dokumentacj zwizan ze stosunkiem pracy oraz akta
osobowe oraz wpywa na ksztatowanie w zakadzie zasad wspycia spoecznego.

Art. 943 okrela zasady przeciwdziaania przez pracodawc mobbingowi, czyli dziaaniu lub
zachowaniu dotyczcym pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegajce na
uporczywym i dugotrwaym nkaniu lub zastraszaniu pracownika, wywoujcym u niego
zanion ocen przydatnoci zawodowej, powodujce lub majce na celu ponienie lub
omieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespou wsppracownikw.

Art. 112 k.p. do podstawowych zasad prawa pracy wprowadza rwne prawa z tytuu
jednakowego wypeniania takich samych obowizkw - dotyczy to w szczeglnoci rwnego
traktowania mczyzn i kobiet w procesie pracy. Natomiast art. 11 3 k.p. zakazuje wszelkiego
rodzaju dyskryminacji w stosunkach pracy. Dotyczy to pci, wieku, niepenosprawnoci, rasy,
narodowoci, przekona politycznych lub religijnych oraz przynalenoci zwizkowej.
Dlatego te czsto widywane w ogoszeniach sformuowania : " przyjm pracownikw do lat
35" lub " przyjm modego mczyzn", etc. naruszaj jedn z podstawowych zasad prawa
pracy.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks Pracy z pn. zm.
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczestwa i higieny pracy (Dz.U.180, poz.1860)