Technik Bezpieczenstwa I Higieny Pracy 315 (01) .Z3.01 U PDF

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jerzy Jon
Posugiwanie si przepisami prawa pracy 315[01].Z3.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr in. Joanna Stpie
mgr in. Jan Siek
Opracowanie redakcyjne:
mgr Jerzy Jon
Konsultacja:
dr in. Anna Kordowicz-Sot
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 315[01].Z3.01

,,Posugiwanie si przepisami prawa pracy, zawartego w programie nauczania dla zawodu
technik bezpieczestwa i higieny pracy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 4
3. Cele ksztacenia 5
4. Materia nauczania 6
4.1. System ochrony pracy w Polsce 6
4.1.1 Materia nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajce 10
4.1.3 wiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postpw 11
4.2. Konwencje normy i uregulowania midzynarodowe
w zakresie bezpieczestwa pracy 12
4.2.1. Materia nauczania 12
4.2.3 wiczenia 23
4.3. Przepisy prawa pracy 24
4.3.3 wiczenia 25
4.4. Prawo ukadowe oraz zasady negocjowania i zawierania zbiorowych
ukadw 27
4.4.3 wiczenia 35
4.5. Normy prawne i przepisy dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy
i ergonomii 36
4.5.3 wiczenia 39
4.6. Nadzr nad przestrzeganiem przepisw prawa pracy, nadzr nad
warunkami pracy 41
4.6.3 wiczenia 44
4.7. Rozpatrywanie sporw o roszczenia ze stosunku pracy 46
4.7.3 wiczenia 48
5. Sprawdzian osigni 50
6. Literatura 55
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten bdzie Ci pomocny w nabywaniu umiejtnoci postpowania w sprawach
posugiwania si przepisami prawa pracy.
W poradniku znajdziesz:
wymagania wstpne wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie aby bez problemw
mg korzysta z poradnika,
cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie zdobdziesz podczas pracy z poradnikiem,
materia nauczania wiadomoci teoretyczne niezbdne do osignicia zaoonych celw
ksztacenia i opanowania umiejtnoci zawartych w jednostce moduowej,
zestaw pyta za pomoc ktrych moesz sprawdzi czy ju opanowae okrelone treci,
wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa
umiejtnoci praktyczne,
sprawdzian postpw,
sprawdzian osigni, przykadowy zestaw zada, ktrych zaliczenie potwierdzi
opanowanie materiau caej jednostki moduowej,
literatur.
Schemat ukadu jednostek moduowych
3
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu nauczania jednostki moduowej powiniene umie:
stosowa przepisy bhp i ochrony przeciwpoarowej,
formuowa opinie i wnioski na podstawie obserwacji i sprawozda zdarze,
charakteryzowa struktury organizacyjne w zakadzie pracy,
korzysta z rnych rde informacji: dokumentacji technicznej, norm, katalogw
zapisywanych w formie papierowej i elektronicznej,
posugiwa si komputerowym oprogramowaniem biurowym: edytorami tekstu,
korzysta z zasobw Internetu,
wsppracowa w grupie,
prezentowa efekty swojej pracy.
4
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
scharakteryzowa system ochrony pracy w Polsce,
zanalizowa i zinterpretowa przepisy prawa pracy,
okreli uprawnienia pracownikw zwizane z warunkami pracy wynikajce ze
zbiorowych ukadw pracy,
opracowa regulaminy pracy, zbiorowe ukady pracy w czci dotyczcej bezpieczestwa
pracy oraz instrukcje obsugi maszyn i urzdze,
oceni opracowane w przedsibiorstwie regulaminy i instrukcje pod katem zgodnoci
z przepisami i zasadami bezpieczestwa i higieny pracy,
opracowa na podstawie dokonanej analizy naruszenia prawa pracy wnioski prewencyjne
i polecenia do biecej realizacji,
przeanalizowa i zinterpretowa przepisy praw dotyczce bezpieczestwa i higieny
pracy,
zastosowa przepisy oglne i branowe okrelajce wymagania bezpieczestwa i higieny
pracy w realizowanym procesie technologicznym i organizacji pracy,
ustali stopie i skutki naruszenia prawa pracy u pracodawcy,
ustali odpowiedzialno za naruszenie prawa pracy,
wdroy zmiany w prawie pracy.
5
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. System ochrony pracy w Polsce
4.1.1. Materia nauczania

Ochrona pracy obejmuje wszystkie dziaania z zakresu technicznego bezpieczestwa
i bezpiecznej organizacji pracy, higieny i medycyny pracy oraz prawnej ochrony pracy
majce na celu ochron zdrowia i ycia pracownika. Szczegln ochrona objta jest praca
kobiet i modocianych (dziay smy i dziewity Kodeksu pracy).
System ochrony pracy w Polsce
Polski system prawa pracy stawia na rwni z normami prawnymi zasady
bezpieczestwa i higieny pracy. T rwno gosi kodeks pracy jak i ustawa o Pastwowej
Inspekcji Pracy powoanej do nadzoru i kontroli przepisw i zasad bhp. Najwaniejsze zasady
ksztatowania bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy to:
1. Zasada stosowania rodkw sucych zapewnieniu bezpiecznej i higienicznej pracy
budowa maszyn i urzdze cakowicie bezpiecznych dla czowieka,
uywanie przez pracownikw odziey ochronnej i sprztu ochrony osobistej,
wszechstronne przygotowanie pracownika do wykonywania okrelonej pacy,
urzdzanie pomieszcze pracy zapewniajce zgodne z normami owietlenie,
mikroklimat i inne warunki fizyczne oraz chemiczne, rozmieszczenie w nich maszyn
i urzdze zapewniajce odpowiednio szerokie przejcia i drogi transportowe,
przystosowanie do potrzeb pracownika rnorodnych czynnikw psychospoecznych
rodowiska (kultura stosunkw midzyludzkich, motywacja do pracy),
doskonalenie technologii pod ktem obniania natenia czynnikw szkodliwych
i uciliwych w rodowisku pracy.
2. Zasada informowania pracownika o istniejcych zagroeniach: szkolenia i umieszczanie
w miejscach zagroenia znakw ostrzegajcych przed czynnikami szkodliwymi.
3. Zasada zachowania przez pracownika ostronoci, wykorzystania dowiadczenia
yciowego do bezpiecznego wykonywania zada czy sprawdzonych sposobw
racjonalnego wykonywania prostych czynnoci (nie mniej wana od stosowania si do
przepisw prawa pracy dotyczcych bezpieczestwa).
Na kadym stanowisku pracy istniej specyficzne dla niego zagroenia i oprcz oglnych
zasad bhp pracownik obowizany jest do przestrzegania przepisw bezpieczestwa zawartych
w instrukcji stanowiskowej bhp. Regulaminy i instrukcje pracy zawieraj zbir zasad bhp,
oraz wybranych norm prawnych.
Regulaminy zakadowe
Wewntrzne rdo prawa pracy stanowi regulaminy zakadowe. Dziki temu, e
w odrnieniu od ustaw i rozporzdze, nie maj one charakteru powszechnego, moliwe jest
za ich pomoc pene skonkretyzowanie praw i obowizkw pracodawcy i pracownikw oraz
zasad postpowania w firmie, z uwzgldnieniem jej specyfiki, rodzaju i formy dziaalnoci.
Przykadami takich regulaminw s:
1. Regulamin pracy.
2. Regulamin wynagradzania.
3. Regulamin organizacyjny.
4. Regulamin zakadowego funduszu wiadcze socjalnych.
5. Regulamin premiowania.
6. Regulamin postpowania przy zwolnieniach grupowych.
6
Regulamin pracy jest podstawowym aktem regulujcym zasady, na ktrych funkcjonuje
dany zakad pracy. Regulamin ustala organizacj i porzdek w procesie pracy oraz zwizane
z tym prawa i obowizki pracodawcy i pracownikw. Obowizek wprowadzenia regulaminu
ciy na pracodawcy, ktry zatrudnia, co najmniej 20 osb. Postanowienia regulaminu pracy
nie mog by dla pracownika mniej korzystne od przepisw konstytucji, ustaw, rozporzdze
oraz postanowie ukadu zbiorowego. ale jeli pracodawca wyraa na to zgod mog by
korzystniejsze. Podstawowa tre regulaminu ustalajca prawa i obowizki pracodawcy
i pracownikw w procesie pracy zawarta jest w artykule 1041 1 Kodeksu pracy.
Wypadki przy pracy

Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nage wywoane przyczyn zewntrzn,
powodujce uraz lub mier, ktre nastpio w zwizku z prac:
podczas lub w zwizku z wykonywaniem przez pracownika zwykych czynnoci lub
polece przeoonych,
podczas lub w zwizku z wykonywaniem przez pracownika czynnoci na rzecz
pracodawcy, nawet bez polecenia,
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze midzy siedzib
zakadu pracy a miejscem wykonywania obowizku wynikajcego ze stosunku pracy.
Na rwni z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do wiadcze okrelonych
w ustawie z dn. 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu spoecznym z tytuu wypadkw przy pracy
i chorb zawodowych, traktuje si wypadek, ktremu pracownik uleg:
w czasie podry subowej z wyjtkiem wypadku, ktry spowodowany zosta
postpowaniem pracownika nie pozostajcym w zwizku z wykonywaniem powierzonych
mu zada,
podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
przy wykonywaniu zada zleconych przez dziaajce u pracodawcy organizacje
zwizkowe.
Postpowanie w razie wypadku reguluj: art. 234 1 Kodeksu pracy oraz rozporzdzenie
Rady Ministrw z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okolicznoci
i przyczyn wypadkw przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a take zakresu
informacji zamieszczonych w rejestrze wypadkw przy pracy. Pracownik, ktry uleg
wypadkowi, jeeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest obowizany zawiadomi
niezwocznie o wypadku swojego przeoonego. Jeeli skutki wypadku ujawniy si w okresie
pniejszym, pracownik jest zobowizany zawiadomi swojego przeoonego niezwocznie
po ich ujawnieniu.
1. Kady pracownik, ktry zauway wypadek lub dowiedzia si o nim, jest obowizany
natychmiast udzieli pomocy poszkodowanemu pracownikowi i zawiadomi o wypadku
przeoonego pracownika poszkodowanego oraz sub bhp.
2. Przeoony pracownika poszkodowanego w wypadku jest obowizany zabezpieczy
miejsce wypadku i niezwocznie zawiadomi o wypadku kierownika zakadu pracy oraz
sub bhp.
3. Kierownik zakadu pracy jest obowizany zapewni:
udzielenie pierwszej pomocy pracownikowi, ktry uleg wypadkowi,
zabezpieczy miejsce wypadku,
zbada okolicznoci i przyczyny wypadku,
sporzdzi waciw dokumentacj wypadku.
Postpowanie powypadkowe obejmuje:

zgoszenie wypadku,
zabezpieczenie miejsca wypadku,
7
powoanie zespou powypadkowego,
zawiadomienie o wypadku (zawiadamiamy waciwego inspektora pracy i prokuratora
o miertelnym, cikim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o kadym innym
wypadku, ktry wywoa wymienione skutki, majcym zwizek z prac, jeeli moe by
uznany za wypadek przy pracy),
postpowanie zespou powypadkowego,
sporzdzenie dokumentacji powypadkowej,
zatwierdzenie protokou powypadkowego,
zarejestrowanie wypadku,
sporzdzenie karty statystycznej GUS (jeden egzemplarz z wyjtkiem jej czci II,
pracodawca przekazuje do urzdu statystycznego waciwego dla wojewdztwa, na
ktrego terenie znajduje si siedziba pracodawcy, w terminie do 15 dnia roboczego
miesica nastpujcego po miesicu, w ktrym zosta zatwierdzony protok
powypadkowy. Drugi egzemplarz statystycznej karty wypadku przy pracy pracodawca
przechowuje przez 10 lat).
Zesp powypadkowy wykonuje nastpujce zadania:

dokonuje ogldzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urzdze
technicznych, stanu urzdze ochronnych,
sporzdza szkice, fotografie miejsca wypadku,
bada warunki wykonywania pracy i inne okolicznoci, ktre mogy mie wpyw na
powstanie wypadku,
przesuchuje, jeli stan jego zdrowia na to pozwala poszkodowanego,
dokonuje przesuchania wiadkw wypadku.,
zasiga opinii lekarza, w szczeglnoci sprawujcego opiek zdrowotn nad
pracownikami oraz w razie potrzeby specjalistw,
zbiera inne dowody dotyczce wypadku,
dokonuje prawnej kwalifikacji wypadku,
okrela rodki profilaktyczne oraz wnioski, w szczeglnoci wynikajce z oceny ryzyka
zawodowego na stanowisku pracy, na ktrym wystpi wypadek,
ustala okolicznoci i przyczyny wypadku sporzdza protok powypadkowy (nie pniej
ni w cigu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku),
zapoznaje poszkodowanego z treci protokou przed jego zatwierdzeniem, poucza
poszkodowanego o przysugujcym mu prawie do zgoszenia uwag i zastrzee do
ustale zawartych w protokole.
Dokumentacja powypadkowa skada si z:

protokou powypadkowego (przechowanego przez pracodawc 10 lat wraz z pozosta
dokumentacj powypadkow),
rejestru wypadkw (art. 234 3 Kodeksu pracy i rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia
28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okolicznoci i przyczyn wypadkw przy pracy oraz
sposobu ich dokumentowania,
statystycznej karty wypadku,
zawiadczenia o stanie zdrowia poszkodowanego (druk N9),
wniosku do ZUS o odszkodowanie.
Choroby zawodowe
Za choroby zawodowe uwaa si choroby okrelone w wykazie chorb zawodowych,
jeeli spowodowane zostay wykonywaniem pracy w warunkach naraajcych na ich
powstanie. Wykaz chorb zawodowych zawarty jest w rozporzdzeniu Rady Ministrw
8
z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorb zawodowych, szczegowych zasad
postpowania w sprawach zgaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzania chorb
zawodowych oraz podmiotw waciwych w tych sprawach.
wiadczenia z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych
Z tytuu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej pracownikowi lub uprawnionym
czonkom rodziny pracownika zmarego wskutek wypadku przy pracy przysuguj
wiadczenia. wiadczenia z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych mog by
wypacane jako:
wiadczenie chorobowe w wysokoci 100 % wynagrodzenia,
jednorazowe odszkodowanie dla pracownika,
jednorazowe odszkodowanie dla czonkw rodziny zmarego pracownika,
wiadczenia wyrwnawcze dla pracownika ktrego wynagrodzenie ulego obnieniu
w skutek staego lub dugotrwaego uszczerbku na zdrowiu,
wiadczenie rehabilitacyjne,
rent inwalidzk,
rent szkoleniow,
rent rodzinn dla czonkw rodziny zmarego pracownika,
odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy,
nieodpatne wiadczenia lecznicze, poonicze i rehabilitacyjne, bezpatne, zryczatowane
lub za czciow odpatnoci zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy,
rodki pomocnicze,
prawo do przysposobienia zawodowego i innych wiadcze w naturze.
wiadczenia nie przysuguj pracownikowi, jeeli:

wyczn przyczyn wypadku przy pracy byo udowodnione przez pracodawc
naruszenie przez pracownika przepisw ochrony ycia i zdrowia, spowodowanego przez
niego umylnie lub w skutek racego niedbalstwa,
pracownik bdc w stanie nietrzewoci, przyczyni si w znacznym stopniu do wypadku
przy pracy.
Pracodawca, formuujc zarzut wycznego przyczynieniu si pracownika do wypadku
przy pracy musi wykaza, e:
pracownik posiada umiejtnoci potrzebne do danej pracy,
by naleycie przeszkolony w zakresie znajomoci przepisw o ochronie ycia
i zdrowia,
zapewni mu warunki, odpowiadajce obowizujcym przepisom lub wymaganiom
technicznym,
we waciwy sposb sprawowa nadzr nad przestrzeganiem przepisw o ochronie ycia
i zdrowia.
W zwizku z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy przysuguje:
wiadczenie chorobowe w wysokoci 100 %,
renta inwalidzka i renta rodzinna na oglnych zasadach ubezpieczenia.
wiadczenia s wypacane przez Zakad Ubezpiecze Spoecznych. Wysoko kwot
jednorazowych odszkodowa jest okrelana na cay rok i podawana do wiadomoci przez
ZUS wg stosownych przepisw.
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

1. Co to jest system ochrony pracy w Polsce?
9
2. Jakie znasz najwaniejsze zasady ksztatowania bezpiecznych i higienicznych warunkw
pracy?
3. Jakie rodzaje regulaminw s stosowane w zakadach pracy?
4. Jaki wypadek traktuje si w zakresie uprawnienia do wiadcze na rwni z wypadkiem
przy pracy?
5. Jaki sposb postpowania obowizuje pracownika w razie wypadku przy pracy?
6. Jaki sposb postpowania obowizuje pracodawc w razie wypadku przy pracy?
7. Jakie czynnoci nale do obowizkw zespou powypadkowego?
8. Jakie dokumenty wchodz w skad dokumentacji powypadkowej?
9. Co to jest choroba zawodowa?
10. Jakie rodzaje chorb zawodowych wystpuj w przemyle drzewnym?
11. Jakie wiadczenia przysuguj pracownikowi z tytuu wypadkw przy pracy i chorb
zawodowych?
12. W jakich przypadkach nie przysuguj pracownikowi wiadczenia z tytuu wypadkw
przy pracy i chorb zawodowych?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad analiz praw i obowizkw pracownikw w zakresie bhp zapisanych w X
rozdziale Kodeksu pracy. Zaprezentuj wykonane wiczenie.
Sposb wykonania wicze
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) przeanalizowa tre rozdziau X Kodeksu pracy,
2) przeprowadzi analiz w formie opisowej praw pracownikw w zakresie bhp zapisanych
w Kodeksie pracy,
3) przedstawi analiz nauczycielowi,
4) zaprezentowa wykonane wiczenie.
Wyposaenie stanowiska:
stanowisko komputerowe z dostpem do Internetu,
Kodeks pracy,
przybory do pisania,
literatura z rozdziau 6 dotyczca systemu ochrony pracy w Polsce.
wiczenie 2
Przeprowad analiz prawa i obowizki pracodawcy w zakresie bhp zapisanych w X
rozdziale Kodeksu pracy. Zaprezentuj wykonane wiczenie.
Sposb wykonania wicze

2) przeprowadzi analiz w formie opisowej praw pracownikw w zakresie bhp zapisanych
w Kodeksie pracy,
10
komputer z dostpem do Internetu,
Kodeks pracy,
wiczenie 3
Przedstaw wymagania Kodeksu pracy zwizane z chorobami zawodowymi. Zaprezentuj
wykonane wiczenie.
Sposb wykonania wiczenia

2) przeanalizowa rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie
wykazu chorb zawodowych, szczegowych zasad postpowania w sprawach zgaszania
podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorb zawodowych oraz podmiotw
waciwych w tych sprawach,
3) przedstawi wymagania w formie pisemnej zwizane z chorobami zawodowymi,
Kodeks pracy,
4.1.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniowa pojcie systemu ochrony pracy w Polsce?
2) zdefiniowa pojcie wypadku przy pracy?
3) okreli, jaki wypadek traktuje si w zakresie uprawnienia do wiadcze
na rwni z wypadkiem przy pracy?
4) ustali tok postpowania w razie wypadku przy pracy?
5) okreli zadania zespou powypadkowego?
6) okreli wymagania Kodeksu pracy zwizane z chorobami zawodowymi?
7) okreli jakie elementy powinny by zawarte w treci regulaminu pracy?
11
4.2. Konwencje, normy i uregulowania midzynarodowe
w zakresie bezpieczestwa pracy

Prawo pracy, w tym zabezpieczenie warunkw pracy pracownikw jest przedmiotem
dziaania wielu organizacji midzynarodowych. W zalenoci od tego, ktra z organizacji
zajmuje si tymi sprawami - reguluje je w sposb odmienny, przez wydawanie rnorodnych
aktw prawa midzynarodowego i ponadnarodowego. Maj one rn moc prawn, bowiem
zawarte w nich postanowienia w rnym stopniu odnosz si do pastw czonkowskich.
Najwaniejsze organizacje midzynarodowe ustanawiajce normy z zakresu prawa
bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw, to:
Midzynarodowa Organizacja Pracy,
Rada Europy,
Unia Europejska.
Midzynarodowa Organizacja Pracy, MOP zostaa powoana w 1919 r., a od 1946 r.,
staa si organizacj wyspecjalizowan Narodw Zjednoczonych. Polska jest czonkiem MOP
od chwili jej powstania. Podstawowym kierunkiem dziaania Midzynarodowej Organizacji
Pracy jest tworzenie norm prawnych, stanowicych instrument oddziaywania w celu
budowania sprawiedliwego adu spoecznego w poszczeglnych pastwach, w skali
midzynarodowej. Dziaalno normatywna MOP nie ogranicza si jednak do wsko
rozumianego prawa pracy, lecz wkracza w dziedzin ubezpiecze spoecznych, a take
polityki spoecznej i ekonomicznej.
W pierwszej czci konwencji pastwa czonkowskie zobowizane zostay do wykreowania
i wprowadzenia w ycie spjnej polityki krajowej w zakresie bezpieczestwa, ochrony
zdrowia pracownikw i rodowiska pracy (Tab. 1).
Tabela 1. Konwencja 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy Dotyczca bezpieczestwa, zdrowia

pracownikw i rodowiska pracy (Genewa, 3 czerwca 1981 r.) [9]
Konwencja nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy Dotyczca bezpieczestwa,
zdrowia pracownikw i rodowiska pracy (Genewa, 3 czerwca 1981 r.)
Artyku 4
1. Kady Czonek, zgodnie z krajowymi warunkami i praktyk oraz w porozumieniu
z najbardziej reprezentatywnymi organizacjami pracodawcw i pracownikw, okreli
i wprowadzi w ycie spjn polityk krajow w zakresie bezpieczestwa, ochrony
zdrowia pracownikw i rodowiska pracy i bdzie dokonywa okresowych przegldw
takiej polityki.
2. Polityka ta bdzie miaa na celu zapobieganie wypadkom i uszczerbkom na zdrowiu
wynikajcym z wykonywanej pracy, zwizanym z prac lub wystpujcym w procesie
pracy, poprzez zmniejszenie w takim stopniu, w jakim jest to racjonalnie praktyczne,
przyczyn zagroe zwizanych ze rodowiskiem pracy.
W czci drugiej okrelono zadania pastwa dotyczce realizacji polityki, o ktrej bya
mowa wczeniej. Obejmuj one przede wszystkim ustanowienie odpowiednich przepisw
prawa dotyczcych bezpieczestwa, zdrowia i rodowiska pracy oraz organw kontroli
stosowania tych przepisw, wyposaonych w odpowiednie sankcje (Tabela 2). Przepisy te
powinny zapewni:
okrelanie warunkw technicznych jakim powinny odpowiada: projektowanie, budowa
i przebudowa, a take zagospodarowanie budynkw, w ktrych znajduj si stanowiska
pracy oraz sprzt techniczny uywany w procesie pracy,
12
okrelenie procesw pracy, substancji i czynnikw, ktrych stosowanie w procesie pracy
powinno by zabronione,
ustalanie procedury zgaszania wypadkw przy pracy i chorb zawodowych przez
pracodawcw lub instytucje ubezpieczeniowe, dla celw statystycznych i opracowywania
rocznych statystyk w tym zakresie,
przeprowadzanie szczegowych dochodze w przypadkach, gdy liczba i ciko
wypadkw przy pracy lub chorb zawodowych albo te zwizanych z wykonywan prac
wiadczy o sytuacjach szczeglnie gronych,
publikowanie corocznych informacji na temat realizacji polityki w zakresie ochrony
ycia i zdrowia pracownikw, uwzgldniajcych analiz wypadkw przy pracy i chorb
zawodowych,
prowadzenie i rozwijanie systemu bada czynnikw chemicznych, biologicznych lub
fizycznych, z punktu widzenia ich szkodliwoci dla zdrowia.
Tabela 2. Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczca bezpieczestwa, zdrowia Pracownikw i rodowiska

pracy [9]
Konwencja nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczca bezpieczestwa,

zdrowia Pracownikw i rodowiska pracy
Artyku 9
1. Kontrola stosowania ustaw i rozporzdze dotyczcych bezpieczestwa, higieny
i rodowiska pracy zostanie zapewniona przez odpowiedni i wystarczajco skuteczny
system inspekcji.
2. System kontroli bdzie przewidywa odpowiednie sankcje w przypadku naruszenia
przepisw prawnych.
Konwencja nakada rwnie obowizek zapewnienia na szczeblu krajowym takich

warunkw, aby maszyny i inne urzdzenia techniczne wprowadzane do obrotu nie stanowiy
zagroenia bezpieczestwa i zdrowia osb, ktre bd je eksploatoway.
Osobny przepis konwencji nakada na odpowiednie wadze obowizek zapewnienia, aby
pracownik, ktry powstrzyma si od pracy w sytuacji bezporedniego zagroenia dla ycia
lub zdrowia, nie ponosi z tego tytuu adnych ujemnych konsekwencji (Tabela 3).
Tabela 3. Konwencja nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczca bezpieczestwa, zdrowia
pracownikw i rodowiska pracy [9]
zdrowia pracownikw i rodowiska pracy
Artyku 13
Pracownik, ktry powstrzyma si od wykonywania pracy w okrelonej sytuacji, co, do
ktrej mia suszny powd przypuszcza, i stanowi ona bezporednie i powane
niebezpieczestwo dla ycia lub zdrowia, bdzie chroniony przed niesprawiedliwymi
konsekwencjami, zgodnie z krajowymi warunkami i praktyk.
Rwnie na szczeblu krajowym powinno by zagwarantowane podjcie szkolenia

i ksztacenia, na wszystkich szczeblach w dziedzinie bezpieczestwa pracy i ochrony zdrowia
pracownikw.
13
W czci trzeciej okrelone zostay zadania pracodawcw w zakresie zapewnienia
bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw w miejscu pracy, a mianowicie:
zagwarantowanie, aby miejsca pracy, maszyny, sprzt i procesy pracy oraz stosowane
czynniki i substancje chemiczne, fizyczne i biologiczne nie stanowiy zagroenia dla
bezpieczestwa i zdrowia pracownikw,
zapewnienie odziey ochronnej i odpowiedniego sprztu ochronnego,
obowizek wsppracy midzy pracodawcami w przypadku, gdy w jednym miejscu prac
realizuje kilka przedsibiorstw,
podejmowanie dziaa w przypadku zaistnienia sytuacji niebezpiecznych, a take
zapewnienia udzielenia pierwszej pomocy,
konsultacje z pracownikami i ich przedstawicielami (Tabela 4),
szkolenie w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy pracownikw i ich przedstawicieli
w przedsibiorstwie,
informowanie o podjtych przez pracodawc rodkach gwarantujcych bezpieczestwo
pracy.
Tabela 4. Zalecenie nr 164 do konwencji nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczcej

bezpieczestwa, zdrowia pracownikw i rodowiska pracy [9]
Zalecenie nr 164 do konwencji nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczcej

bezpieczestwa, zdrowia pracownikw i rodowiska pracy
CZ IV. Dziaania na szczeblu przedsibiorstwa
rodki podejmowane na rzecz wsppracy, o ktrej mowa w artykule 20 konwencji,

powinny - o ile jest to waciwe i niezbdne - przewidzie instytucj delegatw robotniczych
do spraw bezpieczestwa i higieny pracy, komitetw robotniczych do spraw bezpieczestwa
i higieny pracy lub poczonych komitetw bezpieczestwa i higieny pracy, zgodnie
z krajow praktyk, w tych ostatnich pracownicy powinni by reprezentowani, co najmniej
na rwni z pracodawcami.
W czci czwartej zostay wymienione podstawowe obowizki pracownikw,

a mianowicie:
wspdziaanie na rzecz wypeniania obowizkw, jakie spoczywaj na pracodawcy,
informowanie o kadej sytuacji mogcej stanowi powane, bezporednie zagroenie dla
ycia i zdrowia, w przypadku utrzymywania si zagroenia pracodawca nie moe da
od pracownika podjcia pracy.
Zgodnie z art. 21 konwencji, wszelkie koszty zwizane z zapewnieniem bezpieczestwa
i higieny pracy nie mog w adnej mierze obcia pracownikw. Porwnujc wymagania
zawarte w konwencji nr 155 z przepisami polskimi, szczeglnie za zawartymi
w znowelizowanym dziale X Kodeksu pracy, moemy stwierdzi, e przepisy polskie
w znacznej czci uwzgldniaj wymagania zawarte w tej konwencji.
Rada Europy jest organizacj midzynarodow o zasigu lokalnym ograniczajcym si do

Europy. Powstaa w 1949 r. jako organizacja, ktrej celem jest dziaanie w kierunku jednoci
europejskiej przez inicjatywy na rzecz demokracji, praw czowieka, a take rozwijanie
wiadomoci i kultury europejskiej. Polska zostaa czonkiem Rady Europy w listopadzie
1991 r. Rada Europy swoje zadania wypenia przez ustanawianie aktw prawa
midzynarodowego, z ktrych podstawowe znaczenie dla prawa pracy, a tym samym dla
bezpieczestwa pracy i ochrony zdrowia, ma ustanowiona w 1961 r. Europejska Karta
Spoeczna wraz z protokoami dodatkowymi. Mimo, e Karta jest aktem prawa
midzynarodowego i obowizuje w pastwach czonkowskich, podobnie jak konwencje
14
MOP, dopiero po jej ratyfikowaniu - to rni si ona od konwencji przede wszystkim trybem
ratyfikacji oraz sposobem kontroli realizacji przez pastwa czonkowskie ratyfikowanej
Karty. Rnica polega na tym, e przystpujc do ratyfikacji Karty, pastwo czonkowskie
nie musi ratyfikowa wszystkich jej zapisw, a jedynie zapisy zawarte w tzw. trzonie
normatywnym II czci Karty, a wic artykuy: 1, 5, 6, 12, 13, 16 i 19, spord ktrych
pastwo musi wybra, co najmniej 5, ktrymi bdzie zwizane (cz I jako deklaratywna
obowizuje wszystkie pastwa, zamierzajce ratyfikowa Kart). Poza, picioma, ktre
pastwo czonkowskie musi wybra z trzonu normatywnego, musi przyj te
zobowizania dodatkowej liczby artykuw z czci II, tak aby liczba artykuw, ktrymi
zamierza zwiza si pastwo czonkowskie, nie bya mniejsza ni 10. Nie jest rwnie
konieczne przyjcie caych artykuw, mona przyj jedynie poszczeglne paragrafy
wybranych artykuw, przy czym w takim przypadku liczba paragrafw nie moe by
mniejsza ni 45. Po ratyfikowaniu Karty pastwa czonkowskie maj obowizek
przedstawiania Radzie przepisw wdraajcych zobowizania ratyfikowanych zapisw Karty
(Rada moe zwrci si rwnie o sprawozdanie z przygotowania do wdroenia
nieratyfikowanych jeszcze przez pastwa czonkowskie przepisw Karty). Sprawozdania te s
przesyane do Komitetu Niezalenych Ekspertw, ktry stwierdza zgodno lub brak
zgodnoci prawa krajowego z Kart, czsto przy tym okrelajc zakres i znaczenie prawne
oglnikowych przepisw Karty. Podstawowym zapisem w Karcie, dotyczcym
bezpieczestwa i ochrony zdrowia jest art. 3 czci I, w ktrym w celu zapewnienia
skutecznego wykonywania prawa do bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, pastwa
ratyfikujce ten artyku (Polska ratyfikujc Kart, przyja rwnie zobowizania wynikajce
z tego artykuu) zobowizuj si wyda przepisy dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy,
zapewni rodki kontroli stosowania tych przepisw oraz konsultowa si, gdy zachodzi taka
potrzeba, z organizacjami pracodawcw i pracownikw w sprawach rodkw zmierzajcych
do poprawy bezpieczestwa i higieny pracy (Tabela 5).
Tabela 5. Europejska Karta Spoeczna (Rzym 4 listopada 1950 r.) ratyfikowana przez Polsk w czerwcu 1997 r
[9]
Europejska Karta Spoeczna (Rzym 4 listopada 1950 r.) ratyfikowana przez Polsk
w czerwcu 1997 r.
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do bezpiecznych i higienicznych
warunkw pracy, Ukadajce si Strony zobowizuj si do:
1. wyda przepisy dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy,
2. zapewni rodki kontroli stosowania tych przepisw,
3. konsultowa si, gdy zachodzi potrzeba, z organizacjami pracodawcw i pracownikw
w sprawach rodkw zmierzajcych do poprawy bezpieczestwa i higieny pracy.
Unia Europejska jest organem midzynarodowym o zasigu regionalnym (obejmuje

Europ), dziaajcym na podstawie Traktatw powoujcych trzy Wsplnoty oraz Uni
Europejsk. Najistotniejszy jest Traktat Rzymski powoujcy Wsplnot Europejsk (przed
Traktatem z Maastricht, zwan Europejsk Wsplnot Gospodarcz). Rwnie Wsplnota
Europejska swoje zadania realizuje przez wydawanie odpowiednich, przewidzianych
w Traktacie aktw prawnych. Jednake dziaalno normatywna Wsplnoty, a szczeglnie
sposb jej oddziaywania na prawa pastw czonkowskich jest zasadniczo odmienny od
przedstawionego w poprzednich rozdziaach. Przede wszystkim prawem midzynarodowym
s w tym przypadku jedynie traktaty ustanawiajce Wsplnoty oraz Traktat z Maastricht
obowizuje do 7.02.1992, Traktat Amsterdamski obowizuje do 1.05.1999 oraz Traktat
z Nicei obowizuje od 26.02.2001 r. (tekst skonsolidowany nosi nazw Traktatu
Ustanawiajcego Wsplnot Europejsk) i tylko te akty zaczynaj obowizywa (w sposb
15
bezporedni) w pastwach czonkowskich po ich ratyfikowaniu. Pozostae akty prawne
tworzone przez Wsplnoty nie musz by ju ratyfikowane, lecz obowizuj w trybie i na
zasadach przewidzianych w traktatach. Tak wic, sam fakt przystpienia do Unii Europejskiej
zobowizuje pastwa czonkowskie do wdraania prawa wsplnotowego bez koniecznoci
jego ratyfikowania. Przy czym, w zalenoci od tego, jaki jest dany akt prawny, obowizuje
on bezporednio w pastwach czonkowskich z chwil ogoszenia go w dzienniku urzdowym
Unii (rozporzdze i decyzji) bd te dla obowizywania w pastwie czonkowskim musi
by przetransponowany do prawa krajowego (w formie dyrektywy). Wsplnota Europejska
ustanowia w tej dziedzinie szereg dyrektyw, spord ktrych najwaniejsza jest dyrektywa
89/391/EWG w sprawie wprowadzenia rodkw w celu poprawy bezpieczestwa i zdrowia
pracownikw w miejscu pracy. Dyrektywa ta wydana zostaa na podstawie art. 118.a Traktatu
Rzymskiego, bdcego w owym czasie norm kompetencyjn dla dyrektyw ustalajcych
minimalne wymagania bezpieczestwa pracy i ochrony zdrowia pracownikw w miejscu
pracy. Obecnie tak norm kompetencyjn jest art.137 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot
Europejsk. Naley jednak podkreli, e okrelenie minimalne nie oznacza, e wymagania
te zostay ustalone na niskim poziomie. Minimalne, w przypadku dyrektyw ustanowionych
na podstawie art. 118a Traktatu oznacza, e pastwa czonkowskie, podejmujc procesy
harmonizacji prawa krajowego z wymaganiami dyrektyw, nie mog w adnym przypadku
przyj:
wymaga niszych bd o wszym zakresie podmiotowym i przedmiotowym
od ustalonego w tych dyrektywach,
wymaga niszych od ustalonych dotychczas w prawie krajowym, jeeli wymagania
dyrektywy s na niszym poziomie.
Reguluje ona zadania stron uczestniczcych w tworzeniu bezpiecznych i higienicznych
warunkw pracy w zakadzie pracy. Realizacja tych zada oraz stosowanie okrelonych
w dyrektywie zasad ich realizacji ma gwarantowa stymulacj dziaa nie tylko w celu
zapewnienia bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw, lecz take jego poprawy
(Tabela 6).
Tabela 6. Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu rodkw w celu zwikszania
bezpieczestwa i poprawy zdrowia pracownikw podczas pracy [9]
Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu rodkw w celu
zwikszania bezpieczestwa i poprawy zdrowia pracownikw podczas pracy
Artyku 1. Cel
1. Celem niniejszej dyrektywy jest wprowadzenie rodkw stymulujcych do dziaania

w kierunku poprawy bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw podczas pracy.
2. W tym celu dyrektywa ta zawiera oglne zasady: zapobiegania ryzyku zawodowemu,
bezpieczestwa i ochrony zdrowia, eliminacji czynnikw wypadkowych i ryzyka,
informowania, konsultacji, wspuczestnictwa pracownikw i ich przedstawicieli -
zgodnie z krajowym prawem i(lub) zwyczajami - oraz ich szkolenia, jak rwnie
zawiera oglne wskazania dotyczce wdraania tych zasad
Powysza dyrektywa dotyczy wszystkich sektorw dziaalnoci, jednake dopuszcza ona

odstpstwa dla niektrych specyficznych dziaalnoci. Odstpstwa te obejmuj specyficzne
dziedziny suby publicznej, ktre w zwizku z zadaniami, do jakich zostay powoane,
w sposb nieunikniony s z zapisami dyrektywy sprzeczne. Dotyczy to przede wszystkim si
zbrojnych, policji i sub ochrony cywilnej. Natomiast przedmiotowo dyrektywa zawiera
jedynie oglne zasady bezpieczestwa, odsyajc w zakresie uregulowa dotyczcych
poszczeglnych dziedzin do dyrektyw szczegowych (art. 16.1. dyrektywy). Zgodnie
16
z treci dyrektywy, niezbdne rodki, jakie pracodawca powinien podj w celu zapewnienia
bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw, to:
zapobieganie ryzyku zawodowemu,
informowanie,
szkolenie,
odpowiednich rodkw i organizacji.
rodki te musz by kadorazowo dostosowywane przez pracodawc do zmieniajcych
si okolicznoci, tak aby w kadym przypadku byy one najbardziej skuteczne, a take w celu
doskonalenia istniejcego stanu rzeczy. Brak realizacji tych zada powoduje pocignicie
pracodawcy do odpowiedzialnoci, od ktrej nie jest on zwolniony, nawet w przypadku
korzystania z pozazakadowych, specjalistycznych sub lub osb. Na jego odpowiedzialno
nie wpywaj rwnie zobowizania pracownika (Tabela 7). W dyrektywie nie sprecyzowano,
jakiego rodzaju ma by to odpowiedzialno, pozostawiajc t kwesti do uregulowania
w prawodawstwie krajowym pastw czonkowskich. Pastwa czonkowskie w swoim
prawodawstwie mog rwnie ograniczy lub wykluczy odpowiedzialno pracodawcy,
jeeli wypadki przy pracy spowodowane zostay nietypowymi lub nieprzewidywalnymi
okolicznociami.
Artyku 5. Postanowienia oglne
1. Pracodawca ma obowizek zapewni pracownikom bezpieczestwo i ochron zdrowia
w kadym aspekcie zwizanym z prac.
2. Gdy, zgodnie z art. 7. pkt. 3, pracodawca zatrudnia z zewntrz kompetentne suby lub
osoby, nie zmniejsza to jego odpowiedzialnoci w tym zakresie.
3. Zobowizania pracownikw w zakresie bezpieczestwa i ochrony zdrowia podczas
pracy nie powinny wpywa na zasad odpowiedzialnoci.
Przy stosowaniu tych rodkw pracodawca powinien stosowa wymienione w art. 6 ust.
2 dyrektywy zasady, zwane oglnymi zasadami zapobiegania. S to:
unikanie ryzyka,
ocena ryzyka, ktrego nie mona unikn,
zapobieganie ryzyku u rda,
dostosowanie pracy do pojedynczego czowieka, szczeglnie w procesie projektowania
stanowisk pracy, wyboru wyposaenia roboczego oraz metod produkcyjnych i metod
pracy, a zwaszcza agodzenie monotonii pracy oraz zmniejszanie natenia pracy
w wymuszonym tempie i negatywnego wpywu tego typu pracy na zdrowie pracownika,
stosowanie nowych rozwiza technicznych,
zastpowanie rodkw niebezpiecznych bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,
prowadzenie spjnej i caociowej polityki zapobiegawczej obejmujcej technik,
organizacj pracy, warunki pracy, stosunki spoeczne i wpyw czynnikw zwizanych ze
rodowiskiem pracy,
nadawanie priorytetu rodkom ochrony zbiorowej przed rodkami ochrony
indywidualnej,
waciwe instruowanie pracownikw.
Jak z powyszego wynika, w dyrektywie tej wskazane zostay podstawowe zadania
pracodawcy i okrelono zasady, jakimi powinien si on kierowa przy realizacji tych zada.
17
Takie sformuowanie obowizkw pracodawcy daje mu du elastyczno w doborze
rodkw podejmowanych w celu zapewnienia bezpieczestwa i ochrony zdrowia
pracownikw. Nie sprowadza si ich, bowiem tylko do przestrzegania przepisw i zasad bhp,
ale pozwala pracodawcy na swobodny wybr wedug niego najlepszych w danym zakadzie
i w danym momencie rodkw, wskazujc mu, na jakie elementy, dokonujc tego wyboru,
powinien zwrci uwag. Bardzo due znaczenie nadaje si w dyrektywie zapobieganiu
ryzyku zawodowemu, a szczeglnie prawidowej ocenie tego ryzyka. Ocena wielkoci ryzyka
zawodowego stanowi podstaw doboru przez pracodawc wyposaenia roboczego,
stosowania substancji chemicznych i preparatw, wyposaenia stanowisk pracy. Ocena
ryzyka jest podstaw podjcia rodkw prewencyjnych, wyboru metod produkcji i organizacji
pracy, tak aby zapewniay one zwikszenie poziomu ochrony bezpieczestwa i zdrowia
pracownikw i byy zintegrowane z caoci dziaalnoci zakadu na wszystkich szczeblach
zarzdzania. W dyrektywie zobowizano rwnie pracodawc do opracowania dokumentacji
przeprowadzonej oceny ryzyka zagraajcego bezpieczestwu i zdrowiu podczas pracy,
z uwzgldnieniem szczeglnych zagroe (Tabela 8). Zobowizanie do opracowania
dokumentacji powinno by okrelone przez pastwa czonkowskie i moe by uzalenione od
charakteru dziaalnoci i rozmiarw zakadu. O dokonanej ocenie ryzyka i podjtych rodkach
w celu jego uniknicia lub ograniczenia, powinien pracodawca informowa pracownikw
i ich przedstawicieli.
Artyku 9. Rne obowizki pracodawcw
1. Pracodawca:
a. powinien mie przeprowadzon ocen ryzyka zagraajcego bezpieczestwu i zdrowiu
podczas pracy, wczajc w to szczeglnie zagroenia, na jakie s naraone grupy
pracownikw. [...]
Artyku 14. Lekarskie badania kontrolne
Naley podj dziaania, zgodnie z krajowym prawem i (lub) zwyczajami, w celu
zapewnienia pracownikom lekarskich bada kontrolnych dostosowanych do zagroe,
z jakimi stykaj si w pracy.
W dyrektywie podkrelono, e bardzo due znaczenie ma rwnie informowanie,
konsultacje i szkolenia pracownikw oraz ich przedstawicieli. To pracodawca odpowiada za
to, aby wszyscy pracownicy, a take ich przedstawiciele byli poinformowani o zagroeniach
bezpieczestwa i zdrowia oraz podjtych rodkach ochronnych i zapobiegawczych
w odniesieniu do zakadu, kadego typu stanowiska pracy i rodzaju pracy. Informacje te
musz by przedstawione take pracownikom z innych zakadw pracy, jeeli wykonuj
prac w danym zakadzie. Do obowizkw pracodawcy naley te zatrudnienie
kompetentnych sub ochrony zdrowia i zapobiegania ryzyku zawodowemu (Tabela 9),
zapewnienie lekarskich bada kontrolnych (Tabela 8), zorganizowanie pierwszej pomocy,
gaszenie poaru, ewakuacja pracownikw w razie zaistnienia powanego niebezpieczestwa,
prowadzenie rejestru wypadkw przy pracy, sporzdzanie raportw o wypadkach dla
odpowiednich wadz. Na pracodawcy spoczywa rwnie obowizek przeszkolenia
pracownika przed przystpieniem do pracy, w kadym przypadku przeniesienia pracownika
lub zmiany pracy, wprowadzenia nowego sprztu lub jego zmiany, wprowadzenia nowej
technologii. Szkolenie powinno odbywa si na koszt pracodawcy, w ramach czasu pracy
(Tabela 10). Na pracodawcy spoczywa rwnie obowizek uwzgldnienia przydatnoci
18
pracownika do wykonywania powierzonych mu zada, z uwzgldnieniem jego
bezpieczestwa i zdrowia.
Artyku 7. Suby ochrony i zapobiegania
Nie naruszajc zobowiza, o ktrych mowa w art. 5 i 6 pracodawca wyznacza
jednego lub wicej pracownikw do prowadzenia dziaalnoci zwizanej z ochron
zdrowia i zapobieganiem ryzyku zawodowemu w zakadzie i(lub) przedsibiorstwie. [...]
We wszystkich przypadkach:
wyznaczeni pracownicy musz posiada niezbdne umiejtnoci i niezbdne rodki, [...]
naley zapewni wystarczajc liczb wyznaczonych pracownikw i zewntrznych sub lub
osb do organizowania rodkw ochronnych i zapobiegawczych, biorc pod uwag rozmiary
zakadu i(lub) przedsibiorstwa, i(lub) zagroe, na jakie s naraeni pracownicy oraz ich
wystpowanie w caym zakadzie i(lub) przedsibiorstwie.
Artyku 12. Szkolenie pracownikw
1. Pracodawca powinien zapewni kademu pracownikowi odbycie odpowiedniego
szkolenia dotyczcego bezpieczestwa i ochrony zdrowia, a w szczeglnoci
przekazanie mu informacji i instrukcji specyficznych dla danego stanowiska lub
wykonywanej pracy:
przy zatrudnieniu,
w przypadku przeniesienia lub zmiany pracy,
w przypadku wprowadzenia nowego sprztu roboczego lub zmiany sprztu,
w przypadku wprowadzenia jakiejkolwiek nowej technologii. [...]
2. Przedstawiciele pracownikw odpowiedzialni za bezpieczestwo i zdrowie
pracownikw maj prawo do stosownego przeszkolenia.
Szkolenie, o ktrym mowa w pkt. 1 i 3, nie moe obcia finansowo pracownikw i ich
przedstawicieli. Szkolenie wymienione w pkt. 1 musi odbywa si w godzinach pracy.
Koszty zwizane z zapewnieniem bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw nie

mog w adnym przypadku obcia pracownikw. Obok obowizkw pracodawcw
w dyrektywie okrelone zostay obowizki i prawa pracownikw oraz ich przedstawicieli
(Tabela 11).
19
Artyku 13. Obowizki pracownikw
1. Na kadym pracowniku spoczywa moliwie najwiksza odpowiedzialno za wasne
bezpieczestwo i zdrowie oraz innych osb, na ktre maj wpyw jego dziaania
podczas pracy, zgodnie z jego przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy
instrukcjami.
2. W tym celu, zgodnie z przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy Instrukcjami,
pracownicy w szczeglnoci powinni: [...]
wsppracowa tak dugo, jak to bdzie konieczne, zgodnie z krajowymi zwyczajami,
z pracodawc i (lub) pracownikami odpowiedzialnymi za bezpieczestwo i zdrowie
pracownikw w celu realizacji zada i wymaga, postawionych przez kompetentne wadze,
zapewniajcych bezpieczestwo i ochron zdrowia pracownikw podczas pracy.
Pracownik ma obowizek:
uywa zgodnie z przeznaczeniem: maszyn, aparatw, narzdzi, niebezpiecznych
substancji, rodkw transportu i innych rodkw produkcji,
uywa zgodnie z przeznaczeniem rodkw ochrony indywidualnej, jakie zostay mu
wydane i po uyciu zostawia je we waciwym miejscu (Tabela 12),
powstrzymywa si od rozczania, zmieniania, usuwania stosowanych urzdze
zabezpieczajcych maszyny, aparaty, narzdzia, instalacje i budynki, urzdzenia
zabezpieczajce musz by stosowane zgodnie z ich przeznaczeniem,
z dobrze uzasadnionych powodw, natychmiast informowa pracodawcw
i pracownikw odpowiedzialnych za bezpieczestwo i zdrowie pracownikw
o jakichkolwiek sytuacjach stanowicych powane i bezporednie zagroenie
bezpieczestwa i zdrowia oraz o jakichkolwiek niedocigniciach w systemie ochrony,
tak dugo jak to bdzie konieczne, wsppracowa z pracodawc i pracownikami
odpowiedzialnymi za bezpieczestwo i zdrowie pracownikw, w celu realizacji zada
i wymaga postawionych przez kompetentne wadze, zapewniajcych bezpieczestwo
i ochron zdrowia pracownikw podczas pracy,
tak dugo jak to bdzie konieczne, wsppracowa z pracodawc i pracownikami
odpowiedzialnymi za bezpieczestwo oraz zdrowie pracownikw podczas pracy, w celu
upewnienia si pracodawcy, e rodowisko, a take warunki pracy s bezpieczne i nie
stanowi zagroenia bezpieczestwa i zdrowia.
20
Tabela 12. Konwencja nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczca bezpieczestwa, zdrowia
pracownikw i rodowiska pracy [9]
zdrowia pracownikw i rodowiska pracy
Artyku 9. Rne obowizki pracodawcw
1. Pracodawca:
[...]
b. decyduje o podejmowanych rodkach ochronnych i, jeli to konieczne,
o wyposaeniu ochronnym, ktre ma by stosowane. [...]
Artyku 13. Obowizki pracownikw
[...]
2. W tym celu, zgodnie z przeszkoleniem i otrzymanymi od pracodawcy instrukcjami,
pracownicy w szczeglnoci powinni:
uywa, zgodnie z przeznaczeniem, rodkw ochrony indywidualnej, jakie zostay
im wydane i, po uyciu, zostawia je we waciwym miejscu.
Pracownicy maj rwnie prawo oddali si z miejsca zatrudnienia, wwczas gdy s lub
mog by naraeni na powane i nieuniknione niebezpieczestwo (Tabela 13).
Artyku 8
Pracownicy, ktrzy w obliczu powanego i nieuniknionego niebezpieczestwa opuszcz
swoje stanowiska pracy i(lub) niebezpieczn stref, nie mog znale si w jakimkolwiek
niekorzystnym pooeniu z powodu swojego dziaania i musz by chronieni przed
szkodliwymi i nieusprawiedliwionymi konsekwencjami, zgodnie z krajowym prawem i(lub)
zwyczajami.
Pracownicy i ich przedstawiciele maj te prawo do konsultacji i uczestnictwa we

wszystkich dziaaniach pracodawcy dotyczcych zapewnienia bezpieczestwa i ochrony
zdrowia pracownikw w rodowisku pracy. W tym celu mog da od pracodawcy
wszelkich informacji na temat podejmowanych przez niego rodkw, jak te podjcia
stosownych rodkw i przedstawia wnioski dotyczce zmniejszenie zagroe oraz usuwania
rde tych zagroe. W prawie krajowym pracownicy lub ich przedstawiciele powinni mie
rwnie zagwarantowane prawo odwoania si do kompetentnych wadz wwczas, gdy
stwierdz, e podjte przez pracodawc rodki s nieodpowiednie do zapewnienia
bezpieczestwa i ochrony zdrowia podczas pracy (Tabela 14).
21
Artyku 11. Konsultacje i uczestnictwo pracownikw
1. Pracodawcy powinni konsultowa si z pracownikami i(lub) ich przedstawicielami
i umoliwia im uczestniczenie we wszystkich dyskusjach dotyczcych bezpieczestwa
i ochrony zdrowia podczas pracy.
Zakada to:
konsultacje pracownikw
prawo pracownikw i(lub) ich przedstawicieli do wysuwania wnioskw
wspuczestnictwo, zgodnie z krajowym prawem i(lub) zwyczajami.
Pracownicy i ich przedstawiciele nie mog si znale w jakimkolwiek niekorzystnym

pooeniu z powodu realizacji swoich uprawnie w zakresie bezpieczestwa pracy i ochrony
zdrowia. Z uwagi na swoj konstrukcj, omwiona dyrektywa wydaje si uniwersalna
i ponadczasowa. Zawarte w niej wymagania maj zastosowanie do kadego rodzaju
dziaalnoci i przez swoj uniwersalno w kadym czasie, bez wzgldu na zachodzcy
postp techniczny. Naley te zwrci uwag, e zawiera ona podstawowe wskazwki dla
pracodawcy, jak prawidowo i kompleksowo zarzdza bezpieczestwem w rodowisku
pracy. W dyrektywie tej wykreowane zostao zupenie nowe podejcie do zagadnie ochrony
ycia i zdrowia pracownikw. W odrnieniu od dotychczasowego podejcia, skupiajcego
uwag na ograniczaniu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych, a wic skutkw
wynikajcych ze stanu bezpieczestwa pracy w zakadzie przez eliminacj zagroe, w tej
dyrektywie gwny akcent zosta pooony na likwidacj prawdopodobiestwa zaistnienia
zagroenia dla ycia i zdrowia. Std tak duo miejsca zajmuj uregulowania dotyczce
stosowania prewencji, co ma zapewni eliminowanie i ograniczanie ryzyka zawodowego
wystpujcego w miejscu pracy. Wymagania zawarte w tej dyrektywie zostay wprowadzone
do prawa polskiego w ustawie z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks Pracy
oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. nr 213, poz. 2081). Opisana powyej
dyrektywa 89/391/EWG nazwana zostaa dyrektyw ramow. Nazwa ta wynika z tego, e
w art. 16.1. zawarta zostaa delegacja stanowica podstaw wydania dyrektyw
szczegowych. Podajemy 13 takich dyrektyw .
Obok dyrektyw, dla ktrych norm kompetencyjn jest art. 118a Traktatu Rzymskiego
(obecnie 137 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk), istotne znaczenie z punktu
widzenia bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownika ma te art. 100a Traktatu
Rzymskiego (obecnie art. 95 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk). Wprawdzie
stanowi on podstaw wydawania dyrektyw ustanowionych w celu utworzenia
i funkcjonowania rynku wewntrznego, jednake na jego podstawie zostao uchwalonych
szereg dyrektyw, ktre okrelaj zasadnicze wymagania, m.in. dla maszyn i rodkw ochrony
indywidualnej. Wymagania te ustalone w zacznikach do dyrektyw, a take w normach
technicznych musz by spenione, aby wyrb zosta uznany za bezpieczny dla zdrowia
i rodowiska oraz, aby zosta, po przejciu odpowiednich procedur, dopuszczony na rynek.
W tym przypadku dopuszczenie na rynek bezpiecznego produktu, jakim jest maszyna czy te
rodki ochrony indywidualnej, ma istotny wpyw na bezpieczestwo i zdrowie pracownikw,
ktrzy bd z nich korzysta w toku pracy.
22
1. Co to jest prawo pracy?
2. Jakie znasz najwaniejsze organizacje midzynarodowe ustanawiajce normy z zakresu
prawa bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad analiz w formie opisowej zakresu dziaania najwaniejszych organizacji
midzynarodowych ustanawiajcych normy z zakresu prawa bezpieczestwa i ochrony
zdrowia pracownikw. Zaprezentuj wykonane wiczenie.

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce Konwencji norm
i uregulowa midzynarodowych w zakresie bezpieczestwa pracy,
2) przeprowadzi analiz w formie opisowej zakresu dziaania najwaniejszych organizacji
midzynarodowych ustanawiajcych norm z zakresu prawa bezpieczestwa i ochrony
zdrowia pracownikw,
Wyposaenie stanowiska pracy:

notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca Konwencji norm i uregulowa midzynarodowych
w zakresie bezpieczestwa pracy.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli zakres dziaania prawa pracy?
2) okreli zakres dziaania Midzynarodowej Organizacji Pracy?
3) okreli zakres dziaania Rady Europy?
4) okreli zakres dziaania Unii Europejskiej?
23
4.3. Przepisy prawa pracy
Prawo pracy reguluje zagadnienia zwizane z wykonywaniem pracy zarobkowej.

Najwaniejszym rdem prawa pracy jest Kodeks pracy. Znajomo norm prawnych
Kodeksu pracy i zawartych w nich uregulowa oraz aktw wykonawczych do tej ustawy jest
niezbdna dla kadego pracownika i pracodawcy. Przepisy te maj charakter prawa
bezwzgldnie obowizujcego. Nie moe, wic zaistnie taka sytuacja, e pracodawca
uzgadnia z pracownikiem odstpstwo od jakiego obowizku zawartego w Kodeksie pracy.
Kodeks pracy skada si z 15 dziaw zawierajcych normy prawne dotyczce:
podstawowych zasad prawa pracy,
zawarcia i rozwizania umowy o prac,
wynagradzania za prac,
obowizkw pracodawcy i pracownika,
odpowiedzialnoci materialnej pracownika,
czasu pracy, urlopw pracowniczych,
zatrudniania modocianych,
bezpieczestwo i higiena pracy,
ukadw zbiorowych pracy,
rozpatrywania sporw o roszczenia wynikajce ze stosunku pracy,
odpowiedzialnoci za wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Ilekro w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy rozumie si przez to przepisy
kodeksu oraz innych ustaw i aktw wykonawczych zwizanych z:
przeciwdziaaniem zagroeniom ycia i zdrowia pracownika,
organizacj procesu pracy,
ksztatowaniem waciwych postaw spoecznych (dyscypliny pracy, szanowaniu prawa).
Kodeks pracy obowizuje od 1 stycznia 1975 r., od tego czasu wprowadzano w nim
wielokrotnie zmiany, ktre nosz nazw nowelizacji. Tekst jednolity zawarty jest w Dz.U.
1998 r. nr 21 poz. 94. Nowelizacja dostosowuje prawo pracy do zmieniajcej si sytuacji
gospodarczo-politycznej. 1 stycznia 2004 wesza w ycie nowelizacja ustawy z 1974 r.
o bardzo szerokim zakresie (zmienionych zostao ok. 100 artykuw). Zmiany w Kodeksie
pracy dostosowuj polskie prawo pracy do prawa Unii Europejskiej, midzy innymi do
dyrektyw socjalnych a zwaszcza kluczowej Dyrektywy Ramowej 89/391/EWG, ktra
ustanawia seri oglnych zasad postpowania w dziedzinie ochrony zdrowia i bezpieczestwa
pracy. W poradniku znajduj si informacje prawne aktualne na dzie 31 stycznia 2005 roku.
Przy posugiwaniu si aktami prawnymi naley sprawdza ich aktualno.
Wykadnia prawa, czyli ustalenie waciwego znaczenia obowizujcych przepisw
naley do:
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (wydawanie wyjanie i wytycznych),
Sdu Najwyszego (ustalanie wytycznych orzecznictwa w sprawach roszcze
pracownikw, odpowiedzi na pytania prawne, rozstrzyganie poszczeglnych praw).
24
1. W jakim celu przeprowadza si nowelizacj prawa?
2. Co to znaczy, e przepisy prawa pracy maj charakter prawa bezwzgldnie
obowizujcego?
3. Czy istnieje moliwo odstpstwa przez pracownika od jakiego obowizku zawartego
w Kodeksie pracy?
4. Kto w razie sporu ustala waciwe znaczenie obowizujcych przepisw?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Na podstawie analizy tekstu Kodeksu pracy odpowiedz na pytania zwizane
z podstawowymi zasadami prawa pracy.

1) przeanalizowa tekst zawarty w rozdziale II dziau pierwszego Kodeksu pracy,
2) wpisa w tabel 1 odpowied tak lub nie na zawarte w niej pytania,
3) wpisa w tabel 1 podstaw prawn decyzji (numer artykuu i paragraf Kodeksu pracy)
na podstawie, ktrej udzielie takiej odpowiedzi.
Tabela do wiczenia. Rozwizywanie problemw dotyczcych podstawowych zasad prawa pracy
Podstawa Pytanie Odpowied
prawna tak, nie
Czy pastwo okrela minimaln wysoko wynagrodzenia za prac?
Czy, niepenosprawno, rasa, wyznawana religia, narodowo, przekonania
polityczne, przynaleno zwizkow mog by mog by jakakolwiek
dyskryminacja w zatrudnieniu?
Czy pracodawca jest obowizany do zapewnienia pracownikom
bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy?
Czy pracodawca jest obowizany uatwia pracownikom podnoszenie
kwalifikacji zawodowych?
Czy postanowienia umw o prac oraz innych aktw, na ktrych podstawie
powstaje stosunek pracy, mog by mniej korzystne dla pracownika ni
przepisy prawa pracy?
Czy pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw
i interesw, maj prawo tworzy organizacje i przystpowa do tych
organizacji?
Czy wane s postanowienia umw o prac i innych aktw, na podstawie,
ktrych powstaje stosunek pracy, naruszajce zasad rwnego traktowania
w zatrudnieniu?

Kodeks pracy,
karta wicze.
wiczenie 2
Przeprowad analiz w formie opisowej tekstu z Kodeksu pracy dotyczcej mobbingu.
Zaprezentuj wykonane wiczenie.
25

1) przeanalizowa tekst artykuu 943 Kodeksu pracy dotyczcy mobbingu,
2) przeprowadzi analiz w formie opisowej zakresu dziaania mobbingu,
3) odpowiedzie na nastpujce pytania:
co to jest mobbing,
jakie prawa posiada pracownik, wobec ktrego stosowano mobbing,

Kodeks pracy,
stanowisko z dostpem do Internetu,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca przepisw prawa pracy.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli, co to jest mobbing?
2) zdefiniowa pojcie delegacja ustawowa?
3) okreli podstawowe zasady prawa pracy zawarte w Kodeksie pracy?
4) wyjani, co to znaczy, e przepisy zawarte w Kodeksie pracy maj
charakter prawa bezwzgldnie obowizujcego?
26
4.4. Prawo ukadowe oraz zasady negocjowania i zawierania
zbiorowych ukadw
Art. 238 Kodeksu pracy

1. Ilekro w przepisach dziau jest mowa o:
1) ponadzakadowej organizacji zwizkowej naley przez to rozumie organizacj
zwizkow bdc oglnokrajowym zwizkiem zawodowym, zrzeszeniem (federacj)
zwizkw zawodowych lub oglnokrajow organizacj midzyzwizkow
(konfederacj),
2) organizacji zwizkowej reprezentujcej pracownikw naley przez to rozumie
organizacj zwizkow zrzeszajc pracownikw, dla ktrych ukad jest zawierany.
Dotyczy to rwnie zrzeszenia (federacji) zwizkw zawodowych, w skad ktrego
wchodz te organizacje zwizkowe, a take oglnokrajowej organizacji
midzyzwizkowej (konfederacji) zrzeszajcej takie organizacje zwizkowe lub
zrzeszenia (federacje) zwizkw zawodowych.
2. Przepisy rozdziau odnoszce si do:
1) ukadu stosuje si odpowiednio do ukadu ponadzakadowego i ukadu zakadowego,
2) pracodawcw stosuje si odpowiednio do pracodawcy.
1. Ukad zawiera si dla wszystkich pracownikw zatrudnionych przez pracodawcw
objtych jego postanowieniami, chyba e strony w ukadzie postanowi inaczej.
2. Ukadem mog by objte osoby wiadczce prac na innej podstawie ni stosunek
pracy, ukadem mog by rwnie objci emeryci i rencici.
3. Ukadu nie zawiera si dla:
1) czonkw korpusu suby cywilnej,
2) pracownikw urzdw pastwowych zatrudnionych na podstawie mianowania
i powoania,
3) pracownikw samorzdowych zatrudnionych na podstawie wyboru, mianowania
i powoania w:
a) urzdach marszakowskich,
b) starostwach powiatowych,
c) urzdach gminy,
d) biurach (ich odpowiednikach) zwizkw jednostek samorzdu terytorialnego,
e) biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorzdu
terytorialnego,
4) sdziw i prokuratorw.
1. Ukad okrela:
1) warunki, jakim powinna odpowiada tre stosunku pracy, z zastrzeeniem 3,
2) wzajemne zobowizania stron ukadu, w tym dotyczce stosowania ukadu
i przestrzegania jego postanowie.
2. Ukad moe okrela inne sprawy poza wymienionymi w 1, nie uregulowane
w przepisach prawa pracy w sposb bezwzgldnie obowizujcy.
3. Ukad nie moe narusza praw osb trzecich.
4. Zawarcie ukadu dla pracownikw zatrudnionych w jednostkach budetowych,
zakadach budetowych oraz gospodarstwach pomocniczych jednostek budetowych
27
moe nastpi wycznie w ramach rodkw finansowych bdcych w ich dyspozycji,
w tym wynagrodze okrelonych na podstawie odrbnych przepisw.
5. Wniosek o zarejestrowanie ukadu zawartego dla pracownikw zatrudnionych
w jednostkach budetowych, zakadach budetowych oraz gospodarstwach
pomocniczych jednostek budetowych powinien zawiera owiadczenie organu, ktry
utworzy dany podmiot lub przej funkcje takiego organu, o spenieniu wymogu,
o ktrym mowa w 4.
Strony, okrelajc wzajemne zobowizania przy stosowaniu ukadu, mog w szczeglnoci
ustali:
1) sposb publikacji ukadu i rozpowszechniania jego treci,
2) tryb dokonywania okresowych ocen funkcjonowania ukadu,
3) tryb wyjaniania treci postanowie ukadu oraz rozstrzygania sporw midzy stronami
w tym zakresie.
1. Zawarcie ukadu nastpuje w drodze rokowa.
2. Podmiot wystpujcy z inicjatyw zawarcia ukadu jest obowizany powiadomi o tym
kad organizacj zwizkow reprezentujc pracownikw, dla ktrych ma by zawarty
ukad, w celu wsplnego prowadzenia rokowa przez wszystkie organizacje zwizkowe.
3. Strona uprawniona do zawarcia ukadu nie moe odmwi daniu drugiej strony
podjcia rokowa:
1) w celu zawarcia ukadu dla pracownikw nie objtych ukadem,
2) w celu zmiany ukadu uzasadnionej istotn zmian sytuacji ekonomicznej bd
finansowej pracodawcw lub pogorszeniem si sytuacji materialnej pracownikw,
3) jeeli danie zostao zgoszone nie wczeniej ni 60 dni przed upywem okresu, na
jaki ukad zosta zawarty, albo po dniu wypowiedzenia ukadu.
1. Kada ze stron jest obowizana prowadzi rokowania w dobrej wierze
i z poszanowaniem susznych interesw drugiej strony. Oznacza to w szczeglnoci:
1) uwzgldnianie postulatw organizacji zwizkowej uzasadnionych sytuacj
ekonomiczn pracodawcw,
2) powstrzymywanie si od wysuwania postulatw, ktrych realizacja w sposb
oczywisty przekracza moliwoci finansowe pracodawcw,
3) poszanowanie interesw pracownikw nie objtych ukadem.
2. Strony ukadu mog okreli tryb rozstrzygania kwestii spornych zwizanych
z przedmiotem rokowa lub innych spornych zagadnie, ktre mog wyoni si
w trakcie tych rokowa. W takim przypadku nie maj zastosowania przepisy
o rozwizywaniu sporw zbiorowych, chyba e strony postanowi o ich stosowaniu
w okrelonym zakresie.
1. Pracodawca jest obowizany udzieli przedstawicielom zwizkw zawodowych
prowadzcym rokowania informacji o swojej sytuacji ekonomicznej w zakresie objtym
rokowaniami i niezbdnym do prowadzenia odpowiedzialnych rokowa. Obowizek ten
dotyczy w szczeglnoci informacji objtych sprawozdawczoci Gwnego Urzdu
Statystycznego.
2. Przedstawiciele zwizkw zawodowych s obowizani do nieujawniania uzyskanych od
pracodawcy informacji, stanowicych tajemnic przedsibiorstwa w rozumieniu
przepisw o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
3. Na danie kadej ze stron moe by powoany ekspert, ktrego zadaniem jest
przedstawienie opinii w sprawach zwizanych z przedmiotem rokowa. Koszty
28
ekspertyzy pokrywa strona, ktra daa powoania eksperta, chyba e strony
postanowi inaczej.
4. Przepisy 1-3 nie naruszaj przepisw o ochronie tajemnicy pastwowej i subowej.
1. Ukad zawiera si w formie pisemnej na czas nieokrelony lub na czas okrelony.
2. W ukadzie ustala si zakres jego obowizywania oraz wskazuje siedziby stron ukadu.
3. Przed upywem terminu obowizywania ukadu zawartego na czas okrelony strony mog
przeduy jego obowizywanie na czas okrelony lub uzna ukad za zawarty na czas nie
okrelony.
1. Tre postanowie ukadu wyjaniaj wsplnie jego strony.
2. Wyjanienia treci postanowie ukadu, dokonane wsplnie przez strony ukadu, wi
take strony, ktre zawary porozumienie o stosowaniu tego ukadu. Wyjanienia
udostpnia si stronom porozumienia.
1. Ukad rozwizuje si:
1) na podstawie zgodnego owiadczenia stron,
2) z upywem okresu, na ktry zosta zawarty,
3) z upywem okresu wypowiedzenia dokonanego przez jedn ze stron.
2. Owiadczenie stron o rozwizaniu ukadu oraz wypowiedzenie ukadu nastpuje
w formie pisemnej.
3. Okres wypowiedzenia ukadu wynosi trzy miesice kalendarzowe, chyba e strony
w ukadzie postanowi inaczej.
4. W razie rozwizania ukadu do czasu wejcia w ycie nowego ukadu stosuje si
postanowienia ukadu dotychczasowego, chyba e strony w ukadzie ustaliy lub
w drodze porozumienia ustal inny termin stosowania postanowie rozwizanego
ukadu. Przepis art. Art. 2418 Kodeksu pracy
1. W okresie jednego roku od dnia przejcia zakadu pracy lub jego czci na nowego
pracodawc do pracownikw stosuje si postanowienia ukadu, ktrym byli objci przed
przejciem zakadu pracy lub jego czci na nowego pracodawc, chyba e odrbne
przepisy stanowi inaczej. Postanowienia tego ukadu stosuje si w brzmieniu
obowizujcym w dniu przejcia zakadu pracy lub jego czci na nowego pracodawc.
Pracodawca moe stosowa do tych pracownikw korzystniejsze warunki ni
wynikajce z dotychczasowego ukadu.
2. Po upywie okresu stosowania dotychczasowego ukadu wynikajce z tego ukadu
warunki umw o prac lub innych aktw stanowicych podstaw nawizania stosunku
pracy stosuje si do upywu okresu wypowiedzenia tych warunkw.
3. Jeeli w przypadkach, o ktrych mowa w 1, nowy pracodawca przejmuje rwnie inne
osoby objte ukadem obowizujcym u dotychczasowego pracodawcy, stosuje
postanowienia ukadu dotyczce tych osb przez okres jednego roku od dnia przejcia.
4. Jeeli pracownicy przed ich przejciem byli objci ukadem ponadzakadowym,
obowizujcym u nowego pracodawcy, przepisy 1-3 stosuje si do ukadu
zakadowego.
1. Zmiany do ukadu wprowadza si w drodze protokow dodatkowych. Do protokow
dodatkowych stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce ukadu.
2. Jeeli ukad zosta zawarty przez wicej ni jedn organizacj zwizkow, przez okres
jego obowizywania wszelkie czynnoci dotyczce tego ukadu podejmuj organizacje
zwizkowe, ktre go zawary, z zastrzeeniem 3 i 4.
29
3. Strony ukadu mog wyrazi zgod, aby w prawa i obowizki strony wstpia organizacja
zwizkowa, ktra nie zawara ukadu.
4. Organizacja zwizkowa, ktra po zawarciu ukadu staa si reprezentatywna na podstawie
art. 24117 lub art. 24125a 1, moe wstpi w prawa i obowizki strony ukadu, skadajc
w tym celu owiadczenie stronom tego ukadu. Do zakadowej organizacji zwizkowej
art. 24125a 3-5 stosuje si odpowiednio.
5. Informacja o wstpieniu organizacji zwizkowej w prawa i obowizki strony ukadu
podlega zgoszeniu do rejestru ukadw.
1. Strony uprawnione do zawarcia ukadu mog zawrze porozumienie o stosowaniu
w caoci lub w czci ukadu, ktrego nie s stronami. Do porozumienia stosuje si
odpowiednio przepisy dotyczce ukadu.
2. Organ rejestrujcy porozumienie, o ktrym mowa w 1, powiadamia strony ukadu
o rejestracji tego porozumienia.
3. Zmiana postanowie ukadu przez strony, ktre zawary ten ukad, nie powoduje zmian
w treci porozumienia, o ktrym mowa w 1.
Art. 24111 Kodeksu pracy 1. Ukad podlega wpisowi do rejestru prowadzonego dla:
1) ukadw ponadzakadowych przez ministra waciwego do spraw pracy,
2) ukadw zakadowych przez waciwego okrgowego inspektora pracy.
2. Ukad zawarty zgodnie z prawem podlega rejestracji w cigu:
1) trzech miesicy - w odniesieniu do ukadu ponadzakadowego,
2) jednego miesica - w odniesieniu do ukadu zakadowego - od dnia zoenia wniosku
w tej sprawie przez jedn ze stron ukadu.
3. Jeeli postanowienia ukadu s niezgodne z prawem, organ uprawniony do jego
rejestracji moe:
1) za zgod stron ukadu wpisa ukad do rejestru bez tych postanowie,
2) wezwa strony ukadu do dokonania w ukadzie odpowiednich zmian w terminie 14
dni.
4. Jeeli strony ukadu nie wyra zgody na wpisanie ukadu do rejestru bez postanowie
niezgodnych z prawem lub nie dokonaj w terminie odpowiednich zmian w ukadzie,
organ uprawniony do rejestracji ukadu odmawia jego rejestracji.
5. W cigu 30 dni od dnia zawiadomienia o odmowie rejestracji przysuguje odwoanie:
1) stronom ukadu ponadzakadowego - do Sdu Okrgowego - Sdu Pracy
i Ubezpiecze Spoecznych w Warszawie,
2) stronom ukadu zakadowego - do waciwego dla siedziby pracodawcy sdu
rejonowego - sdu pracy.
Sd rozpoznaje spraw w trybie przepisw kodeksu postpowania cywilnego o postpowaniu
nieprocesowym.
51. Osoba majca interes prawny moe, w terminie 90 dni od dnia zarejestrowania ukadu,
wystpi do organu, ktry ukad zarejestrowa, z zastrzeeniem, e zosta on zawarty
z naruszeniem przepisw o zawieraniu ukadw zbiorowych pracy. Zastrzeenie
powinno by zoone na pimie i zawiera uzasadnienie.
5 . Organ rejestrujcy w cigu 14 dni po otrzymaniu zastrzeenia, o ktrym mowa w 51,
2
wzywa strony ukadu do przedstawienia dokumentw i zoenia wyjanie niezbdnych

do rozpatrzenia zastrzeenia.
53. W razie stwierdzenia, e ukad zosta zawarty z naruszeniem przepisw o zawieraniu
ukadw zbiorowych pracy, organ rejestrujcy wzywa strony ukadu do usunicia tych
nieprawidowoci, chyba e ich usunicie nie jest moliwe.
54. W razie gdy:
30
1) strony ukadu nie przedstawi w wyznaczonym terminie, nie krtszym ni 30 dni,
dokumentw i wyjanie, o ktrych mowa w 52, lub
2) strony ukadu w wyznaczonym terminie, nie krtszym ni 30 dni, nie usun
nieprawidowoci, o ktrej mowa w 53, lub usunicie tej nieprawidowoci nie jest
moliwe, organ rejestrujcy wykrela ukad z rejestru ukadw. Przepis 5 stosuje si
odpowiednio.
55. Warunki umw o prac lub innych aktw stanowicych podstaw nawizania stosunku
pracy, wynikajce z ukadu wykrelonego z rejestru ukadw, obowizuj do upywu
okresu wypowiedzenia tych warunkw.
6. Minister waciwy do spraw pracy w celu zapewnienia jednolitych zasad rejestracji
ukadw zbiorowych pracy i prowadzenia rejestru tych ukadw okreli, w drodze
rozporzdzenia, tryb postpowania w sprawie rejestracji ukadw zbiorowych pracy,
w szczeglnoci warunki skadania wnioskw o wpis do rejestru ukadw i o rejestracj
ukadu, zakres informacji objtych tymi wnioskami oraz dokumenty doczane do
wnioskw, skutki niezachowania wymogw dotyczcych formy i treci wnioskw, jak
rwnie tryb wykrelenia ukadu z rejestru, a take sposb prowadzenia rejestru
ukadw i akt rejestrowych oraz wzory klauzul rejestracyjnych i kart rejestrowych.
1. Ukad wchodzi w ycie w terminie w nim okrelonym, nie wczeniej jednak ni z dniem
zarejestrowania.
2. Pracodawca jest obowizany:
1) zawiadomi pracownikw o wejciu ukadu w ycie, o zmianach dotyczcych ukadu
oraz o wypowiedzeniu i rozwizaniu ukadu,
2) dostarczy zakadowej organizacji zwizkowej niezbdn liczb egzemplarzy ukadu,
3) na danie pracownika udostpni do wgldu tekst ukadu i wyjani jego tre.
1. Korzystniejsze postanowienia ukadu, z dniem jego wejcia w ycie, zastpuj z mocy
prawa wynikajce z dotychczasowych przepisw prawa pracy warunki umowy o prac
lub innego aktu stanowicego podstaw nawizania stosunku pracy.
2. Postanowienia ukadu mniej korzystne dla pracownikw wprowadza si w drodze
wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunkw umowy o prac lub innego
aktu stanowicego podstaw nawizania stosunku pracy. Przy wypowiedzeniu
dotychczasowych warunkw umowy o prac lub innego aktu stanowicego podstaw
nawizania stosunku pracy nie maj zastosowania przepisy ograniczajce
dopuszczalno wypowiadania warunkw takiej umowy lub aktu.
1. Ponadzakadowy ukad zbiorowy pracy, zwany dalej "ukadem ponadzakadowym",
zawieraj:
1) ze strony pracownikw waciwy statutowo organ ponadzakadowej organizacji
zwizkowej,
2) ze strony pracodawcw waciwy statutowo organ organizacji pracodawcw
w imieniu zrzeszonych w tej organizacji pracodawcw.
Art. 24114a Kodeksu pracy
1. W razie gdy ponadzakadowa organizacja zwizkowa reprezentujca pracownikw, dla
ktrych ma by zawarty ukad ponadzakadowy, wchodzi w skad zrzeszenia (federacji)
zwizkw zawodowych lub oglnokrajowej organizacji midzyzwizkowej
(konfederacji), do zawarcia ukadu jest upowaniona, z zastrzeeniem 2, wycznie ta
ponadzakadowa organizacja zwizkowa.
2. Oglnokrajowa organizacja midzyzwizkowa (konfederacja) uczestniczy
w rokowaniach i zawiera ukad ponadzakadowy w miejsce wchodzcych w jej skad
31
ponadzakadowych organizacji zwizkowych, reprezentujcych pracownikw, dla
ktrych ukad ten ma by zawarty i ktre uzyskay reprezentatywno na podstawie art.
24117 3, jedynie w razie skierowania do niej umotywowanego pisemnego wniosku
w tej sprawie, przez co najmniej jedn z pozostaych ponadzakadowych organizacji
zwizkowych prowadzcych rokowania w sprawie zawarcia tego ukadu. Organizacja,
do ktrej skierowano wniosek, nie moe odmwi przystpienia do rokowa, odmowa
skutkuje pozbawieniem reprezentatywnoci dla potrzeb okrelonego ukadu
ponadzakadowego wszystkich organizacji, w miejsce, ktrych powinna wstpi
organizacja, do ktrej skierowany zosta wniosek.
3. W razie, gdy organizacja pracodawcw zrzeszajca pracodawcw, ktrzy maj by objci
ukadem ponadzakadowym, wchodzi w skad federacji lub konfederacji, prawo do
zawarcia ukadu przysuguje organizacji, w ktrej pracodawcy s bezporednio zrzeszeni.
Prawo wystpienia z inicjatyw zawarcia ukadu ponadzakadowego przysuguje:
1) organizacji pracodawcw uprawnionej do zawarcia ukadu ze strony pracodawcw,
2) kadej ponadzakadowej organizacji zwizkowej reprezentujcej pracownikw, dla
ktrych ma by zawarty ukad.
1. Jeeli pracownikw, dla ktrych ma by zawarty ukad ponadzakadowy, reprezentuje
wicej ni jedna organizacja zwizkowa, rokowania w celu zawarcia ukadu prowadzi
ich wsplna reprezentacja lub dziaajce wsplnie poszczeglne organizacje zwizkowe.
2. Jeeli w terminie wyznaczonym przez podmiot wystpujcy z inicjatyw zawarcia
ukadu ponadzakadowego, nie krtszym ni 30 dni od dnia zgoszenia inicjatywy
zawarcia ukadu, nie wszystkie organizacje zwizkowe przystpi do rokowa w trybie
okrelonym w 1, do prowadzenia rokowa s uprawnione organizacje zwizkowe,
ktre przystpiy do rokowa. Rokowania te s prowadzone w trybie okrelonym w 1.
3. Warunkiem prowadzenia rokowa, o ktrych mowa w 2, jest uczestniczenie w nich co
najmniej jednej reprezentatywnej ponadzakadowej organizacji zwizkowej
w rozumieniu art. 24117.
4. Jeeli przed zawarciem ukadu zostanie utworzona ponadzakadowa organizacja
zwizkowa, ma ona prawo przystpi do rokowa.
5. Ukad ponadzakadowy zawieraj wszystkie organizacje zwizkowe, ktre prowadziy
rokowania nad tym ukadem, bd, co najmniej wszystkie reprezentatywne organizacje
zwizkowe, w rozumieniu art. 24117, uczestniczce w rokowaniach.
1. Reprezentatywn organizacj zwizkow jest ponadzakadowa organizacja zwizkowa:
1) reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Trjstronnej Komisji do Spraw Spoeczno-
Gospodarczych i wojewdzkich komisjach dialogu spoecznego, lub
2) zrzeszajca co najmniej 10 % ogu pracownikw objtych zakresem dziaania statutu,
nie mniej jednak ni dziesi tysicy pracownikw, lub
3) zrzeszajca najwiksz liczb pracownikw, dla ktrych ma by zawarty okrelony
ukad ponadzakadowy.
2. Z wnioskiem o stwierdzenie reprezentatywnoci ponadzakadowa organizacja
zwizkowa, o ktrej mowa w 1 pkt 2 i 3, wystpuje do Sdu Okrgowego
w Warszawie, ktry wydaje w tej sprawie orzeczenie w terminie 30 dni od dnia zoenia
wniosku, w trybie przepisw Kodeksu postpowania cywilnego o postpowaniu
nieprocesowym.
3. W przypadku stwierdzenia reprezentatywnoci oglnokrajowej organizacji
midzyzwizkowej (konfederacji) z mocy prawa staj si reprezentatywne wchodzce
32
w jej skad oglnokrajowe zwizki zawodowe i zrzeszenia (federacje) zwizkw
zawodowych.
1. Na wsplny wniosek organizacji pracodawcw i ponadzakadowych organizacji
zwizkowych, ktre zawary ukad ponadzakadowy, minister waciwy do spraw pracy
moe - gdy wymaga tego wany interes spoeczny - rozszerzy, w drodze
rozporzdzenia, stosowanie tego ukadu w caoci lub w czci na pracownikw
zatrudnionych u pracodawcy nie objtego adnym ukadem ponadzakadowym,
prowadzcego dziaalno gospodarcz tak sam lub zblion do dziaalnoci
pracodawcw objtych tym ukadem, ustalonej na podstawie odrbnych przepisw
dotyczcych klasyfikacji dziaalnoci, po zasigniciu opinii tego pracodawcy lub
wskazanej przez niego organizacji pracodawcw oraz zakadowej organizacji
zwizkowej - o ile taka dziaa u pracodawcy - a take opinii Komisji do Spraw Ukadw
Zbiorowych Pracy powoanej na podstawie odrbnych przepisw.
2. Wniosek o rozszerzenie stosowania ukadu ponadzakadowego powinien wskazywa
nazw pracodawcy i jego siedzib, a take uzasadnienie potrzeby rozszerzenia
stosowania ukadu ponadzakadowego oraz zawiera informacje i dokumenty niezbdne
do stwierdzenia wymogw, o ktrych mowa w 1.
3. Projekt rozporzdzenia, o ktrym mowa w 1, nie wymaga skierowania do
zaopiniowania przez organizacje zwizkowe i organizacje pracodawcw.
4. Rozszerzenie stosowania ukadu ponadzakadowego obowizuje nie duej ni do czasu
objcia pracodawcy innym ukadem ponadzakadowym.
5. Do wniosku o uchylenie rozszerzenia stosowania ukadu stosuje si odpowiednio
przepisy 1-3 oraz art. 2418 2.
1. W razie poczenia lub podziau organizacji zwizkowej lub organizacji pracodawcw,
ktra zawara ukad ponadzakadowy, jej prawa i obowizki przechodz na organizacj
powsta w wyniku poczenia lub podziau.
2. W razie rozwizania organizacji pracodawcw lub wszystkich organizacji zwizkowych,
bdcych stron ukadu ponadzakadowego, pracodawca moe odstpi od stosowania
ukadu ponadzakadowego w caoci lub w czci po upywie okresu co najmniej
rwnego okresowi wypowiedzenia ukadu, skadajc stosowne owiadczenie na pimie
pozostaej stronie tego ukadu. Przepis art. 2418 2 stosuje si odpowiednio.
4. Informacje dotyczce spraw, o ktrych mowa w 1 i 2, podlegaj zgoszeniu do rejestru
ukadw.
Zakadowy ukad zbiorowy pracy, zwany dalej "ukadem zakadowym", zawiera pracodawca
i zakadowa organizacja zwizkowa.
Prawo wystpienia z inicjatyw zawarcia ukadu zakadowego przysuguje:
1) pracodawcy,
2) kadej zakadowej organizacji zwizkowej.
1. Jeeli pracownikw, dla ktrych ma by zawarty ukad zakadowy, reprezentuje wicej
ni jedna organizacja zwizkowa, rokowania w celu zawarcia ukadu prowadzi ich
wsplna reprezentacja lub dziaajce wsplnie poszczeglne organizacje zwizkowe.
2. Jeeli w terminie wyznaczonym przez podmiot wystpujcy z inicjatyw zawarcia ukadu
zakadowego, nie krtszym ni 30 dni od dnia zgoszenia inicjatywy zawarcia ukadu, nie
wszystkie organizacje zwizkowe przystpi do rokowa w trybie okrelonym w 1, do
33
prowadzenia rokowa s uprawnione organizacje zwizkowe, ktre przystpiy do
rokowa. Rokowania te s prowadzone w trybie okrelonym w 1.
3. Warunkiem prowadzenia rokowa, o ktrych mowa w 2, jest uczestniczenie w nich, co
najmniej jednej reprezentatywnej zakadowej organizacji zwizkowej w rozumieniu
przepisw art. 24125a.
4. Jeeli przed zawarciem ukadu zostanie utworzona zakadowa organizacja zwizkowa,
ma ona prawo przystpi do rokowa.
5. Ukad zakadowy zawieraj wszystkie organizacje zwizkowe, ktre prowadziy
rokowania nad tym ukadem, bd przynajmniej wszystkie reprezentatywne organizacje
zwizkowe, w rozumieniu art. 24125a, uczestniczce w rokowaniach.
Art. 24125a Kodeksu pracy
1. Reprezentatywn zakadow organizacj zwizkow jest organizacja zwizkowa:
1) bdca jednostk organizacyjn albo organizacj czonkowsk ponadzakadowej
organizacji zwizkowej uznanej za reprezentatywn na podstawie art. 24117 1 pkt 1,
pod warunkiem, e zrzesza ona, co najmniej 7 proc. pracownikw zatrudnionych
u pracodawcy, lub
2) zrzeszajca, co najmniej 10 proc. pracownikw zatrudnionych u pracodawcy.
2. Jeeli adna z zakadowych organizacji zwizkowych nie spenia wymogw, o ktrych
mowa w 1, reprezentatywn zakadow organizacj zwizkow jest organizacja
zrzeszajca najwiksz liczb pracownikw.
3. Przy ustalaniu liczby pracownikw zrzeszonych w zakadowej organizacji zwizkowej,
o ktrej mowa w 1 i 2, uwzgldnia si wycznie pracownikw nalecych do tej
organizacji przez okres, co najmniej 6 miesicy przed przystpieniem do rokowa
w sprawie zawarcia ukadu zakadowego. W razie, gdy pracownik naley do kilku
zakadowych organizacji zwizkowych, uwzgldniony moe by tylko jako czonek
jednej wskazanej przez niego organizacji zwizkowej.
4. Zakadowa organizacja zwizkowa moe przed zawarciem ukadu zakadowego zgosi
uczestnikom prowadzcym rokowania w sprawie zawarcia tego ukadu pisemne
zastrzeenie, co do speniania przez inn zakadow organizacj zwizkow kryteriw
reprezentatywnoci, o ktrych mowa w 1 i 2, prawo zgoszenia zastrzeenia
przysuguje rwnie pracodawcy.
5. W przypadku, o ktrym mowa w 4, zakadowa organizacja zwizkowa, wobec ktrej
zostao zgoszone zastrzeenie, wystpuje do sdu rejonowego - sdu pracy waciwego
dla siedziby pracodawcy z wnioskiem o stwierdzenie jej reprezentatywnoci. Sd
wydaje w tej sprawie orzeczenie w cigu 30 dni od dnia zoenia wniosku, w trybie
przepisw kodeksu postpowania cywilnego o postpowaniu nieprocesowym.
1. Postanowienia ukadu zakadowego nie mog by mniej korzystne dla pracownikw ni
postanowienia obejmujcego ich ukadu ponadzakadowego.
2. Ukad zakadowy nie moe okrela warunkw wynagradzania pracownikw
zarzdzajcych w imieniu pracodawcy zakadem pracy, w rozumieniu art. 128 2 pkt 2,
oraz osb zarzdzajcych zakadem pracy na innej podstawie ni stosunek pracy.
1. Ze wzgldu na sytuacj finansow pracodawcy strony ukadu zakadowego mog
zawrze porozumienie o zawieszeniu stosowania u danego pracodawcy, w caoci lub
w czci, tego ukadu oraz ukadu ponadzakadowego bd jednego z nich, na okres nie
duszy ni 3 lata. W razie, gdy u pracodawcy obowizuje jedynie ukad
ponadzakadowy, porozumienie o zawieszeniu stosowania tego ukadu lub niektrych
jego postanowie mog zawrze strony uprawnione do zawarcia ukadu zakadowego.
34
2. Porozumienie, o ktrym mowa w 1, podlega zgoszeniu do rejestru odpowiednio
ukadw zakadowych lub ukadw ponadzakadowych. Ponadto informacj
o zawieszeniu stosowania ukadu ponadzakadowego strony porozumienia przekazuj
stronom tego ukadu. 3. W zakresie i przez czas okrelony w porozumieniu, o ktrym
mowa w 1, nie stosuje si z mocy prawa wynikajcych z ukadu ponadzakadowego
oraz z ukadu zakadowego warunkw umw o prac i innych aktw stanowicych
podstaw nawizania stosunku pracy. Art. 24128 Kodeksu pracy
1. Ukad zakadowy moe obejmowa wicej ni jednego pracodawc, jeeli pracodawcy
ci wchodz w skad tej samej osoby prawnej.
2. Rokowania nad zawarciem ukadu zakadowego prowadz:
1) waciwy organ osoby prawnej, o ktrej mowa w 1, oraz
2) wszystkie zakadowe organizacje zwizkowe dziaajce u pracodawcw,
z zastrzeeniem 3.
3. Jeeli zakadowe organizacje zwizkowe nale do tego samego zwizku, federacji lub
konfederacji, do prowadzenia rokowa w ich imieniu jest uprawniony organ wskazany
przez ten zwizek, federacj lub konfederacj.
4. Jeeli w terminie wyznaczonym przez podmiot wystpujcy z inicjatyw zawarcia ukadu
zakadowego, nie krtszym ni 30 dni od dnia zgoszenia inicjatywy zawarcia ukadu,
nie wszystkie organizacje zwizkowe przystpi do rokowa, do prowadzenia rokowa
s uprawnione organizacje zwizkowe, ktre do nich przystpiy, pod warunkiem
uczestniczenia w tych rokowaniach wszystkich organw, o ktrych mowa w 3,
wskazanych przez ponadzakadowe organizacje zwizkowe reprezentujce
pracownikw zatrudnionych u pracodawcw wchodzcych w skad osoby prawnej,
reprezentatywne w rozumieniu art. 24117 1 pkt 1 i 2 oraz 3.
5. Ukad zakadowy zawieraj wszystkie organizacje zwizkowe, ktre prowadziy
rokowania nad tym ukadem bd, co najmniej wszystkie organy, o ktrych mowa
w 3, wskazane przez ponadzakadowe organizacje zwizkowe reprezentujce
pracownikw zatrudnionych u pracodawcw wchodzcych w skad osoby prawnej,
reprezentatywne w rozumieniu art. 24117 1 pkt 1 i 2 oraz 3.
6. Przepisy 1-5 stosuje si odpowiednio do jednostki nieposiadajcej osobowoci prawnej
w skad, ktrej wchodzi wicej ni jeden pracodawca.
1. Skrelony.
2. W razie poczenia zakadowych organizacji zwizkowych, z ktrych choby jedna
zawara ukad zakadowy, jej prawa i obowizki przechodz na organizacj powsta
w wyniku poczenia.
3. W razie rozwizania wszystkich organizacji zwizkowych, ktre zawary ukad
zakadowy, pracodawca moe odstpi od stosowania tego ukadu w caoci lub
w czci po upywie okresu, co najmniej rwnego okresowi wypowiedzenia ukadu.
Przepis art. 2418 2 stosuje si odpowiednio.
Przepisy rozdziau stosuje si odpowiednio do midzyzakadowej organizacji zwizkowej
dziaajcej u pracodawcy.

1. Co okrela zakadowy ukad pracy?
2. Jakie informacje s zawarte pod pojciem ukad zbiorowy pracy?
3. Kogo obejmuje ponadzakadowy ukad zbiorowy pracy?
35
4. Jakie powinny by ukady zbiorowe pracy?
5. Jakie pyn korzyci ukadu zbiorowego pracy?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj analizy w formie opisowej ustale przyjtych w ukadzie zbiorowym pracy.
Zaprezentuj wykonane wiczenie.
Sposb wykonania, wiczenia

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce ukadu zbiorowego pracy,
2) przeprowadzi analiz w formie opisowej ustale przyjtych w ukadzie zbiorowym
pracy,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca prawo ukadowe oraz zasady negocjowania i zawierania
zbiorowych ukadw.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni, co wchodzi w pojcie zakadowy ukad pracy?
2) okreli, jakie informacje zawarte s w zakadowym ukadzie pracy?
3) wyjani okolicznoci powstania zakadowego ukadu pracy?
4) wymieni, kogo obejmuje ponadzakadowy ukad zbiorowy pracy?
5) wyjani korzyci z istnienia ukadu zbiorowego pracy?
36
4.5. Normy prawne i przepisy dotyczce bezpieczestwa i higieny
pracy i ergonomii

Pojcie ochrona pracy nie zostao zdefiniowane prawnie i dlatego jest rnie rozumiane
i interpretowane przez teoretykw. Jego rozumienie ksztatowao si historycznie
w pocztkowym okresie rozwoju przemysu (pocz. XIX w.) oznaczao ochron
podstawowych interesw siy roboczej, a potem w samym prawie pracy, ktrego jest istotnym
elementem - byo rne co do przedmiotu uregulowania, celu i zakresu. W literaturze
powojennej, mimo dalszych rozbienoci, co do celu ochrony pracy i jej zakresu, istnieje do
jednolity pogld na temat przedmiotu ochrony. Nie jest to, bowiem ochrona pracy jako takiej,
rozumianej wg Kotarbiskiego jako wszelkie dziaania majce charakter pokonywania
trudnoci dla zadouczynienia czyim potrzebom istotnym, czy te ochrona wiata pracy
najemnej lub jego interesw, ale jako ochrona pracy ywej, inaczej mwic - siy roboczej
(pracownikw). Przedmiotem ochrony pracy jest, wic pracownik. Wedug W. Szuberta,
ochrona pracy jest to: system rodkw prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych
i technicznych, sucych zapewnieniu pracownikom bezpieczestwa i ochrony zdrowia
w procesie pracy, przy czym przez system naley rozumie zbir uporzdkowanych jednostek
tworzcych cao organizacyjn, sucych jednemu celowi.
Tabela 15. Pracownik, pracodawca [9]

PPRACOWNIK, PRACODAWCA
PRACOWNIK osoba zatrudniona na podstawie umowy o prac, powoania, wyboru,
mianowania lub spdzielczej umowy o prac (art.2 k.p.)
PRACODAWCA jednostka organizacyjna, choby nie posiadaa osobowoci prawnej,
a take osoba fizyczna, jeeli zatrudnia pracownikw (art.3 k.p.).
Tabela 16. Ochrona pracy wedug W. Szuberta [9]

Ochrona pracy wedug W. Szuberta
OCHRONA PRACY system rodkw prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych
i technicznych sucych zapewnieniu pracownikom bezpieczestwa i ochrony zdrowia
w procesie pracy.
37
Rys. 1. Powizanie systemu ochrony pracy z innymi systemami [9]
W teorii istniej rne pogldy dotyczce okrelenia tego celu. Jedni autorzy uwaaj, e
podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i ycia pracownikw w rodowisku
pracy dla ochrony ich zdolnoci do pracy, a zatem zapewnienie im gwarancji bezpieczestwa
ekonomicznego i socjalnego. Inni za uwaaj, e podstawowym celem ochrony pracy jest
ochrona zdrowia i ycia pracownika, natomiast sam fakt, e pracownik jest zdrowy daje mu
gwarancj zdolnoci do pracy. W wietle uregulowa midzynarodowych, a szczeglnie,
uwzgldniajc definicj wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO), wedug ktrej zdrowie jest
nie tylko brakiem choroby, ale jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego
oraz socjalnego. Wydaje si, e podstawowym celem ochrony pracy jest zapewnienie zdrowia
pojmowanego zgodnie z t definicj. Rwnie w nauce prawa zwraca si uwag na dwojaki
sposb rozumienia pojcia ochrony pracy. Pojcie to utosamiane jest z funkcj ochronn
prawa pracy, co oznacza, e rozumiane jest ono jako ochrona interesw pracownikw,
obejmujca wszystkie normy prawa pracy oraz przepisy regulujce obowizki i zasady
odpowiedzialnoci za ich nieprzestrzeganie lub normy prawa pracy, ktre posiadaj charakter
ochronny, takie jak ochrona trwaoci stosunku pracy, wynagrodzenia za prac, ustalenie
maksymalnego wymiaru czasu pracy czy te ustalenie minimalnego urlopu. W wszym
rozumieniu tego pojcia, ochrona pracy jest to zesp norm prawnych majcych na celu
zapewnienie przez pracodawcw bezpieczestwa i zabezpieczenie zdrowia pracownikw
w procesie pracy. Przedmiotem ochrony pracy w tym ujciu bdzie wic zabezpieczenie
pracownika przed szkodliwym oddziaywaniem rodowiska pracy na jego zdrowie i przed
zagroeniem jego ycia. Oprcz samego zakresu pojcia ochrona pracy, istotne jest rwnie
ustalenie zakresu podmiotowego tego pojcia, uywanego w rozumieniu wszym - jako
powszechna ochrona prac, zapewniajca bezpieczestwo i ochron zdrowia ogu
pracownikw oraz w znaczeniu szerszym - jako szczeglna ochrona pracy kobiet
i modocianych. Przez pojcie bezpieczestwa naley rozumie brak nieakceptowalnego
ryzyka szkd, natomiast przez ochron zdrowia - gwarancje zawarte w normach prawnych
ustalajcych takie warunki pracy aby, zgodnie z definicj WHO, zapewni pracownikowi stan
dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego.
38
Tabela 17. Bezpieczestwo [9]
BEZPIECZESTWO
BEZPIECZESTWO brak nieakceptowanego ryzyka szkd
Tabela 18. Ochrona zdrowia pracownika [9]

OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKA
OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKA gwarancje zawarte w normach prawnych
ustalajcych takie warunki pracy, aby zgodnie z definicj WHO zapewni pracownikowi
stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego.
Podzia ten, wprowadzony dla usystematyzowania norm prawnych ochrony pracy, jest
czsto w teorii uzupeniany o przepisy dotyczce organizacji i kompetencji organw nadzoru
nad warunkami pracy czy te zawiera wyodrbnienie przepisw oglnych i przepisw
branowych wydanych na podstawie delegacji kodeksowej (wwczas nie moemy mwi, e
podstaw tego podziau jest zakres podmiotowy). Naley jednak podkreli, e i ten podzia
nie w peni odzwierciedla istot pojcia ochrony pracy w znaczeniu prawnym. Dotyczy to
przede wszystkim ochrony pracy w sensie szerszym, a wic ochrony pracy kobiet
i modocianych. Wrd norm prawnych regulujcych ten aspekt ochrony pracy jest, bowiem
szereg norm dotyczcych nie tylko bezpieczestwa i ochrony zdrowia podmiotw
chronionych, lecz take ochrony interesw pracowniczych, takich jak zagwarantowanie
kobiecie w ciy i wychowujcej dzieci trwaoci stosunku pracy czy te modocianym
moliwoci kontynuowania nauki.
Tabela 19. Prawna ochrona pracy [9]
PRAWNA OCHRONA PRACY
PRAWNA OCHRONA PRACY og norm prawnych sucych zapewnieniu
pracownikowi w procesie pracy ochrony praw pracowniczych oraz zapewnienie
bezpieczestwa i ochrony zdrowia.
Jak wynika z powyszych wywodw, pojcie ochrony pracy nie jest pojciem
jednoznacznym i powinno by konkretyzowane dla okrelonych potrzeb. Modyfikujc do
warunkw gospodarki rynkowej stosowan od wielu lat w praktyce definicj ochrony pracy,
mona przyj, e ochrona pracy to caoksztat norm prawnych oraz rodkw badawczych,
organizacyjnych i technicznych majcych na celu ochron praw pracownika oraz ochron
jego ycia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w rodowisku pracy,
a take stworzenie mu optymalnych warunkw pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii
i psychologii pracy.
Tabela 20. Ochrona pracy [9]
OCHRONA PRACY
OCHRONA PRACY caoksztat norm prawnych oraz rodkw badawczych,
organizacyjnych i technicznych majcych na celu ochron praw pracownika oraz ochron
jego ycia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w rodowisku pracy,
a take stworzenie mu optymalnych warunkw pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii
i psychologii pracy.
39
W midzynarodowym prawie socjalnym, dla wyodrbnienia przepisw sucych
zapewnieniu pracownikowi bezpieczestwa i ochrony zdrowia w procesie pracy z rozumienia
ochrony pracy w sensie ogu norm prawa pracy, okrela si je jako przepisy bezpieczestwa
i zdrowia pracownikw. W prawie polskim przyjmuje si okrelenie: przepisy bezpieczestwa
i higieny pracy. Mimo zbienoci nazewnictwa przyjtego w prawie midzynarodowym
i polskim, okrelenie zawarte w prawie polskim odnosi si do przedmiotu uregulowa
(dotyczy pracy czy te warunkw pracy), natomiast w prawie midzynarodowym przepisy te
bior pod ochron podmiot, jakim jest pracownik. Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunkw pracy, ktre w polskim prawie przybrao form zasady konstytucyjnej (art. 66
Konstytucji RP), jest w prawie midzynarodowym jedynie rodkiem do osignicia celu,
jakim jest bezpieczestwo i ochrona zdrowia pracownika.
Tabela 21. Bezpieczestwo i higiena pracy [9]

BEZPIECZESTWO I HIGIENA PRACY
BEZPIECZESTWO I HIGIENA PRACY og norm prawnych oraz rodkw
badawczych, organizacyjnych i technicznych majcych na celu stworzenie pracownikowi
takich warunkw pracy, aby mg on wykonywa prac w sposb produktywny, bez
naraania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby zawodowej oraz nadmierne
obcienie fizyczne i psychiczne.

1. Co rozumiesz pod pojciem ochrona pracy?
2. Kim jest pracownik?
3. Kim jest pracodawca?
4. Co rozumiesz pod pojciem ochrona zdrowia pracownika?
5. Co rozumiesz pod pojciem prawna ochrona pracy?
6. Co rozumiesz pod pojciem bezpieczestwo i higiena pracy?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad analiz w formie opisowych norm prawnych i przepisw dotyczcych
bezpieczestwa i higieny pracy i ergonomii. Zaprezentuj wykonane wiczenie.

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce norm prawnych
i przepisw dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy i ergonomii,
2) przeanalizowa normy prawe i przepisy dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy
i ergonomii,
3) przeprowadzi analiz w formie opisowej norm prawnych i przepisw dotyczcych
bezpieczestwa i higieny pracy i ergonomii,
4) dokona prezentacji wykonanego wiczenia.

40
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca norm prawnych i przepisw dotyczcych
bezpieczestwa i higieny pracy i ergonomii
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli zadania i zakres dziaania ochrony pracy?
2) okreli, kim jest pracodawca i pracownik?
3) okreli zadania i zakres dziaania prawnej ochrony zdrowia?
4) okreli zadania i zakres dziaania bezpieczestwa i higieny pracy?
41
4.6. Nadzr nad przestrzeganiem przepisw prawa pracy, nadzr
nad warunkami pracy
Nadzr i kontrola przestrzegania prawa pracy

Art. 184 Kodeksu Pracy.
1. Nadzr i kontrol przestrzegania prawa pracy, w tym przepisw i zasad bezpieczestwa
i higieny pracy, sprawuje Pastwowa Inspekcja Pracy.
2. Nadzr i kontrol przestrzegania zasad, przepisw higieny pracy i warunkw
rodowiska pracy sprawuje Pastwowa Inspekcja Sanitarna.
3. Organizacj i zakres dziaania inspekcji, o ktrych mowa w 1 i 2, okrelaj odrbne
przepisy.
Art. 185. Kodeksu Pracy
1. Spoeczn kontrol przestrzegania prawa pracy, w tym przepisw i zasad
bezpieczestwa i higieny pracy, sprawuje spoeczna inspekcja pracy.
2. Organizacj, zadania i uprawnienia spoecznej inspekcji pracy oraz zasady jej
wspdziaania z Pastwow Inspekcj Pracy i innymi pastwowymi organami nadzoru
i kontroli okrelaj odrbne przepisy.
Organy sprawujce nadzr nad warunkami pracy

Sprawowanie kontroli i nadzoru nad stanem zagroe zawodowych oraz kontroli
realizacji przepisw prawnej ochrony bhp jest obowizkiem pracodawcy (system kontroli
wewntrznej) oraz specjalnych organw nadzoru pastwowego, sprawujcych kontrol nad
bezpieczestwem i higien pracy (system kontroli zewntrznej). System nadzoru nad
warunkami pracy jest regulowany wieloma aktami prawnymi. Dzieli si on na:
1. Nadzr pastwowy, w skad, ktrego wchodz:
Pastwowa Inspekcja Pracy (PIP),
Pastwowa Inspekcja Sanitarna (PIS),
Dozr Techniczny,
Pastwowa Inspekcja Ochrony rodowiska,
Stra Poarna,
Inne (Nadzr Budowlany, Urzd Grniczy, Urzd Morski).
2. Nadzr spoeczny:
Zwizki zawodowe,
Spoeczny Inspektor pracy.
3. Nadzr administracyjny:
Pracodawca kierownik zakadu,
Kierownik jednostki lub komrki organizacyjnej,
Suba bhp,
Komisja Bhp.
Pastwowa Inspekcja Pracy jest organem powoanym do nadzoru i kontroli przestrzegania

prawa pracy w szczeglnoci przepisw i zasad bezpieczestwa i higieny pracy.
Zakres dziaania Pastwowej Inspekcji Pracy, okrela szczegowo art. 8 ustawy
z 6 marca 1981 r. o Pastwowej Inspekcji Pracy (Uzd z 2001 r. nr 124, poz. 1362 ze zm.).
Wszelkie dziaania podejmowane przez Pastwow Inspekcj Pracy maj wyegzekwowa
u pracodawcw przestrzeganie przepisw prawa pracy (w tym przepisw i zasad bhp)
zarwno wobec pracownikw, jak i osb nie bdcych pracownikami, a take wykonujcym
42
prac lub odbywajcym praktyki na terenie nalecych do nich zakadw pracy. Kontrol
w zakresie przestrzegania przez pracodawcw prawa pracy, w szczeglnoci przepisw
i zasad bhp wobec pracownikw, inspektor pracy moe obj zagadnienia:
dotyczce stosunku pracy,
wypacania wynagrodze za prac i innych wiadcze ze stosunku pracy,
czasu pracy,
przestrzegania przepisw o uprawnieniach zwizanych z ochron pracy modocianych,
zatrudniania niepenosprawnych,
bada lekarskich pracownikw i szkole w zakresie bhp,
warunkw pracy.
Inspektorzy PIP maj prawo do:
nakazania kierownikowi zakadu usunicia stwierdzonych uchybie w ustalonym
terminie,
nakazania kierownikowi zakadu wstrzymanie prac, jeli wystpuje zagroenie zdrowia
lub ycia pracownika przy ich wykonywaniu,
nakazanie czciowego lub cakowitego zaprzestania dziaalnoci, jeli stwierdzi, e stan
bhp zagraa zdrowi lub yciu pracownika,
zgoszenia sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanej lub przebudowywanej
czci zakadu pracy, jeli dopuszczenie do eksploatacji zagraa zdrowi lub yciu
pracownika,
nakadania kar pieninych na osoby fizyczne lub wnioskowania do ZUS o zwikszenie
skadki.
Do zada Pastwowej Inspekcji Pracy naley take udzielanie porad i informacji
technicznych w zakresie eliminowania zagroe dla ycia i zdrowia pracownikw oraz
przestrzegania prawa pracy. Strony www.pip.gov.pl s dla kadego pracodawcy i pracownika
rdem materiaw i wiadomoci dotyczcych: zmian w prawie pracy, wybranych
problemw ochrony pracy, bezpieczestwa i higiena pracy, wymiaru czasu pracy
w okrelonych miesicach, wzorw dokumentw, mona tam znale take odpowiedzi na
pytania kierowane przez pracodawcw i pracownikw do PIP.
Pastwowa Inspekcja Sanitarna jest powoana do nadzoru nad przestrzeganiem przepisw

sanitarnych i higieny pracy. Pastwowi inspektorzy sanitarni maj prawo do:
wstpu o kadej porze do wszystkich zakadw pracy w celu przeprowadzenia kontroli,
wgldu we wszystkie procesy technologiczne,
wydawania zalece pokontrolnych,
podjcia decyzji o wstrzymaniu pracy zakadu lub jego czci.
Inspektorzy sanitarni pionu higieny pracy:
prowadz postpowanie w sprawach stwierdzenia choroby zawodowej,
przeprowadzaj kontrole stanowisk pracy i zaplecza sanitarno-higienicznego zakadu,
wydaj decyzje w sprawach higieny pracy, dotyczcych przeprowadzania bada
kontrolnych pracownikw i usuwania stwierdzonych uchybie mogcych powodowa
choroby zawodowe,
wykonuj pomiary czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy,
stosuj przewidziane w przepisach rodki przymusu ekonomicznego.
Kto utrudniania lub udaremniania dziaalno PIS podlega karze grzywny, aresztu lub
ograniczenia wolnoci.
Odpowiedzialno za naruszanie prawa pracy

Przepisy o odpowiedzialnoci za naruszanie prawa pracy zawarte s w dziale trzynastym
Kodeksu pracy. W dziale tym zawarty jest katalog narusze obowizkw pracodawcy
43
uzasadniajcych jego odpowiedzialno wobec pracownika. Pracownik moe dochodzi
swych roszcze wynikajcych ze stosunku pracy w sposb okrelony w dziale dwunastym
Kodeksu pracy. Organem orzekajcym w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom
pracownika jest inspektor pracy, od ktrego orzeczenia obwinionemu przysuguje droga
sdowa. Do odpowiedzialnoci za wykroczenia przeciwko prawom pracownika mog by
pocignici sprawcy czynw popenionych z winy umylnej lub nieumylnej. Wykroczenie
umylne ma miejsce, gdy sprawca ma zamiar popenienia czynu zabronionego, tj. chce go
popeni (np. zleca prac w nadgodzinach kobiecie w ciy) albo przewidujc moliwo jego
popenienia, na to si godzi (np. toleruje prac w godzinach nadliczbowych mimo moliwoci
przekroczenia limitw pracy w godzinach nadliczbowych). Czyn zabroniony popeniony jest
nieumylnie, jeeli sprawca, nie majc zamiaru jego popenienia, popenia go jednak na
skutek niezachowania ostronoci wymaganej w danych okolicznociach lub nieznajomoci
prawa pracy. Za naruszenie przepisw dotyczcych prawa pracy pracodawca lub osoba
dziaajca w jego imieniu moe wic zosta ukarana grzywn do 5 tys. z lub nagan.
W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika okrelonym w Kodeksie
pracy, a take w sprawach o inne wykroczenia zwizane z wykonywaniem pracy zarobkowej,
inspektor pracy moe naoy grzywn w drodze mandatu karnego, jeeli uzna, e kara ta
bdzie wystarczajca. W postpowaniu mandatowym moe zosta naoona grzywna
w wysokoci do 500 z, a w sprawach, w ktrych oskarycielem publicznym jest inspektor
pracy oraz czyn okrelony w dwch lub wicej przepisach ustawy - do 1000 z. Jeeli
inspektor pracy uzna, e pracodawca lub osoba dziaajca w jego imieniu popenia
wykroczenie, moe zoy wniosek o ich ukaranie do sdu rejonowego. Sd moe wymierzy
grzywn w wysokoci do 5000 z. Wymierzajc grzywn sd bierze si pod uwag dochody
sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majtkowe i moliwoci zarobkowe.
W celu polubownego zaatwiania sporw o roszczenia pracownikw ze stosunku pracy
mog by powoywane w zakadzie komisje pojednawcze.
Rozstrzyganie indywidualnych spraw z zakresu prawa pracy naley do sdw pracy. S to
jednostki organizacyjne utworzone w strukturze sdw powszechnych. Sdy te funkcjonuj
jako sdy pracy lub sdy pracy i ubezpiecze spoecznych, stanowic wydziay odpowiednio
sdw rejonowych, okrgowych lub apelacyjnych.
Postpowanie przed sdem inicjowane jest przez jedn ze stron stosunku pracy
(pracodawc lub pracownika) poprzez wniesienie pozwu, w ktrym strona formuuje swoje
dania. Pozew powinien zawiera:
oznaczenie sdu, do ktrego jest skierowany, imi i nazwisko lub nazw stron, ich
przedstawicieli ustawowych i penomocnikw,
oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych
i penomocnikw,
oznaczenie rodzaju pisma, w nagwku pod okreleniem sdu i stron naley oznaczy
pozew, np. Pozew o przywrcenie do pracy,
dokadnie okrelone danie (w sprawach pracowniczych mog to by np. dania
zasdzenia odszkodowania z tytuu nieuzasadnionego rozwizania przez pracodawc
umowy o prac za wypowiedzeniem, przywrcenia do pracy, sprostowania wiadectwa
pracy),
przytoczenie okolicznoci uzasadniajcych danie,
wykaz wnioskowanych dowodw na poparcie przytoczonych w uzasadnieniu pozwu
okolicznoci, np. o dopuszczenie dowodw z zezna wiadkw (naley poda imi
i nazwisko wiadka, jego adres oraz wskaza, jakie okolicznoci i fakty ma potwierdzi
zeznanie okrelonego wiadka), o dopuszczenie dowodw z dokumentw, np. z umw
o prac, pism pracodawcy czy pracownika, w sprawach pracowniczych sdy zazwyczaj
44
zobowizuj pracodawcw do zoenia wraz z odpowiedzi na pozew akt osobowych
pracownika,
podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub penomocnika,
wykaz zacznikw.

1. Kto sprawuje nadzr i kontrole nad przestrzeganiem prawa pracy?
2. Jakie znasz organy sprawujce nadzr nad warunkami pracy?
3. Jaki jest cel dziaania Pastwowej Inspekcji Pracy?
4. Jaki jest zakres dziaania Pastwowej Inspekcji Pracy?
5. Jakie uprawnienia posiadaj inspektorzy Pastwowej Inspekcji Pracy?
6. Jaki jest cel dziaania Pastwowej Inspekcji Sanitarnej?
7. Jaki jest zakres dziaa Pastwowej Inspekcji Sanitarnej?
8. Jakie uprawnienia posiadaj pastwowi inspektorzy sanitarni?
4.6.3. wiczenia
wiczenie 1
Przedstaw zadania i zakres dziaania nadzoru i kontroli prawa pracy. Zaprezentuj
wykonane wiczenie.

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce nadzoru i kontroli prawa
pracy,
2) przeanalizowa zadania i zakres dziaania nadzoru i kontroli prawa pracy,
3) przedstawi w formie opisowej zadania z zakresu nadzoru i kontroli prawa pracy,

Kodeks pracy,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca nadzoru i kontroli prawa pracy.
wiczenie 2
Przedstaw zadania i zakres dziaania nadzoru nad przestrzeganiem przepisw prawa
pracy.

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce nadzoru nad
przestrzeganiem przepisw prawa pracy,
2) przeanalizowa zadania i zakres dziaania nadzoru nad przestrzeganiem przepisw prawa
pracy,
45
3) przedstawi w formie opisowej zadania i zakresu nadzoru nad przestrzeganiem przepisw
prawa pracy,

Kodeks pracy,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca nadzoru nad przestrzeganiem przepisw prawa pracy.

Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli organ nadzorujcy i kontrolujcy przestrzeganie prawa pracy?
2) okreli organ sprawujcy nadzr nad warunkami pracy?
3) okreli zakres dziaania Pastwowej Inspekcji Pracy?
4) okreli uprawnienia inspektorw PIP?
5) okreli zadania i zakres dziaania Pastwowej Inspekcji Sanitarnej?
6) okreli uprawnienia inspektorw sanitarnych?
46
4.7. Rozpatrywanie sporw o roszczenia ze stosunku pracy

1. Pracownik moe dochodzi swych roszcze ze stosunku pracy na drodze sdowej.
2. Przed skierowaniem sprawy na drog sdow pracownik moe da wszczcia
postpowania pojednawczego przed komisj pojednawcz.
Pracodawca i pracownik powinni dy do polubownego zaatwienia sporu ze stosunku
pracy.
Postpowanie pojednawcze
1. W celu polubownego zaatwiania sporw o roszczenia pracownikw ze stosunku pracy
mog by powoywane komisje pojednawcze.
3. Komisj pojednawcz powouj wsplnie pracodawca i zakadowa organizacja
zwizkowa, a jeeli u danego pracodawcy nie dziaa zakadowa organizacja zwizkowa
- pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracownikw.
W trybie przewidzianym w art. 244 3 ustala si:
1) zasady i tryb powoywania komisji,
2) czas trwania kadencji,
3) liczb czonkw komisji.
Czonkiem komisji pojednawczej nie moe by:
1) osoba zarzdzajca, w imieniu pracodawcy, zakadem pracy,
2) gwny ksigowy,
3) radca prawny,
4) osoba prowadzca sprawy osobowe, zatrudnienia i pac.
Komisja pojednawcza wybiera ze swego grona przewodniczcego komisji oraz jego
zastpcw i ustala regulamin postpowania pojednawczego.
1. Komisja pojednawcza wszczyna postpowanie na wniosek pracownika zgoszony na
pimie lub ustnie do protokou. Na wniosku stwierdza si dat jego wpywu.
2. Zgoszenie przez pracownika wniosku do komisji pojednawczej przerywa bieg
terminw, o ktrych mowa w art. 264.
Komisja pojednawcza przeprowadza postpowanie pojednawcze w zespoach skadajcych
si co najmniej z 3 czonkw tej komisji.
1. Komisja pojednawcza powinna dy, aby zaatwienie sprawy w drodze ugody
nastpio w terminie 14 dni od dnia zoenia wniosku. Termin zakoczenia
postpowania przed komisj pojednawcz stwierdza si w protokole posiedzenia
zespou.
2. W sprawach dotyczcych rozwizania, wyganicia lub nawizania stosunku pracy,
o ktrych mowa w art. 264, wniosek do komisji pojednawczej wnosi si przed upywem
terminw okrelonych w tym przepisie.
47
3. W sprawach, o ktrych mowa w 2, postpowanie pojednawcze koczy si z mocy
prawa z upywem 14 dni od dnia zoenia wniosku przez pracownika, a w innych
sprawach - z upywem 30 dni od dnia zoenia wniosku.
Ugod zawart przed komisj pojednawcz wpisuje si do protokou posiedzenia zespou.
Protok podpisuj strony i czonkowie zespou.
Niedopuszczalne jest zawarcie ugody, ktra byaby sprzeczna z prawem lub zasadami
wspycia spoecznego.
Jeeli postpowanie przed komisj pojednawcz nie doprowadzio do zawarcia ugody,
komisja na danie pracownika, zgoszone w terminie 14 dni od dnia zakoczenia
postpowania pojednawczego, przekazuje niezwocznie spraw sdowi pracy. Wniosek
pracownika o polubowne zaatwienie sprawy przez komisj pojednawcz zastpuje pozew.
Pracownik zamiast zgoszenia tego dania moe wnie pozew do sdu pracy na zasadach
oglnych.
1. W razie niewykonania ugody przez pracodawc podlega ona wykonaniu w trybie
przepisw kodeksu postpowania cywilnego, po nadaniu jej przez sd pracy klauzuli
wykonalnoci.
2. Sd pracy odmwi nadania klauzuli wykonalnoci, jeeli ze zoonych akt komisji
wynika, e ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami wspycia spoecznego. Nie
wyklucza to moliwoci dochodzenia ustalenia niezgodnoci ugody z prawem lub
zasadami wspycia spoecznego na zasadach oglnych.
Pracownik moe wystpi do sdu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody
z daniem uznania jej za bezskuteczn, jeeli uwaa, e ugoda narusza jego suszny interes.
Jednake w sprawach, o ktrych mowa w art. 251 2, z daniem takim pracownik moe
wystpi tylko przed upywem 14 dni od dnia zawarcia ugody.
Sprawowanie obowizkw czonka komisji pojednawczej jest funkcj spoeczn. Jednake
czonek komisji pojednawczej zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nie
przepracowany w zwizku z udziaem w pracach komisji.
1. Pracodawca jest obowizany zapewni komisji pojednawczej warunki lokalowe oraz
rodki techniczne umoliwiajce waciwe jej funkcjonowanie.
2. Wydatki zwizane z dziaalnoci komisji pojednawczej ponosi pracodawca. Wydatki te
obejmuj rwnie rwnowarto utraconego wynagrodzenia za czas nie przepracowany
przez pracownika w zwizku z udziaem w postpowaniu pojednawczym.
Sdy pracy
1. Spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygaj:
1) sdy pracy - stanowice odrbne jednostki organizacyjne sdw rejonowych oraz
2) sdy pracy i ubezpiecze spoecznych - stanowice odrbne jednostki organizacyjne
sdw wojewdzkich, zwane sdami pracy.
2. Nie podlegaj waciwoci sdw pracy spory dotyczce:
1) ustanawiania nowych warunkw pracy i pacy,
2) stosowania norm pracy,
3) pomieszcze w hotelach pracowniczych.
48
3. Zasady tworzenia sdw pracy, organizacj i tryb postpowania przed tymi sdami
reguluj odrbne przepisy.
1. Odwoanie od wypowiedzenia umowy o prac wnosi si do sdu pracy w cigu 7 dni od
dnia dorczenia pisma wypowiadajcego umow o prac.
2. danie przywrcenia do pracy lub odszkodowania wnosi si do sdu pracy w cigu 14
dni od dnia dorczenia zawiadomienia o rozwizaniu umowy o prac bez
wypowiedzenia lub od dnia wyganicia umowy o prac.
3. danie nawizania umowy o prac wnosi si do sdu pracy w cigu 14 dni od dnia
dorczenia zawiadomienia o odmowie przyjcia do pracy.
1. Jeeli pracownik nie dokona - bez swojej winy - w terminie czynnoci, o ktrych mowa
w art. 97 21 i w art. 264, sd pracy na jego wniosek postanowi przywrcenie
uchybionego terminu.
2. Wniosek o przywrcenie terminu wnosi si do sdu pracy w cigu 7 dni od dnia ustania
przyczyny uchybienia terminu. We wniosku naley uprawdopodobni okolicznoci
uzasadniajce przywrcenie terminu.
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

1. Co rozumiesz pod pojciem postpowanie pojednawcze?
2. Czym zajmuj si sdy pracy?
3. W jakim celu tworzone s sdy pracy?
4.7.3. wiczenia
wiczenie 1
Przedstaw zadania i zakres dziaania sdu pracy. Zaprezentuj wykonane wiczenie.

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce sdu pracy,
2) przeanalizowa zadania i zakres dziaania sdu pracy,
3) przedstawi w formie opisowej zadania i zakres dziaania sdu pracy,

Kodeks pracy,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca rozpatrywania sporw o roszczenie ze stosunku pracy.
wiczenie 2
Przedstaw zadania i zakres dziaania postpowania pojednawczego. Zaprezentuj
wykonane wiczenie.
49

1) odszuka w materiaach dydaktycznych informacje dotyczce postpowania
pojednawczego,
2) przeanalizowa zadania i zakres dziaania postpowania pojednawczego,
3) przedstawi w formie opisowej zadania i zakres dziaania postpowania pojednawczego,

Kodeks pracy,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca rozpatrywania sporw o roszczenie ze stosunku pracy.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli zakres dziaania postpowania pojednawczego?
2) okreli zadania i zakres dziaania sdw pracy?
3) ustali sposb rozpatrywania sporw o roszczenia ze stosunku pracy?
50
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada. Do kadego zadania doczone s 4 moliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwizanie testu masz 35 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Wykadnia prawa jest to

a) ustalenie waciwego znaczenia obowizujcych przepisw.
b) dostosowanie prawa pracy do zmieniajcej si sytuacji gospodarczo-politycznej.
c) stwierdzenie aktualnoci aktu prawnego.
d) dziedzina wiedzy zajmujca si regulaminami.
2. Mobbing jest to
a) dziaania lub zachowania dotyczce pracownika lub skierowane przeciwko
pracownikowi, polegajce na uporczywym i dugotrwaym nkaniu lub zastraszaniu
pracownika.
b) stae zagroenie utrat pracy.
c) praca w dugotrwaym i uporczywym stresie, powodujcym pogorszenie stanu
zdrowia pracownika.
d) egzekwowanie przez pracodawc prawidowego wypeniania obowizkw
pracowniczych.
3. Pracodawca nie moe rozwiza umow o prac bez wypowiedzenia z winy pracownika
w przypadku
a) cikiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowizkw pracowniczych.
b) popenienia przez pracownika w czasie trwania umowy o prac przestpstwa, ktre
uniemoliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeeli przestpstwo
jest oczywiste lub zostao stwierdzone prawomocnym wyrokiem.
c) zawinionej przez pracownika utraty uprawnie kierowniczych, w razie nieobecnoci
pracownika w pracy z powodu usprawiedliwionej opieki nad dzieckiem (w okresie
pobierania z tego tytuu zasiku).
d) spoywania alkoholu w miejscu pracy.
51
4, Dokumenty zwizane ze stosunkiem pracy, ktrych nie musi gromadzi pracodawca to
a) dokumenty zwizane z ubieganiem si o zatrudnienie.
b) dokumenty zwizane z nawizania stosunku pracy oraz przebiegu zatrudnienia.
c) dokumenty zwizane z wysokoci wynagrodzenia u poprzedniego pracodawcy.
d) dokumenty zwizane z ustaniem zatrudnienia.
5. Wynagrodzenie za prac nie skada si z

a) wynagrodzenia zasadniczego.
b) premii, nagrd.
c) wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, wynagrodzenie urlopowe.
d) poyczki z kasy zapomogowo-poyczkowej.
6. Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nage wywoane przyczyn zewntrzn,

powodujce uraz lub mier, ktre nastpio w zwizku z prac
a) podczas lub w zwizku z wykonywaniem przez pracownika zwykych czynnoci lub
polece przeoonych.
b) w autobusie w drodze z domu do pracy.
c) podczas lub w zwizku z wykonywaniem przez pracownika czynnoci na rzecz
pracodawcy, nawet bez polecenia.
d) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze midzy
siedzib zakadu pracy a miejscem wykonywania obowizku wynikajcego ze
stosunku pracy.
7. Za chorob zawodow uwaa si

a) chorob okrelon w wykazie chorb zawodowych, jeeli spowodowana zostaa
wykonywaniem pracy w warunkach naraajcych na jej powstanie.
b) jeeli zostaa spowodowana wykonywaniem pracy w warunkach naraajcych na jej
powstanie.
c) kad chorob pracownika, jeeli wykonuje prac w warunkach szkodliwych.
d) midzy innymi zatrucie pracownika substancjami chemicznymi podczas pracy.
8. Kontrola w zakresie przestrzegania przez pracodawcw prawa pracy, przeprowadzana

przez inspektor PIP pracy moe nie obj zagadnienia
a) dotyczce stosunku pracy.
b) wypacania wynagrodze za prac i innych wiadcze ze stosunku pracy.
c) bada lekarskich pracownikw i szkole w zakresie bhp.
d) postpowania w sprawach stwierdzenia choroby zawodowej.
9. Regulamin pracy obowizujcy w zakadzie moe by mniej korzystny dla pracownika

w porwnaniu z przepisami zawartymi w kodeksie pracy
a) jeli organizacje zwizkowe wyra na to zgod.
b) jeli wikszo pracownikw wyrazi zgod na taki regulamin.
c) w dnym wypadku nie moe zaistnie taka sytuacja.
d) jeeli pracodawca tak ustali.
10. Rozstrzyganie indywidualnych spraw z zakresu prawa pracy naley do
a) inspektorw PIP.
b) Pracodawcw.
c) inspektorw PIS.
d) Sdw Pracy.
52
11. Nie jest prawdziwe stwierdzenie, e
a) pracodawca jest obowizany zapewni pracownikom warunki do podnoszenie
kwalifikacji zawodowych.
b) pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesw,
maj prawo tworzy organizacje i przystpowa do tych organizacji.
c) niepenosprawno, rasa, wyznawana religia, narodowo, przekonania polityczne,
przynaleno zwizkow nie mog by jakkolwiek podstaw do dyskryminacji w
zatrudnieniu.
d) pastwo okrela minimaln wysoko wynagrodzenia za prac.
12. Podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie nie moe nastpi u pracownika lub
byego pracownika, w okresie jego zatrudnienia w naraeniu zawodowym lub po
zakoczeniu pracy w takim naraeniu
a) przed 1 rokiem od stwierdzenia objaww.
b) w okresie do 5 lat od stwierdzenia objaww.
c) po 10 latach od stwierdzenia objaww.
d) w cigu miesica od chwili stwierdzenia objaww.
13. Podstawowe obowizki pracodawcy okrela artyku

a) 211.
b) 210.
c) 207.
d) 108.
14. Prawa pracownika w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy zawiera artyku

a) 211 Kodeksu Pracy.
b) 210 Kodeksu Pracy.
c) 207 Kodeksu Pracy.
d) 108 Kodeksu Pracy.
15. Za stan bezpieczestwa i higieny pracy w zakadzie odpowiada

a) Nauczyciel praktycznej nauki zawodu.
b) Kady pracownik.
c) Kada osoba kierujca pracownikami.
d) Pracodawca (waciciel zakadu).
16. Organem pastwowego nadzoru i kontroli w zakresie bhp oraz prawnej ochrony pracy jest
a) Wojewoda.
b) Premier RP.
c) Pastwowa Inspekcja Pracy.
d) Najwysza Izba Kontroli.
17. Do obowizkw pracownika w zakresie bhp naley

a) organizowanie pracy w sposb zapewniajcy bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
b) organizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami bhp.
c) dbanie o naleyty stan maszyn i urzdze oraz o porzdek i ad na stanowisku pracy.
d) wykonywanie zalece Spoecznego Inspektora Pracy.
53
18. Do obowizkw osoby kierujcej pracownikami w zakresie bhp naley
a) organizacja stanowiska pracy zgodnie z przepisami.
b) formuowanie zalece dla spoecznego inspektora pracy.
c) dba o ad i porzdek na stanowisku pracy.
d) uatwianie pracownikowi podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
19. Obowizki pracodawcy w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy zawiera artyku

a) 211 Kodeksu pracy.
b) 210 Kodeksu pracy.
c) 207 Kodeksu pracy.
d) 108 Kodeksu pracy.
20. Rozstrzyganie sporw z zakresu prawa pracy pomidzy pracodawc a pracownikiem

naley do
a) Inspektorw PIP.
b) Pracodawcw.
c) Inspektorw PIS.
d) Sdw Pracy.
54
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko:.....
Posugiwanie si przepisami prawa pracy
Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
55
6. LITERATURA
1. Gausza M., Langer W.: Wypadki nie tylko przy pracy i choroby zawodowe. Tarbonus,
Tarnobrzeg 2004
2. Gausza M.: Materiay dydaktyczne do szkole w zakresie bezpieczestwa i hieny pracy.
Tarbonus, Tarnobrzeg 2005
3. Grdziel P.: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe. wiadczenia odszkodowawcze.
Orodek szkolenia PIP, Wrocaw 2005
4. Hansen A.: Bezpieczestwo i higiena pracy. WSiP Warszawa 1998
5. Kodeks pracy. Pastwowa Inspekcja Pracy, Bezpieczestwo i higiena pracy / Edycja
sdowa. Beck C.H, 2007
6. Koradecka D.: Bezpieczestwo pracy i ergonomia. Tom I i II. CIOP Warszawa 1999
7. Rczkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdask 2007
8. Stefaniak E., i inni: Poradnik Inspektora BHP. Techniki i metody pracy. CEK sp. z o.o.,
wiecie 1999
Akty prawne
9. Akty prawne: rozporzdzenia i ustawy wymienione w materiaach nauczania
zamieszczone w Internetowym systemie aktw prawnych:
http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html
Strony internetowe
Materiay literaturowe zamieszczone na stronie internetowej - Centralny Instytut Ochrony
Pracy (http://www.ciop.pl)
www.ciop.pl
56

Technik Bezpieczenstwa I Higieny Pracy 315 (01) .Z3.01 U PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Technik Bezpieczenstwa I Higieny Pracy 315 (01) .Z3.01 U PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Posugiwanie si przepisami prawa pracy 315[01].Z3.01

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 315[01].Z3.01

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1. System ochrony pracy w Polsce

4.1.1. Materia nauczania

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wypadki przy pracy

Postpowanie powypadkowe obejmuje:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Zesp powypadkowy wykonuje nastpujce zadania:

Dokumentacja powypadkowa skada si z:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

wiadczenia nie przysuguj pracownikowi, jeeli:

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wicze

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Sposb wykonania wicze

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

4.1.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.1. Materia nauczania

Tabela 1. Konwencja 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy Dotyczca bezpieczestwa, zdrowia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 2. Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczca bezpieczestwa, zdrowia Pracownikw i rodowiska

Konwencja nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczca bezpieczestwa,

Konwencja nakada rwnie obowizek zapewnienia na szczeblu krajowym takich

Rwnie na szczeblu krajowym powinno by zagwarantowane podjcie szkolenia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 4. Zalecenie nr 164 do konwencji nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczcej

Zalecenie nr 164 do konwencji nr 155 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczcej

rodki podejmowane na rzecz wsppracy, o ktrej mowa w artykule 20 konwencji,

W czci czwartej zostay wymienione podstawowe obowizki pracownikw,

Rada Europy jest organizacj midzynarodow o zasigu lokalnym ograniczajcym si do

Unia Europejska jest organem midzynarodowym o zasigu regionalnym (obejmuje

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

1. Celem niniejszej dyrektywy jest wprowadzenie rodkw stymulujcych do dziaania

Powysza dyrektywa dotyczy wszystkich sektorw dziaalnoci, jednake dopuszcza ona

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Koszty zwizane z zapewnieniem bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw nie

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Pracownicy i ich przedstawiciele maj te prawo do konsultacji i uczestnictwa we

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Pracownicy i ich przedstawiciele nie mog si znale w jakimkolwiek niekorzystnym

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy: