MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Piotr Nowak

Identyfikowanie czynnikw rodowiska pracy

315[01].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr in. Joanna Stpie
dr in. Rafa Bator

Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Piotr Nowak

Konsultacja:
dr in. Anna Kordowicz-Sot

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 315[01].Z1.01

Identyfikowanie czynnikw rodowiska pracy, zawartego w moduowym programie
nauczania dla zawodu technik bezpieczestwa i higieny pracy.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 4
3. Cele ksztacenia 5
4. Przykadowe scenariusze zaj 6
5. wiczenia 10
5.1. Metody identyfikowania czynnikw rodowiska pracy 10
5.1.1. wiczenia 10
5.2. Ocena poziomu zagroe ze strony czynnikw rodowiska pracy 12
5.2.1. wiczenia 12
5.3. Ocena szkodliwoci dla zdrowia i zagroe ze strony wprowadzanych do
uytku substancji, materiaw i procesw technologicznych 18
5.3.1. wiczenia 18
5.4. Ocena budynkw, miejsc pracy, terenu zakadu pracy oraz maszyn
i urzdze pod wzgldem speniania wymaga bezpieczestwa i higieny
pracy 19
5.4.1. wiczenia 19
6. Ewaluacja osigni ucznia 22
7. Literatura 35

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Pastwu Poradnik dla nauczyciela Identyfikowanie czynnikw
rodowiska pracy, ktry bdzie pomocny w prowadzeniu zaj dydaktycznych w szkole
ksztaccej w zawodzie technik bezpieczestwa i higieny pracy.
W poradniku zawarte s:
wymagania wstpne, wykaz umiejtnoci, jakie ucze powinien mie ju uksztatowane,
aby bez problemw mg korzysta z poradnika,
cele ksztacenia, wykaz umiejtnoci, jakie ucze uksztatuje podczas pracy
z poradnikiem,
przykadowe scenariusze zaj,
przykadowe wiczenia ze wskazwkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz rodkami dydaktycznymi,
ewaluacj osigni ucznia, przykadowe narzdzie pomiaru dydaktycznego,
literatur.

Wskazane jest, aby zajcia dydaktyczne byy prowadzone rnymi metodami ze

szczeglnym uwzgldnieniem aktywizujcych metod nauczania, np. samoksztacenia
kierowanego, tekstu przewodniego. Formy organizacyjne pracy uczniw mog by
zrnicowane, poczwszy od samodzielnej pracy uczniw do pracy zespoowej.

315[01].Z1
Materialne rodowisko pracy

315[01]Z1.01 315[01].Z1.02
Oddziaywanie
Identyfikowanie czynnikw
przedsibiorstwa
rodowiska pracy
przemysowego na
rodowisko przyrodnicze

315[01].Z1.03
Podejmowanie dziaa
w przypadku zagroe
zdrowia i ycia czowieka

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

3
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej ucze powinien umie:
korzysta z rnych rde informacji,
analizowa i czyta ze zrozumieniem przepisy prawne,
uczestniczy w dyskusji,
prezentowa efekty swojej pracy,
wsppracowa w grupie,
wyciga i uzasadnia wnioski z wykonanych wicze.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej ucze powinien umie:
zidentyfikowa czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia i uciliwe,
zidentyfikowa rda zagroe zawodowych wystpujcych w przedsibiorstwie,
oceni wpyw czynnikw szkodliwych na zdrowie i bezpieczestwo pracownikw,
oceni wpyw czynnikw szkodliwych na lokalne rodowisko pracy,
oceni na podstawie analizy poziom zagroe powodowanych przez czynniki
niebezpieczne, szkodliwe i uciliwe wystpujce w procesach pracy,
oceni wprowadzane do uytku substancje, stosowane materiay i procesy technologiczne
w zakresie szkodliwoci dla zdrowia i zagroe wypadkowych,
dokona analizy i oceni etapy procesw inwestycyjnych, konstrukcyjnych
i technologicznych pod wzgldem zgodnoci z przepisami i normami bezpieczestwa
i higieny pracy,
oceni budynki i miejsca pracy oraz teren przedsibiorstwa pod wzgldem speniania
wymaga bezpieczestwa i higieny pracy,
oceni maszyny, urzdzenia oraz instalacje pod wzgldem wymaga bezpieczestwa
i higieny pracy,
skorzysta z dokumentacji technicznej, norm oraz przepisw prawnych.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

5
4. PRZYKADOWE SCENARIUSZE ZAJ

Scenariusz zaj 1
Osoba prowadzca ..
Moduowy program nauczania: Technik bezpieczestwa i higieny pracy 315[01]
Modu: Materialne rodowisko pracy 315[01].Z1
Jednostka moduowa: Identyfikowanie czynnikw rodowiska pracy
315[01].Z1.01

Temat: Identyfikacja zagroe na stanowisku pracy.

Cel oglny: Nabycie umiejtnoci identyfikowania zagroe na stanowisku pracy.

Po zakoczeniu zaj edukacyjnych ucze powinien umie:

posuy si dokumentacj dotyczc bhp na stanowisku pracy,
zidentyfikowa zagroenia na stanowisku pracy na podstawie dokumentacji.
W czasie zaj bd ksztatowane nastpujce umiejtnoci ponadzawodowe:
korzystania z dokumentacji,
okrelania zaoe do zada.

Metody nauczaniauczenia si:

dyskusja dydaktyczna,
wiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniw:

zbiorowa,
indywidualna.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do zaj nauczyciel powinien: przygotowa kart wicze
z zacznikami niezbdnymi do zidentyfikowania zagroe na analizowanym stanowisku.
Mona w tym celu wykorzysta zaczniki do zadania egzaminacyjnego egzaminu
praktycznego potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe (stycze 2008) dla zawodu technik
bhp zamieszczonego na stronach Okrgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie;
przygotowa foliogramy z dokumentacj niezbdn do okrelania zagroe dla rnych
stanowisk pracy.

Tre wiczenia do wykonania w czasie zaj

Zidentyfikuj zagroenia na stanowisku pracy szwaczki szyjcej na maszynie typu
stbnwka w zakadzie produkujcym konfekcj lekk. Praca szwaczki odbywa si
w systemie dwuzmianowym. Pracownica wyposaona jest w odzie i obuwie robocze.

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Opis pomieszczenia pracy szwaczek (Zacznik 1 do karty wicze),
2) przeanalizowa Charakterystyk techniczn maszyny szwalniczej typu stbnwka
(Zacznik 2 do karty wicze),
3) przeanalizowa Instrukcj bhp obsugi maszyn szyjcych (Zacznik 3 do karty wicze),

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

6
4) wypisa zaoenia zadania czyli dane niezbdne do wykonania zadania wynikajce
z treci zadania i zacznikw,
5) przeprowadzi identyfikacj zagroe na analizowanym stanowisku.

rodki dydaktyczne:
karta wicze,
Opis pomieszczenia pracy szwaczek,
Charakterystyka techniczna maszyny szwalniczej typu stbnwka,
Instrukcja bhp obsugi maszyn szyjcych.
Tabela 1. Przebieg zaj
Ogniwo zaj/ Czynnoci prowadzcego, Czynnoci ucznia rodki Metody
Czas podstawowe treci dydaktyczne kontroli
Metody i oceny

Wzbudzenie Wyjanienie tematu, zadawanie Analizuj temat zaj, Wyjanienie, Pytania

zainteresowa pyta na temat dowiadcze udzielaj odpowiedzi dyskusja wstpne
suchaczy dotyczcych
identyfikowaniu zagroe
w rnych sytuacjach
yciowych i na stanowiskach
pracy
Zaznajomienie Wyjanienie celw i przebiegu Analizuj cele Wyjanienie,
z celami zaj zaj, i przebieg zaj
Przypomnienie Sprawdzenie znajomoci Udzielaj odpowiedzi Dyskusja Pytania
materiau znanego dotyczcych metod identyfikacji sprawdzajce
zagroe na stanowisku pracy
Prezentowanie Dokumentacja niezbdna do Suchaj wyjanie, Rzutnik, Pytania
nowego materiau identyfikacji zagroe na wykonuj notatki, foliogramy sprawdzajce
stanowisku pracy, sposb zadaj pytania z dokumentacj
wykorzystania tej dokumentacji stanowisk pracy
/pokaz,
wyjanienie
Zadanie Omwienie sposobu wykonania Zapoznaj si z: treci Rzutnik, Pytania
uczestnikom wiczenia ze szczeglnym wiczenia, ze sposobem foliogramy, sprawdzajce
zadania do uwzgldnieniem okrelenia okrelenia zaoe do tekst wiczenia,
wykonania zaoe do zadania zadania karta wicze
/wyjanienie,
pokaz
Nadzorowanie Udzielanie indywidualnych Okrelaj dane do Tekst Kontrola pracy,
wykonania wyjanie rozwizania zadania wiczenia, karta wyniki wicze
zadanego zadania wicze,
z zacznikami
/wiczenie
Usystematyzowani Omwienie wynikw Prezentuj wyniki Karty wicze Pytania
e i powtrzenie wykonania wicze, objanienie pracy, poprawiaj uczniw z sprawdzajce,
omawianych przyczyn popenionych bdw, bdy, zadaj pytania, rozwizanym
zagadnie przedstawienie sytuacji, w udzielaj odpowiedzi zadaniem
ktrych mona posugiwa /pogadanka,
zdobyt wiedz dyskusja
Ewaluacja zaj Zadawanie pyta dotyczcych Informuj o swoich Dyskusja, Pytania do
przebiegu zaj, obserwacja wraeniach i stopniu odpowiedzi na ewaluacji
pracy uczniw osignicia zakadanych pytania
celw zaj

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

7
Scenariusz zaj 2
Osoba prowadzca ..
Moduowy program nauczania: Technik bezpieczestwa i higieny pracy 315[01]
Modu: Materialne rodowisko pracy 315[01].Z1
Jednostka moduowa: Identyfikowanie czynnikw rodowiska pracy
315[01].Z1.01

Temat: Pomiar i ocena naraenia na mikroklimat gorcy.

Cel oglny: Nabycie umiejtnoci oceny mikroklimatu.

Po zakoczeniu zaj edukacyjnych ucze powinien umie:

przygotowa miernik mikroklimatu do pracy,
przeprowadzi pomiar mikroklimatu,
sporzdzi raport z pomiarw,
przeprowadzi ocen naraenia na mikroklimat gorcy.
W czasie zaj bd ksztatowane nastpujce umiejtnoci ponadzawodowe:
korzystania z norm i instrukcji obsugi urzdze,
formuowa wnioski z bada.

Metody nauczaniauczenia si:

pogadanka,
wykad,
pokaz z objanieniem,
obserwacja,
dyskusja dydaktyczna,
wiczenie.

Formy organizacyjne pracy uczniw:

praca w zespole,
praca indywidualna.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

rodki dydaktyczne:
stanowisko obsugi pieca piekarskiego,
miernik mikroklimatu,
instrukcja do wykonania wiczenia,
rozporzdzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych
ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
PN-85\N-08011 Ergonomia. rodowiska gorce. Wyznaczanie obcie termicznych,
PN-88\N-08008 Ergonomia. rodowiska gorce. Analityczne okrelanie i interpretacja
stresu cieplnego oparte na podstawie obliczenia wymaganej iloci potu,
karta wicze, druk raport z pomiarw,
materiay pomocnicze.

Wskazwki do realizacji
Zajcia powinny odbywa si w pracowni bhp i w zakadzie piekarniczym Przed
przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: zorganizowa wycieczk dydaktyczn
uczniw do piekarni; przygotowa kart wiczenia i materiay pomocnicze zawierajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

8
wycigi z norm okrelania mikroklimatu, opis budowy miernika i instrukcje obsugi miernika,
omwi metodyk pomiaru i zasady bhp obowizujce na zajciach. W piekarni
przeprowadzi pokaz pomiaru mikroklimatu umiarkowanego w pracowni i przedstawi
rnice przy badaniu mikroklimatu umiarkowanego i gorcego. Po wykonaniu wiczenia
nauczyciel powinien sprawdzi raporty z pomiarw.

Przebieg zaj:

Faza wstpna (zajcia w pracowni dydaktycznej)

1. Okrelenie tematu zaj i szczegowych celw ksztacenia.
2. Przedstawienie zasad bhp obowizujcych na zajciach, w piekarni.
3. Praca uczniw z tekstem materiau nauczania 4.3. poradnika ucznia.
4. Analiza obsugi miernika, zasad pomiaru i normami.
5. Przeprowadzenie pokazu pomiaru w pracowni dla mikroklimatu umiarkowanego.

Faza waciwa (zajcia w zakadzie pracy)

1. Przygotowanie miernika do pracy.
2. Przeprowadzenie pomiaru kolejno przez wszystkich uczniw.
3. Zapis wynikw.

Zakoczenie zaj ( zajcia w pracowni przedmiotowej)

1. Sporzdzenie raportu z pomiarw.
2. Porwnanie otrzymanych wynikw z wartociami normatywnymi.
3. Okrelenie wnioskw z wiczenia.
4. Omwienie wynikw uzyskanych przez poszczeglnych uczniw.
5. Uzyskanie informacji zwrotnej do ewaluacji zaj.

Sposb uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakoczonych zajciach

Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczce sposobu prowadzenia zaj i zdobytych
umiejtnoci.

Ankieta dla ucznia

Zakrel lub uzupenij waciw odpowied.

1. Zajcia i wycieczka na temat Pomiar i ocena naraenia na mikroklimat gorcy to dla mnie:
strata czasu;
rdo informacji o stosowaniu list kontrolnych;
okazja do nabycia umiejtnoci praktycznych
2. Na wycieczce szczeglnie podobao mi si:
3. Na wycieczce nie podobao mi si:
4. W czasie wykonywania wiczenia trudne byo dla mnie .......................................................

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

9
5. WICZENIA
5.1. Metody identyfikowania czynnikw rodowiska pracy

5.1.1. wiczenia
wiczenie 1
Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli wymienione poniej czynniki wystpujce
w rodowisku pracy.
Haas, prd elektryczny, tlenek wgla, mikroklimat zimny, py drzewny, chrom, bakterie,
drgania mechaniczne, benzen, promieniowanie podczerwone, kwas azotowy, wirusy,
rozpuszczalniki.
Czynniki Rodzaj czynnika
biologiczne

chemiczne

fizyczne

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przygotowa kart wicze.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.1 poradnika,
2) przeanalizowa jakie czynniki maj wpyw na prac,
3) zakwalifikowa wymienione czynniki do odpowiednich kategorii,
4) wypeni tabel.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

wiczenia.

rodki dydaktyczne:
karta wicze.

wiczenie 2
Zidentyfikuj zagroenia na stanowisku pracy szlifierki tamowej do drewna na podstawie
listy kontrolnej.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przygotowa kart wicze,
zaprezentowa film Zagroenia wypadkowe i zawodowe w zakadzie obrbki drewna oraz
przeprowadzi dyskusj na temat zagroe wynikajcych z wykonywania pracy w zakadzie
obrbki drewna. W trakcie wiczenia sprawdzi prawidowo wypeniania przez uczniw list
kontrolnych.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

10
 Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.1 poradnika,
2) okreli rodzaje czynnoci wykonywanych przez pracownika na analizowanym
stanowisku,
3) przeprowadzi identyfikacj zagroe przy pomocy listy kontrolnej.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

dyskusja dydaktyczna,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
karta wicze,
film Zagroenia wypadkowe i zawodowe w zakadzie obrbki drewna. Produkcja:
Okrgowy Inspektorat Pracy w Bydgoszczy.

wiczenie 3
Zidentyfikuj zagroenia na stanowisku pracy szwaczki, szyjcej na maszynie typu
stbnwka w zakadzie produkujcym konfekcj lekk. Praca szwaczki odbywa si
w systemie dwuzmianowym. Pracownica wyposaona jest w odzie i obuwie robocze.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przygotowa kart wicze
z zacznikami do zidentyfikowania zagroe na analizowanym stanowisku, mona w tym
celu wykorzysta zaczniki do zadania egzaminacyjnego egzaminu praktycznego
potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe (stycze 2008) dla zawodu technik bhp
zamieszczonego na stronach Okrgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie.
Po wykonaniu wiczenia przeprowadzi dyskusj na temat zagroe wynikajcych
z wykonywania pracy na analizowanym stanowisku.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Opis pomieszczenia pracy szwaczek (Zacznik 1 do karty wicze),
2) przeanalizowa Charakterystyk techniczn maszyny szwalniczej typu stbnwka
(Zacznik 2 do karty wicze),
3) przeanalizowa Instrukcj bhp obsugi maszyn szyjcych (Zacznik 3 do karty wicze),
4) wypisa zaoenia zadania czyli dane niezbdne do wykonania zadania wynikajce
z treci zadania i zacznikw,
5) przeprowadzi identyfikacj zagroe na analizowanym stanowisku.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

dyskusja dydaktyczna,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
karta wicze,
Opis pomieszczenia pracy szwaczek,
Charakterystyka techniczn maszyny szwalniczej typu stbnwka,
Instrukcja bhp obsugi maszyn szyjcych.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

11
5.2. Ocena poziomu zagroe ze strony czynnikw rodowiska
pracy

5.2.1. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj pomiaru i oceny naraenia na haas, odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy,
pracownika obsugujcego urzdzenie bdce rdem haasu ustalonego, przez 6 godzin i 20
minut dziennie.

Wskazwki do realizacji
Zajcia powinny odbywa si w zakadzie ze stanowiskiem bdcym rdem haasu
ustalonego. Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: zorganizowa
wycieczk dydaktyczn uczniw; omwi metodyk pomiaru i przeprowadzi pokaz
przeprowadzania pomiaru; omwi zasady bhp obowizujce na zajciach, w danym
zakadzie, przygotowa kart wiczenia. Po wykonaniu wiczenia nauczyciel powinien
sprawdzi wyniki pracy i poprowadzi dyskusj na temat uzyskanych wynikw oraz
przebiegu zaj w warunkach istniejcych w zakadzie pracy.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizowa metodyk pomiaru zawart w instrukcji do wykonania wiczenia,
3) przygotowa miernik do pracy,
4) wykona 3 serie pomiarowe i zanotowa wyniki pomiarw,
5) obliczy redni arytmetyczn wynikw pomiarw,
6) obliczy poziom ekspozycji odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy,
7) sporzdzi raport z pomiarw,
8) porwna otrzymany wynik z wartoci normatywn,
9) okreli wnioski z wiczenia.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
obserwacja,
dyskusja dydaktyczna,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
rdo haasu ustalonego,
miernik haasu,
kalkulator,
rozporzdzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych
ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
druk raport z pomiarw,
karta wiczenia.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

12
wiczenie 2
Dokonaj pomiaru i oceny naraenia na drgania miejscowe, odniesione do 8-godzinnego
dnia pracy, pracownika pracujcego wiertark udarow przez 60 minut w niezmiennych
warunkach.

Wskazwki do realizacji
Zajcia powinny odbywa si w zakadzie wykonujcym prace wiertark udarow. Przed
przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: przygotowa kart wiczenia, omwi
metodyk pomiaru i przeprowadzi pokaz przeprowadzania pomiaru; omwi zasady bhp
obowizujce na zajciach w zakadzie. Po wykonaniu wiczenia nauczyciel powinien
sprawdzi wyniki pracy i poprowadzi dyskusj na temat uzyskanych wynikw oraz
przebiegu zaj w warunkach istniejcych w zakadzie pracy.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizowa metodyk pomiaru zawart w instrukcji do wykonania wiczenia,
3) wykona po 3 pomiary przyspiesze drga, w kierunkach x, y i z,
4) obliczy rednie arytmetyczne poszczeglnych zmierzonych wartoci,
5) obliczy sum wektorow przyspiesze drga,
6) obliczy ekspozycj na drgania, rwnowan dla 8 godzin pracy,
7) sporzdzi raport z pomiarw,
8) porwna otrzymany wynik z wartoci normatywn,
9) okreli wnioski z wiczenia.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
obserwacja,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
wiertarka udarowa,
miernik drga,
kalkulator,
rozporzdzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych
ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
druk raport z pomiarw,
karta wiczenia.

wiczenie 3
Dokonaj pomiaru i oceny naraenia na pyy drewna sosnowego, pracownika
obsugujcego szlifierk tamow do drewna przez 1 godzin w cigu zmiany roboczej.

Wskazwki do realizacji
Zajcia powinny odbywa si w pracowni bhp i w zakadzie stolarskim. Przed
przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: zorganizowa wycieczk dydaktyczn
uczniw, przygotowa kart wiczenia, omwi metodyk pomiaru, zasady bhp obowizujce
na zajciach w zakadzie; przeprowadzi pokaz pomiaru na badanym stanowisku a nastpnie
w pracowni pokaz ustalenia masy pobranej prbki. Po wykonaniu wiczenia nauczyciel
powinien sprawdzi raporty z pomiarw.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

13
 Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizowa metodyk pomiaru zawart w instrukcji do wykonania wiczenia,
3) przygotowa miernik do pracy,
4) przeprowadzi pomiar,
5) ustali mas pobranej prbki pyu,
6) zanotowa wyniki pomiarw,
7) obliczy stenie pyu,
8) porwna otrzymany wynik z wartoci normatywn,
9) sporzdzi raport z pomiaru,
10) poda wnioski z wiczenia.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
wykad,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
stanowisko obsugi szlifierki tamowej do drewna,
pyomierz indywidualny,
waga laboratoryjna,
kalkulator,
rozporzdzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych
ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
druk raport z pomiarw,
karta wiczenia.

wiczenie 4
Dokonaj pomiaru i oceny naraenia na tlenek wgla.

Wskazwki do realizacji
Zajcia powinny odbywa si w pracowni bhp i przy stanowisku obsugi pieca
centralnego ogrzewania na paliwo stae Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel
powinien: zorganizowa wycieczk dydaktyczn uczniw, przygotowa kart wiczenia,
omwi metodyk pomiaru, zasady bhp obowizujce na zajciach, przeprowadzi pokaz
pomiaru na badanym stanowisku, a nastpnie w pracowni pokaz ustalenia masy pobranej
prbki. Po wykonaniu wiczenia nauczyciel powinien sprawdzi raporty z pomiarw.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizowa metodyk pomiaru zawart w instrukcji do wykonania wiczenia,
3) przygotowa miernik do pracy,
4) przeprowadzi pomiar,
5) porwna otrzymany wynik z wartoci normatywn,
6) sporzdzi raport z pomiarw,
7) okreli wnioski z wiczenia.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

14
 Zalecane metody nauczaniauczenia si:
pokaz z objanieniem,
wykad,
wiczenia.

rodki dydaktyczne
stanowisko obsugi pieca centralnego ogrzewania na paliwo stae,
miernik CO,
rozporzdzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych
ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
druk raport z pomiarw,
karta wiczenia.

wiczenie 5
Dokonaj pomiaru i oceny naraenia na mikroklimat gorcy przy obsudze pieca
piekarniczego.

Wskazwki do realizacji
Zajcia powinny odbywa si w pracowni bhp i w zakadzie piekarniczym Przed
przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: zorganizowa wycieczk dydaktyczn
uczniw do piekarni, przygotowa kart wiczenia, omwi metodyk pomiaru i bhp
obowizujce na zajciach, w piekarni, przeprowadzi pokaz pomiaru mikroklimatu
umiarkowanego w pracowni i przedstawi rnice przy badaniu mikroklimatu
umiarkowanego i gorcego. Po wykonaniu wiczenia nauczyciel powinien sprawdzi raporty
z pomiarw.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizowa metodyk pomiaru zawart w instrukcji do wykonania wiczenia,
3) przygotowa miernik do pracy,
4) przeprowadzi pomiar,
5) sporzdzi raport z pomiarw,
6) porwna otrzymany wynik z wartoci normatywn,
7) okreli wnioski z wiczenia.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
wykad,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
stanowisko obsugi pieca piekarskiego,
miernik mikroklimatu,
instrukcja do wykonania wiczenia,
rozporzdzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych
ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
druk raport z pomiarw,
karta wiczenia.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

15
wiczenie 6
Dokonaj pomiaru i oceny natenia owietlenia elektrycznego na stanowisku
komputerowym.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien omwi metodyk pomiaru
i przeprowadzi pokaz przeprowadzania pomiaru; przygotowa kart wiczenia.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizowa metodyk pomiaru zawart w instrukcji do wykonania wiczenia,
3) przygotowa miernik do pracy,
4) przeprowadzi pomiar,
5) sporzdzi raport z pomiarw,
6) porwna otrzymany wynik z wartoci normatywn,
7) okreli wnioski z wiczenia.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
wiczenia.

rodki dydaktyczne
stanowisko komputerowe,
instrukcja do wykonania wiczenia,
PN-EN 124641:2004 Owietlenie miejsc pracy,
druk raport z pomiarw,
karta wiczenia.

wiczenie 7
Przeprowad analiz porwnawcz zapylenia na stanowisku pakowania cementu
portlandzkiego w worki. Pomiary wykazay wartoci: py cakowity 15 mg/m3, py
respirabilny 5mg/m3.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: omwi zastosowanie
praktyczne metody, przygotowa kart wiczenia.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.2 poradnika,
2) wyszukaj wartoci NDS dla kadej frakcji pyu,
3) obliczy krotno dla kadej frakcji,
4) okreli wnioski.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
wiczenia.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

16
 rodki dydaktyczne:
rozporzdzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych
ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
karta wiczenia.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

17
5.3. Ocena szkodliwoci dla zdrowia i zagroe ze strony
wprowadzanych do uytku substancji, materiaw
i procesw technologicznych

5.3.1. wiczenia
wiczenie 1
Okrel stopie szkodliwoci procesu technologicznego, obejmujcego 3 stanowiska
pracy, na ktrych stwierdzono zagroenia o nastpujcym ryzyku:
stanowisko nr 1: 1 o duym; 1 o rednim; 3 o maym,
stanowisko nr 2: 2 o rednim; 3 o maym,
stanowisko nr 3: 3 o rednim; 2 o maym.
Na stanowisku nr 1 zatrudniony jest 1 pracownik a na stanowiskach nr 2 i 3 po 2
pracownikw.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: omwi sposb wykonania
wiczenia, przygotowa kart wiczenia.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.3 poradnika,
2) obliczy wskanik szkodliwoci,
3) oczyta z tabeli stopie szkodliwoci.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
karta wiczenia,
kalkulator.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

18
5.4. Ocena budynkw, miejsc pracy, terenu zakadu pracy oraz
maszyn i urzdze pod wzgldem speniania wymaga
bezpieczestwa i higieny pracy

5.4.1. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad ocen speniania wymaga bezpieczestwa i higieny pracy budynku
zakadu produkcyjnego w zakresie powierzchni i wysokoci pomieszcze na podstawie
dokumentacji technicznej.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien wyjani sposb wykonania
wiczenia, przygotowa odpowiedni ilo egzemplarzy dokumentacji technicznej oraz kart
wicze.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.4.1 poradnika,
2) przeanalizowa dokumentacj techniczn w materiaach pomocniczych do wiczenia,
3) przeanalizowa dokumentacj techniczn budynku,
4) wykona analiz porwnawcz zastosowanych rozwiza z wymaganiami
rozporzdzenia.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

pokaz z objanieniem,
wiczenia.

rodki dydaktyczne:
dokumentacja techniczna budynku,
rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 26 wrzenia 1997 r. w sprawie
oglnych przepisw bezpieczestwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U. nr 169 poz.
1650 z 2003 r.),
karta wiczenia.

wiczenie 2
Oblicz, ilu maksymalnie pracownikw moe pracowa przez 8 godzin dziennie
w pomieszczeniu o wymiarach: szeroko 10 m, dugo 15 m, wysoko 4 m, jeeli
urzdzenia i sprzt zajmuj 80 m2 powierzchni podogi i 210 m3 kubatury pomieszczenia.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przygotowa odpowiedni ilo
wycigw z rozporzdzenia do indywidualnej pracy uczniw oraz kart wicze.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.4.1 poradnika,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

19
2) wpisa dane do rozwizania zadania z treci wiczenia i rozporzdzenia,
3) przeprowadzi obliczenia.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

wiczenia.

rodki dydaktyczne
karta wiczenia,
rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 26 wrzenia 1997 r. w sprawie
oglnych przepisw bezpieczestwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U. nr 169
poz. 1650 z 2003 r.).

wiczenie 3
Oce spenianie przez mieszark do ciasta wyprodukowan przed 1.01.2003 uywan
w piekarni minimalnych wymaga dotyczcych bhp w zakresie uytkowania przez
pracownikw podczas pracy.

Wskazwki do realizacji
Zajcia powinny odbywa si w pracowni bhp i przy stanowisku obsugi mieszarki do
ciasta w piekarni. Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien: zorganizowa
wycieczk dydaktyczn uczniw; przygotowa kart wiczenia, omwi sposb wykonania
wiczenia i zasady bhp obowizujce na zajciach, w piekarni; przedstawi budow, zasad
dziaania i stosowane zabezpieczenia w analizowanej mieszarce. Po wykonaniu wiczenia
nauczyciel powinien sprawdzi prawidowo wykonanej oceny.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa Materia nauczania 4.4.1 poradnika,
2) wyszuka na stronie internetowej Pastwowej Inspekcji Pracy list kontroln ocena
speniania przez maszyny minimalnych wymaga dotyczcych bhp w zakresie
uytkowania przez pracownikw podczas pracy,
3) oceni, posugujc si list kontroln, czy zastosowane w maszynie rozwizania speniaj
minimalne wymagania dotyczce bhp w zakresie uytkowania przez pracownikw.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

wiczenia.

rodki dydaktyczne
mieszarka do ciasta,
lista kontrolna ocena speniania przez maszyny minimalnych wymaga dotyczcych
bhp w zakresie,
karta wicze.

wiczenie 4
Przeprowad prb szczelnoci instalacji gazowej.

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien zorganizowa stanowisko
laboratoryjne do wiczenia, instrukcj do wiczenia, oraz kart wicze.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

20
 Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przygotowa stanowisko wiczeniowe zgodnie z instrukcj wiczenia,
2) napeni instalacj spronym powietrzem do zadanej wartoci,
3) skontrolowa szczelno.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

wiczenia.

rodki dydaktyczne:
stanowisko wiczeniowe do badania szczelnoci instalacji gazowej,
instrukcja do wiczenia,
PN-92/M-34503. Gazocigi instalacje gazownicze. Prby rurocigw.

wiczenie 5
Oblicz, ile umywalek powinno by zainstalowanych w zakadzie w umywalni, z ktrej
korzysta 35 mczyzn zatrudnionych przy pracach produkcyjnych mao brudzcych, jeli 5
z nich pracuje na drugiej zmianie?

Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przygotowa odpowiedni ilo
wycigw z rozporzdzenia do indywidualnej pracy uczniw oraz kart wicze.

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien:
1) przeanalizowa tre rozporzdzenia,
2) okreli dane do zadania,
3) przeprowadzi obliczenia,
4) uzasadni rozwizanie zadania.

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

wiczenia.

rodki dydaktyczne:
karta wicze,
rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 wrzenia 1997 r. w sprawie
oglnych przepisw bezpieczestwa i higieny pracy.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

21
6. EWALUACJA OSIGNI UCZNIA

Przykady narzdzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki moduowej Identyfikowanie czynnikw
rodowiska pracy
Test pisemny skada si z 20 zada wielokrotnego wyboru, z ktrych:
zadania od 1 do 14 s z poziomu podstawowego,
zadania od 15 do 20 s z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zada: 0 lub 1 punkt

Za kad prawidow odpowied ucze otrzymuje 1 punkt. Za z odpowied lub jej brak
ucze otrzymuje 0 punktw.

Proponuje si nastpujce normy wymaga ucze otrzymuje nastpujce

oceny szkolne:
dopuszczajcy za rozwizanie, co najmniej 8 zada z poziomu podstawowego,
dostateczny za rozwizanie, co najmniej 10 zada z poziomu podstawowego,
dobry za rozwizanie 14 zada, w tym, co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
bardzo dobry za rozwizanie 18 zada, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. a, 4. d, 5. c, 6. a, 7. b, 8. b, 9. a, 10. c, 11. a,

12. d, 13. b, 14. b, 15. a, 16. b, 17. c, 18. d, 19. d, 20. b.

Plan testu

Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna

zad. (mierzone osignicia ucznia) celu wymaga odpowied
1 Oceni zgodno wyposaenia stanowisk pracy
B P a
z wymaganiami ergonomii
2 Okreli jednostk wydatku energetycznego B P a
3 Okreli wskanik cikoci pracy fizycznej B P a
4 Okreli metod badania wydatku energetycznego B P d
5 Sklasyfikowa wysiek statyczny B P c
6 Sformuowa zasady ergonomiczne ksztatowana
B P a
struktury przestrzennej stanowiska pracy
7 Okreli w centylach wymiary osb, dla ktrych
kade stanowisko pracy powinno zapewnia B P b
wygodne i bezpieczne warunki pracy
8 Okreli rodki ochrony indywidualnej B P b
9 Dobra metod oceny obcienia ukadu
miniowo-szkieletowego podczas wykonywania C P a
czynnoci na stanowisku pracy

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

22
10 Okreli procesy fizjologiczne zachodzce
B P c
podczas pracy fizycznej
11 Dobra metod oceny zgodno organizacji
przestrzennej stanowiska pracy z wymaganiami C P a
ergonomii
12 Okreli narzdzia stosowane do ergonomicznej
B P d
oceny maszyn
13 Okreli stref zasigu normalnego koczyn
B P b
grnych
14 Oceni stanowiska pracy na postawie danych
C P b
biomechanicznych
15 Ustali wysoko pola pracy cikiej C PP a
16 Scharakteryzowa stanowiska pracy ze wzgldu
C PP b
na obcienie fizyczne
17 Scharakteryzowa wpyw wprowadzanych zmian
w procesie produkcyjnego na poziom C PP c
bezpieczestwa i higieny pracy
18 Scharakteryzowa metody ograniczenia
oddziaywania na czowieka czynnikw
C PP d
niebezpiecznych i szkodliwych wystpujcych
w procesach pracy
19 Dobra rodki ochrony indywidualnej D PP d
20 Dobra rodki ochrony indywidualnej D PP b

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

23
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omw z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniw z rodzajem zada zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiedni liczb testw.
5. Zapewnij samodzielno podczas rozwizywania zada.
6. Przed rozpoczciem testu przeczytaj uczniom instrukcj dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wtpliwoci wyjanij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakoczeniem testu przypomnij uczniom o zbliajcym si czasie
zakoczenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada testowych. Do kadego zadania doczone s 4 moliwoci
odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwizanie testu masz 30 minut.

Powodzenia

Materiay dla ucznia:

instrukcja,
zestaw zada testowych,
karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADA TESTOWYCH

1. Naraenie na haas na poziomie 130140 dB moe spowodowa

a) nieodwracalne uszkodzenie suchu.
b) przypieszenie starzenia si suchu.
c) migotanie bbenkw suchowych.
d) drgawki suchowe.

2. Niewidoczne dla oka ludzkiego zagroenie przy spawaniu elektrycznym to

a) promieniowanie ultrafioletowe.
b) promieniowanie rentgenowskie.
c) byski spawalnicze.
d) impulsy fotoelektryczne.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

24
3. W pomieszczeniu warsztatowym, w ktrym cigle odbywa si praca powinna panowa
temperatura
a) nie nisza ni 14C.
b) dodatnia.
c) co najmniej 18C.
d) 14C dla mczyzn i 18C dla kobiet.

4. Metoda wagowa pomiaru zapylenia polega na okreleniu

a) masy czstek pyy wdychanej w jednostce czasu.
b) masy czstek pyu w pomieszczeniu pracy.
c) liczby czstek pyu zawartych w jednostce objtoci powietrza.
d) masy czstek pyu zawartego w jednostce objtoci powietrza.

5. Dziaanie rakotwrcze wykazuj pyy

a) baweny.
b) oowiu.
c) azbestu.
d) wgla brunatnego.

6. Metody bada i pomiarw czynnikw szkodliwych dla zdrowia wystpujcych

w rodowisku pracy okrelone s w
a) Polskich Normach.
b) Rozporzdzeniach.
c) Dyrektywach.
d) Dziennikach Ustaw.

7. Wyznaczanie obcienia termicznego dziaajcego na czowieka podczas pracy

w rodowisku gorcym, oparte s na wskaniku
a) IREQ.
b) WBGT.
c) WCI.
d) HAZOP.

8. Podstawowe parametry charakteryzujce owietlenie elektryczne stanowiska pracy to

a) pole widzenia i pole zadania.
b) natenie i rwnomierno wiata.
c) odbicie i olnienie.
d) luminacja i fluorescencja.

9. Ocen stopnia szkodliwoci procesu technologicznego mona przeprowadzi

wykorzystujc
a) ocen ryzyka zawodowego wystpujcych zagroe.
c) wydatek energetyczny.
d) predyspozycje psychofizyczne pracownikw.
c) system motywacyjny przedsibiorstwa.

10. Do pomieszcze pracy nie zalicza si

a) klas szkolnych.
b) hurtowni artykuw spoywczych.
c) pieczarkarni.
d) stolarni.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

25
11. W pomieszczeniu staej pracy moe by zastosowane wycznie owietlenie elektryczne
pod warunkiem
a) uzyskania zgody waciwego pastwowego wojewdzkiego inspektora sanitarnego.
b) wykonywania pracy wycznie w porze nocnej.
c) uzyskania zgody waciwego okrgowego inspektora pracy.
d) zapewnienia minimalnych parametrw wiata.

12. Zgodnie z minimalnymi wymaganiami bezpieczestwa i higieny pracy element

sterowniczy zatrzymujcy maszyn powinien by
a) poczony logicznie z elementem uruchamiajcym.
b) umieszczony na gwnym pulpicie.
c) wycznie barwy zielonej.
d) uprzywilejowany wobec elementu uruchamiajcego.

13. Podczas cinania sosny pilark spalinow, nie wystpuje zagroenie z powodu
a) haasu.
b) pyw drzewnych.
c) acucha tncego.
d) drga mechanicznych.

14. Warunki pracy, pod wzgldem naraenia na pyy uznaje si za bezpieczne, jeeli
oznaczone stenie pyu
a) nie przekracza 0,1 wartoci NDS.
b) nie przekracza wartoci NDS.
c) nie przekracza 0,5 wartoci NDS.
d) jest wiksze od wartoci NDS.

15. Na kadego z pracownikw jednoczenie zatrudnionych w pomieszczeniach staej pracy

powinno przypada
a) co najmniej 13 m3 wolnej objtoci pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2.
b) co najmniej 18 m3 wolnej objtoci pomieszczenia oraz co najmniej 4 m2.
c) nie wicej ni 13 m3 wolnej objtoci pomieszczenia oraz nie wicej ni 2 m2.
d) nie wicej ni 18 m3 wolnej objtoci pomieszczenia oraz nie wicej ni 4 m2.

16. W pomieszczeniu staej pracy o powierzchni 16 m2, w ktrym sprzt zajmuje 8 m2, moe
zosta zatrudnionych maksymalnie
a) 2 pracownikw.
b) 4 pracownikw.
c) 6 pracownikw.
d) 8 pracownikw.

17. W pomieszczeniu warsztatu samochodowego, w ktrym pracuje na stae 4 mechanikw,

powinna panowa temperatura nie nisza ni
a) 20C.
b) 18C.
c) 14C.
d) 12C.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

26
18. W pomieszczeniach biurowych temperatura nie moe by nisza ni
a) 296 K.
b) 289 K.
c) 295 K.
d) 291 K.

19. Wysoko pomieszczenia, w ktrym codziennie przez 3 godziny, pracownik obsuguje

szlifierk tamow do drewna nie moe by mniejsza ni
a) 2,2 m.
b) 3,3 m.
c) 3,0 m.
d) 2,5 m.

20. Pomieszczenie szklarni, w ktrym prowadzona jest uprawa pomidorw i pracuj przez 8
godzin dziennie 4 osoby
a) jest pomieszczeniem staej pracy.
b) nie jest pomieszczeniem pracy.
b) jest wycznie pomieszczeniem fizycznej pracy.
c) jest pomieszczeniem fitosanitarnym.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

27
 KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko ...............................................................................

Identyfikowanie czynnikw rodowiska pracy

Zakrel poprawn odpowied.

Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

28
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki moduowej Identyfikowanie czynnikw
rodowiska pracy
Test pisemny skada si z 20 zada wielokrotnego wyboru, z ktrych:
zadania od 1 do 14 s z poziomu podstawowego,
zadania od 15 do 20 s z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zada: 0 lub 1 punkt

Za kad prawidow odpowied ucze otrzymuje 1 punkt. Za z odpowied lub jej brak
ucze otrzymuje 0 punktw.

Proponuje si nastpujce normy wymaga ucze otrzymuje nastpujce

oceny szkolne:
dopuszczajcy za rozwizanie, co najmniej 8 zada z poziomu podstawowego,
dostateczny za rozwizanie, co najmniej 10 zada z poziomu podstawowego,
dobry za rozwizanie 14 zada, w tym, co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
bardzo dobry za rozwizanie 18 zada, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. c, 5. c, 6. a, 7. d, 8. c, 9. a, 10. c, 11. d,

12. a, 13. b, 14. a, 15. b, 16. d, 17. c, 18. a, 19. a, 20. d.

Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osignicia ucznia) celu wymaga odpowied
1 Zidentyfikowa czynniki szkodliwe dla
A P b
zdrowia
2 Zidentyfikowa czynniki niebezpieczne, dla
B P a
zdrowia
3 Oceni wpyw czynnikw szkodliwych na
B P d
zdrowie pracownikw
4 Oceni poziom zagroe powodowanych
szkodliwe i uciliwe wystpujce B P c
w procesach pracy
5 Zidentyfikowa rda zagroe zawodowych
A P c
wystpujcych w przedsibiorstwie
6 Zidentyfikowa rda zagroe zawodowych
A P a
wystpujcych w przedsibiorstwie
7 Okreli metod identyfikacji zagroe na
B P d
stanowisku pracy
8 Okreli metod identyfikacji zagroe na
B P c
stanowisku pracy
9 Skorzysta z norm B P a
10 Skorzysta z norm B P c
11 Oceni maszyny, urzdzenia pod wzgldem
B P d
wymaga bhp
12 Oceni maszyny, urzdzenia pod wzgldem
B P a
wymaga bhp

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

29
 13 Oceni miejsca pracy przedsibiorstwa pod
B P b
wzgldem speniania wymaga bhp
14 Oceni urzdzenia oraz instalacje pod
B P a
wzgldem wymaga bhp
15 Scharakteryzowa substancje, w zakresie
C PP b
szkodliwoci dla zdrowia
16 Posuy si normami C PP d
17 Scharakteryzowa na podstawie analizy
poziom zagroe powodowanych przez
C PP c
czynniki niebezpieczne i szkodliwe
wystpujce w procesach pracy
18 Uzasadni wpyw monotypowoci na poziom
C PP a
bezpieczestwa i higieny pracy
19 Scharakteryzowa warunki stosowania
C PP a
rodkw ochrony indywidualnej
20 Uzasadni przydatno do uytkowania
C PP d
rodkw ochrony indywidualnej

Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omw z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniw z rodzajem zada zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiedni liczb testw.
5. Zapewnij samodzielno podczas rozwizywania zada.
6. Przed rozpoczciem testu przeczytaj uczniom instrukcj dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wtpliwoci wyjanij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakoczeniem testu przypomnij uczniom o zbliajcym si czasie
zakoczenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada testowych. Do kadego zadania doczone s 4 moliwoci
odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwizanie testu masz 30 min.
Materiay dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zada testowych,
karta odpowiedzi.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

30
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Amoniak zaliczany jest do szkodliwych czynnikw
a) biologicznych.
b) chemicznych.
c) fizycznych.
d) rakotwrczych.

2. Haas jest czynnikiem niebezpiecznym gdy

a) przekracza poziom 130 dB.
b) przekracza poziom 85 dB.
c) przekracza poziom 75 dB.
d) haas jest tylko czynnikiem szkodliwym.

3. Zagroenie chorob wibracyjn zachodzi przy

a) nadmiernej obsudze generatorw drga akustycznych.
b) codziennej obsudze stroboskopw.
c) zbyt czstej obsudze maszyn z wirujcymi osonami narzdw ruchu.
d) czstej i dugotrwaej pracy narzdziami rcznymi o napdzie elektrycznym lub
pneumatycznym.

4. Najkorzystniejsze dla ludzkiego oka owietlenie to

a) sztuczne oglne.
b) sztuczne miejscowe.
c) naturalne soneczne.
d) owietlenie stroboskopowe.

5. Podczas spawania elektrycznego wystpuje szkodliwe promieniowanie

a) laserowe.
b) jonizujce.
c) podczerwone i ultrafioletowe.
d) rentgenowskie.

6. W pomieszczeniu chodni, w ktrym panuje stale temperatura 2C, wystpuje

mikroklimat
a) zimny.
b) umiarkowanie zimny.
c) umiarkowany.
d) zmienny.

7. W procesie identyfikacji zagroe na stanowisku pracy nie stosuje si metody

a) HAZOP.
b) list kontrolnych.
c) What If.
d) Detektyw bhp.

8. Metoda ilociowa pomiaru zapylenia polega na okreleniu

a) masy czstek pyy wdychanej w jednostce czasu.
b) masy czstek pyu w pomieszczeniu pracy.
c) liczby czstek pyu zawartych w jednostce objtoci powietrza.
d) masy czstek pyu zawartego w jednostce objtoci powietrza.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

31
9. Wskanik WCI suy do okrelania
a) siy chodzcej powietrza.
b) mikroklimatu gorcego.
c) ciepochronnoci odziey roboczej.
d) aklimatyzacji do rodowiska zimnego.

10. Warto izolacyjnoci termicznej odziey zalecanej do pracy w danym rodowisku

zimnym okrela si wskanikiem
a) WBGT.
b) HAZOP.
c) IREQ.
d) WCI.

11. Wystpujcy w polu widzenia pas o szerokoci, co najmniej 0,5 m otaczajcy pole
zadania to
a) orbita widzenia.
b) pas wietlny.
c) otoczenie wietlne.
d) pole bezporedniego otoczenia.

12. Wielkoci mierzon podczas oceny naraenia na drgania mechaniczne jest

a) czstotliwo drga.
b) prdko drga.
c) przyspieszenie drga.
d) ciar narzdzia drgajcego.

13. Pomieszczenie staej pracy to pomieszczenie pracy, w ktrym

a) praca odbywa si w ruchu cigym.
b) czny czas przebywania pracownika w cigu jednej doby przekracza 4 godziny.
c) czny czas przebywania pracownika w cigu jednej doby przekracza 8 godziny.
d) praca odbywa si w systemie trzyzmianowym.

14. Oznakowanie maszyny znakiem CE oznacza, e maszyna

a) spenia wymagania bezpieczestwa.
b) wyprodukowana jest na obszarze Unii Europejskiej.
c) wyprodukowana bya w Centralnej Europie.
d) spenia wymagania cichobienoci.

15. Choroby zwane pylicami powstaj na skutek przedostawania si do puc

a) pyw o rednicy 13 mm.
b) pyw o rednicy okoo 13 m.
c) pyw nie zwkniajcych.
d) pykw kwiatowych.

16. Pyy o rednicy okoo 13 m, ktre przedostaj si do puc wywouj schorzenia zwane
a) meningokokami.
b) alergikami.
c) respiralami.
d) pylicami.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

32
17. W czasie pomiarw haasu mikrofon naley umieci
a) jak najbliej rda dwiku.
b) w miejscu potencjalnie najgoniejszym.
c) tam gdzie zwykle znajduje si gowa pracownika.
d) w strefie bezporedniego naraenia.

18. Kierowcy cignikw rolniczych mog by naraeni na drgania mechaniczne

a) o dziaaniu oglnym na organizm.
b) jedynie w czasie rozruchu silnika.
c) tylko w czasie prac polowych.
d) dziaaniu wtrnym.

19. Praca w warunkach mikroklimatu zimnego jest zabroniona

a) gdy wskanik WCI przekracza warto 2000.
b) gdy wskanik WCI nie przekracza wartoci 2000.
c) gdy zapada zmrok.
d) w chodniach i zamraalniach.

20. Pomieszczenie czasowej pracy to pomieszczenie pracy, w ktrym czny czas

przebywania tego samego pracownika w cigu jednej doby trwa
a) co najmniej 8 godzin.
b) co najmniej 4 godziny.
c) poniej 2 godzin.
d) od 2 do 4 godzin.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

33
 KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko ...............................................................................

Identyfikowanie czynnikw rodowiska pracy

Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

34
7. LITERATURA
1. Augustyska D., Poniak M.: Czynniki szkodliwe w rodowisku pracy. Wartoci
dopuszczalne. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1999
2. Grska E.: Ergonomia. Projektowanie, diagnoza, eksperymenty. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007
3. Dyakowska O., Charewicz B.: Poradnik dla pracodawcy. Gwny Inspektorat Pracy,
Warszawa 2006
4. Induski J. A - praca zbiorowa.: Higiena Pracy Tom I. Oficyna Wydawnicza Instytutu
Medycyny Pracy w odzi, d 1999
5. Induski J. A - praca zbiorowa.: Higiena Pracy Tom II. Oficyna Wydawnicza Instytutu
Medycyny Pracy w odzi, d 1999
6. Koradecka D - redaktor naukowy.: Bezpieczestwo Pracy i Ergonomia tom 1. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1999
7. Koradecka D - redaktor naukowy.: Bezpieczestwo Pracy i Ergonomia tom 2. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1999
8. Koton J.: Bezpieczestwo i ochrona czowieka w procesie pracy. Drgania. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
9. Morzyski L., Puto D.: Haas w rodowisku pracy. Gwny Inspektorat Pracy, Warszawa
2005
10. Pawowska Z., Pietrzak L.: Oglne zasady oceny szkodliwoci procesw
technologicznych ,,Bezpieczestwo Pracy nauka i praktyka 78/2000, str. 2022
11. Praca zbiorowa.: Bezpieczestwo i ochrona czowieka w procesie pracy. Aerozole
wystpujce w rodowisku pracy. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
12. Praca zbiorowa.: Bezpieczestwo i ochrona czowieka w procesie pracy. Czynniki
chemiczne w rodowisku pracy. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2006
13. Praca zbiorowa.: Bezpieczestwo i ochrona czowieka w procesie pracy. Haas. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
14. Praca zbiorowa.: Bezpieczestwo i ochrona czowieka w procesie pracy. Mikroklimat
rodowiska pracy. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
15. Rczkowski B.: BHP w praktyce. Orodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.,
Gdask 2003
16. Uzarczyk A., Zabiegaa W.: Charakterystyka czynnikw szkodliwych w rodowisku
pracy. Haas. Orodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdask 1998
17. Uzarczyk A., Zabiegaa W.: Charakterystyka czynnikw szkodliwych w rodowisku
pracy.Wibracje. Orodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdask 1998
18. Uzarczyk A., Zabiegaa W.: Charakterystyka czynnikw szkodliwych w rodowisku
pracy. Mikroklimat. Orodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdask 1998
19. Uzarczyk A., Zabiegaa W.: Charakterystyka czynnikw szkodliwych w rodowisku
pracy. Zapylenie. Orodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdask 1998
20. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 padziernika 2002 r. w sprawie
minimalnych wymaga dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy w zakresie
uytkowania maszyn przez pracownikw podczas pracy (Dz. U. z dnia 18 listopada
2002 r.)
21. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie bada
i pomiarw czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy (Dz. U. z dnia 28
kwietnia 2005 r.)
22. Rozporzdzenie Ministra Pracy Polityki Spoecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie
najwyszych dopuszczalnych ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia
w rodowisku pracy (Dz. U. z dnia 18 grudnia 2002 r.)

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

35
23. Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 26 wrzenia 1997 r.
w sprawie oglnych przepisw bezpieczestwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U.
nr 169 poz.1650 z 2003 r.)
24. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada sieci gazowe (Dz. U. z dnia 11 wrzenia 2001 r.)
25. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U nr 21 poz. 94
z 1998 r.)

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

36