Technik Bezpieczenstwa I Higieny Pracy 315 (01) .Z4.02 U PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jerzy Jon
Ocenianie ryzyka zawodowego 315[01].Z4.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr in. Kinga Piotrowska
mgr in. Jan Siek
Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Jerzy Jon
Konsultacja:
mgr in. Wanda Bukaa
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 315[01].Z4.02

,,Ocenianie ryzyka zawodowego, zawartego w programie nauczania dla zawodu technik
bezpieczestwa i higieny pracy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 4
3. Cele ksztacenia 5
4. Materia nauczania 6
4.1. Podstawowe pojcia dotyczce ryzyka 6
4.1.1 Materia nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajce 7
4.1.3. wiczenia 7
4.1.4. Sprawdzian postpw 8
4.2. Kryteria i metody oceny ryzyka zawodowego 9
4.2.1. Materia nauczania 9
5.2.3. wiczenia 22
4.3. Metody redukcji ryzyka zawodowego 24
4.3.3. wiczenia 31
4.4. Ocena ryzyka zawodowego na podstawie analizy i oceny zagroe 33
4.4.3. wiczenia 40
4.5. Ocena ryzyka zawodowego w okrelonych procesach pracy 42
4.5.3. wiczenia 44
5. Sprawdzian osigni 46
6. Literatura 51
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten bdzie Ci pomocny w nabywaniu umiejtnoci i przyswajania wiedzy
w zakresie wykonywania obowizkw suby bezpieczestwa i higieny pracy.
W poradniku znajdziesz:
wymagania wstpne wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie aby bez problemw
mg korzysta z poradnika,
cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie zdobdziesz podczas pracy z poradnikiem,
materia nauczania wiadomoci teoretyczne niezbdne do osignicia zaoonych celw
ksztacenia i opanowania umiejtnoci zawartych w jednostce moduowej,
zestaw pyta za pomoc ktrych moesz sprawdzi czy ju opanowae okrelone treci,
wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa
umiejtnoci praktyczne,
sprawdzian postpw,
sprawdzian osigni, przykadowy zestaw zada, ktrych zaliczenie potwierdzi
opanowanie materiau caej jednostki moduowej,
literatur.
315[01].Z4
Zarzdzanie systemem bezpieczestwa
i higieny pracy
315[01].Z4.01 315[01].Z4.03
Wykonywanie 315[01].Z4.02 Postpowanie
obowizkw suby Ocenianie ryzyka w sprawach
bezpieczestwa zawodowego wypadkw przy pracy
i higieny pracy i chorb zawodowych
Schemat ukadu jednostek moduowych
3
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu nauczania jednostki moduowej powiniene umie:
stosowa przepisy bhp i ochrony przeciwpoarowej,
formuowa i opracowywa opinie oraz wnioski na podstawie obserwacji i sprawozda
zdarze,
charakteryzowa struktury organizacyjne w zakadzie pracy,
korzysta z rnych rde informacji: dokumentacji technicznej, norm, katalogw
zapisywanych w formie papierowej i elektronicznej,
posugiwa si komputerowym oprogramowaniem biurowym: edytorami tekstu
i arkuszem kalkulacyjnym,
korzysta z zasobw Internetu,
wsppracowa w grupie,
prezentowa efekty swojej pracy.
4
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
okreli kryteria i metody ryzyka zawodowego z zagroeniami wystpujcymi w procesie
pracy,
rozrni metody redukcji ryzyka zawodowego,
dobra metod szacowania ryzyka zawodowego dla okrelonego stanowiska pracy,
oceni ryzyko zawodowe w zalenoci od rodzajw procesw pracy i zagroe oraz
wskaza metody jego redukcji,
oceni poziom ryzyka zawodowego,
oceni przewidywane skutki okrelonego poziomu ryzyka zawodowego w procesach
pracy,
zastosowa programy komputerowe do oceny zagroe i oceny ryzyka.
5
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Podstawowe pojcia dotyczce ryzyka
4.1.1. Materia nauczania
Pracownicy realizujc swoje zadania zawodowe maj wpyw na ksztatowanie warunkw
rodowiska pracy. Szczeglnie zakres dziaania pracownikw inynieryjno-technicznych
zwizany jest z tworzeniem warunkw pracy innych osb, poniewa to oni projektuj
stanowiska i miejsca pracy, organizuj procesy technologiczne, dobieraj i opracowuj
technologie prac, dobieraj materiay i wyposaenie stanowisk pracy, opracowuj instrukcje
prac itp.
Prace nad zagadnieniami oceny ryzyka w wielu dziedzinach ycia s prowadzone
w caym wiecie. Prowadzona jest take dziaalno normalizacyjna zmierzajca do ustalenia
definicji poj i okrelenia sposobw analizowania ryzyka (np. PNN18002 i EN 1050).
Wiele norm i dokumentw prawnych powica zagadnieniom ryzyka obszerne fragmenty
zapisw.
Ryzyko zawodowe to prawdopodobiestwo zaistnienia niepodanych zdarze
zwizanych z wykonywan prac, ktre powoduj straty, w szczeglnoci wystpienie
u pracownikw niekorzystnych skutkw zdrowotnych w wyniku zagroe wystpujcych
w rodowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy (wedug Polskiej Normy PNN
18001:2004. Systemy zarzdzania bezpieczestwem higien pracy. Wymagania).
Ryzyko pocztkowe to ryzyko, jakie istnieje z powodu zagroenia wystpujcych lub
mogcych wystpi na stanowisku pracy bez stosowania rodkw ochronnych (pojcie to
wystpuje w literaturze dotyczcej oceny ryzyka zawodowego).
Ryzyko akceptowalne to ryzyko dopuszczalne, jakie istnieje i w zalenoci od jego
poziomu (rednie, mae lub bardzo mae) naley podj dziaania w celu jego zmniejszenia
lub nie podejmowa tych dziaa, jeli jest ono bardzo mae.
Ryzyko resztkowe to ryzyko, jakie pozostaje po zastosowaniu rodkw bezpieczestwa
(wedug PNEN1050: 1999 Maszyny, Bezpieczestwo. Zasady oceny ryzyka).
Prawdopodobiestwo to moliwo wystpienia niekorzystnych skutkw zdrowotnych
dla pracownika, na ktrego oddziaywaj czynniki szkodliwe (choroba) lub niebezpieczne
(wypadek) (wedug Polskiej Normy PNN18002:2000. Systemy zarzdzania
bezpieczestwem higien pracy. Oglne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego), zaley od:
czstotliwoci i czasu naraenia (ekspozycji) na dziaanie zagroe,
sposobu ujawnienia si zagroenia: szybko czy powoli, czy s wczeniej sygnay
pojawienia si zagroenia, czy mona si przed nimi ustrzec,
technicznych i ludzkich moliwoci uniknicia lub ograniczenia skutkw (np. przez
zmniejszenie prdkoci urzdzenia, doprowadzenie do zgodnoci ze standardami
bezpieczestwa, moliwoci czowieka uniknicia skutkw zagroenia), co wynika
z technik przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego.
Zagroenie to stan rodowiska pracy mogcy spowodowa wypadek lub chorob
(wedug Polskiej Normy PNN18002:2000. Systemy zarzdzania bezpieczestwem higien
pracy. Oglne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego).
Zagroenie znaczce to zagroenie mogce spowodowa powane i nieodwracalne
uszkodzenie zdrowia lub mier, wystpujce w szczeglnoci podczas wykonywania prac
szczeglnie niebezpiecznych lub w sytuacjach powanych awarii (wedug Polskiej Normy
PNN18001:2004. Systemy zarzdzania bezpieczestwem higien pracy. Wymagania).
6
Zagroeniem znaczcym bdzie wykonywanie pracy na wysokoci, z ktrej upadek moe
spowodowa miertelne obraenia.
rodowisko pracy to warunki rodowiska materialnego (okrelonego czynnikami
fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w ktrych odbywa si proces pracy ( 2 pkt 11
rozporzdzenia Ministra pracy i Polityki Socjalnej z 26 wrzenia 1997 r. w sprawie oglnych
przepisw bezpieczestwa i higieny pracy; Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).
rodowiskiem pracy pracownika zatrudnionego przy obsudze lub naprawie pojazdu
samochodowego s warunki panujce w warsztacie obsug i napraw pojazdw okrelone
poziomem haasu, temperatur i wilgotnoci powietrza, nateniem owietlenia, wielkoci
zapylenia powietrza.
Stanowisko pracy to przestrze pracy, wraz z wyposaeniem w rodki i przedmioty
pracy, w ktrej pracownik lub zesp pracownikw wykonuj prac (wedug Polskiej Normy
PNN18001:2004. Systemy zarzdzania bezpieczestwem higien pracy. Wymagania).
4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Jaki stan rodowiska pracy nazywamy zagroeniem?
2. Kto ma wpyw na ksztatowanie warunkw w rodowiska pracy?
3. Jakie zdarzenia okrelaj ryzyko zawodowe?
4. Jakie znasz rodzaje ryzyka zwizanego z wykonywan prac?
5. Jakie czynniki okrelaj stan rodowiska pracy?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Sformuuj definicje poj wykorzystywanych przy ocenie ryzyka zawodowego.
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) przeanalizowa podstawowe pojcia stosowane przy ocenie ryzyka zawodowego,
2) zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) przedstawi uoy z puzzli okrelenia poj: ryzyko zawodowe, ryzyko pocztkowe,
ryzyko resztkowe, zagroenie, zagroenie znaczce, stanowisko pracy, rodowisko pracy,
i inne,
4) przeprowadzi w zespole analiz wiczenia,
5) zaprezentowa prac indywidualn i w zespole na forum grupy.
Wyposaenie stanowiska pracy:

puzzle z pojciami 1 egzemplarz dla ucznia, puzzle pocite w okrelony sposb kartki
z zapisanymi na nich okreleniami (okrelenie jednego pojcia moe znajdowa si na
dwu lub wikszej iloci czci puzzli), kartki wszystkich poj powinny by tak samo
pocite aby pasoway do siebie i nie uatwiay swoj form wykonania wiczenia,
przybory do pisania,
foliogramy lub plakaty z zapisanymi pojciami,
rzutnik pisma do foliogramw.
7
wiczenie 2
Scharakteryzuj rodowisko pracy dowolnego stanowiska pracy.
1) dokona wyboru stanowiska pracy,
2) przeprowadzi analiz warunkw rodowiska okrelajc czynniki fizyczne wystpujce na
stanowisku pracy,
3) przeprowadzi analiz warunkw rodowiska okrelajc czynniki biologiczne
wystpujce na stanowisku pracy,
4) przeprowadzi analiz warunkw rodowiska okrelajc zapylenie powietrza na
stanowisku pracy,
5) przedstawi opis stanowiska pracy okrelajc warunki panujce w pobliu i na stanowisku
pracy w opisie powinny pojawi si okrelenia: poziomu haasu, temperatury
i wilgotnoci powietrza, natenia owietlenia, wielkoci zapylenia powietrza,
7) zaprezentowa prac indywidualn i w zespole na forum grupy,
8) oceni umiejtno charakteryzowania rodowiska pracy.

film przedstawiajcy prac na stanowisku pracy (np. fryzjera, kasjerki w supermarkecie,
tokarza na wydziale obrbki skrawaniem, pracownika odlewni i innych zawodw),
odtwarzacz DVD i telewizor lub stanowisko komputerowe z rzutnikiem multimedialnym,
przybory do pisania.
4.1.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie rodowiska pracy?
2) okreli kto ma wpyw na ksztatowanie warunkw w rodowisku pracy?
3) wymieni zdarzenia okrelajce ryzyko zawodowe?
4) wymieni rodzaje ryzyka zawodowego?
5) scharakteryzowa czynniki okrelajce stan rodowiska pracy?
8
4.2. Kryteria i metody oceny ryzyka zawodowego
Proces oceny ryzyka jest szeregiem logicznych krokw umoliwiajcych
w uporzdkowany sposb badanie zagroe. Ryzyko zawodowe mona szacowa ilociowo
i jakociowo.
Szacowanie ilociowe moe by prowadzone, gdy ma si do dyspozycji odpowiedni
liczb danych statystycznych, dotyczcych iloci, rodzaju wypadkw przy pracy, zdarze
niebezpiecznych, chorb zawodowych, czasu naraenia na czynniki rodowiska pracy, liczby
zatrudnionych itp. Dane te powinny spenia wymagania statystyki. Nawet jeeli prowadzi si
tak baz danych, to kada zmiana na stanowisku pracy moe spowodowa, ze posiadane
informacje nie bd odpowiada rzeczywistoci, bo zmiany na stanowisku pracy zmieniaj
ocen ryzyka zawodowego. Ta przyczyna eliminuje zastosowanie metod ilociowych do
oceny ryzyka zawodowego. Nastpn przyczyn maej popularnoci stosowania metod
ilociowych jest ich skomplikowanie i pracochonno. Wyjtek jest wartociowanie ryzyka
zwizanego z czynnikami mierzalnymi wg normy PNN18002. Metody te nadaj si do
oceny niezawodnoci i bezpieczestwa w procesach technologicznych.
Do oceny ryzyka zawodowego stosowane s metody jakociowe. W metodach tych ocena
ryzyka zawodowego jest ocen subiektywn. Przygotowanie potrzebnych informacji,
profesjonalizm i rzetelno prowadzcego ocen ryzyka s niezbdne do zblienia oceny do
rzeczywistego prawdopodobiestwa zaistnienia niepodanych zdarze zwizanych z prac.
Metody oceny ryzyka zawodowego opisywane w literaturze mona podzieli na:
1. Metody indukcyjne. Wnioski oglne wynikaj z przesanek bdcych ich szczeglnymi
przypadkami. Po przeprowadzeniu obserwacji i ewentualnych eksperymentw stosuje si
uoglnienia i formuuje hipotezy. Zasady, ktre mona zastosowa w innych przypadkach
tworzy si po weryfikacji uoglnie i hipotez. Do tego typu metod mona zaliczy, np.
wstpn analiz zagroe (PHA), matryc ryzyka 5 (wg normy IEC 30039).
2. Metody dedukcyjne. Analizy dokonuje si zgodnie z zasad wynikania logicznego, czyli
kade nastpne stwierdzenie wynika z poprzedniego. Metoda znana jest jako metoda ,,od
ogu do szczegu".
3. Metody ilociowe. Metody wykorzystujce rachunek prawdopodobiestwa. Szacowania
dokonuje si przy zaoeniu penego dostpu do danych statystycznych, np. dotyczcych
iloci i rodzajw wypadkw przy pracy i innych zdarze niebezpiecznych (potencjalnie
wypadkowych), chorb zawodowych, czynnikw szkodliwych w rodowisku pracy,
czasu naraenia na czynniki rodowiska pracy, liczby zatrudnionych itd. Metody
ilociowe noszce te nazw "metod precyzyjnych", znalazy zastosowanie do
szacowania:
iloci zdarze wystpujcych w okrelonym przedziale czasowym,
prawdopodobiestwa wystpienia zdarze,
skutkw,
prawdopodobiestwa wystpowania skutkw,
wartociowania ryzyka,
podczas rnych wypadkw i awarii mogcych wystpi w przedsibiorstwie, a take
mogcych mie istotne znaczenie oraz wpyw na zatrudnionych pracownikw i/lub na
spoeczestwo.
2. Metody jakociowe. Metody te stosuje si najczciej wwczas, gdy brak jest dostpu do
danych (np. opisanych powyej w ust. 3), ktre pozwalaj na wiarygodne ilociowe
szacowanie ryzyka lub, gdy nie jest wskazane stosowanie skomplikowanych metod
ilociowych. Do tego typu metod mona zaliczy metody typu: graf ryzyka
9
i wskanikowa, np. graf ryzyka 1, wskanik ryzyka (Risk Score), wskanik ryzyka 2, pi
krokw do oceny ryzyka (Pi Krokw) itd.
Do metod systematycznej analizy zagroe i szacowania ryzyka, zgodnie z zacznikiem

B normy PNEN 1050:1999 nale:
wstpna analiza zagroe PHA (ang. Preliminary Hazard Analysis),
metoda ,,COGDY" (ang. WHAT IF),
analiza rodzajw uszkodze i ich skutkw FMEA (ang. Failure Mode and Effects
Analysis),
symulacja defektw w systemach sterowania,
metoda systematycznej analizy ryzyka MOSAR (ang. Method Organized for a Systematic
Analysis of Risks),
analiza drzewa bdw FTA (ang. Fault Tree Analysis),
metoda DELPHI.
W szacowaniu ryzyka powinno si uwzgldni:

wszystkie osoby zagroone, operatorzy i inne osoby, ktre, w rozsdny, dajcy si
przewidzie sposb mog by naraone na oddziaywanie maszyny,
znaczenie moliwej szkody,
rodzaj, czsto i czas naraenia,
czynnik ludzki (wspdziaanie czowieka z maszyn, wspdziaania ludzi, aspekty
psychologiczne, zdolnoci naraonych osb itd.),
niezawodno funkcji bezpieczestwa,
moliwo udaremnienia dziaania lub obejcia rodkw bezpieczestwa,
mono utrzymania rodkw bezpieczestwa w naleytym stanie,
informacje dotyczce uytkowania.
Wstpna analiza zagroe PHA

Wstpna analiza zagroe PHA (ang. Preliminary Hazard Analysis) jest metod
indukcyjn pozwalajca na jakociowe oszacowanie ryzyka i obejmuje 4 etapy:
1. Okrelenie granic obiektu (charakterystyki stanowiska pracy), dla ktrego wykonywana
jest ocena ryzyka.
2. Sporzdzenie listy zidentyfikowanych zagroe.
3. Oszacowanie ryzyka, tzn. okrelenie moliwych strat poprzez stopie szkd
S i prawdopodobiestwo zdarzenia P z jakim szkody mog wystpi.
4. Wartociowanie ryzyka wyraone poprzez wskanik ryzyka W okrelony wzorem:
W=SxP
gdzie: S stopie szkd;
P prawdopodobiestwo szkd zdarzenia.
Poziomy stopnia szkd S:
1. Znikome urazy, lekkie szkody.
2. Lekkie obraenia, wymierne szkody.
3. Cikie obraenia, znaczne szkody.
4. Pojedyncze wypadki miertelne, cikie szkody.
5. Zbiorowe wypadki miertelne, szkody na bardzo du skal na terenie zakadu.
6. Zbiorowe wypadki miertelne, szkody na du skal poza terenem zakadu.
Poziomy prawdopodobiestwa szkd P:

1. Bardzo nieprawdopodobne.
10
2. Mao prawdopodobne, zdarzajce si raz na 10 lat.
3. Dorane wydarzenia, zdarzajce si raz w roku.
4. Dosy czste wydarzenia, zdarzajce si raz w miesicu.
5. Czste, regularne wydarzenia, zdarzajce si raz w tygodniu.
6. Due prawdopodobiestwo wydarzenia.
W= 1 3 ryzyko akceptowalne,
W= 4 9 dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka,
W= 10 25 (36) ryzyko niedopuszczalne wymagane zmniejszenie ryzyka.
Tabela 1. Matryca wartociowania ryzyka [15]

Matryca wartociowania ryzyka
P prawdopodobiestwo
szkd
Poziom 1 2 3 4 5 6
1 1 2 3 4 5 6
S 2 2 4 6 8 10 12
3 3 6 9 12 15 18
stopie 4 4 8 12 16 2 24
szkd
5 5 10 15 20 25 30
6 6 12 18 24 30 36
Risk score
Jest metod jakociow, wskanikow, w ktrej wartociowanie ryzyka opisuje
wyraenie:
R=SxExP
gdzie:
R ryzyko
S, E i P parametry ryzyka:
S potencjalne skutki zagroenia,
E ekspozycja na zagroenie,
P prawdopodobiestwo wystpienia zagroenia.
Tabela 2. Ocena potencjalnych skutkw zagroenia [15]
Warto Opis
Strata
S Straty ludzkie Straty materialne
100 Powana katastrofa Wiele ofiar miertelnych powyej 30 mln PLN
40 Katastrofa Kilka ofiar miertelnych 330 mln PLN
15 Bardzo dua Ofiara miertelna 0,33 mln PLN
7 Dua Cikie uszkodzenia ciaa 30300 tys. PLN
3 rednia Absencja 330 tys. PLN
1 Maa Udzielenie pierwszej pomocy do 3 tys. PLN
11
Tabela 3. Ocena ekspozycji na zagroenie [15]
Warto E Opis
10 Staa
6 Czsta (codziennie)
3 Sporadyczna (raz na tydzie)
2 Okazjonalna (raz na miesic)
1 Minimalna (kilka razy w roku)
0,5 Znikoma (raz na rok)
Tabela 4. Ocena prawdopodobiestwa wystpienia zagroenia [15]

Warto Szansa w
Opis
P %
10 Bardzo prawdopodobne 50
6 Cakiem moliwe 10
Mao prawdopodobne, ale
3 1
moliwe
1 Tylko sporadycznie moliwe 103
0,5 Moliwe do pomylenia 104
0,2 Praktycznie niemoliwe 105
0,1 Tylko teoretycznie mozliwe 106
Tabela 5. Orientacyjna jakociowa ocena ryzyka dla metody [15]
Warto
Opis
ryzyka R
Poniej 1,5 Zaniedbywalne
1,548 Akceptowalne
48270 rednie
2701440 Powane
Powyej 1440 Nieakceptowalne
Kategorie ryzyka zawodowego:

ryzyko zaniedbywane adne dziaanie nie jest potrzebne,
ryzyko akceptowalne dziaania profilaktyczne nie s potrzebne,
ryzyko rednie dziaania profilaktyczne s wskazane, ale naley wzi pod uwag
koszty i uzyskane efekty (powinno zosta ograniczone w przecigu 36 miesicy),
ryzyko powane tej sytuacji praca nie moe zosta rozpoczta. W przypadku prac ju
wykonywanych, ryzyko powinno zosta zredukowane w okresie 13 miesicy
w zalenoci od liczby osb naraonych,
ryzyko nieakceptowane praca nie moe zosta rozpoczta ani kontynuowana, dopki
ryzyko nie zostanie zredukowane do poziomu akceptowalnego.
12
Metoda Co gdy
Metoda Co gdy (ang. WHAT IF) jest technik zblion do burzy mzgw. Czsto
jest stosowana we wczesnych etapach ycia obiektu i cieszy si dobr opini. Zesp 35
osobowy dyskutuje na temat moliwych niepodanych zdarze. Pytania stawiane w trakcie
dyskusji mog dotyczy rnych obszarw i s formuowane na podstawie dowiadczenia,
istniejcych rysunkw, schematw oraz procedur.
Okrela si moliwe sytuacje wypadkowe, ich konsekwencje oraz istniejce rodki
ochronne. Wynikiem jest najczciej lista pyta i odpowiedzi, lista zidentyfikowanych
sytuacji niebezpiecznych i ich moliwych skutkw lub scenariusze zdarze, ich
konsekwencje, rodki bezpieczestwa i moliwe warianty dziaa zmierzajcych do redukcji
ryzyka.
Analiza Co gdy bywa czasami czona z listami kontrolnymi. Jest to poczenie burzy
mzgw z usystematyzowanym dziaaniem stosowanym w metodzie listy kontrolnej.
Za pomoc list kontrolnych nie zawsze mona zidentyfikowa wszystkie sytuacje
niebezpieczne. Metoda Co gdy za zachca zesp do rozwaania zdarze potencjalnie
wypadkowych i ich konsekwencji. Wynikiem takiej analizy s tabele moliwych sytuacji
niebezpiecznych wraz z ocen ich przewidywanych skutkw, wykazy rodkw
bezpieczestwa i dziaa koniecznych do redukcji ryzyka. Mona take zaczy listy
kontrolne i sowne opisy sytuacji.
Metoda rodzajw uszkodze i ich skutkw FMEA

W metodzie rodzajw uszkodze i ich skutkw FMEA (ang. Failure Mode and Effects
Analysis) skadowym elementom systemu przypisuje si moliwe defekty (awarie),
a nastpnie okrela si czstotliwo i analizuje skutki i konsekwencje defektu. Metoda ta
moe by prowadzona na trzech poziomach:
poziom wysoki analizuje awarie systemu,
poziom redni analizuje podsystemy,
poziom niski analizuje elementy skadowe.
Metoda FMEA jest czasochonna i droga, poniewa dla kadego elementu skadowego
trzeba okrela wszystkie moliwe awarie. Prowadzi to czsto do rozpatrywania wielu
nieistotnych awarii. Analiz rozpoczyna si od caego systemu, przechodzc stopniowo do
jego czci skadowych, lub (czciej) od rozpatrywania poszczeglnych elementw, skd
nastpnie przechodzi si w gr do poziomu caego systemu.
13
Metoda kalkulatora ryzyka
Rys. 1. Kalkulator ryzyka [15]
Metoda ta naley do prostych i szybkich metod okrelania ryzyka. Polega ona na

umieszczeniu na przygotowanym nomogramie punktw dla przyjtego prawdopodobiestwa
zdarzenia oraz czstotliwoci dostpu do strefy niebezpiecznej i czasu przebywania w tej
strefie, by dla zaoonych skutkw zdarzenia otrzyma poziom ryzyka. W tej metodzie
ustalono cztery nastpujce poziomy ryzyka:
A wysoki ryzyko nie moe by akceptowane pod adnym warunkiem,
B istotny poziom ryzyka powinien by zmniejszony tak dalece jak to jest praktycznie
moliwe,
C umiarkowany ryzyko moe by zaakceptowane, jeeli koszty jego redukcji
przewyszaj warto korzyci,
D niski ryzyko moe by zaakceptowane bez podejmowania rodkw prewencyjnych.
Ocena ryzyka zawodowego wedug Polskiej Normy PNN18002

Normalizacyjna Komisja Problemowa dziaajca przy Centralnym Instytucie Ochrony
Pracy opracowaa norm PNN18002 dotyczc wytycznych do oceny ryzyka zawodowego.
Wytyczne zawarte w tabeli 6 Zasady szacowania ryzyka zawodowego stosuje si przede
wszystkim do oceny ryzyka zwizanego z oddziaywaniem czynnikw niebezpiecznych
(gwnie mechanicznych). W odniesieniu do czynnikw szkodliwych, ktrych oddziaywanie
zaley od wartoci charakterystycznych dla nich parametrw i dla ktrych ustalono wartoci
14
graniczne (NDS i NDN), ryzyko mona oceni od razu jako mae (M) wyniki pomiarw
poniej 0,5 NDN i 0,5 NDS, rednie () 0,5 do 1 NDS, NDN lub due (D) powyej NDS
i NDN.
Tabela 6. Zasady szacowania ryzyka zawodowego [15]

Ciko nastpstw
Prawdopodobiestwo maa rednia dua
Mao mae mae rednie
prawdopodobne 1 1 2
mae rednie due
Prawdopodobne
1 2 3
Wysoce rednie due due
prawdopodobne 2 3 3
Do nastpstw o maym stopniu szkodliwoci zalicza si zaburzenia stanu zdrowia

prowadzce do chwilowego zego samopoczucia i niepowodujce dugotrwaych dolegliwoci
i absencji w pracy. Nastpstwa o rednim stopniu szkodliwoci to: zranienia, oparzenia I i II
stopnia na niewielkiej powierzchni ciaa, proste zamania itp. oraz choroby zawodowe
powodujce niewielkie, ale dugotrwae lub nawracajce okresowo dolegliwoci. Tego typu
nastpstwa s zwizane z krtkimi okresami absencji. Do nastpstw o duym stopniu
szkodliwoci nale: amputacje, skomplikowane zamania, cikie zatrucia, wypadki
miertelne, choroby zawodowe powodujce cikie i stae dolegliwoci i/lub mier.
Zasady oceny ryzyka zwizanego z oddziaywaniem okrelonego czynnika i wynikajce
z niej oglne zalecenia dotyczce dziaa majcych na celu eliminacj lub ograniczenie
poziomu ryzyka przedstawiono w tabeli 7.
Tabela 7. Ocena ryzyka i wynikajce z niej zalecenia [15]

Poziom
Ocena ryzyka Niezbdne dziaania i czas ich przeprowadzenia
ryzyka
Planowana praca nie moe by rozpoczta ani
Ryzyko kontynuowana do czasu zredukowania ryzyka do
Bardzo
niedopuszczalne poziomu dopuszczalnego (chyba, e wykonywanie
due
(nieakceptowane) pracy w tych warunkach konieczne jest dla ratowania
ycia ludzkiego)
Jeeli ryzyko zawodowe jest zwizane z prac ju
wykonywan, dziaania w celu jego zmniejszenia
Ryzyko
Ryzyko naley podj natychmiast (np. przez zastosowanie
niedopuszczalne
due rodkw ochronnych), planowana praca nie moe by
(nieakceptowane)
rozpoczta do czasu zmniejszenia ryzyka
zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Zaleca si zaplanowanie i podjcie dziaa, ktrych
celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego. Naley
Ryzyko uwzgldni koszty i okreli czas jego redukcji.
Ryzyko
dopuszczalne Naley rozway moliwo wprowadzenia lepszych
rednie
(akceptowane) rozwiza, z uwzgldnieniem rachunku
ekonomicznego. Wymagana jest staa kontrola
ryzyka.
15
Zaleca si rozwaenie moliwoci dalszego
Ryzyko
Ryzyko zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego lub
dopuszczalne
mae konieczne jest zapewnienie, e ryzyko pozostaje
(akceptowane)
najwyej na tym samym poziomie.
Ryzyko Ryzyko Nie jest konieczne prowadzenie adnych dziaa.
bardzo dopuszczalne
mae (akceptowane)
Podstawowym dokumentem dotyczcym ryzyka zawodowego jest karta oceny ryzyka

zawodowego. W karcie istotne jest pokazanie wielkoci ryzyka pocztkowego, czyli bez
stosowania rodkw profilaktycznych i ryzyka resztkowego, czyli tego, ktre pozostaje po
zastosowaniu zabezpiecze. Wybr wzoru opracowania karty oceny ryzyka zawodowego
naley do pracodawcy. Nie jest on okrelony ani w Polskiej Normie PNN18002:2000
System zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy. Oglne wytyczne do oceny ryzyka
zawodowego, ani w poszczeglnych metodach oceny ryzyka zawodowego.
W karcie oceny ryzyka zawodowego naley wpisywa tylko te rodki profilaktyczne,
ktre w firmie s wprowadzone do stosowania i s dostpne dla tych pracownikw, ktrym s
niezbdne do bezpiecznego wykonywania pracy.
16
Tabela 8. Karta oceny ryzyka zawodowego [11]
........................................
(piecz pracodawcy)
Karta oceny ryzyka zawodowego wedug Polskiej Normy PNN18002:2000

System zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy.
Oglne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego,
w skali 5stopniowej na stanowisku........................................
Dziaania
zabezpieczajce,
Ciko Ocena
Lp. Zagroenie profilaktyczne Prawdopodobiestwo Ryzyko
nastpstw ryzyka
i zapobiegajce
(bariery)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Opracowali:
1. .................................................................................................
2. .................................................................................................
3. .................................................................................................
(data, stanowisko, imi, nazwisko i podpis
skad zespou oceniajcego)
O ryzyku zostaem poinformowany:
.......................................................................................
(data, stanowisko, imi, nazwisko i podpis)
Zaakceptowa:
.......................................................................................
(data, stanowisko, imi, nazwisko i podpis)
17
Metoda drzewa bdw FTA
W ocenie wypadkw, w analizie ryzyka i niezawodnoci jest stosowane drzewo bdw
(ang. Fault Tree Analysis), ktre jest logicznym przedstawieniem zalenoci midzy
wydarzeniem krytycznym i przyczynami powodujcymi to wydarzenie.
Drzewo bdw jest modelem przedstawiajcym stany elementw systemu (wydarzenia
podstawowe) i pocze midzy tymi wydarzeniami a wydarzeniem szczytowym. W analizie
ryzyka zdarzenie szczytowe moe by zaoone lub zidentyfikowane za pomoc innych
metod, a nastpnie wszystkie kombinacje mogce prowadzi do tego wydarzenia s
przedstawiane w logicznej postaci drzewa bdw. Symbole graficzne uywane do
zilustrowania pocze midzy wydarzeniami s bramkami logicznymi. Najczciej
stosowane symbole to:
prostokt informacyjny sucy do opisu stanu.
wydarzenie podstawowe, dalej ju nie rozwijane.
bramka i (AND); wydarzenie powyej bramki zachodzi, jeeli zajd wszystkie

wydarzenia wejciowe jednoczenie.
bramka lub (OR); wydarzenie powyej bramki ma miejsce, jeli zajdzie

dowolne zdarzenie wejciowe.
wydarzenie nierozwinite; nie jest dalej badane z braku informacji lub jego
skutki s nieznaczne.
Analiza drzewa bdw jest zwykle wykonywana wg nastpujcej procedury:

1. Zdefiniowanie problemu i ogranicze, okrelenie zdarzenia szczytowego.
2. Zbudowanie drzewa bdw.
3. Minimalizacja drzewa bdw.
4. Analiza jakociowa.
5. Analiza ilociowa.
W trakcie analizy ilociowej, ktra jest jedn z zalet metody drzewa bdw, dokonuje si
oszacowania prawdopodobiestw poszczeglnych wydarze, a nastpnie stosujc
odpowiednie wyraenia arytmetyczne oblicza si prawdopodobiestwo zdarzenia
18
szczytowego. Wpyw zmian w procesie lub urzdzeniu na prawdopodobiestwo wystpienia
wydarzenia szczytowego daje si atwo okreli, co powoduje, e metoda ta uatwia dobr
alternatywnych rodkw ochronnych. Zalet drzewa bdw jest to, e wiele niedoskonaoci
badanego systemu moe by ujawnionych i skorygowanych w czasie budowy schematu
logicznego (rys. 2).
Rys. 2. Przykad drzewa bdw
Metoda drzewa ryzyka i przeocze kierownictwa MORT

Do budowy struktur logicznych jakociowo-ilociowej analizy ryzyka moe by przyjta
systematyka stosowana w metodzie MORT (ang. Management Oversight and Risk Tree).
W analizie MORT wykorzystuje si takie narzdzia analityczne jak: blokowy schemat
przyczynowo skutkowy zdarzenia, analiz przepywu energii oraz barier (nie kontrolowany
przepyw energii przy braku szeroko pojtych barier moe prowadzi do wypadku), oraz tzw.
pozytywne drzewo MORT powstae z drzewa bdw przez zamian typu bramek logicznych
(AND na OR i odwrotnie).
19
Metoda analizy przyczyn i skutkw CCA
Inn metod o charakterze jakociowo-ilociowym jest metoda analizy przyczyn
i skutkw (ang. Cause Consequence Analysis CCA), w ktrej wystpuje dziaanie
indukcyjne stosowane w analizie drzewa zdarze oraz dziaanie dedukcyjne jak w analizie
drzewa bdw. W wyniku przeprowadzonej analizy otrzymuje si diagram (drzewo)
przyczyn i skutkw. Diagram ten przedstawia sekwencje wydarze w rozpatrywanym
systemie, przed wydarzeniem krytycznym i po nim. Jako wydarzenie krytyczne moe by
rozpatrywana zarwno awaria systemu technicznego, jak i bd czowieka. W budowaniu
sekwencji wydarze uwzgldnia si wpyw zabezpiecze i dziaanie funkcji bezpieczestwa
majcych zapobiega wystpieniu wydarzenia krytycznego. Zalenie od celw analiza CCA
moe by prowadzona w ujciu jakociowym lub ilociowym lub moe czy oba te
podejcia.
Metoda studium zagroe i zdolnoci operacyjnych HAZOP

Jest to usystematyzowana technika suca do identyfikacji zagroe w duych
instalacjach i zakadach przemysowych oraz badania zdolnoci operacyjnych. Identyfikuje
si gwne zagroenia i problemy funkcjonowania zwizane z nowym procesem. HAZOP
stosuje usystematyzowany zesp sw kluczowych (hase), nad ktrymi jest prowadzona
dyskusja i w konsekwencji stawiane s zadania poprawiajce sytuacj i wyznaczane osoby
odpowiedzialne za wykonanie tych zada. HAZOP wymaga duej wiedzy o przebiegu
procesu, oprzyrzdowaniu i prowadzonych operacjach. Metoda HAZOP jest cile
uporzdkowana i stosuje specyficzne hasa zwizane z parametrami eksploatacyjnymi,
wskazujcymi na odchylenia od normalnego funkcjonowania, przyczyny odchyle oraz ich
nastpstwa.
Badany obiekt jest dzielony na mniejsze elementy i kady z tych elementw jest
rozpatrywany oddzielnie. Przyjmuje si kolejno parametry (fizyczne lub chemiczne), np.
natenie przepywu, temperatura, cinienie, skad chemiczny, itp., dotyczce analizowanego
fragmentu instalacji, oraz hasa, z ktrych wynikaj odchylenia od zaoe projektu:
odchylenie = parametr + haso
Nastpnie dyskutuje si nad skutkami wystpienia odchyle dla procesu, pracownikw,

rodowiska i okrela wnioski lub zalecenia umoliwiajce popraw stanu bezpieczestwa.
Ustala si, ktre ze zidentyfikowanych zagroe lub problemw operacyjnych nios ze sob
najwiksze ryzyko i wymagaj zmian w projekcie, procedurach, itp. Ustalane s take
kierunki i obszary dalszych analiz ryzyka. Wnioski z dyskusji zespou zawieraj wykazy
zdarze, ich efekty, zalecane rodki bezpieczestwa dla kadego fragmentu rozpatrywanej
instalacji lub procesu, ujte zwykle w postaci tabel.
Metoda przepywu energii

Metoda ta polega na rozpatrzeniu wszelkich moliwych rodzajw energii wystpujcych
na ocenianym stanowisku pracy i ocenie skutkw nie kontrolowanego przepywu energii.
Metoda odchyle
Metoda ta polega na rozpatrywaniu moliwych odchyle (technicznego, eksploatacyjnego
lub czynnoci) od stanu normalnego i okreleniu potencjalnych skutkw tych odchyle.
Aby wybra odpowiedni metod analizy ryzyka, naley ustali zakres prowadzenia
analizy i stopie jej szczegowoci oraz charakter wynikw, jakie chcielibymy osign.
20
Wybrana metoda powinna spenia nastpujce wymagania:
dawa wyniki (weryfikowalne i powtarzalne) zrozumiae dla osb decydujcych
o zarzdzaniu ryzykiem,
powinna by atwa w uyciu,
powinna by adekwatna dla rozwaanego obiektu.
Dokonujc wyboru okrelonej metody analizy naley przede wszystkim wzi pod uwag
jej cel oraz rodzaj analizowanego obiektu, procesu lub stanowiska, dostpno informacji
oraz kwalifikacje zespou oceniajcego. Rozway naley nastpujce cechy badanego
obiektu:
wielko i typ obiektu,
faz rozwoju (ycia) obiektu,
zagroenia dla obsugi stwarzane przez obiekt,
liczb osb naraonych na zagroenia.
Ustalenie celu analizy i charakteru oczekiwanych wynikw pozwoli na wybr metody
z grupy metod ilociowych lub jakociowych. Ustalenie stopnia szczegowoci umoliwi
wybranie metody, ktra pozwoli na analiz ryzyka adekwatn do kryteriw oceny
i podejmowania decyzji o redukcji ryzyka na stanowiskach pracy. czy te w skali
przedsibiorstwa. Wielko obiektu podlegajcego analizie ryzyka determinuje wybr metody
najlepiej speniajcej postawione zadania. Due obiekty przemysowe wymagaj metod oceny
globalnej, dajcych najczciej wyniki o charakterze jakociowym, np. HAZOP, FMEA,
CCA, listy kontrolne. Dla poszczeglnych fragmentw instalacji czy urzdze technicznych
bardziej odpowiednie s ilociowe metody oparte na strukturach drzewiastych, umoliwiajce
okrelenie wartoci ryzyka w sposb liczbowy. W analizie ryzyka na stanowiskach pracy,
przy maszynach, powinno si stosowa metody ilociowe jako bardziej adekwatne do tego
typu obiektw ze wzgldu na charakter zagroe. Analiza ryzyka za pomoc metod
drzewiastych lub opartych na metodologii MORT, uzupenionych o modelowanie zachowa
czowieka lub oceny niezawodnoci ludzkiej, jest najbardziej odpowiednie dla stanowisk
pracy. Do szybkiego oszacowania ryzyka mog by stosowane metody kalkulatora ryzyka,
rne metody wskanikowe lub listy kontrolne.

1. Jakie metody mona stosowa do oceny ryzyka zawodowego?
2. Jakie zastosowanie maj metody ilociowe oceny ryzyka zawodowego?
3. Jakie s zalecane metody oceny ryzyka zawodowego?
4. Jakie dziaania powinny by przedsiwzite po stwierdzeniu wystpowania ryzyka
zawodowego redniego?
zawodowego powanego?
zawodowego akceptowalnego?
21
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Zaproponuj metod do oceny ryzyka zawodowego w okrelonym miejscu pracy.
Przedstaw tok postpowania podczas wykonywania oceny wybran metod.

1) opisa miejsce pracy,
2) sporzdzi list moliwych zagroe,
3) dokona analizy skutkw zagroe,
4) wybra metod oceny ryzyka zawodowego,
5) przedstawi tok postpowania przy ocenianiu ryzyka zawodowego wybrana metod,
7) zaprezentowa prac indywidualn i zespou na forum grupy,
8) podsumowa wykonane wiczenie.

karta z opisem miejsca pracy 1 egzemplarz dla ucznia (lub grupy 23 osobowej),
wiczenie 2
Dokonaj oceny ryzyka zawodowego w okrelonym miejscu pracy szacujc ryzyko
zawodowe wg PNN18002.

1) zgromadzi materiay i narzdzia do wykonania wiczenia,
2) dokona analizy warunkw w miejscu pracy,
3) wykona wstpn analiz zagroe,
4) okreli ciko nastpstw i prawdopodobiestwo wystpienia zagroe,
5) oszacowa ryzyko zawodowe,
6) przedstawi tok postpowania przy wykonywaniu oceny zawodowego wg PNN18002,
8) zaprezentowa prac zespou na forum grupy,

karta z opisem miejsca pracy 1 egzemplarz dla ucznia (lub grupy 23 osobowej),
karta oceny ryzyka zawodowego wedug Polskiej Normy PNN18002:2000
(1 egzemplarz dla ucznia lub 23 osobowej grupy),
22
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni metody stosowane do oceny ryzyka zawodowego?
2) okreli zastosowanie ilociowej metody oceny ryzyka zawodowego?
3) wymieni zalecane metody oceny ryzyka zawodowego?
4) wymieni dziaania, ktre powinny nastpi po stwierdzeniu
wystpowania ryzyka zawodowego redniego?
wystpowania ryzyka zawodowego powanego?
wystpowania ryzyka zawodowego akceptowanego?
23
4.3. Metody redukcji ryzyka zawodowego
Redukcja ryzyka polega na ograniczeniu oddziaywania poszczeglnych elementw
ryzyka i zapewnieniu jego zmniejszenia do poziomu akceptowalnego. W celu redukcji ryzyka
naley podj dziaania dotyczce:
wyeliminowania lub ograniczenia wpywu zidentyfikowanych zagroe,
zredukowania prawdopodobiestwa wystpienia urazu ciaa lub pogorszenia stanu
zdrowia,
zminimalizowania cikoci urazu.
Redukcja ryzyka jest elementem procesu oceny ryzyka. Dokonuje si jej, gdy ryzyko
resztkowe analizowanego procesu produkcyjnego, maszyny lub stanowiska pracy nie zostao
ograniczone do poziomu akceptowalnego. Naley przy tym kierowa si zasad, aby
w pierwszej kolejnoci eliminowa zagroenie w rodowisku pracy, co jest nierozerwalnie
zwizane z cikoci moliwego urazu. Nastpnie naley redukowa prawdopodobiestwo
wystpienia urazu ciaa lub pogorszenia stanu zdrowia.
Schemat postpowania przy ocenie ryzyka przedstawia algorytm dziaa przedstawiony
na rys. 3.
Rys. 3. Proces oceny ryzyka [15]
24
Proces redukcji ryzyka mona podzieli na na trzy etapy:
1. okrelenie wszelkie moliwych zmian, jakich mona dokona, aby obniy poziom
ryzyka,
2. oszacowanie ryzyka oraz dokonanie oceny ryzyka po wprowadzeniu zmiany,
3. zoptymalizowanie procesu redukcji ryzyka pod wzgldem kosztw
Schemat postpowania przy redukcji ryzyka przedstawia algorytm dziaa przedstawiony

na rys. 4.
Rys. 4. Proces redukcji ryzyka [15]
Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z 2 marca 2007 r.(Dz.U. z 2007 r. nr

49, poz.330) zmieniajce rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 wrzenia
1997 r. w sprawie oglnych przepisw bezpieczestwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr
169, poz. 1650 z pn. zm.) okrela sposoby ograniczania ryzyka zawodowego, w tym przez:
1. stosowanie nowych bezpieczniejszych rozwiza technicznych,
2. zastpowanie niebezpiecznych procesw technologicznych, urzdze, substancji i innych
materiaw bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,
3. nadawanie priorytetu rodkom ochrony zbiorowej przed rodkami ochrony indywidualnej,
4. instruowanie pracownikw w dziedzinie bezpieczestwa i higieny pracy, w tym
w zakresie wszystkich rodzajw szkolenia bhp oraz podnoszce kwalifikacje zawodowe.
25
Prowadzony proces ograniczania ryzyka zawodowego powinien by zintegrowany
z prowadzon przez pracodawc dziaalnoci gospodarcz i uwzgldnia odpowiedzialno
struktur organizacyjnych firmy za poszczeglne dziaania. Proces redukcji ryzyka
zawodowego rozpoczyna si od identyfikacji zagroe w miejscu pracy, ktra stanowi
podstaw dalszego efektywnego procesu ich redukcji.
Identyfikacj zagroe uatwia posugiwanie si przyjt klasyfikacj zagroe.
Wyrnienie dwch podstawowych cechy zagroe: czynnika zagraajcego i sytuacji
zagraajcej rwnie uatwia identyfikacj zagroe. Podstawowa rnica midzy tymi
dwoma cechami zagroe polega na tym, e obecno czynnika zagraajcego wskazuje na
stan istnienia warunkw pozwalajcych na to, aby mogo doj do zdarzenia zagraajcego
yciu lub zdrowiu. Przykadem jest istnienie na stanowisku pracy czynnikw mechanicznych,
chemicznych, fizycznych lub biologicznych, ktre mog powodowa uraz lub utrat zdrowia.
Istnienie czynnikw zagraajcych okrela sytuacj potencjaln, ktra sama nie jest
niebezpieczna. Natomiast sytuacja zagraajca okrela stan energetyczny czynnika, co
stwarza moliwo zaistnienia urazu.
Wyeliminowania lub ograniczenia wpywu zidentyfikowanych zagroe mona dokona
przez:
wyeliminowanie zagroe, gdy tylko jest to moliwe,
stosowanie oson, urzdze bezpieczestwa lub ochron zbiorowych, stosowanie rodkw
ochrony indywidualnej i procedur zapewniajcych bezpieczn prac.
Podczas identyfikacji zagroe naley posuy si uporzdkowan list sytuacji
zagraajcych, ktr wykorzystuje si do usprawnienia procesu analizy. Najczciej
spotykane sytuacje zagraajce to: pochwycenie, uderzenie, styczno, wpltanie, wyrzut,
upadek, polizgnicie, potknicie. Stawiajc pytania Czy istnieje moliwo wystpienia
wyej wymienionych sytuacji zagraajcych? oraz Czy na stanowisku pracy s obecne
elementy, ktre mog spowodowa tak sytuacj?, dokonujemy analizy zagroe na
stanowisku pracy z uwzgldnieniem ewentualnych skutkw, jakie mog wystpi w ich
wyniku. Nastpnym etapem po procesie identyfikacji zagroe jest proces ich eliminacji
uwzgldniajcy aktualny stan wiedzy zarwno na temat bezpieczestwa jak i nowych technik
produkcji i nowych technologii.
Najskuteczniejsza metoda eliminacji lub ograniczenia wpywu wystpujcych zagroe
polega na stosowaniu oson lub urzdze bezpieczestwa. S to rodki techniczne
pozwalajce na ograniczenie zagroenia lub jego eliminacj. rodki techniczne (np. bariery)
mog by skierowane na samo zagroenie. Mog one odgradza czowieka od zagroenia
bd te by ukierunkowane bezporednio na czowieka. Moe to by rwnie redukcja
energii, np. prdkoci ruchu elementw niebezpiecznych, ograniczenie si, wyeliminowanie
ostrych krawdzi. rodki techniczne nale do najbardziej rozpowszechnionych rodkw
redukcji ryzyka przez eliminacj zagroe. Mona je podzieli na urzdzenia odgradzajce
i urzdzenia nieodgradzajce.
Stosowanie urzdze odgradzajcych, stanowicych fizyczne bariery, zapobiega
dostpowi do stref niebezpiecznych. Technicznie s one realizowane w postaci barier i oson:
nastawnych, prostych blokujcych, blokujcych z ryglowaniem, staych i ruchomych.
Speniaj zadanie ochronne, a czasami rwnie sterujce. Dobr rodzaju oson do zagroe
powodowanych przez elementy ruchome jest zwizany z ich funkcj i koniecznoci dostpu
do stref niebezpiecznych.
Urzdzenia nieodgradzajce nie stanowi fizycznych barier przed dostpem do stref
niebezpiecznych, ale przez to, e s poczone z ukadem sterowania maszyny, zapobiegaj
wykonywaniu niebezpiecznych ruchw bd zapewniaj sygna do ich zatrzymania.
Technicznie s one realizowane za pomoc elektroczuych urzdze ochronnych (EUO),
ktre dziel si na bezdotykowe i czue na nacisk. Najczciej spotykane urzdzenia
26
bezdotykowe to kurtyny wietlne, urzdzenia pojemnociowe lub magnetyczne. Urzdzenia
czue na nacisk to maty, linki oraz przyciski podtrzymywane z reguy oburczne. Poniewa
nie stanowi one fizycznych barier przed dostpem do stref niebezpiecznych, ich dobr
i instalowanie wymaga starannej analizy zagroe przed zainstalowaniem i po nim.
rodki ochrony indywidualnej stanowi najwiksz pod wzgldem ilociowym grup
rodkw stosowanych do ograniczenia lub wyeliminowania zagroe na stanowisku pracy.
Naley dy do tego, aby wszelkimi sposobami ograniczy zagroenia oraz poziom
zwizanego z nimi ryzyka za pomoc dwu poprzednich sposobw. Gdy jednak nie jest to
moliwe, naley starannie dobiera rodki ochrony indywidualnej, kierujc si zasad
stosowania wycznie sprawdzonych, certyfikowanych wyrobw, ktre uzyskay akceptacj
jednostek do tego upowanionych w postaci certyfikatu na znak bezpieczestwa. Naley
pamita, e praca z uyciem ochron indywidualnych stanowi zawsze pewne obcienie
i ograniczenie komfortu w stosunku do warunkw pracy, gdy ich stosowanie nie jest
konieczne. Waciwy dobr rodkw ochrony indywidualnej zapewnia ograniczenie dziaania
czynnikw zagraajcych, a niekiedy stanowi ochron przed sytuacjami niebezpiecznymi.
Wane jest przestrzeganie zasad stosowania rodkw ochrony indywidualnej oraz
przeszkolenie pracownikw w ich stosowaniu.
Nastpnym rodkiem ochrony przed zagroeniami s rodki proceduralne. Naley do nich
zaliczy przede wszystkim przestrzeganie wymaga zawartych w przepisach i normach. Jest
to szczeglnie wane obecnie, gdy jako kraj stowarzyszony jestemy zobowizani do
przystosowania naszych przepisw do wymaga Unii Europejskiej (dyrektywy i normy).
Procedury pracy oraz instrukcje stanowiskowe powinny zawiera informacje dotyczce
zachowania rodkw bezpieczestwa na stanowisku pracy. Czsto jedynym sposobem
uniknicia zagroenia jest cise przestrzeganie procedury postpowania, w szczeglnoci gdy
wszelkie inne sposoby eliminacji zagroenia nie daj spodziewanych efektw. Do rodkw
tych naley zaliczy rwnie systemy pracy, ktre minimalizuj dostp do stref
niebezpiecznych oraz dokumentacj technicznoruchow wraz z instrukcjami obsugi
urzdze, szkolenia oraz informacje zwizane z bezpieczestwem dotyczce transportu,
przemieszczania i magazynowania surowcw, uruchamiania maszyn i procesw, eksploatacji,
konserwacji, przegldw i napraw, demontau i zomowania oraz sytuacji awaryjnych.
Poprawa bezpieczestwa pracy przez likwidowanie zagroe ju u rda ich
powstawania jest najlepszym sposobem w utrzymywaniu ocenionego ryzyka zawodowego na
podobnym poziomie a nawet na jego zmniejszanie. Aby zredukowa prawdopodobiestwo
wystpienia urazu ciaa lub pogorszenia stanu zdrowia, naley:
zmniejszy prawdopodobiestwo wystpienia zdarzenia niebezpiecznego,
zmniejszy czsto ekspozycji i skrci czas jej trwania,
zwikszy prawdopodobiestwo moliwoci uniknicia lub ograniczenia szkody przez
zwikszenie moliwoci technicznych lub moliwoci ludzkich.
Wyeliminowanie koniecznoci ekspozycji pracownikw na zagroenia podczas procesu
pracy oraz ograniczenie dostpu osb nie zwizanych funkcjonalnie z procesem produkcji jest
najwaciwszym sposobem na zmniejszenie prawdopodobiestwa wystpienia zdarzenia
niebezpiecznego. Brak funkcjonalnej obecnoci pracownikw w obrbie stref
niebezpiecznych jest najlepszym zabezpieczeniem przed zagroeniami. Moliwo tak
naley rozpatrywa zarwno w trakcie projektowania stanowiska pracy jak i podczas analizy
stosowania urzdze bezpieczestwa w celu osignicia redukcji ryzyka na stanowisku pracy.
Dokonujc analizy przed podjciem dziaa zmierzajcych do zapewnienia odpowiedniego
poziomu bezpieczestwa, naley rozpatrywa zarwno niezawodno elementw struktury
maszyny, jak i korzysta z analizy porwnawczej poziomu ryzyka na podobnych istniejcych
stanowiskach pracy. Pozwoli to na stworzenie systemu pracy oraz struktury stanowiska pracy
27
zapewniajcych minimalny dostp pracownika do stref niebezpiecznych i ograniczenie
potrzeby jego ingerencji w te strefy.
W celu zmniejszenia czstoci i czasu trwania ekspozycji pracownika na zagroenia
naley dy do:
ograniczenia koniecznoci dostpu do stref zagroenia (np. obsuga, instalacja,
nastawianie, konserwacja, naprawy itd.),
zmiany natury dostpu do stref zagroenia (np. rczne podawanie materiau obrabianego
do stref niebezpiecznych),
skrcenia czasu, jaki operator musi spdza w strefach niebezpiecznych, wynikajcego
z technologii wykonywanego zadania,
ograniczenia liczby osb, ktre musz operowa w strefach niebezpiecznych,
zmniejszenia czstotliwoci dostpu do stref niebezpiecznych.
Naley tak projektowa procesy produkcyjne, aby zminimalizowa zarwno czstotliwo
dostpu do stref niebezpiecznych, jak i czas ekspozycji na dziaanie czynnikw
niebezpiecznych. Tam, gdzie jest to moliwe, naley eliminowa czowieka z procesu
technologicznego.
Aby zwikszy prawdopodobiestwo moliwoci uniknicia lub ograniczenia szkody,
naley zwiksza moliwoci techniczne oraz moliwoci ludzkie. W tym celu trzeba
dokona analizy nastpujcych elementw:
uytkownika maszyny z uwzgldnieniem oceny koniecznego i istniejcego poziomu
wyszkolenia,
moliwoci ograniczenia prdkoci pojawienia si zagroenia,
moliwoci powikszenia wiadomoci ryzyka poprzez informacje oglne,
przeprowadzenie obserwacji, zapewnienie urzdze wskazujcych i sygnalizujcych,
uwzgldniania w ocenie predyspozycji czowieka do uniknicia wypadku (refleks,
zwinno, moliwo wycofania si lub ucieczki) oraz dobr i szkolenie personelu,
dowiadczenia praktycznego i wiedzy o maszynie lub o podobnych typach maszyn.
Ciko urazu mona zminimalizowa przez ograniczenie energii zdarzenia
niebezpiecznego. Przed podjciem decyzji o sposobie redukcji ryzyka naley rozway
nastpujce zagadnienia:
czci ciaa eksponowane na zagroenia urazowe,
naraenie organizmu na zagroenia rodowiskowe,
ciko urazw (w trakcie analizy naley przyjmowa zdarzenie o najgorszych
konsekwencjach),
zasig szkd: jedna czy wicej osb.
Rozpatrujc ciko szkd, naley korzysta z danych porwnawczych dotyczcych
wypadkw powstaych na takich samych lub podobnych stanowiskach pracy. Nastpnie
naley dokona wyboru metody minimalizacji energii zdarzenia niebezpiecznego. Jeeli nie
jest moliwe ograniczenie wielkoci niebezpiecznej energii u rda, naley przeanalizowa
moliwo zastosowania urzdze bezpieczestwa i ochron zbiorowych pozwalajcych na jej
ukierunkowanie. Jeli nadal jest moliwe wystpienie urazw, naley stosowa takie rodki
ochrony indywidualnej, ktre zmniejsz ciko urazu.
Dostosowywanie warunkw i procesw pracy do moliwoci pracownika fizjologii,
psychiki, biomechaniki (modzi starsi, kobiety mczyni, zdrowi niepenosprawni) ma
te bardzo duy wpyw na bezpieczestwo wykonywanej pracy.
28
Ograniczanie ryzyka zawodowego przy naraeniu na haas lub drgania mechaniczne
Dziaania pracodawcy zmniejszajce naraenie na haas lub drgania powinny

przewidywa:
1. stosowanie rozwiza technicznych,
2. stosowanie rodkw ochrony indywidualnej,
3. stosowanie rozwiza organizacyjnych.
Pracodawca podejmujc dziaania majce na celu ograniczenia naraenia na haas lub
drgania, powinien zapewni przede wszystkim stosowanie:
maszyn i innych urzdze technicznych powodujcych moliwie najmniejszy haas lub
drgania mechaniczne, nie przekraczajce dopuszczalnych wartoci,
procesw technologicznych nie powodujcych nadmiernego haasu i drga
mechanicznych,
rozwiza obniajcych poziom haasu lub drga mechanicznych w procesach pracy.
Jeeli mimo zastosowania na stanowiskach pracy wszelkich moliwych rozwiza
technicznych i organizacyjnych poziom haasu lub drga mechanicznych przekracza
dopuszczalne normy, pracodawca musi:
zaopatrzy pracownikw w rodki ochrony indywidualnej oraz zapewni ich stosowanie,
ograniczy czas ekspozycji na haas lub drgania mechaniczne, w tym zapewni rwnie
stosowanie przerw w pracy,
oznakowa strefy zagroone haasem, a take, gdy jest to uzasadnione ze wzgldu na
stopie zagroenia i moliwe, ograniczy dostp do tych stref przez ich odgrodzenie,
ustali przyczyny przekroczenia dopuszczalnego poziomu haasu lub drga
mechanicznych i opracowa oraz zastosowa program dziaa technicznych a take
organizacyjnych, majcy na celu skuteczne zmniejszenie naraenia pracownikw.
Dziaania pracodawcy zmniejszajce naraenie na drgania o dziaaniu miejscowym:
denie do tego, aby sia potrzebna do trzymania przedmiotu i wykonania pracy bya jak
najmniejsza,
konieczno stosowania odpowiednich maszyn i urzdze mechanicznych,
unikanie wykonywania pracy w niskiej temperaturze i w zawilgoconych rkawicach.
Obowizki pracownika zmniejszajce naraenie na haas lub drgania to:

1. korzystanie z przewidzianych przez konstruktora maszyny lub urzdzenia oraz
pracodawc rozwiza technicznych zmniejszajcych naraenie na haas lub drgania
mechaniczne,
2. praca narzdziami o waciwym stanie technicznym, dostosowanymi do rodzaju
wykonywanych czynnoci,
3. zapewnienie odpowiedniej sztywnoci obrabianych materiaw i wyposaenia stanowiska
pracy (np. stou roboczego), w celu uniknicia wzbudzania drga rezonansowych,
4. wykonywanie pracy w sposb nie powodujcy powstawania dodatkowych rde
dwiku,
5. sygnalizowanie przeoonym wadliwego dziaania wyposaenia, objawiajcego si
zwikszon wibracj lub zwikszonym poziomem emitowanego dwiku,
6. stosowanie przewidzianych harmonogramem przerw w pracy,
7. stosowanie przydzielonych rodkw ochrony indywidualnej przez cay czas naraenia na
haas lub drgania mechaniczne,
8. stosowanie si do zalece pracodawcy, dotyczcych wykonywania pracy w sposb
ograniczajcy naraenie na haas lub drgania mechaniczne.
Wystpuj rodzaje prac i czynnoci, przy ktrych pomimo przekroczenia w rodowisku
pracy dopuszczalnych wartoci normatywnych haasu stosowanie rodkw ochrony
29
indywidualnej suchu przez cay czas mogoby spowodowa wiksze zagroenie dla zdrowia
i bezpieczestwa pracownika ni rezygnacja z ich stosowania. Przykadem takich prac mog
by:
akcje ratownicze w celu ochrony ycia lub zdrowia ludzkiego,
kierowanie pojazdami samochodowymi, cignikami rolniczymi lub maszynami
samobienymi po drogach publicznych lub drogach komunikacyjnych i transportowych
na terenie zakadu pracy.

1. Kto jest odpowiedzialny za redukcj ryzyka zawodowego?
2. Jakie dziaania powinno si wykona dc do ograniczania ryzyka zawodowego?
3. W jakich okolicznociach nie wolno stosowa rodkw indywidualnej ochrony suchu?
4. Na czym polega dostosowanie warunkw i procesw pracy do moliwoci pracownika?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Zaproponuj dziaania redukujce ryzyko zawodowe zwizane z wykonywana prac na
okrelonym stanowisku pracy na podstawie analizy karty oceny ryzyka zawodowego,
protokou kontroli kompleksowej stanu bhp w zakadzie, protokow kontroli stanowiska
i innych powierzonych dokumentw charakteryzujcych prac i stanowisko.

1) zgromadzi materiay do narzdzia do wykonania wiczenia,
2) przeanalizowa powierzone dokumenty,
3) zaplanowa tok postpowania,
4) sporzdzi plan dziaa,
5) zaprezentowa plan dziaa,

dokumenty: karta oceny ryzyka zawodowego, protokoy kontroli kompleksowej stanu bhp
w zakadzie, kontroli stanowiska i inne dokumentw charakteryzujcych prac
i stanowisko,
wiczenie 2
Dokonaj wyboru odziey ochronnej dla pracownika lenego pilarza na okres letni
i zimowy. Uzasadnij swj wybr analizujc ofert sprzeday.

2) dokona analizy warunkw pracy w miejscu pracy pilarza pracownika lenego,
30
3) wykona wstpn analiz ofert sprzeday odziey ochronnej,
4) dokona wyboru odziey ochronnej dla pilarza pracownika lenego,
5) zaprezentowa swj wybr na forum grupy,

oferty sprzeday odziey ochronnej.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni osoby odpowiedzialne za redukcj ryzyka zawodowego?
2) wymieni dziaania majce wpyw na ograniczenie ryzyka
zawodowego?
3) scharakteryzowa okolicznoci, w jakich nie wolno stosowa rodkw
indywidualnej ochrony suchu?
4) wyjani sposoby dostosowanie warunkw i procesw pracy do
moliwoci pracownika ?
31
4.4. Ocena ryzyka zawodowego na podstawie analizy i oceny
zagroe
Ryzyko zawodowe w najprostszym ujciu oznacza prawdopodobiestwo, z jakim kto
moe zosta poszkodowany w zwizku z istniejcym zagroeniem w rodowisku pracy.
Ocena ryzyka zawodowego jest uwanym i starannym przyjrzeniem si wykonywanej pracy
oraz miejscu, w ktrym jest ona wykonywana, a w dalszej kolejnoci ustaleniem, jakie
czynniki (zagroenia powodujce uraz lub mier, haas, substancje chemiczne, owietlenie
itd.) mog mie niekorzystny wpyw na zdrowie pracownikw.
Efektywne rozpoznanie zagroe w miejscu pracy wymaga rozpoznania wszystkich
moliwych rde zagroe, zarwno technicznych jak i rodowiskowych. Proces
rozpoznania zagroe poprzedza dziaania zwizane z ich eliminacj lub ograniczeniem.
Przy identyfikacji zagroe naley pamita o wzajemnych oddziaywaniach zagroe
majcych wpyw na przebieg powstawania urazu. Analizujc wszystkie moliwe rda
zagroe, naley postpowa w sposb systematyczny, gdy ma to wpyw na poprawno
dalszych dziaa zmierzajcych do ograniczenia zagroe oraz na zminimalizowanie
cikoci urazw, ktre mog by nastpstwem tych zagroe. Zagroenie moe
spowodowa:
1. czynnik zagraajcy warunki pozwalajce na to, aby mogo doj do zdarzenia
zagraajcego yciu lub zdrowiu np. istniejce na stanowisku pracy czynniki
mechaniczne, chemiczne, fizyczne lub biologiczne, ktre mog powodowa uraz lub
utrat zdrowia.
2. sytuacja zagraajca stan energetyczny czynnika stwarzajcy moliwo zaistnienia
urazu.
Dokonujc identyfikacji zagroe, mona je analizowa przez przyporzdkowanie trzem
zasadniczym elementom:
wyposaeniu stanowiska pracy,
rodowisku pracy,
zachowaniom czowieka.
Takie przyporzdkowanie pozwala na stworzenie listy kontrolnej zagroe, w ktrej
najpierw jest analizowane istnienie zagroe od elementw wyposaenia stanowiska pracy
(np. mechanicznych, elektrycznych, hydraulicznych, innych). Nastpnie jest analizowane
istnienie zagroe zwizanych ze rodowiskiem pracy, czyli zagroe chemicznych (np.
wdychanie, absorpcja substancji chemicznych), fizycznych (np. upadek, pochwycenie,
uderzenie, styczno, wpltanie, wyrzut), ergonomicznych, biologicznych (np. kontakt
z bakteriami). Jako ostatnie analizowane jest istnienie zagroe zwizanych z zachowaniem
czowieka (np. stosowanie procedur, rodkw ochrony indywidualnej).
Klasyfikacja zagroe stosowana w Unii Europejskiej dzieli zagroenia na:
mechaniczne,
elektryczne,
termiczne,
haas,
drgania mechaniczne,
promieniowanie,
oddziaywanie materiaw i substancji,
nieprzestrzeganie zasad ergonomii,
kombinacj zagroe.
32
Zagroenia mechaniczne s wyspecyfikowane nastpujco:
zgniecenie (zmiadenie),
obcicie,
rozcicie,
wpltanie,
wcignicie lub pochwycenie,
uderzenie,
nakucie lub przekucie,
starcie lub otarcie,
wytrysk cieczy pod wysokim cinieniem,
wyrzucane elementy maszyn lub przedmiotw obrabianych,
utrata statecznoci maszyn lub ich czci,
polizgnicia, potknicia, upadki.
Ocen ryzyka zawodowego moesz wykona realizujc pi nastpujcych krokw:
1. Zidentyfikuj zagroenia.
2. Ustal, kto moe ulec wypadkowi lub zachorowa.
3. Oszacuj ryzyko zawodowe wynikajce z zagroe i oce, czy zastosowane rodki ochrony
s waciwe oraz, czy naley podj jeszcze jakie dziaania w celu dalszego ograniczenia
tego ryzyka.
4. Udokumentuj wyniki.
5. Okresowo dokonuj przegldu oceny ryzyka zawodowego i weryfikuj j, jeli zaistnieje
taka konieczno.
Podczas oceny naley rozstrzygn czy ryzyko zwizane z oddziaywaniem

wystpujcych czynnikw jest:
dopuszczalne jest tak wtedy, gdy zastosowano wystarczajce (skuteczne) rodki
chronice pracownikw przed oddziaywaniem czynnikw rodowiska pracy,
niedopuszczalne jest tak wtedy, gdy nie zastosowano adnych rodkw lub zastosowano
nie wystarczajce (nieskuteczne) rodki chronice pracownikw przed oddziaywaniem
czynnikw rodowiska pracy. W takiej sytuacji naley podj niezwocznie dalsze
dziaania i zastosowa dodatkowe rodki ochrony zapewniajce skuteczn ochron
pracownika.
33
Procedura oceny ryzyka zawodowego
Rys. 5. Przykadowy algorytm doboru metod analizy ryzyka [wg American Institute of Chemical Engineers]
34
Tabela 9. Przykadowa lista kontrolna zagroenia oraz sytuacje niebezpieczne [11]
Lp. Grupa zagroe Sytuacje, czynnoci Uwagi

1.1 Niedostatecznie zabezpieczone obracajce si
i ruchome czci maszyn oraz urzdze, ktre
mog grozi zmiadeniem, obciciem,
dgniciem, uderzeniem, zahaczeniem lub
szarpniciem
1.2. Swobodny, niekontrolowany ruch czci
maszyn, urzdze, narzdzi, ktre mog kogo
uderzy
1. Wyposaenie
1.3. Swobodny, niekontrolowany ruch materiaw
(spadajcych, toczcych si, lizgajcych si,
wywracajcych si, nagle wypadajcych,
koyszcych si, zaamujcych si), ktre
mog kogo uderzy
1.4. Poruszajce si maszyny, pojazdy
1.5. Groba zapalenia lub wybuchu
1.6. Przytrzaniecie
2.1. Spadajce, niezabezpieczone przedmioty
2.2. Niebezpieczne powierzchnie (ostre krawdzie,
naroa, nierwnoci, woda, boto, wystajce
elementy)
2.3. Zagbienia i otwory
2.4. Praca na wysokoci
2.5. Prace wymagajce wykonywania
Metody pracy, nienaturalnych ruchw lub wymagajce
2. miejsca przyjmowania nienaturalnych pozycji
i pomieszczenia 2.6. Ograniczone przestrzenie
2.7. Wchodzenie, wychodzenie do/z ograniczonych,
ciasnych miejsc i praca w takich miejscach
2.8. Niestabilno stanowiska pracy
2.9. Wpyw sprztu ochrony osobistej na inne
aspekty pracy
2.10. Techniki i metody pracy mogce powodowa
sytuacje niebezpieczne
3.1. Transformatory i aparatura rozdzielcza
3.2. Sieci i instalacje
3.3. Stacjonarne urzdzenia o napdzie
elektrycznym
Prd
3. 3.4. Przenone urzdzenia i narzdzia o napdzie
elektryczny elektrycznym
3.5. Poar lub wybuch wywoany przez energi
elektryczn
3.6. rda prdu (prdnice, akumulatory)
Substancje 4.1. Wdychanie, poknicie lub kontakt z substancj
4.
niebezpieczne niebezpieczn, np.: rc, parzc
35
4.2. Uywanie materiaw wybuchowych lub
atwopalnych
4.3. Niedostateczna zawarto tlenu w powietrzu
4.4. Obecno substancji toksycznych
4.5. Obecno substancji uczulajcych
5.1. Promieniowanie elektromagnetyczne, wietlne,
cieplne, jonizujce itp.
5.2. Dziaanie laserw
5.3. Dziaanie haasu, ultradwikw,
infradwikw
5. Czynniki fizyczne 5.4. Naraenie na dziaanie gorcych substancji,
materiaw
5.5. Naraenie na dziaanie zimnych substancji,
materiaw
5.6. Obecno substancji pod cinieniem (gazy,
pary, ciecze)
6.1. Ryzyko infekcji zwizane z prac przy
drobnoustrojach
Czynniki
6. 6.2. Ryzyko infekcji wskutek nieumylnego
biologiczne
naraenia si na dziaanie drobnoustrojw
6.3. Obecno alergenw
7.1. Niedostateczne lub niewaciwe owietlenie
Czynniki
7.2. Niewaciwa temperatura lub wilgotno
rodowiska pracy
7. 7.3. Niedostateczna, nieprawidowa wentylacja
i warunki
klimatyczne 7.3. Obecno substancji zanieczyszczajcych
rodowisko
8.1. Zaleno poziomu bezpieczestwa od
dokadnoci odbioru i przetwarzania
informacji
8.2. Zaleno poziomu bezpieczestwa od wiedzy
i moliwoci pracownikw
Wzajemne
8.3. Zaleno poziomu bezpieczestwa od norm
oddziaywanie
zachowania
midzy
8. 8.4. Zaleno poziomu bezpieczestwa od
miejscem pracy
prawidowego komunikowania si i waciwie
a czynnikiem
wydawanych instrukcji w sprawie zasad
ludzkim
postpowania w zmieniajcych si warunkach
8.5. Wpyw moliwych do przewidzenia odstpstw
od zasad bezpieczestwa
8.6. Dobr sprztu rodkw ochrony osobistej
8.8. Czynniki ergonomiczne stanowiska pracy
Czynniki 9.1. Uciliwo pracy (due natenie,
9.
psychologiczne monotonia)
9.2. Zamknite, odosobnione, wyizolowane
stanowisko.
9.3. Niejasno sytuacji, konflikty
9.4. Udzia w podejmowaniu decyzji majcych
wpyw na prac i wykonywane zadania
36
9.5. Wysokie wymagania, saba kontrola
9.6. Reakcje w sytuacjach awaryjnych
9.7. Saba motywacja do bezpiecznych zachowa
10.1. Czynniki uwarunkowane procesem pracy
(praca: bez przerw, zmianowa, w dni
witeczne)
10.2. Systemy zarzdzania bezpieczestwem pracy,
Organizacja planowanie, monitorowanie
10.
pracy 10.3. Konserwacja maszyn, urzdze, narzdzi
i wyposaenia
10.4. Sposoby postpowania w sytuacjach
awaryjnych i wypadkowych
10.5. Niezgodnoci z obowizujcymi przepisami
11.1. Zagroenia spowodowane przez innych ludzi
(np: uycie przemocy)
11.2. Praca ze zwierztami
11.3. Praca w warunkach wysokiego lub niskiego
cinienia
11. Czynniki rne 11.4. Skrajne warunki pogodowe (mrz, upa itp.)
11.5. Wymuszona solidno usug
nieprodukcyjnych
11.6. Praca w pobliu zbiornikw wodnych lub pod
wod
11.7. Zmieniajce si miejsce pracy
pracownicy modsi i starsi,
pracownicy niepenosprawni,
kobiety ciarne i karmice matki,
pracownicy niedowiadczeni lub o niskich
Pracownicy, ktrym kwalifikacjach,
grozi wiksze ryzyko pracownicy po przebytych chorobach,
pracownicy biorcy leki, np.:
psychotropowe lub takie, ktre mog
zwiksza podatno na dziaanie
czynnikw szkodliwych
osoby kontrolujce spoza zakadu,
praktykanci, uczniowie, osoby szkolone,
osoby dokonujce czynnoci pomiarowych,
Inne osoby mogce by
badawczych,
naraone na ryzyko
osoby odwiedzajce zakad,
osoby niosce pomoc w nagych
przypadkach
37
Tabela 10. Wzr rejestru czynnikw szkodliwych dla zdrowia [11]
REJESTR CZYNNIKW
SZKODLIWYCH DLA
ZDROWIA Numer karty:
. WYSTPUJCYCH NA
Piecz zakadu pracy STANOWISKU PRACY
....
. ........ Data zaoenia rejestru:

..
................................................. (nazwa lub symbol stanowiska dzie/miesic/rok
(numer statystyczny pracy )
REGON) Lokalizacja stanowiska pracy
Charakterystyka stanowiska:
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
(krtki opis technologii lub rodzaju produkcji, elementy wyposaenia, materiay,
strefy zagroenia, podstawowe czynnoci, sposb i czas ich wykonywania)

Wykaz czynnikw szkodliwych wystpujcych na stanowisku pracy
Czynniki
Pyy Czynniki fizyczne Czynniki biologiczne
chemiczne
Rok: 20.. 20.. 20.. 20..

Pracujcych ogem na stanowiskach
pracy:
W tym: Kobiet:
Modocianych:
Pracujcych na
nocnej zmianie:
Liczba pracujcych w warunkach
przekroczenia wartoci dopuszczalnych:

1. Jakie umiejtnoci musi posiada osoba dokonujca oceny ryzyka zawodowego?
2. Jakie informacje naley posiada, aby rzetelnie wykona ocen ryzyka zawodowego?
38
3. Jakie sytuacje i czynnoci zaliczane do grupy czynnikw psychologicznych mog
powodowa sytuacje niebezpieczne?
4. Jakie powinny by dziaania pracownika sprzyjajce zmniejszeniu naraenia na drgania?
5. Jakie mog korzyci dla pracodawcy mog wynika z sygnalizowania przez pracownikw
przeoonym wadliwego dziaania urzdze na stanowisku pracy?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj kart oceny ryzyka zawodowego na okrelonym stanowisku pracy posugujc
si dostpnym programem komputerowym.

2) uruchomi program,
3) wprowadzi do formularzy dane charakteryzujce stanowisko pracy,
4) wprowadzi ewentualne korekty danych,
5) przeanalizowa otrzymane wyniki oceny ryzyka zawodowego,
6) wprowadzi ponownie ewentualne korekty danych,
7) wydrukowa kart oceny ryzyka zawodowego zawierajc odpowiednio zaplanowan,
charakterystyk stanowiska pracy, ocen zagroe, ocen ryzyka zawodowego,
8) przeprowadzi analiz wiczenia,
9) wyjani korzyci wynikajce z rzetelnie przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego,
10) zaprezentowa prac indywidualn forum grupy.

stanowisko komputerowe ze stosownym oprogramowaniem,
drukarka.
wiczenie 2
Dokonaj oceny ryzyka zawodowego na okrelonym stanowisku pracy posugujc wstpn
analiza zagroe PHA. Zaprojektuj i uzupenij wynikami oceny kart oceny ryzyka
zawodowego.
3) zaprojektowa kart oceny ryzyka zawodowego zawierajc odpowiednio zaplanowan
charakterystyk stanowiska pracy, list zada, zagroe, stopie szkd (S),
prawdopodobiestwo szkd zdarzenia (P), ocen ryzyka zawodowego (W), poziom
ryzyka,
4) dokona oblicze i oceny poziomu ryzyka,
5) wypeni tabel danymi,
7) wyjani korzyci wynikajce z rzetelnie przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego,
8) zaprezentowa prac indywidualn forum grupy.
39
stanowiska komputerowe ze stosownym oprogramowaniem,
drukarka.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni informacje potrzebne do rzetelnego wykonania oceny
ryzyka zawodowego?
2) wyjani okolicznoci zaliczane do grupy czynnikw
psychologicznych mog powodowa sytuacje niebezpieczne?
3) wymieni dziaania pracownika sprzyjajce zmniejszeniu jego
naraeniu na drgania?
4) wyjani korzyci dla pracodawcw wynikajce z sygnalizowania im
przez pracownikw wadliwego dziaania urzdze na stanowisku
pracy?
40
4.5. Ocena ryzyka zawodowego w okrelonych procesach pracy
Ryzyko zawodowe w najprostszym ujciu oznacza prawdopodobiestwo, z jakim kto
moe zosta poszkodowany w zwizku z istniejcym zagroeniem w rodowisku pracy.
Ocena ryzyka zawodowego jest uwanym i starannym przyjrzeniem si wykonywanej pracy
oraz miejscu, w ktrym jest ona wykonywana, a w dalszej kolejnoci ustaleniem, jakie
czynniki (zagroenia powodujce uraz lub mier, haas, substancje chemiczne, owietlenie
itd.) mog mie niekorzystny wpyw na zdrowie pracownikw.
Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego powinna zawiera nastpujce grupy
informacji:
charakterystyk stanowiska,
informacje dotyczce identyfikacji zagroe,
szacowanie parametrw ryzyka i jego wartociowanie,
informacje dotyczce kryteriw akceptacji oraz poziomu ryzyka akceptowalnego,
rodki ochrony konieczne do zlikwidowania zagroe lub zmniejszenia ryzyka,
wynik kocowy oceny ryzyka oraz zalecenia dotyczce monitorowania ryzyka i jego
okresowej oceny,
przepisy i normy lub wytyczne stosowane przy ocenie ryzyka.
Podczas procesu oceny ryzyka naley przeanalizowa istniejca i stworzy brakujc

dokumentacj. Dokumentacja ta jest nastpujca:
1) lista zagroe wraz z moliwymi skutkami,
2) wykaz prac szczeglnie niebezpiecznych,
3) wykaz prac i stanowisk pracy wymagajcych opracowania instrukcji obsugi oraz
bezpiecznego wykonywania prac,
4) dokumentacja remontw, przegldw maszyn, urzdze, instalacji,
5) pomiary rodowiskowe,
6) karty charakterystyki stanowisk pracy,
7) potwierdzenia zatrudniania pracownikw o wymaganych kwalifikacjach zawodowych
i zdrowotnych,
8) dokumentacja dotyczca szkolenia w zakresie bhp,
9) statystyki wypadkw i chorb zawodowych,
10) statystyki zdarze potencjalnie wypadkowych,
11) lista stosowanych ochron, zabezpiecze,
12) karty oceny ryzyka zawodowego,
13) wykaz stanowisk pracy i czynnoci, dla ktrych poziom ryzyka jest nieakceptowany,
14) potwierdzenia pracownikw, e zostali zapoznani z ryzykiem zawodowym,
15) dokumentacja technicznoeksploatacyjna maszyn i urzdze,
16) dokumentacja procedury systemowego zarzdzania bhp.
Poza dokumentacj, cennych informacji o analizowanym stanowisku mog dostarczy:

1) obserwacja rodowiska pracy,
2) obserwacja zada wykonywanych na stanowisku pracy,
3) obserwacja przebiegu pracy (sprawdzenie, czy praca jest wykonywana zgodnie
z ustalonymi procedurami),
4) wywiady z pracownikami na stanowisku,
5) obserwacja czynnikw zewntrznych, ktre mog wpyn na stanowisko pracy (np. prace
wykonywane przez pracownikw zewntrznych),
41
6) analiza czynnikw psychologicznych, spoecznych, fizycznych, ktre mog wywoa
stresy, oraz ich zwizkw z organizacj i rodowiskiem pracy,
7) analiza organizacji dziaa, ktrych celem jest zapewnienie waciwych warunkw pracy.
Zasady analizy ryzyka

Zasady analizy ryzyka powinny umoliwia jego obiektywn ocen i porwnywanie
otrzymanych wynikw. Wymaga to ustalenia znormalizowanych metod analizy i oceny.
Propozycje sposobu postpowania podczas analizy i oceny ryzyka, a take metody
wyznaczania poziomu ryzyka przedstawia projekt normy europejskiej EN 1050.
Dobr metod analizy ryzyka zawodowego jest zaleny od:
1) wielkoci obiektu, liczby analizowanych obszarw, procesw, stanowisk pracy;
2) rodzaju procesu, wzajemnych powiza procesw,
3) rodzaju operacji cige, okresowe, z przerwami,
4) rodzaju wystpujcych zagroe substancje toksyczne, palne, wybuchowe, utleniajce
itd.,
5) rodzaju zdarze, bdw i sytuacji niebezpiecznych pojedyncze i wielokrotne awarie
i zdarzenia, rozregulowanie procesu, awarie sprztu komputerowego i bdy
oprogramowania.
Informacja o ryzyku zwizanym z wykonywaniem okrelonej pracy jest istotna dla:
1) pracownika, ktry powinien zdawa sobie spraw z moliwoci wystpienia
niekorzystnych nastpstw zdrowotnych zagroe wystpujcych w rodowisku pracy,
2) pracodawcy, ktry powinien j wykorzysta do oceny ryzyka, czyli do porwnania
ustalonego poziomu ryzyka z poziomem uznanym za dopuszczalny.
Wynik porwnania ustalonego poziomu ryzyka to podstawa wyboru waciwych rodkw
bezpieczestwa.
Warunki do oceny ryzyka zawodowego organizuje pracodawca poprzez:
1) organizowanie i koordynowanie wszystkich dziaa zwizanych z ocen ryzyka,
2) uzgadnianie skadu zespou oceniajcego ryzyko z przedstawicielami pracownikw,
3) zapewnienie niezbdnych informacji i szkolenia tym czonkom zespou oceniajcego,
ktrzy s jego pracownikami,
4) okrelenie, jakie dziaania naley podj w celu sprawdzenia i przegldu wynikw oceny
ryzyka,
5) zapewnienie, e w wyniku przeprowadzonej oceny zostan wprowadzone odpowiednie
rodki bezpieczestwa,
6) monitorowanie skutecznoci stosowanych rodkw ochrony,
7) informowanie pracownikw lub ich przedstawicieli o wynikach oceny i wprowadzonych
rodkach bezpieczestwa.
Ocena ryzyka uatwi pracodawcy i kierownictwu firmy:

1) okrelenie rodkw, jakie naley podj w celu zapewnienia bezpieczestwa i ochrony
pracownikw, przy uwzgldnieniu wymaga obowizujcych przepisw,
2) podejmowanie waciwych decyzji przy doborze wyposaenia stanowisk pracy,
stosowanych substancji chemicznych, odziey roboczej i organizacji pracy,
3) sprawdzenie czy zastosowane rodki s waciwe,
4) wykazanie zarwno sobie jak i kompetentnym wadzom, pracownikom i ich
przedstawicielom, e uwzgldniono wszystkie zagroenia zwizane z procesem pracy i e
podjto wszystkie niezbdne rodki w celu zapewnienia bezpieczestwa i higieny pracy,
5) sprawdzenie czy rodki ochrony i metody ochrony pracy przyjte w wyniku oceny ryzyka
zapewniaj popraw stanu bezpieczestwa.
42
1. Co powinna zawiera dokumentacja oceny ryzyka zawodowego?
2. Jaki inne rda informacji naley wykorzysta, aby rzetelnie wykona ocen ryzyka
zawodowego?
3. Co naley uwzgldni ustalajc metod analizy ryzyka?
4. W jaki sposb pracodawca organizuje warunki do oceny ryzyka zawodowego?
5. Jakie mog korzyci dla pracodawcy mog wynika z sygnalizowania przez
pracownikw przeoonym wadliwego dziaania urzdze na stanowisku pracy?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj oceny ryzyka zawodowego na okrelonym stanowisku pracy posugujc si
metod Risk score. Zaprojektuj i uzupenij wynikami oceny kart oceny ryzyka zawodowego.

charakterystyk stanowiska pracy, list zada, zagroe, potencjalne skutki zagroenia
(S), potencjalne skutki zagroenia (E), prawdopodobiestwo wystpienia zagroenia (P),
ocen ryzyka zawodowego (R), poziom ryzyka,
4) dokona oblicze i oceny poziomu ryzyka,
7) wyjani korzyci wynikajce z rzetelnie przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego.

stanowiska komputerowe ze stosownym oprogramowaniem,
drukarka.
wiczenie 2
Dokonaj oceny ryzyka zawodowego na okrelonym stanowisku pracy posugujc si
metod kalkulatora ryzyka. Zaprojektuj i uzupenij wynikami oceny kart oceny ryzyka
zawodowego.

charakterystyk stanowiska pracy, list zada, zagroe, prawdopodobiestwa zdarzenia
(czstotliwoci dostpu do strefy niebezpiecznej), czas przebywania w tej strefie, zaoone
skutkw zdarzenia, poziom ryzyka, ocen ryzyka zawodowego,
4) dokona oceny poziomu ryzyka posugujc si nomogramem kalkulator ryzyka,
43
7) wyjani korzyci wynikajce z rzetelnie przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego.

nomogram kalkulator ryzyka,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli, co powinna zawiera dokumentacja oceny ryzyka
zawodowego?
2) jakie inne, poza dokumentacj rda informacji mona wykorzysta
do rzetelnego wykonania oceny ryzyka zawodowego?
3) scharakteryzowa, w jaki sposb pracodawca organizuje warunki do
oceny ryzyka zawodowego?
4) wymieni dziaania pracownika sprzyjajce zmniejszeniu jego
naraeniu na drgania?
44
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada. Do kadego zadania doczone s 4 moliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwizanie testu masz 35 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADA TESTOWYCH

1. Ryzyko zawodowe to
a) zorganizowane dziaanie pracownikw.
b) prawdopodobiestwo zaistnienia niepodanych zdarze zwizanych z wykonywan
prac, ktre powoduj straty wewntrz zakadowa suba pracodawcy.
c) czstotliwo i czas naraenia pracownika na dziaanie zagroe.
d) zgodno uniknicia skutkw zagroenia ze standardami bezpieczestwa.
2. Stanowisko pracy to
a) przestrze pracy, wraz z wyposaeniem w rodki i przedmioty pracy, w ktrej
pracownik lub zesp pracownikw wykonuj prac.
b) rodzaj miejsca pracy.
c) rodzaj miejsca pracy wyznaczony przez zakadow sub bhp.
d) zespl maszyn urzdze potrzebnych pracownikowi.
3. Za dokonanie oceny ryzyka zawodowego w zakadzie pracy odpowiedzialny jest

a) pracodawca.
b) przedstawiciel pracownikw.
c) pracownicy suby bhp.
d) osoba, ktra ukoczya niezbdne szkolenie.
4. Metody ilociowe oceny ryzyka zawodowego opieraj si na

a) koniecznoci ustalenia okolicznoci i przyczyn wypadku.
b) ustaleniu strat materialnych.
c) odpowiedniej liczbie danych statystycznych dotyczcych iloci, rodzaju wypadkw
przy pracy, zdarze niebezpiecznych, chorb zawodowych itd.
d) zasadzie wynikania logicznego, czyli kade nastpne stwierdzenie wynika
z poprzedniego.
45
5. Po stwierdzeniu istnienia ryzyka akceptowalnego
a) adne dziaanie nie jest potrzebne.
b) dziaania profilaktyczne nie s potrzebne.
c) dziaania profilaktyczne s wskazane.
d) ryzyko powinno zosta zredukowane w okresie 13 miesicy.
6. Po stwierdzeniu wystpowania ryzyka powanego

a) adne dziaanie nie jest potrzebne.
b) dziaania profilaktyczne nie s potrzebne.
c) dziaania profilaktyczne s wskazane.
d) ryzyko powinno zosta zredukowane w okresie 13 miesicy.
7. Ocena ryzyka zawodowego jest

a) procesem cigym.
b) przeprowadzana jest tyko raz przed przekazaniem stanowiska pracy do eksploatacji.
c) przeprowadzana jest tylko po wystpieniu wypadku przy pracy.
d) naley do obowizkw inspektora pracy PIP.
8. Najbardziej trafna ze wzgldw dowodowych forma przekazania pracodawcy informacji

o zagroeniach zawodowych jest przekazanie
a) ustne w obecnoci wiadkw.
b) najlepiej listem poleconym.
c) na pimie w postaci sprawozdania.
d) w postaci nagrania DVD.
9. Sposobem ograniczania ryzyka zawodowego jest

a) instruowanie pracownikw w dziedzinie bezpieczestwa i higieny pracy.
b) arkusz kalkulacyjny.
c) prowadzenie bada zagroe.
d) suwak logarytmiczny.
10. Celem okresowych analiz stanu bhp w zakadzie pracy jest

a) wykazanie stanu przestrzegania przepisw i zasad bhp przez pracownikw i przez
pracodawc.
b) wykazanie stanu przestrzegania przepisw i zasad bhp przez pracodawc.
c) wykazanie stanu przestrzegania przepisw i zasad bhp przez pracownikw.
d) archiwizowanie informacji zwizanych z bezpieczestwem i higien pracy
w zakadzie pracy.
11. Nie zarejestrowanie w firmie wypadkw przy pracy i chorb zawodowych w przyjtym
do oceny ryzyka zawodowego okresie oznacza, e
a) praca w tym zakadzie jest bezpieczna.
b) wystpiy race zaniedbania.
c) naley stworzy brakujc dokumentacj.
d) nie naley zamieszcza w karcie ryzyka adnych informacji o wypadkach przy pracy
i chorobach zawodowych.
46
12. Jednostki organizacyjne, ktre mog ykonywa badania i pomiary czynnikw
szkodliwych dla zdrowia to
a) laboratoria, ktre posiadaj akredytacj na podstawie przepisw ustawy z 30 sierpnia
2002 r. o systemie oceny zgodnoci.
b) laboratoria Pastwowej Inspekcji Pracy.
c) laboratoria jednostek badawczorozwojowych dziaajcych w dziedzinie medycyny
pracy.
d) laboratoria upowanione przez pastwowego wojewdzkiego inspektora sanitarnego.
13. Prace, przy ktrych pomimo przekroczenia dopuszczalnych wartoci normatywnych

haasu stosowanie rodkw ochrony indywidualnej suchu nie obowizuj to
a) nie istniej.
b) akcje ratownicze w celu ochrony ycia lub zdrowia ludzkiego.
c) prace okrelone przez suby bhp.
d) prace moliwe do wykonywania w czasie okrelonym normami.
14. Zagroenia zawodowe w zakadzie pracy mog by stwierdzone przez pracownika suby
bhp
a) w wyniku rnych czynnoci i w rnych okolicznociach.
b) tylko w czasie wykonywania zada zawodowych przez pracownika.
c) tylko w obecnoci pracownika na stanowisku pracy.
d) tylko na podstawie przeprowadzonych bada laboratoryjnych.
15. W skad zespou powypadkowego, ktry ma okreli okolicznoci i przyczyny wypadku

miertelnego przy pracy wchodzi
a) pracownik kierujcy komrk suby bhp oraz zakadowy spoeczny inspektor pracy.
b) pracownik suby bhp oraz spoeczny inspektor pracy.
c) pracownik suby bhp oraz pracodawca.
d) pracownik suby bhp i przedstawiciel wiadkw wypadku jeeli takowi istniej.
16. Kompletowanie oraz przechowywanie dokumentacji dotyczcej stwierdzonych chorb

zawodowych i podejrze o takie choroby naley do obowizkw
a) suby bhp.
b) pracownika.
c) zespou kierowniczego.
d) lekarza sprawujcego profilaktyczn opiek zdrowotna nad pracownikami.
17. Wdroenie zarzdzania bezpieczestwem pracy wie si z

a) dokumentowaniem wszystkich dziaa.
b) opracowywaniem dodatkowych instrukcji bhp na stanowiskach pracy.
c) wydawaniem certyfikatw pracownikom.
d) dokonywaniem pomiarw czynnikw szkodliwych dla zdrowia nie tylko na
stanowisku pracy ale i w jego pobliu.
18. Zagroenie w procesie pracy definiowane jest jako

a) stan stanowiska pracy.
b) zjawisko wywoane dziaaniem czowieka.
c) przebywanie w miejscu niebezpiecznym.
d) stan rodowiska pracy, ktry moe spowodowa wypadek lub chorob.
47
19. Obowizek dokonywania przez oceny ryzyka zawodowego ma na celu
a) wykazanie stanu przestrzegania przepisw i zasad bhp przez pracownikw.
b) wykazanie stanu przestrzegania przepisw i zasad bhp przez pracodawc.
c) oszacowanie prawdopodobiestwa wystpienia niepodanych zdarze zwizanych
z wykonywan prac.
d) zebrania informacji zwizanych z bezpieczestwem i higien pracy w zakadzie pracy.
20. Nieprzestrzeganie zasad ergonomii na stanowisku pracy moe by przyczyn

a) wypadkw przy pracy i chorb zawodowych.
b) dobrej organizacji przestrzeni pracy na stanowisku.
c) odcienia ukadu ruchu pracownika.
d) dostosowania warunkw pracy do potrzeb pracownika.
48
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko .....
Ocenianie ryzyka zawodowego

Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
49
6. LITERATURA
1. Gausza M., Langer W.: Wypadki nie tylko przy pracy i choroby zawodowe. Tarbonus,
Tarnobrzeg 2004
2. Gausza M.: Materiay dydaktyczne do szkole w zakresie bezpieczestwa i hieny pracy.
Tarbonus, Tarnobrzeg 2005
3. Grdziel P.: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe. wiadczenia odszkodowawcze.
Orodek szkolenia PIP, Wrocaw 2005
4. Hansen A.: Bezpieczestwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
5. Kodeks pracy. Pastwowa Inspekcja Pracy, Bezpieczestwo i higiena pracy / Edycja
sdowa. Beck C.H, 2007
6. Koradecka D.: Bezpieczestwo pracy i ergonomia. Tom I i II. CIOP Warszawa 1999
7. Materiay literaturowe zamieszczone na stronie internetowej Centralny Instytut
Ochrony Pracy (http://www.ciop.pl)
8. PNEN1050: 1999 Maszyny. Bezpieczestwo. Zasady oceny ryzyka
9. PNN18002: 2000 Systemy zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy. Oglne
wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
10. Rczkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdask 2007
11. Stefaniak E., i inni: Poradnik Inspektora BHP. Techniki i metody pracy. CEK sp.z o.o.,
wiecie 1999
12. Szkolenia bhp w firmie. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka aktualizacja 19, grudzie
2007 r
13. Szkolenia bhp w firmie. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka aktualizacja 17, padziernik
2007 r
14. Rozporzdzenia i ustawy wymienione w materiaach nauczania zamieszczone
w nternetowym systemie aktw prawnych: http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html
15. www.ciop.pl
Literatura metodyczna
1. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
2. Szlosek F.: Wstp do dydaktyki przedmiotw zawodowych. ITeE, Radom 2002
50

Technik Bezpieczenstwa I Higieny Pracy 315 (01) .Z4.02 U PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Technik Bezpieczenstwa I Higieny Pracy 315 (01) .Z4.02 U PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Ocenianie ryzyka zawodowego 315[01].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 315[01].Z4.02

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Do metod systematycznej analizy zagroe i szacowania ryzyka, zgodnie z zacznikiem

W szacowaniu ryzyka powinno si uwzgldni:

Wstpna analiza zagroe PHA

Poziomy prawdopodobiestwa szkd P:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 1. Matryca wartociowania ryzyka [15]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 4. Ocena prawdopodobiestwa wystpienia zagroenia [15]

Tabela 5. Orientacyjna jakociowa ocena ryzyka dla metody [15]

Kategorie ryzyka zawodowego:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Metoda rodzajw uszkodze i ich skutkw FMEA

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 1. Kalkulator ryzyka [15]

Metoda ta naley do prostych i szybkich metod okrelania ryzyka. Polega ona na

Ocena ryzyka zawodowego wedug Polskiej Normy PNN18002

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 6. Zasady szacowania ryzyka zawodowego [15]

Do nastpstw o maym stopniu szkodliwoci zalicza si zaburzenia stanu zdrowia

Tabela 7. Ocena ryzyka i wynikajce z niej zalecenia [15]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Podstawowym dokumentem dotyczcym ryzyka zawodowego jest karta oceny ryzyka

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Karta oceny ryzyka zawodowego wedug Polskiej Normy PNN18002:2000

O ryzyku zostaem poinformowany:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

prostokt informacyjny sucy do opisu stanu.

wydarzenie podstawowe, dalej ju nie rozwijane.

bramka i (AND); wydarzenie powyej bramki zachodzi, jeeli zajd wszystkie

bramka lub (OR); wydarzenie powyej bramki ma miejsce, jeli zajdzie

Analiza drzewa bdw jest zwykle wykonywana wg nastpujcej procedury:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 2. Przykad drzewa bdw

Metoda drzewa ryzyka i przeocze kierownictwa MORT

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Metoda studium zagroe i zdolnoci operacyjnych HAZOP

odchylenie = parametr + haso

Nastpnie dyskutuje si nad skutkami wystpienia odchyle dla procesu, pracownikw,

Metoda przepywu energii

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego