Dobieranie Materiałów Konstrukcyjnychn PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Wanda Bukaa
Dobieranie materiaw konstrukcyjnych 315[01].O2.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr in. Magdalena Maj
mgr in. Agnieszka Rycka
Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Wanda Bukaa
Konsultacja:
dr in. Anna Kordowicz-Sot
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 315[01].O2.03

Dobieranie materiaw konstrukcyjnych, zawartego w programie nauczania dla zawodu
technik bezpieczestwa i higieny pracy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Przykadowe scenariusze zaj 7
5. wiczenia 14
5.1. Stopy elaza 14
5.1.1. wiczenia 14
5.2. Metale nieelazne i ich stopy 17
5.2.1. wiczenia 17
5.3. Obrbka cieplna i cieplno chemiczna metali i ich stopw 19
5.3.1. wiczenia 19
5.4. Korozja metali 22
5.4.1. wiczenia 22
5.5. Materiay z proszkw spiekanych 24
5.5.1. wiczenia 24
5.6. Tworzywa sztuczne 25
5.6.1. wiczenia 25
5.7. Kompozyty, szko i materiay ceramiczne 27
5.7.1. wiczenia 27
5.8. Drewno 29
5.8.1. wiczenia 29
5.9. Materiay uszczelniajce 30
5.9.1. wiczenia 30
6. Ewaluacja osigni ucznia 31
7. Literatura 45

2
1. WPROWADZENIE
Przekazuj Pastwu Poradnik dla nauczyciela, ktry bdzie pomocny w prowadzeniu
zaj dydaktycznych w szkole ksztaccej w zawodzie technik bezpieczestwa i higieny
pracy.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstpne, wykaz umiejtnoci, jakie ucze powinien mie ju uksztatowane,
aby bez problemw mg korzysta z poradnika,
cele ksztacenia, wykaz umiejtnoci, jakie ucze uksztatuje podczas pracy
z poradnikiem,
przykadowe scenariusze zaj,
przykadowe wiczenia ze wskazwkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz rodkami dydaktycznymi,
ewaluacj osigni ucznia, przykadowe narzdzie pomiaru dydaktycznego,
literatur.
Jako pomoc w realizacji jednostki moduowej dla uczniw przeznaczony jest Poradnik dla
ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkowa uczniw na waciwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.
Aby zrealizowa cele ksztacenia wskazanym jest zwrcenie uwagi na nastpujce
elementy:
materia nauczania, ktry w miar moliwoci uczniowie powinni przeanalizowa
samodzielnie. Obserwuje si niedocenianie przez nauczycieli niezwykle wanej
umiejtnoci, jak uczniowie powinni bezwzgldnie posiada czytanie tekstu ze
zrozumieniem.
pytania sprawdzajce, majce wykaza, na ile ucze opanowa materia teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania wicze. W zalenoci od tematu mona zaleci
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wsplne z ca grup uczniw,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
poniewa nauczyciel sterujc dyskusj moe uaktywnia wszystkich uczniw oraz
w trakcie dyskusji usuwa wszelkie wtpliwoci.
wiczenia, odgrywajce dominujc rol w ksztatowaniu umiejtnoci oraz opanowaniu
materiau W trakcie wykonywania wicze ucze powinien zweryfikowa wiedz
teoretyczn i opanowa umiejtno rozrniania stopw elaza z wglem, metali
nieelaznych i ich stopw na podstawie oznaczenia oraz dobierania materiaw na
elementy maszyn z uwzgldnieniem wymaga technicznych i eksploatacyjnych.
Przedstawiono dosy obszern propozycj wicze wraz ze wskazwkami o sposobie ich
przeprowadzenia, uwzgldniajc rne moliwoci ich realizacji w szkole. Nauczyciel
decyduje, ktre z zaproponowanych wicze jest w stanie zrealizowa przy okrelonym
zapleczu technodydaktycznym szkoy. Prowadzcy moe rwnie zrealizowa wiczenia,
ktre sam opracowa.
sprawdzian postpw, stanowicy podsumowanie rozdziau, zadaniem uczniw jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Ucze powinien samodzielnie czytajc
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzi lub zaprzeczy opanowanie okrelonego
zakresu materiau. Jeeli wystpi zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnie
wrci, sprawdzajc czy braki w opanowaniu materiau s wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewaciwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym przypadku szczeglnie wana jest rola nauczyciela, gdy od jego postawy
i sposobu prowadzenia zaj zaley midzy innymi zainteresowanie ucznia. Ucze

3
niezainteresowany materiaem nauczania, wykonywaniem wicze nie nabdzie w peni
umiejtnoci zaoonych w jednostce moduowej. Naley rozbudzi wrd uczniw tak
zwan ciekawo wiedzy. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiau nauczania
rozdziau moe stanowi podstaw dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejtnoci
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizujc jednostk moduow powinien zwraca
uwag na predyspozycje ucznia, oceni, czy ucze ma wiksze uzdolnienia manualne, czy
moe lepiej radzi sobie z rozwizywaniem problemw teoretycznych,
testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osigni ucznia zawieraj zadania z zakresu
caej jednostki moduowej i naley je wykorzysta do oceny uczniw, a wyniki osignite
przez uczniw powinny stanowi podstaw do oceny pracy wasnej nauczyciela
realizujcego t jednostk moduow. Nauczyciel moe zastosowa test wedug wasnego
projektu oraz zaproponowa wasn skal ocen. Naley pamita, eby tak przeprowadzi
proces oceniania ucznia, aby umoliwi mu jak najpeniejsze wykazanie swoich
umiejtnoci.
Wskazane jest, aby zajcia dydaktyczne byy prowadzone rnymi metodami ze
szczeglnym uwzgldnieniem aktywizujcych metod nauczania: dyskusji dydaktycznej,
tekstu przewodniego, pokazu z opisem materiaw oraz wicze. Podczas wykonywania
wicze naley zapewni moliwo korzystania z katalogw, norm, dokumentacji
technicznej oraz prospektw.
Formy organizacyjne pracy uczniw mog by zrnicowane, poczwszy od samodzielnej
pracy uczniw do pracy zespoowej. Zajcia naley realizowa w pracowni techniki, w grupie
nieprzekraczajcej 15 uczniw, z podziaem na zespoy 3 osobowe.
315[01].O2
Podstawy konstrukcji mechanicznych
315[01].O2.01 315[01].O2.02
Wyznaczanie obcie w ukadach statycznych, Badanie materiaw konstrukcyjnych
kinematycznych i dynamicznych
315[01].O2.03
Dobieranie materiaw konstrukcyjnych
315[01].O2.04
Odwzorowywanie elementw maszyn
315[01].O2.05
Wykonywanie rysunkw
z wykorzystaniem komputerowego
wspomagania projektowania
315[01].O2.06
Stosowanie maszyn i urzdze energetycznych oraz
Schemat transportu
ukadu jednostek moduowych w module
wewntrzzakadowego
Schemat ukadu jednostek moduowych

4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej ucze powinien umie:
stosowa ukad SI,
posugiwa si podstawowymi pojciami z zakresu chemii i fizyki takimi jak:
waciwoci fizyczne i chemiczne, stop metalu, symbole pierwiastkw chemicznych;
z zakresu statyki, dynamiki, kinematyki, takimi jak: masa, sia, prdko, energia;
z zakresu zaj technicznych: obrbka plastyczna, odlewanie, skrawanie, spawanie,
lutowanie,
okrela waciwoci fizyczne i chemiczne elaza i metali nieelaznych,
obsugiwa komputer na poziomie podstawowym,
korzysta z rnych rde informacji,
prezentowa wykonan prac,
wsppracowa w grupie z uwzgldnieniem podziau zada,
wyciga i uzasadnia wnioski z wykonanych wicze.

5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej ucze powinien umie:
scharakteryzowa proces wielkopiecowy,
rozrni procesy otrzymywania stali,
sklasyfikowa stopy elaza z wglem,
ustali waciwoci stopw elaza z wglem w zalenoci od zawartoci wgla,
przewidzie zastosowanie stali niestopowych (wglowych) i stopowych, eliwa oraz
staliwa w budowie maszyn i urzdze,
rozrni gatunki stali, eliwa i staliwa,
okreli gatunek stopu elaza z wglem na podstawie podanego oznaczenia,
sklasyfikowa stopy metali nieelaznych,
przewidzie moliwoci zastosowania metali i stopw nieelaznych w budowie maszyn i
urzdze,
rozrni rodzaje obrbki cieplnej i cieplno-chemicznej,
rozpozna zjawiska korozyjne i ich skutki,
dobra metody ochrony metali przed korozj,
sklasyfikowa tworzywa sztuczne i okreli ich waciwoci,
okreli zastosowanie tworzyw sztucznych w budowie maszyn i urzdze,
sklasyfikowa szko i wskaza jego zastosowanie,
rozrni waciwoci, rodzaje i zastosowanie materiaw ceramicznych,
rozrni waciwoci i zastosowanie materiaw uszczelniajcych,
przewidzie moliwoci zastpowania stopw metali kompozytami podczas doboru
materiaw na czci maszyn,
rozrni podstawowe gatunki drewna i ich zastosowanie,
dobra materia do podanych wymaga,
uzasadni dobr materiau z uwzgldnieniem waciwoci mechanicznych,
technologicznych i rodzaju produkcji.

6
4. PRZYKADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Scenariusz zaj 1
Osoba prowadzca ..
Moduowy program nauczania: Technik bezpieczestwa i higieny pracy 315[01]
Modu: Podstawy konstrukcji mechanicznych 315[01].O2
Jednostka moduowa: Dobieranie materiaw konstrukcyjnych 315[01].O2.03
Temat: Stopy elaza waciwoci i zastosowanie stali.
Cel oglny: opanowanie umiejtnoci klasyfikacji stopw elaza z wglem.
Po zakoczeniu zaj edukacyjnych ucze powinien umie:

dokona analizy podstawowych norm i materiaw pomocniczych,
okreli zastosowanie rnych gatunkw stali,
okreli znak danego rodzaju stali,
okreli rodzaj stali na podstawie jej znaku.
W czasie zaj bd ksztatowane nastpujce umiejtnoci ponadzawodowe:

organizowanie i planowanie zaj,
pracy w zespole,
oceny pracy zespou,
prezentowania wynikw pracy.
Metody nauczaniauczenia si:

pogadanka,
wiczenia przedmiotowe,
prezentacja wynikw prac,
dyskusja w grupie.
Formy organizacyjne pracy uczniw:

uczniowie pracuj indywidualnie oraz w grupach 24-osobowych.
Czas trwania zaj:

90 minut.
rodki dydaktyczne
May Poradnik Mechanika,
PN-EN 10020:2003, PN-EN 10027-2:1994, PN-EN 10027-1:1994,
kolekcja wyrobw o rnej zawartoci wgla,
rysunki typowych czci maszyn z okrelon zawartoci wgla (foliogramy),
arkusz wiczeniowy opracowany przez nauczyciela dla kadego zespou uczniowskiego,
rzutnik.
Przebieg zaj:
1. Wprowadzenie.
2. Uwiadomienie celw zaj.
3. Wykonanie wicze:

7
sprawdzenie czy uczniowie potrafi oznacza stal zgodnie z PN-EN, odpowiedzi
ustne, praca pisemna wiczenie 1,
sprawdzenie poprawnoci wykonania wiczenia,
pokaz wyrobw o rnej zawartoci wgla z objanieniem,
wykonanie wiczenia 2,
omwienie wynikw wiczenia 2,
ustalenie sposobu wykonania wiczenia 3,
podzia uczniw na zespoy,
wykonanie przez uczniw w grupach wiczenia 3,
prezentacja wynikw,
sprawdzenie przez nauczyciela poprawnoci wykonanej pracy,
4. Sprawdzenie wiadomoci,
5. Podsumowanie zaj, wystawienie ocen,
6. Czynnoci porzdkowe.
wiczenie 1
Okrel znaki rnych rodzajw stali.
Sposb wykonania wiczenia
Ucze powinien wpisa w tabeli 1 znaki okrelonych stali.
Tabela 1. Znaki stali (do wiczenia 1)

Lp. Rodzaj stali Znak stali
1 stopowa
2 szybkotnca
3 narzdziowych niestopowych
4 niestopowych do ulepszania cieplnego specjalnych
5 niestopowych do ulepszania cieplnego jakociowych
6 niestopowych maszynowych
7 niestopowych konstrukcyjnych
8 staliw niestopowych konstrukcyjnych
wiczenie 2
Okrel waciwoci stopw elaza.
Wskazwki do realizacji
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien omwi zaleno
wytrzymaoci od zawartoci wgla w stali i przeprowadzi pokaz wyrobw o rnej
zawartoci wgla (foliogramy).
Ucze powinien:
1) uszeregowa symbole gatunkw stali wedug wzrastajcej zawartoci wgla,
2) wpisa w nawiasy litery odpowiadajce wytrzymaoci po ulepszaniu cieplnym danego
gatunku stali.
Gatunki stali: ( ) C22R; ( ) C30 ; ( ) C40; ( ) C45; ( ) C60E; ( ) C50; ( ) C55R; ( ) C25.
Rm (MPa): a 500; b 850; c 800; d 600; e 700; f 630; g 550; h 650.

8
wiczenie 3
Ustal waciwoci i zastosowania podanych gatunkw stali.
Przed wykonaniem wiczenia nauczyciel powinien przedstawi, w jaki sposb wyszuka
w Maym Poradniku Mechanika odpowiedniki podanych stali. Praca zespoowa. Wynik pracy
prezentowany przez lidera grupy przed zespoem klasowym.
Zesp I: C120U, C40, S235J0, C50, C80U, C70U, X56Cr14.
Zesp II: C22R, C45, E360, C60E, C105U, C55R, X47Cr14.
Zesp III: S185, C90U, C30, E295, S355J, C25.
Kady ucze w zespole powinien:

1) przeanalizowa tre zadania,
2) ustali z kolegami w zespole, dla jakiego gatunku stali bdzie prowadzi poszukiwania,
3) wyszuka w Maym Poradniku Mechanika waciwoci i zastosowanie stali
odpowiadajcej w przyblieniu zawartoci wgla i charakterystyce wybranej stali.
4) wpisa wyniki poszukiwa w tabel w arkuszu wiczeniowym.
Sprawdzenie wiadomoci:
Okrel gatunek i zastosowanie stopu elaza z wglem oznaczonego znakiem: S185; E295,
C30, S235JRG1, X56Cr14, C70U.

9
Scenariusz zaj 2
Osoba prowadzca ..
Moduowy program nauczania: Technik bezpieczestwa i higieny pracy 315[01]
Modu: Podstawy konstrukcji mechanicznych 315[01].O2
Jednostka moduowa: Dobieranie materiaw konstrukcyjnych 315[01].O2.03
Temat: Dobr stopw na oyska lizgowe.
Cel oglny: umiejtno doboru stopw na oyska lizgowe.
Po zakoczeniu zaj edukacyjnych ucze powinien umie:

uzasadni wymagania stawiane stopom oyskowym,
scharakteryzowa struktury posiadajce waciwoci wymagane od stopw oyskowych,
okreli materiay stosowane na stopy oyskowe,
oznaczy stopy oyskowe wg PN-EN,
dobiera stopy na oyska,
skorzysta z rnych rde informacji.
W czasie zaj bd ksztatowane nastpujce umiejtnoci ponadzawodowe:

organizowanie i planowanie zaj,
samoksztacenie,
prezentowanie wynikw pracy.
Metody nauczania uczenia si:

pogadanka,
objanienie,
praca z tekstem przewodnim,
wiczenie przedmiotowe.
Formy organizacyjne pracy uczniw:

praca indywidualna z materiaami pomocniczymi.
Czas: 90 minut.
rodki dydaktyczne:
May Poradnik Mechanika,
norma PN-76/M-69400,
arkusz wiczeniowy (instrukcja dla ucznia, karta informacyjna samoksztacenia),
pytania przewodnie, (karta odpowiedzi, tre zadania praktycznego dla kadego ucznia
inne parametry pracy oyska, tabela do wpisywania wynikw, karty odpowiedzi
z kryteriami oceny),
materiay pomocnicze (czasopisma techniczne, komputer z dostpem do Internetu).
Przebieg zaj:
1. Przedstawienie tematu i uwiadomienie celw zaj.
2. Przedstawienie metody pracy.
3. Pogadanka wprowadzajca do tematu doboru materiaw na stopy oyskowe.
4. Rozdanie arkusza wiczeniowego i materiaw pomocniczych do pracy oraz wyjanienie
ewentualnych niejasnoci.
5. Praca uczniw, wyjanianie indywidualnie ewentualnych niejasnoci.
6. Sprawdzenie wynikw pracy, ocena z uzasadnieniem sownym.

10
7. Podsumowanie wynikw pracy.
8. Rozdanie uczniom ankiety ewaluacyjnej.
Parametry do zada.
Dobra stop do oyska obcionego:
statycznie i dynamicznie:
a) nacisk 9MPa, prdko obwodowa 4m/s;
b) nacisk 10MPa, prdko obwodowa 5m/s;
c) nacisk 2MPa, prdko obwodowa 20m/s;
d) nacisk 10MPa, prdko obwodowa 3m/s;
statycznie:
a) nacisk 4MPa, prdko obwodowa 3m/s;
b) nacisk 10MPa, prdko obwodowa 3m/s;
c) nacisk 15MPa, prdko obwodowa 2m/s;
uderzeniowo.
I. Instrukcja dla ucznia

1. Przeanalizuj tre wiczenia. Zwr uwag na czas przeznaczony na jego wykonanie.
2. Przeczytaj wszystkie polecenia w arkuszu wiczeniowym. Szczeglnie uwanie
przeczytaj i udziel odpowiedzi na pytania prowadzce zawarte w kolejnych fazach tekstu
przewodniego. Pytania te poprowadz Ci do wykonania zadania.
3. Postpuj zgodnie z instrukcj starajc si wykonywa wiczenie cakowicie samodzielnie.
Jest to dla Ciebie wyzwanie, ale podjcie go pozwoli uksztatowa Ci umiejtnoci,
ktrych list znajdziesz w dalszej czci tekstu.
4. W razie wtpliwoci skonsultuj si z nauczycielem.
5. Zachowaj dyscyplin czasu, nie przeszkadzaj gonym zachowaniem kolegom.
Powodzenia
II. Karta informacyjna samoksztacenia
Temat pracy: Dobr stopw do oysk lizgowych
Podczas zaj opanujesz wiadomoci dotyczce oglnej charakterystyki stopw

oyskowych (warunki pracy stopw oyskowych, wymagania stawiane stopom
oyskowym, struktury mogce sprosta wymaganiom stawianym stopom oyskowym),
materiaw o strukturach posiadajcych waciwoci wymagane od stopw oyskowych oraz
oznaczania stopw oyskowych wg PN i PN-EN.
Ponadto uksztatujesz nastpujce umiejtnoci:
charakteryzowania wymaga stawianych stopom oyskowym,
dobierania materiau na oyska.
Pomoce i wyposaenie do wykonania pracy: arkusz wiczeniowy, materiay pomocnicze.
III. Pytania przewodnie:

1. W jakich przypadkach stosujemy oyska lizgowe zamiast tocznych?
2. Dlaczego stopy oyskowe powinny mie
a) wysok twardo i wytrzymao take w podwyszonej temperaturze?
b) plastyczno umoliwiajc pewne odksztacenia trwae?
c) may wspczynnik tarcia?
d) du przewodno ciepln?

11
e) ma rozszerzalno ciepln?
f) dobr lejno?
g) brak skonnoci do segregacji?
3. Jaki typ struktury moe speni wymagania stawiane stopom oyskowym?
4. Jakie rodzaje stopw posiadaj struktur okrelon w odpowiedzi na poprzednie pytania?
5. Ktry z wymienionych przez Ciebie stopw najpeniej spenia wymagania stawiane
stopom oyskowym?
6. Dlaczego stosuje si wiele rodzajw stopw oyskowych, mimo, e maj one gorsze
(nisze) waciwoci od podanego wyej stopu?
7. Jakim pierwiastkiem zastpujemy cyn w babbitach?
8. Co to s oyska samosmarowne i z jakich materiaw s wykonywane?
IV. Zadanie praktyczne

Dobierz materia na panewk oyska lizgowego pracujcego w warunkach: .............,
okrel skad chemiczny tego stopu.
Karta odpowiedzi
Imi i nazwisko suchacza:
Klasa:
Ilo Ilo
Nr pytania Miejsce na odpowied
punktw max punktw
1 1
2a 1
2b 1
2c 1
2d 1
2e 1
2f 1
2g 1
3 1
4 1
5 1
6 1
7 1
8 1
Zadanie Dobierz materia na panewk oyska lizgowego pracujcego w
3
praktyczne warunkach: .................................., podaj skad chemiczny tego stopu.
Razem 17
Ocena
Kryterium oceny: 17 punktw bardzo dobry, 12 dobry, 9 dostateczny,

5 dopuszczajcy, poniej 5 punktw niedostateczny.

12
Ankieta dla ucznia
Temat: Dobr stopw do oysk lizgowych.
Poniewa po raz pierwszy brae udzia w zajciach prowadzonych w ten sposb chciaabym
dowiedzie si, co o nich sdzisz. Twoja odpowied pomoe mi w organizacji nastpnych
lekcji prowadzonych t metod.
Zakrel odpowied:
1. Czy odpowiada Ci taka forma pracy?
Tak czciowo nie
2. Czy bdziesz umia bez pomocy nauczyciela dobra materia na oysko lizgowe?
Tak nie
3. Co Ci si podobao na tych zajciach?
4. Co Ci si nie podobao na tych zajciach?

13
5. WICZENIA
5.1. Stopy elaza
5.1.1. wiczenia
wiczenie 1
Okrel znaki rnych rodzajw stali.
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien omwi problemy, z jakimi
spotkaj si uczniowie przy korzystaniu z poradnikw i podrcznikw, w ktrych nie znajd
aktualnych norm, przygotowa arkusz wiczeniowy.
Ucze powinien:
1) przeanalizowa materia nauczania 4.1.1,
2) odszuka znaki,
3) wpisa w tabeli 1 znak dla stali okrelonego rodzaju.
Zalecane metody nauczaniauczenia si:

objanienie,
rodki dydaktyczne:
arkusz wiczeniowy,
PN-EN 10020:2003,
PN-EN 10027-2:1994,
PN-EN 10027-1:1994.
Tabela do wiczenia 1
Lp. Rodzaj stali Znak stali
1 stopowa
2 szybkotnca
3 narzdziowa niestopowa
4 niestopowa do ulepszania cieplnego specjalna
5 niestopowa do ulepszania cieplnego jakociowa
6 niestopowa maszynowa
7 niestopowa konstrukcyjna
8 staliwo niestopowe konstrukcyjne
wiczenie 2
Dobierz gatunek stali do elementw maszyn i urzdze.
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przeprowadzi pokaz i dyskusj
na temat warunkw pracy wymienionych w kolumnie I elementw maszyn i narzdzi,
przygotowa arkusz wiczeniowy.

14
Ucze powinien:
1) dobra gatunki stali do wymienionych w kolumnie I elementw maszyn i narzdzi,
2) wpisa w nawiasy litery odpowiadajce dobranemu gatunkowi stali.
1. ( ) gwodzie, ruby A - C60E

2. ( ) way, osie B - C22R
3. ( ) manometry C - C120U
4. ( ) pilniki D - X30Cr13
E - S235JRG1

pokaz z objanieniem,
dyskusja,
wiczenie.
rodki dydaktyczne:
demonstrowane elementy,
arkusz wiczeniowy.
wiczenie 3
Dobierz gatunek staliwa do wykonania korpusu silnika elektrycznego.
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przeprowadzi dyskusj na temat
warunkw pracy korpusu silnika elektrycznego, przygotowa odpowiedni norm.
Ucze powinien:
1) korzystajc z Polskich Norm i dobra rodzaj staliwa,
2) okreli oznaczenie staliwa i skad chemiczny,
3) uzasadni swj wybr.

objanienie,
wiczenie.
rodki dydaktyczne:
PN/H 83152:1985,
Poradnik Mechanika,
karty materiaowe.
wiczenie 4
Okrel rodzaj eliwa na wykonanie drobnej czci maszyny do szycia.
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przeprowadzi pokaz i dyskusj
na temat warunkw pracy czci maszyny do szycia, przygotowa arkusz wiczeniowy.

15
Ucze powinien:
1) przyporzdkowa gatunki eliw: a eliwo szare, b eliwo biae, c eliwo stopowe,
d eliwo cigliwe, e sferoidalne do charakterystyki eliw zawartej w Maym
Poradnikiem Mechanika,
2) wpisa w nawiasy litery odpowiadajce przyporzdkowanym gatunkom,
3) okreli, ktre z podanych w wiczeniu eliw zastosuje do wykonania drobnej czci
maszyny do szycia.
1. ( ) Nie nadaje si na czci konstrukcyjne, jest twarde, kruche i trudne do obrbki

mechanicznej.
2. ( ) Otrzymywane jest przez dodanie do ciekego eliwa stopw magnezu, a nastpnie
modyfikowane elazo-krzemem.
3. ( ) Odznacza si dobrymi waciwociami odlewniczymi, du wytrzymaoci na
cieranie i ma udarnoci.
4. ( ) Otrzymywane jest przez dugotrwae wyarzanie odleww z eliwa biaego,
w wyniku, czego nastpuje rozpad cementytu na grafit i elazo. Odznacza si dobrymi
waciwociami mechanicznymi i dobr plastycznoci, stosowane jest na drobne czci
maszyn i urzdze.

dyskusja,
wiczenie.
rodki dydaktyczne:
arkusz wiczeniowy,
May Poradnik Mechanika.

16
5.2. Metale nieelazne i ich stopy
5.2.1. wiczenia
wiczenie 1
Okrel waciwoci i zastosowanie stopw metali przeznaczonych do wykonania czci
maszyn i urzdze.
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przeprowadzi pokaz zestawu
metali nieelaznych i ich stopw, omwi ich zastosowanie (foliogramy), przygotowa arkusz
wiczeniowy.
Ucze powinien:
1) odszuka w Poradniku Mechanika wiadomoci dotyczce zastosowania stopw metali,
zamieszczonych w tabeli,
2) uzupeni tabel 1 znalezione dane.
Tabela do wiczenia 1
Lp. Nazwa/cecha stopu Waciwoci Zastosowanie
1 Brz cynowy B4
2 Brz cynowy B10
3 Brz aluminiowy BA8
4 Brz cynowy B10
5 Miedzionikiel MN31
6 Mosidz M95
7 oyskowe 89
8 Hydronalium PA4
9 Dural PA6
10 Silumin AK20

wiczenie,
pokaz z objanieniem.
rodki dydaktyczne:
arkusz wiczeniowy,
zestaw metali nieelaznych i ich stopw,
foliogramy,
Poradnik Mechanika,
rzutnik.
wiczenie 2
Dobierz materia na oysko lizgowe obcione statycznie i dynamicznie: nacisk 9MPa,
prdko obwodowa 4m/s.

17
Przed przystpieniem do realizacji wiczenia nauczyciel powinien omwi zakres
i technik wykonania wiczenia przedstawion w scenariuszu 2 Poradnika dla nauczyciela,
przygotowa materiay pomocnicze dla ucznia i arkusz wiczeniowy.
Ucze powinien:
1) scharakteryzowa struktury materiaw posiadajcych waciwoci wymagane od stopw
oyskowych,
2) uzasadni wymagania stawiane stopom oyskowym,
3) dobra materia na oysko obcione statycznie i dynamicznie: nacisk 9MPa, prdko
obwodowa 4m/s.

przewodniego tekstu.
rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
arkusz wiczeniowy.

18
5.3. Obrbka cieplna i cieplno chemiczna metali i ich stopw
5.3.1. wiczenia
wiczenie 1
Okrel cele stosowania rnych rodzajw wyarzania.
Przed wykonaniem wiczenia nauczyciel powinien zaprezentowa mikrostruktury stali
otrzymanych w wyniku zastosowania rnych rodzajw wyarzania, objani przyczyny
wystpowania ziaren o rnej wielkoci i wpywie tego zjawiska na waciwoci stopu,
Ucze powinien:
1) przyporzdkowa do charakterystyk rodzajw wyarzania w kolumnie II ich nazwy
z kolumny I,
2) wpisa w nawiasy litery odpowiadajce dobranym nazwom.
1. ( ) ma na celu usunicie przez dyfuzj w stanie staym
a wyarzanie odprajce segregacji dendrytycznej.
b wyarzanie zmikczajce 2. ( ) ma na celu otrzymanie rwnomiernej budowy
c wyarzanie normalizujce drobnoziarnistej, ktra ma lepsze wasnoci
d wyarzanie ujednoradniajce mechaniczne ni gruboziarnista.
e wyarzanie rekrystalizujce 3. ( ) ma na celu przywrcenie waciwoci plastycznych
i wytrzymaociowych, ktre miay przed zgniotem.
4. ( ) ma na celu usunicie lub zmniejszenie napre.
wasnych powstaych w materiale wskutek zgrubnej
obrbki skrawaniem, odlewania, spawania.

wiczenie.
rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
arkusz wiczeniowy,
mikrostruktury (foliogramy, rzutnik).
wiczenie 2
Dobierz rodzaj wyarzania do okrelonego materiau.
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien pokaza wady spoin powstae na
wskutek napre cieplnych i wyjani konieczno przeprowadzania odprania nie tylko po
spawaniu, ale take po innych procesach technologicznych, przygotowa arkusz
wiczeniowy.

19
Ucze powinien:
1) przyporzdkowa do materiaw zawartych w kolumnie I dobrane dla nich rodzaje
wyarzania z kolumny II,
( ) wlewki staliwne przed przerbk plastyczn a. normalizujce
( ) stal przeznaczona to hartowania b. zmikczajce
( ) stal poddana przerbce plastycznej na zimno c. rekrystalizujce
( ) stal po spawaniu d. ujednoradniajce
e. odprajce
praca z tekstem,
wiczenie.
rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
arkusz wiczeniowy,
spoiny z wadami.
wiczenie 3
Dobierz temperatur obrbki cieplnej dla stali o rnej zawartoci wgla.
Przed przystpieniem do realizacji wiczenia nauczyciel powinien zaprezentowa
fazogramy do pokazu przemian na wykresie Fe - Fe3C lub symulacj komputerow przemian
w stali pod wpywem temperatury.
Ucze powinien:
1) wyznaczy na podstawie uproszczonego wykresu Fe-Fe3C temperatur wyarzania:
normalizujcego dla stali niestopowej o zawartoci 0,5% C, 0,8% i 1% C,
sferoidyzujcego dla stali o zawartoci 0,7% C,
hartowania dla stali o zawartoci 1,1%C,
2) wpisa wyniki do tabeli w arkuszu wiczeniowym.

rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
arkusz wiczeniowy,
komputer i program symulacyjny.

20
wiczenie 4
Scharakteryzuj okrelone rodzaje obrbki cieplno-chemicznej.
Przed przystpieniem do realizacji wiczenia nauczyciel powinien omwi zagroenia
istniejce przy prowadzeniu okrelonych w wiczeniu rodzajw obrbki cieplno-chemicznej.
Ucze powinien:
1) przyporzdkowa do charakterystyki rodzajw obrbki cieplno-chemicznej zawartej
w kolumnie II ich nazwy z kolumny I,
a. cyjanowanie 1. ( ) Jest procesem dugotrwaym. Przeznaczone do obrbki
b. aluminiowanie przedmioty s uprzednio ulepszone cieplnie i szlifowane na
c. azotowanie ostateczny wymiar. Proces nie wpywa na zmian wymiarw
d. nawglanie przedmiotw, a ich powierzchnie nie ulegaj uszkodzeniu. Po
procesie nie stosuje si obrbki cieplnej.
2. ( ) Podczas obrbki chemicznej zachodz rwnoczenie dwa
procesy. Czynnikiem decydujcym, ktry z tych dwch procesw
bdzie przebiega intensywniej jest temperatura. Obrbce tej mona
poddawa wszystkie rodzaje stali. Mona j przeprowadza
w rodowisku staym, ciekym i gazowym.
3. ( ) Proces moe przebiega w karburyzatorze staym, ciekym lub
gazowym. Po procesie stosuje si normalizowanie, hartowanie
i odpranie. Stosowany jest do stali o zawartoci wgla do 0,25%.

pogadanka,
wiczenie.
rodki dydaktyczne:
PN-EN 1084: 2002,
Poradnik Mechanika,
arkusz wiczeniowy.

21
5.4. Korozja metali
5.4.1. wiczenia
wiczenie 1
Uzasadnij podstawowe zaoenia projektu ochrony urzdze naraonych na korozj.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien zaprezentowa prbki ze zmianami korozyjnymi,
przeprowadzi pokaz prawidowych i nieprawidowych rozwiza konstrukcyjnych
elementw naraonych na korozj, poprowadzi dyskusj na temat znanych uczniom metod
zabezpiecze przed korozj.
Ucze powinien:
1) wyjani, jakie zjawiska powoduj, e rozwizania konstrukcyjne przedstawione na
rysunku 16 w Poradniku dla ucznia zostay uznane za nieprawidowe,
2) poda i omwi zasady projektowania elementw urzdze naraonych na korozj.

wiczenie,
dyskusja.
rodki dydaktyczne:
poradnik dla ucznia,
prbki elementw maszyn i urzdze ze zmianami korozyjnymi,
foliogramy,
rzutnik.
wiczenie 2
Dobierz powoki antykorozyjne do: blach stalowych przeznaczonych na rynny i pokrycie
dachu oraz na zbiorniki stosowane w przemyle spoywczym.
Przed przystpieniem do wiczenia nauczyciel powinien przeprowadzi pokaz, prbek
metali i stopw z powokami ochronnymi oraz poprowadzi dyskusj na temat warunkw
pracy i mechanizmu korozji rynien i dachw blaszanych i blach stosowanych w przemyle
spoywczym.
Ucze powinien:
1) uzasadni decyzje wyboru zastosowania cynowania lub cynkowania blach,
2) dobra powoki niemetalowe na stal stosowan w przemyle spoywczym,
3) dobra powoki do pokrycia blach na rynny i dachy.

22
wiczenie przedmiotowe,
pokaz z objanieniem, dyskusja,
dyskusja dydaktyczna.
rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
zestaw prbek z powokami ochronnymi.

23
5.5. Materiay z proszkw spiekanych
5.5.1. wiczenia
wiczenie 1
Okrel zalety metalurgii proszkw.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien przeprowadzi pokaz czci ze spiekw.
Ucze powinien:
1) porwna waciwoci stali C125U i spieku S 25 oraz okreli, jaki jest zakres stosowania
tych materiaw,
2) uzasadni zastosowanie materiaw z proszkw spiekanych na panewki oysk
lizgowych,
3) okreli korzyci wynikajce ze stosowania wyrobw wykonanych z proszkw
spiekanych.

wiczenie,
dyskusja.
rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
zestaw czci maszyn wykonanych ze spiekw.
wiczenie 2
Dobierz materia spiekany do produkcji narzdzi do zgrubnej obrbki eliwa.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien okreli specyfik obrbki zgrubnej eliwa,
przeprowadzi pokaz narzdzi wykonanych ze spiekw.
Ucze powinien:
1) ustali warunki pracy narzdzia,
2) na podstawie danych z Poradnika Mechanika dobra materia spiekany do wykonania
narzdzia do zgrubnej obrbki eliwa.

wiczenie.
rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
zestaw narzdzi wykonanych z proszkw spiekanych.

24
5.6. Tworzywa sztuczne
5.6.1. wiczenia
wiczenie 1
Okrel odporno tworzyw sztucznych na dziaanie rodowiska korozyjnego i opisz
przekady ich zastosowania w produkcji elementw uywanych do budowy aparatury
kontrolno pomiarowej, automatw oraz armatury.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien przygotowa arkusz wiczeniowy, wyjani
warunki pracy elementw uywanych do budowy aparatury kontrolno pomiarowej,
automatw oraz armatury, przeprowadzi pokaz zestawu prbek tworzyw sztucznych
uywanych do budowy tych elementw, po wiczeniu omwi wyniki pracy uczniw.
Ucze powinien:
1) wypisa z katalogu Antikor Controls wszystkie urzdzenia, ktrych elementy wykonane
s z tworzyw sztucznych,
2) zapisa obok nazwy urzdzenia (elementu) nazw tworzywa na przykad:
przepywomierz elektromagnetyczny seria FM-300 guma ebonitowa, teflon,
3) okreli na podstawie katalogu rodzaj rodowiska, na ktre jest odporne tworzywo.

wiczenie.
rodki dydaktyczne:
katalog Antikor Controls,
zestaw prbek tworzyw sztucznych,
arkusz wiczeniowy.
wiczenie 2
Dobierz tworzywa sztuczne do wykonania nastpujcych wyrobw: pokrowiec na
maszyn, tamy fotograficzne, wykadziny podogowe, elementy pomp, ramy okienne, koa
zbate, korpus przyrzdu.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien przygotowa materiay pomocnicze zawierajce
treci dotyczce zastosowania rnych rodzajw tworzyw sztucznych oraz arkusz
wiczeniowy.
Ucze powinien:
1) odszuka w materiaach dydaktycznych okrelone wyroby z tworzyw sztucznych,
2) wpisa do arkusza wiczeniowego nazwy dobranych tworzyw.

25
praca z tekstem,
rodki dydaktyczne:
Poradnik Mechanika,
arkusz wiczeniowy.

26
5.7. Kompozyty, szko i materiay ceramiczne
5.7.1. wiczenia
wiczenie 1
Dobierz rodzaje nonika i ywicy do przemysowych sztywnych pyt warstwowych na
bazie ywic termoutwardzalnych.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien pokaza czci maszyn i urzdze wykonanych
z materiaw kompozytowych oraz prbki pyt warstwowych na bazie ywic
termoutwardzalnych, przeprowadzi dyskusj na temat zalet kompozytw, przygotowa
arkusz wiczeniowy.
Ucze powinien:
1) odszuka w normach nastpujce pyty: SI GC 201, PF CP 201, PF CC 204, PF GC 201,
PF WV 202, PF WV 304,
2) dobra na podstawie normy rodzaj nonika i ywicy sztywnych pyt warstwowych na
bazie ywic termoutwardzalnych,
3) wpisa w tabel w arkuszu wiczeniowym zastosowanie poszczeglnych pyt.

wiczenie,
dyskusja.
rodki dydaktyczne:
arkusz wiczeniowy,
zestaw czci maszyn wykonanych z materiaw kompozytowych, prbki pyt,
PN-EN 60893-3-4:2001 i PN-EN 60893-3-6:2001.
wiczenie 2
Dobierz rodzaj szka na oyska lizgowe i kulkowe pracujce bez smaru do temperatury
o
980 C.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien omwi wymagania stawiane materiaom na
oyska lizgowe i kulkowe pracujce bez smaru do temperatury 980oC.
Ucze powinien:
1) odszuka w materiaach dydaktycznych rodzaj szka stosowanego na oyska lizgowe
i kulkowe pracujce bez smaru do temperatury 980oC,
2) wyszuka w zasobach internetowych waciwoci tych szkie,
3) sformuowa w zeszycie notatk na temat waciwoci i innych zastosowa tych szkie.

27
objanienie,
wiczenie,
rodki dydaktyczne:
stanowisko komputerowe z dostpem do sieci Internet.
wiczenie 3
Dobierz klas i rodzaj ceramiki, z jakiej powinny by wykonane czci kondensatorw.
Przed wiczeniem nauczyciel powinien omwi wymagania stawiane materiaom na
czci kondensatorw, przygotowa arkusz wiczeniowy.
Ucze powinien:
1) odszuka w materiaach dydaktycznych i w normie elektroizolacyjne materiay
ceramiczne stosowane na ceramiczne czci kondensatorw,
2) dobra materia,
3) wypisa z normy dane dotyczce wybranego materiau.

objanienie,
wiczenie.
rodki dydaktyczne:
PN-86/E06301 Elektroizolacyjne materiay ceramiczne,
arkusz wiczeniowy.

28
5.8. Drewno
5.8.1. wiczenia
wiczenie 1
Dobierz odpowiedni gatunek drewna do wykonania okrelonych wyrobw
Przed wiczeniem nauczyciel powinien zaprezentowa prbki rnych gatunkw drewna,
Ucze powinien:
1) odszuka w materiaach dydaktycznych wiadomoci dotyczcych zastosowania drewna,
2) dobra gatunek drewna do wymienionych w kolumnie I wyrobw,
3) wpisa w nawiasy litery odpowiadajce dobranemu gatunkowi drewna.
1. ( ) kostka brukowa A grab

2. ( ) okleina B klon
3. ( ) podkady kolejowe C jesion
4. ( ) parkiet D heban
E wierk
pokaz,
wiczenie.
rodki dydaktyczne:
prbki rnych gatunkw drewna,
arkusz wiczeniowy.

29
5.9. Materiay uszczelniajce
5.9.1. wiczenia
wiczenie 1
Dobierz materiay uszczelniajce elementy aparatury kontrolno pomiarowej.
Przed przystpieniem do realizacji wiczenia nauczyciel powinien omwi warunki pracy
aparatury kontrolno pomiarowej, przeprowadzi pokaz zestawu uszczelek i uszczelnie
stosowanych w tych urzdzeniach.
Ucze powinien:
1) wyszuka w katalogu i wpisa w arkuszu wiczeniowym materiay stosowane na
uszczelnienia nastpujcych elementw: siowniki pneumatyczne D32, D12, D40;
zawr rozdzielajcy G1/8; blok przygotowania spronego powietrza G-1/2; zawr
redukujcy G3/8; zawr odcinajcy kulowy G3/8 WW; smarownica spronego
powietrza G1/8; przecznik obiegu G1/8,
2) dobra materia na:
a. uszczelki do bloku przygotowania spronego powietrza G3/4,
b. uszczelnienie siownika pneumatycznego z tulejk ksztatow D32.

wiczenie.
rodki dydaktyczne:
arkusz wiczeniowy,
katalog: CPP PREMA Kielce pneumatyka,
zestaw uszczelnie.

30
6. EWALUACJA OSIGNI UCZNIA
Przykady narzdzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki moduowej Dobieranie materiaw

konstrukcyjnych
Test skada si z 20 zada wielokrotnego wyboru, z ktrych:
zadania od 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 s z poziomu podstawowego,
zadania od 16, 17, 18, 19, 20 s z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zada: 0 lub 1 punkt

Za kad prawidow odpowied ucze otrzymuje 1 punkt. Za z odpowied lub jej brak
ucze otrzymuje 0 punktw.
Proponuje si nastpujce normy wymaga ucze otrzymuje nastpujce

oceny szkolne:
dopuszczajcy za rozwizanie, co najmniej 8 zada z poziomu podstawowego,
dostateczny za rozwizanie, co najmniej 10 zada z poziomu podstawowego,
dobry za rozwizanie 14 zada, w tym, co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
bardzo dobry za rozwizanie 18 zada, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. c, 4. c, 5. b, 6. a, 7. b, 8. d, 9. d, 10. b, 11. b,

12. d, 13. a, 14. b, 15. a, 16. a, 17. c, 18. a, 19. b, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna

zad. (mierzone osignicia ucznia) celu wymaga odpowied
1 Scharakteryzowa proces wielkopiecowy
C P a
2 Rozrni procesy otrzymywania stali
A P a
3 Sklasyfikowa stopy elaza z wglem
B P c
4 Sklasyfikowa stopy metali nieelaznych
B P c
5 Okreli zastosowanie szka
A P b
6 Rozrni zastosowanie podstawowych
A P a
gatunkw drewna
7 Rozrni waciwoci materiaw
A P b
ceramicznych
8 Rozrni gatunki eliw A P d
9 Okreli zastosowanie eliw w budowie
B P d
maszyn i urzdze

31
10 Rozrni rodzaje obrbki cieplnej
A P b
11 Okreli moliwoci zastosowania stopw
B P b
metali nieelaznych
12 Okreli zastosowanie tworzyw sztucznych
B P d
w budowie urzdze
13 Rozpozna zjawiska korozyjne i ich skutki
A P a
14 Rozrni waciwoci i zastosowanie
A P b
materiaw uszczelniajcych
15 Okreli waciwoci stopw elaza z
B P a
wglem w zalenoci od zawartoci C
16 Ustali gatunek stopu elaza z wglem na
C PP a
podstawie podanego oznaczenia
17 Dobra metody ochrony metali przed
D PP c
korozj
18 Dobra kompozyty na czci maszyn
D PP a
19 Dobra materia do okrelonych wymaga
D PP b
20 Dobra materia do wykonywania
D PP a
wgbnika

32
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omw z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniw z rodzajem zada zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiedni liczb testw.
5. Zapewnij samodzielno podczas rozwizywania zada.
6. Przed rozpoczciem testu przeczytaj uczniom instrukcj dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wtpliwoci wyjanij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakoczeniem testu przypomnij uczniom o zbliajcym si czasie
zakoczenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada. Do kadego zadania doczone s 4 moliwoci odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwizanie testu masz 30 minut.
Powodzenia!
Materiay dla ucznia:

instrukcja,
zestaw zada testowych,
karta odpowiedzi.

33
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Proces wielkopiecowy polega na

a) redukcji tlenkw elaza zawartych w rudach za pomoc wgla i tlenku wgla w celu
otrzymania surwki.
b) utlenianiu skadnikw wsadowych w celu otrzymania technicznie czystego elaza.
c) redukcji tlenkw elaza zawartych w topnikach.
d) redukcji tlenkw elaza zawartych w rudach za pomoc wgla i tlenku wgla w celu
otrzymania stali.
2. W procesie konwertorowym LD do surwki wdmuchuje si

a) tlen.
b) azot.
c) powietrze.
d) tlenek wgla.
3. Stal jest to stop

a) elaza z domieszkami o zawartoci C 2,5%.
b) elaza z wglem o zawartoci C do 2,0% .
c) elaza z wglem i innymi domieszkami o zawartoci C do 2,0%, poddany obrbce
plastycznej.
d) elaza z wglem i innymi domieszkami o zawartoci C 3,5%., poddany obrbce
cieplnej.
4. Stop miedzi z cynkiem jako gwnym dodatkiem stopowym jest to

a) hydronalium.
b) brz.
c) mosidz.
d) dural.
5. Ma 2 do 3 krotnie wiksza wytrzymao od szka budowlanego, du odporno na

cieranie, odporno na udar cieplny, odporno na dziaanie kwasw i zasad w wysokich
temperaturach. W tym zdaniu jest mowa o
a) szkle piankowym.
b) szkle krystalicznym.
c) wacie szklanej.
d) wknie szklanym.
6. Do klasy drewna bardzo twardego sucego do wyrobu podkadw kolejowych naley

a) buk.
b) joda.
c) wiz.
d) maho.
7. Na materiay budowlane stosujemy

a) ceramik o przeomie nieporowatym.
b) ceramik o przeomie porowatym.
c) ceramik tlenkow.
d) ceramik krzemianow i glinokrzemianow.

34
8. eliwo biae jest to stop
a) otrzymywany przez dodanie do ciekego eliwa stopw magnezu, a nastpnie
modyfikowanie elazo-krzemem.
b) odznaczajcy si dobrymi waciwociami odlewniczymi, du wytrzymaoci na
c) odznaczajcy si dobrymi waciwociami mechanicznymi i dobr plastycznoci.
d) nienadajcy si na czci konstrukcyjne, twardy, kruchy i trudny do obrbki
mechanicznej.
9. eliwo szare stosowane jest do wyrobu

a) pilnikw.
b) gwodzi.
c) blachy.
d) korpusw maszyn.
10. Otrzymanie rwnomiernej budowy drobnoziarnistej jest celem wyarzania

a) zmikczajcego.
b) normalizujcego.
c) ujednoradniajcego.
d) rekrystalizujcego.
11. Do wykonania odlewu silnie obcionych tokw silnikw spalinowych zastosujesz

a) brz cynowy B4.
b) silumin AK20.
c) ferniko.
d) inwar.
12. Do wykonania izolacji przewodw elektrycznych nie stosuje si

a) gumy.
b) polichlorku winylu (PVC).
c) polietylenu.
d) oowiu.
13. Rozwizanie konstrukcyjne sprzyjajce powstawaniu korozji to

a) tworzenie przestrzeni zamknitych.
b) ustawianie zbiornikw na piasku z inhibitorami.
c) zachowanie odstpw midzy elementami nie mniejsze ni 45mm.
d) zapewnienie atwego oprniania i oczyszczania zbiornikw.
14. Do wykonania uszczelnienia do przewodw z kwasem siarkowym, zastosujesz uszczelk

a) gumow.
b) oowian.
c) celulozow.
d) bawenian.
15. Najwysz wytrzymao na rozciganie, spord podanych poniej, ma stal

a) C50.
b) C30.
c) C22R.
d) C45.

35
16. S185 to znak stali
a) niestopowej konstrukcyjnej.
b) niestopowej do ulepszania cieplnego (jakociowej).
c) narzdziowej niestopowej.
d) odpornej na korozj.
17. Do ochrony przed korozj mostu zastosujesz

a) inhibitory korozji.
b) modyfikacj rodowiska korozyjnego.
c) odpowiednie rozwizania konstrukcyjne i malowanie farbami.
d) odpowiednie rozwizania konstrukcyjne i chromowe powoki galwanicznie.
18. oysko samosmarowne o najkorzystniejszych waciwociach eksploatacyjnych

wykonasz
a) z proszkw metali.
b) ze stali oyskowej.
c) z eliwa.
d) z babbitu.
19. Do wykonania elementw zwilanych manometru cyfrowego naley zastosowa

a) stal szybkotnc.
b) stal kwasoodporn.
c) stal narzdziow.
d) eliwo.
20. Kulk z wglikw spiekanych do pomiaru twardoci metod Rockwella mikkich stali,
miedzi i metali nieelaznych wybierzesz, poniewa
a) takie s zalecenia normy.
b) jest tasza od wgbnika diamentowego.
c) pomiar wykonuje si szybciej.
d) jest trwalsza od kulek z innych materiaw.

36
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko ...............................................................................
Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

37
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki moduowej Dobieranie materiaw

konstrukcyjnych
Test skada si z 20 zada wielokrotnego wyboru, z ktrych:
zadania od 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 s z poziomu podstawowego,
zadania od 16, 17, 18, 19, 20 s z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zada: 0 lub 1 punkt

Za kad prawidow odpowied ucze otrzymuje 1 punkt. Za z odpowied lub jej brak
ucze otrzymuje 0 punktw.
Proponuje si nastpujce normy wymaga ucze otrzymuje nastpujce

oceny szkolne:
dopuszczajcy za rozwizanie, co najmniej 8 zada z poziomu podstawowego,
dostateczny za rozwizanie, co najmniej 10 zada z poziomu podstawowego,
dobry za rozwizanie 14 zada, w tym, co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
bardzo dobry za rozwizanie 18 zada, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi:1. d, 2. a, 3. b, 4. b, 5. c, 6. b, 7. a, 8. b, 9. a, 10. a, 11. c,

12. b, 13. c, 14. a, 15. a, 16. c, 17. c, 18. d, 19. c, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna

zad. (mierzone osignicia ucznia) celu wymaga odpowied
1 Scharakteryzowa proces wielkopiecowy
C P d
2 Rozrni procesy otrzymywania stali
A P a
3 Sklasyfikowa stopy elaza z wglem
B P b
4 Sklasyfikowa stopy metali nieelaznych
B P b
5 Sklasyfikowa szko
A P c
6 Rozrni podstawowe gatunki drewna
A P b
7 Okreli zastosowanie materiaw
B P a
ceramicznych
8 Rozrni gatunki eliwa
A P b
9
Okreli zastosowanie stali niestopowych
B P a
w budowie maszyn
10 Rozrni rodzaje obrbki cieplno-
A P a
chemicznej

38
11 Zastosowanie metali i stopw nieelaznych
B P c
w budowie maszyn i urzdze
12 Okreli zastosowanie tworzyw sztucznych
B P b
w budowie maszyn
13 Rozpozna zjawiska korozyjne i ich skutki
A P c
14 Rozrni waciwoci i zastosowanie
A P a
materiaw uszczelniajcych
15 Okreli waciwoci stopw elaza
B P a
z wglem w zalenoci od zawartoci C
16 Ustali gatunek stopu elaza z wglem na
D PP c
podstawie podanego oznaczenia
17 Dobra metody ochrony metali przed
D PP c
korozj
18 Dobra kompozyty na czci maszyn
D PP d
19 Dobra materia do podanych wymaga
D PP c
20 Dobra sposb obrbki cieplno
D PP d
chemicznej

39
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omw z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniw z rodzajem zada zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiedni liczb testw.
5. Zapewnij samodzielno podczas rozwizywania zada.
6. Przed rozpoczciem testu przeczytaj uczniom instrukcj dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wtpliwoci wyjanij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakoczeniem testu przypomnij uczniom o zbliajcym si czasie
zakoczenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada. Do kadego zadania doczone s 4 moliwoci odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwizanie testu masz 30 minut.
Powodzenia!
Materiay dla ucznia:

instrukcja,
zestaw zada testowych,
karta odpowiedzi.

40
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Jako wsad do wielkiego pieca dodawany jest
a) wgiel.
b) siarczek.
c) azot.
d) koks.
2. Najlepsze gatunki stali o zawartoci S i P mniejszej od 0,03% otrzymuje si w

a) piecach elektrycznych.
b) procesie konwertorowym kwanym.
c) procesie konwertorowotlenowym (LD).
d) wielkim piecu.
3. Staliwo jest to stop elaza z wglem

a) i innymi domieszkami o zawartoci C 2,5%.
b) stosowany do wyrobu czci maszyn i urzdze otrzymywanych w procesie zalewania
formy ciek stal o zawartoci C do 2,0%.
c) i innymi domieszkami o zawartoci C do 2,0%, poddany obrbce plastycznej.
d) i innymi domieszkami, poddany obrbce cieplnej.
4. Stop miedzi z cyn jako gwnym dodatkiem stopowym jest to

a) hydronalium.
b) brz.
c) mosidz.
d) dural.
5. Szko techniczne stosuje si do produkcji

a) oysk lizgowych.
b) czci silnikw spalinowych.
c) arwek i lamp.
d) szyb okiennych.
6. Do klasy drewna mikkiego naley

a) jesion.
b) olcha.
a) akacja.
b) grab.
7. Ceramika krzemianowa i glinokrzemianowa ma zastosowanie

a) w elektronice.
b) do wytwarzania elementw nagrzewu wysokotemperaturowego.
c) do wytwarzania wyrobw ogniotrwaych.
d) do wytwarzania wyrobw chemoodpornych.

41
8. eliwo szare jest to stop, ktry
a) otrzymywany jest przez dodanie do ciekego eliwa stopw magnezu, a nastpnie
modyfikowanie elazo-krzemem.
b) odznacza si dobrymi waciwociami odlewniczymi, du wytrzymaoci na
c) odznacza si dobrymi waciwociami mechanicznymi i dobr plastycznoci.
d) nie nadaje si na czci konstrukcyjne, jest twarde, kruche i trudne do obrbki
mechanicznej.
9. Stal narzdziowa niestopowa C120U uywana jest do

a) wyrobu narzdzi skrawajcych z ma szybkoci.
b) oku budowlanych.
c) noy do pracy na gorco.
d) cznikw do rur.
10. Obrbka ta jest procesem dugotrwaym. Przeznaczone do niej przedmioty s uprzednio

ulepszone cieplnie i szlifowane na ostateczny wymiar. Proces nie wpywa na zmian
wymiarw przedmiotw, a ich powierzchnie nie ulegaj uszkodzeniu. Po procesie nie
stosuje si obrbki cieplnej. Powysza charakterystyka dotyczy
a) azotowania.
b) nawglania.
c) cyjanowania.
d) aluminiowania.
11. Do wykonania elementw oporowych zastosujesz

a) brz cynowy B4.
b) silumin AK20.
c) kanthal.
d) znal.
12. Do wykonania oprzyrzdowania chemicznego, rur, profili, czci maszyn, elementw

pomp, wentylatorw, opakowa, wykadzin podogowych, sztucznej skry, ram
okiennych wybierzesz
a) poliwglan.
b) polichlorek winylu.
c) polimetakrylan metylu (szko organiczne).
d) polietylen wysokocinieniowy.
13. Rozwizanie konstrukcyjne niesprzyjajce powstawaniu korozji przedstawia rysunek

a) b) c) d)
14. Do wykonania uszczelnienia do przewodw: parowych wysokocinieniowych, zastosujesz

uszczelk
a) miedzian.
b) oowian.
c) gumow.
d) azbestow.

42
15. Najwysz twardo, spord podanych poniej, ma stal
a) C50.
b) C30.
c) C22R.
d) C45.
16. Wybierz spord podanych poniej znak staliwa zgodny z PN-EN 10027-1:1994
a) C45U,
b) 200-400W,
c) EN-GJL-150,
d) L360.
17. Do ochrony przed korozj zbiornika stalowego wykonanego ze stali wysokochromowej

stosowanego w przemyle spoywczym zastosujesz
a) inhibitory korozji.
b) modyfikacj rodowiska korozyjnego.
c) odpowiednie rozwizania konstrukcyjne.
d) powlok z emalii.
18. Kadub odzi aglowej o najkorzystniejszych waciwociach eksploatacyjnych wykonasz

a) ze stali.
b) z drewna.
c) z polietylenu wysokocinieniowego.
d) z kompozytu warstwowego.
19. Dobierz materia na tuleje z konierzem, ktra ma by lekka, odporna na korozj,

przezroczysta, tania i atwa w formowaniu. Bdzie to
a) silimin.
b) szko kwarcowe.
c) polimetakrylan metylu.
d) stal kwasoodporna.
20. Do obrbki wyrobw stalowych uprzednio ulepszanych cieplnie i szlifowanych na

ostateczny wymiar zastosuj azotowanie, poniewa
a) stanowi ono mniejsze zagroenia dla czowieka w jego rodowisku pracy ni
nawglanie.
b) jest tasze ni cyjanowanie.
c) ze wzgldw ekonomicznych.
d) wytworzone na powierzchni przedmiotu warstwy azotkw s bardzo twarde,
a naprenia wasne ulegy likwidacji podczas powolnego chodzenia przedmiotw
w czasie procesu.

43
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko ...............................................................................

Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

44
7. LITERATURA
1. Dobrzaski L.: Podstawy nauki o materiaach i metaloznawstwie. Materiay inynierskie
z podstawami projektowania materiaowego. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne,
Gliwice Warszawa 2002
2. Dobrzaski L.: Zasady doboru materiaw inynierskich z kartami charakterystyk.
Wydawnictwo Politechniki lskiej, Gliwice 2001
3. Dretkiewicz-Wich J.: Materiaoznawstwo. Materiay do wicze. OBR Pomocy
Naukowych i Sprztu Szkolnego, Warszawa 1993
4. Lisica A. Laboratorium materiaoznawstwa. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej,
Radom 2005
5. May poradnik mechanika.T. I. WNT, Warszawa 1996
6. Miller P., Radwanowicz H.: Towaroznawstwo wyrobw nieywnociowych. WSiP,
Warszawa 1998
7. Wojtkun F., Bukaa W.: Materiaoznawstwo. Cz. I. WSiP, Warszawa 1999
8. Wojtkun F., Bukaa W.: Materiaoznawstwo. Cz. II. WSiP, Warszawa 1999
9. Zajc B.: Materiay pomocnicze dla nauczycieli liceum technicznego o profilu
mechanicznym cz. II, WODN, d 1996
Normy
PN 89/E-29100 Guma do kabli i przewodw elektrycznych
PN-92/C-01604/01 Guma. Terminologia. Podzia, nazwy i symbole kauczukw
PN-ISO 1382:2005 Guma Terminologia. Zastpuje: PN-ISO 1382:1998
PN-86/E06301 Elektroizolacyjne materiay ceramiczne. Klasyfikacja i wymagania
PN-EN 10088-1:1998, PN-EN 10088-2:1998, PN-EN 10088-3:1998 : Stale odporne na
korozj nalece do grupy stali nierdzewnych
PN-EN 10027-1:1994 Systemy oznaczania stali. Znaki stali, symbole gwne
PN-EN 10027-2:1994 Systemy oznaczania stali. System cyfrowy
PN-EN 10020:2003 Definicja i klasyfikacja gatunkw stali. Zastpuje PN-EN 10020:2002U
PN-EN ISO 683-17:2002U Stale na oyska toczne
PN-EN 60893-3-2:2001 Wymagania techniczne dotyczce przemysowych sztywnych pyt
warstwowych na bazie ywic termoutwardzalnych do celw elektrycznych

45

Dobieranie Materiałów Konstrukcyjnychn PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dobieranie Materiałów Konstrukcyjnychn PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Dobieranie materiaw konstrukcyjnych 315[01].O2.03

Poradnik dla nauczyciela

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 315[01].O2.03

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Po zakoczeniu zaj edukacyjnych ucze powinien umie:

W czasie zaj bd ksztatowane nastpujce umiejtnoci ponadzawodowe:

Metody nauczaniauczenia si:

Formy organizacyjne pracy uczniw:

Czas trwania zaj:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Ucze powinien wpisa w tabeli 1 znaki okrelonych stali.

Tabela 1. Znaki stali (do wiczenia 1)

Sposb wykonania wiczenia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Kady ucze w zespole powinien:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Po zakoczeniu zaj edukacyjnych ucze powinien umie:

W czasie zaj bd ksztatowane nastpujce umiejtnoci ponadzawodowe:

Metody nauczania uczenia si:

Formy organizacyjne pracy uczniw:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

I. Instrukcja dla ucznia

Temat pracy: Dobr stopw do oysk lizgowych

Podczas zaj opanujesz wiadomoci dotyczce oglnej charakterystyki stopw

Pomoce i wyposaenie do wykonania pracy: arkusz wiczeniowy, materiay pomocnicze.

III. Pytania przewodnie:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

IV. Zadanie praktyczne

Imi i nazwisko suchacza:

Kryterium oceny: 17 punktw bardzo dobry, 12 dobry, 9 dostateczny,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Temat: Dobr stopw do oysk lizgowych.

4. Co Ci si nie podobao na tych zajciach?

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

5.1. Stopy elaza

Sposb wykonania wiczenia

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

1. ( ) gwodzie, ruby A - C60E

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

Sposb wykonania wiczenia

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

1. ( ) Nie nadaje si na czci konstrukcyjne, jest twarde, kruche i trudne do obrbki

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Zalecane metody nauczaniauczenia si:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia