Allen Robert - Poznaj Swoją Osobowość

Robert Allen
Poznaj
swoj
osobowo
wiat Ksiki
Robert Allen
Poznaj swoj
osobowo
Z angielskiego przeoy
Zbigniew Kociuk
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
wiat Ksiki
Piotr Jezierski
Redaktor prowadzcy
Ewa Niepoklczycka
Redakcja
Jacek Ring
Korekta
Dorota Wojciechowska
Olimpia Sieradzka
Copyright MENSA ASSESS YOUR PERSONALITY

text and Puzzle Content Copyright British Mensa Limited 1998
Design and Artwork Copyright Carlton Books Limited 1998
Copyright for the Polish translation
by Bertelsmann Media Sp. z o.o., 2003
wiat Ksiki
Warszawa 2003
Skad i amanie
FELBERG
Druk i oprawa
Biaostockie Zakady Graficzne SA
ISBN 83-7311-849-7
Nr 3994
Brytyjska Mensa jest organizacj zrzeszajc ludzi, ktrych czy

jedna wsplna cecha: wysoki iloraz inteligencji cechujcy jedynie
dwa procent populacji. Ponad 40 000 czonkw Mensy ju od-
kryo, jak bardzo s inteligentni. Oznacza to, e w samej tylko
Wielkiej Brytanii do osignicia wspomnianych dwch procent
potrzeba jeszcze 1,5 miliona osb. Moesz by jedn z nich.
Szukasz intelektualnych bodcw?
Jeli lubisz zadania na inteligencj, wiele dobrych materiaw
znajdziesz w naszym oglnokrajowym miesiczniku. Wyra swoje
zdanie w jednym z biuletynw wydawanych przez lokalne oddzia-
y Mensy. Czerp wiedz z licznych ksiek i publikacji dostp-
nych dla jej czonkw.
Szukasz kontaktw towarzyskich?
Czy jeste osob towarzysk, czy wolisz przebywa w gronie
znajomych, z ktrymi dobrze si czujesz? Przyjd na nasze spot-
kania, przyjcia i imprezy. We udzia w wykadach i dyskusjach.
Uczestnicz w wydarzeniach regionalnych i oglnonarodowych
konferencjach. W kalendarzu Mensy niemal codziennie zaplano-
wane s jakie wydarzenia. Bdziesz mia wiele okazji do pozna-
nia nowych ludzi, wymiany pogldw i zawarcia ciekawych zna-
jomoci.
Szukasz osb o podobnych zainteresowaniach?
Niezalenie od tego, czy interesuje ci co tak pospolitego jak
rozwizywanie krzywek i rebusw, czy tak ezoterycznego jak
oo
egiptologia, w Mensie znajdziesz odpowiedni Grup Szczego-

wych Zainteresowa (Special Interest Group - SIG).
Odpowiedz na wyzwanie. Dowiedz si, jaki jeste inteligentny.
Jeszcze dzi skontaktuj si z British Mensa Ltd i popro o dar-
mow broszur. Z radoci przyjmujemy nowych czonkw do
naszej organizacji zrzeszajcej ludzi o wysokim IQ.
British Mensa Ltd
Mensa House
St. Johns Suare
Wolverhampton WV2 4AH
Jeli nie mieszkasz w Wielkiej Brytanii, a chciaby dowiedzie
si o nas wicej, napisz na adres:
Mensa International
15 The Ivories
628 Northampton Street
London NI 2NY
England
Z radoci skontaktujemy Ci z miejscowym oddziaem Mensy.
Spis treci
Wprowadzenie ....................... 9
Czy moesz si zmieni? .................. 23
Dlaczego warto uywa testw? .............. 28
Czy mona oszuka test?.................. 36
W jaki sposb opracowuje si testy?............ 40
Grafologia.......................... 44
Analiza kolorw....................... 53
Odczytywanie osobowoci z twarzy............. 56
TESTY
O testach.......................... 62
Czy panujesz nad sytuacj? ................ 66
Czy jeste peen niepokoju? ................ 70
Czy jeste optymist?.................... 78
Czy kierujesz si intuicj? ................. 85
Czy jeste ekstrawertykiem?................ 92
Czy ciko pracujesz? ................... 106
Czy jeste intrygantem? .................. 111
Czy jeste ambitny? .................... 116
Czy jeste uczciwy?..................... 121
Czy jeste wytrway? .................... 131
Czy jeste odwany? .................... 139
Czy potrafisz si skoncentrowa? ............. 148
Czy jeste mylicielem?................... 156
Spis treci
Czy jeste stabilny emocjonalnie? ............. 163
Czy jeste lojalny? ..................... 168
Czy jeste chory?...................... 175
Czy jeste niemiay?.................... 181
Czy mwisz wymijajco? .................. 187
Czy jeste elastyczny? ................... 192
Czy jeste czysty?...................... 202
Czy jeste pogodny? .................... 209
Czy jeste religijny?..................... 217
Czy czujesz si szczliwy?................. 225
Czy jeste zdrowy? ..................... 230
Czy jeste praktyczny?................... 238
Czy jeste oszczdny? ................... 244
GRY
Chiska ruletka ...................... 249
Konsekwencje........................ 258
Bohaterowie i zoczycy .................. 263
Niebo............................ 265
Pieko............................ 270
Statystyka......................... 276
Najwaniejsze terminy ................... 290
8
a wstpie musz wyzna, e ksika, ktr trzymasz w r-
H kach, nie jest powanym dzieem psychologicznym. Zapy-
li tasz pewnie, dlaczego. Czyni w niej co, czego podobno
nigdy nie naley robi - cz psychometri z popularn psycho-
logi. Nie zamierzam jednak przeprasza za sposb potraktowa-
nia tematu, ktry zawodowym psychologom moe si wyda
nonszalancki. Po pierwsze, moje informacje na temat psychome-
trycznych bada osobowoci s rzetelne i w aden sposb nie
zostay pomieszane z danymi uzyskanymi poprzez zastosowanie
w niej czcigodnych metod. Jeli razi ci wszystko, co nie jest
prawdziw psychologi, prosz, aby potraktowa t ksik
jako dwie oddzielne caoci zawarte w jednym tomie. Pierwsza
zawiera informacje dotyczce psychometrycznych bada osobo-
woci, przedstawione, mam nadziej, w sposb przystpny, aneg-
dotyczny i interesujcy, a jednoczenie prawdziwy. Informacje te
maj wielkie znaczenie, poniewa testy psychometryczne szybko
staj si narzdziem stosowanym powszechnie w procesie rekru-
tacji pracownikw i w planowaniu ich kariery zawodowej. Mwic
bardziej dosadnie: jeli pragniesz zdoby prac lub awansowa,
przypuszczalnie zostaniesz poddany jakim testom psychologicz-
nym. Dlatego warto wiedzie, czym one s, co mona, a czego nie
mona dziki nim oceni oraz jak s one tworzone i przeprowa-
dzane.
Drug cz ksiki stanowi gry i zabawy. Nie wysuwam
w zwizku z nimi adnych twierdze. Jeli sdzisz, e nauka
i zabawa nie mog wspistnie w jednym tomie, masz do tego
pene prawo. Ja jestem jednak odmiennego zdania. Uwaam, e
Wprowadzenie
w yciu codziennym cay czas dokonywana jest ocena osobowo-
ci. Czynno ta stanowi wany element ludzkiej psychologii.
Codziennie, w sposb czysto intuicyjny, wszyscy oceniamy bli-
nich. Zawsze gdy spotykamy nieznajomego, zawsze gdy poznaje-
my now osob, zawsze gdy w biurze pojawia si nowy wsppra-
cownik, wszyscy, ktrych to dotyczy, formuuj opinie na temat
jego osobowoci. Czasami s one jedynie wod na myn biurowej
plotki, czasami mog jednak zosta wykorzystane do podjcia
bardzo wanych decyzji dotyczcych tej osoby. Wemy, na przykad,
policj. Czy funkcjonariusze ka podejrzanemu wypeni psy-
chometryczny test osobowoci podczas rutynowego przesucha-
nia? Sporadycznie mog to czyni, jednak w wikszoci wypad-
kw kieruj si jedynie wewntrznym doznaniem, przeczuciem,
intuicj czy jak to chcecie nazwa. Podejrzany czsto trafia do
aresztu z powodu siy tych odczu, skaniajcej ledczych do pod-
jcia tak, a nie inaczej ukierunkowanych dziaa. Chocia po-
pularne metody analizy osobowoci mog si spotka z surow
krytyk zawodowych psychologw, ktra niekiedy bywa w peni
usprawiedliwiona, analiza osobowoci jest faktem ycia, elemen-
tem, ktry stanowi trway skadnik konstrukcji psychicznej czo-
wieka. Jako taki wpywa na sposb, w jaki yjemy, i dlatego uwa-
am, e miejsce, ktre przyznaj analizie osobowoci, w tej ksi-
ce jest w peni usprawiedliwione. Cay czas jednak oddzielam
metody popularne, intuicyjne od metod stosowanych w nauko-
wej psychologii. Nie uchroni mnie to od problemw, poniewa
wielu zwolennikw grafologii, jzyka ciaa, psychologicznej anali-
zy barw itd., uwaa swoje metody za rwnie, jeli nie bardziej
skuteczne od narzdzi stosowanych w badaniach psychometrycz-
nych. Czytelnik bdzie musia sam to osdzi.
Analiza osobowoci, chocia nie zawsze wystpowaa pod t
nazw, jest rwnie stara jak ludzko. Poniewa ludzie yj
w spoecznoci i s ze sob zwizani rozmaitymi stosunkami
opartymi na rywalizacji i wspdziaaniu, zawsze wane byo
waciwe zrozumienie osobowoci innych. Kiedy naszym przod-
10 kom, zajmujcym si mylistwem i zbieractwem, udawao si
Wprowadzenie
w kocu otoczy cigane zwierz, bardzo wana bya wiedza,
ktry z owczych nie straci odwagi, gdy zwierz bdzie prbowa-
o uciec, a kogo ogarnie strach. Podobnie ludzka skonno do
rywalizacji wymaga, by przeciwnicy mierzyli si wzrokiem, odkry-
wali saboci rywala i szukali sposobnoci, by odnie zwyci-
stwo. Dworzanie i politycy badali si wzajemnie, starajc si
dociec, ktry z graczy jest najsprytniejszy i, choby na pewien
czas, moe si sta poytecznym sojusznikiem. Liczba sytuacji,
gdy ludzie potrzebowali znajomoci motyww, ktrymi kierowali
si blini, ich instynktw oraz przypuszczalnych reakcji, jest
niemal nieograniczona.
Oprcz autentycznej potrzeby informacji ludzie wydaj si
zwyczajnie ciekawi bliniego. Jeli jeste osob, ktr interesuj
inni ludzie, z pewnoci spdzasz wiele godzin na rozmowach
z przyjacimi o motywach ich postpowania, dziwactwach oraz
stosunkach z przyjacimi i wrogami. Nie zdziwi ci pewnie wia-
domo, e nie ma w tym postpowaniu niczego niezwykego.
Podobnie zachowuje si wikszo z nas. Czy bez sporej dawki
oceny osobowoci moe istnie plotka? Analiza osobowoci to
jednak znacznie wicej ni czysta rozrywka. Nasze powodzenie -
a w istocie przeycie - jako istot spoecznych zaley od staego
wzajemnego oceniania i weryfikowania ocen dotyczcych osobo-
woci. Zmieniaj si sytuacje, w wikszym lub mniejszym stopniu
zmieniaj si take ludzie, a rezultaty tych zmian maj banalne
lub powane skutki dla naszej spoecznoci. To gwnie dziki
instynktowi jestemy w tej dziedzinie na bieco. Oprcz potrzeby
poznania osobowoci bliniego odczuwamy rwnie gbok po-
trzeb poznania samego siebie. Ku zaskoczeniu wielu jest to
dziedzina, ktr ludzie czsto uwaaj za bardzo trudn. ycie
stawia nas wobec wielu wyborw, poczwszy od koyski (pluszowy
mi czy wochaty krliczek?) a po grb (tradycyjny pogrzeb czy
kremacja ciaa?). Caym naszym yciem rzdz wybory, ktrych
dokonujemy, a wybory te pozostaj pod przemonym wpywem
naszej osobowoci. W yciu zawodowym warto wiedzie, czy wo-
limy pracowa z innymi, czy samodzielnie, czy cenimy bardziej 11
Wprowadzenie
pienidze, czy stanowisko lub zadowolenie z pracy, czy wolimy
pracowa w biurze, czy na wolnym powietrzu. Poza obszarem za-
wodowym musimy zdecydowa, kogo polubi - no i, oczywicie,
czy w oglne zawrze maestwo - czy mie dzieci, a jeli tak, to
ile. List t mona by kontynuowa bez koca. Wydaje si dziwne,
e wielu ludzi ma niewielkie pojcie o wasnej osobowoci. Po-
wiciem duo czasu na pomaganiu ludziom, ktrzy mieli pro-
blemy zawodowe lub osobiste wynikajce z braku podstawowego
zrozumienia wasnej osobowoci. Jeszcze dziwniejszy wydaje si
fakt, e kiedy przedstawiaem im wyniki analizy ich osobowoci,
mwili: To prawda, wanie taki jestem!.
Samoocena nie sprowadza si do korzyci czysto utylitarnych.
Bardzo interesujemy si tym, kim jestemy. Wiele czasu powi-
camy na tak lub inn samoanaliz. W czasach wspczesnych,
szczeglnie od chwili pojawienia si psychoanalizy, poznanie
samego siebie stao si istn plag. Nie ma prawie dnia bez nowej
psychologicznej mody lub teorii, ktra docza si do ju istnie-
jcych. W pewnym stopniu zjawisko to mona uzna za znamien-
ne dla spoeczestw, w ktrych ludzie tak opywaj w dostatki
i tak niewiele musz myle o tym, jak si wyywi i stworzy
sobie domostwo, e maj wiele czasu wolnego na introspekcj.
Zjawisko to jest jednak rozwiniciem pragnienia, ktrego do-
wiadczalimy od tysicy lat. Wielcy pisarze, filozofowie, lekarze
i przywdcy religijni kadego kraju i epoki historycznej tworzyli
rozmaite teorie na temat motyww ludzkiego postpowania. Teo-
rie te byy przyjmowane z wielkim entuzjazmem, poniewa w g-
bi duszy wszyscy uwaamy si za bardzo interesujce stworzenia,
ktre warte s wnikliwej analizy.
Skoro wspomniaem o dugiej historii analizy osobowoci, przyj-
rzymy si pobienie dziejom tej sztuki. Zacznijmy od greckiego
filozofa Teofrasta. Napisa on szkice, ktre zatytuowa Charaktery.
Opisa w nich dobrze znane typy ludzkie, takie jak Pochlebca,
Tchrz itd. Jego opisy podstawowych charakterw ludzkich s
bliskie ludziom wspczesnym - kady potrafi wskaza osoby, ktre
12 mona zaliczy do poszczeglnych kategorii. Podstawowe typy oso-
Wprowadzenie
bowociowe wystpuj te w klasycznym teatrze greckim. Greccy
aktorzy nosili na twarzach maski zwane persona i std wzio si
angielskie sowo personality, czyli osobowo. Gdy publiczno wi-
dziaa aktora z jego mask na twarzy, od razu wiedziaa, jakiego
typu osobowoci naley si spodziewa. Pomys, by ludzi traktowa
niczym typy osobowociowe, utrzymywa si nieprzerwanie w histo-
rii. Na powierzchni wypyn wyranie wiele wiekw pniej,
w dobie woskiego renesansu, w komedii delFarte z jej typowymi
postaciami, takimi jak przystojny bohater, przebiegy suga i zaz-
drosny m. Typy te pojawiaj si rwnie w filmach z Hollywood,
nawet tych najnowszych, w ktrych dostrzec mona, na przykad,
posta Nierzdnicy o czuym sercu, dobrze znan widzom yjcym
wiele wiekw wczeniej. Rwnie wspczesne seriale telewizyjne
wykorzystuj charakterystyczne typy postaci, a widz z miejsca wie,
kto j est wcibsk ssiadk, a kto liczn mod dziewczyn lub nik-
czemnym oszustem.
Taki sposb podejcia do zagadnienia osobowoci nie jest
typowy wycznie dla kultury Zachodu. W teatrze japoskim
uywano masek, ktrych wygld w jednej chwili sygnalizowa
widzom, jaki jest charakter danej postaci. W tradycyjnej operze
chiskiej stosowano cile okrelone rodzaje makijau dostarcza-
jce widzom podobnej informacji (w makijau postaci heroicznych
dominowaa czerwie, natomiast u postaci nikczemnych - biel).
Prby analizy osobowoci byy podejmowane nieprzerwanie
i doprowadziy do narodzin wielu rnych metod - czasami nieco
dziwacznych, czasami takich, co do dzi maj swoich zwolenni-
kw. Frenologia (nauka badajca zwizki midzy zdolnociami
umysowymi a okrelonymi obszarami mzgu) lub badanie oso-
bowoci na podstawie ksztatu gowy byy bardzo popularne
w XIX wieku. Rzeczywicie wierzono, e ujawniaj one wewntrz-
n prawd na temat osobowoci czowieka. Grafologia bya i do
dzi pozostaa popularna. Chocia czsto krytykowana przez
naukowcw, jest do dzi szeroko praktykowana i przez wielu
uwaana za wiarygodn. We Francji, w pewnych krgach, grafo-
logia do chwili obecnej traktowana jest z duym szacunkiem.
13
Wprowadzenie
Nietrudno zrozumie dlaczego. Zdrowy rozsdek podpowiada
nam, e co tak blisko zwizanego z czowiekiem jak jego charak-
ter pisma musi ujawnia jakie informacje na temat jego osobo-
woci. Wszyscy znamy przykady typowych elementw pisma
danej osoby. Jednak dopiero gdy staramy si stworzy teori
opart na takich przesankach, okazuje si, i nie ma solidnego
uzasadnienia opinii, i charakter pisma dostarcza wskazwek na
temat osobowoci czowieka. W ostatnich latach pojawiy si inne
modne metody, potrafice rzekomo ustali osobowo czowieka.
Jedn z nich bya analiza barw, ktra w latach siedemdziesitych
XX wieku uwaana bya przez niektrych za cenny wkad do psy-
chologii osobowoci. Ludzie byli pod wraeniem hipotezy, e wy-
br kolorw dokonywany przez danego czowieka ujawnia typ jego
osobowoci. Stworzono cae teorie goszce, e kolor czerwony
oznacza asertywno, ty za ma zwizek z intelektem itd. P-
niej przyjrzymy si bliej kilku mniej ortodoksyjnym metodom
oceny osobowoci.
Jakimi torami poda gwny nurt psychologii? Co psychologia
ma do zaoferowania w dziedzinie oceny charakteru? Powrmy na
chwil do typw ludzkich opisanych przez Teofrasta. U podstaw tej
teorii kryo si zaoenie, e typy osobowociowe s niezmienne.
Czowiek gadatliwy pozostawa rozmowny w kadym towarzystwie,
niezalenie od tego, czyjego gadulstwo byo mile widziane. Podobnie
mona byo mie pewno, e tchrz nigdy nie nabierze odwagi,
a gupiec do koca ycia pozostanie gupcem. Typy te s w sposb
daleki, lecz wyrany zwizane z tym, co wspczesna psychologia
nazywa cechami osobowociowymi. Obecnie zakada si, e czo-
wiek, ktry podczas testu ujawni osobowo towarzysk i otwart
na innych, bdzie taki w przyszoci. Odnosi si to rwnie do
innych cech, takich jak lk lub kreatywno. Wikszo wspczes-
nych analiz osobowoci przeprowadzanych w sferze biznesu i hand-
lu opiera si na teorii cech.
Pojawiy si rwnie inne teorie osobowoci, o ktrych naley
tutaj wspomnie. Zwolennicy psychologii behawioralnej powiadaj,
14 e osobowo jest uksztatowana przez nasze obecne i dawne re-
Wprowadzenie
akcje na warunki zewntrze. Inni sdz, e wszystkie nasze zacho-
wania wypywaj z podwiadomych bodcw, ktre mog by tak
gboko ukryte, i moemy by ich cakiem niewiadomi. Pogld taki
w jzyku psychologii okrela si mianem teorii psychodynamicz-
nej. Teoria ta siga swymi korzeniami analiz Sigmunda Freuda.
W ostatnich latach podwiadome popdy byy bardzo popularnym
wyjanieniem ludzkich zachowa. Doprowadzio to do pewnych
dziwacznych, a nawet gronych konsekwencji. Niektrzy psycho-
terapeuci, szczeglnie w Ameryce Pnocnej, twierdzili, e kobiety
molestowane seksualnie w dziecistwie wypary te traumatyczne
wydarzenia do tak gbokiego poziomu podwiadomoci, i wspo-
mnienia tych wydarze mog zosta ujawnione dopiero po pewnym
okresie intensywnej terapii. Kobiety, przekonane o tym, e miay
szczliwe, wyjtkowe dziecistwo, byy zachcane do odkrywania
najbardziej bolesnych wspomnie dotyczcych molestowania. Nic
dziwnego, e metoda ta bya bardzo kontrowersyjna. Problem
z podwiadomymi pobudkami polega na tym, i s one podwiado-
me. Kto moe w sposb rozstrzygajcy stwierdzi, czy faktycznie
wystpuj i w jakiej mierze s odpowiedzialne za zachowania czo-
wieka? Rzecz jasna, pewni psycholodzy i psychoterapeuci przypi-
suj sobie szczeglne kompetencje w tej dziedzinie. Inni nie s jed-
nak o tym przekonani.
Poniewa teoria cech osobowociowych jest gwn metod
stosowan obecnie, przeanalizujmy szczegowo, jak dziaa. Nasi
starzy przyjaciele, Grecy, niezadowoleni z klasyfikacji postaci
dramatu klasycznego, stworzyli cztery gwne typy, na ktre
mona podzieli ludzi. Okoo 4000 roku p.n.e. Hipokrates doszed
do wniosku, e kady czowiek jest sangwinikiem (krew: opty-
mizm, nadzieja), flegmatykiem (flegma: apatia), cholerykiem (:
porywczo) lub melancholikiem (czarna : smutek, przygn-
bienie). Klasyfikacja typw ludzkich dokonana przez Hipokratesa
okazaa si tak trafna, e w II wieku n.e. zostaa rozwinita przez
Galena i jest stosowana do dnia dzisiejszego. Jednak przyjty
w niej podzia wydaje si niezbyt praktyczny. Ludzi rzadko mona
zaliczy tylko do jednej kategorii.
15
Wprowadzenie
Nie przeszkodzio to pniejszym badaczom w stworzeniu in-
nych klasyfikacji, tym razem jednak za czynnik rozstrzygajcy
przyjto budow ciaa (tzw. teoria konstytucjonalna). Teoria ta
zostaa przystpnie wyjaniona szerszej publicznoci przez psy-
chologa Erica Bernea:
Istota ludzka powstaje z komrki jajowej. W miar rozwo-
ju zapodnionej komrki jajowej tworzy si trzywarstwo-
wa rurka, pniej za z owych trzech warstw rozwijaj
si rne organy. Z warstwy wewntrznej powstaje o-
dek i puca, z warstwy rodkowej - koci, cigna, mi-
nie i naczynia krwionone. Z warstwy zewntrznej wy-
ksztaca si skra i ukad nerwowy. W procesie ksztato-
wania si embrionu trzy wspomniane ukady rozwijaj
si rwnolegle i gdy dziecko przychodzi na wiat, ma
w rwnym stopniu wyksztacone wntrznoci, minie
i mzg. Mimo to pojawiaj si wyranie widoczne rnice,
na przykad, jedni ludzie maj wikszy brzuch, inni
wyranie szersz i uminion budow, a jeszcze inni
bardziej rozwinity mzg.
Teoria goszca, e rne rodzaje budowy ciaa dziel ludzi na
kategorie stosownie do ich konstytucji fizycznej, nadaje owym
typom odpowiednie nazwy. Ludzie krgli i otyli, jako posiadajcy
lepiej rozwinite wntrznoci (tkank tuszczow i trzewia), zosta-
li nazwani endomorfikami. Osobnicy o przysadzistej, muskular-
nej budowie zostali nazwani mezomorfikami. Ludzi o dugich
i cienkich koczynach ochrzczono ektomorfikami.
Teraz nadchodzi wany moment. Zdaniem niektrych autorw
typy konstytucji cielesnej bardzo dobrze opisuj osobowo pewnych
ludzi; na przykad wszyscy dobrze znamy typ czowieka otyego i po-
godnego lub typ dobrze zbudowanego, uminionego, zdrowego
. sportowca. Z drugiej strony panuje powszechne przekonanie, e lu-
dzie inteligentni i sprytni s chudzi, wysocy i maj stosunkowo du
16 gow. Psycholodzy, wietnie potraficy wynajdywa nazwy dla r-
Wprowadzenie
nych rzeczy (nawet jeli nie s do koca przekonani o ich istnieniu),
wymylili nazwy typw osobowoci odpowiadajcych okrelonej
konstytucji fizycznej. Czowiek, ktrego budowa fizyczna jest zdomi-
nowana przez tkank tuszczow i trzewia, zosta nazwany wisce-
rotonicznym endorfikiem. Berne tak opisuje tego osobnika:
Ma duy brzuch, poniewa jego narzdy wewntrzne s
dobrze rozwinite. Przyjemno sprawia mu przyswajanie
sobie rne rzeczy. Lubi je, a oprcz tego przyjemno
mu sprawia, gdy okazuje mu si uczucie i aprobat.
Dobra zabawa to wedug niego pjcie na przyjcie z lud-
mi, ktrzy go lubi.
Nastpnym typem jest somatotoniczny mezomorfik. Berne
pisze o nim:
Od jedzenia woli oddychanie. Ma kocist gow, szerokie
ramiona i kwadratow szczk... Do tej grupy mona
zaliczy LVI Abnera i innych ludzi czynu. Z ich szeregw
rekrutuj si dobrzy ochroniarze i robotnicy budowlani.
Z kolei cerebrotoniczny ektomorfik ma dugie koczyny, cien-
kie koci i sabo rozwinite minie. Zdaniem Bernea wygldem
przypomina roztargnionego profesora, czsto zreszt rzeczywicie
nim jest. Czowiek taki bywa czsto nerwowy, podekscytowany
i nie przejawia szczeglnej skonnoci do dziaania. Ludzie zali-
czani do tego typu najlepiej nadaj si do zada wymagajcych
namysu i refleksji.
Czy na podstawie tej teorii mona formuowa przepowiednie na
temat ludzkich zachowa? Pierwszy i najbardziej oczywisty zarzut
wskazuje na to, e wikszo ludzi nie mieci si w adnej z poda-
nych kategorii. Chocia wiem, e jedzenie sprawia mi przyjemno
(cierpi na tym moja figura), e w pracy posuguj si raczej mzgiem
ni miniami, odbywam przecie spacery, biegam i wicz na siow-
ni. Jestem pewien, e nie ma w tym niczego wyjtkowego. Wikszo 17
BU
W
Wprowadzenie
ludzi, ktrych spotykamy na ulicy, trudno byoby zaliczy do jed-
nego z trzech omwionych wanie typw osobowociowych.
Czy teoria konstytucjonalna da si w ogle obroni? Czy w ogle
jest uyteczna? Na pewno zawiera pewne oczywiste stwierdzenia
w rodzaju: przysadzici, dobrze uminieni i zdrowi ludzie s przy-
sadzici, uminieni i zdrowi. Nawet jeli to prawda, trudno uzna
to zdanie za odkrywcze. Analiza osobowoci, jeli ma przedstawia
jakkolwiek warto, musi z pewn dokadnoci przewidywa, jak
dany czowiek zachowa si w rnych sytuacjach. Teoria konstytu-
cjonalna, oparta na typach budowy ciaa, tego nie czyni. Na
przykad, czy wiscerotoniczny endomorfik bdzie przejawia wrali-
wo estetyczn? Czy bdzie wewntrznie spity? Czy bd nim
targay wtpliwoci? Teoria konstytucjonalna jest zbyt prosta, by
moga udzieli odpowiedzi na takie pytania. Moe budzi zacieka-
wienie, lecz nie ma zastosowania w powanych sprawach.
Kolejny wany kamie milowy w teorii osobowoci pooy Carl
Gustav Jung. Jung by uczniem i bliskim przyjacielem Freuda.
Chocia w kocu ich drogi si rozeszy, psychologia Junga pozo-
staje pod silnym wpywem pogldw Freuda. Jung uwaa, e
ludzka psyche (skadajca si z ego i podwiadomoci) przyjmuje
dwie postacie: indywidualn i zbiorow. Chocia obydwa systemy
tworz odrbne caoci, zachodz pomidzy nimi interakcje. Indy-
widualna podwiadomo skada si z wypartych przey jedno-
stki i jest nam doskonale znana. Pojcie podwiadomoci zbioro-
wej ma swoich zwolennikw, jest jednak znacznie bardziej kon-
trowersyjne. Jung utrzymywa, e caa ludzko ma dostp do
podwiadomoci zbiorowej, co wyjania, dlaczego wszyscy ludzie
zachowuj si, oglnie rzecz biorc, w podobny sposb.
To Jung podzieli ludzi na ekstrawertykw i introwertykw.
Ekstrawertycy s zwrceni na zewntrz, w stron rzeczywistego
wiata, introwertycy za wol spoglda w gb siebie, na wasne
subiektywne przeycia. Ludzie nie musz si jednoznacznie zali-
cza do jednej lub drugiej grupy. Nawet najwiksi introwertycy
zwracaj si czasami w stron zewntrznego wiata. Jednake
18 w sferze podwiadomoci jedna z tych orientacji ma charakter
Wprowadzenie
dominujcy. Podstawowa orientacja wspgra z czterema funk-
cjami psychicznymi wystpujcymi u wszystkich ludzi. To wa-
nie wspgranie podstawowej orientacji i czterech funkcji tworzy
zrb ludzkiej osobowoci. Czterema wspomnianymi funkcjami s:
ODBIERANIE WRAE: funkcja ta dostarcza nam opartego na
faktach przedstawienia wiata.
INTUICJA: podwiadomy proces wnikania pod powierzchni re-
alnego wiata w poszukiwaniu podstawowych czynnikw wyja-
niajcych istot rzeczywistoci.
MYLENIE: racjonalna obserwacja wiata oparta na faktach,
logice i argumentacji.
ODCZUWANIE: ocena obserwacji dotyczcych siebie i wiata
oparta na emocjach.
Wszyscy dobrze znamy przeciwiestwo odbierania wrae lub
intuicji, mylenia lub odczuwania. Jeden z elementw ma cha-
rakter dominujcy, inny odgrywa rol pomocnicz. U czowieka,
ktry kieruje si bardziej wraeniami ni intuicj i preferuje
mylenie od odczuwania, czynnikiem dominujcym moe by od-
czuwanie, mylenie za - czynnikiem pomocniczym. U innego
osobnika, rwnie preferujcego odczuwanie i mylenie, funkcj
dominujc moe by mylenie, pomocnicz za - odczuwanie.
Dominujca funkcja jest uywana w sposb dostosowany do pre-
ferowanej orientacji (ekstrawertycznej lub introwertycznej). Intro-
wertycy wykorzystuj swoj dominujc funkcj w wewntrznym
wiecie. Z kolei funkcja pomocnicza jest uywana w sferze bytu,
ktra w danej orientacji nie jest preferowana.
W celu ustalenia funkcji dominujcych psychologowie Myers
i Briggs stworzyli dodatkowy wymiar - przeciwiestwo: sdzenie
lub postrzeganie (J-P od ang. judgment/perceptio] - oraz skal,
w ktrej za pomoc skadajcego si z czterech liter kodu mona 19
20
Wprowadzenie
okreli typ osobowoci czowieka. Preferowany element - sdzenie
lub postrzeganie - determinuje sposb, w jaki jednostka odnosi
si do wiata zewntrznego. Jeli kto preferuje sdzenie, w kon-
takcie ze wiatem zewntrznym najczciej uywan funkcj jest
odczuwanie lub mylenie (w zalenoci od tego, ktra z nich jest
preferowana). Jeli dana osoba woli postrzeganie, w wiecie zew-
ntrznym posuguje si odczuwaniem lub intuicj (w zalenoci od
tego, ktr z tych funkcji preferuje). Funkcja dominujca jest inna
u ekstrawertykw i introwertykw. W przypadku ekstrawertykw
funkcja, na ktr wskazuje J-P, jest funkcj dominujc, druga
za ma charakter pomocniczy. Jungowska typologia, mimo upywu
czasu, jest nadal szeroko stosowana w analizie osobowoci.
Wiele lat po Jungu inny psycholog, Hans Eysenck, stworzy
kolejn typologi, ktra take spotkaa si z duym zainteresowa-
niem (podsumowaem j za pomoc rysunku umieszczonego na
kolejnej stronie).
System Eysencka jest dobrym przykadem praktycznego zasto-
sowania teorii cech. Cecha osobowociowa to zwyczajnie opis na-
wykowego sposobu zachowania. Nasz jzyk zawiera tysice sw,
ktre takie sposoby zachowa opisuj, od takich okrele jak
towarzyski i wytrway po takie jak niespokojny i niezrw-
nowaony. Wielu psychologw podejmowao prb opracowania
kwestionariusza, ktry pomgby w okreleniu cech osobowych re-
spondenta. Poprzez zadawanie pyta starali si uzyska informacje
na temat jego preferencji, opinii i postaw. Najczciej stosowane
kwestionariusze miay form zestawu twierdze, z ktrymi badany
mia si zgodzi lub nie. Chocia w pewnych wypadkach mona
udzieli szybkiej i zdecydowanej odpowiedzi, pozostawiano rwnie
trzeci moliwo dla osb, ktre pragn wyrazi niezdecydowa-
nie. W niektrych testach odpowiedziom przypisane s wartoci
punktowe; na przykad, badany moe wybra punkt na piciostop-
niowej skali od 1 (zdecydowana aprobata) do 5 (zdecydowana
dezaprobata), gdzie 3 oznacza punkt, w ktrym badany nie podej-
muje adnej zdecydowanej decyzji. Wan cech takich kwestiona-
riuszy jest to, e nie ma w nich waciwych i niewaciwych od-
Wprowadzenie
powiedzi. Stwierdzenie w rodzaju Lubi chodzi na przyjcia mo-
e spowodowa zakrelenie odpowiedzi tak lub nie bez wzbudza-
nia w badanym poczucia, e uczyni co niewaciwego. Oczywicie
w pewnych wypadkach respondent stara si stworzy sztuczny
obraz wasnej osoby, tym jednak zajmiemy si nieco pniej.
Historia psychometrycznych bada osobowoci rozpocza si
w latach I wojny wiatowej, kiedy armia amerykaska chciaa si
upewni, czy rekruci nie cierpi na zaburzenia psychiczne unie-
moliwiajce wysanie ich na front. Opracowano w tym celu
specjalny kwestionariusz, w ktrym pojawiy si pytania w rodza-
ju: Czy moczysz si w nocy? i Czy czsto nisz na jawie?. Gdy
psycholodzy odnosili wraenie, e respondent wykazuje zbyt wiele
takich objaww, kierowali go na dalsze badania.
TYPOLOGIA EYSENCKA
^X**niezrwnowaonyVS(^
^r nastrojowy
przewraliwiony ^V
X niespokojny
niespokojny \^
/ surowy
agresywny \
/ powany
egzaltowany \
pesymistyczny .^.
powcigliwy ^
zmienny \
<^s impulsywny
nietowarzyski ^
3j^ optymistyczny
cichy ^
aktywny
INTROWERTYK
EKSTRAWERTYK
bierny A/
3- towarzyski
ostrony %^
^ otwarty
zamylony %
4> rozmowny ,
1 agodny
reagujcy 1
\ opanowany
kontaktowy /
\ spolegliwy
ywy /
\ stay
beztroski X
^V spokojny
przywdca /
^^^ ZRWNOWAONY ^X^
21
Pocztkowo wydawao si, e wspomniane metody badawcze
znajd zastosowanie gwnie w medycynie. Synny test pochodzcy
z wczesnego okresu bada nad osobowoci, Wielowymiarowy Min-
nesocki Opis Osobowoci (Minnesota Multiphasic Personality lnven-
tory - MMPI), mia na celu wykrycie zaburze psychicznych, takich
jak depresja, paranoja, schizofrenia i dewiacje psychopatyczne.
Wkrtce jednak okazao si, e prawdziwa warto handlowa
owych testw polega na tym, i mog pomc pracodawcom w sele-
kcji pracownikw i ksztatowaniu ich kariery zawodowej. Wanie
temu obszarowi powicam pierwsz cz mojej ksiki.
Poniewa istnieje tyle rnych testw, warto zapyta, czy s one
rwnie przydatne i czy przebadanie danej osoby za pomoc rnych
testw da podobne rezultaty. Na pytania te mona odpowiedzie
krtko - nie. To prawda, e testy oparte na teorii cech osobowocio-
wych, zmierzajce do okrelenia podobnych rysw charakteru,
powinny da, oglnie biorc, podobne rezultaty. Pewne testy rni
si jednak znacznie od siebie. Na przykad dobrze znany Test Ror-
schacha plam barwnych jest przykadem zastosowania tzw. tech-
niki projekcyjnej, w ktrej pyta si badanego, jakie ksztaty do-
strzega w pokazywanych mu plamach barwnych. Interpretacja
wynikw takich testw jest w duym stopniu subiektywna i zalena
od umiejtnoci przeprowadzajcego je psychologa.
Ju na samym wstpie warto zaznaczy, e nie kady test
przypominajcy test psychometryczny rzeczywicie nim jest. Cae
mnstwo testw publikowanych w rnych czasopismach stawia
sobie za cel jedynie dostarczenie rozrywki i nie ma adnej wartoci
psychologicznej. Bardziej szkodliwe s testy podawane za psycho-
metryczne, ktrych wyniki s w duej mierze oparte na tzw. efekcie
Barnuma. Jak pewnie pamitacie, P. T. Barnum by artyst estra-
dowym, ktry wypowiedzia odkrywcze sowa: Frajerzy rodz si co
minut. atwo skonstruowa test, ktry dostarczy wynikw odpo-
wiadajcych wszystkim badanym, nie wprowadzajc midzy nimi
adnego rozrnienia. Nie ma rwnie problemu z tym, by wszyscy,
ktrzy otrzymaj wyniki badania osobowoci, uwierzyli, e dostar-
22 cza ono ich prawdziwego wizerunku.
ytanie o to, czy osobowo czowieka moe ulec zmianie,
fma wielkie znaczenie w dziedzinie analizy i oceny osobo-
woci. Niestety, podobnie jak w przypadku wielu innych
pyta pojawiajcych si w psychologii, nie ma na nie jasnej
odpowiedzi. Jednym z istotnych elementw definicji osobowoci
(jak widzielimy wczeniej) jest jej niezmienno w czasie. Co-
dziennie rano budzisz si jako taki sam czowiek, ktry poszed
spa poprzedniego wieczora. Wszyscy dowiadczamy tego w od-
niesieniu do siebie samych i ludzi, ktrych znamy. Zachowujemy
du ostrono wobec osb, u ktrych dokonuj si tak gwa-
towne zmiany osobowoci, e w krtkim okresie wydaj si zupe-
nie inn osob. Rzeczywicie, istniej ludzie cierpicy na zabu-
rzenia wywoane przez zjawisko tzw. wielorakiej osobowoci,
ktrzy w bardzo krtkim czasie z jednej osobowoci przechodz
do zupenie innej. Uwaamy jednak, e jest to zaburzenie psychi-
czne wymagajce opieki medycznej, nie za sytuacja normalna.
Gdyby jednak ludzie nie mogli si zmienia, korzyci pynce
z analizy osobowoci byyby bardzo ograniczone. Potrafimy wska-
za osoby przystosowane lub nieprzystosowane do danej sytuacji.
Patrzc na ludzi, ktrzy ze sob pracuj, moemy rozpozna tych,
ktrym dobrze idzie, i tych, ktrzy sobie nie radz. Jeli nie mo-
emy pomc ludziom w dokonaniu zmiany, nasza rola jest bardzo
ograniczona.
Okrelenie stopnia, w jakim ludzie panuj nad wasn osobo-
woci, jest spraw kontrowersyjn. Freud i Jung twierdzili, e
czowiek jest w duym stopniu poddany niewiadomym pobudze-
niom. W cigu ostatniego wieku pogld ten wywar wpyw na
23
24
Czy moesz si zmieni?
wiele obszarw dziaalnoci czowieka. Na przykad w dziedzinie
sztuki niemal obowizujc bya teoria goszca, e artysta jest
ostatni osob, ktra moe zrozumie stworzone przez siebie
dzieo. Wskazywano, dla przykadu, e powie pena jest pod-
wiadomych pobudze wypywajcych z psychiki autora oraz i
jest on le przygotowany do ich zrozumienia z tego powodu, e s
one niewiadome i nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia.
Psychoanaliza opiera si na zaoeniu, e ludzie poruszaj si
bez koca w bdnym kole neurotycznych zachowa, dopki
odpowiednio przygotowany psychoanalityk nie pomoe im w wy-
kryciu motyww sprawczych ich postpowania. Proces ich odkry-
wania jest bardzo mudny i kosztowny, a kada zmiana zacho-
wania moe zosta wprowadzona dopiero po wnikliwym prze-
analizowaniu dziecistwa pacjenta, dowiadcze z formacyjnego
okresu jego ycia oraz jego stosunkw z innymi ludmi. Psycho-
analityk stosuje kilka technik psychologicznych, takich jak me-
toda swobodnych skojarze i analiza snw, by pomc badanemu
w odkryciu pobudze, ktre tak dugo pozostaway w ukryciu.
Poniewa wiele treci podwiadomoci to wyparte wspomnienia
epizodw z przeszoci pacjenta, zbyt bolesnych, by je przypomi-
na, potrzeba naprawd duego trudu, eby je ujawni.
Na drugim kracu mamy badaczy ze szkoy egzystencjalistycz-
nej, nauczajcych, e nie musimy czu si skrpowani wasn
przeszoci, i wzywajcych, bymy wzili odpowiedzialno za
wasne ycie. Trudno o bardziej odmienne stanowisko. Poniej
zamieszczam fragment z ksiki Geralda Coreya zatytuowanej
Theory and Practice oj Couseling and Psychotheraphy (Teoria
i praktyka poradnictwa oraz psychoterapii):
Egzystencjalistyczna filozofia czowieka opiera si w du-
ym stopniu na zaoeniu, e znaczenie naszego istnienia
nie jest nigdy ustalone raz na zawsze. Czowiek stale
stwarza siebie na nowo poprzez swoje przedsiwzicia.
Ludzie s stale w fazie przejciowej, stale si wyaniaj,
ewoluuj i staj. Bycie osob oznacza, e odkrywa si
istot egzystencji i nadaje jej sens. Pytamy: Kim jestem?
Kim byem? Kim mog si sta? Dokd zmierzam?. Nie
ma adnego uprzednio istniejcego planu ani sensu,
ktry nam narzucono.
O tym, e ludzie si zmieniaj, wiemy z codziennego ycia.
Zwykle zmiany s nieznaczne i dugo zachodz, niekiedy bywaj
jednak nage i dramatyczne. Przykadem moe by sytuacja czo-
wieka, ktry straci blisk osob. mier wspmaonka moe
doprowadzi do depresji trwajcej caymi miesicami, a nawet
latami. Na dusz met moemy zaobserwowa takie zmiany, jak
zwikszony poziom niepokoju, mniej ekstrawertyczn orientacj,
a nawet wzrost poczucia niepewnoci i spadek kreatywnoci.
adna z tych zmian nie musi mie jednak charakteru staego; gdy
dotknity tragedi czowiek pozna w kocu now osob, czas
moe przynie inne, pozytywne zmiany.
Badajc ludzi w kontekcie pracy zawodowej, stale zdajemy
sobie spraw ze zmian, ktre mog si dokona w ich osobowoci.
Test, ktrym najczciej si posuguj, ma na kocu dwie czci.
Pierwsza nosi tytu Potencjalne zalety. Wskazuj w niej, jak
pewnie odgadlicie, pozytywne obszary, na ktrych badany powi-
nien skoncentrowa uwag. Druga to Potencjalne obszary, ktre
mog wymaga zmian. Jest to, mwic zwyczajnym jzykiem,
lista rzeczy, ktrych nie mona uzna za aktywa badanego
i ktrych zmiana przyniosaby mu korzy. Jedn z rzeczy, ktre
podkrelamy w pracy, jest to, e osobowo czowieka nie ma
charakteru staego jak rozmiar buta, lecz jest czym, co w pew-
nych granicach moe podlega zmianom. Okrelenie tych granic
pozostaje spraw otwart. Gdyby po przeprowadzeniu testu
wezwano pracownika na spotkanie i poinformowano: Moe pan
zosta kierownikiem i otrzyma podwyk, jeli nauczy si pan
bardziej przyjaznej i otwartej postawy wobec klientw, mgby
to spowodowa u niego ch zmian. Wasny interes wydaje
si potnym czynnikiem motywujcym do dokonania takich ko-
rekt.
I
25
26
Wszystkie zmiany osobowoci mog by bolesne, dlatego nie
naley si z tym spieszy. Rozpocznij od pracy nad tymi aspekta-
mi wasnej osobowoci, ktre mona zmieni bez wikszego ko-
potu. Pamitaj, e drastyczne zmiany rzadko bywaj trwae.
Niemal na pewno daremne i z pewnoci niewskazane jest
denie do tego, by sta si osob, ktr w sposb oczywisty nie
jestemy. Czsto mona jednak natrafi na poradniki, ktre obie-
cuj atwowiernym czytelnikom uzyskanie nowej, silniejszej i bar-
dziej dynamicznej osobowoci. Naturalnie sugeruje si rwnie, e
nowe ja bdzie bardziej atrakcyjne dla przedstawicieli pci prze-
ciwnej. Mj Boe... Prawdopodobiestwo powodzenia tak miaego
przedsiwzicia jest bliskie zeru. Czowiek chorobliwie niemiay
w cigu jednej nocy nie stanie si osobnikiem towarzyskim, bierny
za nie odkryje w sobie nieznanych dotd pokadw asertywnoci.
W kadym razie atrakcyjne wydaje si w nas to, co najbardziej
naturalne i autentyczne. Ludzie, ktrzy o tym zapominaj, by
wywoa wraenie na innych, zwykle wydaj si im mieszni.
Najwyraniej wida to w mediach, gdy zwyczajny czowiek obda-
rzony odrobin talentu nagle staje si wielk gwiazd. Przemiana
ta moe by cakiem zatrwaajca i dla zainteresowanej osoby
katastrofalna w skutkach. Ilu zwykych ludzi zaczo wierzy
w swj medialny wizerunek i stao si potworami egoizmu? Ilu
rozwiodo si z osobami, od ktrych wczeniej byli zaleni, i zaczo
si obraca w zupenie nieprawdziwym wiecie? Znamy liczne
opowieci o gwiazdach pop kultury, filmu i sportu, ktre pady
ofiar alkoholu, narkotykw, depresji i przemocy, co potwierdza
przeczucie, e nie jest to zwyky zbieg okolicznoci. Utracenie
kontaktu z wasn osobowoci bywa bardzo niebezpieczne.
Jedna z takich zmian, ktrej wszyscy jestemy wiadomi,
wpywa na dugotrwae zwizki midzyludzkie. Zjawisko to moe
przybiera dwie formy. Maonkowie, ktrzy s ze sob od lat,
ucz si sztuki dostosowania do partnera, upodabniajc do siebie
w sferze osobowoci. Rwnie powszechnym zjawiskiem jest jed-
nak sytuacja, w ktrej ludzie, mimo wielu lat fizycznej bliskoci,
oddalaj si od siebie i w kocu staj zupenie rni. Prowadzi to
czsto do tragicznej sytuacji, kiedy maonkowie w rednim wie-
ku z dziemi, ktre osigny niezaleno, postanawiaj si
rozej po latach ledwie skrywanej niechci.
Jak wczeniej wspomniaem, powicamy wiele czasu na ana-
lizowanie wzajemnego dostosowania ludzi, ktrzy przeywaj
trudnoci w swoim zwizku. Alarmujca jest jednak liczba ludzi,
ktrzy wierz, e mona zachowa dobre cechy partnera i usu-
n ze. Problem nie polega wycznie na tym, e w naszych
testach pomijamy czynnik atrakcyjnoci seksualnej - jestemy
te zmuszeni do pominicia elementu mioci. Jest to powany
brak, gdy wedle mojej wiedzy nie ma na rynku adnego wiary-
godnego testu mioci. Dlatego powiciem troch czasu na
przyjrzenie si relacjom, ktre wedug wszelkich standardw nig-
dy nie powinny by udane. Mimo moich chodnych i wyzutych
z uczu analiz okazao si, e ludzie pozostajcy w takich zwiz-
kach nie widzieli wiata poza sob i niecierpliwie szukali u mnie
wskazwki, jak mog poprawi swoj sytuacj. Wydaje mi si, e
tego rodzaju zmiana nie jest moliwa i e jej poszukiwanie moe
sprawi obojgu partnerom wiele cierpienia. Nie mona kocha
kogo pod warunkiem, e stanie si kim innym. Wydaje si to
oczywiste, zdumiewa jednak, jak czsto ludzie staraj si narzu-
ci partnerowi nierealistyczne oczekiwania, by sta si dla nich
bardziej akceptowalny.
27
fhocia testy psychologiczne znane s od wielu lat, dopiero
ggod niedawna s szerzej uywane. Zadecydowao o tym
kilka przyczyn. Po pierwsze, niemal powszechnie dostpne
stay si mae, szybkie komputery osobiste, ktre w uamku
sekundy potrafi wykona skomplikowane programy uywane do
przeprowadzania testw psychologicznych. Jeszcze niedawno te-
sty musiay by przeprowadzane przez zawodowych psychologw,
ktrzy rcznie liczyli wyniki bada. Czynno ta bya bardzo
czasochonna i tym samym niezwykle kosztowna. Dzisiaj zebrane
informacje mona wprowadzi do komputera, rcznie lub za
pomoc czytnikw optycznych, odczytujcych kwestionariusze
wypenione przez badanych. Przetwarzanie danych zabiera bar-
dzo mao czasu, a raport mona opracowa i wydrukowa, naci-
skajc jeden klawisz. Dziki temu psychologowie mog si skon-
centrowa na interpretacji rezultatw, co jest czynnoci nieco
bardziej skomplikowan.
W Wielkiej Brytanii jeszcze jedna zmiana przyczynia si do
szerszego spopularyzowania testw. Brytyjskie Towarzystwo Psycho-
logiczne (British Psychological Society) stworzyo osobom niemaj-
cym wyksztacenia psychologicznego moliwo ukoczenia kursu
w dziedzinie testw psychometrycznych i uzyskania licencji ankie-
tera. Dziki temu powstaa nowa grupa ludzi potraficych przepro-
wadza testy i interpretowa ich rezultaty. Poniewa wspomniane
osoby nie miay tak wysokich kwalifikacji jak zawodowi psychologo-
wie, ich czas by taszy, obniyy si wic koszty bada testowych.
Wiksza atwo przeprowadzania testw i obnienie kosztw,
28 chocia najwaniejsze, nie s jednak jedynymi czynnikami, ktre
Dlaczego warto uywa testw?
spowodoway upowszechnienie si testw psychologicznych. Meto-
dy badawcze stosowane w przeszoci w duej mierze zostay po-
rzucone. Wywiad nadal peni funkcj pomocnicz w stosunku do
testu, nie jest jednak uznawany za wiarygodne narzdzie. Wszyscy
bralimy kiedy udzia w jakich wywiadach. Niektrzy mieli okazj
obserwowania tego procesu z obu stron stou. Czowiek staraj-
cy si o prac dokonuje sprytnej analizy cech, ktre potencjalny
pracodawca chciaby widzie u swoich pracownikw, i, co zrozu-
miae, pragnie zaprezentowa si w jak najlepszym wietle. Jeli
pracodawca potrzebuje kogo umiejcego pracowa w zespole,
aplikant podkrela swoje dowiadczenie w pracy zespoowej. Jeli
szuka si zatwardziaego indywidualisty, kandydat stara si ukaza
wanie w takim wietle. Ze strony pracodawcy pojawia si zwykle
zaoenie, e osoba przeprowadzajca wywiad wietnie zna si na
ludziach. Zdumiewajce, ilu ludzi schlebia sobie, podajc si za
takich znawcw. Bardzo czsto wywiad ujawnia jednak wiele sa-
bostek, uprzedze i preferencji, ktre inteligentny kandydat z pew-
noci wykorzysta. Z kolei doskonale przygotowana osoba, ktra
niechccy naruszy jakie tabu prowadzcego rozmow, moe od-
pa mimo swych niepodwaalnych zalet. Mona chyba wybaczy,
jeli pracodawca dokonujcy wyboru sekretarki kieruje si osobi-
stymi sabostkami. Bardzo czsto jednak osoba przeprowadzajca
wywiad jest jednoczenie menederem delegujcym kandydata do
pracy w departamencie, ktrego pracownicy kieruj si zupenie
innymi uprzedzeniami.
Przewaga testw polega na tym, e eliminuj celowe zafaszo-
wania wprowadzane przez kandydata oraz wszelkie sygnay, ktre
moe mu przesya osoba prowadzca wywiad, informujce o jej
oczekiwaniach. Skuteczny profil osobowoci w pewien sposb ana-
lizuje jego konstrukcj psychiczn. Chocia brzmi to zowrbnie,
w rzeczywistoci nie jest wcale takie strasznie. Kiedy poproszono
mnie o wygoszenie wykadu dla studentw Uniwersytetu Oksfor-
dzkiego, ktrzy niebawem mieli skoczy studia, trafi na rynek
pracy i, przypuszczalnie, zosta poddani testom. Bardzo chcieli si
dowiedzie, jakich informacji mog niechccy dostarczy podczas 29
Dlaczego warto mma testw?
bada testowych. Wyjaniem, e test z pewnoci wykae, czy s
niemiali, czy przebojowi, dowiadczaj niepokoju, s kreatywni
lub pozbawieni tej cechy itd. Nie ujawni jednak, czy kandydat
naduywa alkoholu, kocha swoj matk lub ma dziwn fiksacj
zwizan z damsk bielizn. Odniosem wraenie, e dodao im
to otuchy.
Metoda testowa pozwala pracodawcy na bardziej profesjonalny
dobr pracownikw od metody opartej na czystych odczuciach
i intuicji. Na przykad na zajciach z psychometrii miaem kilku
kolegw, ktrzy pracowali w kadrach jednej z duych firm moto-
ryzacyjnych. Wyjawili mi, e jednym z najtrudniejszych wyzwa
bya dla nich rekrutacja kobiet do pracy w dziale sprzeday
telefonicznej (panie te siedziay cay dzie przy telefonie, sprzeda-
jc ubezpieczenia komunikacyjne). Dla wielu ludzi taka praca
byaby istn tortur, jednak, jak to zwykle bywa w yciu, pewni
ludzie s do niej stworzeni. Niektre pracownice byy tak dobre,
e przewyszyy wszelkie oczekiwania. Firma wytyczya handlow-
com takie cele, by skutecznie dziaajc, nie mieli adnych proble-
mw z ich realizacj. Niektre panie nie tylko speniy postawione
wymagania, lecz zdoay je przewyszy nawet o 17 do 20 procent.
Prawdziwe krlowe sprzeday telefonicznej. Kierownictwo firmy
postanowio zbada osobowo tych niezwykych handlowcw
i na podstawie uzyskanych wynikw opracowa norm. Wymy-
lono bardzo interesujcy eksperyment. Postanowiono zatrudni
dwie nowe grupy kobiet. Rekrutacja do pierwszej grupy odbywaa
si za pomoc zastosowania tradycyjnych technik i metody oceny
osobowoci. Kobiety z drugiej grupy musiay przej badania
testowe, pniej za porwnywano ich wyniki z wynikami naj-
lepszych pracownic dziau sprzeday telefonicznej. Zatrudniono
jedynie te, ktrych profil osobowoci odpowiada profilowi najbar-
dziej skutecznych handlowcw. Zgodnie z oczekiwaniami po up-
ywie osiemnastu miesicy okazao si, e wiele kobiet miao do
tego zajcia i odeszo. Inne nie byy wystarczajco skuteczne
w sprzeday ubezpiecze i po okresie prbnym zostay zwolnione.
30 Okazao si jednak, e kobiety, ktre wybrano, opierajc si na
pozytywnym wyniku porwnania z najlepszymi handlowcami,
w wikszoci pozostay w firmie i poszy w ich lady.
Ta metoda doboru idealnych pracownikw staje si coraz
popularniejsza. Pracuj obecnie z klientem, ktrego firma dostarcza
ekspertw komputerowych duym przedsibiorcom na krtkie
kontrakty. Jego problem polega na tym, e zatrudnia informatykw
na kilka miesicy i umieszcza ich w duych przedsibiorstwach,
w ktrych od razu reprezentuj jego firm. W takiej sytuacji wielkie
znaczenie ma dobr odpowiednich ludzi. Po pierwsze, wybrane
osoby musz zrobi dobre wraenie w firmie, do ktrej zostan
oddelegowane. Musz te mie odpowiednie cechy osobowoci, by
wykona zlecon prac, mimo znajdowania si w obcym rodowi-
sku. Jak si pewnie domylacie, pewni ludzie byli do tego stworzeni.
Na podstawie analizy ich profilu chcielimy stworzy normy

rekru-
tacji. Chodzio o wyeliminowanie nieodpowiednich ludzi, zanim
zostan zatrudnieni i zniszcz dobr reputacj swego pracodawcy.
W tym celu opracowalimy wizerunek odpowiedniego kandydata
i moglimy przeprowadzi skuteczn selekcj.
Jakie inne przesanki przemawiaj za stosowaniem testw?
Wskazalimy ju, e metoda testowa pomaga w wyborze waci-
wych ludzi. A co z ludmi, ktrzy do danej pracy si nie nadaj?
Psychologowie powiadaj zwykle, e nie ma dobrych ani zych
osobowoci, i w pewnym sensie maj racj. Z drugiej strony ist-
niej przecie pewne zaburzone osobowoci i bdziesz w nie lada
kopocie, jeli taki czowiek znajdzie si w twoim zespole. Kiedy
pracowalimy dla firmy, ktra w dziale sprzeday zatrudniaa
mode kobiety. Jedna z nich, nazwijmy j Katie, bya inteligentna,
przyjacielska, przebojowa, sumienna, jednym sowem, bezcenny
nabytek dla firmy. Po jakim czasie Katie wysza za m i prze-
prowadzia si do innego miasta, w ktrym znalaz prac jej m.
Poprosilimy o profil osobowoci Katie, by dziki niemu znale
odpowiedni osob na jej miejsce. Zadanie takie jest wykonal-
ne w sensie procentowym, tj. mona znale kandydatk, ktra
w 95 procentach bdzie miaa cechy Katie. Zanim przystpilimy
do pracy, dyrekcja zmienia zdanie. Postanowiono, bez adnych 31
bada testowych i wywiadw, w miejsce Katie przenie pani
z innego dziau, powiedzmy, Sophie. Na szczcie psychologowie
zajmujcy si psychomteri wykonuj wiele zada, by poszerzy
swoj wiedz, nawet jeli s pozbawieni zachty materialnej.
Postanowilimy podda Sophie testom i przeanalizowa jej wize-
runek na tle profilu Katie. Doznalimy szoku! Ta dziewczyna
miaa wyranie zaburzon osobowo. Bya skrajn introwertycz-
k, miaa ogromne problemy z niepokojem i zdradzaa wszelkie
symptomy braku rwnowagi emocjonalnej. Stan Sophie by tak
powany, e zwrcilimy uwag jej przeoonemu, i kobieta moe
popeni samobjstwo. Kiedy poprosilimy, aby powiedziaa nam,
co j niepokoi, okazao si, tak jak podejrzewalimy, e ma
ogromne problemy osobiste i rzeczywicie zastanawia si nad
odebraniem sobie ycia.
Zdumiewa, e pewni ludzie, niemjcy czasu lub odwagi, by
pj do lekarza lub psychiatry, silnie wierz, e profil osobowoci
moe ujawni ich problemy. Oczywicie kwestionariusze uywane
dla celw rekrutacji pracownikw nie stawiaj sobie za cel
zidentyfikowanie problemw medycznych, w pewnych okoliczno-
ciach te si jednak ujawniaj. Kiedy zwrcio si do nas
0 pomoc dwch modych mczyzn starajcych si o prac po-
rednikw ubezpieczeniowych. Twierdzili, e bardzo dobrze sobie
radz. Obaj nalegali jednak, abymy poddali ich testom. Nie
mogem zrozumie, o co im moe chodzi, poniewa nie chcieli
nam o tym powiedzie. Mimo to przeprowadzilimy z kadym
z nich dwa testy i uzyskalimy profil dwch powanie zaburzo-
nych osobowoci. Podczas gdy Sophie bya zamknita w sobie
1 niezrwnowaona, dwaj panowie byli przebojowi, wyranie spi-
ci, zmotywowani do dziaania i dosownie sparaliowani przez
niepokj. Mieli typ osobowoci, ktry w psychologii okrela si
mianem osobowoci typu A. Osobowo typu A bywa czasami
nazywana osobowoci choroby wiecowej. Okrelenie to nie
jest do koca suszne - pniejsze badania wykazay, e u ludzi
o osobowoci typu A wystpuje zwikszone ryzyko zawau serca
32 jedynie wwczas, gdy tumi w sobie duo gniewu. Byo jednak
oczywiste, e dwaj modzi biznesmeni prowadzili bardzo niebez-
pieczny styl ycia. Ze zdumieniem stwierdziem, e gdy im o tym
powiedziaem, zakomunikowali, i spodziewali si takiego wyniku
i wanie dlatego poprosili, by podda ich testom. Dlaczego nie
udali si z tym1 do lekarza? Wydaje si, e ambitni modzi przed-
sibiorcy nie uwaaj, by pjcie do lekarza byo waciwym po-
suniciem. Z kolei wypenienie kwestionariusza wydawao si na
miejscu!
Rwnie inni ludzie posuguj si testami psychologicznymi,
by okreli swoje problemy osobiste. Jedn z oferowanych przez
nas usug, jest tzw. analiza kompatybilnoci, w ktrej poddajemy
analizie porwnawczej profile osobowoci osb yjcych ze sob
w zwizku. Za pomoc tej metody nie mona jednak zbada atrak-
cyjnoci seksualnej partnerw. Wszyscy odczuwalimy kiedy fi-
zyczny pocig do osoby, ktr niezbyt lubimy, lub na odwrt - lu-
bilimy ludzi, ktrzy nie podniecali nas seksualnie. Analiza kom-
patybilnoci wywietla rozmaite wymiary profilu osobowoci part-
nerw, ujawniajc podobiestwa i rnice. Badania rozpoczynamy
od tego, co nazywamy czynnikami drugorzdnymi. Jest to pi
gwnych czynnikw osobowociowych, ktre tworz zrb oso-
bowoci czowieka: ekstrawersja/introwersja, niepokj, kontrola,
niezaleno i wraliwo. Pojawienie si powanych rnic w jed-
nym, dwch lub wikszej liczbie wspomnianych wymiarw nie
musi oznacza, e dany zwizek napotka problemy. Ludzie prosz-
cy nas o przeprowadzenie takiej analizy, niemal zawsze dowiad-
czali jakich trudnoci w czcym ich zwizku. Z tego powodu
mona z duym prawdopodobiestwem przyj, e powane rni-
ce osobowociowe nie byy rdem ich problemw.
W relacjach midzyludzkich pewne rysy osobowociowe s
waniejsze od innych. Na przykad, jeli jeden z partnerw jest
osob kreatywn, drugi za jest tej cechy pozbawiony, nie spowo-
duje to przypuszczalnie powaniejszych problemw. Mniej twr-
czy osobnik moe by poirytowany nierealistycznymi pomysami ^^
swojego kreatywnego partnera, wszyscy jednak dziaamy sobie
czasami na nerwy, prawda?
33

Dla porwnania wemy spontaniczno/sprawowanie kon-
troli. Ludzie przejawiajcy siln tendencj do sprawowania kon-
troli lubi protok i reguy. Ceni mie, podnoszce na duchu
poczucie wypywajce z moralnych przekona. Czuj si jak
w domu w purytaskich rodowiskach, w ktrych mog bez
skrpowania wyraa szczer dezaprobat dla znajdujcych si
na zewntrz grzesznikw i ludzi pozbawionych zasad. Ludzie
przejawiajcy skonno do sprawowania kontroli maj czasami
wraenie, e blini o swobodniejszych przekonaniach nie s
jedynie inni, lecz wrcz moralnie odraajcy. Z drugiej strony
ludzie, ktrzy przejawiaj nisk skonno do kontroli, s prze-
konani, e jedynym moliwym sposobem ycia jest cakowite
wyluzowanie si. Traktuj wszystkich ambitnych osobnikw ja-
ko spitych, nudnych i pompatycznych. Powane rnice w tym
wymiarze osobowoci mog wskazywa, e partnerzy napotkaj
powane problemy.
Korzyci pynce z tego rodzaju analizy polegaj na tym, e
mona dziki niej sporzdzi psychodynamiczn map relacji -
map, ktra jest niewidoczna dla tworzcych osb, szczeglnie
w samym rodku bitewnego rozgardiaszu. Opisanie caej sytuacji
i spokojne przyjrzenie si jej moe dostarczy zainteresowanym
nieco nadziei. Przeprowadzilimy tak analiz dla maonkw,
ktrzy na zewntrz wydawali si zupenie niedostosowani. M-
czyzna by bardzo nerwowy, ulegajcy nastrojom, twrczy i peen
wtpliwoci, kobieta, znacznie spokojniejsza, pewniejsza siebie,
wydawaa si jednak chodna i pozbawiona wspczucia. Z pew-
noci nie bya osob, do ktrej jej partner mgby si zwrci ze
swoimi problemami. Wida byo wyranie, e najbardziej ceni
w niej spokj i opanowanie. Nie przeszkadzao mu, e nie okazuje
mu wspczucia i nie dostarcza ramienia, na ktrym mgby si
wypaka. Znacznie wiksze wraenie robi na nim spokj part-
nerki i jej niewzruszone oblicze. Wydawao si nam, e dostarcza-
o mu to silnej inspiracji w licznych kryzysach, ktre przeywa.
Pniej wyzna, e zwyk j nazywa swoim Budd, w powodu
aury spokoju, jaka j otaczaa.
W testach psychometrycznych najbardziej ceni to, e nie
tylko pozwalaj na umieszczenie kwadratowych klockw w kwa-
dratowych otworach, okrgych za w okrgych. Jest to przy-
datne, lecz szczerze mwic, cakiem banalne. Rzecz staje si
naprawd interesujca, gdy masz do czynienia (a ja mam to
szczcie) z bardzo inteligentnymi i niezwykle kreatywnymi oso-
bami. Taka praca jest prawdziwym wyzwaniem. Odkrywasz, e
przysowiowe klocki maj nie tylko cakiem nowy, oryginalny
ksztat; gdy badany staje si tego wiadomy, potrafi nie tylko
odnale pasujce otwory, lecz przekona badajcego, by spo-
rzdzi otwory o ksztacie odpowiednim dla niego. Gdy zdarza
si co takiego, mwi o zadowoleniu z wykonywanej pracy.
35
36
fielu ludzi chciaoby wiedzie, czy mona oszuka test

badajcy profil osobowoci. Odpowiem krtko - nie.
W tecie nie ma waciwych i niewaciwych odpowiedzi,
a osoba przeprowadzajca badanie stara si jedynie uzyska
prawdziwe odpowiedzi na zadawane pytania. Podczas przeprowa-
dzania testw na potrzeby selekcji pracownikw potencjalny
pracodawca ma lub powinien mie cakiem wyrane wyobraenie,
jakiej osoby pragnie. Jeli tak osob nie jeste, przypuszczalnie
nie znajdziesz trwaego zadowolenia z wykonywanej pracy, nieza-
lenie od tego, jak atrakcyjna moe si wydawa. Oczywicie na
tym sprawa si nie koczy. Ludzie czsto pragn zdoby okrelo-
n posad z powodu potrzeb finansowych lub dlatego, e gdy
zostan przyjci, bd potrafili stworzy sobie wygodn nisz,
nawet jeli nie odpowiadaj w stu procentach oczekiwaniom
pracodawcy. Z tego powodu staraj si odgadn, jakiego pra-
cownika pragnie ich przyszy chlebodawca, i odpowiada na
pytania tak, by wywoa korzystne wraenie. Z kilku powodw
dziaanie takie jest skazane na niepowodzenie.
Testy s tak konstruowane, by zawieray wewntrzny wykry-
wacz kamstwa. Nie powiem wam, w jaki sposb on dziaa,
poniewa uczynioby to bezuytecznym wiele testw i cigno
na mnie powszechn niech kolegw. Do powiedzie, e bada-
jcy odkryje, i starasz si wywrze na nim pozytywne wraenie
poprzez stworzenie faszywego wizerunku wasnej osoby. Jeli
podje niewielk prb ukazania si w lepszym wietle, zosta-
nie to odnotowane, lecz przypuszczalnie nie wpynie w duym
stopniu na twoje szans. Jeli jednak zostaniesz uznany za czo-
Czy mona oszuka test?
wieka, ktry stara si zamydli oczy pracodawcy, staniesz si
czowiekiem niegodnym zaufania w innych sprawach, co moe
doprowadzi do odrzucenia twojego podania.
Kiedy, ku memu zdziwieniu, genera pewnego zakonu (nie
wymieni jego nazwy z przyczyn, ktre niebawem stan si jasne)
poprosi mnie o przeprowadzenie testw osobowoci na nim i jego
braciach zakonnikach. Przeoeni zakonu byli pod silnym wpy-
wem Amerykanw, ktrzy ceni warto testw psychometrycz-
nych. Skontaktowalimy si z czonkami zakonu mieszkajcymi
w rnych czciach wiata, proszc o wypenienie kwestionariu-
sza. Podczas przetwarzania danych zauwaylimy, e kady z re-
spondentw plasuje si nieoczekiwanie wysoko na skali kam-
stwa. Wielce tym zakopotany, skontaktowaem si z generaem
i z caym taktem, na jaki byo mnie sta, wyjaniem problem.
Zamiast wpa w gniew, genera by tym bardzo ubawiony. Wy-
jani, e mnisi przez cae ycie staraj si naladowa Jezusa.
Naturalnie zawodz, lecz nie zaprzestaj prb. W bardzo szczegl-
nym sensie, z jak najwzniolejszych pobudek, yj w kamstwie.
W tym wypadku kamstwo zostao jednak atwo wykryte.
W jednej tylko dziedzinie dziaalnoci zawodowej ludzie przed-
stawiajcy siebie w faszywie korzystnym wietle s witani z ra-
doci. Handlowcy, szczeglnie stosujcy metody polegajce na
wywieraniu silnego nacisku, przez cae ycie staraj si przeko-
na ludzi, e s dobrymi facetami, na ktrych sowie mona
polega. W ich sownictwie nie ma miejsca na takie okrelenia jak
uczciwo lub wewntrzne wtpliwoci. Wyobracie sobie
sprzedawc mwicego: Tak, to dobre urzdzenie, lecz konku-
rencja wyprodukowaa rwnie dobre, a przy tym tasze. Jeli nie
mylisz o karierze handlowca, zalecam jednak szczero przy
wypenianiu kwestionariusza.
Oprcz jawnego oszukiwania respondenci robi inne rzeczy,
by zafaszowa wyniki testu. Jedn z nich nazywam filozofowa-
niem. Wszystkie testy, ktre znam, opieraj si na zasadzie, e
najlepsze odpowiedzi to te, ktre badany podaje prosto z gowy, j
Naley pamita, e przeprowadzajcy test stara si jedynie 37
38
okreli nasze odczucia wobec wasnej osoby, nie za przeprowa-
dzi dochodzenie policyjne. W jednym z naszych testw pojawia-
o si zdanie: Wikszo ludzi uwaa mnie za czowieka towa-
rzyskiego i otwartego. Badany mia si z tym stwierdzeniem, jak
to zwykle w testach bywa, zgodzi, zaprzeczy mu lub skwitowa
sowami: Nie wiem. Ku mojemu zaskoczeniu jedna z bada-
nych kobiet przeprowadzia wrd przyjaci i krewnych ankiet,
udzielajc statystycznie poprawnej, lecz dla mnie cakiem nie-
przydatnej odpowiedzi. Odpowiedzi na wiele pyta w takich kwe-
stionariuszach, podane po duszym namyle, mogyby dostar-
czy bogatego materiau do rozwaa. Nawet ustosunkowanie si
do cakiem prostego stwierdzenia w rodzaju Lubi chodzi na
przyjcia moe w duym stopniu zalee od obecnego nastroju,
pory roku lub sytuacji finansowej badanego oraz wielu innych
czynnikw. Przeprowadzajcego test wcale to jednak nie intere-
suje. Wikszo z nas moe oglnie okreli, czy lubi chodzi na
przyjcia, czy nie. I o to jedynie w tym pytaniu chodzi. Kompli-
kujc sytuacj, doprowadzimy do raczej wymuszonego, sztuczne-
go obrazu wasnej osoby. Jeszcze gorsi s respondenci, ktrzy
pragn udzieli danemu kwestionariuszowi namaszczenia, in-
formujc o swoich przemyleniach zwizanych z konkretnymi
pytaniami, wskazujc na ich rne znaczenia i rne odpowiedzi,
ktre mog pa w okrelonych sytuacjach. Wikszo testw jest
sprawdzana na urzdzeniach komputerowych, gdzie nie ma miej-
sca na komentarze w rodzaju: Wanie rzucia mnie ona, dla-
tego sdz, e w tym tygodniu nie pjd na przyjcie. Zwykle lu-
bi jednak chodzi na przyjcia, gdy znam zaproszonych goci.
To nie arty. Takie komentarze pojawiaj si w testach bardzo
czsto.
Inn sztuczk stosowan przez badanych jest co, co nazy-
wam udzielaniem odpowiedzi na chybi trafi. Gdy w celu doko-
nania oceny pracodawca postanowi podda testowi du liczb
pracownikw, wielu uznao to posunicie za naruszenie ich pry-
watnoci. Starali si jako przed tym broni, zaznaczajc odpo-
wiedzi w sposb cakiem przypadkowy i majc nadziej, e uda
im si w ten sposb przechytrzy system. Ludzie zajmujcy si
tworzeniem testw wiedz o tym uniku, dlatego wiele kwestio-
nariuszy jest tak skonstruowanych, e mona wykry badanych,
ktrzy udzielaj odpowiedzi w sposb czysto losowy.
Miaem te zupenie inne dowiadczenie z pracownikami nie-
chtnymi testom. Wrd moich klientw s przedsibiorstwa na-
ftowe. Czasami wysyaj niektrych czonkw zaogi na zajcia
z pracy zespoowej. Jeli jeste masywnym Teksaczykiem, ktry
spdzi wanie wyczerpujc zmian na platformie wiertniczej,
ostatni rzecz, ktrej potrzebujesz po zejciu na ld, jest kwestio-
nariusz osobowoci - szczeglnie jeli masz ochot na stek grubo-
ci cala. Zamiast mci si, udzielajc odpowiedzi na chybi trafi,
niektrzy z badanych znajdowali nasz numer telefonu w doku-
mentach i z platformy morskiej, po ktrej hula wiatr, w osobisty
sposb dawali wyraz swojej dezaprobaty. W testach osobowoci
chodzi jednak o to, by pomc pracodawcy i pracownikowi w stwo-
rzeniu jak najlepszych stosunkw roboczych. Mona to osign
jedynie wwczas, gdy badani udzielaj szczerych odpowiedzi. Moj
dobr rad dla osb, ktre maj przej taki test osobowoci, jest
nie prbujcie oszukiwa.
39
Ipracowywanie testu psychologowie rozpoczynaj od stwo-

rzenia teoretycznego modelu osobowoci. Na tej podstawie
okrelaj rne wymiary osobowoci, ktre pragn zbada.
Powiedzmy, e mamy zamiar zmierzy postaw ekstrawertyczn.
Obmylamy pytania, ktre naszym zdaniem pozwol okreli, czy
badany jest osob otwart, entuzjastyczn, zorientowan na ludzi
i przebojow. Trzeba w tym celu sformuowa mnstwo pyta,
nazywanych pul pyta, poniewa wiele z nich zostanie odrzuco-
nych jako nieodpowiednie. Po opracowaniu kwestionariusza pro-
simy o jego wypenienie du liczb ludzi. Wane, by respondenci
pochodzili z jak najrniejszych grup spoecznych i by reprezen-
towane byy osoby o rnym poziomie inteligencji. Kocowe ele-
menty testu zostaj wybrane na podstawie kilku kryteriw, m.in.
musz by one wiarygodne, wane i skutecznie rnicowa bada-
nych.
Aby elementy testu mogy zosta uznane za wiarygodne,
naley wyeliminowa wszelkie niejasnoci zawarte w samych
stwierdzeniach/pytaniach lub w systemie punktowym. Znanym
przykadem elementu, ktry kiedy by wiarygodny jako miara
postawy ekstrawertycznej, pniej za j utraci, jest stwierdze-
nie: Lubi chodzi na mskie przyjcia. Kiedy opracowano ten
element testu, mia on jedynie za zadanie mierzy postaw
respondenta wobec wydarze z ycia towarzyskiego. Jednak
ewolucja jzyka i obyczajw spowodowaa, e obecnie stwierdze-
nie to moe by pytaniem o orientacj seksualn. Aby kady
z elementw testu by przekazywany respondentom w identycz-
ny sposb, badajcy za kadym razem posuguj si standar-
W jaki sposb opracowuje si testy?
dow broszur i przeprowadzaj standardow ocen jego wyni-
kw, korzystajc przy tym z tych samych wytycznych. Wspom-
niane rodki ostronoci mog si wydawa oczywiste, maj jed-
nak ogromne znaczenie. Psychologowie zwracaj, na przykad,
baczn uwag na to, czy broszurka z pytaniami nie ma nowej
szaty graficznej. Jeli nie mona dokadnie zmierzy skutkw
wprowadzenia zmian, nie ma pewnoci, czy nie zostaa zniszczo-
na wiarygodno testu.
Po standaryzacji testu przeprowadza si go na duej liczbie
osb i starannie analizuje rezultaty. Na podstawie uzyskanych
wynikw mona opracowa tablice norm. Kada z norm oparta
jest na innej prbie badanych (lub prbie populacji). Normy te
stanowi bardzo wany element bada testowych. Na przykad
grupa dwudziestolatkw, ktrzy nie ukoczyli studiw, osiga
zupenie inne wyniki od grupy, powiedzmy, prawnikw w rednim
wieku. Rne normy s bardzo uyteczne do rnych celw
szczegowych. W wielu wypadkach bdziemy jednak potrzebo-
wali normy dla ogu populacji. Poniewa przeprowadzenie testu
na caej populacji nie jest praktyczne, trzeba uczyni drug
z najlepszych rzeczy, tj. przebada prbk osb reprezentatywn
dla caej populacji. Jest to tzw. prba warstwowa (stratyfikacyj-
na), zawierajca waciw liczb osb z rnych grup wiekowych,
o rnej pci, pochodzeniu geograficznym, poziomie inteligencji
itd. Bardzo pouczajce jest w tym wzgldzie przeanalizowanie
wynikw testu osobowoci jednego respondenta i na tle kilku
ronych norm. Osoba badana - przypumy, e jest nim mczyz-
na w rednim wieku - moe okaza si nudnym facetem w po-
rwnaniu z grup osiemnastolatkw. Przypuszczalnie wyda si
osob mniej ekstrawertyczn, mniej mia w kontaktach towa-
rzyskich i ostroniejsz, moe te dowiadcza silniejszego niepo-
koju. Jeli jednak porwnamy go z grup starszych duchownych,
zyska ywsze oblicze.
Tworzenie elementw testu wymaga duej umiejtnoci. Jedn.i
z najwaniejszych rzeczy, o ktrych naley pamita, piszc an-
kiet, jest ograniczenie do minimum informacji, ktr badany 41
42
moe uzyska na temat celu umieszczenia w tecie danego ele-
mentu. Nie chodzi o to, by bawi si wodzeniem badanego za nos.
Jeli respondent bdzie wiedzia, jaka cecha jest mierzona danym
elementem, na przykad lk, jego odpowiedzi bd odzwiercied-
lay t wiadomo i nie bd do koca szczere. W efekcie mog
powiedzie badanemu, jak respondent postrzega samego siebie
w sferze niepokoju, a poniewa wielu nie jest dobrym sdzi
wasnego charakteru, moe doprowadzi do powanych bdw.
Piszcy testy musz te zadba o to, by poszczeglne elementy
byy tak jasne i zrozumiae, jak to moliwe. Na przykad stwier-
dzenie Wikszo ludzi uwaa mnie za miego faceta jest zbyt
niejasne, by mogo zosta uyte w kwestionariuszu. Okrelenie
miy ma nieco rozmazane znaczenie i obejmuje szeroki zakres
znaczeniowy (moe obejmowa na przykad mi powierzchow-
no, a jednoczenie takie cechy jak uprzejmo, hojno,
a nawet uczciwo). Bardziej konkretne znaczenie ma stwier-
dzenie: Wikszo ludzi uwaa mnie za czowieka yczliwego.
Elementy testu musz te nawizywa do konkretnych zacho-
wa. Pytanie: Czy jeste kreatywny? jest mniej przydatne od
pytania: Czy piszesz wiersze?. Drugie z pyta dostarcza kon-
kretnych informacji na temat poziomu kreatywnoci badanego.
Bardzo wane jest te to, by kady z elementw testu dostar-
cza odpowiedzi wycznie na jedno pytanie. Stwierdzenie w ro-
dzaju: Uwaam podziay spoeczne oparte na przynalenoci
klasowej i bogactwie za niewaciwe jest zbyt zagmatwane. Czy
ma ono na celu ustalenie postawy badanego wobec klas spoecz-
nych, zrnicowania poziomu zamonoci, czy zawici wobec
wyej stojcych? Elementy testu musz by proste i ogranicza
si do zadania jednego, prostego i bezporedniego pytania.
Czasami pewne elementy kwestionariusza maj na celu usta-
lenie czstoci, z jak badany wykonuje okrelone dziaania.
Rwnie w tym wypadku pytania powinny mie charakter kon-
kretny, nie za oglny. Pytanie w rodzaju: Czy czsto uskarasz
si na uciski i ble gowy odwouje si do subiektywnej definicji
sowa czsto. Czy badany przez czsto rozumie raz, czy dwa
razy w tygodniu? Czy dolegliwoci blowe musz pojawia si
codziennie, aby mogy zosta uznane za czste? W takiej sytua-
cji przeprowadzajcy test musi dostarczy precyzyjnych informa-
cji, by osoba badana moga zadowalajco odpowiedzie na posta-
wione pytanie. O wiele lepiej byoby zapyta: Czy cierpisz na
ucisk i bl gowy czciej ni raz w tygodniu?.
Jednym z najwaniejszych elementw testu jest zadbanie, by
osoba badana przekazaa pierwsz odpowied, jaka jej przyjdzie
do gowy. Wskazwki dotyczce sposobu wypeniania testu po-
winny to zawsze wyranie podkrela. Badajcemu zaley na
uzyskaniu instynktownej reakcji na okrelon sytuacj - reak-
cj opisujc najbardziej typowy sposb zachowania si respon-
denta.
43
ajbardziej oczywistym argumentem przemawiajcym na
korzy grafologii jest to, e wszyscy, niejako amatorsko,
wierzymy i stosujemy j w yciu codziennym. Nie mamy
te problemu z zaakceptowaniem pogldu, e osobowo czowie-
ka znajduje odzwierciedlenie w jego charakterze pisma. Wik-
szo nas potrafi rwnie przytoczy przykad przyjaci, krew-
nych i kolegw, w ktrych charakterze pisma odbija si okrelony
rys temperamentu. Wszyscy widzielimy due, fantazyjne, wyra-
ajce pewno siebie pismo skrajnego ekstrawertyka i drobny
maczek skrajnego introwertyka. Kiedy otrzymujemy list od nie-
znanej osoby lub od znajomego, z ktrym wczenie nie korespon-
dowalimy, w rutynowy sposb analizujemy charakter pisma, by
wyczyta z niego co na temat charakteru nadawcy. Zjawisko to
tumaczy, moim zdaniem, wielk popularno, jak cieszy si
grafologia, oraz to, e mimo wielu wtpliwoci psychologw
metoda ta jest do dzi szeroko stosowana w procesie oceny
osobowoci.
Jednak nawet na tym etapie pojawiaj si problemy. Zdro-
worozsdkowa grafologia dostarcza nam bardzo ograniczonych
informacji. Nawet jeli przyjmiemy, e charakter pisma dostar-
cza informacji na temat osobowoci czowieka, to, co opisaem,
trudno uzna za jej wyczerpujc analiz. Co wicej, wad tej
metody jest, e w dany charakter pisma dokonujemy czsto
projekcji cech osobowociowych, ktre spodziewamy si zasta.
Podam dobry przykad bdu popenianego w analizie charakte-
ru pisma. W Mensie wiele czasu powicamy ocenie inteligencji,
44 w konsekwencji utrzymujemy codzienne kontakty z bardzo inte-
Grafologia
ligentnymi dziemi. Jedn z cech, ktre czy je wszystkie, jest
to, i niemal pewnym objawem wysokiej inteligencji jest nie-
chlujny, nieczytelny charakter pisma. Wiele bardzo zdolnych
dzieci nie znajduje uznania w oczach nauczycieli, ktrzy na
rwni ceni schludn form i tre. Jedna z dziewczynek, ktre
poznalimy, miaa iloraz inteligencji (IQ) umieszczajcy j
w grnej, dziesicioprocentowej, czci populacji. Nagle kto
zauway, e dziecko ma pikny, schludny charakter pisma.
Wywoao to pewne komentarze ze strony tych, ktrzy pracowali
z inteligentnymi dziemi i spotykali si jedynie z objawem nie-
chlujnego bazgrania. Czy dziewczynka, ktra adnie pisze, moe
by tak zdolna? Mona byo odnie wraenie, jakby pojawio si
zjawisko swoistego snobizmu. Badacze tak si przyzwyczaili do
bazgraniny inteligentnych dzieci, e nie mogli uwierzy, i dziew-
czynka piszca adnie moe by rwnie zdolna jak one. Pniej
rozwikalimy t zagadk. Dziewczynka miaa angielskie naz-
wisko, lecz jej matka pochodzia z Dalekiego Wschodu i przy-
wizywaa wielk wag do nauczenia crki schludnego pisania.
Bya to jednak jedynie poowa historii.
Podam kolejny przykad, by wskaza na inne podstawowe
braki grafologii. Teoria ta gosi, e ludzie, ktrych pismo jest
pochylone w praw stron s asertywni i dynamiczni. Wydaje
si to cakiem logiczne. W kocu, jeli charakter pisma przypo-
mina psa szarpicego si na smyczy, jakby usiowao wyj poza
kart papieru, mona to uzna za oznak pewnej niecierpliwoci
oraz siy osobowoci. Chocia tak wanie wyglda mj chara-
kter pisma, mimo e nie jestem drc mimoz (potwierdzaj to
wyniki testw psychometrycznych), trudno mnie uzna za skraj-
ny przypadek asertywnoci, ekstrawersji lub przebojowoci
w yciu towarzyskim. Wychowaem si jednak w Szkocji, gdzie
w latach pidziesitych uwaano za waciwe pisanie literami
nachylonymi pod ktem 60 stopni. Nie pozostawiano tej spra-
wy osobistym upodobaniom. Trzeba byo pisa pochyym pis-
mem, zgodnie z obowizujcym stylem, lub ryzykowa otrzyma-
nie kary.
45
Grafologia
Zawodowi grafolodzy utrzymuj, e to, co do tej pory powie-
dziaem, nie ma nic wsplnego z ich prac. Twierdz, e metoda
grafologiczna pozwala na dokonanie gbokiej analizy osobowo-
ci czowieka. Nie ma tutaj miejsca, by si wdawa w szczegy,
mog jednak wskaza kilka cech pisma, na ktre zwracaj
uwag grafolodzy, oraz wnioski, jakie z nich wycigaj. Poniej
przedstawi kilka rzeczy, na ktre naley by uczulonym, doko-
nujc amatorskiej analizy pisma.
Po pierwsze, indywidualny charakter pisma naley analizo-
wa w trzech warstwach, ktre mona w nim wyodrbni. Znaw-
cy tematu nazywaj je grn, rodkow i doln - s to obszary
wypenione grn, rodkow i doln czci znakw pisma.
Litery takie jak k, 1 i b wchodz w warstw grn, takie znaki
jak c, a oraz x zajmuj warstw rodkow, natomiast y, j wkra-
czaj w warstw doln. Teoria grafologii powiada, e grna war-
stwa pisma zawiera informacje na temat intelektu i ducha;
rodkowa ujawnia sympatie i antypatie oraz dostosowanie do
wymaga ycia codziennego, dolna za wyraa zrb osobowo-
ci. Nie jestem pewien, co to moe oznacza, lecz najwyraniej
dolna warstwa przekazuje informacj o dominujcej postawie
w yciu praktycznym, materialnym lub instynktownym. Lu-
dzie, ktrzy pisz duymi literami, maj mie skonno raczej
do postaw subiektywnych ni obiektywnych. Uwaa si ich za
osoby nastawione entuzjastycznie, pewne siebie i potrzebujce
przestrzeni do wyraenia siebie. Z kolei mae litery maj wska-
zywa na skromno i potrzeb niewielkiego miejsca do samo-
ekspresji. Proste znaki mog oznacza dystans i skonno do
ukrywania emocji, a pismo pochylone na prawo - sugerowa
potrzeb przebywania wrd innych.
Analizom grafologicznym powica si wiele stron, omawiajc
takie zagadnienia jak ksztat liter i sposb ich czenia, nacisk
podczas pisania, zamaszysto, regularno i rytm pisma, spo-
sb pisania liter, szybko oraz wiele innych. Czytajc te dywa-
gacje, nie przestaj zadawa sobie pytania, skd oni to wszystko
46 wiedz.
Grafologia
Skd dowiedzieli si, co rne dziwaczne elementy charakteru
pisma mwi o ludzkiej osobowoci? Gdzie s dane statystyczne
potwierdzajce, e wszystkich ekstrawertykw czy okrelona
cecha charakteru pisma pozwalajca ich nieomylnie zidentyfiko-
wa? Gdzie s dowody, e ludzie stawiajcy due znaki s raczej
subiektywni ni obiektywni (abstrahujc od tego, co to moe
oznacza)?
Grafologia budzi fascynacj, jest jednak zdumiewajco od-
porna na wszelkie formy naukowej weryfikacji. Jeden z proble-
mw polega na tym, e rnice midzy poszczeglnymi cha-
rakterami pisma sprowadzaj si do takiego mnstwa szczeg-
w, e trudno jest opracowa system czcy wszystkie nie-
znaczne rnice ze znanymi cechami osobowociowymi. By
moe w przyszoci uda si taki system opracowa, do tego
czasu grafologia pozostanie jednak sztuk opart na intuicji,
ktra w rkach mistrza moe dostarczy pewnych wanych in-
formacji, ale w dzisiejszej postaci nie jest wiarygodn i prak-
tyczn metod analizy osobowoci.
Aby dostarczy czytelnikom materiau do analiz grafologicz-
nych, poprosiem o prbki pisma kilku przyjaci i kolegw.
Przedstawiam je na kolejnych stronach ksiki, nie podajc
adnych wskazwek na temat ich autorw. Poniej zamieszczam
te kilka pyta, na ktre naley odpowiedzie. Jeli traktujesz
grafologi powanie, od razu zaprotestujesz, mwic, e nie
masz pewnych niezbdnych informacji (na przykad nie wiesz,
jakiego nacisku uywa piszcy litery).
W moich pytaniach nie chodzi jednak o dogbn analiz
osobowoci. Jeli charakter pisma naprawd dostarcza wskaz-
wek dotyczcych osobowoci autora, udzielenie na nie odpowie-
dzi powinno by moliwe na podstawie uwanej analizy dostar-
czonych prbek.
Przeanalizuj ponisze prbki pisma i sprawd, jakie informa-
cje zdoasz z nich wydoby. Gdy ju sformuujesz pewne spostrze- ^^
eni, zbadaj swoje grafologiczne umiejtnoci, odpowiadajc na
ponisze pytania.
47
n
1
r
r
i*
1
iA
r
r
f
1
z
r
ST
?
8
I
f
0
5.
0
S-
1
f
F
r
f
?
3
-
?
r
r
0
f
p
r
0
0
&
Grafologia
Grafologia
1. Dwaj piszcy pracuj w tym samym zawodzie. Ktrzy to?
2. Jedna z notatek zostaa sporzdzona przez osob, ktra pdzi przez
cae ycie, bez przerwy borykajc si z terminami (i zmuszajc
do tego innych). Ktra?
3. Jedna z prbek pisma pochodzi od czowieka, dla ktrego angielski
nie jest jzykiem ojczystym. Ktra?
4. Wska notatki, ktre zostay sporzdzone przez kobiety.
5. Jedna z prbek zostaa nakrelona przez osob zawodowo trudnic
si pisaniem. Ktra?
6. Czy notatka oznaczona liter G zosta napisana przez czowieka
o silnej, agresywnej osobowoci?
7. Czy autor tekstu oznaczonego liter B jest introwertykiem,
czy ekstrawertykiem?
8. Czy uznaby autora notatki F za osob cich i niemia,
czy przebojow i asertywn?
9. Co mona powiedzie o osobie, ktra napisaa notatk oznaczon
liter C?
10. A teraz pora na prawdziw prb! Dwie osoby, ktre
dostarczyy prbek pisma, s mem i on.
Czy potrafisz je wskaza?
11. Kolejne trudne pytanie. Jeden z piszcych by leworczny,
zosta jednak zmuszony do nauczenia si pisania praw rk. Ktry?
? ???? 7\: } ::l^HÎ^!::^lSiilSil-?îlii
12. Jak oceniby osob, ktra dostarczya prbki pisma oznaczonej
liter E?
Odpowiedzi
1. Prbki A i D zostay napisane przez zawodowych grafikw.
2.E.
3. Prbka pisma oznaczona liter B zostaa sporzdzona przez Niemca.
4. B, C i F.
5.G.
6. Nie, autor notatki oznaczonej liter G jest osob bardzo cich.
7. Autor notatki B ma raczej usposobienie introwertyka.
8. Autor notatki F jest osob przebojow i asertywn.
9. Notatka oznaczona liter C zostaa napisana przez Amerykank, ktra pracuje jako redaktor
w pewnym londyskim wydawnictwie. Jak mona byo oczekiwa, ma ona wyrobiony smak
literacki i cechuje si du kreatywnoci. Cechuje j otwarte i przyjazne usposobienie.
10. G i B.
11.G.
12. Autor notatki oznaczonej liter E ma siln, dynamiczn i agresywn
osobowo. Pracuje w rodowisku odznaczajcym si siln presj.
Ludzie, ktrzy znaj go lepiej, powiadaj, e ma rwnie
delikatniejsz stron charakteru, ktra ujawnia si przy bliszym
poznaniu.
:
ata siedemdziesite XX wieku byy okresem szczytowego
powodzenia tzw. analizy kolorw, chocia w pewnych miej-
Iscach na wiecie jest ona praktykowana do dzisiaj. Opiera
si na zaoeniu, e kolory, ktre preferujemy, wskazuj na pewne
rysy naszej osobowoci. Podobnie jak w przypadku grafologii
w twierdzeniu tym jest pewna doza zdroworozsdkowej prawdy,
ktra sprawia, e teoria kolorw wydaje si atrakcyjna. Wiemy,
e niektre barwy wywieraj na nas wpyw. Jasne kolory spra-
wiaj, e czujemy si szczliwi, szare wprawiaj w ponury na-
strj. Mwimy nawet o ciepych i zimnych barwach. Dobrze
pamitam, jak majc siedemnacie lat, po raz pierwszy urzdza-
em wasny pokj, nadajc mu rzucajc si w oczy barw bdc
poczeniem bkitu i ostrej bieli. Efekt kocowy zion tak wiel-
kim chodem, e niebawem byem zmuszony przyzna, i duej
tego nie znios i pomalowaem ciany na nieco cieplejszy kolor.
Wpywanie poprzez barwy na nastrj czowieka jest od dawna
stosowane w handlu detalicznym. Waciciele sklepw spoyw-
czych stosuj wiato o delikatnym zielonym zabarwieniu, by
sprzedawane warzywa wyglday apetyczniej, a rzenicy - wiato
o delikatnie rowym odcieniu, by poprawi wygld wystawionego
na sprzeda misa. W pobliu artykuw spoywczych nigdy nie
pojawia si barwa niebieska, ktra powoduje, e wiktuay wy-
gldaj nieapetycznie i niezdrowo. Take ludzie przyjmuj rny
wygld w rnym wietle. Wiemy, e delikatne, ciepe wiato
sprawia, i wydajemy si atrakcyjniejsi. Kiedy wadze uniwersy-
tetu, na ktrym studiowaem, uznay za szczyt nowoczesnoci, by
korytarze oraz sale wykadowe i seminaryjne byy owietlone
53
Analiza kolorw
jarzeniwkami. Jaki by tego skutek? Wszyscy wygldali i w ko-
cu rzeczywicie czuli si wyblakli i chorzy. Psychologowie doko-
nali kilku odkry w dziedzinie wpywu barw na psychik czowie-
ka. Wiemy na przykad, e osoby pozbawione zim naturalnego
wiata sonecznego mog cierpie na tzw. sezonowe zaburzenie
afektywne (seasonal qffective disorder - SAD) - rodzaj depresji,
ktry mona wyleczy, poddajc chorego regularnemu nawietla-
niu wiatem idealnie imitujcym naturalne. Chocia wydaje si,
e sztuczne wiato skutecznie zastpuje naturalne, niemal we
wszystkich wypadkach nie ma jednak penego spektrum barw
wystpujcego w wietle naturalnym i brak ten wystarcza do
powodowania zaburze u pewnych osb. Stan moe przybra
posta niejasnego poczucia pozostawania pod wpywem pogody
lub naprawd obezwadniajcej depresji.
Przeprowadzano rwnie eksperymenty, w ktrych badano
wpyw barw na nastrj ludzi cechujcych si wysokim poziomem
agresji. Podobno pokj, w ktrym dominuje kolor rowy, wywie-
ra uspokajajcy skutek i obnia poziom agresji. Nie mamy wik-
szych trudno z zaakceptowaniem tej tezy, zgadzamy si te, e
wspomniane zjawisko moe faktycznie zachodzi i wszyscy do-
wiadczamy wpywu barw na nastroje.
Bez odpowiedzi pozostaje jednak zasadnicze pytanie: Czy
preferowanie okrelonych barw moe wskazywa na osobowo
czowieka? Czsto zakada si, e pewne kolory s w jaki spo-
sb zwizane z emocjami. Najbardziej oczywistym przykadem
jest kolor czerwony, uznawany za barw odwagi, agresywnoci
i ekstrawertycznoci. W prasie czsto pojawiaj si artykuy,
w ktrych psychologowie powiadaj, e kierowcy czerwonych
aut s bardziej agresywni, niecierpliwi, wraliwi na punkcie zaj-
mowanej pozycji itd. Na rynku ksigarskim mona znale wiele
ksiek zawierajcych szczegowe informacje o osobowocio-
wych nastpstwach pewnych preferencji w dziedzinie barw. Ich
autorzy twierdz, e znajc kolory, ktre kto lubi i ktrych nie
znosi, mona wysnu okrelone domysy na temat jego charak-
teru. Czy jednak rzeczywicie tak jest?
Podobnie jak w przypadku grafologii analiza barw opiera si
na zaoeniach, ktre chocia pozornie uzasadnione, nie mog
zosta zweryfikowane. Wprawdzie mona znale ludzi o przebo-
jowej, dynamicznej osobowoci, ktrzy lubi kolor czerwony, nie
mona na tej podstawie wysun uzasadnionego wniosku
o zwizku czcym te dwie rzeczy. Nasze reakcje na barwy s
bardzo skomplikowane i w wielu wypadkach pozostaj pod wpy-
wem czynnikw spoecznych i kulturowych. Chocia na podsta-
wie czyich preferencji kolorystycznych mona uzyska oglne
wyobraenie o tym, jak jest osob, nie mona stworzy systemu,
ktry w sposb wiarygodny okrelaby wszystkie elementy osobo-
woci na podstawie ulubionych barw.
55
zy mona wyczyta osobowo czowieka z jego twarzy? Dla

^wikszoci ludzi twierdzenie to jest swoistym artykuem
wiary. Panuje powszechne przekonanie, e szczeglnie
u osb starszych yciowe dowiadczenia odciskaj pitno na
ludzkiej twarzy. George Orwell powiedzia: Po pidziesitce
kady ma tak twarz, na jak sobie zasuy, a Oscar Wilde uj
to sowami: Twarz czowieka jest jego biografi. Osoby uwaa-
jce si za znawcw ludzkiego charakteru utrzymuj, e potra-
fi odczyta ukryte sekrety duszy z twarzy czowieka. Pewne
znaki s powszechnie uwaane za nieomylne znamiona okrelo-
nych cech charakteru. Na przykad czowiek, ktry nie patrzy na
nas w czasie rozmowy, jest uwaany za przebiegego. Co dziwne,
Chiczycy uwaaj patrzenie komu w oczy za niegrzeczne zacho-
wanie i uwaaj za znak, i danemu czowiekowi nie mona ufa.
Zachowanie takie jest wedug nich oznak kamliwoci.
Nieco podejrzani wydaj si te ludzie o blisko osadzonych
oczach, mwimy te o ludziach
o szczerym, otwartym obliczu, jak-
by szerokie rozmieszczenie oczu
wskazywao na uczciwo. Broda
uwaana jest przez niektrych za
oznak jakiej saboci charakteru.
Brytyjska premier, Margaret That-
cher, bya znana ze swojej awersji do
brodatych mczyzm i kady, komu
marzya si kariera polityczna, mu-
sia by starannie wygolony.
Odczytywanie osobowoci z twarzy

Wszyscy wiemy, e adna ze wspomnianych cech wygldu
twarzy nie jest wiarygodnym wskanikiem charakteru. Rozwamy
kilka przykadw. Z pewnoci jedn z najbardziej nikczemnych,
krwioerczych postaci w dziejach ludzkoci by Jzef Stalin.
Czowiek ten osobicie odpowiada za mier milionw. Z naj-
wikszym barbarzystwem eliminowa nie tylko swoich politycz-
nych przeciwnikw, lecz rwnie ludzi, ktrzy mogli mie niepew-
ne pogldy polityczne. Zanim prawda o jego reimie wysza na
jaw, Stalin cieszy si spor popularnoci, szczeglnie w okresie
II wojny wiatowej, w szeregach wojsk sprzymierzonych. Jego
swobodne, uprzejme zachowanie skonio onierzy do nadania
mu przezwiska Wujaszek Joe. Czy mona byo w bardziej fa-
szywy sposb odczyta ludzk twarz? A teraz inna niepokojca
refleksja. Porwnajmy dobroduszny wygld batiuszki Stalina
z dzikim i obkanym wyrazem twarzy Trockiego. Ktrego z nich
uznaby za groniejszego rewolucjonist? Wedug mnie taki
konkurs wygraby niezmiennie Lew Trocki. Spjrzmy choby na
jego zowrog ma brdk i okulary, nie wspominajc o gronym
zmarszczeniu brwi. Jednak, jak uczy historia, chocia Trocki by
rzeczywicie niespokojnym duchem i typem rewolucjonisty, nie
nalea do frakcji Stalina, zosta odsunity na bok i w kocu
zamordowany z rozkazu Wujaszka Joe.
Nietrudno o przytoczenie innych przykadw. Wemy choby
dyktatora Iraku, Saddama Husajna. Wyobramy sobie przez
chwil, e nie syszelimy o inwazji na Kuwejt, eksterminacji
Kurdw, wojnie w Zatoce Perskiej lub metodzie terroru, ktr
stosuje wobec wasnych obywateli. Przypatrzmy si jedynie jego
twarzy. W jego wygldzie mona si bez trudu dopatrzy cech
przyzwoitego faceta. Spjrzmy na jego szeroko rozstawione oczy,
otwarty wyraz twarzy i mimik. Czy tak dobrodusznie wygl-
dajcy czowiek mgby zosta uznany za zimnego drania? Czy
jaka cecha fizjonomii Saddama wskazuje, e jest to bezlitosny
zabjca? Pamitajmy rwnie, e wielu Irakijczykw uwaa go za
wybitnego przywdc narodowego. A przecie wpatruj si w t
sam twarz co my.
Niestety, nasze opinie na temat zwizkw czcych rysy twarzy
z charakterem czowieka s czsto oparte na gupich przesdach.
Na przykad, nie jest przypadkiem, e ludzie o jasnej karnacji s
uwaani za ludzi fair (sprawiedliwych, lecz take o jasnej kar-
nacji/jasnych wosach). The American Heriiage Dicionary oj the
English Language jako dwie pierwsze definicje sowa fair podaje:
1. Majcy miy wygld, najczciej z powodu czystoci lub wie-

oci; przyjemny.
2. a) O jasnej barwie, szczeglnie koloru blond, jasny kolor

wosw; b) o jasnej karnacji, jasnej skrze.
Z kolei kobiety o ciemniejszych wosach s nazywane brunet-
kami {bmnette). W sowniku wyrazw bliskoznacznych angiel-
skie sowo bmnette jest zwizane z takimi wyrazami jak somber
(ponury) i gloomy (mroczny). Czy uwaasz wszystkich swoich
ciemnowosych przyjaci za ludzi ponurych i mrocznych? Oczy-
wicie, nie. Stereotyp taki jednak obowizuje i wpywa na sposb,
w jaki postrzegamy innych ludzi, szczeglnie wydajc powierz-
chowne sdy o osobach, ktrych prawie nie znamy.
Bez wikszego trudu mona wskaza ludzi o rysach twarzy
niewyraajcych otwartoci, uczciwoci lub uprzejmoci, ktrych
uczynki zadaj kam pierwszemu wraeniu. Wemy na przykad
roztargnionego porucznika Columbo, granego przez Petera Falka.
58
Ten czowiek nie tylko ma ogorza twarz, lecz szklane oko, wy-
mite ubranie, niewaciwie dobrane czci garderoby, a na doda-
tek pali tanie cygara. Jednak od pierwszej chwili wiemy, e Co-
lumbo jest sympatyczn postaci i e mona mu ufa bardziej ni
wszystkim wymuskanym draniom, starajcym si wyprowadzi
go w pole diabelsk intryg. Oczywicie porucznik Columbo jest
postaci fikcyjn, czy ma to jednak jakie znaczenie? Jeli ju, to
czyni nasze wraenie jeszcze waniejszym. W kocu reyser ma
bardzo niewiele czasu, by ukaza nam wszystkie cechy osobowo-
ci danej postaci. Ma te do dyspozycji bardzo subtelne sygnay
wizualne, by za ich pomoc poinformowa widzw o tym, co si
dzieje. Jeszcze bardziej interesujce jest to, e w literaturze po-
wieciowej istnieje caa tradycja postaci, ktre maj dziwny lub
odraajcy wygld, a w rzeczywistoci okazuj si prawdziwymi
bohaterami. Natychmiast przychodzi nam do gowy Quasimodo,
przeraajcy swoj potworn brzydot wszystkich, cznie z Es-
merald. W kocu Quasimodo okazuje si jednak czowiekiem
miym i dzielnym. W Piknej i bestii mamy szlachetno charakteru
i urod prawdziwego ksicia ukryt pod powierzchownoci bestii.
W rzeczywistym yciu znacznie rzadziej doszukujemy si pikna
charakteru ukrytego pod zewntrzn brzydot.
Z przeprowadzonych bada wynika, e pewne wady wygldu
twarzy uwaane s przez nas za znak, e ich niefortunny posia-
dacz w jaki sposb sobie na nie zasuy. Naukowcy umieszczali
ludzi ze sztucznymi bliznami w miejscach publicznych i obserwo-
59
wali reakcj osb, ktre si z nimi zetknli. Wida byo wyranie,
e przechodnie starali si unika ludzi o znieksztaconym wygl-
dzie, nawet jeli wady byy naprawd niewielkie. Kiedy blizn
zeszpecona zostaa kobieta, skonno do jej ominicia bya
jeszcze wyraniejsza. Wydaje si, e ludzi najbardziej przycigaj
symetryczne, regularne rysy. Mczyni mog nie by oszaamia-
jco przystojni, jednak im bardziej zbliaj si do ideau pikne-
go wygldu, tym czciej s postrzegani jako uczciwi i godni
zaufania. Interesujcy jest stopie, w jakim cechy cieszce si
najwiksz aprobat najpeniej ukazuj si u ludzi bardzo mo-
dych. Wchodzi tutaj w gr pewna szczeglna cecha ludzkiej
reakcji. Jestemy silnie zaprogramowani do tego, by zachowywa
si w sposb opiekuczy wobec modych. I tutaj jednak pojawia
si bardzo dziwna prawidowo: chocia osobniki wielu gatun-
kw (aczkolwiek nie wszystkich) zachowuj si opiekuczo wobec
wasnych modych, znacznie mniejsza liczba okazuje tak posta-
w wobec modych innych rodzicw (na przykad szympansica
moe stan w obronie modego innej samicy przed lampartem).
U ludzi wyjtkowe jest to, e w opiekuczy sposb odnosz si do
modych niemal wszystkich gatunkw.
Mode zwierzta maj pewn liczb wsplnych cech. U mo-
dych osobnikw wielko oczu w stosunku do reszty twarzy jest
znacznie wiksza, podobnie rozmiary gowy wobec reszty ciaa.
Skra modych jest delikatna i pozbawiona zmarszczek, ciao
czsto bywa szczupe. Twarz jest mniej ruchoma, nie ma te
charakterystycznych ladw pozostawionych przez lata dowiad-
cze. Zauwaono, e kobiety uwaane za skoczone piknoci
czsto charakteryzuj podobne, dziecinne cechy. Przyjrzyjcie si
uwanie kilku supermodelkom, na przykad, Kate Moss, Claudii
Schiffer, Naomi Campbell, a bdziecie wiedzieli, co mam na myli.
Czsto jednak problem polega na tym, e nasze sdy na temat
twarzy blinich zabarwia pewna doza wczeniejszej wiedzy na
temat ich charakteru. Ludzie wiedz, e byy prezydent Nbcon nie
dokona niczego dobrego. Gdy Nixon czynnie zajmowa si polity-
k, mona byo oczekiwa u niego pewnych oznak obudy (cho-
cia najwyraniej potrafi nad nimi wspaniale zapanowa). Czy
gdyby dawny prezydent by sklepikarzem, u ktrego robisz co-
dzienne zakupy, lub wacicielem parkingu, patrzc na jego
obwise policzki i wiecznie pochmurny wyraz twarzy, pomyla-
by: Jeli nie bd patrzy mu na rce, z pewnoci mnie oszu-
ka? Chyba nie.
Jako metoda oceny osobowoci analiza wygldu twarzy ma
w najgorszym razie due walory rozrywkowe, w najlepszym za
pomaga wyledzi pewne malekie tiki wskazujce na ukryte
myli. Podobnie jak grafologia lub analiza preferowanych barw
nie istnieje jednak wiarygodna metoda oceny osobowoci na pod-
stawie cech ludzkiej twarzy.
61
O testach
am nadziej, e po zapoznaniu si z informacjami na
temat oceny osobowoci bdziesz chcia wiedzie co
& wicej na temat wasnej. W pierwszej czci ksiki
podejmuj powan prb wyjanienia sposobu opracowywania
i przeprowadzania psychometrycznych testw osobowoci. Cz
druga zawiera gry i zabawy. Bdmy szczerzy. Ocena osobowoci
jest w tak wielkim stopniu czci codziennego ycia, e byoby
wyrazem kompletnej arogancji twierdzenie, i stanowi ona wy-
czn wasno psychologw. Wszyscy nieustannie analizujemy
naszych blinich. Zawsze gdy poznaje si dwoje ludzi, pojawiaj
si sdy na temat ludzkiej osobowoci. Sdy takie nie wymagaj
zezwolenia ani porady psychologa, co gorsza, osoba, ktrej doty-
cz, rzadko moe si od nich odwoa. Najczciej czowiek for-
muujcy okrelony pogld utrzymuje go w cakowitym sekrecie
i ujawnia, jeli w ogle do tego dochodzi, jedynie najbliszym
przyjacioom i kolegom.
Cay proces oceny osobowoci opiera si niemal wycznie na
intuicji z wyjtkiem, by moe, kilku faktw, ktre s akurat
znane. Dowody s czsto niepene, podobnie ocena podsumowu-
jca. Czy nam si to podoba, czy nie, taka jest znakomita
wikszo psychologicznych analiz osobowoci. Prawd jest te,
e niektrzy s wielkimi znawcami ludzkiego charakteru. Oczy-
wicie jest ich znacznie mniej od rzeszy ludzi, ktrzy sobie t
zdolno przypisuj. Nie mona jednak zaprzeczy, e s ludzie
intuicyjnie wyczuwajcy to, co motywuje innych. W jaki sposb
to robi? Oni sami opisuj ten proces w bardzo niejasny sposb,
mwic, e mieli przeczucie lub e wszystko zaley od dowiad-
czenia. Mj ojciec szepta konfidencjonalnie: Gdy bdziesz mia
tyle lat co ja, i ty bdziesz wiedzia. Dzi, gdy mam tyle lat co on,
posuguj si komputerem i testami psychometrycznymi, lecz nie
jestem pewien, co mia na myli.
Poznawanie samego siebie i innych to czynnoci, ktre wyko-
nujemy z koniecznoci, ale te czciowo dlatego, e uwaamy to
za dobr zabaw i rozrywk. Czemu mielibymy tego nie robi?
Jeli nie wykorzystujesz rezultatw swoich analiz do jakich
powanych celw, takich jak selekcja personelu, moesz dokony-
wa oceny innych w sposb, ktry uznasz za najwaciwszy.
Z pewnoci odpac ci piknym za nadobne.
W dalszej czci ksiki znajdziesz wiele testw, gier i zabaw,
ktre mog ci dostarczy rozrywki. Zanim jednak przystpisz do
ich wykonywania, musimy co wyranie ustali. Nie s to testy
psychometryczne. Mam nadziej, e z pierwszej czci ksiki
jasno wynika, i testy psychometryczne mog by przeprowadza-
ne jedynie w kontrolowanych warunkach przez odpowiednio
przeszkolony personel. Rezultaty testw psychometrycznych mu-
sz zosta poddane ocenie i przedstawione badanemu przez
zawodowego psychologa. Poniewa nie moemy speni tutaj
wspomnianych warunkw, nie mog wam zaoferowa w peni
standaryzowanych testw psychometrycznych. Testy, ktre znaj-
dziecie na kolejnych stronach, maj jedynie na celu zaspokoi
ciekawo i dostarczy rozrywki. Nie oznacza to, e s pozbawio-
ne wszelkiej wartoci. Ludzie w niepoprawny sposb d do
zgbienia zakamarkw psychiki bliniego. Chocia moe to by
jedynie zabaw, czasami okazuje si bardzo pouczajce. Wypr-
bujcie niektre gry z przyjacimi. Wprawdzie nie dostarcz wam
szczegowej oceny osobowoci, lecz mog dostarczy wielu wa-
nych informacji, ktre stan si materiaem do interesujcej
dyskusji.
Zanim przejdziemy do wykonywania testw, zatrzymajmy si
na chwil, by odpowiedzie na pytanie, czym jest intuicja. Mona
wskaza przynajmniej dwie odpowiedzi - jedn, ktr lubi,
i drug, ktr odrzucam. Pierwsza powiada, e ludzie maj zdol- 63
O testach
no odbierania rnych sabych sygnaw. Niektre z nich maj
charakter werbalny, nie s jednak zawarte w dosownym przesa-
niu przekazanym drog sown. Wszyscy spotkalimy si z lud-
mi, ktrzy wymagaj od suchajcych umiejtnoci czytania
midzy wierszami, nawet gdy przesanie miao charakter werbal-
ny. Stosowali oni dziwne konstrukcje jzykowe lub subtelne
odcienie znaczeniowe, by przekaza przesanie odbiegajce od ze-
wntrznego sensu komunikatu. Wielu czytelnikw zetkno si
pewnie z sytuacj, w ktrej rozmwca przyjmowa zaproszenie
takim tonem, i byo wiadomo, e nie pojawi si na przyjciu.
Wszyscy syszelimy ludzi dzikujcych za niechciany prezent
boonarodzeniowy takim tonem, e rozczarowanie byo wyrane,
chocia sowa speniay wymagania zewntrznej kurtuazji.
Zjawisko to nie ogranicza si do obszaru mowy. Wszyscy
przekazujemy podwiadome sygnay, ktre bez sw informuj
o tym, jak si czujemy. Czasami sygnay maj przekazywa pod-
wiadome przesanie, niekiedy zdradzaj uczucia, ktrych kto
wolaby otwarcie nie okazywa. Czsto widzimy ludzi wymienia-
jcych na odchodnym niechtne spojrzenie, wyraajce myl,
ktra nie bya przeznaczona do publicznego uytku. Podczas
jednej z takich sytuacji, ktre z rozrzewnieniem wspominam,
genera Videla (argentyski dyktator) bra udzia w rozpoczciu
wanego meczu piki nonej w swoim kraju. Przygotowania nie
przyniosy oczekiwanego rezultatu, w dodatku orkiestra le ode-
graa hymn narodowy. Operator kamery uchwyci generaa, gdy
ten si tego nie spodziewa. Twarz wodza nie wyraaa szau, nie
gestykulowa te dziko w stron czonkw swojej wity. Przez
krtk chwil mona byo jednak dostrzec niewielkie drenie
powieki, ktre kademu, kto je zauway, mwio, i jutro kto
bdzie mia powany problem.
Wyczulenie na te sabe sygnay jest tym, co nazywam intuicj.
Intuicja to bardzo wana umiejtno, ktr powinnimy w sobie
rozwija. Inny rodzaj intuicji, ale ja go odrzucam, to ten, ktry
przypisujcy jej wymiar nadprzyrodzony. Niektrzy ludzie pragn
nas przekona, e intuicja jest swoistym postrzeganiem pozazmy-
0 testach
sowym, dziki ktremu uzyskuj informacje ukryte przed reszt
miertelnikw. Uwaam ten pogld za nonsensowny. Ludzie, kt-
rzy tak twierdz, nie s wiadomi, e wspomniane informacje
dotary do nich nie mistycznymi torami, lecz zostay odebrane
w zwyczajny sposb, najczciej niewiadomie, na podstawie ma-
ych, lecz niewtpliwie fizycznych i werbalnych sygnaw.
Przyjrzelimy si pobienie caemu polu bada nad osobowo-
ci, a take pewnym niekonwencjonalnym metodom, ktre byy
w tej dziedzinie stosowane. Susznie uczynilimy, omawiajc roz-
maite metody, m.in. grafologi, analiz barw i sztuk odczytywa-
nia osobowoci na podstawie twarzy. Chocia osobicie nie wie-
rz, by nadaway si one do formalnej, szczegowej i systema-
tycznej analizy osobowoci, niewykluczone, e w rkach ludzi
0 wielkiej intuicji mog si okaza przydatne w pewnych celach.
Chocia w czci powiconej grafologii podaj informacje, jak
wspomniane analizy przeprowadzaj znawcy przedmiotu, naj-
czciej namaszczeni przez samych siebie, moe si okaza, e
1 ty stosujesz w tej dziedzinie wasne metody.
W drugiej czci zamieszczam kwestionariusze, ktre pod
wzgldem formy i ukadu przypominaj testy psychometryczne
stosowane w procesie selekcji pracownikw, dostarczam te ana-
lizy przypominajce te, ktre mona znale w prawdziwym tecie
psychometrycznym. Oprcz tego zajmuj si zagadnieniami, kt-
re zwykle nie s tematem testw psychometrycznych, takimi
jak szczcie, spenienie, poczucie humoru lub wiara religijna.
Wszystko to s wane elementy ludzkiej osobowoci, poniewa
majjednak niewielkie bezporednie odniesienie do problematyki
zdrowotnej i spraw zwizanych z zatrudnieniem, najczciej by-
waj pomijane przez psychologw.
65
Caj saiopsi: aai .s? iaaa| ^
okonujc oceny osobowoci, psycholodzy przywizuj du
wag do zagadnienia kontroli czy, jak kto woli, umiejtno-
ci panowania nad sytuacj. Co jednak przez to rozumiej?
Jest z tym podobnie jak z jedn z maych kostek ucha wewntrz-
nego, o ktrej istnieniu nie mielimy wczeniej pojcia. W analizie
osobowoci wan rol odgrywa tzw. umiejscowienie kontroli, od
ktrego, mwic wprost, zaley, kto kieruje naszym yciem. Umiej-
scowienie kontroli, ktre mona scharakteryzowa jako wewntrz-
ne, zewntrzne lub porednie, wywiera ogromny wpyw na nasz
osobowo i zwizki z innymi ludmi. Aby okreli umiejscowienie
kontroli i wycign wnioski, odpowiedz na ponisze pytania.
Nastpnie przeczytaj wyjanienie podane na kocu kwizu.
Przypisz kademu ze zda warto punktow w skali od 1 do 5,
gdzie 1 = Zdecydowanie tak; 2 = Tak; 3 = Nie wiem; 4 = Nie;
i 5 = Zdecydowanie nie.
pkt
1.
Jestem sternikiem wasnego okrtu.
1
(0
3
4
5
2.
Nie mona walczy z wadz.
1
2
3
.4
3.
Rzd jest po to, aby rozwizywa nasze
problemy.
1
2
3 (
t
5
4.
Mog osign wszystko, jeli si tylko
postaram.
2
3
4
5
5.
Rzadko przyznaj si do poraki.
X.
2
3
4
5
6.
Nie wierz w woln wol.
1
2
-3 .
4
9-
7.
Czynnik losowy odgrywa wan rol w moim
yciu.
1
2
3
A-
S
r 5-
Wol samotnie toczy wasne zmagania.
Sprawy wspczesnego wiata s czsto zbyt
skomplikowane, by je w peni zrozumie.
Czasami czuj, e nie potrafi sobie poradzi
z problemami.
W pracy lubi mie jasno okrelony zakres
obowizkw.
Chciabym dyrygowa orkiestr symfoniczn.
Astrologia wywiera ogromny wpyw na nasze
ycie.
Czsto modl si o rozwizanie wasnych
problemw.
Lubi, gdy inni ludzie pozwalaj mi
samodzielnie rozwizywa wasne problemy.
Jestem zadowolony z obecnego kierunku
wasnego ycia.
Los nie odgrywa najmniejszej roli w moim
yciu.
Przyjmowanie polece mnie irytuje.
Okazuj szacunek starszym i lepszym od
siebie.
Jeli chc, aby zadanie zostao wykonane
waciwie, musz si nim zaj sam.
Czsto potrzebuj pomocy i wskazwek
od przeoonych.
Lubi by czci zespou.
Podziwiam koty za ich niezaleno.
Lubi pracowa samodzielnie.
Lubi, by przed zakoczeniem pracy kto inny
sprawdzi jej wykonanie.
i
2
2
3_
4 5
4
4
t:
-?
1
3
-f
T
A
f
T
1
T
5
1
f
7 -:
W pytaniach 1, 4, 5, 8, 12, 15, 16, 17, 18, 20, 23 i 24 policz sobie,-
odpowiednio, od 5 punktw (za odpowied 1, zdecydowanie
tak) do 1 (za odpowied 5, zdecydowanie nie). W pytaniach 2,
3, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 14, 19, 21, 22 i 25 policz sobie od 1 punktu
za odpowied 1 (zdecydowanie tak) do 5 punktw za odpo-
wied 5 (zdecydowanie nie). Maksymalny wynik wynosi 125.
67
Czy panujesz nad sytuacj?
Wynik testu
Ludzie o wewntrznym umiejscowieniu kontroli s przekonani,
e sami odpowiadaj za wasne ycie. To optymici, ktrzy wie-
rz, i potrafi pokona wszelkie yciowe przeciwnoci. Rzadko
przywizuj wag do zewntrznych orodkw kontroli takich jak
rzd lub bardziej nieokrelonych, jak traf lub los. Z kolei o lu-
dziach przekonanych, e ich yciem rzdz siy zewntrzne i nie
maj wpywu na bieg wydarze, powiada si, i maj zewntrzne
umiejscowienie kontroli. Postawa taka wie si z pesymistycz-
nym stosunkiem do ycia.
Im wyszy wynik osigne, tym umiejscowienie kontroli ma
u ciebie bardziej wewntrzny charakter.
Powyej 110 punktw
Osignity wynik wskazuje, e masz wewntrzne umiejsco-
wienie kontroli. Z pewnoci nie brak ci pewnoci siebie! Bd
ostrony, moesz bowiem atwo przeceni swoje moliwoci
oddziaywania na okolicznoci.
96-110 punktw
Jeste pewien, e sprawujesz kontrol nad wasnym yciem,
a jednoczenie jeste wystarczajco realistyczny, by do-
strzec, e niektre sytuacje znajduj si poza zasigiem two-
jego wpywu. Optymistyczna postawa pomaga ci pokona
trudnoci. Jeste wystarczajco mdry, by wiedzie, kiedy
si podda.
75-95 punktw
Chocia masz skonno, by wierzy, e panujesz nad sytu-
acj, przeywasz powane wtpliwoci. Zdajesz sobie spraw,
e czasami tracisz kontrol nad wasnym yciem. Jeste opty-
mist, lecz atwo zmieniasz postaw pod wpywem przykrej
rzeczywistoci.
Czy panujesz nad sytuacj?
61-74 punktw
Powanie wtpisz w moliwo kierowania biegiem spraw i po-
dejrzewasz, e znaczna cz ycia znajduje si poza zasigiem
twojej kontroli. Jeli dowiadczasz optymistycznych uczu,
maj one charakter bardzo kruchy. Niestety, zdajesz te sobie
spraw, e czsto zawodzisz.
46-60 punktw
W yciu przyjmujesz postaw pesymisty, przekonany, e w wik-
szoci wypadkw sam jeste kontrolowany przez sytuacje zew-
ntrzne, a nie odwrotnie. Chciaby mie wikszy wpyw na
wasne ycie, lecz nie sdzisz, by ci si to udao.
31-45 punktw
Brak pewnoci siebie i wiary we wasne moliwoci stanowi
powan przeszkod w twoim yciu. Warto, aby zacz pielg-
nowa w sobie bardziej pozytywn i asertywn postaw, roz-
wijajc umiejtno panowania nad wieloma wydarzeniami we
wasnym yciu.
Poniej 31 punktw
W twoim przypadku umiejscowienie kontroli ma charakter
niemal cakowicie zewntrzny. Potrzebujesz jakiej formy po-
mocy. Brak pewnoci siebie i wiary we wasne moliwoci jest
tak gboki, e niekorzystnie wpywa na cae twoje ycie.
Naprawd potrzebna ci jest pomoc, by zrozumia, e wcale nie
jeste tak bezradny, jak sdzisz.
i
iste peen
zy jeste kbkiem nerww? Czy budzisz si w nocy i od-
krywasz, e zwyke, codzienne problemy rozrosy si do
rozmiaru przeraajcych, niemoliwych do rozwizania dy-
lematw? Wikszo ludzi dowiadcza podobnych okresw niepo-
koju, lecz u niektrych sytuacja taka ma charakter stay. Jeszcze
inni, stanowicy nieliczn garstk szczliwcw, potrafi przej
przez ycie, koncentrujc si wycznie na problemach biecych
i ani przez chwil nie mylc o przyszoci. Problem z niepokojem
polega na tym, i moe on pozbawi czowieka wszelkich si.
W najlepszym razie wywouje mae dolegliwoci, takie jak bezsen-
no, bl gowy, lecz jeli wymknie si spod kontroli, moe
spowodowa znacznie powaniejsze problemy. W dodatku wywo-
uje okropne samopoczucie. Odpowiedz na pytania poniszego
testu, aby okreli swj obecny poziom niepokoju.
1. Masz wiele problemw w pracy. Czy:
wynik
a.
Zasypiasz kamiennym snem, gdy tylko pooysz gow na poduszce.
1
b.
Przez p nocy nie moesz zmruy oka.
c.
Przed zaniciem mylisz chwil o pracy.
2. Jedziesz na wakacje. Czy:

wynik
a.
Planujesz wszystko z wyprzedzeniem, niczego nie zostawiajc na
ostatni chwil.
1
b.
Na dzie przed wyjazdem rzucasz si w wir gorczkowych
przygotowa, by zdy na czas.
c.
Sprawdzasz nerwowo kad torb, bojc si, e zapomniae
o czym wanym.
Czy jeste peen niepokoju?

3. Zblia si termin wanej rozmowy kwalifikacyjnej.
Czy:
wynik
a.
Czekasz niecierpliwie, poniewa lubisz takie spotkania.
b.
Przez cay dzie boli ci brzuch i nie moesz myle o niczym
innym.
c.
Pracujesz jak zwykle, lecz czujesz si troch zaniepokojony
z powodu zbliajcej si rozmowy.
Z
4. Urzdzasz przyjcie, lecz twoi gocie si spniaj.
Czy:
wynik
a.
Wpadasz w panik, poniewa przygotowane dania mog
ostygn.
b.
Zapominasz o przyjciu, siadasz wygodnie i relaksujesz si z lampk
wina i gazet.
c.
W dalszym cigu przygotowujesz dania, lecz nie moesz odetchn
spokojnie, dopki gocie nie pojawi si w domu.
5. Nadchodz wita Boego Narodzenia. Do zrobienia pozostao

jeszcze wiele rzeczy. Czy:
wynik
a.
Rzucasz si w codzienny wir pracy, z podnieceniem czekajc
na wita.
1
b.
Nie pisz w nocy, martwic si, czy zdoasz przygotowa wszystko
na czas.
c.
Biegasz po domu jak szalony, prbujc zrobi trzy rzeczy
naraz.
6. W drodze na spotkanie subowe stajesz w korku.

Czy:
wynik
a.
Spokojnie czekasz na to, e ruchu si poprawi - w kocu to nie
twoja wina, e jeste spniony.
7
b.
Mimo zniecierpliwienia potrafisz czyta gazet.
c.
Jeste bardzo zdenerwowany i nie moesz si uspokoi.

7. Twoi ssiedzi wczyli muzyk na cay regulator.
Czy:
wynik
a.
Przyjmujesz to ze spokojem, mwic sobie, e pjdziesz z nimi
porozmawia, jeli potrwa to duej.
1
b.
Irytujesz si, mwic partnerowi, e w takiej sytuacji nie potrafisz
normalnie funkcjonowa.
c.
Prbujesz ignorowa haas przez godzin. Pniej, nie mogc tego duej
wytrzyma, biegniesz do ssiadw i krzyczysz: Prosz ciszy muzyk!.
8. Zostae zaproszony na due przyjcie wieczorem.

Czy:
wynik
a.
Nie moesz si go doczeka, poniewa lubisz przebywa
z ludmi.
b.
Chocia biegasz gorczkowo przez cae popoudnie, starajc si
wszystko przygotowa, lkasz si samego przyjcia.
c.
Zachowujesz si normalnie, przekonany, e podczas przyjcia lepiej
bdzie przebywa w gronie znajomych.
Z
9. Udajesz si w zagraniczn podr subow.
Czy:
wynik
a.
Wyjedasz z domu dwie godziny wczeniej, cigle si martwic,
e moesz si spni.
b.
Chocia wyjedasz z domu o waciwym czasie, odczuwasz lekki
niepokj z powodu podry.
2
c.
Czujesz si zupenie odprony, mylc o czekajcej ci podry.
Nie dopuszczasz myli, e moe si wydarzy co zego.
10. Po powrocie do domu zastajesz baagan w pokoju gocinnym.

Czy:
wynik
a.
Wpadasz w zo i krzyczysz na domownikw, by si zabrali
do sprztania.
b.
Siadasz spokojnie z filiank herbaty, postanawiajc, e wemiesz
si do porzdkw przed wieczorem.
2
c.
Zostawiasz pokj w takim stanie, w jakim si znajduje. Baagan
w mieszkaniu wcale ci nie przeszkadza.

11. Masz ma stuczk, w wyniku ktrej uszkodzony zostaje twj
samochd. Czy:
wynik
a.
Spokojnie wymieniasz numer polisy ubezpieczeniowej z drugim
kierowc i zapamitujesz okolicznoci zdarzenia.
7
b.
Trzscymi si rkami zapisujesz dane drugiego kierowcy.
c.
Jeste tak zdenerwowany wypadkiem, e nie potrafisz wykona
adnej z niezbdnych w takiej sytuacji czynnoci.
12. Wanie przystpie do egzaminu pisemnego.

Czy:
wynik
a.
Zapominasz o wszystkim, gdy tylko wracasz do domu, poniewa
na wyniki trzeba bdzie poczeka trzy miesice.
b.
Po przyjciu do domu sprawdzasz kilka odpowiedzi i zapominasz
o egzaminie.
c.
Mylisz o egzaminie przez jaki czas, zastanawiajc si, czy moge
napisa go lepiej.
13. Popenie gaf w gronie przyjaci.

Czy:
wynik
a.
Zapominasz o popenionej gafie, gdy tylko si z nimi poegnasz.
1
b.
Nie przestajesz o myle o popenionej niezrcznoci, chocia
wiesz, e jest za pno, by si tym martwi.
c.
Nie pisz ca noc, nieprzerwanie o tym mylc.
14. Znajomi poinformowali ci o swoich odwiedzinach w najbliszy

weekend. Czy:
wynik
a.
Jeste podekscytowany i snujesz entuzjastyczne plany.
1
b.
Niecierpliwie czekasz na ich przybycie, lecz jeste podenerwowany,
nie wiedzc, czy wszystko dobrze si uoy.
c.
Boisz si nadchodzcego weekendu, poniewa jeste przekonany,
e na pewno nie uda ci si wszystkiego sprawnie zaplanowa.
73
74
15. Szukasz ksiki, ktrej nie odoono na waciwe miejsce.
Czy:
16. Podczas zakupw nie moesz znale portfela z kartami

kredytowymi. Czy:
18. Patrzc w lustro, dostrzegasz, e znacznie przytye.

Czy:
wynik
a.
Jeste podenerwowany i nie spoczniesz, dopki jej
nie odnajdziesz.
b.
Szukasz ksiki do skutku.
c.
Ze spokojem postanawiasz odoy szukanie ksiki na
odpowiedniejszy czas.
1
wynik
a.
Zachowujesz spokj i przed zadzwonieniem do banku odwiedzasz kady
ze sklepw, w ktrych bye, pytajc, czy nie znaleziono twojego portfela.
1
b.
Pdzisz do domu i roztrzsiony informujesz rodzin o swym
nieszczciu.
c.
Dzwonisz do banku i pytasz, co naley w takiej sytuacji
zrobi.
17. Podczas pisania pilnej pracy na komputerze dochodzi do przerwy

w dostawie prdu. Czy:
wynik
a.
Przyjmujesz to ze spokojem - przecie i tak zwykle zapamitujesz
to, co napisae.
b.
Tracisz panowanie nad sob - wanie dwie godziny pracy poszy
na marne.
c.
Wzruszasz ramionami i zaczynasz od pocztku.
wynik
a.
Przechodzisz na cis diet i zapisujesz si na kurs
wicze.
b.
Jeste odprony - wszyscy czonkowie twojej rodziny maj
podobne problemy.
c.
Postanawiasz, e bdziesz ostroniejszy i bardziej zdyscyplinowany
w dogadzaniu swojemu odkowi.
2.
19. Dochodzc do przystanku zauwaasz, e uciek ci autobus.

Czy:
wynik
a.
Mwisz sobie: Nie martw si, wkrtce przyjedzie nastpny.
1
b.
Boisz si, e si spnisz.
c.
Jeste zdenerwowany, lecz wiesz, e nic nie moesz na to poradzi.
20. Prowadzc samochd, jeste wiadkiem wypadku.

Czy:
wynik
a.
Sprawdzasz, czy nikt nie jest ranny i dzwonisz po pomoc.
1
b.
Biegasz w koo zdenerwowany, czekajc na nadejcie pomocy.
c.
Pytasz przechodniw, czy nie mogliby pomc.
21. Cierpisz na ble nieznanego pochodzenia. Czy.

wynik
a.
Uznajesz, e to jaka bahostka i wszystko samo si
wyjani.
b.
Uznajesz, e to powana choroba i pdzisz
do lekarza.
c.
Postanawiasz poczeka z podjciem krokw, a objawy stan si
powaniejsze.
22. Po poudniu niespodziewanie odwiedza ci znajomy. Czy:

wynik
a.
Porzucasz to, czym jeste akurat zajty, i cieszysz si z jego
towarzystwa.
b.
Zaczynasz si obawia, e nie wykonasz tego, co sobie
zaplanowae.
c.
Postanawiasz cieszy si z niespodziewanego spotkania, a prac
wykona pniej.
23. Nieoczekiwanie wezwano ci na rozmow z szefem.

Nie masz zielonego pojcia, o co moe chodzi. Czy:
wynik
a.
Uznajesz, e szef chce ci zaproponowa awans.
b.
Zakadasz, e masz problem.
c.
Niczego nie zakadasz i czekasz na to, co si wydarzy.
Z
75

24. Przygotowujc kolacj dla kilku znajomych, odkrywasz,
e zapomniae kupi wanego skadnika. Czy:
/nik
a.
Uznajesz, e cay posiek bdzie do niczego.
b.
Dochodzisz do wniosku, e nikt nie zauway rnicy.
c.
Prbujesz zastpi brakujcy skadnik innym.
Z
25. Umwie si z przyjacielem w pewnym miejscu, lecz masz
wraenie, e zgubie drog. Czas szybko ucieka. Czy: wynik
a.
Pytasz o drog przypadkowego przechodnia.
7
b.
Spokojnie analizujesz sytuacj i prbujesz znale waciw
drog.
c.
Tracisz gow i jedzisz w kko, nie wiedzc, dokd waciwie
zmierzasz.

Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli osigne wynik
powyej 65 punktw, jeste osob pen obaw. Powiniene powa-
nie pomyle nad tym, jak si wyciszy i inaczej reagowa na
sytuacje, w ktrych si znajdujesz. Jeli twj wynik jest wyszy
od 50 i niszy od 65 punktw, masz skonno do zamartwiania
si, lecz panujesz nad sytuacj. Wynik w przedziale od 40 do 50
punktw oznacza przecitny poziom lku (w grupie tej znajduje
si wikszo ludzi). Jeli osignity wynik to trzydzieci kilka
punktw, potrafisz zachowa zimn krew i prawie niczym si nie
martwisz. Wynik poniej 30 punktw wskazuje, e jeste czowie-
kiem tak wyluzowanym, e nie martwisz si nawet o te rzeczy,
o ktre powiniene.
3
Wynik testu
Za kad odpowied zapisz sobie okrelon niej liczb punktw.
1. a: l,b: 3, c: 2
14. a: 1, b: 2, c: 3
2. a: 1, b: 2, c: 3
15. a: 3, b: 2, c: 1
3. a: 1, b: 3, c: 2
16. a: 1, b: 3, c: 2
4. a: 3, b: 1, c: 2
17. a: 1, b: 3, c: 2
5. a: 1, b: 2, c: 3
18. a: 3, b: 1, c: 2
6. a: 1, b: 2, c: 3
19. a: 1, b: 3, c: 2
7. a: 1, b: 3, c: 2
20. a: 1, b: 3, c: 2
8. a: 1, b: 3, c: 2
21. a: 1, b: 3, c: 2
9. a: 3, b: 2, c: 1
22. a: 1, b: 3, c: 2
10. a: 3, b: 2, c: 1
23. a: 1, b: 3, c: 2
11. a: 1, b: 2, c: 3
24. a: 3, b: 1, c: 2
12. a: 1, b: 2, c: 3
25. a: 1, b: 2, c: 3
76
13. a: 1, b: 2, c: 3
78
fcf mim
zy jeste optymist, czy pesymist? Czy wychodzc z do-
mu, zawsze masz przy sobie parasol? Czy sdzisz, e
wszystko le si uoy, czy oczekujesz od ycia samych
sonecznych dni? Czy jeste pewien, e ostatecznie wszystkie
sprawy przybior pomylny obrt? Kolejny kwiz pomoe ci ustali
wasny poziom optymizmu.
I.Czy przed wyjazdem na wakacje chowasz cenne przedmioty w sejfie?
a. Zawsze. b. Zwykle. ,/c., Nigdy. punkty f
i../ l_
2. Czy zgubiwszy klucze w supermarkecie, oczekujesz, e je odzyskasz?
a- Nie. b. Mam tak c. Oczywicie.
punkty
nadziej.
3. Czy wierzysz, e twj los zmieni si na lepszy?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze.
4. Czy syszc dzwonek telefonu, zwykle spodziewasz si
ztych wiadomoci?
a- Tak. b. Nie. c. Czasami.
5. Czy kupujesz akcje, by gra na giedzie?
a. Czsto. b. Rzadko. c. Nigdy.
6. Czy wierzysz, e nastpny rok przyniesie ci sukces?
a. Zawsze. b. Zwykle. c. Nigdy.
punkty [~3
punkty
punkty
Czy jeste optymist?
7. Czy wierzysz w przyszo usan rami?
a. Nie. ,- b. Tak. c. Nie wiem.
8. Czy uwaasz, e ludzie s w wikszoci uczciwi?
a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak.
9. Czy zaufaby byemu przestpcy?
/a\ Nie wiem. b. Nie.
c. Tak.
10. Czy gdy pada deszcz, masz nadziej, e zaraz przestanie?
a. Zwykle. b. Czasami. c. Nigdy.
11. Czy wierzysz, e pewnego dnia wygrasz na loterii?
a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem.
12. Czy oczekujesz, e twj baga moe zagin w czasie dugiego lotu? a. Tak. b.
Niekoniecznie, c. Nie.
13. Czy robisz zakady na wycigach konnych?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Czsto.
junkty
1
punkty
1
punkty
1
punkty
m
punkty
1
punkty
3
punkty
14. Czy uwaasz si za szczciarza?
a. Zwykle. b. Czasami.
c. Rzadko. punkty pT
15. Czy gdy nadepniesz na gwd, spodziewasz si, e zrani
ci nog?
a. Tak.
b. Nie.
c. Nie wiem.
punkty
punkty
16. Czy grajc w strzaki z koleg, spodziewasz si wygranej?
a. Moliwe. b. Nie. c. Tak. punkty
17. Czy kupujc nowe ubranie, oczekujesz, e bdzie to hit sezonu? a. Zawsze. ( b.
Czasami. c. Nigdy. punkty
18. Czy pync dk, oczekujesz, e zachorujesz na chorob morsk?
a. Nigdy. b. Zawsze. c. Czasami. punkty
19. Czy oczekujesz, e zacznie pada, gdy bdziesz wiczy
na wieym powietrzu?
a. Czasami. b. Nigdy. c. Zawsze. punkty
20. Czy zim spodziewasz si pknicia rury?
a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem.
punkty
21. Czy, majc p kufla piwa, uwaasz, e naczynie jest w poowie puste?
a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty
22. Czy zapawszy gum na drodze, masz nadziej, e kto si
zatrzyma i ci pomoe?
a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty ]
23. Czy spodziewasz si awansu w pracy?
a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie.
punkty 3
24. Czy spodziewasz si niegu, jeli jest pochmurnie i zimno?
a. Zwykle. b. Czasami. c. Nigdy. punkty
25. Czy planujc grillowanie, spodziewasz si deszczu?
a. Tak. b. Nie. c. Czasami.
26. Czy masz nadziej, e twoja pozycja w pracy si poprawi?
a. Nie wiem.
b. Nie.
c. Tak.
27. Czy nosisz parasolk w zimie?
a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy.
punkty
punkty
punkty
28. Czy oszczdzasz na czarn godzin?
2g a. Zawsze. b. Nigdy o tym nie mylaem, c. Troch, punkty 7
29. Czy spodziewasz si powanej awarii, jeli twj samochd
nie chce zapali?
a. Tak. b. Niekoniecznie. c. Nie. punkty
30. Czy spodziewasz si wygra w bingo?
punkty
31. Czy posiadasz polis ubezpieczeniow na du kwot?
a. Tak. b. Nie mam polisy. c. Mam polis na punkty
niewielk kwot.
32. Czy oczekujesz si, e zdasz kady egzamin?
a. Nie. b. Wikszo. c. Tak. punkty
33. Czy bdc chorym, oczekujesz rychego wyzdrowienia?
a. Zwykle. b. Czasami. c. Nie. punkty
34. Czy spodziewasz si, e twj autobus si spni?
a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy. punkty
35. Czy w sposb losowy wytypowaby konia, ktry wygra wycig?
a. Oczywicie, b. W adnym wypadku. , c. Moliwe. punkty
36. Czy w zimie zawsze wozisz opat w samochodzie?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze.
punkty
37. Czy kupujesz losy na loterii?
a. Czsto. b. Nigdy.
c. Sporadycznie. punkty
38. Czy uwaasz si raczej za szczciarza, czy pechowca?
punkty
39. Czy wziby do domu bezdomnego psa?
punkty
Czy jeste optymist?
40. Czy zjadby danie, ktrego wczeniej nie prbowae?
a. Tak. b. Nie wiem. c. Prawdopodobnie nie. punkty
41. Czy doyjesz 2005 roku?
a. Tak. b. Nie.
42. Czy nosisz przy sobie talizman?
a. Nigdy. b. Zawsze.
c. Nie wiem. punkty |~
c. Czasami.
punkty
43. Czy spodziewasz si otrzymania duej premii?
a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak.
punkty | |
44. Czy oczekujesz, e w czasie twojego urlopu bdzie padao?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Zawsze. punkty
45. Czy w tym roku moesz straci prac?
46. Czy oczekujesz, e druyna pikarska, ktrej kibicujesz, dobry sezon? a. Oczywicie, b.
Prawdopodobnie nie. c. Nie wiem
47. Czy zaufaby cakiem obcej osobie?
a. Moe. b. Nie. c. Tak.
punkty
e miaa
punkty
punkty
48. Czy wpacasz due kwoty na fundusz emerytalny?
a. Tak. b. Nie. c. Wpacam na niewielk emerytur, punkty
49. Czy wypuciwszy z rki drobne monety, masz nadziej znale wszystkie? a. Oczywicie,
b. Prawdopodobnie nie. c. Nie wiem. punkty
50. Czy sadzc sadzonki masz nadziej, e wszystkie si przyjm?
a. Tak. b. Nie jestem tego c. Prawdopodobnie nie. punkty
pewien.
Czy jeste optymist?
Wynik testu
1. a: 1, b: 2, c: 3
26. a: 2, b: 1, c: 3
2. a: 1,(6: 2, c: 3
27. a: 1, b: 2, c: 3
3. a: 1, b: 2, c: 3
28. a: 1, b: 3, c: 2
4. a: 1, b: 3, c: 2
29. a: 1, b: 2, c: 3
5. a: 3, b: 2, c: 1
30. a: 1, b: 3, c: 2
6. a: 3,,b: 1, c: 2
31. a: l,b: 3, c: 2
7. a: 1, b: 3, c: 2
32. a: 1, b: 2, c: 3
8. a: 1, b: 2, c: 3
33. a: 3, b: 2, c: 1
9. a: 2, b: 1, c: 3
34. a: 1, b: 2, c: 3
10. a: 3, b: 2, c: 1
35. a: 3, b: 1, c: 2
11. a: 1, b: 3, c: 2
36. a: 3, b: 2, c: 1
12. a: 1, b: 2, c: 3
37. a: 3, b: 1, c: 2
13. a: 1, b: 2, c: 3
38. a: 3, b: 1, c: 2
14. a: 3, b: 2, c: 1
39. a: 3, b: 1, c: 2
15. a: 1, b: 3, c: 2
40. a: 3, b: 2, c: 1
16. a: 2, b: 1, c: 3
41. a: 3, b: 1, c: 2
17. a: 3,b: 2, c: 1
42. a: 1, b: 3, c: 2
18. a: 3, b: 1, c: 2
43. a: 2, b: 1, c: 3
19. a: 2, b: 3, c: 1
44. a: 3, b: 2, c: 1
20. a: 1, b: 3, c: 2
45. a: 1, b: 3, c: 2
21. a: 3, b: 1, c: 2
46. a: 3, b: 1, c: 2
22. a: 2, b: 3, c: 1
47. a: 2, b: 1, c: 3
23. a: 3, b: 2, c: 1
48. a: 3, b: 1, c: 2
24. a: 1, b: 2, c: 3
49. a: 3, b: 1, c: 2
25. a: 1, b: 3, c: 2
50. a: 3, b: 2, c: 1
83
Czy
Maksymalny wynik wynosi 150 punktw. Jeli uzyskae ponad
125 punktw, cay czas przejawiasz optymistyczn postaw god-
n pozazdroszczenia. Patrzysz na wiat przez rowe okulary
i nigdy nie oczekujesz niczego zego. Nawet jeli spotka ci co
nieprzyjemnego, traktujesz to jako chwilowe niepowodzenie
w oglnie szczliwym yciu. ycie z tob musi by sporym
obcieniem. Jeli uzyskae od 100 do 124 punktw, mona ci
zaliczy do optymistw, a twj stosunek do wiata okreli jako
ciepy i przyjemnie wygodny. Zdajesz sobie spraw, e w yciu
mog by ze chwile, lecz oglnie nie oczekujesz ich nadejcia.
Jeli uzyskae od 60 do 74 punktw, jeste pesymist. Nie
oczekujesz, e ycie bdzie atwe. Jeste zdania, e jeli moe si
wydarzy co zego, na pewno tak si stanie. Jeli otrzymae
mniej ni 60 punktw, nie powiniene si trudzi wstawaniem
z ka. Twoje ycie nie ma sensu, nigdy te nie sdzie, e moe
by inaczej.
ntuicja to zdolno wzbudzajca wiele kontrowersji i sporw
nidzy tymi, ktrzy mocno w ni wierz, i tymi, ktrzy zaprze-
czaj jej istnieniu. Jung uwaa intuicj za bardzo wan
funkcj ludzkiego umysu. Z Jungiem zgodzioby si wielu ludzi
wyczuwajcych wasn drog przez ycie. W opozycji pozostaj
ci, ktrzy uwaaj, e licz si jedynie twarde fakty i trzewy
umys, a tzw. intuicja to stek bzdur. Jakim jeste czowiekiem?
Ponisze pytania pozwol ci znale odpowied i okreli wasn
orientacj. Sprbuj odpowiedzie na kade pytanie bez zbdnego
wahania. Jeli musisz si zastanowi przed udzieleniem odpowie-
dzi, od razu wida, czy bardziej ufasz intuicji, czy logice!
1. Czy zwykle wygrywasz w grach hazardowych?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw 0
2. Czy ufasz wasnym uczuciom nawet wtedy, kiedy wydaj si irracjonalne?
3. Czy rozmylasz nad tym, co si kryje w stosunkach midzyludzkich?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw O
4. Czy kiedykolwiek korzystae z tabliczki ouija (uywanej podczas seansw
spirytystycznych)?
5. Czy jeste przesdny?
Tak (B). Nie (A).
liczba punktw [
Czy kierujesz si intuicj?
6. Czy wyczuwasz charakterystyczn atmosfer pewnych miejsc?
Tak (B). Nie (A). liczba punktw Q
7. Czy zwykle wygrywasz w zgadywanki?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw Q
8. Czy zdarza ci si zaufa komu bez konkretnego powodu?
9. Czy wziby udzia w seansie spirytystycznym?
10. Czy miae kiedy przeczucie, e bye ju wczenie
w odwiedzanym wanie miejscu?
liczba punktw [
Tak (B).
Nie (A).
11. Czy wierzysz w znaczenie snw?
12. Czy podczas rozmowy z ludmi czytasz midzy wierszami?
13. Czy udao ci si kiedy przewidzie, e za chwil zadzwoni
telefon?
Tak (B).
Nie (A).
liczba punktw [
14. Czy zdoae kiedy odgadn to, co twj rozmwca mia ci
za chwil powiedzie?
liczba punktw [
Tak (B).
Nie (A).
15. Czy wierzysz, e mona mie wpyw na wynik rzutu kostk?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw [
16. Czy zdarza ci si czasami powiedzie to samo co druga osoba
dokadnie w tej samej chwili?
liczba punktw |___|
Tak (B).
Nie (A).
17. Czy uwaasz, e zwierzta maj lepsz intuicj od ludzi?
18. Czy potrafisz przeczu zbliajce si niebezpieczestwo?
19. Czy wierzysz w mio od pierwszego wejrzenia?
20. Czy zdarzyo ci si wyczu wrogo u Jîdzi, ktrzy wydawali
si przyjacielscy?
liczba punktw [
Tak (B).
Nie (A).
21. Czy wierzysz w wyszo ducha nad materi?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw
22. Czy czasami wyczuwasz emocje nieobecnych osb?
23. Czy czasami czujesz si bliski osoby, ktrej wczeniej
nie znae?
Tak (B).
Nie (A).
liczba punktw [
24. Czy wierzysz, e blinita s ze sob silnie zwizane?
25. Czy masz bardzo dobry kontakt ze zwierztami?
Tak (B). Nie (A). liczba punktw
87
26. Czy wierzysz w reguy prawdopodobiestwa?
Tak (B). Nie (A). liczba punktw
27. Czy udaje ci si czasami przewidzie przyszo?
28. Czy poszedby do wrki?
Tak (B). Nie (A).
liczba punktw j___|
29. Czy w kontaktach z ludmi wyczuwasz czasami niewypowiedziane
przesanie?
liczba punktw |___|
Tak (B).
Nie (A).
30. Czy czsto zdarza ci si odgadn koniec jakiej historii,
zanim do niego dotrzesz?
liczba punktw |___|
Tak (B).
Nie (A).
31. Czy wierzysz w reinkarnacj?
Tak (B). Nie (A).
liczba punktw |___|
32. Czy sdzisz, e koty s bardziej wraliwe od ludzi?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw d)
33. Czy zgadzasz si, e pies potrafi rozpozna swojego pana po krokach?
Tak (B). Nie (A). liczba punktw Q
34. Czy potrafisz wyczu czyj obecno za plecami, nawet gdy tej osoby
nie widzisz ani nie syszysz?
liczba punktw |___|
Tak (B).
Nie (A).
35. Czy twoje sny czasami si sprawdzaj?
36. Czy udaje ci si czasami odgadn zawd danej osoby, chocia
nie podano ci adnych wskazwek?
37. Czy w twoim yciu czsto pojawiaj si niezwyke przypadki?
Tak (B). Nie (A). liczba punktw \_\
38. Czy czasami marzysz, by co si wydarzyo?
39. Czy praca psychoterapeuty sprawiaby ci przyjemno?
40. Czy czasami odnosisz wraenie, e fakty jedynie zaciemniaj obraz sytuacji?
41. Czy zaufaby wasnej intuicji w bardzo wanej sprawie, gdy popenienie
bdu oznaczaoby powane konsekwencje?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw dl
42. Czy wiesz, kiedy bdzie pada deszcz?
43. Czy czasami mylisz o swoich przyjacioach w tym samym momencie,
kiedy oni myl o tobie?
Tak(B). Nie (A). liczba punktw LJ
44. Czy wierzysz w medycyn naturaln?
45. Czy wierzysz wrbom z kart (np. z kart Tarota), I Ching itd.?
46. Czy zdarza ci si odgadn nadawc listu bez zagldania do rodka?
47. Czy wierzysz w zjawiska nadprzyrodzone?
Tak (B). Nie (A). liczba punktw LJ
48. Czy potrafisz odgadn, kiedy ludzie nie zgadzaj si z tob, nawet
jeli prbuj to ukry?
Nie (A). liczba punktw [
Tak (B).
49. Czy polegasz na wasnej intuicji w wielu rnych okolicznociach?
Tak (B). Nie (A). liczba punktw |___|
50. Czy sdzisz, e zwierzta potrafi wyczu nadchodzce trzsienie ziemi?
isn ?intn ty?
Wikszo ludzi, majcych silnie rozwinit intuicj, przyrw-
nuje t zdolno do specjalnych zmysw niektrych owadw,
ktre potrafi wychwyci nawet niewielk zmian w otoczeniu.
Ujemn stron kierowania si intuicj jest zwracanie mniejszej
uwagi na fakty. Moesz mie trudnoci z przekonaniem ludzi do
swoich opinii, jeli bd si opiera wycznie na przesankach
intuicyjnych.
Jeli osigne kiepski wynik, nasze rozwaana na temat
intuicji mog ci tylko rozzoci. Jeste osob praktyczn
i nie masz czasu na takie fantazje. Chocia wiksz wag przy-
wizujesz do faktw, czsto nie dostrzegasz subtelnych odcieni
i niuansw, ktre szybko wychwytuj osoby o silnie rozwini-
tej intuicji.
90
Wynik testu
A = 0 punktw
B = 2 punkty
82 - 100 Niezwykle silna intuicja
62 - 80 Dua intuicja
42 - 60 Przecitne zdolnoci intuicyjne
22 - 40 Czowiek mocno stpajcy po ziemi
0-20 Brak widocznych oznak intuicji
Jaki wynik osigne? Wysoki wynik oznacza, e jeste osob,
dla ktrej intuicyjne wyczucie sytuacji/osoby ma fundamental-
ne znaczenie. Zwracasz du uwag na niewerbalne sygnay,
ktre wysya kady z nas, nawet jeli s przyjmowane na pozio-
mie podwiadomym.
i;:iv i
1. Pora zarezerwowa miejsce na letnie wakacje.
Czy decydujesz si na:
wynik
a.
Pobyt na wiejskiej farmie we Francji.
b.
Wynajcie wraz z grup przyjaci willi w nadmorskim kurorcie
w Grecji.
V
c.
Wczasy all-inclusive w Hiszpanii, z caodziennym programem
sportowym i rozrywkowym.
2. Dzisiejszego popoudnia masz kilka godzin czasu.

Czy:
wynik
a.
Dzwonisz do znajomego, ktry mieszka w pobliu, i zapraszasz go
na kaw.
b.
Nadrabiasz zalegoci w pracach domowych, ktre od dawna
zaniedbae.
c.
Kadziesz si do ka, by poczyta.
\y
3. Szef prosi ci o zabranie nowego klienta na lunch.
Czy:
wynik
a.
Czekasz niecierpliwie na spotkanie i rozmow przy posiku.
b.
Boisz si spotkania i marzysz o tym, by ju mino.
c.
Traktujesz spotkanie jako cz swoich obowizkw, odnoszc si
do niego bez wikszego entuzjazmu.
V
Czy jeste ekstrawertykiem?

4. Masz nowych ssiadw.
Czy:
wynik
a.
Prbujesz ich spotka, gdy wychodz z domu, i przedstawi si.
b.
Pukasz do nich pierwszego wieczoru i zapraszasz na lampk wina.
c.
Czekasz cierpliwie na spotkanie, by si z nimi przywita.
ix
5. Przyjacika zaprasza ci na przyjcie, na ktrym bdzie wiele
nieznajomych osb. Czy:
wynik
a.
Czekasz niecierpliwie na okazj nawizania kilku nowych
znajomoci.
b.
Odpowiadasz, e tego wieczoru jeste zajty i zapraszasz j sam
innego dnia.
c.
Idziesz na przyjcie, lecz rozmawiasz gwnie z tymi, ktrych
znasz.
6. Kolega namawia ci do wstpienia do pobliskiego klubu.

Co robisz:
wynik
a.
Odpowiadasz, e jeste bardzo zajty, poniewa nie znosisz
zapisywania si do jakichkolwiek klubw.
b.
Zapisujesz si do klubu, by dotrzyma mu towarzystwa, lecz w gbi
serca tego aujesz.
c.
Mwisz mu, e to wspaniay pomys i e poznanie nowych osb
z ssiedztwa sprawi ci wielk frajd.
7. Szukasz nowej pracy.

Czy przyjby stanowisko, ktre wymaga:
wynik
a.
Czstych wyjazdw zagranicznych wraz z grup wsppracownikw.
b.
Samodzielnej pracy nad zadaniem, ktre fascynuje ci od duszego
czasu.
c.
Pracy w maym biurze we wsppracy z kilkoma innymi osobami.
:?::?? v-???:;: ???::]:??- : v. ? \

?/?; i^WwS^S
8. Po prognozie pogody zapowiadajcej deszcz w czasie nadchodzcego
weekendu okazuje si, e pogoda jest znacznie lepsza, ni oczekiwano.
Czy:
wynik
a.
Spdzasz cay dzie, sprztajc i dekorujc pokj gocinny, tak jak
zaplanowae.
b.
Zmieniasz plan i wychodzisz na dugi spacer, pniej za
powicasz troch czasu na prac w pokoju gocinnym.
c.
Przekadasz prac w domu na inny dzie i pod wpywem chwilowego
impulsu prbujesz zarezerwowa hotel nad morzem.
9. W drodze do skrzynki pocztowej dostrzegasz ssiada idcego

drug stron ulicy. Czy:
wynik
a.
Przechodzisz przez jezdni i wymieniasz kilka uwag na temat
pogody.
b.
Pozostajesz po swojej stronie i lekko si umiechasz.
c.
Zatrzymujesz si i ucinasz z nim 15-minutow pogawdk.
10. W wymarzony niedzielny poranek:

wynik
a.
Duej wylegujesz si w ku.
b.
Idziesz do siowni.
c.
Wykonujesz drobne prace domowe.
11. Masz uczestniczy w spotkaniu, podczas ktrego bdzie rozwaane

bardzo wane zagadnienie. Czy:
wynik
a.
Siadasz i opracowujesz szczegow list punktw, ktre chciaby
zasygnalizowa.
b.
Na godzin przed spotkaniem zastanawiasz si, co mgby
powiedzie.
94
c.
Idziesz na spotkanie nieprzygotowany i omawiasz sprawy w takiej
kolejnoci, w jakiej pojawiaj si podczas dyskusji.
.-... -: ?
: i:
12. Przeprowadzasz si w nowe miejsce. Co robisz:
wynik
a.
Wstpujesz do nowego klubu i obmylasz sobie nowe hobby.
b.
Zapisujesz si na zajcia wieczorowe i kontynuujesz nauk
francuskiego.
c.
Uznajesz, e jeste zbyt zajty, aby rozpocz co nowego, lecz
nadal spotykasz si ze starymi przyjacimi.
-
13. Otrzymujesz propozycj dobrze patnej posady w firmie, ktra funkcjonuje
zaledwie od trzech miesicy. Co robisz:
wynik
a.
Entuzjastycznie przyjmujesz nowe wyzwanie.
b.
Zostajesz w firmie, w ktrej pracujesz od wielu lat - perspektywy
nowej pracy nios ze sob zbyt due ryzyko.
c.
Dalej szukasz nowej pracy, ale w firmie o lepiej ustalonej pozycji na
rynku, chocia chtnie przyjby zmian.
14. Idziesz do szkoy na zebranie dla rodzicw. Czy:

16. Za miesic bd wita Boego Narodzenia. Co robisz:
wynik
a.
Z entuzjazmem czekasz na okazj przedyskutowania kilku spraw
w gronie rodzicw.
b.
Suchasz tego, co maj do powiedzenia inni rodzice, lecz nie
angaujesz si osobicie.
c.
Od czasu do czasu wtrcasz swoje uwagi.
15. Postanowie popracowa troch charytatywnie. Co wybierasz: wynik

a.
Sortowanie odziey w punktach z uywanymi ubraniami.
b.
Prowadzenie zbirki rzeczy od drzwi do drzwi.
c.
Organizowanie i prowadzenie zbirki pienidzy.
wynik
a.
Ju kupie i zapakowae prezenty.
b.
Przegldasz katalogi, szukajc pomysu na prezenty.
c.
Zostawiasz zakupy na ostatni tydzie przed witami.
>
CZj 3?
17. Przyjaciel wspomina o bliskiej osobie, ktra cierpi na nieuleczaln
chorob. Czy:
wynik
a.
Bardzo tym martwisz si i mylisz o waszej rozmowie przez cay
dzie.
b.
Suchasz go, okazujc wspczucie i pocieszajc.
c.
Grzecznie suchasz, zachowujc dystans - w kocu osoba, o ktr
chodzi, nie jest twoim przyjacielem.
18. Po raz trzeci z rzdu twj partner wraca pno z pracy bez wcze-
niejszego powiadomienia. Obiad znowu nadaje si do wyrzucenia.
Czy:
wynik
a.
Tracisz cierpliwo i krzyczysz na niego, proponujc, by jeli chce,
zamwi jedzenie na wynos.
b.
Nie okazujesz, e jeste zy, lecz spokojnie informujesz, i byoby
lepiej, gdyby wczeniej zadzwoni.
c.
Okazujesz zdenerwowanie i dajesz jasno do zrozumienia, e jest to
ostatni zmarnowany posiek.
19. Od dziesiciu lat wykonujesz t sam prac. Czujesz, e masz jej

po dziurki w nosie. Co robisz:
wynik
a.
Wrczasz wymwienie pod wpywem chwilowego impulsu, poniewa
nie moesz tego duej znie.
b.
Kupujesz lokaln gazet i przegldasz oferty pracy.
c.
Zostajesz w starej pracy, poniewa jest dobrze patna
i j znasz.
20. Krewny nieoczekiwanie odwouje zaproszenie na sobotni wieczr.

Co robisz:
wynik
96
a.
Zapraszasz kilku przyjaci na kolacj.
b.
Idziesz na tace do miejscowego klubu.
c.
Wypoyczasz kaset wideo.

21. Prbujesz odnale wskazany adres, lecz masz wraenie, e zgubie
drog. Nie masz mapy. Co robisz:
wynik
a.
Wracasz do punktu, z ktrego wyruszye, i rozpoczynasz jeszcze raz.
b.
Pytasz o drog pierwsz napotkan osob.
c.
Kupujesz batonik w najbliszym sklepie i pytasz sprzedawc o drog.
22. Postanowie systematycznie wiczy. Co robisz:

wynik
a.
Zapisujesz si do miejscowego klubu sportowego.
b.
Biegasz przed niadaniem.
c.
Grasz w tenisa z przyjacielem.
23. Planujesz spdzenie jednego dnia poza domem. Co wybierasz: wynik

a.
Idziesz do lunaparku i odbywasz zapierajce dech w piersiach
przejadki.
b.
Spdzasz relaksujcy dzie na play.
c.
Idziesz na basen ze zjedalniami wodnymi i innymi
atrakcjami.
24. Czeka ci ranek peen domowych zaj. Co robisz:

wynik
a.
Szybko wykonujesz to, co zaplanowae, by mc si zaj innymi
sprawami.
b.
Pracujesz w wolnym tempie, robic sobie przerw na kaw.
c.
Pracujesz dokadnie, bez adnej przerwy.
25. Osoba publiczna, ktr podziwiae, zostaa zabita. Co robisz: wynik

a.
Zastanawiasz si, o co w tym wszystkim chodzi, przecie nie znae
jej osobicie.
b.
Paczesz rzewnymi Izami, ogldajc w telewizji jej pogrzeb.
c.
Bierzesz udzia w pogrzebie i czysz si w smutku z innymi
aobnikami.
97
26. Po niedzielnym obiedzie masz woln godzin. Co robisz:
wynik
a.
Decydujesz si na poobiedni drzemk.
b.
Pracujesz w ogrodzie.
c.
Dzwonisz do przyjaci, by pogawdzi.
27. Postanawiasz spdzi wieczr przed telewizorem.

Co bdziesz oglda:
wynik
a.
Koncert.
b.
Film dokumentalny powicony biecej problematyce.
c.
Teleturniej.
28. Bierzesz udzia w spotkaniu dotyczcym przyszego przedsiwzicia

Czy jeste:
wynik
a.
Peen pomysw dotyczcych oglnego charakteru
przedsiwzicia.
b.
Zadowolony, e bdziesz mg uczestniczy w planowaniu jego
realizacji.
c.
Masz sugestie dotyczce dwch wspomnianych dziedzin.
29. Otrzymujesz propozycj wyjazdu zagranicznego w nadchodzcy weekend.
Co robisz:
wynik
a.
Akceptujesz propozycj bez chwili wahania.
b.
Mwisz, e chtnie pojedziesz, lecz musisz najpierw sprawdzi
z partnerem wczeniejsze zobowizania.
c.
Zanim podejmiesz decyzj, analizujesz wszystkie
za i przeciw.
30. Robisz rozeznanie miejsca, w ktrym planujesz spdzi urlop.

wynik
a.
Dzwonisz do wacicieli i prosisz o przysanie informacji.
b.
Piszesz list z prob o informacje.
98
c.
Dzwonisz do wacicieli i przedstawiasz swoje wymagania.

31. Jedziesz na cotygodniowe zakupy.
Co robisz:
wynik
a.
Chocia przygotowae list zakupw, pozwalasz sobie na zakup
innych towarw.
b.
Kupujesz tylko to, co jest na licie zakupw, w przeciwnym razie nie
mgby kontrolowa swoich wydatkw.
c.
Dopiero w sklepie decydujesz si, co kupi, a o rachunek martwisz
si pniej.
32. Podczas zakupw w miecie widzisz ubranie, ktre chciaby

mie. Co robisz:
wynik
a.
Kupujesz je pod wpywem nagego impulsu.
b.
Postanawiasz przemyle ten zakup po powrocie do domu. Moliwe,
e kupisz je nastpnym razem.
c.
Koczc zakupy, mylisz o nim ponownie i wracasz, by je
naby.
33. Jest pitek, a ty nie masz adnych planw na sobot.

Co robisz:
wynik
a.
Uwanie ledzisz prognoz pogody i planujesz, co bdziesz robi
w wolnym czasie.
b.
Postanowisz co nastpnego ranka, w zalenoci od nastroju,
w jakim si obudzisz.
c.
Masz jakie pomysy, lecz adnych konkretnych planw.
34. Jedziesz pocigiem. Gdy czytasz gazet, do twojego przedziau

wchodzi inny pasaer. Co robisz:
wynik
a.
Ignorujesz go, nie przerywajc czytania.
b.
Rzucasz przelotne spojrzenie, pozdrawiasz go i kontynuujesz lektur.
c.
Prbujesz nawiza rozmow.
99
35. Znajomy prosi ci o zorganizowanie zbirki pienidzy
na szlachetny cel. Co robisz:
wynik
a.
Zgadzasz si z ochot, poniewa uwaasz, e to dobry
pomys.
b.
Grzecznie odmawiasz, poniewa nie znosisz pukania do drzwi
nieznajomych, proszc o pienidze.
c.
Zgadzasz si, poniewa nie moesz mu odmwi.
36. Masz wygosi przemwienie z jakiej okazji.

Co robisz:
wynik
a.
Piszesz wczeniej jego tekst i uczysz si go na pami.
b.
Notujesz punkty, ktre chciaby poruszy.
c.
Improwizujesz, gdy nadchodzi chwila wystpienia.
37. Zostae poproszony o podpisanie umowy kredytowej.

Co robisz:
wynik
a.
Postanawiasz zabra umow do domu i dokadnie j przeczyta
przed podpisaniem.
b.
Podpisujesz j, gdy tylko handlowiec wyjani ci wszystko, co, jak
sdzisz, powiniene wiedzie.
c.
Czytasz umow bardzo uwanie, nawet tekst wydrukowany drobnym
maczkiem, i podpisujesz dokument w sklepie.
38. Spotykasz w autobusie kogo, kogo znasz z widzenia. Ta osoba

nawizuje rozmow. Co robisz:
wynik
a.
Czujesz si niezrcznie, nie wiedzc, o czym rozmawia.
b.
Wypowiadasz kilka grzecznych uwag, nie chcc wyj
na gbura.
c.
Cieszysz si, e spotkae kogo, z kim szybko minie ci czas
podry.

39. Mylisz o spdzeniu wolnego weekendu.
ô wybierasz:
wynik
a.
Imprez z jazd konn w gronie nieznajomych osb.
b.
Weekend z bogatym programem sportowym, spdzony z bliskim
przyjacielem.
c.
Pobyt w nadmorskim domu z partnerem.
40. Jeste na duym przyjciu w biurze.

Co robisz:
wynik
a.
Rozmawiasz z du grup ludzi, okazujc skonno
do dominowania w rozmowie.
b.
Rozmawiasz gwnie z osobami, z ktrymi pracujesz i ktre dobrze
znasz.
c.
Trzymasz si z boku, sporadycznie wtrcajc krtkie uwagi.
41. Zostae zaproszony na wykad o moliwoci ycia w kosmosie,

poczony z dyskusj. Co robisz:
wynik
a.
Przyjmujesz zaproszenie z entuzjazmem.
b.
Idziesz na wykad, bo nie masz niczego lepszego do roboty.
c.
Nie przyjmujesz zaproszenia, zamiast wykadu wybierajc
najbliszy bar.
42. Jeste w towarzystwie kilku przyjaci.

Czy wolisz:
wynik
a.
Prowadzi powan dyskusj na ciekawy temat.
b.
Opowiada dowcipy i artowa.
c.
Rozmawia o codziennych sprawach.
101

43. Pracujesz nad pewnym przedsiwziciem.
Co robisz:
44. wita Boego Narodzenia s tu-tu.
Czy czekasz niecierpliwie na:
45. Brzydka pogoda sprawia, e spdzisz niedzielny poranek
na czytaniu gazet. Czy:
wynik
a.
Zwracasz uwag na szczegy i dwa razy sprawdzasz wszystko,
co napisae.
b.
Koncentrujesz si na gwnych punktach, uznajc szczegy
za niewane.
c.
Piszesz powoli i sprawdzasz tekst, by usun wszystkie
bdy.
wynik
a.
Kilka spokojnych dni, ktre spdzisz z rodzin.
b.
Okazj, aby zobaczy si z przyjacimi.
c.
Moliwo pojawienia si na kilku przyjciach.
wynik
a.
Jeste zadowolony, e cho raz bdziesz mia okazj
poczyta.
b.
Wzdrygasz si na myli, e spdzisz w domu cay ranek.
c.
Przez jaki czas czytasz gazet, a pniej zabierasz si do rnych
prac domowych.
46. Twj partner mwi ci, e najwyszy czas zaprosi przyjaci

i znajomych na przyjcie. Czy:
wynik
a.
Jeste peen entuzjazmu i z niecierpliwoci czynisz do niego
przygotowania.
b.
Jeste podenerwowany na sam myl o przyjciu, lecz czujesz, e
jest to waciwe.
c.
Zamierzasz przekona partnera, e z wyprawieniem przyjcia naley
si jeszcze wstrzyma.
47. Kilku znajomych dzwoni do ciebie z pytaniem, czy mog

zatrzyma si na tydzie w twoim domu. Co robisz:
wynik
a.
Mwisz im, e nie masz do miejsca, poniewa nie znisby tak
dugiego przebywania goci.
b.
Wyraasz zgod, nie chcc zrani ich uczu.
c.
Czekasz niecierpliwie na przyjazd goci, cieszc si na myl o ich
staej obecnoci.
48. Szef informuje ci, e w cigu kilku najbliszych miesicy

bdziesz musia odbywa podre zagraniczne. Czy: wynik
a.
Cieszysz si z moliwoci poznania nowych miejsc
i osb.
b.
Jeste rad, lecz nie podoba ci si, e bdziesz przebywa
z dala od rodziny.
c.
Jest ci niedobrze na sam myl o zmianie codziennej rutyny.
49. Otrzymujesz propozycj pracy wakacyjnej polegajcej na prowadzeniu

programu rozrywkowego w miejscowoci wypoczynkowej.
Co robisz:
wynik
a.
Chtnie korzystasz z okazji, poniewa taka praca moe by dobr
zabaw i dostarczy okazji do poznania mnstwa nowych osb.
b.
Przyjmujesz prac, poniewa nie otrzymae lepszej propozycji.
c.
Odrzucasz ofert, poniewa nie znosisz pracy wymagajcej staego
kontaktu z ludmi.
50. Przyjacika prosi ci, aby wybraa si z ni na pierwsze zajcia

z garncarstwa. Co robisz:
wynik
a.
Idziesz z ni, aby jej pomc.
b.
Mwisz jej, e nie masz na to ochoty, poniewa nigdy wczeniej nie
miaa do czynienia z garncarstwem.
c.
Podoba ci si pomys poznania czego nowego.
103
Wynik testu
1. a: 1, b: 2, c: 3
26. a: 1, b: 2, c: 3
2. a: 3, b: 2, c: 1
27. a: 1, b: 2, c: 3
3. a: 3, b: 1, c: 2
28. a: 3, b: 2, c: 1
4. a: 2, b: 3, c: 1
29. a: 3, b: 2, c: 1
5. a: 3, b: 1, c: 2
30. a: 2, b: 1, c: 3
6. a: 1, b: 2, c: 3
31. a: 2, b: 1, c: 3
7. a: 3, b: 1, c: 2
32. a: 3, b: 1, c: 2
8. a: 1, b: 2, c: 3
33. a: 1, b: 3, c: 2
9. a: 2, b: 1, c: 3
34. a: 1, b: 2, c: 3
10. a: 1, b: 3, c: 2
35. a: 3, b: , c: 2
11. a: 1, b: 2, c: 3
36. a: 1, b: 2, c: 3
12. a: 3, b: 2, c: 1
37. a: 1, b: 3, c: 2
13. a: 3, b: 1, c: 2
38. a: 1, b: 2, c: 3
14. a: 3, b: 1, c: 2
39. a: 3, b: 2, c: 1
15. a: 1, b: 2, c: 3
40. a: 3, b: 2, c: 1
16. a: 1, b: 2, c: 3
41. a: 3, b: 2, c: 1
17. a: 3, b: 2, c: 1
42. a: 1, b: 3, c: 2
18. a: 3, b: 1, c: 2
43. a: 1, b: 3, c: 2
19. a: 3, b: 2, c: 1
44. a: 1, b: 2, c: 3
20. a: 2, b: 3, c: 1
45. a: 1, b: 3, c: 2
21. a: l,b: 3, c: 2
46. a: 3, b: 2, c: 1
22. a: 3, b: 1, c: 2
47. a: 1, b: 2, c: 3
23. a: 3, b: 1, c: 2
48. a: 3, b: 2, c: 1
24. a: 3, b: 1, c: 2
49. a: 3, b: 2, c: 1
104
-.
25. a: 1, b: 2, c: 3
50. a: 2, b: 1, c: 3
? ?:

Powyej 125 punktw
Maksymalny wynik wynosi 150 punktw. Rezultat powyej 125
punktw wskazuje, e jeste zdecydowanym ekstrawertykiem.
Twoim ulubionym zajciem jest rozmowa z innymi osobami. Kie-
dy musisz wykona jakie zadanie samodzielnie, czujesz si sa-
motny i zagubiony. Jeste bardzo odwany w kontaktach z lud-
mi i chtnie podejmujesz ryzyko. Samotny wieczr z ksik
w rku to dla ciebie istne pieko.
100-124 punktw
Jeli otrzymae wynik od 100 do 124 punktw, jeste ekstrawer-
tykiem, lecz nie tak uzalenionym od towarzystwa innych, by
czu si odrzuconym, gdy jeste sam.
75-99 punktw
Wynik w przedziale od 75 do 99 punktw naley uzna za
przecitny. Lubisz towarzystwo, lecz czas spdzony w samotnoci
tak samo sprawia ci przyjemno. Nie jeste zbytnio ostrony
w kontaktach z ludmi, ale nie czujesz przymusu podejmowania
ryzyka lub przebywania w centrum uwagi.
60-74 punktw
Jeli otrzymae od 60 do 74 punktw, jeste introwertykiem,
ktry woli unika spotka towarzyskich. Czujesz si najlepiej,
gdy moesz samodzielnie wykonywa powierzone ci zadania.
Poniej 60 punktw
Jeli otrzymae poniej 60 punktw, jeste czystym introwerty-
kiem, dla ktrego towarzystwo innych osb jest rdem stresu.
Gdyby to byo moliwe, chtnie pracowaby sam. Wolny czas
rwnie najchtniej spdzaby w samotnoci.
105
iii filsilij praciijgsi!
I iektrzy psycholodzy czsto wspominaj o zachowaniu ty-
J pu A. Maj przez to na myli ludzi, ktrzy ciko pracu-
j, okazuj niecierpliwo i zachowuj si w sposb wybu-
chowy. Zjawisko to wystpuje czsto u osb na kierowniczych
stanowiskach. Chocia nie jest wcale pewne, e czowiek o oso-
bowoci typu A bdzie szefem, wydaje si to wielce prawdopodob-
ne, poniewa motywuje samego siebie do dziaania i z tego powo-
du czsto odnosi sukcesy. Jednak posiadanie osobowoci typu
A czy si z cen, ktr trzeba zapaci - takie postpowanie
nierozerwalnie wie si ze stresem. Zachowanie typu A bywao
w przeszoci nazywane profilem choroby wiecowej, poniewa
sdzono, e ludzie, ktrym je przypisywano, s naraeni na
zwikszone ryzyko choroby wiecowej (ostatnio pojawia si su-
gestia, e choroba serca stanowi zagroenie jedynie wwczas, gdy
opisanemu zachowaniu towarzyszy wysoki poziom wrogoci).
Odpowiedz na ponisze pytania, aby okreli miejsce, ktre zaj-
mujesz na skali zachowa typu A.
1. Czy masz skonno do szybkiej jazdy samochodem?
a. Czsto. b. Nigdy. c. Czasami.
2. Czy denerwujesz si na innych kierowcw?
a. Czasami. b. Czsto. c. Nigdy.
punkty
punkty
3. Czy jeste gotw przepycha si okciami, aby by pierwszy?
a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty F
Czy ciko pracujesz?
4. Czy potrafisz cierpliwie czeka na to, czego chcesz?
5. Czy ustawiasz sobie wysoko poprzeczk?
a. Czasami. b. Zawsze. c. Nigdy.
6. Czy tolerujesz gupcw?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Zwykle.
7. Czy zdarza ci si traci cierpliwo, gdy jeste sfrustrowany?
punkty
punkty F
a. Nie.
b. Tak.
c. Czasami.
8. Czy trzaskasz drzwiami?
a. Czsto. b. Czasami. c. Nigdy.
9. Czy potrafisz bez trudu odpocz po cikim dniu pracy?
a. Tak.
b. Nie.
c. Zwykle.
punkty
punkty
punkty
punkty
10. Czy przynosisz do domu zawodowe kopoty?

a. Czsto. b. Czasami. c. Rzadko. punkty f
11. Czy sprawia ci przyjemno pozwolenie, by inni podali
przed tob?
a. Nie. b. Tak. c. By moe. punkty
12. Czy zniecierpliwiony krzyczysz na innych kierowcw?
a. Czasami. b. Nigdy. c. Czsto. punkty
13. Czy wczenie przychodzisz i pno wychodzisz z pracyf
a. Nie. b. Tak. c. Czasami. punkty
14. Czy odnosisz wraenie, e doba jest za krtka, by zrobi wszystko,
co zamierzasz?
a. Czasami. b. Czsto. c. Rzadko. punkty
107
10
Czy ciko pracujesz?
15. Czy w caoci wykorzystujesz roczny urlop?
16. Czy zabiegasz o kierownicze stanowisko?
17. Czy nie moesz si wprost doczeka sukcesu?
a. Czasami. b. Tak. c. Nie.
18. Czy spdzenie czasu z przyjacimi i rodzin sprawia ci
przyjemno?
a. Zwykle. b. Zawsze. c. Rzadko.
19. Czy masz duo osobistych zainteresowa?
a. Tak. b. Nie. c. Kilka.
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
20. Czy uprawiasz (lub uprawiae) sporty, ktre wymagaj agresji?
a. Czsto. b. Czasami. c. Nigdy. punkty
21. Czy powiciby niedzielny poranek na czytanie gazet?
a. Nie. b. Tak. c. By moe. punkty
22. Czy masz wysokie cinienie?
a. Nie wiem. b. Tak.
c. Nie.
23. Czy jeste zniecierpliwiony, gdy inni popeniaj bdy?
a. Czsto.
b. Nigdy.
c. Czasami.
punkty
punkty
24. Czy jeste zadowolony, mogc i do domu po caym
dniu pracy?
a. Tak. b. Nie. c. Nieszczeglnie, punkty
25. Czy lekarz zaleci ci kiedy zwolnienie tempa?
Czy ciko pracujesz?
Wynik testu
1. a: 3,
2. a: 2,
3. a: 1,
4. a: 1,
5. a: 2,
6. a: 3,
7. a: 1,
8. a: 3,
9. a: 1,
10. a: 3,
11. a: 3,
12. a: 2,
13. a: 1,
b: 1, c: 2
b: 3, c: 1
b: 3, c: 2
b: 2, c: 3
b: 3, c: 1
b: 2, c: 1
b: 3, c: 2
b: 2, c: 1
b: 3, c: 2
b: 2, c: 1
b: 1, c: 2
b: 1, c: 3
b: 3, c: 2
14. a: 2, b: 3, c: 1
15. a: 1, b: 2, c: 3
16. a: 3, b: 1, c: 2
17. a: 2, b: 3, c: 1
18. a: 2, b: 1, c: 3
19. a: 1, b: 3, c: 2
20. a: 3, b: 2, c: 1
21. a: 3, b: 1, c: 2
22. a: 2, b: 3, c: 1
23. a: 3, b: 1, c: 2
24. a: 1, b: 3, c: 2
25. a: 3, b: 2, c: 1
a. Wiele razy. b. Raz czy dwa. c. Nigdy.
punkty
Powyej 65 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli uzyskae 65 lub
wicej punktw, jeste klasycznym przykadem osobowoci typu
A - czowiekiem niecierpliwym i agresywnym. Prawdopodobnie
odniose sukces w yciu zawodowym, lecz twoje ycie rodzinne
jest mniej udane z powodu powicenia si bez reszty karierze.
Niecierpliwo naraa ci na wszelkiego rodzaju wypadki samo-
chodowe, a twoje agresywne reakcje mog wywoa podobn
reakcj u innych.
55-64 punktw
Jeli uzyskae od 55 do 64 punktw, twoja osobowo zblia si ^^
do punktu okrelanego mianem osobowoci typu A. Masz powa-
ne problemy z odpreniem si. Czsto si przepracowujesz i nie 109
potrafisz odpocz po skoczonym dniu. Z powodu cigego stre-
su moesz mie problemy ze zdrowiem. Powiniene nauczy si
bardziej swobodnego i zdystansowanego podejcia do ycia.
45-54 punktw
Jeli otrzymae od 45 do 54 punktw, masz zrwnowaon
osobowo. Starcza ci energii, by wsta z ka i zdoby to, co
zaplanowae, a jednoczenie nie dowiadczasz nadmiaru stresu,
ktry wywieraby niekorzystny wpyw na twoje zdrowie. Wiesz, jak
naley dy do celu, lecz jednoczenie potrafisz si wycofa, jeli
wymaga tego rozsdek.
30-44 punktw
Jeli uzyskae od 30 do 44 punktw, jeste czowiekiem zrela-
ksowanym i nasz opis osobowoci typu A uwaasz za nieco
irytujcy. Czy warto a tak si spieszy?
Poniej 30 punktw
Jeli uzyskae poniej 30 punktw, jeste bardzo wyluzowanym
facetem, ktry chtnie pozwala, by inni spieszyli si za niego.
Ambicja nie psuje ci zadowolenia z ycia, korzystasz z okazji, by
cieszy si chwil.
im mmm
liccol Machiavelli by woskim pisarzem doby Renesansu.

IW Ksiciu przedstawia swj pozbawiony odniesienia moral-
Inego pogld na wiat. Okrelenie makiaweliczny weszo do
sownika jako synonim czowieka, ktry stale co knuje, spiskuje,
obmyla intrygi, chce przechytrzy innych i nikomu nie ufa.
Ludzie, ktrzy uzyskuj du liczb punktw w tym kwizie, zwykle
uwaaj si za upartych, bezwzgldnych i realistycznych. Wydaje
im si, e wikszo ludzi jest zbyt naiwna, by y. Chocia ma-
kiawelizm nie jest najbardziej podan cech charakteru, czsto
wystpuje u osb, ktre kombinowaniem zarabiaj na ycie. Na
przykad naiwny i ufny polityk nie utrzyma si zbyt dugo na
stanowisku. Natomiast polityk w typie makiawelicznym moe
doj do wadzy. Sprawd, jakie miejsce zajmujesz na skali intrygi.
1. Czy zawsze zakadasz, e ludzie maj jakie ukryte motywy?
a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty
2. Czy sprawdzasz ludzi, by upewni si, e powiedzieli ci prawd?
3. Czy zgodziby si z opini, e cnota to niewystarczajco silna pokusa?
a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty | |
4. Czy uwaasz, e wikszo ludzi ma swoj cen?
punkty
111
Czy jeste intrygantem?
5. Czy byby dobrym politykiem?
6. Czy wierzysz reklamom?
a. Nigdy. J. Czasami.
c. Nie.
punkty
c. Czsto. punkty F
7. Czy uwaasz statystyk za sposb ukrywania kamstw?
a. Czasami.
b. Czsto.
c. Rzadko.
8. Czy znasz osoby, ktrym mgby cakowicie zaufa?
a. Wiele. b. Prawie nikogo, c. Kilka.
punkty
punkty
9. Czy obserwujc zbirk pienidzy na cele charytatywne, wierzysz,
e zgromadzone rodki zostan waciwie wykorzystane?
a. By moe. b. Nie. c. Tak. punkty
10. Czy atwo ci uwierzy w niewinno czowieka oskaronego
o popenienie przestpstwa?
11. Czy traktujesz znajomych z pracy jak przyjaci, czy konkurentw?
a. Konkurentw. b. Przyjaci. c. Pomidzy. punkty
12. Czy zaufaby sowu ksidza?
_a. By moe. b. Prawdopodobnie, c. Nie.
13. Czy skamaby, aby zdoby to, czego pragniesz?
14. Czy zgadzasz si z pogldem, e cel uwica rodki?
a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie.
punkty f^
| 15. Czy zaufaby sowu polityka?
a. Nigdy. b. Rzadko.
c. Czsto.
punkty
punkty
aunkty

punkty
punkty
punkty
punkty
16. Czy zwizki midzy kobietami i mczyznami traktujesz

niczym pole bitwy?
a. Czasami. b. Zawsze. c. Nigdy.
17. Czy przegldajc artyku w gazecie, szukasz bdw
i niecisoci?
a. Zawsze. b. Nigdy. . c. Czasami.
18. Czy ludzie wykorzystaliby ci, gdyby im na to pozwoli?
a. Nigdy. b. Rzadko. c. Czsto.
19. Czy lepiej oszuka drugiego, zanim on wyprowadzi
w pole ciebie?
20. Czy przeprowadziby korzystn transakcj handlow,
nawet gdyby nie bya do koca uczciwa?
a. Nie. b. Tak. c. By moe. punkty | |
21. Czy jeste przekonany, e wikszo ludzi pomogaby ci,
gdyby mia problemy?
a. Nie. b. Moliwe. c. Tak. punkty | |
22. Czy mgby sprzedawa uywane samochody?
a. By moe. b. Tak. c. Nie. punkty
23. Czy czasami podajesz ludziom ze wyliczenia,
aby wprowadzi ich w bd?
a. Tak. b. Nie. c. By moe. punkty
24. Czy jeste dumny z tego, e potrafisz przechytrzy innych?
a. Czasami. b. Nigdy. c. Czsto. punkty | |
25. Czy cieszysz si opini czowieka raczej inteligentnego/sprytnego
ni uczciwego?
a. Inteligentnego, b. Nie wiem. c. Uczciwego. punkty **n
Wynik testu
1. a: 3, p: 1, c: 2
14. a: 2, b: 3, c: 1
2. a: 1, b: 2, c: 3
15. a: 3, b: 2, c: 1
3. a:2, b: 3, c: 1
16. a: 2, b: 3, c: 1
4. a: 1, b: 2, cL3
17. a: 3, b: 1, c: 2
5. a: 2, b: 3, c: 1
18. a: 1, b: 2, c: 3
6. a: 3, b: 2, c: 1
19. a: 3, b: 1, c: 2
7. a: 2, b: 3, c: 1
20. a: 1, b: 3, c: 2
8. a: 1, b: 3, c: 2
21. a: 3,b: 2, c: 1
9. a: 2, b: 3, c: 1
22. a: 2, b: 3, c: 1
10. a: 1, b: 3, c: 2
23. a: 3, b: 1, c: 2
11. a: 3, b: 1, c: 2
24. a:2,b: 1, c: 3
12. a: 2, b: 1, c: 3
25. a: 3, b: 2, c: 1
13. a: 3, b: 2, c: 1
114
Powyej 65 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli uzyskae 65 lub
wicej punktw, jeste prawdziwym twardzielem. Nie ufasz innym
ludziom i jeste gotowy skama lub znale sposb, aby otrzy-
ma to, czego pragniesz. Nie masz przy tym adnych skrupuw
co do zastosowanych metod. Albo odniesiesz sukces, albo odsie-
dzisz wyrok w wizieniu (albo jedno i drugie).
55-64 punktw
Jeli uzyskae wynik od 55 do 64 punktw, Machiavelli i tak
byby z ciebie dumy. Podziwiaby twj bystry osd bliniego
i niezachwian odporno na wszelkie sentymentalne uczucia
zwizane z motywami, ktrymi kieruj si inni ludzie.
45-54 punktw
Jeli otrzymae od 45 do 54 punktw, jeste wystarczajco
sprytny, aby poradzi sobie w tym trudnym wiecie, masz jednak
pewne skrupuy i nie jeste tak bezwzgldny, jak sdzisz.
35-44 punktw
Uzyskanie wyniku od 35 do 44 punktw wskazuje, e masz raczej
mikki charakter. Waciwie wierzysz w to, e inni ludzie mog
si kierowa dobrymi motywami i niechtnie odnosisz si do za-
stosowania dowolnej metody, by osign upragniony cel.
30-34 punktw
Wynik od 30 do 34 punktw wskazuje, e jeste naprawd mi
osob, lecz ludzie regularnie wykorzystuj twoj wiar w dobro
ludzkiej natury.
Poniej 30 punktw
Jeli otrzymae mniej ni 30 punktw, nie powiniene sam
wychodzi z domu.
115
Clf imms mmlmwfl
I la niektrych ludzi osignicie sukcesu materialnego jest
gwn yciow motywacj. S bez reszty zaangaowani
w nieprzerwan walk, by dotrze na szczyt. Osignicie
tego celu jest dla nich waniejsze od innych spraw, takich jak
dom, rodzina i wolny czas. Inni le si czuj na tak grzskim
gruncie i potrafi poprzesta na mniejszym, byle nie y stale
w stresie. Do ktrej grupy si zaliczasz? Przekonasz si o tym
dziki poniszemu testowi.
I.Czy od pocztku, jeszcze w szkole, wiedziae, jaki rodzaj kariery
wybierzesz?
a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty F
2. Czy zgodziby si z twierdzeniem, e to, co w yciu najlepsze, jest darmo? punkty
a. Tak.
b. Nie wiem.
c. Nie.
3. Czy wane jest dla ciebie wygrywanie?
punkty | |
4. Czy pracujesz wicej, ni musisz?
a. Nie. b. Nie wiem.
c. Tak.
5. Czy potrzebujesz wysokiego wynagrodzenia?
a. Tak. b. By moe. c. Nie.
punkty
punkty
Czy jeste ambitny?
6. Czy ju zaplanowae swj nastpny awans?
7. Czy nadawaby si na kapitana statku?
punkty
punkty | |
8. Czy przyjby nisze wynagrodzenie, gdyby mg spdza
wicej czasu z rodzin?
9. Czy rywalizowaby z przyjacielem o awans, gdyby miao to zagrozi waszym
stosunkom?
a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie. punkty f
10. Czy lubisz wspzawodniczy z ludmi, ktrzy odnieli sukces?
a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak. punkty
11. Czy jeste niezadowolony ze swojego obecnego stanu
posiadania?
12. Czy masz plan rozwijania wasnej kariery?
13. Czy wziby sobie w pracy niezaplanowany dzie wolny?
14. Czy podziwiasz ludzi, ktrzy okazuj si bezlitoni w pogoni
za sukcesem?
punkty | |
punkty
punkty
punkty
15. Czy zgadzasz si z twierdzeniem, e korzeniem wszelkiego za

jest mio do pienidza?
a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty | j
Czy jeste ambitny?
16. Czy sprawiaj ci przyjemno luksusowe przedmioty,
ktre mona kupi?
punkty
17. Kogo bardziej podziwiasz, Madonn czy Mahatm Gandhiego?
a. Madonn. b. Gandhiego. c. Nie wiem. punkty
18. Czy lubisz spdza czas, pracujc w ogrdku?
punkty
19. Czy w wolnych chwilach mylisz o pracy?
a. Czasami. b. Czsto. c. Rzadko. punkty
20. Czy przywizujesz wag do pozycji spoecznej?
punkty
21. Czy przywizujesz wag do tego, by mie duy nowy samochd?
a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak. punkty F
22. Czy mgby odnie sukces w polityce?
23. Czy marzysz o tym, by wycofa si z wycigu szczurw
i robi co mniej stresujcego?
24. Czy ludzie darz ci czciej uczuciem ni szacunkiem?
a. Szacunkiem. b. Uczuciem. c. Nie wiem.
25. Czy zdarza ci si przebywa z ludmi tylko dlatego, e s ci potrzebni? 118
a. Nie.
b. Nie wiem.
c. Tak.
punkty
punkty
punkty
punkty
Czy jeste ambitny?

Wynik testu
1. a: 3, b: 1, c: 2 14. a: 3, b: 1, c: 2
2. a: 1, b: 2, c: 3 15. a: 2, b: 1, c: 3
3. a: 2, b: 3, c: 1 16. a: 1, b: 3, c: 2
4. a: 1, b: 2, c: 3 17. a: 3, b: 1, c: 2
5. a: 3, b: 2, c: 1 18. a: 1, b: 3, c: 2
6. a: 1, b: 3, c: 2 19. a: 2, b: 3, c: 1
7. a: 2, b: 1, c: 3 20. a: 1, b: 3, c: 2
8. a: 1, b: 3, c: 2 21. a: 2, b: 1, c: 3
9. a: 3, b: 2, c: 1 22. a: 3, b: 2, c: 1
10. a: 1, b: 2, c: 3 23. a: 1, b: 2, c: 3
11. a: 2, b: 1, c: 3 24. a: 3, b: 1, c: 2
12. a: 3, b: 2, c: 1 25. a: 1, b: 2, c: 3
13. a: 1, b: 2, c: 3
Powyej 65 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli otrzymae 65 lub
wicej punktw, ambicja odgrywa wan rol w twoim yciu.
Jeste czowiekiem, ktry za wszelk cen musi wygra! By moe
odkrye, e w innych dziedzinach twojego ycia panuje pustka.
Chocia moesz aowa pewnych rzeczy, uwaasz, e twoje ycie
zakoczy si sukcesem.
55-64 punktw
Jeste czowiekiem ambitnym, ktry wikszo swojego czasu
powica karierze zawodowej. Mimo osignitego sukcesu moesz
aowa pewnych spraw, ktrych nie udao ci si doprowadzi do
koca.
Czy jeste ambitny?
45-54 punktw
Jeli osigne od 45 do 54 punktw, jeste czowiekiem zado-
wolonym z przebiegu swojej kariery zawodowej. adn miar nie
mona jednak uzna, e masz na jej punkcie obsesj. Pragniesz
odnie sukces, lecz wiesz, e ycie to co wicej ni cige
pchanie si do przodu.
35-44 punktw
W tym przedziale punktw ambicja ma niewielkie znaczenie.
Rwnie wysoko cenisz inne aspekty ycia i jeste gotw zadowoli
si niszym standardem ycia, jeli tylko bdziesz szczliwy.
30-35 punktw
Trudno ci uzna za czowieka ambitnego. Cenisz swj wolny czas
i przedkadasz pewne rzeczy ponad walk o dobra materialne.
Pozycja, ktr mgby osign, nie jest dla ciebie wana. Nie
rozumiesz ludzi, ktrzy nieprzerwanie o ni zabiegaj.
Poniej 30
Jeli otrzymae mniej ni 30 punktw, prawdopodobnie nie
wiesz, co to ambicja.
tif lislfi iiCicSiif?
czciwo jest jedn z tych cnt, ktrych kady wymaga;
krytykuje si rywali za to, e jej nie maj. Jednak jeli
jestemy naprawd uczciwi, musimy przyzna, e w yciu
istniej szare obszary - obszary, w ktrych wszyscy od czasu do
czasu naginamy nieco zasady i gdzie kady bez reszty uczciwy
dowiadczyby wielkiego blu. Przeprowad poniszy test, by si
przekona, ile byaby warta twoja uczciwo w chwili prby.
1. Zaspae i spnie si na bardzo wane spotkanie subowe.
Wbiegajc bez tchu, zdenerwowany, na sal:
2. Przez cztery kolejne lata zapominasz o urodzinach swojego
najlepszego przyjaciela, ktry jest wraliwym czowiekiem.
Czy w tym szczeglnym dniu:
wynik
a.
Oznajmiasz, e twj pies zosta potrcony przez samochd
i musiae go natychmiast zawie do weterynarza.
b.
Przeklinasz wszystkie budziki i przyznajesz si, e zaspae.
<
c.
Zrzucasz win na okropne korki w miecie.
wynik
a.
Dzwonisz do niego i gorco przepraszasz, a nastpnie wysyasz
poczt kuriersk due pudeko czekoladek, by naprawi sytuacj.
b.
Blefujesz, dzwonic do niego z yczeniami i pytajc, czy podobaa
mu si karta i prezent, ktre wysae mu rzekomo trzy dni temu.
c.
Wybiegasz z domu, by kupi kart z yczeniami, wysyasz j, a na-
stpnie otwarcie przyznajesz, e o jego urodzinach przypomniae
sobie dopiero wczoraj, gdy karta powinna ju bya do niego dotrze.
121
Czy jeste uczciwy?
3. Zamierzasz podj pienidze z bankomatu, gdy nagle zauwaasz,
e w rodku pozostaa karta poprzedniego klienta.
Co robisz:
wynik
a.
Z czystej ciekawoci sprawdzasz stan jego konta, opierasz si
jednak pokusie, wyjmujesz kart i przekazujesz j bankowi.
b.
Szybko wyjmujesz kart i nerwowo rozgldasz si dookoa, by
sprawdzi, czy nie ma w pobliu jej waciciela.
c.
Ogldasz si za siebie, by sprawdzi, czy jeste sam, podejmujesz
gotwk, a nastpnie wrzucasz kart do skrytki banku.
??
4. Rano, wchodzc do kuchni, zastajesz domownikw rozmawiajcych
podniesionym gosem. Spieraj si o to, kto poprzedniego wieczoru
zostawi otwart zamraark, powodujc rozmroenie caej
jej zawartoci. Przypominasz sobie, e to ty jeste winowajc.
Czy:
wynik
a.
Chwytasz misk patkw niadaniowych, twierdzc, e ju jeste
spniony i nie moesz teraz na ten temat rozmawia.
b.
Zdecydowanie zaprzeczasz, e miae z tym cokolwiek wsplnego,
wyjaniajc, i wczoraj wieczorem jade na. miecie.
c.
Przepraszasz za swj bd i proponujesz wyrwnanie strat
wszystkim, ktrzy je ponieli.
5. Podczas zakupw dostrzegasz pod stopami wypchany portfel.

Czy:
wynik
12
a.
Podnosisz go ukradkiem, wyjmujesz plik banknotw i kuszc kart
kredytow, a nastpnie nieznacznym ruchem upuszczasz na podog.
b.
Odnosisz portfel na najbliszy posterunek policji, nawet nie badajc
jego zawartoci.
c.
Sprawdzasz dane waciciela, a nastpnie dzwonisz do niego
i pytasz, czy wyznaczy nagrod dla uczciwego znalazcy.
p
Czy jeste uczciwy?
6. Twoja siostra demonstruje swj najnowszy markowy strj.
Niestety spdnica jest za krtka, gra zbyt obcisa, a kolor
zupenie nie pasuje do jej wosw. Zapytany o opini:
wynik
a.
Mamroczesz co pod nosem, aby jej nie obrazi. adnie wygldasz.
Czy mwiem ci ju, e sukienka, ktr miaa wczoraj na sobie, jest
po prostu fantastyczna.
b.
Mwisz, e nowy strj nie podkrela naleycie jej urody, i nie
ulegasz pokusie, by zapyta, czy nie woya go tylko z powodu
zakadu z koleank.
c.
Bekoczesz co niewyranie, pniej dodajesz, e sukienka jest
dziwna i szybko wychodzisz z pokoju.
7. Twj partner spdzi cay dzie w kuchni, przygotowujc posiek

specjalnie dla ciebie. Niestety nie znosisz jego podstawowego
skadnika i cae danie ma, twoim zdaniem, okropny smak.
Zapytany, jak ci smakuje przygotowana potrawa:
wynik
a.
Wyjaniasz, e masz uczulenie na rzep, i grzecznie pytasz, czy
twj partner nie miaby nic przeciwko temu, gdyby zjad co innego.
b.
Poykasz podan porcj tak szybko, jak to moliwe, potakujc gow
na znak, e bardzo ci smakuje.
c.
Bawisz si jedzeniem i oznajmiasz, e szef zabra ci na olbrzymi
lunch. Nie moge odrzuci zaproszenia, lecz teraz nie moesz
cieszy si posikiem tak, jak na to zasuguje.
8. Podczas remontu murarze stale wchodz do twojego domu i wychodz

z niego. Poprosie wyranie, by przykryli wykadzin w przedpokoju, aby jej
nie zniszczy. W rzeczywistoci wykadzina powinna zosta wymieniona i jest
ubezpieczona od zniszcze spowodowanych remontem. Zastanawiajc
si nad zoeniem podania o zwrot pienidzy za jej wymian:
wynik
a.
Wspominasz mimochodem o przykryciu podogi, aby w razie
zniszczenia wykadziny twoja proba bya dobrze uzasadniona.
b.
Uznajesz cay ten pomys za oszustwo i zaczynasz oszczdza
na now wykadzin.
c.
Zdejmujesz wykadzin, wynosisz na zewntrz domu, gdzie niszczeje
z innymi rupieciami, a nastpnie skadasz podanie o odszkodowanie
- przecie regularnie pacie skadki ubezpieczeniowe.
123
Czy jeste uczciwy?
9. Caonocne przyjcie, w ktrym bierzesz udzia, koczy si katastrof.
Przypadkowo zostawiasz na stole zapalon zapak, co wprawdzie nie
wyrzdza wielkiego spustoszenia, lecz wywouje szkody w domu
twoich gospodarzy. Podczas analizowania przyczyn poaru: wynik
a.
Siedzisz cicho jak mysz pod miot, majc wiadomo, e twj
przyjaciel jest ubezpieczony i nikt nie zosta ranny.
b.
Nazywasz po imieniu nieostronych osobnikw, ktrzy s
zagroeniem dla domu i bezpieczestwa goci.
c.
Nastpnego dnia dzwonisz do gospodarza przyjcia, przyznajesz si
do winy i przepraszasz.
10. Koleanka z pracy przekazuje ci od dawna zapowiadany rkopis

swojej powieci. Ciekawa twojej opinii dzwoni po tygodniu, aby
usysze sowa aprobaty. Niestety intryga powieci jest atwa
do przewidzenia, a dialogi sabo napisane. Co robisz?
wynik
a.
Mwisz, e jeste oczarowany jej powieci i e powinna wysa
rkopis do kilku duych wydawnictw.
b.
Mwisz, e powicia swojej powieci wiele godzin pracy, delikatnie
sugerujc potrzeb wprowadzenia kilku poprawek i redakcj tekstu.
c.
Owiadczasz, e wolisz science-fiction i nie czujesz si kompetentny
do wydania opinii na temat jej ksiki.
11. W miar zbliania si daty wanego egzaminu zaczynasz traci pewno

siebie. Czekajc na powrt profesora, dostrzegasz na jego biurku
utajnione pytania egzaminacyjne. Co robisz:
wynik
a.
Nie ulegasz pokusie, przecie tylko by si zbani.
b.
Wkadasz test do torby, wykonujesz kserokopi i odkadasz orygina
na biurko tak, by nikt nie widzia.
:
c.
Rzucasz okiem na pytania, by uzyska oglny wyobraenie na
temat egzaminu, i szybko odkadasz kartki na biurko, aby zmniejszy
poczucie winy.
Czy jeste uczciwy?

12. Gdy wychodzisz ze sklepu, syszysz gony alarm.
Czy:
wynik
a.
System zadziaa wadliwie - czsto wcza si bez adnego
powodu.
b.
Przypadkowo zapomniae zapaci za ksik i wychodzie z ni
ze sklepu
c.
Zabrako ci gotwki, lecz nie moge si oprze pokusie wrzucenia
ksiki do torby - przecie duy supermarket nie ucierpi z powodu
straty jednej ksiki.
13. Masz problemy z wyjazdem z parkingu. Cofajc, uderzasz

w nowiutekie sportowe auto zaparkowane z tyu. Na szczcie
nikt nie zauway stuczki, chocia zderzak sportowego samochodu
zosta mocno wgnieciony, a jego naprawa bdzie bardzo kosztowna.
Co robisz:
wynik
a.
Zostawiasz kartk z informacj: Ludzie, ktrzy mnie obserwuj,
sdz, e zapisuj swoje nazwisko i adres. Oczywicie ani mi to
w gowie!.
b.
Za wycieraczk przedniej szyby zostawiasz kartk z przeprosinami
oraz informacj, jak mona si z tob skontaktowa, by uzyska
zwrot kosztw naprawy.
c.
Krcisz si przez chwil przy samochodzie, wypatrujc waciciela
samochodu. Po chwili odjedasz, dochodzc do wniosku, e
szkoda okazaa si niewielka.
14. W skutek pomyki dwukrotnie przesano miesiczne wynagrodzenie

na twoje konto. Co robisz:
wynik
a.
Natychmiast kontaktujesz si z bankiem i pracodawc, aby zwrci
nadpat.
b.
Biegniesz do sklepu, gdzie ulegasz szaowi zakupw. Spieszysz si,
by zdy je wyda, zanim poprosz ci o zwrot nadpaty.
c.
Nie wspominasz ani sowem o nadpacie, lecz nie ruszasz pienidzy
na wypadek, gdyby kto zauway pomyk i poprosi o ich zwrot.
125
Czy jeste uczciwy?
Czy jeste uczciwy?
15. Po miesicach oszczdzania biegniesz do sklepu, aby kupi
wymarzon wie stereo. Roztargniony sprzedawca popenia bd
i wypisuje rachunek na znacznie nisz kwot. Co robisz:
wynik
a.
Szybko pacisz i wychodzisz ze sklepu, zadowolony
z nieoczekiwanego zysku.
b.
Powtarzasz na gtos kwot widniejc na rachunku.
Gdy sprzedawca w dalszym cigu nie dostrzega swojego bdu,
bez wyjanie pacisz dan kwot.
c.
Pouczasz sprzedawc o waciwej cenie sprztu,
ktry chcesz kupi, i pacisz zadowolony ze swoich zasad
moralnych.
16. Nadszed sobotni wieczr. Wkadasz eleganckie ubranie, aby wej

na zamknite przyjcie, na ktre nie zostae oficjalnie zaproszony.
Lekko podenerwowany, stajesz przy wejciu i prbujesz si dosta
do rodka. Nagle pojawia si wany go, wita si z tob wylewnie
i omykowo bierze za inn wan osob. Co robisz:
wynik
a.
Dostosowujesz si do niespodziewanej sytuacji i na jeden wieczr
przyjmujesz obc tosamo.
b.
Informujesz, e omykowo wzito ci za inn osob, lecz
kontynuujesz rozmow, by dosta si do rodka.
c.
Na krtk chwil przyjmujesz now tosamo, po czym porzucasz
nowego znajomego, by ponownie sta si sob.
17. Pewnego ranka podbiega do ciebie kolega z pracy, aby podzikowa

za rozwizanie kryzysowej sytuacji. Wiesz, e nie miae z tym
nic wsplnego, znasz przecie osob, ktra tego dokonaa.
Co robisz:
wynik
a.
Przyjmujesz pochwa i obiecujesz, e poprosisz go kiedy
o odwzajemnienie przysugi.
b.
Zmieniasz szybko temat bez adnego wyjanienia - moe ktrego
dnia bdziesz potrzebowa jego pomocy.
c.
Przyznajesz si, e to nie bye ty i wskazujesz osob, ktra
wykonaa dobry uczynek.
18. Zgadzasz si przyj dodatkow prac, aby podreperowa domowy

budet. Praca nie jest nadzorowana, a twj pracodawca wyraa zgod,
by wypaci wynagrodzenie na podstawie liczby przepracowanych godzin.
Nadchodzi pora zgoszenia liczby przepracowanych godzin.
Co robisz:
wynik
a.
Deklarujesz liczb rzeczywicie przepracowanych godzin.
b.
Szczodrze zaokrglasz ich liczb - inni zawyyliby j znacznie
bardziej.
c.
Dodajesz troch godzin, rozumiejc, e praca miaa pilny charakter,
zasuguje zatem na wysz stawk.
19. Po zakoczeniu wspaniaego balu odkrywasz, e w szatni

nie ma twojego, budzcego oglny podziw, modnego paszcza.
Co robisz:
wynik
a.
Chwytasz podobny paszcz i pokazujesz go jednemu z organiza-
torw, majc nadziej, e jego waciciel przez pomyk wzi twj
i jeli prawdziwy si nie odnajdzie, bdziesz go mg zatrzyma.
b.
Bacznie przeczesujesz szatni i przypadkowo wybierasz
lepszy od wasnego, by zrekompensowa sobie poniesion
strat.
c.
Tumaczysz organizatorom swoje nieszczcie i dzwonisz
z zapytaniem, czy kto nie zwrci twojego paszcza - przecie nie
ma sensu, by kto jeszcze straci okrycie.
20. Czy uwaasz, e nakamanie mamie jest:

wynik
a.
Do przyjcia, pod warunkiem e byoby to drobne, biae kamstwo,
a prawda przyniosa wicej zego ni dobrego.
b.
Cakiem naturalne - rzadko mwisz jej prawd, bo zwykle koczy
si to kopotami.
c.
Nie do pomylenia - twoje stosunki z mam opieraj si na
szczeroci. Poza tym mama i tak zawsze zna prawd.
Czy jeste uczciwy?

21. Czy uwaasz, e okamanie szefa jest:
wynik
a.
Niewygodne, lecz czasami niezbdne do uniknicia
bezrobocia.
b.
Nie do pomylenia, tak jak okamanie matki. Starasz si unika
wszelkich sytuacji sprzyjajcych kamstwu.
c.
W porzdku. Nie masz problemu z manipulowaniem prawd dla
wasnej korzyci, nawet jeli to rzuca cie na kogo innego.
22. Ktre z poniszych stwierdze najlepiej opisuje, kiedy ostatnio

skamae (bez wzgldu na charakter kamstwa)? wynik
a.
Nie pamitam kiedy - rzadko kami.
b.
Wczoraj, lecz kamstwo miao form nieszczerego
komplementu.
c.
Godzin temu. Musiaem si w jaki sposb pozby natrtnego
kolegi z pracy.
23. Formularz twojego wymarzonego miejsca pracy zawiera

szczegowe pytania o dowiadczenia i zdolnoci, ktrych nie masz.
Co robisz:
wynik
a.
Wymylasz dane na poczekaniu - co to za problem.
b.
Opiewasz inne swoje przymioty, aby sprosta wymaganiom
pracodawcy.
c.
Wyrzucasz formularz do kosza - na pewno nie jeste waciw
osob.
24. Partner znajduje w kieszeni twojej marynarki kartk z wyrazami

gorcych uczu od osoby, ktrej nie zna. Podczas konfrontacji: wynik
a.
Wyjaniasz prost, cakiem niewinn prawd - nigdy nie mylae
o romansie.
b.
Opowiadasz zawi histori, aby ukry prawd o swoim
niestosowanym zachowaniu.
c.
Toniesz w zach, proszc o przebaczenie niewiernoci.
Czy jeste uczciwy?

25. Ku swemu przeraeniu przypadkowo strcasz szklank z pki.
Ta spada na komputer i niszczy bezpowrotnie jednostk centraln.
Komputer ma gwarancj jedynie na ukryte wady wewntrzne, nie
obejmujc wypadkw przy jego uytkowaniu. Co robisz: wynik
a.
Tumaczysz sytuacj pechem i zaczynasz zbiera pienidze
na napraw.
b.
Kontaktujesz si z firm komputerow, mwisz, e sprzt przesta
dziaa, i dasz rekompensaty.
c.
Prosisz o pomoc eksperta (jeli sam nie potrafisz tego zrobi), by
tak zakamuflowa uszkodzenie, aby wygldao jak wada fabryczna.
Wtedy bdziesz mg poprosi o nowy egzemplarz.
Wynik testu
1. a: 1, b: 3, c: 2
14. a: 3, b: 1, c: 2
2. a: 3, b: 1, c: 2
15. a: 1, b: 2, c: 3
3. a: 2, b: 3, c: 1
16. a: 1, b: 3, c: 2
4. a: 2, b: 1, c: 3
17. a: 1, b: 2, c: 3
5. a: 1, b: 3, c: 2
18. a: 3, b: 1, c: 2
6. a: 1, b: 3, c: 2
19. a: 2, b: 1, c: 3
7. a: 3, b: 1, c: 2
20. a: 2, b: 1, c: 3
8. a: 2, b: 3, c: 1
21. a: 2, b: 3, c: 1
9. a: 2, b: 1, c: 3
22. a: 3, b: 2, c: 1
10. a: 1, b: 3, c: 2
23. a: 1, b: 2, c: 3
11. a: 3, b: 1, c: 2
24. a: 3, b: 1, c: 2
12. a: 3, b: 2, c: 1
25. a: 3, b: 2, c: 1
13. a: 1, b: 3, c: 2
129
Czy jeste uczciwy?
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli uzyskae wynik
powyej 65 punktw, twoja pozycja sumiennego, uczciwego oby-
watela jest niezachwiana. Wynik od 45 do 65 punktw oznacza,
e moesz czasami nagina prawd, jeli nikt na tym nie ucierpi.
Osignicie 30 punktw wskazuje, e twoje zasady moralne s
mocno rozchwiane. Niszy wynik oznacza, e naley wspczu
kademu, kto zaufa twojemu sowu w jakiejkolwiek sprawie.
Twoje uzalenienie od kamstwa jest tak wielkie, e sowo prawdy
wychodzce z twoich ust jest zjawiskiem rwnie rzadkim jak
pojawienie si komety Halleya.
130
Czy jiistis ii|rtrra!|f
o robisz, gdy w twoim yciu pojawiaj si kopoty? Czy
mimo trudnoci zakasujesz rkawy i wykonujesz powierzo-
ne zadania, czy te idziesz na kaw, zostawiajc innym
rozwizanie trudnych spraw? Innymi sowy, czy jeste wytrway
i nieustpliwy? Odpowiedzi dostarczy ci kolejny test.
1. Pracujesz w tej samej firmie od piciu lat, lecz nie awansujesz.
Inni dostaj lepsze stanowiska od ciebie. Co robisz:
2. Kupujesz produkt, ktry okazuje si wadliwy.
Odnosisz go do sklepu, lecz sprzedawca okazuje obojtno.
Co robisz:
wynik
a.
Rezygnujesz i szukasz nowej pracy.
b.
Pracujesz jeszcze uporczywiej, by zyska uznanie.
c.
Idziesz do szefa, skarc si na niesprawiedliwe traktowanie.
wynik
a.
Urzdzasz mu istne pieko, dopki nie otrzymasz pozytywnej
odpowiedzi.
b.
Idziesz do domu i krelisz pismo do kierownika sklepu, szczegowo
opisujce powody swojego niezadowolenia.
c.
Rezygnujesz ze skadania reklamacji - i tak niczego nie
osigniesz.
131
Czy jeste wytrway?
3. Zachorowae podczas wyprawy do dalekiego kraju.
Co robisz:
wynik
a.
Nawizujesz kontakt radiowy z ojczyzn i prosisz o samolot, ktry
zabierze ci do domu.
b.
Zaciskasz zby i mimo wszystko idziesz dalej.
c.
Zarzdzasz odpoczynek, by wrci do zdrowia, pniej kontynuujesz
podr.
4. Z planu urbanistycznego zabudowy wynika, e twj dom ma

zosta rozebrany. Wszyscy ssiedzi ju odebrali rekompensaty
i wyprowadzili si. Co robisz:
wynik
a.
Mieszkasz, dopki wadze lokalne nie usun ci si.
b.
Odbierasz najwysze moliwe odszkodowanie i wyprowadzasz
si.
c.
Wyprowadzasz si pod wpywem naciskw, po sprawieniu kopotu
miastu.
5. Kupujesz stary dom, ktry wymaga kapitalnego remontu. Co robisz:

a.
Przez kilka miesicy pracujesz sam, pniej tracisz
entuzjazm.
b.
Doprowadzasz do koca prace remontowe, chocia wymaga to wielu
miesicy cikiej pracy.
c.
Wykonujesz jedynie podstawowe prace.
6. Po podjciu nowej pracy odkrywasz, e twj poprzednik zostawi po sobie

ogromny baagan. Co robisz:
wynik
132
a.
Idziesz ze skarg do szefa, wskazujc na odziedziczone
problemy.
b.
Prbujesz uporzdkowa baagan, lecz tumaczysz wszystkim, e
to nie jest twoja wina.
c.
Pracujesz wytrwale, a wszystko jest w jak najlepszym porzdku.
7. Uczysz si sztuki prowadzenia samochodu, jednak mimo wielu

godzin cikiej pracy nadal nie potrafisz zaparkowa pojazdu tyem.
Co robisz:
wynik
a.
Prbujesz wytrwale a do skutku.
b.
Na dzie przed egzaminem prbujesz wykona wszystko na czas.
c.
Robisz sobie przerw na kaw i prbujesz ponownie.
8. Twoje badania naukowe, owoc caego ycia, s powanie

zagroone przez wyniki bada innego naukowca. Co robisz:
wynik
a.
Akceptujesz nowe wyniki tak uprzejmie, jak to moliwe.
b.
Odrzucasz z miejsca nowe wyniki i kontynuujesz wasne
badania.
c.
Analizujesz nowe wyniki, aby przekona si, czy stwarzaj podstawy
do przyjcia nowego sposobu podejcia.
9. Kochasz kogo bez wzajemnoci.

Co robisz:
10. Przez lata prbujesz bezskutecznie pobi rekord w biegu
na sto metrw.
wynik
a.
Nie tracisz nadziei - nie mgby pokocha nikogo innego.
b.
Przestajesz darzy t osob uczuciem - na pewno pojawi si kto
nowy.
c.
W dalszym cigu prbujesz, lecz masz oczy otwarte, wypatrujc
kogo nowego, bardziej otwartego.
wynik
a.
Postanawiasz zmieni dyscyplin na mniej wymagajc.
b.
Ciko pracujesz, podejmujc jeszcze jedn prb.
c.
Przyrzekasz sobie wiczy tak dugo, a zdobdziesz to,
co zaplanowae.
133
11. Jeste w bardzo podeszym wieku i krewni chc, aby
przeprowadzi si do domu spokojnej staroci.
wynik
a.
Przyjmujesz ich propozycj jako najlepsze rozwizanie.
b.
Postanawiasz zosta we wasnym domu, nawet jeli ma to oznacza
mier.
c.
Akceptujesz kompromis, wprowadzajc si do domu dla osb
wymagajcych czciowej opieki.
12. Jeste dowdc wojskowym, ktry od kilku dni bezskutecznie

usiuje zdoby pozycje wroga, ponoszc znaczne straty w ludziach.
Co robisz:
wynik
a.
Wycofujesz si i obmylasz inny manewr.
b.
Kontynuujesz atak mimo kolejnych strat w ludziach.
c.
Dzwonisz do dowdztwa z prob o nowe rozkazy.
13. (
f
jhocia grasz namitnie w szachy, w twoim klubie jest gracz, ktrego nie
wtrafisz pokona. Co robisz:
wynik
a.
Akceptujesz fakt, e nigdy nie bdziesz tak dobry jak on.
b.
Analizujesz strategie szachowe i wiczysz tak dugo, a zdoasz
pokona przeciwnika.
c.
wiczysz w dalszym cigu, brak ci jednak wiary, e zdoasz
wygra.
14. Podje trzy nieudane prby zdania pewnego egzaminu.

Co robisz:
wynik
a.
Decydujesz si sprbowa jeszcze jeden, ostatni, raz.
b.
Prbujesz w dalszym cigu - uda si lub nie.
134
c.
Rezygnujesz i prbujesz czego nowego.
Czy jeste wytrway?

15. Prbujesz uczy dziecko jzyka obcego, lecz pociecha nie wykazuje
najmniejszego zainteresowania. Kada lekcja zamienia si na bitw.
Co robisz:
wynik
a.
Nalegasz na dalsz nauk - ktrego dnia dzieciak bdzie ci za to
wdziczny.
b.
Czekasz, a dziecko podronie i samo bdzie chciao si uczy.
c.
Dajesz sobie spokj - dziecko na pewno nie wyronie na lingwist.
16. Postanawiasz kupi co na wyprzeday, lecz okazuje si, e do

sklepu przybyy tumy ludzi gotowych walczy o najlepsze rzeczy.
Co robisz:
wynik
a.
Rezygnujesz z zakupw i idziesz do kina.
b.
Prbujesz przedrze ci przez cib bez wzgldu na czas.
c.
Zadowalasz si drobnymi rzeczami, do ktrych nie toczy si a tylu
ludzi.
17. Dowiadujesz si, ze jeste chory na nieuleczaln chorob.

wynik
a.
Kwestionujesz postawion diagnoz - przecie wiadomo, e lekarze
czsto si myl.
b.
Porzdkujesz swoje sprawy i egnasz z najbliszymi.
c.
Masz nadziej, e twoje zdrowie si poprawi, lecz przygotowujesz
si na najgorsze.
18. Ktre z poniszych zda najlepiej do ciebie pasuje:

wynik
a.
Wykona robot lub umrze.
b.
Wybra lini najmniejszego oporu.
c.
Pracowa z caych si tak dugo, jak si da.
135
Czy jeste wytrway?
19. Czy sdzisz, e ten, kto uciek z pola walki, bdzie walczy
nastpnego dnia?
wynik
I a. Nie.
b. Moliwe.
c. Tak.
20. Czy wierzysz w to, e z biurokracj nie wygrasz?

wynik
a. Nie.
b. Moliwe.
c. Tak.
21. Czy sdzisz, e czasami lepiej zrezygnowa, ni znosi

wielkie cierpienie?
wynik
a. Tak.
b. Moliwe.
c. Nie.
22. Czy uwaasz, e naley ukoczy wycig, nawet jeli nie ma

si szansy na wygranie?
wynik
a. Nie.
b. Moliwe.
c. Tak.
23. Jak daleko posunby si w obronie zasad?
wynik
a.
Do punktu, w ktrym staoby si to niewygodne.
b.
Do samej mierci.
c.
Dopki mgbym znie napicie.
24. Czy uwaasz, e wytrwao jest godn podziwu cnot?

wynik
a. Oczywicie.
b. Tak.
c. Nie.
25. Czy gotw byby rozway pobiegnicie w maratonie (zakadajc,

e byby do tego zdolny fizycznie)?
wynik
136 _
a. Nigdy.
b. To byoby
zabawne.
c. Mgbym.
Czy jeste wytrway?

Wynik testu
1. a: 1, b: 3, c: 2
2. a: 3, b: 2, c: 1
3. a: 1, b: 3, c: 2
4. a: 3, b: 1, c: 2
5. a: 2, b: 3, c: 1
6. a: 1, b: 2, c: 3
7. a: 3, b: 1, c: 2
8. a: 1, b: 3, c: 2
9. a: 3, b: 1, c: 2
10. a: 1, b: 2, c: 3
11. a: 1, b: 3, c: 2
12. a: 1, b: 3, c: 2
13. a: 1, b: 3, c: 2
14. a: 2, b: 3, c: 1
15. a: 3, b: 2, c: 1
16. a: 1, b: 3, c: 2
17. a: 3, b: 1, c: 2
18. a: 3, b: 1, c: 2
19. a: 3, b: 2, c: 1
20. a: 3, b: 2, c: 1
21. a: 1, b: 2, c: 3
22. a: 1, b: 3, c: 2
23. a: 1, b: 3, c: 2
24. a: 3, b: 2, c: 1
25. a: 1, b: 3, c: 2
Powyej 65 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli zdobye powyej
65 punktw, jeste czowiekiem naprawd wytrwaym, stokro
bardziej nieustpliwym od przecitnego miczaka. W pewnym
sensie taka postawa zasuguje na pochwa, lecz ludzie mog
odczytywa twoj niezlomno jako poz.
55-64 punktw
Jeli twj wynik mieci si w przedziale od 55 do 64 punktw, zali-
czasz si rwnie do ludzi wytrwaych i z pewnoci nie jeste kim,
kto si poddaje bez walki. Dobrze jednak znasz wasne ograniczenia.
45-54 punktw
Jeli otrzymae od 45 do 54 punktw, nie jeste ustpliwy, lecz
nie staniesz do walki bez wyranej przyczyny.
137
Czy jeste wytrway?
35-44 punktw
Wynik w przedziale od 35 do 44 wskazuje na brak wytrwaoci.
Jeste osobnikiem, ktry lubi, jeli to moliwe, prowadzi atwe
ycie.
Poniej 35 punktw
Wynik poniej 35 punktw wskazuje na brak staej motywacji.
Jeste osob, ktra lubi zdobywa wszystko bez przeszkd, a gdy
jest to niemoliwe, szybko si poddaje.
138
jtsiis
ioniszy test mierzy jednoczenie si fizyczn i moraln.
W kadej z opisanych sytuacji masz do wyboru jedn
z trzech moliwoci dziaania. Zapisz dokonane wybory
i porwnaj z kocowym wynikiem testu.
1. Widzisz dziecko tonce w basenie. Nie pywasz zbyt dobrze,
lecz sytuacja jest powana. Co robisz:
wynik
a.
Mimo wszystko wskakujesz do basenu i masz nadziej, e sobie
poradzisz.
V
b.
Biegniesz po ratownika, nawet jeli na jego pomoc moe by ju za
pno.
c.
Prbujesz rzuci dziecku lin.
2. Odbywajc spacer na wsi, przechodzisz obok gospodarstwa,

ktrego broni grone psy. Ku twojemu przeraeniu bestiom
udaje si wydosta za ogrodzenie. Teraz biegn szybko
w twoim kierunku, szczekajc i ujadajc.
Co robisz:
wynik
a.
Krzykiem wydajesz komend: siad.
b.
Zamierasz w bezruchu.
l
c.
Biegniesz, ile si w nogach.
139
Czy jeste odwany?
3. Przystpowae niedawno do wanych egzaminw. Niestety,
nie masz pewnoci, e je zdae. W skrytce pocztowej znajdujesz
list z zawiadomieniem o wynikach. Co robisz:
wynik
a.
Natychmiast go otwierasz, spodziewajc si najgorszego.
b.
Prosisz kogo o otworzenie listu i odczytanie wynikw.
c.
Odkadasz przeczytanie listu na pniej.
4. Jeste wiadkiem zuchwaej napaci z uyciem broni.

Co robisz:
wynik
a.
Biegniesz, aby wezwa policj.
b.
Prbujesz powstrzyma napastnikw.
c.
Chowasz si w najbliszym sklepie, czekajc, a niebezpieczestwo
minie.
5. Jadc samochodem, dostrzegasz ciarwk sunc zygzakiem.

Kierowca jest chory lub pijany. Co robisz:
wynik
a.
Zatrzymujesz si i wzywasz policj.
b.
Dajesz znaki wiatami i prbujesz zatrzyma tamten pojazd.
c.
Trzymasz si z daleka od niebezpieczestwa.
6. Teciowa cay czas wtrca si w sprawy waszego maestwa.

Duej ju tego nie zniesiesz. Kobieta jest znana z paskudnego,
budzcego lk charakteru. Co robisz:
wynik
140
a.
Prbujesz taktownie wyjani, e jej zachowanie jest rdem
problemw.
b.
Postanawiasz odby z ni powan rozmow, wylewajc ca zo
i frustracj nagromadzon w cigu ostatnich dziesiciu lat.
c.
Starasz si zrozumie zaistnia sytuacj i dla rozadowania emocji
idziesz na dwr rba drewno.
7. Idziesz z dziemi na pywalni. Rodzice innych pociech nurkuj.

Twoje dzieci zachcaj, aby si do nich przyczy. Nigdy
wczeniej nie nurkowae. Co robisz:
wynik
a.
Wyjaniasz, e nie czujesz si do pewnie, by nurkowa.
b.
Zamykasz oczy i skaczesz z pomostu do nurkowania.
c.
Wymawiasz si zym samopoczuciem.
8. Wsplnie z partnerem jedziesz na kongres do Tokio. Nie znasz

ani sowa po japosku i nigdy nie bye w tym miecie. Gdy twj
partner jest zajty sprawami subowymi:
wynik
a.
Siedzisz w hotelu i prbujesz si bawi tak dobrze, jak potrafisz.
b.
Jedziesz na wycieczk po miecie z przewodnikiem.
c.
Wybierasz si do miasta na wasn rk.
9. Bierzesz udzia w przedstawieniu teatru amatorskiego. Pewnego dnia

okazuje si, e aktor grajcy gwn rol zachorowa. Ku przeraeniu
caego zespou nie ma rwnie dubiera! Znasz rol na pami,
chocia nie wiczye jej na prbach, poniewa grasz w tym
zespole od niedawna i dano ci niewielk rol. Co robisz:
wynik
a.
Siedzisz cicho, czekajc na wynik poszukiwa osoby zdolnej
wystpi w roli chorej gwiazdy.
b.
Pewnym gosem oznajmiasz, e uratujesz przedstawienie.
c.
Mimochodem wspominasz, e znasz t rol, majc nadziej, e
zaczn ci baga, aby sprbowa.
10. Chorobliwie boisz si pajkw. Gdy jeste sam w domu,

spostrzegasz jednego na cianie. Co robisz:
wynik
a.
Zabijasz drania czym duym.
b.
Opanowujesz strach, wkadasz pajka do soika i wynosisz na dwr.
c.
Wybiegasz z domu i nie chcesz do niego wrci, dopki kto inny
nie zapie pajka.
141
Czy jeste odwany?
11. Podczas szkolnego zebrania dla rodzicw syszysz, jak kto obmawia
twoj znajom, mwic, e jest zym rodzicem. Co robisz: wynik
a.
Stajesz otwarcie, wobec wszystkich rodzicw, w obronie
przyjaciki.
b.
Nie mwisz ani sowa.
c.
Nie reagujesz na pomwienia, lecz widzc koleank, wspominasz
jej o tym, co zaszo w szkole.
12. Twoje dziecko chorobliwie boi si dentysty. Doskonale je rozumiesz.

Dziecko musi jednak odwiedzi dentyst. Co robisz: wynik
a.
Towarzyszysz dziecku, pocieszajc je podczas zabiegu.
b.
Aby zachci pociech, sam idziesz na wizyt, pozwalajc mu
obserwowa jej przebieg.
c.
Wpychasz dziecko do gabinetu i wychodzisz, majc nadziej,
e wszystko dobrze si skoczy.
13. Razem z kolegami z biura idziesz do lunaparku. Koledzy postanawiaj

odby szalecz przejadk wielk karuzel. Co robisz: wynik
a.
Reagujesz entuzjastycznie, zachcajc innych do udziau
w zabawie.
b.
Nagle przypominasz sobie, e o czym zapomniae, i wracasz, by
odzyska zgub.
c.
Zaciskasz zby i idziesz z nimi, chocia jeste przeraony.
14. Podczas powrotu samolotem z rodzinnych wakacji dochodzi do

nagego zaamania pogody. Nigdy nie przeye tak silnej turbulencji.
Wszyscy pasaerowie s przekonani, e samolot za chwil si
rozbije. Co robisz:
wynik
a.
Siedzisz spokojnie i prbujesz uspokoi rodzin.
b.
Przytulasz najbliszych, czekajc na nieunikniony koniec.
c.
Szukasz stewardesy, aby uzyska zapewnienie, e wszystko si
dobrze skoczy.
Czy jeste odwany?

15. Jeste chory. Podejrzewasz, e twj stan jest powany, chocia
lekarze zapewniaj ci, i nie grozi ci adne niebezpieczestwo.
Co robisz:
wynik
a.
Jeste skonny uwierzy opinii lekarzy.
b.
Prosisz bliskiego krewnego, by powiedzia ci prawd, chocia
wiesz, e moe nie zechcie jej ujawni.
c.
Domagasz si, by lekarze nie ukrywali przed tob najgorszego.
16. Budzisz si w rodku nocy, syszc haasy na dole. W domu mog

by zodzieje. Co robisz:
wynik
a.
Barykadujesz si w sypialni i czekasz, a zodzieje odejd.
b.
Po cichutku schodzisz na d i prbujesz zadzwoni na policj, tak
by ci nie usyszeli.
c.
Uzbrojony w potny kij, zbiegasz na d, aby zrobi z nimi
porzdek.
17. Popadasz w dugi. Dyrektor banku wzywa ci na powan rozmow.

Co robisz:
wynik
Szukasz pretekstu, aby unikn rozmowy.
Idziesz na spotkanie, wyjaniasz zaistnia sytuacj i pytasz, w jaki
sposb mog ci pomc.
Idziesz na spotkanie i bagasz urzdnika o lito.
18. Widzisz kilku biaych wyrostkw zaczepiajcych grupk czarnoskrych
dzieci i wykrzykujcych pod ich adresem groby i rasistowskie hasa.
Co robisz:
wynik
Przechodzisz na drug stron ulicy i oddalasz si.
b.
Szukasz policjanta.
c. Woasz do wyrostkw, aby tego nie robili.
14
Czy jeste odwany?
19. owisz ryby na morzu. Niespodziewanie odkrywasz, e schwytae
duego rekina. Co robisz:
wynik
a.
Walczysz z nim, dopki nie uda ci si go wycign do odzi.
b.
Odcinasz link i puszczasz go wolno.
c.
Prbujesz go wycign, lecz oddychasz z ulg, gdy si uwalnia.
20. Wsiadajc do autobusu, zostajesz odepchnity przez potnego

mczyzn, pchajcego si na olep do przodu. Co robisz: wynik
a.
Cofasz si nieznacznie, by unikn konfrontacji.
b.
Zastpujesz mu drog, ryzykujc bjk.
c.
Grzecznie tumaczysz, e bye pierwszy.
21. Do domu obok wprowadzaj si nowi ssiedzi. Niebawem okazuje

si, e lubi gon muzyk. Co robisz:
wynik
a.
Ignorujesz ich zachowanie, majc nadziej, e wkrtce ulegnie
zmianie.
b.
Idziesz do nich od razu, proszc o ciszenie muzyki.
c.
Wpadasz na nich przypadkiem i taktownie wyjaniasz, e zbyt
gono suchaj muzyki.
22. Jeste naukowcem i od dwudziestu lat prowadzisz badania.

Niespodziewanie pojawia si odkrycie, ktra stawia pod znakiem
zapytania ca twoj dotychczasow prac. Co robisz:
wynik
i 44
a.
Udajesz, e nowe dowody nie istniej, i pracujesz tak, jakby nic si
nie wydarzyo.
b.
Zamieszczasz artyku w znanym pimie naukowym, wyjaniajc,
dlaczego nowe odkrycie podwaa twoje dotychczasowe badania.
c.
Kontynuujesz dotychczasowe badania, aby uzyska bardziej
wiarygodne wyniki.
r
Czy jeste odwany?
23. Podczas nocnej jazdy samochodem przypadkowo potrcasz
wczg, zabijajc go.
Co robisz:
wynik
a.
Jedziesz dalej. Nikt nie bdzie si przejmowa mierci jakiego
wczgi. i
b.
Jedziesz do najbliszego miasta i anonimowo zgaszasz wypadek
policji.
c.
Dzwonisz z najbliszego telefonu, zawiadamiajc policj, e zabie
czowieka.
24. Przegldajc stare gazety, odnajdujesz notatk o swoich

urodzinach wraz z informacj, e zostae zaadoptowany.
Twoi przybrani rodzice s w podeszym wieku. Przez cae ycie
ukrywali fakt, e jeste adoptowanym dzieckiem.
Co robisz:
wynik
a.
Chowasz gazet i udajesz, e nigdy jej nie znalaze.
b.
Idziesz do przybranych rodzicw i domagasz si wyjanie.
c.
Delikatnie sugerujesz, e masz pewne pytania dotyczce swoich
urodzin i prosisz o wyjanienia.
25. Syn pyta ci o twj udzia w wojnie, ktra zakoczya si wiele lat
temu. W rzeczywistoci wykrcie si od wojska z powodu strachu.
Co robisz:
wynik
a.
Mwisz, e odmwie udziau w wojnie z powodu wyznawanych
zasad.
b.
Okamujesz dziecko, opowiadajc o przebiegu swojej wojskowej
kariery.
c.
Mwisz prawd i wyjaniasz, e wszyscy powinnimy ba si
wojny.
145
Czy jeste odwany?
Wynik testu
1.
a: 3, b: 1, c: 2
14.
a: 3, b: 1, c: 2
2.
a: 3, b: 2, c: 1
15.
a: 1, b: 2, c: 3
3.
a: 3, b: 2, c: 1
16.
a: 1, b: 2, c: 3
4.
a: 2, b: 3, c: 1
17.
a: 1, b: 3, c: 2
5.
a: 2, b: 3, c: 1
18.
a: 1, b: 2, c: 3
6.
a: 2, b: 3, c: 1
19.
a: 3, b: 1, c: 2
7.
a: 2, b: 3, C: 1
20.
a: l,b: 3, c: 2
8.
a: 1, b: 2, c: 3
21.
a: 1, b: 3, c: 2
9.
a: 1, b: 3, c: 2
22.
a: 1, b: 3, c: 2
10.
a: 3, b: 2, c: 1
23.
a: 1, b: 2, c: 3
11.
a: 3, b: 1, c: 2
24.
a: 1, b: 3, c: 2
12.
a: 2, b: 3, c: 1
25.
a: 2, b: 1, c: 3
13.
a: 3, b: 1, c: 2
70-75 punktw
Jeli uzyskae powyej 70 punktw (75 to liczba maksymalna),
okazujesz wielk odwag w kadych okolicznociach. Jednak
staa gotowo nadstawiania gowy nie daje ci duej szansy na
dugie ycie.
60-69 punktw
Jeli uzyskae 60 lub wicej punktw, jeste odwany, lecz
zdye si ju nauczy ostronoci. Zanim zaangaujesz si
w jak sytuacj, wpierw dobrze si zastanowisz.
50-59 punktw
Jeli uzyskae 50 lub wicej punktw, cechujesz si przecitn
146 odwag. Jeli zajdzie potrzeba, jeste gotowy do konfrontacji,
Czy jeste odwany?
zastanawiasz si jednak nad konsekwencjami i nie postpujesz
nierozwanie.
40-49 punktw
Wynik od 40 do 49 punktw wskazuje, e jeste ostronym
czowiekiem. Cenisz osobiste bezpieczestwo i dobre samopoczu-
cie, potrzebujesz dugiego namysu, by zaangaowa si w niebez-
pieczne przedsiwzicie.
30-39 punktw
Nie lubisz konfrontacji i smuc ci przypadki stosowania przemo-
cy. Moe brak ci odwagi, by stan w obronie wasnych przeko-
na, lecz przynajmniej jeste bezpieczny.
25-29 punktw
Jeli zdobye mniej ni 30 punktw, jeste bardzo nerwowy.
Masz niewiele odwagi i jeste gotowy do ucieczki, nawet gdyby
miao to oznacza zostawienie przyjaciela w potrzebie. Ludzie
mog ci zachca do wielu rzeczy, na ktre osobicie nie masz
ochoty.
147
Czy potrafisz si
j miejtno koncentracji jest niezwykle wana we wszyst-
| kich dziedzinach ycia. Bez wzgldu na to, czy pracujesz
zawodowo, studiujesz, uprawiasz jak dyscyplin spor-
tow, czy prowadzisz samochd, musisz umie si skoncen-
trowa na tym, co robisz. Dla wielu osb jest to bardzo trud-
ne. Czsto ni na jawie, nawet wwczas, gdy moe by to dla
nich niebezpieczne. Zbadaj wasn umiejtno koncentracji
uwagi.
1. Przedzierasz si przez trudny tekst.
Co robisz:
148
wynik
a.
Czsto czytasz dwukrotnie t sam stron, bo nie rozumiesz
przeczytanego tekstu.
b.
Czytasz tekst powoli, zatrzymujc si co kilka stron, by upewni si,
e waciwie go zrozumiae.
c.
Zwykle udaje ci si przeczyta spory fragment, zanim pojawi si
kopoty z koncentracj.
2. Wygldasz przez okno podczas dugiej podry pocigiem.

Czy podziwiajc krajobraz:
wynik
a.
Potrafisz opisa wikszo szczegw obrazw, ktre przesuwaj
si przed twoimi oczami?
b.
Popadasz w rozmarzenie i nie wiesz, gdzie jeste.
c.
Zapamitujesz nieco szczegw, lecz mylisz ich kolejno.
Czy potrafisz si skoncentrowa?

3. W trakcie dyskusji zostaje przedstawiona skomplikowana argumentacja.
Co robisz:
wynik
a.
Gubisz myl, zatrzymujesz si i pytasz: 0 czym to ja mwiem?.
b.
Bacznie ledzisz gwny wtek rozumowania i trzymasz si
tematu.
c.
Tracisz zainteresowanie po przedstawieniu kilku pierwszych
argumentw.
4. Wanie przedstawiono ci skomplikowan zagadk logiczn.
Co robisz:
wynik
a.
Prbujesz j rozwiza, lecz rezygnujesz, gdy po dziesiciu
minutach intensywnego mylenia twj umys przestaje funkcjonowa.
b.
Nie ustajesz, dopki zagadka nie zostanie rozwizana.
c.
Powracasz do tematu, gdy tylko zauwaysz, e twoje myli
zaczynaj kry wok tematu.
5. Przegldajc nudne dokumenty, zwykle spostrzegasz, e:

wynik
a.
Nie pamitasz wikszoci przejrzanego materiau.
b.
Potrafisz zda szczegowe sprawozdanie zainteresowanym
przyjacioom.
c.
Zapamitae podstawowe punkty, lecz umkny ci niektre
szczegy.
6. Zatrzymujesz przechodnia, pytajc, jak dotrze pod jaki adres.

Po duszych wyjanieniach:
wynik
a.
Ruszasz dalej w nadziei odnalezienia tego miejsca bez dodatkowej
pomocy.
b.
Przez pewien czas idziesz zgodnie ze wskazwkami. Pniej
ponownie pytasz o drog.
c.
Przyznajesz, e nie do koca zrozumiae, i prosisz nieznajomego,
by powtrzy wszystko od pocztku.
149
7. Podczas nudnego spotkania z kolegami z pracy pod twoim
adresem pada pytanie. Czy zwykle:
wynik
a.
Musisz prosi o jego powtrzenie.
b.
Chocia nie usyszae go dokadnie, udzielasz odpowiedzi, ktra
moe zadowoli suchaczy.
c.
Udzielasz odpowiedzi, ktra dokadnie dotyczy poruszanego
tematu.
i. Otrzymae do wykonania nudne zadanie. Czy wykonasz je: wynik
a.
Robic sobie przerwy, gdy ogarnie ci nuda.
b.
Sprawnie, starannie planujc poszczeglne etapy i pracujc zgodnie
z rozkadem, bez adnych opnie.
c.
W terminie, poniewa w miar zbliania si wyznaczonego czasu
atwiej ci si skoncentrowa na zadaniu.
9. Idc do sklepu w ssiedztwie, spotykasz ssiada i zatrzymujesz si na

pogawdk. W jaki sposb dochodzi do spotkania: wynik
a.
Konstatujesz, e to on, dopiero gdy na niego wpadniesz.
b.
Dostrzege go, zanim on ujrza ciebie.
c.
Witacie si rwnoczenie.
10. Rozwizujc jakie zadanie, syszysz muzyk. Co si dzieje: wynik
a.
Jeste tak skoncentrowany, e nie zwracasz na ni uwagi.
b.
Twoje myli si rozbiegaj i potrzebujesz przerwy.
c.
Syszysz muzyk, lecz mimo to potrafisz si skoncentrowa.
11. W trakcie czytania skomplikowanego aktu prawnego kolega pyta,

czy nie masz ochoty na przerw. Co robisz: wynik
a.
Witasz propozycj z radoci. I tak miae ju kopoty z koncentracj.
b.
Wolisz przedziera si dalej przez trudny tekst bez adnych przerw.
150
c.
Potrzebujesz jeszcze jednej przerwy, mimo e miae ju dwie.
12. Przegldajc gazety:

wynik
a.
Nie przyswajasz sobie wiele treci.
b.
Dostrzegasz wszystkie bdy gramatyczne, pojawiajce si
w przeczytanych tekstach.
c.
Po przeczytaniu gazety potrafisz przekaza kolegom najwaniejsze
wiadomoci.
13. Krewny zagaduje ci przyjanie, gdy przygotowujesz kolacj.

Czy:
wynik
a.
Potrafisz prowadzi rozmow, przygotowujc jednoczenie smaczn
kolacj.
b.
Nie potrafisz robi dwch rzeczy naraz i przygotowanie kolacji
zajmuje ci dwa razy wicej czasu.
c.
Mwisz jakie banay, jeszcze raz przegldajc przepis.
14. Jaki masz stosunek do ostatecznych terminw:

wynik
a.
Masz trudnoci z ich dotrzymaniem, poniewa trudno ci
skoncentrowa uwag na wykonywanym zadaniu.
b.
Uwaasz je za pozytywny bodziec - atwiej ci wykona zadanie,
gdy termin jest wyranie okrelony.
c.
Zwykle ich nie potrzebujesz, poniewa posiadasz wewntrzn
motywacj, by wykona powierzone ci zadanie.
15. Podczas wyczerpujcej, forsownej jazdy na rowerze,

dostrzegasz przechodnia blokujcego ciek.
Co robisz:
wynik
a.
Widzisz go z daleka i zwalniasz we waciwym miejscu.
b.
Hamujesz w ostatniej chwili, nagle wytrcony z rwnowagi.
c.
Z caych si hamujesz, widzc, co moe si wydarzy.

16. Bdzisz gdzie mylami podczas nudnego spotkania. Czy:
wynik
a.
Uwiadamiasz sobie, e jeste nieobecny dopiero wwczas, gdy kto
szturcha ci w rami i sprowadza na ziemi.
b.
Szybko powracasz do tematu spotkania.
c.
Nie udaje ci si zebra myli i ponownie jeste nieobecny.
17. W autobusie siada obok ciebie dwch kolegw. Rozpoczynaj

oywion rozmow. Twj zamiar przeczytania najnowszego
bestsellera okazuje si:
wynik
a.
Fatalnym niepowodzeniem, poniewa zamiast czyta, podsuchujesz
pikantn rozmowy odbywajc si za twoimi plecami.
c.
Sukcesem. Jeste cakowicie pogrony w lekturze.
b.
Wyzwaniem. Co pewien czas musisz ponownie czyta ten sam
akapit.
18. Dokocz zdanie: Proste operacje matematyczne...

wynik
a.
Wykonuj w pamici, jeli wok panuje cisza.
b.
Nie potrafi ich wykona w pamici, poniewa zawsze co mi
przeszkadza.
c.
Mimo przeszkd wykonuj je z atwoci w pamici.
19. Mnogo pilnych zada sprawia, e masz bardzo pracowity ranek.

Co robisz:
wynik
a.
Porzdkujesz zadania wedug kryterium wanoci i koncentrujesz si
na kadym w sposb metodyczny, zgodnie z list.
b.
Cigle robisz przerwy, nie potrafisz si skoncentrowa na jednym
konkretnym zadaniu.
c.
Starasz si wykonywa powierzone zadania systematycznie, lecz prze-
szkadzaj ci w tym problemy, ktrych obecnie nie mona rozwiza.

20. Co czujesz, gdy kto zostawia ci dug instrukcj:
wynik
a.
Czujesz si dobrze poinformowany i zdolny wykona powierzone
zadanie - potrafisz w krtkim czasie przyswoi sobie du ilo
informacji.
b.
Czujesz, e nie wszystko zrozumiae i masz lekki zamt w gowie -
zwykle masz problemy z przyswojeniem sobie skomplikowanych
instrukcji.
c.
Czujesz, e nic nie wiesz, tak samo jak przed jej przeczytaniem -
nie oczekujesz, e zdoasz za jednym razem przebrn przez cay
gszcz informacji.
21. Czy pod koniec dugiego filmu naleysz do widzw, ktrzy:

22. Czy zapomnienie przekazanej wiadomoci zoysz na karb:
wynik
a.
Uwanie ledzili skomplikowane wtki, podczas gdy inni, ktrzy
zaczli myle o czym innym, pytali, co si wydarzyo.
b.
Czsto wyczali si podczas projekcji, przeszkadzajc innym
cigym dopytywaniem o bieg akcji.
c.
ledzili gwny wtek, chocia szczegy czsto umykay ich
uwadze.
wynik
a.
Tego, e nie bye skupiony, gdy przekazywano ci t
informacj.
b.
Sabej pamici. Bye skoncentrowany, lecz czas nadwery twoj
pami.
c.
Wyjtkowej sytuacji - zwykle potrafisz si skoncentrowa i masz
dobr pami.
23. Przekazano ci telefonicznie, zgodnie z twoimi obawami, ze wiadomoci.

Czy nastpnego dnia:
wynik
a.
Jeste oszoomiony, snujesz si bez celu i nie potrafisz na niczym
si skupi.
b.
Szukasz rzeczy, na ktrych mgby si skupi, by odwrci uwag
od zych wiadomoci.
c.
Mimo problemw prbujesz si skoncentrowa na rzeczach, ktre
naley wykona, chocia trudno ci dokoczy to, nad czym ostatnio
pracowae.
153

24. Niewielkie przezibienie uniemoliwia ci prac. Czy lektura ulubionego
czasopisma jest dla ciebie:
wynik
a.
Miym przerywnikiem - dziki niej udaje ci si odwr uwag od
przykrej sytuacji.
b.
W niczym ci nie pomaga. Skoncentrowany na swoim poaowania
godnym pooeniu, nie chcesz myle o niczym innym.
c.
Pocieszeniem, lecz twoja apatia staje si tak wielka, e nie potrafisz
si na niczym skoncentrowa wystarczajco dugo.
25. Po bardzo wyczerpujcym dniu w biurze prbujesz zapa takswk

w godzinach szczytu. Czy twoje wysiki s:
wynik
a.
Daremne - przeszkadzaj ci myli nagromadzone w cigu caego
dnia, skutecznie uniemoliwiajc poszukiwania.
b.
Odnosisz powodzenie - jeste skoncentrowany na szukaniu
takswki, o problemach pomylisz pniej.
c.
Twoje wysiki wydaj si obiecujce, lecz w pewnym momencie na ulicy
wybucha awantura i odwraca twoj uwag od szukania takswki.
Wynik testu
154
1. a: 1, b: 2, c: 3
2. a: 3, b: 1, c: 2
3. a: 2, b: 3, c: 1
4. a: 1, b: 3, c: 2
5. a: 1, b: 3, c: 2
6. a: 3, b: 2, c: 1
7. a: 1, b: 2, c: 3
8. a: 1, b: 3, c: 2
9. a: 1, b: 3, c: 2
10. a: 3, b: 1, c: 2
11. a: 2, b: 3, c: 1
12. a: 1, b: 3, c: 2
13. a: 3, b: 1, c: 2
14. a: 1, b: 2, c: 3
15. a: 3, b: 1, c: 2
16. a: 2, b: 3, c: 1
17. a: 1, b: 3, c: 2
18. a: 2, b: 1, c: 3
19. a: 3, b: 1, c: 2
20. a: 3, b: 2, c: 1
21. a: 3, b: 1, c: 2
22. a: 2, b: 1, c: 3
23. a: 1, b: 3, c: 2
24. a: 3, b: 1, c: 2
25. a: 1, b: 3, c: 2
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Wynik powyej 70 lub
60 punktw sugeruje, e jeste czowiekiem zdolnym do skoncen-
trowania uwagi na powanym zadaniu i wykonywania go bez
przerwy, nawet jeli pojawiaj si przeszkody.
Pidziesit i wicej punktw jest wynikiem przecitnym. Potra-
fisz skoncentrowa si na zadaniu, dopki nie pojawi si co
ciekawego lub nowego.
Wynik w przedziale od 50 do 30 punktw wskazuje, e twoja
zdolno koncentracji jest na poziomie dziecka. Cigle trzeba ci
sprowadza na ziemi. Potrzebujesz bodcw i zmiany, poniewa
koncentrujesz si jedynie na chwil.
Wynik poniej 30 punktw sugeruje, e masz niewielk szans
na osignicie czegokolwiek bez duego wysiku. Jeste raczej
ekspertem w dziedzinie przerw ni nauki.
155
i zy wolisz mylenie od dziaania? Czsto dzielimy ludzi na

, mylicieli i dziaaczy. Przedstawiciele obydwu grup nie
maj o sobie zbyt wysokiego zdania. Dziaacze uwaaj si
za ludzi praktycznych, zrwnowaonych i rozsdnych. Mylicieli
maj za tych, ktrzy ni na jawie, mog mie dobre intencje, lecz
s cakiem bezuyteczni podczas realizacji zada. Myliciele nie
podzielaj tego zdania. Uwaaj si za inteligentnych, powanych
i mylcych, a dziaaczy traktuj jako osobnikw zuchwaych,
pytkich i niedojrzaych.
Przeprowad nastpujcy test, by ustali, do ktrej grupy si
zaliczasz.
I.Czy zastanawiasz si, zanim co zrobisz?
a. Zawsze. b. Nigdy. c. Zwykle. punkty I I
2. Czy jeste szybki w pracy?
a. Bardzo szybki, b. Raczej powolny, c. Cakiem szybki, punkty
3. Czy masz skonno do introspekcji?
a. Tak. b. Czasami. c. Nie. punkty
4. Czy korzystasz ze schodw zamiast windy?
a. Zawsze. b. Nigdy. c. Czasami. punkty
5. Czy wiczysz bieganie?
a. Sporadycznie. b. Nigdy.
Czy jeste mylicielem?
6. Czy zdarza ci si ni na jawie?
a. Czsto. b. Prawie nigdy. c. Czasami.
punkty
7. Czy starannie planujesz kade przedsiwzicie, zamiast wykonywa je spontanicznie?
a. Zwykle. b. Nigdy. c. Czasami. punkty
c. Czasami. punkty
8. Czy uprawiasz sport?
a. Czsto. (b. Czasami. c. Nigdy.
9. Czy wstajesz wczenie rano?
a. Zawsze. b. Nigdy. C. Czasami.
10. Czy zarabiasz na ycie rkami zamiast umysem?
a. Gwnie. b. Czciowo. c. Nie.
11. Czy zastanawiasz si nad sensem ycia?
12. Czy spieszysz si, gdy jeste zajty?
a. Tak. b. Czasami. c. Nie.
13. Czy lubisz ukada puzzle?
a. Nie. b. Czasami. c. Tak.
14. Czy jeste dobtym rozmwc?
a. Tak. b. Nie. c. Niezym.
15. Czy mgby uprawia wspinaczk skakow?
16. Czy wolisz aktywny sposb spdzania wakacji?
Ca. Tak. b. Czasami. c. Nie.
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty | |
punkty
punkty
punkty | |
punkty ,
17. Czy chciaby nalee do zespou teatru amatorskiego?
a. Nie. b. Moliwe. ?tr. Tak.
18. Czy jeste pracownikiem umysowym?
a. Nie. b. Nie dotyczy. c. Tak.
19. Czy potrafisz dobrze liczy w pamici?
a. Tak.
b. Niele.
20. Czy potrafisz szybko czyta?
a. Tak. b. rednio.
21. Czy atwo ulegasz depresji?
a. Tak. b. Nie.
22. Czy lubisz gra w szachy?
a. Nie. b. Czasami.
23. Czy lubisz gry hazardowe?
a. Czasami. b. Tak.
c. Nie.
c. Nie.
c. rednio.
c. Tak.
c. Nie.
24. Czy zjawiasz si przed umwionym spotkaniem?
25. Czy sdzisz, e mgby napisa ksik?
26. Czy wybraby spacer zamiast czytania ksiki?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Zwykle.
27. Czy potrafiby zbudowa szop?
a. Bez problemu, b. By moe. c. W adnym
158
wypadku.
punkty
punkty | |
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty f
punkty
28. Czy natychmiast naprawiasz zepsute rzeczy?
29. Czy mgby nauczy si roli teatralnej?
a. Bez b. Nie. c. Gdybym nad tym
problemu. popracowa.
30. Czy przyczyby si do grupy uprawiajcej grskie wdrwki?
a. Tak.
b. Czasami. c. Nie.
31. Czy lubisz prace typu zrb to sam?
a. Tak. b. Czasami. c. Nie.
32. Czy lubisz wygasza przemwienia?
a. Tak. b. Nie. c. Nie mam nic
przeciwko temu.
33. Czy wykonujesz wiczenia fizyczne?
34. Czy chciaby zagra w bryda?
35. Czy chciaby odby przejadk kolejk grsk?
a. Tak, chtnie, b. Nie, bybym c. Nie miabym nic
przeraony. przeciw.
36. Czy spdzie ca noc na biwaku?
a. Wielokrotnie, b. Nigdy c. Kilka razy.
37. Czy w szkole bye dobry w sporcie?
a. Tak. b. Nie. c. Szo mi cakiem niele, punkty
38. Czy sprawiaaby ci rado si jazda na nartach?
punkty
punkty
?
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
159
39. Czy zatrudniasz ogrodnika?
40. Czy lubisz poezj?
a. Tak. b. Nie, c. Czasami. punkty
41. Czy sam myjesz okna w domu?
a. Tak. b. Nie. c. Czasami. punkty
42. Czy lubisz spdza duo czasu poza domem?
a. Tak. b. Nie. c. rednio. punkty
43. Czy pisz wicej ni osiem godzin dziennie?
44. Czy marzye kiedykolwiek o sportowym samochodzie?
a. Tak, czsto. b. Mylaem o tym. c. Nie. punkty
45. Czy byby rad z wieczoru spdzonego na lekturze ksiki?
a. Oczywicie. b. By moe. c. Zdecydowanie nie. punkty
46. Czy zgosiby si na ochotnika do wyprawy na ksiyc?
a. By moe. b. Oczywicie. c. Absolutnie nie. punkty
47. Czy mgby polubi wdkarstwo?
48. Czy nosisz eleganckie ubrania?
a. Czasami. b. Zawsze. c. Rzadko. punkty
49. Czy lubisz chodzi na wykady?
50. Czy masz nadziej, e bdziesz kiedy bardzo bogaty?
160
a. Tak.
b. Nie.
c. Nie myl o tym. punkty
Wynik testu
1. a:
2. a:
3. a:
4. a:
5. a:
6. a:
7. a:
8. a:
9. a:
10. a:
11. a:
12. a:
13. a:
14. a:
15. a:
16. :
17. a:
18. a:
19. a:
20. a:
21. a:
22. a:
23. a:
24. a:
25. a:
1. b:3 , c: 2
3, b: 1, c: 2
1, b: 2, c: 3
3, b: 1, c: 2
2, b: 1, c: 3
1, b: 3, c: 2
1, b: 3, c: 2
3, b: 2, c: 1
3, b: 1, c: 2
3, b: 2, c: 1
1, b: 2, c: 3
3, b: 2, e: 1
3, b: 2, c: 1
3, b: 1, c: 2
1, b: 2, c: 3
3, b: 2, c: 1
1, b: 2, c: 3
3, b: 2, c: 1
1, b: 2, c: 3
1, b: 2, c: 3
1, b: 3, c: 2
3, b: 2, c: 1
2, b: 3, c: 1
3, b: 2, c: 1
1, bT2,c:3
26. a: 1, b: 2, c: 3
27. a: 3, b: 2, c: 1
28. a: 3, b: 2, c: 1
29. a:3, b: 1, c: 2
30. a: 3, b: 1, c: 2
31. a: 3, b: 2, c: 1
32. a: 3, b: 1, c: 2
33. a: 3, b: 2, c: 1
34. a. 1, b: 3, c: 2
35. a: 3, b: 1, c: 2
36. a: 3, b: 1, c: 2
37. a: 3, b: 1, c: 2
38. a: 3, b: 1, c: 2
39. a:3, b: 1, c: 2
40. a: l,b: 3, c: 2
41. a: 3, b: l^c: 2
42. a: 3, b: 1, cL2
43. a: 2, b: 3, c: 1
44. a: 3, b: 2, c: 1
45. a: 1, b: 2, c: 3
46. a: 2, b: 3, c: 1
47. a: 1, b: 3, c: 2
48. a: 2, b: 3, c: 1
49. a: 1, b: 3, c: 2
50. a: 3, b: 1, c: 2
161
Powyej 125 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 150 punktw. Jeli uzyskae wicej
ni 125 punktw, pomys gbszej refleksji nie wydaje ci si
szczeglnie kuszcy, nie zauwayby myli zabarwionej introspe-
kcj, nawet gdyby taka do ciebie dotara. Jeste typowym czo-
wiekiem czynu pod warunkiem, e znajdzie si kto, kto powie ci,
co masz zrobi.
100-124 punktw
Liczba zdobytych punktw wskazuje, e jeste czowiekiem
aktywnym, lecz nie odbywa si to kosztem wszystkiego innego.
Mona na tobie polega w krytycznej sytuacji, bierzesz te odpo-
wiedzialno za wasne czyny.
60-99 punktw
Wynik od 60 do 99 punktw oznacza, e najlepiej czujesz si
w wiecie myli, lecz nie jeste beznadziejnie niepraktyczny. Jeli
trzeba, potrafisz dziaa.
Poniej 60 punktw
Wynik poniej 60 punktw wskazuje, e nie masz talentu do
dziaania i znacznie lepiej czujesz si w domu z dobr ksik lub
ciekawym tematem do przemyle. I c w tym zego? Nie brak
przecie ludzi, ktrzy lubi wiecznie gdzie pdzi i dziaa, nie-
prawda?
162
iiflicjiiialiili?
iektrzy ludzie stale maj problemy w yciu. Czuj si le
bez adnej wyranej przyczyny, s nieszczliwi, sdz, e
nikt ich nie kocha i nie ceni. Takie zachowanie wskazuje
na brak stabilnoci emocjonalnej. Inni s z kolei pewni siebie,
przekonani o sensie swojego ycia, czuj si szczliwi, zdrowi
i kochani. Przeprowad poniszy test, aby okreli swoj stabil-
no emocjonaln.
1. Czy czsto si rumienisz?
a. Tak. b. Nie.
c. Czasami. punkty F
2. Czy cierpisz na ble gowy spowodowane yciowymi stresami?
a. Tak. J__Nie. c. Czasami. punkty
3. Czy martwisz si o swoje zdrowie?
a. Czsto. b. Czasami. _c. Nigdy.
4. Czy czujesz, e twoje ycie nie ma sensu?
a. Czasami. b. Nigdy. c. Czsto.
5. Czy zamartwiasz si drobiazgami?
a. Nie. b. Tak.
c. Czasami.
punkty
punkty
punkty
6. Czy zdarza si, e jeste o co czasami niesprawiedliwie obwiniony?
a. Tak. b. By moe. c. Nie. punkty
163
Czy jeste stabilny emocjonalnie?
7. Czy wikszo ludzi ma wicej szczcia od ciebie?
a. Zdecydowanie tak. .b. By moe. c. Niekoniecznie, punkty j
8. Czy masz wyrzuty sumienia?
a. Czasami. b. Czsto. c. Nigdy. punkty
9. Czy drani ci nieporzdek panujcy w twoim otoczeniu?
a. Nie.
b. Troch.
c. Tak.
10. Czy czsto si umiechasz i gono miejesz?
a. Czsto. b. Bardzo czsto, c. Rzadko.
11. Czy uwaasz si za szczliwego?
a. Nie. b. Czasami.
c. Tak.
punkty
punkty
punkty
12. Czy czujesz si w yciu speniony?

a. Nie. b. Tak. c. Nie jest tak le. punkty
13. Czy udaje ci si nawizywa relacje z innymi ludmi?
a. Nie. b. Tak. c. Czasami.
14. Czy masz wielu przyjaci?
a. Nie. b. Tak.
c. Czasami.
punkty
punkty
15. Czy twoi rodzice mieli szczliwe maestwo?
16. Czy aujesz, e nie jeste kim innym?
a. Czsto. b. Nigdy.
c. Czasami.
17. Czy jeste zadowolony ze swojego wygldu?
a. rednio. b. Nie. c. Tak.
punkty
c
Dunkty
sunkty

18. Czy uwaasz, e inni ludzie okazuj ci do szacunku?
a. Nie. b. Tak. &. Nie wiem.
19. Czy odczuwasz apati bez adnego wyranego powodu?
a. Czasami.
b. Nigdy.
__c. Czsto.
20. Czy uwaasz, e w przyszoci czekaj ci dobre rzeczy?
a. Mam tak b. Wtpi. c. Na pewno.
nadziej.
21. Czy mylae o tym, e ycie nie jest warte tego caego zachodu?
a. Tak. b. Nie. c. Czasami.
22. Czy dowiadczasz chorobliwego lku?
a. Raczej nie. b. Tak. c. Czasami.
punkty
punkty
punkty
du?
punkty
punkty
23. Czy ludzie atwo ci akceptuj?

a. Zwykle tak. b. Rzadko.
24. Czy lubisz swoj prac?
a. Tak. b. Nie.
c. Czasami. punkty V
c. Nie wiem.
punkty
25. Czy odmieniby swoje ycie, gdyby mg?
a. Oczywicie. b. Prawdopodobnie, c. Nie.
punkty
Wynik testu
1. a: 3, b: 1, c: 2
2. a: 3,JQ, c: 2
3. a: 3, b: 2, c: 1
4. ; 2>b: 1, c: 3
5. a: 1, b: 3, c: 2
6. a: 3, b: 2, c: 1
7. a: 3,b: 2, c: 1
8. a: 2, b: 3, c: 1
9. a: 1, b: 2, c: 3
10. a: 2, b: 1, c: 3 165 Czy jeste stabilny emocjonalnie?
11. jJ3,b: 2, c: 1
12. a: 3, b: 1, c: 2
13. a: 3, b: 1, c: 2
14. a: 1, b: 2, c: 3
15. a: 2, b: 1, c: 3
16. a: 3, b: 1, c: 2
17. a: 2, b: 3, c: 1
18. a: 3, b: 1, c: 2
19. a: 2,b: 1, c: 3
20. a: 2,b: 3, c: 1
21. a: 3, b: 1, c: 2
22. a: 1, b:l^c: 2
23..a: 1, b: 3, c: 2
24. a: 1, p: 3, c: 2
25. a: 3, b: 2, c: 1
Powyej 70 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli otrzymae powy-
ej 70 punktw, wystpuj u ciebie oznaki braku szczcia
i zadowolenia z ycia. Poniewa przedstawione tutaj testy nie
maj charakteru naukowego, na podstawie ich wynikw nie
naley podejmowa wanych yciowych decyzji. Jeli jeste jed-
nak przekonany o ich susznoci i dowiadczasz silnej depresji,
moesz zastanowi si nad jak form terapii.
55-69 punktw
Wynik od 55 do 69 punktw wskazuje na wysoki stopie niesta-
bilnoci emocjonalnej i dowodzi, e trudno ci si pogodzi ze
swoim obecnym yciem. By moe powiniene si gbiej zasta-
nowi nad swoimi problemami.
45-54 punktw
Wynik od 45 do 54 punktw jest cakiem rozsdny, wskazuje
jednak na istnienie pewnych dziedzin ycia, ktre powoduj, e
czujesz si nieszczliwy. By moe mgby skorzysta z facho-
wej pomocy psychologa.
35-44 punktw
^^ Wynik od 35 do 44 punktw wskazuje na stabiln i dobrze
przystosowan osob. Masz swoje zmartwienia, lecz zasadniczo
166 wiesz, jak sobie z nimi poradzi.
30-34 punktw
Wynik od 30 do 34 punktw oznacza, e jeste bardzo stabiln
osob, ktra panuje nad wasnym yciem.
Poniej 30 punktw
Wynik poniej 30 punktw jest godny pozazdroszczenia. Nic nie
pozbawia blasku twojego ycia. Inni ludzie mog ci jedynie
podziwia.
167
tolalif
ojalno jest zwykle uwaana za wielk cnot, lecz niestety
rzadko wystpuje. Czy czsto odkrywasz, e ludzie nie s
gotowi uczyni dla ciebie tego, co ty gotw byby uczyni
dla nich? Czy jeste czowiekiem, ktry wytrwa przy przyjacioach
bez wzgldu na to, co si wydarzy? A moe analizujesz kad
sytuacj z osobna, mylc o tym, co dla ciebie najlepsze? Opra-
cowalimy ten test, aby mg oceni, jak bardzo jeste lojalny.
1. Umwie si na spotkanie ze starym przyjacielem, lecz tego
samego dnia zupenie nieoczekiwanie pojawia si okazja zrobienia
korzystnego interesu. Co robisz:
wynik
a.
Dzwonisz do przyjaciela i wyjaniasz, dlaczego nie moesz przyby
na umwione spotkanie.
b.
Prbujesz zmieni termin spotkania subowego.
c.
Prosisz, aby sekretarka zadzwonia w twoim imieniu do przyjaciela
i podaa jak wymwk.
2. Podczas rozmowy z ludmi, ktrych naprawd lubisz, kto zaczyna

nagle krytykowa jednego z twoich przyjaci. Co robisz:
wynik
168
a.
Gono bronisz swojego przyjaciela.
V
b.
Nic nie mwisz, ignorujc zoliwe uwagi.
c.
Przyznajesz, e twj przyjaciel moe mie wady, ktrych wczeniej
nie dostrzegae.
Czy jeste lojalny?

3. Czy zawsze oddajesz gos na t sam parti polityczn? wynik
a. Najczciej.
b. Decyduj za
kadym razem.
c. Zawsze.
4. Czy wolisz psy od kotw?

wynik
a. Tak.
b. Nie.
c. Nie wiem.
5. Czy robiby zakupy w maym sklepiku, gdyby w pobliu otworzono

supermarket?
wynik
a.
Kupowabym tam, gdzie s nisze ceny. V
b.
Co jaki czas zachodzibym do sklepiku.
c.
Robibym zakupy w najbliszym sklepie.
6. Bdc w wojsku, zostajesz wysany na wojn, ktrej nie popierasz.

Co robisz:
wynik
a.
Dezerterujesz.
b.
Wyraasz swoj dezaprobat, lecz wykonujesz onierski obowizek.
c.
Mimo obaw wykonujesz to, co do ciebie naley.
7. Po kilku latach maestwa zakochujesz si w modszej osobie.

Co robisz:
wynik
a.
Nawizujesz przelotny romans, ukrywajc wszystko przed partnerem.
b.
Zostawiasz swojego maonka.
c.
Odrzucasz myl o romansie i zostajesz z dotychczasowym partnerem.
8. Po dwudziestu latach pracy w tej samej firmie otrzymujesz now

propozycj zatrudnienia. Co robisz:
wynik
a.
Ochoczo podejmujesz now prac.
b.
Przed podjciem ostatecznej decyzji analizujesz wszystkie za
i przeciw. \/
c.
Nie moesz zostawi starej firmy, przyjaci
i znajomych.
169
Czy jeste lojalny?

9. Zachorowa twj ulubiony pies. Weterynarz sono kosztuje.
Co robisz:
wynik
a.
Pacisz, chocia jest to dla ciebie spore obcienie finansowe.
b.
Decydujesz si upi psa.
c.
Przed podjciem decyzji pytasz weterynarza o fachow opini na
temat szans wyleczenia psa.
10. Twj najlepszy przyjaciel zosta uznany za winnego popenienia

cikiej zbrodni. Co robisz:
wynik
a.
Przyjmujesz werdykt sdu i zrywasz z nim wszelkie kontakty.
b.
Akceptujesz fakt, e twj przyjaciel jest winny, lecz ze wzgldu
na stare dobre czasy starasz si udzieli mu duchowego wsparcia.
c.
Nie przyjmujesz do wiadomoci wyroku sdu i walczysz o uwolnienie
przyjaciela.
11. Czy kibicujesz swojej druynie bez wzgldu na osigane

wyniki?
wynik
a.
Nigdy nie zmienibym druyny, ktrej kibicuj.
b.
Nie kibicuj adnej druynie.
c.
Czasami zmieniam druyn, ktrej kibicuj.
12. Czy identyfikujesz si ze swoj ojczyzn bez wzgldu na

okolicznoci?
wynik
a. Nie.
b. Do pewnego stopnia.
c. Tak.
13. Czy sdzisz, e krew jest gstsza od wody?

wynik
170
a. Tak.
b. Nie.
c. Nie wiem.
Czy jeste lojalny?

14. Wygrywasz duo pienidzy na loterii. Co robisz: wynik
a.
Odsuwasz si od starych przyjaci, poniewa nie pasuj do twojego
nowego wiata.
b.
Podtrzymujesz kontakty z ludmi, ktrych znae.
c.
Zabiegasz o to, by utrzymywa kontakt ze starymi przyjacimi
dzielisz si z nimi swoj pomylnoci.
15. Odkrywasz, e twj partner ma romans. Co robisz:

wynik
a.
Wyrzucasz go z domu. ->
b.
dasz okresu prby, aby sprawdzi, czy nadal zaley wam na sobie.
c.
Robisz wszystko, co moesz, aby zatrzyma ukochan osob.
16. Czy chodzisz na szkolne spotkania po latach?

wynik
a. Czsto.
b. Nigdy.
c. Czasami.
17. Czy zawsze kupujesz t sam gazet?

wynik
a. Nie.
b. Zwykle.
c. Tak. V
18. Czy masz wielu przyjaci, ktrzy ci od dawna znaj?

wynik
a. Nie.
b. Tak. VI
c. Kilku.
19. Czy utrzymujesz kontakty z dalszymi krewnymi, nawet jeli ich

towarzystwo nie sprawia ci przyjemnoci?
wynik
a.
Jest to dla mnie wane.
b.
Staram si nie spotyka ich czciej ni to konieczne. v
c.
Kontaktuj si z nimi, kiedy tylko mog.
171
Czy jeste lojalny?
20. Pracownik o dugim stau kradnie papier biurowy. Co robisz:
172
wynik
a.
Zwalniasz go natychmiast.
b.
Dajesz mu jeszcze jedn szans.
c.
Przed podjciem decyzji wyznaczasz mu okres prbny.
21. Regularnie odwiedzasz t sam restauracj. Pewnego dnia podaj ci

niedobry posiek. Co robisz:
wynik
a.
Narzekasz, lecz dajesz im jeszcze jedn szans.
b.
Postanawiasz zmieni restauracj.
c.
Nadal chodzisz do tej samej restauracji.
22. Jak wysoko na licie podanych zalet umieszczasz lojalno? wynik

a.
Bardzo wysoko.
b.
Cakiem wysoko.
c.
Jest wiele waniejszych rzeczy.
23. Twj przyjaciel zostaje oskarony o zbrodni. Nie masz pojcia,

czy jest winny, czy nie. Czy skamaby, aby da mu alibi?
wynik
a. Kategorycznie nie.
b. Moliwe.
c. Oczywicie.
24. Czy jeste gotw umrze za swoich przyjaci?

wynik
a. By moe.
b. Oczywicie.
c. Chyba nie.
25. Przyjaciel wyrzdza ci krzywd. Co zrobisz:

wynik
a.
Koczysz przyja.
b.
Prbujesz znale przyczyn, zanim cokolwiek zrobisz.
c.
Czujesz si zraniony, lecz podtrzymujesz przyja.
Czy jeste lojalny?

Wynik testu
1. a: 2, b: 3, c: 1
2. a: 3, b: 2, c: 1
3. a: 2, b: 1, c: 3
4. a: 3, b: 1, c: 2
5. a: 1, b: 2, c: 3
6. a: 1, b: 2, c: 3
7. a: 2, b: 1, c; 3
8. a: 1, b: 2, c: 3
9. a; 3, b: 1, c: 2
10. a: 1, b: 2, c: 3
11. a:3,b: 1, c: 2
12. a: 1, b: 2; c: 3
13. a: 3, b: 1, c: 2
14. a: 1, b: 2, c: 3
15. a: 1, b: 2, c: 3
16. a: 3, b: 1, c: 2
17. a: 1, b: 2, c: 3
18. a: 1, b: 3, c: 2
19. a: 3, b: 1, c: 2
20. a: 1, b: 3, c: 2
21. a: 2, b: 1, c: 3
22. a; 3, b: 2, c: 1
23. a: 1,6:2, c: 3
24. a: 2,rb: 3, c: 1
25./a: 1, b: 2, c: 3
Powyej 65 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli uzyskae 65
punktw lub wicej, jeste niezwykle lojalny. Dla przyjaci
zrobiby dosownie wszystko. Jeste lojalny nawet wwczas, gdy
inni na to nie zasuguj lub twojej lojalnoci nie odwzajemniaj.
55-64 punktw
Jeli zdobye od 50 do 64 punktw, oznacza to, e jeste bardzo
lojalny i w sytuacji wtpliwej opowiadasz si po stronie przyja-
ci. Jednoczenie nie jeste na tyle zalepiony lojalnoci, by nie
dostrzega ich bdw.
40-49 punktw
Jeli otrzymae od 40 do 49 punktw, potrafisz by lojalny,
a jednoczenie masz skonno do kierowania si wasnym inte-
174
Czy jeste lojalny?
resem. Dwa razy si zastanowisz, zanim pomoesz koledze, ktry
znalaz si w nieszczciu.
30-39 punktw
Jeli uzyskae od 30 do 39 punktw, jeste zainteresowany
gwnie sob. Niewiele czasu powicasz na mylenie o ludziach,
ktrzy mogliby liczy na twoj lojalno.
Poniej 30 punktw
Jeli otrzymae poniej 30 punktw, przypuszczalnie nie wiesz
nawet, czego dotyczy ten test.
Gm
zy zamartwiasz si swoim zdrowiem? Czy jeste osob,
ktra syszc o objawach jakiej choroby, natychmiast je
u siebie odnajduje? A moe nigdy nie miae okazji pozna
swojego lekarza rodzinnego? Przeprowad kolejny krtki test, aby
sprawdzi, czy jeste hipochondrykiem.
1. Czy czasami podejrzewasz, e masz wrzody odka?
wynik
a. Tak.
b. Nie.
c. Nie wiem.
2. Wanie przeczytae w gazecie, e ludzie cierpicy na chorob

dzise czciej maj zawa serca. Co robisz:
wynik
a.
Odrzucasz t sugesti jako jeszcze jedn faszyw informacj
o zagroeniach dla naszego zdrowia.
b.
Postanawiasz przywizywa wiksz wag do higieny jamy
ustnej.
c.
Natychmiast umawiasz si na wizyt u dentysty.
3. Partner zauwaa, e twoje wosy s coraz rzadsze.

Co robisz:
wynik
a.
Nie zwracasz na to uwagi - to normalne, gdy czowiek si
starzeje.
b.
Wydajesz spor sum pienidzy na najnowsze rodki zapobiegajce
wypadaniu wosw.
c.
Umawiasz si na masa gowy, majc nadziej, e zabieg ten nada
zdrowy wygld twoim wosom.
175
Czy jeste chory?
4. Czy czsto si waysz?
5. Czy czsto ogldasz swj jzyk?
6. Przeczytae, e czste mycie zbw jest wanym czynnikiem
decydujcym o oglnym stanie naszego zdrowia. Co robisz:
7. Ogldasz w telewizji program o korzyciach pyncych ze
spoywania ryb. Co robisz:
8. Gdyby mia palpitacje serca, czy:
9. Czy gdyby znajomy poleci ci uzdrowiciela:
wynik
a. Tak.
b. Nie.
c. Nie wiem.
wynik
a. Tak.
b. Nie.
c. Nie wiem.
wynik
a.
Zaczynasz my zby trzy razy dziennie.
b.
Nie zmieniasz swojego dotychczasowego zwyczaju mycia zbw.
c.
Postanawiasz, e w przyszoci bdziesz lepiej dba o zby.
wynik
a.
Nie zwracasz na to uwagi - nie cierpisz ryb.
b.
Postanawiasz regularnie spoywa ryby.
c.
Decydujesz, e bdziesz jad tyby, gdy tylko sobie o tym przypomnisz.
wynik
a.
Uznaby, e jeste chory na serce.
b.
Doszedby do wniosku, e yjesz w cigym stresie i potrzebujesz
wakacji.
c.
Nie martwiby si przyczyn dolegliwoci.
wynik
a.
Uznaby to za nonsens.
b.
Pomylaby, e moe rzeczywicie co w tym jest.
c.
Skrztne zapisaby jego adres na wszelki wypadek.
Czy jeste chory?

10. Specjalista daje ci do zrozumienia, ze powiniene mie
w samochodzie apteczk pierwszej pomocy. Co robisz:
wynik
a.
Ignorujesz rad.
b.
Mylisz, e to dobry pomys, lecz nigdy nie kupujesz apteczki.
c.
Idziesz do sklepu i kupujesz apteczk, pilnujc, by zawsze
znajdowaa si na swoim miejscu.
11. Kto mwi ci, e ostatnio stracie na wadze. Co robisz:

wynik
a.
Przyjmujesz te sowa jako komplement.
b.
Zastanawiasz si, co mogo spowodowa utrat kilogramw.
c.
Uznajesz, e musisz by chory.
12. Czy miewasz zawroty gowy?

wynik
a. Nigdy.
b. Czasami.
c. Czsto.
13. Czy uwaasz si za zdrowego?

wynik
a.
Tak, nigdy nie choruj.
b.
Staram si nie zab
3ra czasu lekarzom.
c.
Przez cae ycie mam problemy ze zdrowiem.
14. Czy stosujesz diet?

wynik
a. Zawsze.
b. Kiedy przytyj.
c. Nigdy.
15. Czy ogldasz w telewizji dokumentalne programy medyczne?

wynik
a. Chtnie.
b. Czasami.
c. Rzadko.
16. Sprawdzasz w Poradniku medycznym swoje objawy chorobowe?

wynik
a. Regularnie.
b. Czasami.
c. Rzadko.
177
Czy jeste chory?

17. Czy nosisz przy sobie na wszelki wypadek rodki przeciwblowe? wynik
a. Nigdy. | b. Czasami.
c. Zawsze.
18. Mylc o wasnej staroci:

wynik
a.
Zakadasz, e mimo pewnych problemw zdrowotnych bdziesz
oglnie zdrowy.
b.
Lkasz si, e bdziesz zniedoniay i zdany na innych.
c.
Nigdy o tym nie mylisz.
19. Na skrze dostrzegasz dziwn plam, ktrej wczeniej nie byo.

Co robisz:
wynik
a.
Nie zwracasz na to uwagi. Przecie to tylko plama.
b.
Obserwujesz, czy plama si zmienia.
c.
Biegniesz do lekarza, podejrzewajc najbardziej zoliw odmian
czerniaka.
20. Jedzc posiek w restauracji:

wynik
a.
Zastanawiasz si, czy osoby pracujce w kuchni umyy rce przed
przygotowaniem jedzenia.
b.
Zapominasz o zdrowiu - przyszede tutaj, aby cieszy si
jedzeniem.
c.
Chodzisz tylko do tych restauracji, ktre maj dobr opini.
21. Czy boisz si kontaktw z osobami cierpicymi na choroby zakane?

wynik
a.
Wcale.
b.
Tylko na obszarze dotknitym epidemi.
c.
Zawsze.
22. Czy masz zaparcia bez adnego wyranego powodu?

wynik
178
a. Czsto. b. Nigdy.
c. Rzadko.
Czy jeste chory?

23. Czy mierzysz sobie
puls?
wynik
a. Od czasu do czasu.
b. Czsto.
c. Nigdy.
24. Czy bierzesz witaminy?

wynik
a. Zawsze.
b. Nigdy.
c. Czasami.
25. Czy martwisz si o swoje zdrowie?
wynik
a. Czsto.
b. Czasami.
c. Nigdy.
Wynik testu
1. a: 3,
2. a: 1,
3. a: 1,
4. a: 3,
5. a: 3,
6. a: 3,
7. a: 1,
8. a: 3,
9. a: 1,
10. a: 1,
11. a: 1,
12. a: 1,
13. a: 1,
b: 1, c: 2
b: 2, c: 3
b: 3, c: 2
b: 1, c: 2
b: 1, c: 2
b: 1, c: 2
b: 3, c: 2
b: 2, c: 1
b: 2, c: 3
b: 2, c: 3
b: 2, c: 3
b: 2, c: 3
b: 2, c: 3
14. a: 3, b: 2, c: 1
15. a: 3, b: 2, c: 1
16. a: 3, b: 2, c: 1
17. a: l,b: 2, c: 3
18. a: 2, b: 3, c: 1
19. a: 1, b: 2, c: 3
20. a: 3, b: 1, c: 2
21. a: 1, b: 2, c: 3
22. a: 3, b: 1, c: 2
23. a: 2, b: 3, c: 1
24. a: 3, b: 1, c: 2
25. a: 3, b: 2, c: 1 Ponad 60 punktw Wikszo nas, wczeniej czy pniej, myli o chorobach.
Gdy
staje si to jednak nawykiem, oznacza to, e towarzysz nam lki,
ktre nie zostay wczenie rozpoznane i waciwie potraktowane.
Jeli twj wynik wynosi 60 punktw lub wicej (maksymalny
179
Czy jeste chory?
rezultat to 75 punktw), znaczy to, e masz problem. By moe
potrzebujesz nawet pomocy lekarza.
50-59 punktw
Wynik powyej 50 punktw moe oznacza, e bardzo martwisz
si o swoje zdrowie. Oczywicie pochania ci myl, e moesz
zachorowa.
40-49 punktw
Wynik od 40 do 49 punktw jest niezy, w dalszym cigu jednak
przeywasz irracjonalne lki zwizane z rzekom chorob. Po-
myl, jak mgby je zwalczy.
30-39 punktw
Wynik od 30 do 39 punktw wskazuje, e nie lkasz si o swoje
zdrowie, jeste te wystarczajco rozsdny, aby dostrzec realne
zagroenie.
Poniej 30 punktw
Wynik poniej 30 punktw wskazuje, e nie grozi ci hipochondria.
Nie traktujesz swojego zdrowia zbyt powanie. Moesz mie
problemy wynikajce ze zignorowania wczesnych objaww zblia-
jcej si choroby.
Czy psti niemiay^

| zy jeste osob, ktra nie lubi robi wok siebie zamiesza-
nia? Czy wolisz milczeniem skwitowa z obsug w re-
stauracji, ni wywoa awantur? Czy zgadzasz si z lud-
mi, nawet jeli wiesz, e nie maj racji, tylko dlatego, i nie lubisz
kopotw? Jeli tak, to znaczy, e jeste bardzo niemiay. Oczy-
wicie, wszyscy czasami wybieramy atwiejsze rozwizanie, dla
niektrych jest to jednak sposb na ycie. Nie warto powodowa
zamieszania. Aby oceni swj poziom niemiaoci, odpowiedz na
nastpujce pytania.
180
1.
^zy czujesz si najbardziej zrelaksowany, gdy:
wynik
a.
Pracujesz we wasnej firmie.
b.
Przebywasz w gronie rodziny i przyjaci.
c.
Uczestniczysz w duym spotkaniu towarzysk
m.
2. Podczas spotkania w gronie czterech, piciu osb zwykle:

wynik
a.
Suchasz, co maj do powiedzenia inni.
b.
Uczestniczysz w rozmowie tak jak pozostali.
c.
Zwykle najczciej zabierasz gos.
3. Jaka forma najbardziej ci odpowiada, gdy chcesz si z kim

porozumie:
wynik ^
a. List. b. Telefon.
c. Osobista rozmowa.
181
Czy jeste niemiay?

4. W autobusie lub pocigu:
6. Czy wziby udzia w zawodach karaoke?
8. Jak czsto zabierasz gos na spotkaniach?
9. Czy kiedykolwiek udao ci si przegada przedstawiciela
odmiennej pci?
182
wynik
a.
Nigdy nie rozpoczynasz rozmowy z osob siedzc obok lub
naprzeciw ciebie.
b.
Czasami rozmawiasz z innymi pasaerami.
c.
Zwykle prbujesz nawiza rozmow z towarzyszami podry.
5. Na ulicy zblia si do ciebie osoba, ktr ledwie rozpoznajesz.

Co robisz:
wynik
a.
Przechodzisz obok i ignorujesz j, chyba e sama zacznie z tob
rozmow.
b.
Rzucasz na ni okiem i nieznacznie kiwasz gow na powitanie.
c.
Rozpoczynasz rozmow i prbujesz ustali, jak dobrze si
znacie.
wynik
a.
Chyba artujesz.
b.
By moe.
c.
Nie prbuj mnie prowokowa.
7. Jak czsto opowiadasz dowcipy w towarzystwie innych osb? wynik

a. Nigdy.
b. Czasami.
c. Czsto.
wynik
a. Prawie wcale.
b. Czasami.
c. Bardzo czsto.
wynik
a. Nigdy.
b. Czasami.
c. Czsto.
Czy jeste niemiay?

10. Czy wziby udzia w przedstawieniu teatru amatorskiego? wynik
a.
W adnym wypadku.
b.
Mgbym, gdyby kto nalega.
c.
Tak, bardzo chtnie.
11. Jak si czujesz, gdy spotykasz kogo po raz pierwszy?

wynik
a.
Dziwnie, jestem troch zdenerwowany.
b.
Swobodnie, chtnie poznaj nowe osoby.
c.
Mam nieodpart ochot opowiedzie im o sobie.
12. egnajc si po kolacji z osob pci przeciwnej, wolaby:

wynik
a.
Poda jej rk.
b.
Poda rk i poklepa po ramieniu.
c.
Poda rk i pocaowa w oba policzki.
13. Prowadzc rozmow z jedn osob, wolisz:
wynik
a.
Sucha, jak opowiadaj o tym, co ostatnio robili.
b.
Gdy kady mwi, co u niego sycha.
c.
Dominowa nad nimi, opowiadajc o sobie.
14. Jedziesz zatoczon wind. Czy:

wynik
a.
Stoisz spokojnie i nie zwracasz uwagi na inne osoby.
b.
Chocia niewiele mwisz, masz kontakt wzrokowy z innymi
pasaerami.
c.
Starasz si wygosi jak byskotliw uwag skierowan do osb
w windzie.
183
Czy jeste niemiay?
184
15. Podczas kolacji wydanej przez firm, w ktrej pracujesz, siedzisz przy stole w
grupie dwudziestu osb. Jak czsto podejmujesz rozmow? wynik
a.
Mwisz bardzo mao, lecz spoywajc posiek, suchasz innych osb.
b.
Zwykle rozmawiasz jedynie z osobami, ktre siedz obok ciebie.
c.
Czsto wczasz si do oglnej rozmowy przy stole.
16. Idc ulic w centrum miasta, zauwaasz, e reporterzy telewizyjni

przeprowadzaj rozmowy z przechodniami. Co robisz:
wynik
a.
Odwracasz si w drug stron lub przechodzisz na drug stron
^licy, by ich nie spotka.
b.
Kiedy do ciebie podchodz, mwisz kilka sw do kamery.
c.
Jeste gotowy nadoy drogi, byle tylko si z nimi spotka.
17. Na korytarzu w biurze spotykasz samego prezesa firmy.

Co robisz:
wynik
a.
Spuszczasz gow, majc nadziej, e ci nie zauway.
b.
Zachowujesz si naturalnie i rozmawiasz z nim, jeli jest to waciwe.
c.
Robisz wszystko, by mc z nim porozmawia.
18. Masz wzi udzia w uroczystoci, na ktr zostali zaproszeni wani

i wpywowi ludzie. Co na siebie woysz?
wynik
a.
To samo, co woyby na inn uroczysto o podobnym charakterze.
b.
Kupiby co nowego specjalnie na t okazj.
c.
Co wyjtkowego, wyrniajcego w tumie.
19. Jak czsto zabiegasz o awans?

wynik
a. Nigdy.
b. Czasami.
c. Czsto.
Czy jeste niemiay?

20. Jak by si czu, gdyby poproszono ci o wygoszenie przemwienia
do duej grupy osb?
wynik
a.
Bybym przeraony tak propozycj.
b.
Starabym si przygotowa i wygosi dobre przemwienie, chocia
wolabym tego nie robi.
c.
Bybym zadowolony i podekscytowany t propozycj.
21. Czy opalasz si w kostiumie kpielowym w ogrodzie, gdzie mog

ci zobaczy ssiedzi?
wynik
a.
Nigdy.
b. Czasami.
c. Czsto.
22.1
3odczas zabawy w nocnym klubie piosenkarz zaprasza goci na
cen, by pomogli mu zapiewa kolejn piosenk. Co zrobisz?
wynik
a.
Nigdy bym si nie zgosi.
b.
By moe wyszedbym na scen.
c.
W uamku sekundy znalazbym si na scenie.
23.
<iedy si czym martwisz:
wynik
a.
Zamykasz si w sobie.
b.
Rozmawiasz na ten temat z blisk rodzin i przyjacimi.
c.
Mwisz o tym wielu osobom.
24.
Przebywasz w gronie kilku osb, ktre zaczynaj sobie opowiada
Dikantne dowcipy. Jak reagujesz:
wynik
a.
Czujesz si zaenowany i pragniesz, by przestali.
b.
Nie wyraasz szczeglnej akceptacji, lecz nie czujesz si te
zaenowany.
c.
Opowiadasz na kady dowcip wasnym.
185
Czy jeste niemiay?

25. Co robisz, gdy midzy dwjk twoich kolegw z pracy wybucha
gona awantura?
wynik
a.
Spuszczasz gow i po cichu wychodzisz z pokoju.
b.
Prbujesz uspokoi sytuacj, jeli uznasz to za waciwe.
c.
Prawie zawsze si angaujesz, przyczajc si do ktni lub
prbujc j zaegna.
186
Wynik testu
Zapisz sobie po 3 punkty za kad odpowied , 2 punkty za
kad odpowied (b) i 1 punkt za odpowied (a).
Powyej 55 punktw
Promieniujesz pewnoci siebie. Nie powiniene jednak przesa-
dza z otwartoci, by inni nie uznali ci za nachalnego lub
przejawiajcego skonno do dominacji. Pamitaj, e przyda ci
si troch skromnoci i wraliwoci na sprawy innych ludzi.
35-55 punktw
Nie jeste osob przesadnie niemia (mimo e czasami tak
uwaasz), chocia nie zmuszasz si do zachowa, ktre wikszo
ludzi uznaaby za cakiem naturalne. W skrytoci ducha podzi-
wiasz sposb postpowania osb o bardziej ekspresywnym cha-
rakterze. Pamitaj, e jest ich niewielu oraz e zachowujc si
spokojniej, jeste atrakcyjniejszy dla innych osb, ktre chtnie
przebywaj w twoim towarzystwie.
Mniej ni 35 punktw
Niektrzy nazwaliby ci drc mimoz, lecz takich jak ty jest
wielu. Nie oznacza to, e jeste w jaki sposb gorszy od typowego
ekstrawertyka. Wielu ludzi niemiaych i skromnych odnosi due
sukcesy w swojej dziedzinie, gdy rozpoznaj wasne talenty i na-
bior do miaoci, by wyzwoli i spoytkowa swj wewntrzny
potencja.
Czf
mmmmmm?
fiektrzy ludzie s znani z tego, e mwi dokadnie to, co
myl, i myl dokadnie to, co mwi. Ci sami ludzie,
chocia powszechnie podziwiani, uwaani s za osoby,
z ktrymi trudno wytrzyma. Czsto wcale nie mamy ochoty na
nag prawd. Z drugiej strony wielu ludzi stosuje co, co psycho-
lodzy nazywaj samoobserwacj kontrolujc. Osoby, ktre tak
postpuj, najpierw dobrze pomyl, zanim co powiedz, staran-
nie analizuj skutek, jaki ich sowa mog wywrze na innych,
i jeli jest to konieczne, zastpuj pierwotne sformuowania nieco
mniej kontrowersyjnymi. Podczas gdy jedni uwaaj takie zacho-
wanie za taktowne i dyplomatyczne, inni uznajje za nieszczere,
a nawet podstpne. Przeprowad kolejny test, by okreli, jaki
poziom biegoci osigne w samoobserwacji kontrolujcej.
1. Czy potrafisz si przekonujco mia z dowcipw, ktre ci nie bawi?
c. Czasami, punkty [~
a. Nie.
b. Tak.
2. Czy rozpoczby dyskusj na tematy polityczne z osob, ktrej nie znasz?
c. Nie wiem. punkty
a. Tak.
b. Nie.
3. Jak by postpi, gdyby w trakcie rozmowy okazao si, e nie podzielasz
pogldw religijnych
rozmwcy?
a. Wyrazi je
b. Prbowa
c. Udawa, e si
w sposb
znale
zgadzasz
stanowczy.
kompromis.
z rozmwc,
nie wyraajc
swojej opinii.
punkty
187
Czy mwisz wymijajco?
4. Czy wyraziby swoje prawdziwe pogldy, gdyby partyjni aktywici zapukali
do twoich drzwi?
a. Zawsze.
b. Czasami.
c. Nigdy.
punkty
5. Czy uwaasz, e bycie szczerym jest waniejsze od taktownoci?
6. Czy odnisby sukces jako sprzedawca uywanych samochodw?
a. Nie wiem. b. Tak. c. Nie. punkty
7. Czy byby dobrym politykiem?
a. Nie. b. Tak.
c. Nie wiem.
punkty
8. Czy zgadzasz si z twierdzeniem, e kady z nas wypowiada czasami
niewinne kamstwa?
a. Tak, b. Nie. c. Nie wiem. punkty F
9. Czy zdarzyo ci si powiedzie nieszczery komplement na temat czyjego
wygldu?
a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty [~
10. Czy grzecznie wysuchujesz ludzi, z ktrymi si gboko nie zgadzasz?
a. Tak. b. Nie. . c. Nie wiem. punkty
11. Czy, zanim odpowiesz, zastanawiasz si, jakiej odpowiedzi od ciebie
oczekuj?
a. Nie wiem. b. Nie. c. Tak. punkty
12. Czy chciaby zosta prawnikiem?
a. Tak. b. Nie wiem. c. Nie. punkty
13. Czy oczekujesz, e ludzie bd ci trzyma za sowo?
a. Zawsze. b. Rzadko. c. Czasami. punkty
14. Czy wane jest dla ciebie posiadanie opinii czowieka, ktry szczerze
wyraa swoje myli?
a. Bardzo. b. Niezbyt. c. Nie wiem. punkty
15. Czy wyraziby wasne zdanie, ryzykujc stanie si niepopularnym?
a. Tak. b. Nie. c. Moliwe. punkty
16. Czy masz trudnoci z ustaleniem, co naprawd mylisz
w danej sprawie?
a. Nie. b. Czasami. c. Tak. punkty | |
17. Czy uznajesz za wane, by ludzie bez wahania wierzyli
twoim sowom?
a. Nie wiem. b. Czasami. c. Tak.
punkty [ |
18. Czy analizujc jak spraw, bez trudu dostrzegasz argumenty za
i przeciw?
a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty | |
19. Czy potrafisz wyrazi wasne myli?
a. Nie wiem. b. Nie.
c. Tak. punkty | |
20. Czy potrafiby sprzeda przedmiot majcy wady?
punkty
21. Czy starasz si uchodzi za zgodn osob, nawet w oczach ludzi,
ktrych nie lubisz?
a. Czasami. b. Rzadko. c. Czsto. punkty | |
22. Czy w imi witego spokoju byby gotw powiedzie ludziom to,
co pragn usysze?
a. Tak. b. Nie. c. By moe. punkty j^] -jgg

23. Czy zasiadajc na awie przysigych, potrafiby sprzeciwi si opinii
pozostaych czonkw?
24. Czy uwaasz si za osob taktown i dyplomatyczn?
25. Czy uwaasz si za osob szczer i zasadnicz?
punkty
Wynik testu
1. a: 1, b: 3, c: 2
2. a: 1, b: 3, c: 2
3. a: 1, b: 2, c: 3
4. a: 1, b: 2, c: 3
5. a: 3, b: 1, c: 2
6. a: 2, b: 3, c: 1
7. a: 1, b: 3, c: 2
8. a: 3, b: 1, c: 2
9. a: 1, b: 3, c: 2
10. a: 3, b: 1, c: 2
11. a: 2, b: 1, c: 3
12. a: 3, b: 2, c: 1
13. a: 1, b: 3, c: 2
14. a: 1, b: 3, c: 2
15. a: 1, b: 3, c: 2
16. a: 1, b: 2, c: 3
17. a: 2, b: 1, c: 3
18. a: 3, b: 1, c: 2
19. a: 2, b: 1, c: 3
20. a: 3, b: 1, c: 2
21. a: 2, b: 1, c: 3
22. a: 3, b: 1, c: 2
23. a: 1, b: 2, c: 3
24. a: 2, b: 3, c: 1
25. a: 1, b: 3, c: 2
190
Powyej 70 punktw
Maksymalny wynik to 75 punktw. Jeli otrzymae wicej ni 70
punktw, bardzo starannie ukrywasz swoje prawdziwe uczucia
przed innymi. Nie kamiesz ze zej woli, nie chcesz jednak znosi
niedogodnoci wynikajcych z uczciwej debaty.
60-69 punktw
Osignicie liczby punktw mieszczcej si w tym przedziale
wskazuje na to, e pilnie baczysz, by nie urazi nikogo swoj
wypowiedzi. Czasami jeste jednak gotowy powiedzie przykr
prawd.
50-59 punktw
Taki wynik wskazuje, e jeste raczej uprzejmy ni szczery.
Z drugiej strony jednak potrafisz uczciwie rozmawia z ludmi.
40-49 punktw
Starasz si by uczciwy i mwisz to, co mylisz. Zdajesz sobie
jednak spraw, e niektre twoje opinie mog rani innych
i dlatego jeste gotw uy agodniejszych sw, by unikn
kopotw.
30-39 punktw
Taki wynik dowodzi, e jeste szczery w swoich wypowiedziach
i nie zwracasz uwagi, czy podoba si to ludziom, z ktrymi
rozmawiasz.
Poniej 30 punktw
Wynik testu wskazuje, e jeste bardzo uczciwy, lecz brak ci
taktu. Ludzie ceni to, e mwisz im prawd, lecz moe im si nie
podoba, i czynisz to bez adnych ogrdek.
191
sycholodzy czsto interesuj si wymiarem ludzkich
zachowa okrelanym mianem sztywnoci/elastyczno-
ci. Sztywno postaw czy si z tym, co Freud nazy-
wa zachowaniem analnym. Jest ono typowe dla ludzi, ktrzy
dbaj o szczegy i nie widz wiata poza zasadami i przepi-
sami. Osobnicy zachowujcy si w sposb bardziej elastycz-
ny nie zaprztaj sobie gowy drobiazgami, a zasady traktuj
wycznie jako niezobowizujce wskazwki. Oczywicie lu-
dzie znajdujcy si na wspomnianych skrajnych biegunach
rzadko si rozumiej i nie potrafi ze sob wspdziaa. Aby
okreli stopie sztywnoci/elastycznoci wasnych zachowa,
odpowiedz na ponisze pytania i przeczytaj interpretacj wy-
nikw.
1. Umwie si z koleg w okrelonym miejscu i czasie, odpowiednio
planujc inne zajcia. Kolega dzwoni na godzin przed spotkaniem,
proszc o zmian terminu, poniewa wypado mu co wanego.
Co robisz:
wynik
a.
Chtnie ustalasz inny termin i miejsce spotkania.
b.
Mwisz, e wolaby si z nim spotka o wyznaczonym
czasie.
c.
Niechtnie godzisz si na inny termin i nie wiesz, jak spdzi wolny
wieczr.
Czy jeste elastyczny?

2. Jak postpujesz, zaplanowawszy tras wakacyjnej podry: wynik
a.
cile trzymasz si planu, nawet jeli w trakcie wycieczki pojawi si
inne ciekawe moliwoci.
b.
Przygotowujesz wstpny zarys podry, poniewa nie lubisz
niewolniczo trzyma si planu.
c.
Jeste gotowy zmieni tras podry, jeli pojawi si inne
interesujce moliwoci.
3. Nieoczekiwanie dowiadujesz si, e twj pocig powrotny jest

znacznie opniony. Masz dwie moliwoci dostania si do domu:
czeka lub szuka innego rodka transportu.
Co robisz:
wynik
a.
Decydujesz si na dugie czekanie na pocig.
b.
Sprawdzasz inne moliwoci i apiesz autobus.
c.
Jeste gotw jecha pniejszym pocigiem i odwiedzasz
znajomego, ktry mieszka w pobliu.
4. Starannie zaplanowae menu kolacji, gdy nagle pojawia si

niespodziewana przeszkoda. Dzwoni twj przyjaciel, informujc o alergii
na okrelony produkt spoywczy - ten sam, ktry jest podstawowym
skadnikiem zaplanowanego posiku. Co robisz:
wynik
a.
Trzymasz si ustalonego planu, szybko przygotowujc danie
zastpcze dla przyjaciela.
b.
Eliminujesz kopotliwy skadnik i przyrzdzasz danie zblione do
pierwotnego.
c.
Z przykroci informujesz przyjaciela, e kolacja jest ju, niestety,
przygotowana i jeli nie bdzie mg jej zje, powinien ci
odwiedzi w innym terminie.
193

5. Twj codzienny rozkad zaj zosta zagroony nagym pojawieniem
si kuzyna z Australii, o ktrym dawno zapomniae. Pyta, czy
mgby si u ciebie zatrzyma na kilka tygodni. Co robisz:
wynik
a.
Cieszysz si z niespodziewanej wizyty i natychmiast zmieniasz
plan zaj, by przyj i ugoci niespodziewanego przybysza.
b.
Przyjmujesz kuzyna i przez kilka tygodni twoje ycie zamienia si
w chaos.
c.
Wprowadzasz kilka poprawek do swojego codziennego rozkadu,
minimalizujc skutki nieoczekiwanej wizyty i zachcajc kuzyna, by
dostosowa si do twojego ukadu dnia.
6. Z powodu zalegoci w pracy szef prosi ci, aby zosta w biurze

duej ni zwykle. Co robisz:
wynik
a.
Pytasz, czy nie mona z tym poczeka kilku dni, poniewa masz ju
inne zobowizania.
b.
Zgadzasz si niechtnie i zmieniasz wczeniej ustalony plan.
c.
Wyjaniasz, e ju zaplanowae wieczr i nie chcesz niczego
zmienia. W drodze kompromisu proponujesz, e przez kilka dni
bdziesz pracowa w godzinach lunchu.
7. Dzwoni twj fryzjer, informujc, e w umwionym terminie

rezerwacj ma jeszcze jedna osoba. Pyta, czy nie mgby przyj
w innym czasie. Co robisz:
wynik
194
a.
Zmieniasz termin wizyty, proszc o znik, ktra zrekompensuje
niedogodno.
b.
Odmawiasz, wyjaniajc, e to nie twoja wina i e musi rozwiza
ten problem z drugim klientem.
c.
Bez problemu zgadzasz si na inny termin.
Czy Jeste elastyczny?

8. Jeste rozczarowany, gdy w teatrze okazuje si, e nie
ma biletw na przedstawienie, ktre chciae zobaczy.
Co robisz:
wynik
a.
Ze stoickim spokojem proponujesz pjcie na inn sztuk.
b.
Niezadowolony opuszczasz teatr, poniewa chciae obejrze wanie
t sztuk i nie masz ochoty na inne przedstawienie.
c.
Pod wpywem perswazji towarzyszy zgadzasz si pj na inne
przedstawienie.
9. Umwie si z koleg na lunch we woskiej restauracji.

Gdy stajecie przed drzwiami, kolega pyta, czy nie miaby
nic przeciwko chiskiej kuchni. Co robisz:
10. Pracujesz nad duym projektem, gdy nagle kolega z pracy
pyta ci, czy nie mgby na chwil odoy tej roboty
i popracowa z nim nad innym zleceniem.
Co robisz:
wynik
a.
Nalegasz na wosk restauracj; ju postanowie, co chcesz
zje.
b.
Wspominasz mimochodem, e cieszye si na myl o woskim
jedzeniu, lecz zgadzasz si na chiszczyzn.
c.
Niechtnie rezygnujesz z woskich makaronw i zaczynasz
myle o smaku sodko-kwanym - jednak dopiero po kilku sowach
perswazji.
wynik
a.
Kontynuujesz swoj prac, nawet jeli jest to niedogodne dla
kolegi.
b.
Prosisz o kilka chwil, by zakoczy prac, i przyczasz si
do kolegi.
c.
Wiedzc, e obydwa zlecenia s pilne, niechtnie decydujesz si
pomc koledze.
195
196
11. Na ulicy wpadasz na koleg, ktrego bardzo dugo nie widziae.
Zaprasza ci na kaw, by porozmawia i nadrobi zalegoci.
Niestety, jeste bardzo zajty. Co robisz: wynik
12. Przed wyjciem na oficjalne przyjcie gospodarz pyta, czy
nie bdzie ci przeszkadzao, jeli posadz ci obok innej osoby.
Co robisz:
13. Nieoczekiwany ulewny deszcz niweczy twoje plany pracy
w ogrodzie. Nie wida adnych oznak poprawy pogody.
Co robisz:
a.
Chtnie przyjmujesz zaproszenie i odkadasz na pniej
zaplanowane zajcia.
b.
Wyjaniasz, e jeste ostatnio bardzo zajty. Nastpnie wyjmujesz
kalendarz, by sprawdzi, kiedy masz pierwszy wolny termin.
c.
Informujesz, e masz niewiele czasu z powodu zaplanowanych
wczeniej spotka.
wynik
a.
Stanowczo oponujesz, poniewa ju zaplanowae rozmow
z pierwszym ssiadem.
b.
Wyjaniasz, e nie przywizujesz wagi do tego, obok kogo ci
posadz. Chtnie akceptujesz zmian planu.
c.
Proponujesz inne rozwizanie, blisze pierwotnemu.
wynik
a.
Wiesz, e tak w yciu bywa i szybko znajdujesz inne prace
domowe.
b.
Wczysz si apatycznie po domu, dopki nie zadzwoni
telefon i kolega nie zaproponuje ci czego bardziej
praktycznego.
c.
Chocia czujesz si zagubiony i oszukany przez pogod, starasz
wykona jakie prace w ogrodzie, gdy tylko na chwil przestanie
pada.

14. Zorganizowae wane spotkanie subowe, gdy nagle dowiadujesz si, e
najwaniejszy uczestnik nie moe wzi w nim udziau. Twoje plany legy w gruzach.
Co robisz:
16. Kiedy czujesz si najlepiej, organizujc jednodniowy wypad z kolegami? wynik
a.
Jeste zasmucony, e musisz zmieni swoje plany, lecz ostatecznie
udaje ci si ustali inny termin, w ktrym wszyscy moecie si
spotka.
b.
Nalegasz, aby wspomniana osoba zmienia swoje plany i mimo
wszystko wzia udzia w zaplanowanym spotkaniu. W kocu udaje
ci si j przekona.
c.
Bez wikszego problemu ustalasz inny termin spotkania, w ktrym
wszyscy bdziecie si mogli spotka.
15. Twj plan, by zaraz po pracy i do domu, wzi relaksujc

kpiel i zje smaczn kolacj jest zagroony. Wanie zadzwoni
zdesperowany kolega, proszc o chwil rozmowy.
Co robisz:
wynik
a.
Zmieniasz swoje plany i umawiasz si z koleg na drinka.
b.
Mwisz koledze, e chtnie go wysuchasz, lecz pytasz, czy mgby
wpa do ciebie za jaki czas, gdy zdysz odpocz.
c.
Wyjaniasz, e masz ju plany na wieczr, i prosisz, by kolega
poczeka z rozmow do jutra.
wynik
a.
Gdy ustalacie szczegowy plan i cile si go trzymacie.
b.
Gdy swobodnie podchodzicie do ustalonego planu, ktry nie musi
by rygorystycznie przestrzegany.
c.
Gdy dokadnie zaplanujecie imprez, lecz wszystko moe ulec
zmianie w zalenoci od indywidualnych potrzeb i wymaga.
197
17. Kolega chce poyczy twj komputer, by napisa CV. Wczeniej
zaplanowae, e w tym czasie bdziesz z niego korzysta.
Co robisz:
wynik
20. Czy perspektywa zmian napenia ci:
wynik
a.
Proponujesz koledze inny dzie, w ktrym nie bdziesz go
potrzebowa.
b.
Zmieniasz swoje plany, poniewa moesz w tym czasie robi co
innego.
c.
Wyjaniasz, e tego dnia planowae korzysta z komputera. Starasz
si jednak tak zaplanowa prac, by kady mg z niego skorzysta,
i dajesz mu komputer na popoudnie.
18. Wygrae wakacje we dwoje na Cyprze. Wieczorem, tu przed

zaplanowanym odlotem, dzwoni do ciebie kto z biura podry, mwic,
e w hotelu, w ktrym miae si zatrzyma, panuje epidemia.
Przedstawia ci inne propozycje. Co wybierasz:
wynik
a.
Pobyt w ssiednim hotelu (rzekomo bezpiecznym), poniewa bardzo
pragniesz pozna Cypr.
b.
Wyjazd na jedn z wysp greckich, uradowany niespodziewan
zmian planw.
c.
Zmian terminu podry, gdy sytuacja w hotelu wrci do normy;
chcesz dosta dokadnie to, co wygrae i do czego masz prawo.
19. Wanie miae wzi swj codzienny poranny prysznic, gdy w twoim
domu pojawi si go, ktry musi skorzysta z prysznica
dokadnie w tym samym czasie. Co robisz:
wynik
a.
Ustalacie, e co drugi dzie jeden z was bdzie wstawa wczeniej
i starasz si trzyma swojego rozkadu.
b.
Tumaczysz, e musisz si trzyma ustalonego rozkadu. Twj go
bdzie musia zmieni godzin kpieli lub o niej zapomnie.
c.
Zmieniasz por kpieli, dostosowujc si do rozkadu gocia.
a.
Strachem; lubisz to, co znasz, i wolisz si trzyma ustalonego
planu.
b.
Przyjemnym oczekiwaniem; nie znosisz monotonii i wolisz prowadzi
mniej przewidywalne, spontaniczne ycie.
c.
Lekkim dreniem; wolisz to, co znane, od nieznanego lub
wymagajcego zmiany zachowania lub postawy.
21. Czy uwaasz si za osob:
23. Czy rezerwujc z duym wyprzedzeniem bilet na dug podr
pocigiem:
wynik
a.
cile przestrzegajc regu i przepisw.
b.
Potrafic si przystosowa do zmiennych okolicznoci.
c.
Szukajc kompromisw, by zminimalizowa potrzeb adaptacji do
nowych warunkw.
22. Czy wolisz, by przypominano ci o tym, co masz do zrobienia? wynik

a.
Codziennie - dziki temu nie zapomnisz o codziennych
obowizkach, jednoczenie jeste gotowy do wprowadzenia zmian,
jeli zajdzie tego potrzeba.
b.
Kilka dni wczeniej, aby mg przygotowa plan dziaania, ktrego
bdziesz si trzyma.
c.
W miar zbliania si terminu wykonania poszczeglnych zada.
W ten sposb unikasz potrzeby zmiany planw, jeli co ci
wypadnie.
wynik
a.
Prosisz o otwart rezerwacj, bez podania konkretnej daty, by nie
by do niczego zobowizanym.
b.
Ustalasz planowan dat podry, dopytujc si o moliwo dokona-
nia przesunicia terminu wyjazdu, gdyby twoje plany ulegy zmianie.
c.
Ustalasz dat podry i upewniasz si, e nic nie zakci twoich
planw.
199
24. Twoja wyprawa do muzeum koczy si fiaskiem, gdy odkrywasz,
e z powodu nieprzewidzianych okolicznoci placwka jest zamknita.
Czy czujesz si:
wynik
a.
Nieco rozdraniony, lecz wsplnie z przyjacimi postanawiasz
przeoy wizyt w muzeum na inny termin i idziesz z nimi na spacer.
b.
Zy i oburzony - nie lubisz zmienia planw.
c.
Zirytowany i zagubiony, dopki kolega nie przypomina ci, e mona
odoy zwiedzanie muzeum na nastpny dzie.
25. Kolega zaproponowa zawie ci na lotnisko. Niestety nieoczekiwane

wydarzenia zatrzymuj go w domu, a ty nie masz rodka transportu.
Co robisz:
wynik
a.
Prosisz o pomoc kogo innego - zostawie sobie troch czasu
w rezerwie.
b.
Czujesz si zagubiony i wpadasz w panik - trudno ci si
dostosowa do nieprzewidzianych okolicznoci.
c.
Drcz ci obawy, dopki kolega nie zaproponuje ci kogo
w zastpstwie.
Wynik testu
200
1. a: 3, b: 1, c: 2
2. a: 1, b: 3, c: 2
3. a: 1, b: 2, c: 3
4. a: 2, b: 3, c: 1
5. a: 3, b: 1, c: 2
6. a: 2, b: 3, c: 1
7. a: 2, b: 1, c: 3
8. a: 3, b: 1, c: 2
9. a: 1, b: 3, c: 2
10. a: 1, b: 3, c: 2
11. a: 3, b: 1, c: 2
12. a: 1, b: 3, c: 2
13. a: 3, b: 2, c: 1
14. a: 2, b: 1, c: 3
15. a: 3, b: 2, c: 1
16. a:l , b: 3, c: 2
17. a: 1, b: 3, c: 2
18. a: 2, b: 3, c: 1
19. a: 2, b: 1, c: 3
20. a: 1, b: 3, c: 2
21. a: 1, b: 3, c: 2
22. a: 2, b: 1, c: 3
23. a: 3, b: 2, c: 1
24. a: 3, b: 1, c: 2
25. a: 3, b: 1, c: 2
60-75 punktw
Maksymalny wynik to 75 punktw. Rezultat w przedziale od 60 do
75 punktw wskazuje, e jeste gotowy dostosowa si do innych,
lecz musisz uwaa, by ludzie majcy skonno do manipulowania
innymi nie naduywali twojej elastycznoci.
40-59 punktw
Wynik od 40 do 59 punktw wskazuje, e jeste osob, ktra lubi
wiedzie, co ma do zrobienia kadego dnia, jest jednak zdolna do
spontanicznej zmiany rozkadu zaj, pod warunkiem e nie
bdzie to zbyt niewygodne.
Poniej 40 punktw
Wynik poniej 40 punktw stanowi ostrzeenie, e zbliasz si do
niebezpiecznego momentu, w ktrym brak elastycznoci moe ci
uniemoliwi jakkolwiek spontaniczno i przeywanie radoci
ycia. Kady, kto narusza twj ustalony porzdek dnia, powinien
si mie na bacznoci.
201
hocia tak postawione pytanie moe si wyda zbyt osobi-
ste, jest jednak ze wszech miar usprawiedliwione. Podobnie
jak w przypadku innych cnt i zalet, cieszymy si z tego,
jacy jestemy czyci, i rozprawiamy o tym, jak niechlujni s nasi
ssiedzi. Pewnego razu, wysiadajc z samolotu z Chicago do
Londynu, usyszaem, jak jeden z pasaerw wyrazi yczenie
wzicia solidnego, gorcego prysznica. Inny pasaer skomentowa
to sowami: W tym miecie nie musisz wstrzymywa oddechu,
kolego!. Przeprowad poniszy test, by przekona si, czy moesz
uchodzi za schludnego.
1. Podczas wycierania naczy dostrzegasz, e jeden talerz
zosta niedokadnie umyty.
Co robisz:
wynik
a.
Kadziesz go na stos naczy do mycia.
b.
Usuwasz brud ciereczk do wycierania naczy.
c.
Wycierasz go powierzchownie i odkadasz jako czysty.
2.
(
Dodczas spaceru z psem twj pupil zaatwia si na rodku cieki.
Do robisz: wynik
a.
Zostawiasz odchody tam, gdzie s.
b.
Odcigasz psa na bok, by nie zabrudzi cieki.
202
c.
Wyjmujesz jednorazow torebk i sprztasz psie odchody.
Czy jeste czysty?

3. Po przyjciu wracasz zmczony do domu, marzc o tym, by jak najprdzej pooy si do ka.
wynik
a.
Kadziesz si spa bez kpieli.
b.
Myjesz si mechanicznie, marzc o tym, by jak najprdzej pj spa.
c.
Myjesz si pospiesznie, obiecujc, e wemiesz kpiel jutro rano.
4. Zaspae i musisz si spieszy, by zdy na czas do pracy.

Co robisz:
wynik
a.
Myjesz si dokadnie, nawet jeli nie bdziesz mia czasu na niadanie.
b.
Myjesz si pospiesznie, majc nadziej, e nikt tego nie zauway.
c.
Zapominasz o myciu, zwyczajnie nie masz na to czasu.
5. Wykonujesz drobne prace w ogrdku, gdy twj partner woa ci

na obiad. Co robisz:
6. Po odbytym spacerze wchodzisz do domu, wnoszc boto na
dywan. Co robisz:
7. Przypominasz sobie, e samochd dawno nie by myty.
Jest bardzo brudny. Co robisz:
wynik
a.
Biegniesz prosto do stou - po wysiku fizycznym masz duy apetyt!
b.
Starannie myjesz rce - trzeba uwaa, by nie zapa infekcji.
c.
Usuwasz najwiksze zabrudzenia i idziesz je.
wynik
a.
Zapominasz o brudzie. Kto to kiedy posprzta.
b.
Biegniesz po rodek do czyszczenia dywanw.
c.
Prbujesz usun zabrudzenia, lecz szybko rezygnujesz.
wynik
a.
Przy najbliszej okazji zabierasz auto do myjni.
b.
Zapominasz o tym. Przecie i tak znowu si pobrudzi.
c.
Przekupstwem nakaniasz dzieci, by umyy samochd.
203
Czy jeste czysty?
8. Jedno z twoich dzieci siada przy stole z brudnymi rkami.
Co robisz:
wynik
a.
Nie zwracasz na to uwagi. Dzieci ju takie s.
b.
Mwisz mu, e ma my rce, zanim usidzie do stotu.
c.
Wysyasz dziecko do azienki, kac natychmiast umy rce.
9.
3rzed wyjciem na wane spotkanie zauwaasz, e twoje buty
s brudne. Co robisz:
wynik
a.
Przecierasz je szybko chusteczk.
b.
Nie zwracasz na to wikszej uwagi. Kto bdzie patrzy na twoje buty?
c.
Dokadnie czycisz obuwie.
10.
I
:irma kanalizacyjna prowadzi prace remontowe w pobliu
wojego domu. Przez tydzie masz tylko wod do picia. Czy:
wynik
a.
Umawiasz si z ssiadem, e bdziesz bra u niego prysznic.
b.
Nie przejmujesz si tym. Traktujesz ten okres jak wakacje na
kempingu.
c.
Oszczdzasz wod pitn i uywasz jej do mycia.
11.
Przeprowadzasz w domu may remont. Co robisz:
wynik
a.
Przykrywasz meble, aby nie pobrudziy si farb.
b.
Prbujesz przykry meble najlepiej, jak potrafisz, lecz i tak si
brudz.
c.
Nie przywizujesz do tego wikszej wagi. Usuniciem plam zajmiesz
si pniej.
12.
3zy jedzc pczki:
wynik
a.
Ze smakiem zlizujesz lukier z palcw.
b.
Starannie myjesz rce po zjedzeniu pczka.
204
c.
Wycierasz rce chusteczk.
Czy jeste czysty?

13. Czy uyby wasnej chusteczki, by wytrze nos dziecka?
wynik
a.
Nigdy.
b.
Czasami, jeli nie miabym pod rk nic innego.
c.
Czemu nie. Nie ma w tym nic zego.
14. Czy mgby korzysta ze wsplnego grzebienia?

wynik
a.
Daj spokj!
b.
Gdybym musia.
c.
Oczywicie. W czym problem?
15. Bdc w restauracji, widzisz, e kelner kadzie na stole uywane

serwetki. Co robisz:
wynik
a.
Skarysz si kierownikowi.
b.
Nie zwracasz na to uwagi, nie lubisz awantur.
c.
Postanawiasz napisa o tym do lokalnej gazety.
16. Siedzisz w fotelu dentystycznym. Usta masz otwarte. Wewntrz

jamy ustnej tkwi rne narzdzia. Nagle spostrzegasz, e asystent
podaje lekarzowi brudny instrument z podogi. Co robisz:
wynik
a.
Zrywasz si z fotela, by zaprotestowa, wypluwajc narzdzia na
wszystkie strony.
b.
Siedzisz cichutko i pozwalasz na wszystko. Co mona zrobi
z ustami penymi metalowych narzdzi?
c.
Starasz si o tym nie myle. Troch brudu jeszcze nikomu nie
zaszkodzio.
V
17. W jednej z lokalnych restauracji stale przeprowadzaj kontrole
czystoci. Co robisz:
wynik
a.
Postanawiasz, e nigdy wicej tam nie pjdziesz.
b.
Uznajesz, e skoro jest bezustannie kontrolowana, musi by
najczystsza ze wszystkich restauracji w okolicy.
c.
Postanawiasz poczeka i zobaczy, czy odwiedz j twoi
przyjaciele.
205
Czy jeste czysty?
18. Kolega nie moe zje swojego dania i proponuje ci jego cz.
Bardzo lubisz potraw, ktr zamwi.
wynik
a.
Z wielki alem odmawiasz.
b.
Grzecznie, lecz stanowczo odmawiasz. Nie jadasz resztek.
c.
Z entuzjazmem przyjmujesz propozycj.
19. Czy mgby si wykpa w wodzie, w ktrej kpay si inne

osoby?
wynik
a.
Tak, bez problemu.
b.
Wolabym umrze.
c.
Z trudem, gdyby nie byo innej moliwoci.
20. Czy napiby si wody z publicznej fontanny?

wynik
a.
Nigdy.
b.
Gdybym by bardzo spragniony.
c.
Robi to cay czas.
21. Czy mgby je kurczaka palcami?

wynik
a.
Tak. Czemu nie?
b.
Nie. To okropne!
c.
Czasami.
22. Czy regularnie dezynfekujesz twj dom?

wynik
a.
Kiedy sobie o tym przypomn.
b.
Regularnie.
c.
Rzadko.
23. Czy zawsze myjesz rce przed posikiem?

wynik
a.
Czasami, lecz zwykle nie jestem a tak brudny.
b.
Tak, zawsze.
c.
Nie, nie widz takiej potrzeby.
Czy jeste czysty?

24. Czy odmwiby przyjcia do domu zwierztka tylko dlatego,
e jest to niehigieniczne?
wynik
a.
Nie.
b.
Pomylabym o tym.
V
c.
Tak.
25. Czy pozwalasz, by pies poliza ci po twarzy?

wynik
a.
Tak, czsto.
b.
Oczywicie, e nie.
c.
Czasami trudno jest temu zapobiec.
Wynik testu
Za kad odpowied zapisz sobie

okrelon niej liczb punktw.
1.
a: 3, b:
2, c: 1
14.
a:
3,
b: 2, c: 1
2.
a: 1, b:
2, c: 3
15.
a:
3,
b: 1, c: 2
3.
a: 1, b:
3, c: 2
16.
a:
3,
b: 2, c: 1
4.
a: 3, b:
2, c: 1
17.
a:
3,
b: 1, c: 2
5.
a: 1, b:
3, c: 2
18.
a:
2,
b: 3, c: 1
6.
a: 1, b:
3, c: 2
19.
a:
1,
b: 3, c: 2
7.
a: 3, b:
1, c: 2
20.
a:
3,
b: 2, c: 1
8.
a: 1, b:
2, c: 3
21.
a:
1,
b: 3, c: 2
9.
a: 2, b:
1, c: 3
22.
a:
2,
b: 3, c: 1
10.
a: 3, b:
1, c: 2
23.
a
2,
b: 3, c: 1
11.
a: 3, b:
2, c: 1
24.
a
1,
b: 2, c: 3
12.
a: 1, b:
3, c: 2
25.
a
1,
b: 3, c: 2
13.
a: 3, b-
2, c: 1
207
Czy jeste czysty?
Ponad 70 punktw
Maksymalny liczba punktw wynosi 75. Jeli uzyskae 70 lub
wicej punktw, jeste prawdziwym czycioszkiem. Przesadna
troska o higien jest czasami zwizana z neurotycznym, kompul-
sywnym i obsesyjnym zachowaniem.
60-69 punktw
Wynik od 60 do 69 punktw wskazuje na bardzo du trosk
o higien, co oczywicie jest zdrowym objawem. Czasami ycie
z tob moe by jednak trudne.
50-59 punktw
Wynik od 50 do 59 punktw wskazuje na bardziej swobodne
podejcie do kwestii higieny. Oczywicie, nie jeste flejtuchem,
lecz w nieprzewidzianych okolicznociach, gdy s ku temu powo-
dy, lekcewaysz sprawy higieny.
40-49 punktw
Jeli otrzymae wynik do 40 do 49 punktw, nie dbasz o higien,
ale wiesz przynajmniej, jak naley postpowa.
Poniej 39 punktw
Taki wynik jest zbyt odraajcy, by go tutaj szerzej rozwaa!
208
mmmmi
., eli jeste czowiekiem, ktry wita kady dzie umiechem
i piosenk, ten test zosta przygotowany specjalnie dla
ciebie. Tym razem szukamy osb, ktre dostrzegaj janiej-
sz stron ycia. Oczywicie innym ludziom taka postawa moe
si wyda irytujca. Chocia bd celowo dobierali okrutne
sowa, to do optymistw bdzie nalea ostatni umiech. Uro-
dzeni optymici przechodz przez ycie, znajdujc pozytywne
aspekty nawet w przykrych sprawach i rzadko dostrzegajc pro-
blemy. Pozostali miertelnicy mog si jedynie przypatrywa
z boku i zastanowi, jak to moliwe. Co maj ci ludzie? Czy nie
dostrzegaj, e w yciu jest wiele problemw? Czy nie przejmu-
j si tym, e pozostaych przytaczaj wtpliwoci i zmartwie-
nia? Najwyraniej - nie. Aby przekona si, czy jeste jednym
z tych szczliwcw, przeprowad nastpujcy test.
1. Jakie uczucia towarzysz ci pod koniec udanych wakacji?
wynik
a.
Jeste zmartwiony i dowiadczasz maej depresji z powodu koca
wakacji.
b.
Z niecierpliwoci czekasz na nastpne wakacje.
c.
Zrelaksowany czekasz na powrt do domu i odbierasz zalege
wiadomoci.
209
Czy jeste pogodny?
2. Obchodzisz swoje czterdzieste urodziny. Jakie uczucia ci towarzysz? wynik
a.
Mam za sob najlepsze lata.
b.
Chocia si starzej, bd korzysta z ycia najlepiej, jak potrafi.
c.
Prawdziwe ycie zaczyna si po czterdziestce.
3. Przez dziesi ostatnich lat cieszye si dobrym zdrowiem.

Mylisz sobie:
wynik
a.
To nie moe trwa wiecznie.
b.
Miaem szczcie przez ostatnie dziesi lat, miejmy nadziej, e nie
opuci mnie przez kolejnych dziesi.
c.
Bd pracowa nad kondycj, aby by zdrowy w przyszoci.
. Przechodzisz przez jeden z najtrudniejszych okresw swojego

ycia. Jakie myli ci towarzysz:
wynik
a.
Spotyka mnie wicej trudnoci ni innych.
b.
ycie jest twarde.
c.
ycie bywa okrutne, lecz trudna sytuacja nie bdzie trwaa wiecznie.
5. Wanie zostae zwolniony z pracy bez adnego ostrzeenia.

Jaka jest twoja reakcja?
wynik
a.
Czujesz si tak, jakby to ju nasta koniec wiata.
b.
Jeste zmartwiony, lecz masz nadziej, e szybko znajdziesz inn
prac.
c.
Jeste zmartwiony, lecz uwaasz, e sytuacja stwarza okazj do
zmiany, ktra na dusz met moe si okaza korzystna.
Czy jeste pogodny?

6. Obstawie gonitw na wycigach konnych. Jakie masz
oczekiwania?
8. Jaki jest twj stosunek do podejmowania ryzyka?
9. Dlaczego uprawiasz sport?
wynik
a.
Twj ko pewnie si przewrci na pierwszej przeszkodzie.
b.
Nie spodziewasz si wygranej, lecz za wydane pienidze masz
nadziej obserwowa pikny wycig.
c.
Starasz si rozpracowa wygrane przed rozpoczciem gonitwy.
7. Co pomylaby, syszc sowa: W yciu nie ma miejsca

na wiczenia?
wynik
a.
Poszoby mi znacznie lepiej, gdybym mg wczeniej powiczy.
b.
Nie zgadzam si, w yciu musi chodzi o co wicej.
c.
To dobrze, e staram si dosta od ycia to, co najlepsze.
wynik
a.
Nie ryzykuj, jeli mona tego unikn.
b.
Myl, e ryzyko jest czasami potrzebne.
c.
Lubi ryzyko; dowiadczam dziki niemu dreszczyku emocji.
wynik
a.
Aby si czym zaj.
b.
Lubi wspzawodnictwo i
przyjanie,
ktre
si wwczas
nawizuje.
c.
Aby wygra.
10. Co sdzisz o niekorzystnej decyzji, ktrej nie mona cofn?

wynik
a.
Jeste zirytowany.
b.
Prbujesz dostrzec inny punkt widzenia.
c.
By moe w przyszoci okae si to dla ciebie dobre.
211
_
Czy jeste pogodny?
11. Wanie zakoczy si twj zwizek z drug osob, chocia chciae go utrzyma. Jakich
uczu dowiadczasz? wynik
a.
Czujesz si zdruzgotany.
b.
Kiedy poczujesz si lepiej, do tego dnia upynie jednak duo czasu.
c.
Musisz szybko o wszystkim zapomnie i dalej y.
12. Jaki masz stosunek do zmiany?

wynik
a.
Nic nie zmienia si na lepsze.
b.
Zmiana jest nieuchronna podobnie jak mier i podatki.
c.
Jest to dla ciebie zupenie nowe wyzwanie.
13. Dowiadujesz si, e za 10 minut w ziemi uderzy meteoryt. Istnieje

niewielka szansa, e ktokolwiek przeyje. Jaka jest twoja reakcja? wynik
a.
I tak musisz kiedy umrze, moe stanie si to wanie teraz.
b.
Idziesz do najbliszych, aby si z nimi poegna.
c.
Kto musi przey. Zastanawiasz si, co zrobi, aby zwikszy
swoje szans.
14. Stoisz na wanym yciowym rozdrou, nie wiedzc, ktr wybra

drog. Co mylisz:
wynik
a.
Niezalenie od tego, co zrobi, i tak bdzie le.
b.
aujesz, e nie moesz si cofn, lecz musisz i do przodu.
c.
0 wszystkim zdecyduje los, droga, ktr wybior, bdzie najlepsza.
15. Przechodzisz trudny okres w relacjach z ludmi. Co czujesz:

wynik
212
a.
Wyglda, e to ju jest koniec.
b.
Sytuacja ze zej staje si gorsza.
c.
Z pewnoci uda ci si rozwiza trudn sytuacj.
16. Ty i twj partner macie rne zainteresowania.

Co czujesz:
Czy jeste pogodny?
wynik
a.
Wasze drogi si rozchodz.
b.
Godzisz si z nieuchronnoci zmian, lecz chciaby, aby midzy
wami byo tak jak dawniej.
c.
Cieszysz si z rozwoju partnera, przekonany, e rne
zainteresowania pozwol si wam rozwija si jako jednostkom.
17. Jaki masz stosunek do jesieni?

wynik
a.
Dowiadczasz niewielkiej depresji, e niedugo nadejdzie
zima.
b.
Nie dowiadczasz adnych szczeglnych uczu - to zwyczajna
pora roku.
c.
To pikna pora roku.
18.0 czym mylisz, gdy nagle odczuwasz dziwny bl?

19. Jak reagujesz, gdy kto zaczyna mwi o starych, dobrych czasach? wynik
a.
Zamartwiasz si, e moe to by co powanego.
b.
Masz nadziej, e bl szybko minie. Jeli to nie nastpi, na wszelki
wypadek pjdziesz do lekarza.
c.
Nie zwracasz na to uwagi. Mae ble czasami pojawiaj si
i znikaj.
wynik
a.
Zgadzasz si, e kiedy ycie byo lepsze.
b.
W przeszoci byy dobre dni, bd te w przyszoci.
c.
Oglnie ycie staje si coraz lepsze; czeka nas jeszcze wiele
wspaniaych dni.
213
Czy jeste pogodny?
20. Jak rol w yciu odgrywa przypadek?
wynik
a.
Du.
b.
Niektrzy ludzie maj wicej szczcia od innych.
c.
Kady w pewnym stopniu decyduje o wasnym szczciu.
21. Znalaze si w sytuacji zagraajcej twojemu yciu, jak

bohaterowie filmu Poncy wieowiec, uwizieni na ostatnim pitrze
biurowca. O czym mylisz?
wynik
a.
To ju jest koniec, umieram.
b.
Jak ja si tutaj w ogle znalazem? To przypomina zy sen.
c.
Urzdz sobie prawdziwe wito, gdy tylko si std wydostan.
22. Wanie dowiadczye jednego z najwikszych rozczarowa

swojego ycia. Jaka jest twoja reakcja?
wynik
a.
Zawsze mnie to spotyka.
b.
Czuj si tak, jakbym otrzyma cios w brzuch.
c.
W yciu si raz wygrywa, raz przegrywa.
23. Wychodzisz na kolacj ze znajomymi. Wieczr okazuje si

cakowit klap; czekacie dwie godziny na zamwione danie
i w kocu wszystko jest zimne. Jaka jest twoja reakcja?
wynik
a.
Zawsze, gdy id si zabawi, spotyka mnie co takiego.
b.
Wsplnie dochodzicie do wniosku, e nic nie mona na to poradzi
i e takie sytuacje czsto si obecnie zdarzaj.
2,4
c.
Chocia miejesz si z zaistniaej sytuacji, piszesz skarg do
dyrekcji restauracji, majc nadziej, e w ramach rekompensaty
zostaniesz zaproszony na darmowy posiek.
Czy jeste pogodny?

24. Otrzymujesz niespodziewany spadek w wysokoci 5000 funtw.
Jaka jest twoja reakcja?
wynik
a.
Niewiele mona dzisiaj zdziaa za 5000 funtw.
b.
Pozwol sobie na jak ma przyjemno, na ktr nie byo mnie
ostatnio sta.
c.
Szczcie chodzi parami - z pewnoci spotka mnie jeszcze co
miego.
25. Tracisz panowanie nad samochodem, ktry raptownie dachuje

i wpada do rowu. Wychodzisz bez szwanku z auta lecego
na dachu. Jaka jest twoja pierwsza reakcja?
wynik
a.
O nie. Mj samochd wyglda okropnie! Nic ju z niego nie
bdzie!
b.
A to pech. Bd si musia uera z firm ubezpieczeniow.
Ciekawe, ile czasu zajmie naprawa?
c.
Mam szczcie, e przeyem.
Wynik testu
Zapisz sobie:
3 punkty za kad odpowied ;
2 punkty za kad odpowied (b);
1 punkt za kad odpowied (a).
Powyej 55 punktw
Maksymalna liczba punktw wynosi 75. Jeli uzyskae powyej
55 punktw, mona ci tylko pozazdroci optymistycznego spojrze-
nia na wiat. Nie znasz bezsennych nocy, upywajcych na rozmy-
laniach o rzeczach, ktre mog si nigdy nie wydarzy. Jeste
wiecznym optymist, ktry zawsze dostrzega janiejsz stron
wydarze i wierzy, e kada sytuacja moe przynie korzystne
rozwizanie. Mona ci tylko pozazdroci - pod warunkiem e nie
jeste naiwny i rozumiesz, i w yciu mog si zdarzy trudne
215
Czy jeste pogodny?
chwile. Wydajesz si beztroskim czowiekiem, z drugiej strony rozu-
miesz, e w yciu mona otrzyma to, co najlepsze, tylko wwczas,
gdy zaakceptuje si jego wzloty i upadki.
35-55 punktw
Jeste realist podobnie jak wikszo ludzi. Wiesz, e w yciu
kadego czowieka zdarzaj si wzloty i upadki. Masz nadziej, e
te pierwsze ostatecznie przewa, a tylko to w kocu si liczy.
Chocia nie uwaasz siebie za pesymist, mgby si czego
nauczy od wiecznego optymisty i nie przejmowa tak bardzo.
Pamitaj, e wikszo rzeczy, ktrymi si martwimy, w rzeczywi-
stoci nigdy si nie zdarza. Po co si martwi na zapas.
Mniej ni 35 punktw
Jeste urodzonym pesymist. Nie oznacza to, e jeste gorszym
czowiekiem - cigle moesz odnosi sukcesy i mie wielu przyja-
ci. Nie oznacza to rwnie cigego wewntrznego niepokoju,
staych wtpliwoci i zamartwiania si o wszystko. Naucz si nie
wyolbrzymia problemw i odsun ze myli na dalszy plan.
Sprbuj myle o tym, co w yciu pozytywne - wiele osb znaj-
duje si w sytuacji gorszej od ciebie. Jeli uda ci si to osign
- a moe ci to kosztowa sporo wysiku - odczujesz korzyci,
zarwno zdrowotne, jak i dotyczce oglnego podejcia do ycia.
216
i
rudno dokadnie okreli, o co chodzi w pytaniu: Czy
i jeste religijny?. Religia przyjmuje odmienne znaczenia dla
fe rnych ludzi. Pojcia religijne funkcjonujce w jednej kul-
turze s zupenie niezrozumiae w drugiej. Poniewa ksika ta
zostaa napisana gwnie dla Europejczykw, uywamy okrele-
nia religijny w odniesieniu do tradycyjnej wiary w jednego Boga
objawionego w Pimie witym. Takie ujcie powinno by znane
ydom i muzumanom, chocia nie musi by przez nich akcepto-
wane. Uzyskanie wysokiego wyniku we wspomnianym tecie
oznacza siln wiar w tradycyjne wartoci religijne.
1. Czy jeste wyznawc jednej ze wiatowych religii?
a. Tak. b. Nie. c. Jedynie
formalnie.
2. Czy wierzysz, e Bg odpowiada na modlitwy?
punkty
punkty
3. Czy wierzysz, e moralno ma rdo w Bogu?
4. Czy wierzysz, e ludzie s karani za swoje grzechy?
5. Czy wierzysz, e cnota jest sama w sobie nagrod?
217
Czy jeste religijny?
6. Czy wierzysz w ycie po mierci?

a. Tak. b. Nie.
c. Nie wiem.
7. Czy wierzysz, e wiat zosta stworzony przez Boga?
8. Czy wierzysz, e Bg zna nasze uczynki?
9. Czy wierzysz w istnienie ze?
a. Nie. b. Tak.
c. Nie wiem.
10. Czy choroba moe zosta uleczona dziki wierze religijnej?
11. Czy wierzysz w cuda?
c. Nie.
punkty
punkty
Dunkty
punkty
punkty
punkty
12. Czy wierzysz, e Bg dziaa w wiecie?
a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty F
13. Czy chodzisz do kocioa?
a. Czsto. b. Od czasu do czasu. c. Nigdy. punkty
14. Czy wierzysz, e religia wzbogacia twoje ycie?
15. Czy zastanawiasz si na religijnymi konsekwencjami swojego
postpowania?
a. Zawsze. b. Nigdy. c. Zwykle. punkty
16. Jak wana jest w twoim yciu religia?
a. Nie jest wana. b. Bardzo wana. c. Stosunkowo punkty
wana.
17. Czy wierzysz, e tylko jedna religia jest prawdziwa?
punkty
18. Czy czytasz czasopisma religijne?
a. Czsto. b. Czasami, c. Nigdy. punkty f
19. Czy chciaby by ksidzem, pastorem, rabinem?
20. Czy mgby y bez religii?
a. Nie wiem. b. Nie.
c. Tak.
punkty
punkty
21. Czy szukasz u Boga wskazwek we wasnym yciu?
a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy. punkty F
22. Czy wierzysz, e nauki i religii nie da si pogodzi?
a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty f
23. Czy wiara religijna daje ci odwag w trudnych sytuacjach yciowych?
a. Zawsze. b. Czasami. c. Nigdy. punkty |~
24. Czy wierzysz w dogmaty swojej religii?
a. Dokadnie. b. Nie. c. W swobodny sposb, punkty
25. Czy wtpisz w istnienie Boga?
a. Nigdy. b. Czasami.
c. Zawsze.
26. Czy podajesz w wtpliwo nauki swojego kocioa?
punkty
punkty
27. Czy wielkie yciowe nieszczcie skonioby ci do porzucenia religii?
a. Nie. b. Tak. c. Nie wiem. punkty |
28. Czy wierzysz w sd ostateczny nad wszystkimi?
29. Czy dostrzegasz Boe dziaanie w codziennych yciowych
sytuacjach?
30. Czy jeste gotowy cierpie za wiar?
31. Czy byby gotowy umrze za wiar?
32. Czy religia jest najwaniejsz spraw w twoim yciu?
33. Czy zaakceptowaby maestwo swojego dziecka z kim,
kto wyznaje inn religi?
34. Czy mgby polubi wyznawc innej religii?
35. Czy akceptujesz maestwa osb wyznajcych rne religie?
a. Nie. b. Tak, c. Nie wiem.
36. Czy utrzymujesz kontakty towarzyskie z wyznawcami innych
religii?
a. Czsto. b. Nigdy. c. Czasami. punkty [~
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
37. Ile wiesz na temat innych religii?

a. Duo. b. Niewiele. c. Nic.
38. Czy religioznawstwo porwnawcze powinno by jednym ze szkolnych
przedmiotw?
39. Czy twoje dzieci powinny uczy si w szkole o innych religiach?
a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty V
40. Czy pozwoliby swoim dzieciom chodzi do szkoy, w ktrej uczy si
o rnych religiach?
41. Czy posaby dziecko do szkoy religijnej, gdyby pojawia si taka
moliwo?
a. Nie.
b. Tak.
c. Nie wiem. punkty P
42. Czy zaakceptowaby czonka rodziny, ktry nawrci si na
inn religi?
a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty P
43. Czy potrafiby pracowa z osobami, ktre praktykuj inn religi?
a. Nie. b. Nie wiem. c. Tak. punkty | |
44. Czy poruszasz tematy religijne w codziennych kontaktach ze
znajomymi?
45. Czy prbujesz nawraca innych na swoj wiar?
punkty
punkty
46. Czy wierzysz, e czonkowie innych religii (lub adnej) s skazani
na potpienie?
221
47. Czy wysuchaby czowieka usiujcego nawrci ci na inn religi?
48. Czy aprobujesz seks nawet wwczas, gdy nie suy prokreacji?
49. Czy uwaasz, e wikszo ludzi jest grzeszna?
punkty
50. Czy uwaasz, e wartoci moralne bez religii nie s moliwe?
a. Tak. b. Nie. c. Nie wiem. punkty |~
Wynik testu
222
1. a: 3,
2. a: 3,
3. a: 1,
4. a: 2,
5. a: 1,
6. a: 3,
7. a: 1,
8. a: 2,
9. a: 1,
10. a: 3,
11. a: 2,
12. a: 1,
13. a: 3,
14. a: 3,
15. a: 3,
16. a: 1,
b: 1, c: 2
b: 2, c: 1
b: 3, c: 2
b: 3, c: 1
b: 3, c: 2
b: 1, c: 2
b: 3, c: 2
b: 3, c: 1
b: 3, c: 2
b: 1, c:2
b: 3, c: 1
b: 3, c: 2
b: 2, c: 1
b: 2, c: 1
b: 1, c: 2
b: 3, c: 2
17. a:
18. a:
19. a:
20. a:
21. a:
22. a:
23. a:
24. a:
25. a:
26. a:
27. a:
28. a:
29. a:
30. a:
31. a:
32. a:
2, b: 3, c: 1
3, b: 2, c: 1
3, b: 1, c: 2
2, b: 3, c: 1
3, b: 2, c: 1
1, b: 3, c: 2
3, b: 2, c: 1
3, b: 2, c: 1
3, b: 2, c: 1
1, b: 2, c: 3
3, b: 1, c: 2
3, b: 1, c: 2
1, b: 3, c: 2
2, b: 1, c: 3
3, b: 2, c: 1
3,b: 1, c: 2
33. a: 2, b: 3, c: 1
34. a: 1, b: 3, c: 2
35. a: 3, b: 1, c: 2
36. a: 1, b: 3, c: 2
37. a: 1, b: 2, c: 3
38. a: 2, b: 3, c: 1
39. a: 3, b: 1, c: 2
40. a: 3, b: 2, c: 1
41. a: 1, b: 3, c: 2
42. a: 1, b: 3, c: 2
43. a: 3, b: 2, c: 1
44. a: 3, b: 2, c: 1
45. a: 2, b: 3, c: 1
46. a: 3, b: 1, c: 2
47. a: 1, b: 3, c: 2
48. a: 3, b: 2, c: 1
49. a: 2, b: 1, c: 3
50. a: 3, b: 1, c: 2
Ponad 125 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 150 punktw. Jeli uzyskae ponad
125 punktw, jeste tradycyjnie wierzc osob, ktra nie ma
czasu na wtpliwoci, nowoczesne pogldy lub opinie inne od
wasnych. Taka postawa moe nie by zbyt popularna, skoro
jednak uwaasz, e Bg sprawuje kontrol nad caym twoim
yciem, nie musisz zwraca uwagi na to, co mwi inni.
110-124 punktw
Jeli uzyskae wynik od 110 do 124 punktw, nadal pozostajesz
pod silnym wpywem tradycyjnych wartoci, lecz nie jeste przez
nie cakowicie ograniczony. Czasami pozwalasz sobie nawet na
wtpliwoci, chocia nie jest moliwe, by na duej straci wiar.
95-109 punktw
Jeli uzyskae od 95 do 109 punktw, nie jeste tradycyjny
w swoich pogldach, lecz religia nadal odgrywa wan rol w two-
im yciu. Uwaasz, e zagadnienia religijne s bardzo trudne
i jeste gotowy przemyle inny punkt widzenia.
80-94 punktw
Jeli uzyskae od 80 do 94 punktw, nie jeste wielkim trady-
cjonalist, w rzeczywistoci moesz mie powane zastrzeenia
dotyczce nauki Kocioa i rnych praktyk religijnych. 223
65-79 punktw
Wynik w przedziale od 65 do 79 punktw wskazuje, e masz
powane wtpliwoci dotyczce wartoci i znaczenia tradycyjnych
przekona religijnych i nie scharakteryzowaby siebie jako oso-
by tradycyjnie wierzcej wedug naszej definicji.
Poniej 65 punktw
Wynik niszy od 65 punktw wskazuje, e nie interesujesz si
religi, a wobec zagadnie zwizanych z religi masz wyjtkowo
sceptyczn postaw. Na pewno nie uwaasz siebie za osob
religijn w tradycyjnym tego sowa znaczeniu i masz mao czasu
dla osb, ktrym bliskie s sprawy religii.
m mmmm s mmmmm.
zy witasz kady dzie umiechem i piosenk? A moe two-
je ycie jest szare i pozbawione radoci? Chocia szczcie
jest jednym z najwaniejszych czynnikw decydujcych
o zdrowiu umysowym czowieka, trudno ustali, co stanowi jego
rdo? Wymienia si wiele rnorodnych czynnikw, takich jak
zarobki, zwizki czce czonkw rodziny, poczucie zadowolenia
z pracy itd., ktre wywieraj wpyw na nasze szczcie. Rzadko
dostarczaj one jednak penego obrazu. Niektre osoby maj
radosne usposobienie bez wzgldu na okolicznoci, w ktrych si
znajduj, inni zamartwiaj si nawet wtedy, gdy yj w luksusie.
Sprbuj ustali, czy jeste szczliwy, odpowiadajc na ponisze
pytania.
1. Czy budzisz si rano, peen oczekiwa dotyczcych nowego
dnia?
a. Zawsze. b. Czasami. c. Rzadko. punkty
2. Czy lubisz swoj prac?
a. Niezbyt. b. Troch. c. Bardzo. punkty
3. Ilu masz przyjaci?
a. Wielu.
b. Wystarczajc c. Niewielu. punkty
liczb.
4. Czy pozostajesz w trwaym zwizku z drug osob?
a. Nie. b. Tak. c. W tej chwili nie. punkty nnc
Czy czujesz si szczliwy?
5. Czy stan wiata ci interesuje?
a. Czasami. b. Tak.
c. Nie
6. Czy czujesz si pewnie, mylc o wasnej przyszoci?
a. Nie. b. Tak. c. W duym
stopniu.
7. Czy przejmujesz si sytuacj polityczn?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Czsto.
8. Czy jeste zabezpieczony finansowo?
a. Cakiem dobrze, b. Tak. c. Nie.
9. Czy masz inne zainteresowania oprcz pracy?
a. Wiele. b. Kilka. c. Niewiele.
10. Czy radonie znosisz kopoty?
11. Czy miewasz napady lku?
a. Czasami. b. Czsto. c. Rzadko.
12. Czy masz sprecyzowane przekonania religijne?
13. Czy uwaasz, e wiat jest wystarczajco bezpieczny,
aby mie dzieci?
14. Czy czujesz si samotny?
a. Czsto. b. Czasami,
punkty
punkty
punkty
punkty
ounkty
punkty
Dunkty
punkty
punkty

15. Czy chciaby zamieni si yciem z kim innym?
a. Oczywicie. b. By moe. c. Nie. punkty
16. Czy twoje ycie rodzinne jest szczliwe?
a. Zwykle. b. Rzadko. c. Czasami. punkty
17. Czy martwisz si, mylc o staroci?
a. Czsto. b. Czasami. c. Rzadko. punkty
18. Czy mgby by biedny, lecz szczliwy?
19. Czy lubisz snu plany na przyszo?
a. Czsto. b. Rzadko. c. Czasami. punkty [~
20. Czy potrafisz stan na nogach po doznanej porace?
a. atwo. b. Cakiem dobrze, c. Z trudnociami, punkty
21. Czy uwaasz si za szczliwego?
a. Zwykle. b. Rzadko.
c. Czasami.
punkty
22. Czy chciaby zmieni prac?
a. Tak. b. Moliwe. c. Nie. punkty
c. Rzadko.
punkty
23. Czy czsto aujesz tego, jak potoczyo si twoje ycie?
a. Troch. b. Kilka razy. c. Wiele razy.
24. Czy dobrze sypiasz?
a. Zwykle. b. Czasami.
c. Rzadko.
25. Czy oglnie cieszysz si dobrym zdrowiem?
a. Nie. b. Mniej wicej. c. Tak.
punkty
punkty
punkty
227
Wynik testu
1. a: 3, b: 2, c: 1
2. a: 1, b: 2, c: 3
3. a: 3, b: 2, c: 1
4. a: 1, b: 3, c: 2
5. a: 2, b: 1, c: 3
6. a: 1, b: 3, c: 2
7. a: 3, b: 2, c: 1
8. a: 2, b: 3, c: 1
9. a: 3, b: 2, c: 1
10. a: 1, b: 2, c: 3
11. a: 2, b: 1, c: 3
12. a: 3, b: 2, c: 1
13. a: 1, b: 3, c: 2
14. a: 1, b: 2, c: 3
15. a: 1, b: 2, c: 3
16. a: 3, b: 1, c: 2
17. a: 1, b: 2, c: 3
18. a: 2, b: 1, c: 3
19. a: 3, b: 1, c: 2
20. a: 3, b: 2, c: 1
21. a: 3, b: 1, c: 2
22. a: 1, b: 2, c: 3
23. a: 2, b: 3, c: 1
24. a: 3, b: 2, c: 1
25. a: 1, b: 2, c: 3
45-54 punktw
Wynik od 45 do 54 punktw wskazuje, e potrafisz cieszy si
szczciem, lecz w twoim yciu kilka rzeczy uniemoliwia ci osig-
nicie peni zadowolenia.
35-44 punktw
Jeli uzyskae od 35 do 44 punktw, jeste przytoczony kopo-
tami i trudno ci znale prawdziwe szczcie.
30-34 punktw
Wynik od 30 do 34 punktw wskazuje, e masz prawdziwe
problemy i dowiadczasz niewiele radoci. Moesz pomyle o za-
signiciu fachowej porady.
Poniej 30 punktw
Jeli uzyskae mniej ni 30 punktw, naprawd cierpisz. Twoje
ycie jest pene smutku i brak w nim prawdziwej radoci. Dobrze
zrobisz, szukajc fachowej pomocy.
Powyej 65 punktw
Maksymalny rezultat to 75 punktw. Jeli uzyskae powyej
65 punktw, nie masz si czym martwi. Jeste jedn z osb, dla
ktrych ycie jest nieprzerwanym pasmem sonecznych dni. Inni
mog ci tylko pozazdroci.
55-64 punktw
Jeli uzyskae od 55 do 64 punktw, jeste zadowolony z ycia.
Na twoim niebie jest niewiele chmur. Czasami pojawiaj si
sytuacje, ktre mog ci przysporzy zmartwie, lecz w wikszoci
wypadkw potrafisz sobie z nimi poradzi.
229
Jisfss
oniszy test dotyczy dwch zagadnie, ktre s ze sob
zwizane. Pierwszym zagadnieniem jest twj obecny stan
zdrowia. Opracowalimy szczegowe pytania dotyczce
twojej sprawnoci fizycznej, chorb, ktre przeszede, chorb, na
ktre chorowali twoi bliscy, itp. W naszym tecie chodzi rwnie
o okrelenie twojej postawy do zdrowia. Czy stan zdrowia jest dla
ciebie naprawd wany? Czy robisz wszystko, by go poprawi?
A moe zaliczasz si do tych, ktrzy uwaaj, e troska o

zdrowie
jest strat czasu? Czy jesz i pijesz to, co lubisz, nie dbajc
o aktywno fizyczn? Ponisze pytania pozwol ci na dokadn
ocen sytuacji w tej dziedzinie, bez nadwtlania zbytnio twych si.
1. Ile razy w tygodniu wiczysz?

a. Kilka. b. Raz lub dwa. c. W ogle nie punkty
wicz.
2. Czy uprawiasz jak dyscyplin sportow?

a. Nigdy.
b. Czsto. c. Czasami. punkty l~
3. Czy wykonujesz wiczenia poprawiajce krenie

(aerobik, bieganie)?
a. Czsto. b. Nigdy. c. Czasami. punkty
4. Czy sprawdzasz swj poziom cholesterolu?

a. Od czasu do b. Regularnie. c. Nigdy. punkty
230 czasu.
e zdrowy?
5. Czy mierzysz sobie cinienie?

a. Nigdy. b. Od czasu do czasu. c. Regularnie. punkty
6. Czy twoje cinienie jest w normie?

a. Tak. b. Jest za wysokie. c. Jest za niskie, punkty
7. Czy podejmujesz prby zrelaksowania si?
8. Czy przeprowadzasz okresowe badania lekarskie?

a. Czasami. b. Regularnie. c. Nigdy, punkty
9. Czy masa twojego ciaa odpowiada wzrostowi?

a. Mam
nadwag.
b. Tak.
10. Czy si przejadasz?

c. Czsto.
11. Czy pijesz alkohol, tumaczc sobie, e to dla twego

zdrowia?
12. Czy palisz?

a. Nigdy.
b. Czasami.
14. Czy dobrze sypiasz?

c. Zawsze.
c. Mam punkty
niedowag.
punkty
punkty
c. Regularnie. punkty
13. Czy potrafiby biec przez pi minut i nie mie problemu
ze zapaniem oddechu?
a. Oczywicie. b. Prawdopodobnie. c. Nie. punkty
punkty
231
Czy jeste zdrowy?
15. Czy czujesz si zestresowany w pracy?

a. Nie. b. Bardzo. c. W rozsdnym stopniu, punkty
16. Czy idziesz po porad do lekarza, jeli zauwaysz co

niepokojcego?
17. Czy w twojej rodzinie byy przypadki zachorowa na serce?
a. Tak. b. Nie. c. Jeden lub dwa. punkty
18. Czy w twojej rodzinie byy przypadki zachorowa na raka?

a. Nie. b. Jeden lub dwa. c. Tak. punkty
19. Czy twoi krewni doywaj pnej staroci?

a. Niektrzy. b. Tak. c. Nie.
20. Czy spodziewasz si doy sdziwej staroci?

punkty
punkty
21. Czy uprawiasz jakie wiczenia umysowe, np. medytacj?

22. Czy uwaasz si za zdrowego czowieka?

punkty
23. Czy uwaasz, e jeste sprawny fizycznie?

a. Tak. b. Nie. c. Stosunkowo sprawny, punkty
24. Czy uwaasz, e twoje ciao jest elastyczne (jak na twj wiek)?
a. Nie. b. Raczej tak. c. Bardzo. punkty F
25. Czy w cigu ostatnich dziesiciu lat chorowae na powane

choroby?
a. Nie.
232
b. Tylko na jedn. c. Na wicej ni jedn, punkty
Czy jeste zdrowy?
26. Czy w twojej rodzinie byy przypadki choroby umysowej?

a. Wiele. b. adnego. c. Niewiele. punkty
27. Czy cierpisz na jakie zaburzenia psychiczne?

a. Nigdy. b. Stale. c. Od czasu do czasu, punkty F
28. Czy kiedykolwiek chorowae na astm, egzem lub katar

sienny?
a. Nie. b. Tak. c. Na wszystkie trzy. punkty
29. Czy cierpisz na jak przewlek chorob (na przykad
cukrzyc)?
a. Nie. b. Wicej ni jedn. c. Jedn. punkty
30. Czy w cigu ostatnich dziesiciu lat bye w szpitalu?

a. Nigdy. b. Wicej ni raz. c. Raz. punkty
31. Czy chodzisz regularnie na badanie wzroku?

a. Tak. b. Kiedy sobie o tym przypomn, c. Nie. punkty
32. Czy badasz swj such?

a. Kiedy sobie o tym przypomn, b. Regularnie c. Nigdy. punkty
33. Czy regularnie kontrolujesz stan swoich zbw?

a. Tak. b. Kiedy c. Nie.
pamitam.
punkty
34. Czy sprawdzasz sobie puls?

a. Nie. b. Tak.
c. Bardzo rzadko, punkty
35. Czy po solidnym przygotowaniu mgby przebiec 15 kilometrw?

a. Bez problemu, b. Z trudem, c. Nigdy. punkty
Czy jeste zdrowy?
36. Czy wchodzisz po schodach, zamiast korzysta z windy?

a. Nigdy.
b. Czasami.
c. Zawsze.
punkty
37. Czy irytuj ci rozmowy na temat zdrowego sposobu ycia?

38. Czy liczysz kalorie?

a. Nigdy. b. Zawsze.
c. Czasami.
39. Czy martwisz si z powodu iloci zjadanego tuszczu?

a. Zawsze. b. Nigdy. c. Czasami.
punkty
punkty
40. Czy zwracasz uwag na ilo spoywanych warzyw i owocw?

a. Czasami. b. Czsto. c. Nigdy. punkty
41. Czy pamitasz o spoywaniu pokarmw bogatych w bonnik?
a. Nigdy. b. Czasami. c. Czsto. punkty
42. Czy jesz rzeczy, ktre lubisz, chocia s dla ciebie niezdrowe?
43. Czy czytasz artykuy prasowe na temat zdrowia?

a. Czsto. b. Od czasu do czasu. c. Nigdy.
punkty
44. Czy traktujesz powanie informacje o nowych zagroeniach

zdrowotnych, ktre wywouj powszechn panik?
a. Czasami. b. Nigdy. c. Zawsze punkty
45. Czy boisz si, e moesz zachorowa na jak powan chorob?

a. Czsto. b. Nigdy. c. Czasami. punkty
46. Czy istnienie AIDS ma jaki wpyw na twoje ycie seksualne?

a. aden. b. Niewielki. c. Duy. punkty
Czy jeste zdrowy?
47. Czy mgby odby stosunek z przygodnie poznan osob?

a. Chyba tak. b. By moe.
c. Nie.
punkty
48. Czy zawsze myjesz rce przed jedzeniem?

a. Zawsze. b. Nigdy. c. Czasami. punkty [~
49. Czy masz skonno do ignorowania drobnych problemw

zdrowotnych i czekania, a dolegliwoci same ustan?
a. Czasami. b. Zawsze. c. Nigdy punkty
50. Czy bierzesz sobie do serca porad lekarza?

Wynik testu
1. a: 3, b: 2, c: 1
16. a: 1, b: 3, c: 2
2. a: 1, b: 3, c: 2
17. a: 1, b: 3, c: 2
3. a: 3, b: 1, c: 2
18. a: 3, b: 2, c: 1
4. a: 2, b: 3, c: 1
19. a: 2, b: 3, c: 1
5. a: 1, b: 2, c: 3
20. a: 3, b: 2, c: 1
6. a: 3, b: 1, c: 2
21. a: 1, b: 3, c: 2
7. a: 3, b: 2, c: 1
22. a: 2, b: 3, c: 1
8. a: 2, b: 3, c: 1
23. a: 3, b: 1, c: 2
9. a: 1, b: 3, c: 2
24. a: 1, b: 2, c: 3
10. a: 3, b: 2, c: 1
25. a: 3, b: 2, c: 1
11. a: 2, b: 1, c: 3
26. a: 1, b: 3, c: 2
12. a: 3, b: 2, c: 1
27. a: 3, b: 1, c: 2
13. a: 3, b: 2, c: 1
28. a: 3, b: 2, c: 1
14. a: 1, b: 2, c: 3
29. a: 3, b: 1, c: 2
15. a: 3, b: 1, c: 2
30. a: 3, b: 1, c: 2
235
Czy jeste zdrowy?
31. a: 3, b: 2, c: 1
32. a: 2, b: 3, c: 1
33. a: 3, b: 2, c: 1
34. a: 1, b: 3, c: 2
35. a: 3, b: 2, c: 1
36. a: 1, b: 2, c: 3
37. a: 3, b: 1, c: 2
38. a: 1, b: 3, c: 2
39. a: 3, b: 1, c: 2
40. a: 2, b: 3, c: 1
41. a: 1, b: 2, c: 3
42. a: 2, b: 3, c: 1
43. a: 3, b: 2, c: 1
44. a: 2, b: 1, c: 3
45. a: 3, b: 1, c: 2
46. a: 1, b: 2, c: 3
47. a: 1, b: 2, c: 3
48. a: 3, b: 1, c: 2
49. a: 2, b: 1, c: 3
50. a: 1, b: 2, c: 3
Powyej 125 punktw
Maksymalny wynik to 150 punktw. Jeli otrzymae powyej
125 punktw, jeste przypuszczalnie bardzo zdrowym czowie-
kiem. Nie tylko cieszysz si dobrym zdrowiem, lecz starasz si
zachowa dobr form. Niektrym twoja troska o zdrowie moe
si wydawa dziwna, lecz nie dbasz o to. Biegaj regularnie i licz
kalorie, a bdziesz si mia ostatni.
110-124 punktw
Jeli uzyskae wynik od 110 do 124 punktw, nie jeste fanaty-
kiem, lecz zdrowie jest dla ciebie bardzo wane i czsto o nim
mylisz. Troszczysz si o siebie i zrobisz wszystko, aby by zdro-
wym. Czasami zapominasz o dyscyplinie, lecz nie przynosi ci to
adnej szkody.
95-109 punktw
Jeli otrzymae wynik od 95 do 109 punktw, jeste zupenie
zdrowy. Powicasz czas na zachowanie sprawnoci fizycznej, nie
jeste w tym jednak wytrway. Przypuszczalnie jeste jedn
z osb, ktre maj dobre intencje, lecz nie staraj si ich zreali-
236 zowa.
Czy jeste zdrowy?
80-94 punktw
Jeli zdobye od 80 do 94 punktw, nie przywizujesz wystar-
czajcego wagi do swojego zdrowia. Niewielkim kosztem mgby
znacznie poprawi swoj sytuacj, lecz ci na tym nie zaley.
65-79 punktw
Wynik w przedziale od 65 do 79 punktw oznacza, e nie jeste
niezdrowy, a twj styl ycia nie sprzyja poprawie sytuacji.
Poniej 65 punktw
Jeli otrzymae mniej ni 65 punktw, masz powany problem.
Nie troszczysz si o swoje zdrowie i przypuszczalnie cakiem si
zaniedbae. Mimo to mgby poprawi swoj sytuacj, gdyby
zasign porady lekarza i si do niej zastosowa.
237
ona odnie wraenie, e niektrzy ludzie potrafi sobie
poradzi w kadej sytuacji. Pozostawieni na bezludnej
wyspie zbuduj dom, zdobd jedzenie i obmyl sposb
sprowadzenia pomocy. Inni usid pod palm i bd czeka na
ocalenie. Do ktrej grupy naleysz? Dziki poniszym pytaniom
bdziesz mg ustali, czy jeste czowiekiem praktycznym, zot
rczk, czy istot beznadziejnie bezradn. Poniewa yjemy
w czasach rwnoci mczyzn i kobiet, nie odrniam zada
przypisywanych kadej z pci. Uwaam, e czowiek, ktry w dzi-
siejszych czasach ma zosta uznany za praktycznego, powinien
z rwn atwoci wznie mur z cegy jak upiec ciasto.
1. Czy potrafisz naprawia przedmioty wykonane z drewna?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi.
2. Czy potrafisz naprawi okno?
a. Bez problemu, b. Z trudem.
c. Nie potrafi.
3. Czy potrafisz opiekowa si dziemi?
4. Czy jeste dobrym ogrodnikiem?
a. Tak. b. Z trudem.
c. Nie potrafi.
5. Czy potrafisz naprawie bezpiecznik?
918 a- Tak. b. Z trudem. c. Nie potrafi.
punkty
Dunkty
punkty
punkty
punkty
Czy jeste praktyczny?

6. Czy potrafisz zorganizowa biuro?
7. Czy potrafisz naprawi samochd?
8. Czy potrafisz wymieni uszczelk w kranie?
9. Czy potrafisz udzieli pierwszej pomocy?
10. Czy potrafisz usun do pszczoy?
11. Czy potrafisz dekorowa wntrza?
12. Czy potrafisz zmieni koo w samochodzie?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi,
13. Czy potrafisz pra ubrania?
14. Czy potrafisz przygotowa posiek zoony z trzech da?
15. Czy potrafisz udekorowa choink?
16. Czy potrafisz zbudowa taras?
punkty
punkty ^
punkty
3unkty
punkty
punkty
punkty j^
punkty
punkty
punkty
Dunkty
239
17. Czy umiesz pilotowa samolot?
18. Czy potrafisz wypolerowa st?
19. Czy znasz si na uprawie warzyw?
20. Czy potrafisz robi na drutach?
a. Tak. b. Z trudem. c. Nie potrafi.
21. Czy potrafisz naprawi komputer?
22. Czy umiesz prowadzi duy mikrobus?
a. Tak. b. Z trudem. c. Nie potrafi.
23. Czy potrafisz rozwizywa krzywki?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi. punkty
24. Czy rozumiesz istot dziaania systemu centralnego ogrzewania?
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
punkty
25. Czy potrafisz obsugiwa wideo?

c. Nie potrafi. punkty
26. Czy potrafisz taczy tango?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi. punkty f
27. Czy umiesz prowadzi samochd?
240 a- êz problemu, b. Z trudem.
28. Czy umiesz naprawia zepsute zabawki?
29. Czy potrafisz cerowa skarpety?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi. punkty |~
30. Czy umiesz wspina si po drabinie?
31. Czy potrafisz wymieni zuyty akumulator w samochodzie?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi. punkty [~
32. Czy umiesz jedzi na rowerze?
33. Czy umiesz jedzi na nartach wodnych?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi. punkty F
34. Czy potrafisz jedzi konno?
35. Czy mgby uprawia jak dyscyplin sportow na poziomie amatorskim?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie. punkty F
36. Czy potrafisz wypeni bez bdu formularz zeznania podatkowego?
37. Czy potrafisz wspi si na wysokie drzewo?
38. Czy potrafisz naprawi zepsut rynn?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi. punkty |
39. Czy potrafisz zbudowa mur z cegie?
40. Czy potrafisz naprawi pknity wazon?
41. Czy wiesz, jak dziaa system elektryczny w twoim domu?
a. Bez problemu, b. Z trudem. c. Nie potrafi. punkty I
42. Czy umiesz prowadzi motocykl?
43. Czy potrafisz przybi pk?
44. Czy potrafisz fachowo pomalowa dom?
45. Czy potrafisz zbudowa betonow drog?
46. Czy potrafisz wymieni pknit dachwk?
47. Czy potrafisz prasowa?
48. Czy potrafisz fachowo pooy wykadzin?
49. Czy potrafisz zasia trawnik?
50. Czy potrafisz mwi pynnie w jzyku obcym?
242 a Ptynne- b. Na poziomie szkolnym, c. Zupenie nie. punkty
Wynik testu
Zapisz sobie:
3 punkty za kad odpowied (a)
2 punkty za kad odpowied (b)
1 punkt za kad odpowied
Powyej 125 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 150 punktw. W tym tecie napra-
wd trudno uzyska wysoki wynik wskazujcy, e jeste wszech-
stronnie uzdolniony. Kady rezultat powyej 125 punktw robi
due wraenie. Oznacza, e jeste osob, ktra poradzi sobie
w kadych okolicznociach. Jeste praktyczny, niezwykle uzdol-
niony i niezastpiony. Zazdroszcz ci!
100-124 punktw
Wynik w przedziale od 100 do 124 punktw oznacza, e nadal
jeste osob praktyczn i moesz si przyda do kadej pracy. Nie
wszystko potrafisz jednak zrobi osobicie, ale dziki temu wyda-
jesz si bardziej ludzki.
75-99 punktw
Wynik w przedziale od 75 i 99 punktw wskazuje, e jeste
przecitnie uzdolniony w pracach praktycznych. Chocia nie je-
ste bezradny, czsto musisz szuka fachowej pomocy.
60-74 punktw
Jeli uzyskae od 60 do 74 punktw, nie jeste zbyt praktyczny.
Chocia potrafisz wykona kilka prac, wolisz, aby inni zrobili to
za ciebie.
Poniej 60 punktw
Jeli uzyskae poniej 60 punktw, nie zostae stworzony do
zada praktycznych. Jeste przypuszczalnie dobrze znany w ro-
dowisku rzemielnikw, ktrzy dla ciebie pracuj. 243
Cif
oszczdny^
Istniej ogromne rnice w podejciu ludzi do pienidzy. Niektrzy
pozwalaj, by pienidze przepyway im przez rce, inni wydajje
bardzo ostronie. Do ktrej grupy si zaliczasz? Czy pod koniec
miesica dysponujesz gotwk, czy musisz prosi bank o poyczk?
Czy jeste hojny, czy trudno z ciebie wycisn marny grosz? Poni-
szy test pomoe ci znale odpowied na to pytanie.
1.
3zy cerujesz skarpety?
punkty
a. Czasami. | b. Czsto. | c. Nigdy.
2. Jak kwot wydajesz rocznie na ubrania?

punkty
a.
4000 zotych.
b.
2000 zotych.
c.
Okoo 600 zotych.
3. Jak czsto serwisujesz swj samochd?
punkty
a.
Co trzy miesice.
b.
Co sze miesicy.
c.
Tylko wwczas, gdy co si zepsuje.
4. Co robisz:
punkty
a.
Kupujesz samochd i jedzisz, dopki si nie rozsypie.
b.
Regularnie zmieniasz samochd.
244
c.
Co roku kupujesz nowe auto.
Czy jeste oszczdny?

5. Przejdmy teraz do twojego domu/mieszkania.
punkty
a.
Regularnie sprawdzasz dom, czy nic nie wymaga naprawy.
b.
Ograniczasz si do naprawy tego, co si zepsuo.
c.
Z przymrueniem oka podchodzisz do rzeczy, ktre wymagaj
naprawy.
6. Czy oszczdzasz resztki myda, doczajc je do nowej kostki?

punkty
a. Nigdy.
b. Czasami.
c. Zawsze.
7. Czy kupujesz ubrania w sklepie z uywan odzie?

>unkty
a. Czsto.
b. Nigdy.
c. Czasami.
8. Czy kupujesz uywane samochody?
punkty
a. Zawsze.
b. Czasami.
c. Nigdy.
9. Czy czsto przygotowujesz obiad z tego, co pozostao

z przedniego dnia?
punkty
| a. Rzadko.
b. Nigdy.
c. Czsto.
10. Czy twoje dzieci nosz po sobie ubrania?

punkty
a. Czsto.
b. Czasami.
c. Nigdy.
11. Czy podrujesz czasami pierwsz klas?

punkty
a. Nigdy.
b. Od czasu do czasu.
| c. Czsto.
12. Czy chodzisz do drogiej restauracji, by co uczci?

punkty
a. Czasami.
b. Zawsze.
c. Nigdy.
13. Czy kupujesz markowe ubrania?

punkty
a. Nigdy.
b. Rzadko.
c. Czsto.
245
Czy jeste oszczdny?

14. Czy byby gotowy zapaci 300 zotych od osoby w restauracji? punkty
a. By moe.
b. Prawdopodobnie.
c. Absolutnie nie.
15. Czy sortujesz mieci?

junkty
a. Oczywicie.
b. Nie myl o tym.
c. Kiedy o tym pamitam.
16. Czy potrafisz wykorzysta odpadki?

punkty
a. Czsto.
b. Rzadko.
c. Nigdy.
17. Czy kupujesz w supermarketach tanie towary firmowane przez sie

handlow?
3 wikty
a. Nigdy.
b. Czsto.
c. Czasami.
18. Czy poprawiasz smak tanich produktw przyprawami i zioami?

Dunkty
a. Czasami.
b. Zawsze.
c. Nigdy.
19. Czy wolisz sztuczne kwiaty, poniewa s trwalsze?

Dunkty
a. Oczywicie.
b. Niekoniecznie.
c. Nie.
20. Czy zjadby co, co ci nie smakuje, tylko dlatego, e jest tanie?
punkty
a. Prawdopodobnie.
b. Nie.
c. By moe.
21. Czy zgodziby si, by twoje dzieci nosiy zniszczone ubrania,

gdyby mg w ten sposb zaoszczdzi pienidze?
punkty
a. Nie.
b. Oczywicie.
c. By moe.
22. Czy jedzisz na wakacje za granic?

punkty
a.
Chyba artujesz.
b.
Czsto.
246
c.
Gdy mog sobie na to pozwoli.
Czy jeste oszczdny?

23. Jak czsto jadasz
poza domem?
Dunkty
a. Co tydzie.
b. Raz w miesicu, c
W wyjtkowe okazje.
24. Jak czsto chodzisz do kina?
junkty
a. Co tydzie.
b. Raz w miesicu.
c. Bardzo rzadko.
25. Czy oszczdzanie

sprawia ci przyjemno?
Dunkty
a. Nie.
b. Niewielk.
c. Tak.
Wynik testu
1. a: 2, b: 3, c: 1
14. a: 2, b: 1, c: 3
2. a: 1, b: 2, c: 3
15. a: 3, b: 1, c: 2
3. a: 1, b: 2, c: 3
16. a: 3, b: 2, c: 1
4. a: 3, b: 2, c: 1
17. a: 1, b: 3, c: 2
5. a: 1, b: 3, c: 2
18. a: 2, b: 3, c: 1
6. a: 1, b: 2, c: 3
19. a: 3, b: 2, c: 1
7. a: 3, b: 1, c: 2
20. a: 3, b: 1, c: 2
8. a: 3, b: 2, c: 1
21. a: 1, b: 3, c: 2
9. a: 2, b: 1, c: 3
22. a: 3, b: 1, c: 2
10. a: 3, b: 2, c: 1
23. a: 1, b: 2, c: 3
11. a: 3, b: 2, c: 1
24. a: 1, b: 2, c: 3
12. a: 2, b: 1, c: 3
25. a: 1, b: 2, c: 3
13. a: 3, b: 2, c: 1
Powyej 70 punktw
Maksymalny rezultat wynosi 75 punktw. Jeli zdobye 70 lub
wicej punktw, nawet Scrooge by z tob nie wytrzyma. Jak
moesz tak y?
Czy jeste oszczdny?
60-69 punktw
Jeli uzyskae wynik w przedziale od 60 do 69 punktw, jeste
skpy, chocia uwaasz si tylko za oszczdnego. W rzeczywisto-
ci jeste skpiradem.
40-59 punktw
Wynik w zakresie od 40 do 59 punktw wskazuje, e nie jeste
skpy, lecz wydajesz pienidze w rozsdny sposb. Dwa razy
pomylisz si, zanim wydasz pienidze. Potrafisz si jednak
cieszy yciem, gdy jeste w dobrym nastroju.
30-39 punktw
Wynik w przedziale od 30 do 39 punktw oznacza, e nie jeste
szczeglnie gospodarny i lubisz si cieszy tym, co zarobie, bez
zaprztania sobie gowy myl o jutrze.
Poniej 30 punktw
Jeli uzyskae mniej ni 30 punktw, ciesz si tym tak dugo,
jak to moliwe (poniewa ju wkrtce moe si to okaza niemo-
liwe).
248
Z grami powiconymi tematyce osobowoci zetknem si po
raz pierwszy we francuskim filmie. Chocia zapamitaem
z niego niewiele, na zawsze utkwia mi w pamici gra, ktr
sprbuj tutaj zrekonstruowa. Jej podstawowa zasada jest bar-
dzo prosta. Gracze po kolei odpowiadaj na pytania, ktre mog
ich skoni do ujawnienia typu swojej osobowoci. W drugiej
czci zabawa staje si jeszcze ciekawsza - gracze zaczynaj od-
gadywa odpowiedzi swoich partnerw. Pamitam, ze w filmowej
wersji gry uczestnicy zabawy stawali si coraz zoliwsi. Oczywi-
cie moja lista pyta nie jest wyczerpujca. Jestem przekonany,
e gdy tylko zrozumiesz sens gry, sam wymylisz wasne. Pytania
zadawane graczom powinny by dobierane w sposb losowy,
naley te pamita o zmienianiu nieszcznika, ktrego odpo-
wiedzi bdziecie zgadywa. Zapiszcie na karteczkach imiona gra-
czy i numery odpowiedzi, a nastpnie wycigajcie je z torebki.
Podobnie jak w przypadku testw osobowoci nie ma tutaj do-
brych ani zych odpowiedzi. Zabawa polega na tym, by stwierdzi,
w jakim stopniu ludzie s gotowi do zwierze na temat wasnej
osobowoci lub co naprawd myl na temat innych osb. Przy-
puszczalnie nie powiedz tego wiadomie, lecz czytajc midzy
wierszami, bdziesz mg si wiele dowiedzie. Odpowiedzi me
musz by zwiz- e. W trakcie zabawy mona zadawa dodatko-
we pytania i analizowa wybrane odpowiedzi. Opisana gra me jest
psychometrycznym kwestionariuszem, ktry ogranicza moliwo
odpowiedzi do podanych w tecie. Mona udziela cakiem dowol-
nych odpowiedzi.
249
Chiska ruletka
Gra
1. Gdyby mia zosta ptakiem,
jakim chciaby by?
2. W jakim miecie chciaby
umrze?
9. Kto jest twoim najlepszym
przyjacielem?
10. Kogo nienawidzisz najbardziej
na wiecie?
3. Gdyby mg sta si kim
sawnym, kim chciaby by?
4. Wymie trzy osoby, ktre
najbardziej cenisz.
.......[ M
11. Jaka jest twoja najwiksza
cnota?
12. Jaka jest twoja najwiksza
wada?
5. Czy gdyby mg, chciaby
wiedzie, kiedy umrzesz?
6. Gdyby mia zapiewa piosenk o swoim yciu, ktr by wybra?
7. Ktrego filmowego lub powieciowego bohatera najbardziej przypominasz?
8. Ktrym filmowym lub powieciowym czarnym charakterem chciaby by?
13. Jak sdzisz, w jakim wieku
umrzesz?
14. Czy zamieniby si z kim
swoj twarz?
15. Gdyby mg wypowiedzie trzy yczenia, jakie by poda?
16. Wyobra sobie, e otrzymae
na jedn godzin wadz
absolutn w swoim kraju.
Co robisz?
Chiska ruletka
17. Jaki wybraby zawd, gdyby 25. Czy jeste naprawd
mia zupenie wolny wybr? szczliwy?
18. Czego si najbardziej obawiasz? 26. Czy polubiby jeszcze raz t
..................................................................
sam osob?
19. Jaki dzie by najlepszym dniem
twojego ycia? 27. Czy naprawd chciaby by
bogaty?
20. Jaki dzie by najgorszym
dniem twojego ycia? 28. Jak zaplanowaby swj czas,
wiedzc, e zosta ci jeden
miesic ycia?
21. Opisz najgorszy koszmar......................................................................
swojego ycia.
................................... 29. Jaki by twj najwikszy bd
w yciu?
22. Jakie wydarzenie z twojego
ycia wprawia ci do dzi
w zakopotanie? 30. Wymie jak odwan decyzj,
ktrej nigdy nie aowae.
23. Czy kochae swoich rodzicw?
.................................................................. 31. Jaka jest najtrudniejsza rzecz,
ktr musiae zrobi?
24. Czy bye kochany przez...................................................................
rodzicw?
251
Chiska ruletka
Gra 2
1. Jak tajemnic chciaby pozna
najbardziej?
2. Ile osb przeciwnej pci
naprawd kochae?
3. Jakie wybraby sobie imi, gdyby musia zmieni obecne?
4. Jaki napis umieciby na swoim nagrobku? (Nie moesz wybra kremacji!).
5. Wybierz bajk, ktra najlepiej
do ciebie pasuje.
6. Jakim bohaterem fikcyjnym
chciaby zosta?
7. Wymie zawd, ktry
najbardziej chciaby wykonywa.
8. Wybierz sobie nowych rodzicw.
Podaj tyle szczegw, ile tylko
moliwe.
9. Wymyl na nowo wasne
dowiadczenia zawodowe.
10. Napisz swoje synne ostatnie
sowa.
11. Zostae pisarzem. Podaj tytu
swojego pierwszego dziea.
12. Ktr posta historyczn najbardziej podziwiasz i dlaczego?
13. Czy jest co gorszego od
mierci? Dlaczego?
14. Twj kraj zosta wpltany
w wojn, chocia nie dopuci
si adnej winy. Na razie nie
ma groby zbrojnej inwazji. Czy
byby gotw stan do walki?
15. Czy wierzysz w ycie po mierci?
16. Czy wierzysz w niebo i/lub
pieko?
252
Chiska ruletka
17. Gdyby mia by samochodem,
jak mark by wybra?
24. Z czym si wi twoje
najwiksze ambicje?
18. Gdyby by dzikim zwierzciem, do jakiego gatunku by nalea?
19. Czy chciaby spotka
kosmitw/obc form ycia?
20. Okrel swoj hojno w skali od 1-10. 25.0 co masz najwikszy al?
21. Okrel swoj uczciwo w skali
od 1-10.
26. Wymie osob niebdc
czonkiem twojej rodziny, z ktr
chciaby si znale na
bezludnej wyspie.
27. Wymie jedn rzecz, za ktr
chciaby zosta zapamitany.
28. Czy wierzysz, e twoje ycie ma
jakie znaczenie?
22. Okrel swj wygld w skali od
1-10.
29. Czy powiciby swoje ycie
dla drugiej osoby?
23. Jakie oprcz urodzin byo najwaniejsze wydarzenie w twoim yciu?
30. Pocz kolory z poszczeglnymi
dniami tygodnia. Uzasadnij swj
wybr.
253
Chiska ruletka
Gra 3
W trzeciej i czwartej grze naley wybra jedn osob, ktrej bd
dotyczyy ponisze pytania zadawane pozostaym graczom.
1. Gdyby Iksiski by zwierzciem,
kim by by?
2. Pomyl o piosence, ktra najle-
piej opisuje ycie Iksiskiego.
3. W jakim zespole grajcym muzyk pop mgby wystpowa Iksiski?
4. Jak synn posta mgby
polubi Iksiski?
5. Jakie bdzie najbardziej znaczce
wydarzenie w yciu Iksiskiego?
6. Jaki zawd, oprcz aktualnie wykonywanego, najlepiej pasuje do Iksiskiego?
7. Opisz Iksiskiego, porwnujc
go do postaci z jakie ksiki.
Pozostali gracze musz
odgadn, kim jest ta posta.
8. Napisz hymn pochwalny
na cze Iksiskiego.
9. Jaka jest najwiksza wada
Iksiskiego?
10. Jaki jest najbardziej irytujcy
nawyk Iksiskiego?
11. Wyobra sobie, e Iksiski jest planet. O jakiej planecie pomylae?
12. Iksiskiego musi i na
bal maskowy.
Jaki kostium bdzie dla niego
najodpowiedniejszy?
13. Gdyby Iksiski musia zmieni pe, jakie imi najbardziej by do niego pasowao?
14. Co najbardziej cenisz
u Iksiskiego?
254
Chiska ruletka
15. Wymie jedn rzecz, ktr
chciaby zmieni w Iksiskim.
16. Pomyl o yciu Iksiskiego jak
o ksice. Jaki daby jej tytu?
17. Pomyl o yciu Iksiskiego jak
o filmie. Kto zagraby rol
Iksiskiego? Jak mylisz, kogo
Iksiskiego wybraby do tej roli?
18. Nadaj Iksiskiemu nowe imi (nie przydomek, lecz prawdziwe imi).
19. Wymyl przydomek dla
Iksiskiego.
20. Napisz artobliwy limeryk
o Iksiskim.
21. Napisz krtk notatk o Iksi-
skim do szkolnej kroniki. (Jeli
znasz jej tre, nie uczestnicz
w tym punkcie zabawy).
22. Pomyl, ktra z twoich cech
najbardziej drani Iksiskiego.
23. Wyobra sobie, e Iksiski
kieruje wypraw badawcz
w nieznane rejony globu.
Opisz wasz wspprac.
24. Ktry znany malarz wybraby Iksiskiego na swojego modela?
25. Jaki utwr klasyczny najsilniej przypomina ci o Iksiskim?
26. Jaki wiersz mgby dotyczy
Iksiskiego?
27. Gdyby ludzie naprawd
wytwarzali wok siebie aur,
jak barw miaaby aura
Iksiskiego?
28. Gdyby Iksiski mia dosta Nagrod Nobla, za co by j otrzyma?
29. Niektrzy twierdz, e s
ludzie koty i ludzie psy.
Kim jest Iksiski?
255
Chiska ruletka
Gra 4
I.Co podarowaby Iksiskiemu
jako prezent ycia?
2. Kto jest wedug ciebie najwikszym przyjacielem Iksiskiego?
3. Gdyby Iksiski musia emigrowa, do jakiego kraju by wyjecha?
4. Czy Iksiski byby zbuntowanym
chopem, czy dworzaninem?
5. Jakiego bohatera dramatw Szekspira Iksiski mgby przekonujco zagra?
6. Wymie synny cytat, ktry
Iksiski mgby wygosi.
7. Odgadnij drugie imi
Iksiskiego.
8. Gdyby Iksiskiego mia swoje motto, jak by ono brzmiao? 256
9. Wybierz posta operow, ktra najbardziej przypomina Iksiskiego.
10. Gdyby nie wiedzia, do jakiej narodowoci zaliczyby Iksiskiego?
11. Jak posta z greckiej mitologii
przypomina Iksiski?
12. Wymie pi ulubionych rzeczy
Iksiskiego.
13. Wymie najlepsze cechy
charakteru Iksiskiego.
14. Przypomnij sobie najmieszniejsz rzecz, jak Iksiski ci powiedzia.
15. Oce poczucie humoru
Iksiskiego w skali od 1 do 10.
16. Oce intuicj Iksiskiego w skali
od 1 do 10.
17. Oce inteligencj Iksiskiego
w skali od 1 do 10.
18. Odgadnij znak zodiaku
Iksiskiego.
19. Odgadnij chiski znak zodiaku
Iksiskiego.
20. Kto jest ulubionym pisarzem
Iksiskiego?
21. Zgadnij, kto jest ulubionym
aktorem i aktork Iksiskiego.
22. Jaka jest ulubiona potrawa Iksiskiego z kuchni innego kraju?
23. Oce ambicj Iksiskiego w skali od 1 do 10. Chiska ruletka
24. Oce atrakcyjno Iksiskiego
w skali od 1 do 10.
25. Jaki zawd wybraby dla
Iksiskiego?
26. Jaki rodzaj muzyki Iksiski lubi
najbardziej?
27. Gdyby Iksiski mia nieograni-czone moliwoci, w jakim domu i gdzie by mieszka?
28. W jaki sposb Iksiski wydaby
fortun?
29. Co najbardziej cenisz
u Iksiskiego?
30. Jak mylisz, czego najbardziej
auje Iksiski?
257
ra, ktr teraz opisz, moe by prosta lub zoona, w zale-
noci od twojego yczenia. Zasady s bardzo proste. Podaj
?pocztek historii, a ty musisz dopisa jej cig dalszy. Grajc
w ni na przyjciu, naley ograniczy liczb zada do kilku. Jeli
chcesz powici tej grze wicej czasu, moesz poprosi uczestnikw
o szersze rozwinicie dalszego cigu wasnej historii.
Grupa rozbitkw dociera do bezludnej wyspy. Zapasy ywnoci si kocz
i nieszczni eglarze zamieniaj si w kanibali, by przey. W kocu
zostaj uratowani. Tu przed nadejciem pomocy udaje im si ukry lady
zbrodni i zoy przysig, e nigdy nie zdradz tego, co si wydarzyo.
258
2. Moda kobieta pracuje za marne grosze jako fryzjerka. Pewnego dnia jej salon odwiedza
klientka, ktra mwi, e z jej urod mogaby zosta modelk. Porozmawia o niej ze znajom z
agencji modelek. Nieoczekiwanie moda fryzjerka dostaje propozycj pracy w agencji i wkrtce
odnosi wielki sukces. Zarabia teraz olbrzymie pienidze, lecz widzi, e sukces sta si
barier, ktra oddziela j od rodziny i dawnych przyjaci.
Konsekwencje
3.
Trzy siostry mieszkaj z owdowiaym ojcem. Dwie starsze wychodz
za m, wyprowadzaj si i trac kontakt z rodzin. Najmodsza utkna
w domu. Opiekuje si starym ojcem. Jej yciowe szans malej.
4. Jestemy w staroytnej Grecji. Mody mczyzna idzie do Delf do wyroczni.
Ku swemu zdziwieniu dowiaduje si, e pewnego dnia zostanie krlem.
By przepowiednia si spenia, musi jednak opuci rodzin,

uda si
w nieznane i poczeka, a nadejdzie waciwy czas.
Mczyzna siedzi w restauracji razem z przyjacimi. Wygldajc
przez okno, spostrzega modego czowieka, ktry podchodzi do modej
kobiety, czekajcej na przeciwlegym rogu ulicy. Rozmawiaj ze sob
przez chwil i razem odchodz. Obserwujcy t scen uwiadamia sobie
nagle, e zna tego modzieca. To bliski przyjaciel rodziny, ktrego zna
od lat.
259
Konsekwencje
6.
Pewna pani pracuje od wielu lat w tej samej firmie i odnosi znaczny sukces.
Firma jest zdominowana przez mczyzn i istnieje mae
prawdopodobiestwo, e uda si jej dotrze na szczyt. Ku oglnemu
zaskoczeniu, podczas jednego z burzliwych posiedze okazuje si, e ma
szans otrzymania przewaajcej liczby gosw i zostania prezesem. Stare
wygi nie s zadowolone z takiego obrotu wydarze.
9.
Konsekwencje
Mczyzna co tydzie, rok w rok, kupuje los na loterii. Zawsze wybiera
Skombinacie liczb i chocia nigdy nie wygrywa, z wie m
zadowoleniem sprawdza wygrane pod ^mec tygod^ Wos tygodnia
odkrywa, e jego numery wygray. Niestety, me moe znale losu
w kieszeni paszcza.
7. Grupka przyjaci koczcych uniwersytet skada uroczyste przyrzeczenie.
Przysigaj, e przez cae ycie bd sobie pomaga. Uwaaj, e
dziaajc w grupie, maj wiksze szans na odniesienie sukcesu, ni gdyby
dziaali w pojedynk.
10. Po dziesiciu latach nieobecnoci mczyzna wraca do domu. Odkrywa, e
jego rodzina uwierzya w pogoski, i zgin na morzu. Jego ona powtrnie
wysza za m, a dzieci traktuj obcego mczyzn jak swojego ojca.
Dwch mczyzn kocha t sam kobiet. Namitno rodzi zazdro,
ta za prowadzi do bjki, w ktrej wyniku, na skutek nieszczliwego
wypadku, ginie ich ukochana. Jeden z mczyzn zostaje oskarony,
skazany i osadzony w wizieniu. Wiele lat pniej, po jego wyjciu
z wizienia, dochodzi do ich spotkania.
261
I mmwmm
Fo oczywiste, e nasza osobowo ma decydujcy wpyw na
sposb, w jaki zakoczymy kad histori. Poniewa kady
z nas jest mocno zasklepiony we wasnej osobowoci, trud-
no nam wyobrazi sobie, e istnieje inny sposb mylenia i od-
czuwania. Najciekawszym sposobem przeprowadzenia gry jest
porwnanie wasnego zakoczenia historii z innymi. Podczas gdy
ty patrzysz na kad sytuacj optymistycznie, inne osoby przyj-
muj bardziej pesymistyczny, zowieszczy sposb widzenia. Lu-
dzie chtnie przejmuj stereotypowy pogld, e istniej dobre
i ze osobowoci. Podziay te mog si uwidoczni w opisanej
grze. Czy sdzisz, e twoi przyjaciele wymylili zwyczajnie inne
zakoczenie historii, czy te e ich sposb mylenia jest nie do
przyjcia? W jakim stopniu jeste gotw pj na kompromis
w sprawie wybranego zakoczenia? Czy jeste pewien swoich
moliwoci twrczych? A skoro ju mwimy o pomysowoci, czy
byo ci trudno dopisa wasne zakoczenie? Dla niektrych jeden
prosty incydent staje si pocztkiem nieskoczonego acucha
zdarze, inni z wielkim trudem wymyl kolejne zdanie.
aszych bohaterw wybieramy z powodu cechy, ktre sami
chcielibymy mie. Z kolei, dokonujc wyboru zoczycw,
interesuj nas cechy, ktre budz w nas najwikszy sprze-
ciw i pogard, chocia czsto s w nas gboko ukryte. Dlatego
dokonany wybr bohaterw i zoczycw moe nam dostarczy
pewnych wskazwek na temat naszej osobowoci. Zabaw si
w ponisz gr, aby na podstawie wasnych wyborw uzyska
wgld w swoj osobowo. Poniej umiecilimy nazwiska zna-
nych bohaterw i zoczycw. S wrd nich kobiety i mczyni,
aby mg wybra cechy, ktre najbardziej podziwiasz u przed-
stawicieli obydwu pci.
Wybierz 10 bohaterw i 10 bohaterek, poczynajc od tych,
ktrych najbardziej podziwiasz. Zapisz nazwiska swoich wybra-
cw na kartce papieru. Nastpnie wypisz nazwiska 10 mczyzn
i 10 kobiet, ktrych uwaasz za najwikszych zoczycw. Na
mojej licie nazwisk nie odrniam bohaterw od otrw. Opinie
s zrnicowane, decyzja bdzie wic naleaa do ciebie. Na
przykad, do niedawna wielu biaych mieszkacw Republiki
Poudniowej Afryki umiecioby Nelsona Mandel na licie zo-
czycw. Obecnie Mandela jest powszechnie uwaany za bohate-
ra. Gra stanie si ciekawsza, jeli przycz si do ciebie przyja-
ciele. Kiedy kady z graczy sporzdzi wasn list, sprbujcie
odgadn, jakich bohaterw i zoczycw wybrali wasi znajomi.
Porwnanie list w kocowej fazie gry powinno sta si rdem
pomysw do dalszej dyskusji.
I
262
263
Bohaterowie i zoczycy
Bruce Willis
Winston Churchill
Martin Luther King
Nelson Mandela
Winona Ryder
Rudolf Nuriejew
Che Guevar
Michael Schumacher
Frank Sinatra
Saddam Husajn
Barbara Streisand
Bili Gates
Nortnan Schwarzkopf
papie Jan Pawe II
Donald Trump
Imelda Marcos
Linda Lovelace
krlowa Elbieta II
Adolf Hitler
Ronald Reagan
Pablo Picasso
Lorena Bobbitt
Poi Pot
Mae West
Rasputin
Marilyn Monroe
Charles Manson
Michai Gorbaczow
ajatollah Chomeini
Germaine Greer
Maria Skodowska
Napoleon Bonaparte
Monica Lewinsky
ksi Karol
Aleksander Wielki
Jimi Hendrix
Jzef Stalin
Benazir Bhutto
Joanna DArc
Jasir Arafat
Dwight Eisenhower
Madonna
Albert Einstein
Indira Ghandi
ksiniczka Diana
Magie Johnson
Mao Zedong
matka Teresa z Kalkuty
Mahatma Gandhi
Sharon Stone
Neil Armstrong
Geri Ginger Halliwell
Sandie Shaw
Margaret Thatcher
Dorothy Parker
krlowa Elbieta 1
Eleanor Roosevelt
Clint Eastwood
Jean-Paul Sartre
Hillary Clinton
10 bohaterw
1.
10 bohaterek
1.
10 zoczycw
(mczyzn i kobiet)
1.
2.
2.
2.
3.
3.
3
4.
4.
4
5.
5.
5.
6.
6.
6.
7.
7.
7
8.
8.
8
ir ? 9.
9.
9
264 10.
10.
10
1
i Niebo mona si bawi samemu lub w gronie przyjaci.

Zabawa polega na opisaniu ycia idealnego dla siebie.
Poniej wymieniamy kilka jego kategorii. W kadej bdziesz
musia wskaza to, co uwaasz za idealne dla siebie. W grze nie
obowizuj adne ograniczenia. Na przykad, moesz napisa, e
najlepsza byaby dla ciebie kariera chirurga, chocia nie masz
adnego wyksztacenia medycznego, lub wybra ycie aktora maego
teatru, wiedzc, e nie mgby si utrzyma z zarobionych w nim
pienidzy. Moesz odnie wraenie, e jest to zabawa w nienie na
jawie. Rzeczywicie, mona j tak potraktowa, ale nawet wwczas
bdziesz mg dziki niej wnikn w zakamarki wasnej osobowoci.
Jeli za spojrzysz gbiej, odkryjesz, e gra jest pretekstem do
przeprowadzenia oceny dotychczasowego ycia i zadania pytania,
czy wanie takiego ycia pragniesz. Bdziesz mia rwnie okazj
zada sobie pytanie, jak jeste osob i jakie rzeczy daj ci szczcie.
Sprbuj wyj poza sporzdzenie prostej listy wyborw. Na przykad,
jeli uznasz, e najlepsz yciow partnerk byaby dla ciebie Jodie
Foster, zastanw si, dlaczego i co taki wybr mwi o twojej (i jej)
osobowoci. W tekcie zostawilimy miejsce, w ktrym moesz wpi-
sa swoje odpowiedzi.
1. Moim idealnym partnerem byby:.
Poniewa:...................................
265
Niebo
2. Moj idealn karier zawodow byaby:
Poniewa:.............................................
3. Mj idealny dom byby:.
Poniewa:...................
4. Moim idealnym zwierzciem domowym byby:.
Poniewa:........................................................
5. Moimi idealnymi wakacjami byby:.
Poniewa:.....................................
6. Moim idealnym wieczorem poza domem byoby:
Poniewa:............................................................
Niebo
7. Idealnym krajem, w ktrym mgbym zamieszka
byby:.....................................................
Poniewa:
8. Moim idealnym szefem byby:
Poniewa:.............................
9. Moje idealne przyjcie urodzinowe wygldaoby tak Poniewa:
10. Moj idealn potraw byaby:

Poniewa:............................
11. Gdybym potrafi zatrzyma czas, idealnym wiekiem b h
dla mnie:...............................................
Poniewa:
Niebo
2. Moj idealn karier zawodow byaby:
Poniewa:.............................................
3. Mj idealny dom byby:.
Poniewa:...................
4. Moim idealnym zwierzciem domowym byby:.
Poniewa:........................................................
5. Moimi idealnymi wakacjami byby:.
Poniewa:.....................................
266
6. Moim idealnym wieczorem poza domem byoby:
Poniewa:............................................................
Niebo
7. Idealnym krajem, w ktrym mgbym zamieszka,
byby:........................................................................
Poniewa:
8. Moim idealnym szefem byby:.
Poniewa:..............................
9. Moje idealne przyjcie urodzinowe wygldaoby tak:.
Poniewa:...................................................................
10. Moj idealn potraw byaby:.
Poniewa:..............................
11. Gdybym potrafi zatrzyma czas, idealnym wiekiem byby
dla mnie:...............................................................................
Poniewa:...........................................................................
268
Niebo
12. Idealnym okresem historycznym byby dla mnie:............
Poniewa:.......................................................................
13. Moimi idealnymi przyjacimi byliby:................................
Poniewa:.......................................................................
14. Gdybym mia otworzy prywatny interes, byoby to:.......
Poniewa:.......................................................................
15. Rzecz, ktr najbardziej chciabym osign w yciu,
jest:....................................................................................
Poniewa:.......................................................................
16. Najwiksz przygod mojego ycia byoby:...................
Poniewa:......................................................................
Niebo
17. Najwikszym dzieem charytatywnym, ktrego mgbym si
podj, byoby:...............................................................................
Poniewa:....................................................................................
18. Idealn przyszoci dla moich dzieci byoby:..............................
Poniewa:....................................................................................
19. Rzecz, ktra uczyniaby mnie najbardziej dumnym czowiekiem,
jest:.................................................................................................
Poniewa:....................................................................................
20. Gdybym mg napisa jedno z wielkich dzie literatury, byaby
to:...................................................................................................
Poniewa:....................................................................................
21. Gdybym mg zosta wielkim przywdc, bybym:......................
Poniewa:....................................................................................
269
ra w Pieko jest przeciwiestwem gry w Niebo (zob.
strona 265). Teraz musisz si zastanowi nad tym, czego
najbardziej nienawidzisz w yciu. Oczywicie i tutaj na-
ley zapomnie o wszelkich ograniczeniach. Jeli nie znosisz
swojego szefa, miao moesz si do tego przyzna. Jeli
chciaby mie inn on/ma, gra w Pieko dostarczy oka-
zji, by si nad tym zastanowi. Podobnie jak w przypadku gry
w Niebo, moesz bawi si sam lub w towarzystwie kolegw,
chocia - jak ju wczeniej wspomniaem - granie z rodzin
lub przyjacimi wymaga pewnej dyskrecji. Zabawa moe do-
starczy okazji do przeanalizowania wasnych uczu wobec
wanych spraw yciowych. Moesz potraktowa t gr jako
mi zabaw, jeli jednak pragniesz lepiej zrozumie wasn
osobowo, zastanw si nad odpowiedziami i zapisz przemy-
lenia. Pod kadym z pyta zostawilimy w tym celu troch
miejsca.
1. Rzecz, ktrej najbardziej nie lubi u mojego partnera,
jest:....................................................................................
Poniewa:.......................................................................
Pieko
2. Ostatni osob na wiecie, ktr gotw bybym polubi,
jest:.........................................................................................
Poniewa:............................................................................
3. Jedynym zawodem, ktrego nie mgbym wykonywa,
jest:.........................................................................................
Poniewa:............................................................................
4. Rzecz, ktrej najbardziej nie lubi w mojej pracy, jest:.....
Poniewa:...........................................................................
5. Krajem, w ktrym najbardziej nie chciabym mieszka, jest:.
Poniewa:...........................................................................
6. Nawyk,ktry uwaam za najbardziej obrzydliwy, to:..........
Poniewa:...........................................................................
271
Pieko
7. Potraw, ktrej nie mgbym nigdy zje, jest:
Poniewa:........................................................
8. Osob, ktrej najbardziej nienawidz i ktr gardz,
jest:...............................................................................
Poniewa:
9, Najbardziej obawiam si.
Poniewa:......................
10. Zachowaniem, ktre wzbudza we mnie najwiksz pogard,
jest:............................................................................................
Poniewa:
272
11. Osob, ktrej nie mgbym zaufa, jest:
Poniewa:..............................................
Pieko
12. Polityczn ideologi, ktra wzbudza we mnie najwiksz
niech, jest:........................................................................
Poniewa:....
13. Sportem, ktrego najbardziej nie chciabym uprawia,
jest:.................................................................................
Poniewa:
14. Ksik, ktra najmniej mi si podobaa, jest:.
Poniewa:........................................................
15. Narodem, do ktrego czuj najmniejsz sympati, s:.
Poniewa:.....................................................................
16. Rzecz, ktra wywouje we mnie najwiksz zo, jest:.
Poniewa:.........................................................................
273
Pieko
Pieko
17. Ze wszystkich rodzajw zazdroci najblisza jest
mi:...........................................................................
Poniewa:.............................................................
18. Rzecz, ktra najmniej mi si podoba w moim yciu,
jest:................................................................................
Poniewa:...................................................................
19. Tym, co najbardziej przeszkadza mi u innych, jest:.
Poniewa:................................................................
20. Moj najwiksz porak byo:.
Poniewa:................................
274
21. Myl, e piekem moe by:.
Poniewa:.............................
22. Czy mgby popeni samobjstwo? W jakich okolicznociach:
Poniewa:
23. Rodzajem mierci, ktry najbardziej mnie przeraa,
jest:...............................................................................
Poniewa:
275
276
sest psychometryczny bdzie pozbawiony wikszego poyt-
ku, jeli jego rezultaty nie zostan we waciwy sposb
zinterpretowane i wykorzystane do pomiaru indywidual-
nych zdolnoci na tle caej populacji, a przynajmniej na tle grupy
interesujcej badaczy. W miar wzrostu liczebnoci prby (grupy
ludzi uczestniczcych w badaniu) i stosowania testw o rnym
stopniu zoonoci, surowe wyniki rzadko dostarczaj informacji,
o ktre nam chodzi. Na przykad nie mona porwnywa siedem-
dziesiciu procent punktw uzyskanych przez szesnastolatka
podczas sprawdzianu z matematyki z pidziesicioma czterema
procentami zdobytymi przez absolwenta wyszej uczelni, zdajce-
go egzamin z rachunkowoci. Na podstawie tak ograniczonych
informacji nie mona odpowiedzie na pytanie, ktry z nich lepiej
sobie poradzi. Na potrzeby tego typu oceny indywidualne wyniki
naley zmierzy na tle modelu opracowanego na podstawie rezul-
tatw osiganych w populacji bazowej (ktr tworz np. wszyst-
kie szesnastolatki piszce wspomniany sprawdzian). Model staty-
styczny, ktry bywa w tym celu czsto stosowany, nosi nazw
rozkadu normalnego. Wyjanimy go na przykadzie testu z ma-
tematyki zdawanego przez szesnastolatkw.
Spord 90 piszcych 32 uczniw udzielio co najmniej
75 procent poprawnych odpowiedzi. Oznacza to, e uzyskanie
75 procent punktw umieszczao kandydata w dolnym przedziale
35 procent najlepszych uczniw lub w grnym przedziale pozo-
staej grupy, obejmujcej 65 procent uczniw. Oczywicie wyniki
takiej oceny ulegaj zrnicowaniu w zalenoci od liczby bada-
nych oraz zastosowanej metody. Porwnanie wynikw jednego
Statystyka
50 55 60 65 70 75 80 85 90 95
Procent poprawnych odpowiedzi.
ucznia z wynikami drugiego
staje si bardzo trudne, gdy
w prbie zachodz zmiany
powodujce, e rezultaty
osigane przez rne grupy
staj si w duym stopniu
niewspmierne. W takiej
sytuacji pomocy dostarcza
nam tzw. rozkad normalny.
Po ponownym przeana-
lizowaniu wynikw testu
dochodzimy do wniosku, e
przecitna liczba popraw-
nych odpowiedzi wynosi
okoo 68 procent (uzyskuje-
my j, sumujc wszystkie
oceny i dzielc wynik przez
liczb 90 uczniw). Jeli wo-
k tej redniej wykrelimy
lini przedstawiajc uzys-
kane wyniki, otrzymamy
krzyw w przyblieniu ob-
razujc rozkad ocen.
Wykres widoczny na rysunku przedstawia krzyw rozkadu
normalnego. Obrazuje ona symetryczne rozoenie wynikw wo-
k wartoci redniej, z ktrym czsto mamy do czynienia w cza-
sie bada. Krzywa w ksztacie dzwonu pokazuje, w jaki sposb
wyniki rosn lub malej w stosunku do wartoci redniej, a take
odsetek badanych, ktrzy uzyskali okrelony rezultat. Jeli li-
czebno takiej prby wzrasta, rozkad wynikw zawsze, w sto-
pniu mniejszym lub wikszym, odpowiada krzywej rozkadu
normalnego. Dzieje si tak dlatego, e gdy populacja oglna ma
rozkad normalny, w miar wzrostu liczebnoci prby jej rozkad
staje si coraz bliszy rozkadowi populacji oglnej i w konse-
kwencji dostarcza bardziej wiarygodnej podstawy do porwna.
278
Statystyka
W przypadku mniejszych prb czciej pojawiaj si odstpstwa
od rozkadu normalnego, na przykad omiu uczniw osiga na
sprawdzianie z matematyki niewiarygodny wynik 95 procent po-
prawnych odpowiedzi. Mimo odchylenia si krzywej od linii roz-
kadu normalnego jej rozkad nadal jest poprawny, chocia ce-
chuje si ograniczon wiarygodnoci. Sytuacj tak omwimy
bardziej szczegowo na nastpnych stronach.
Zatem jako model podstawowy rozkad normalny bywa czsto
stosowany nawet w tak zoonych analizach, jak np. badanie
psychometryczne i ocena znajomoci przez Australijczykw mar-
ki herbaty Earl Grey. Pewne cechy typowe dla krzywej rozkadu
normalnego czyni j wyjtkowym i nieocenionym narzdziem
statystycznym. Krzywa zawsze przebiega symetrycznie wobec
wartoci redniej, zwykle stanowicej jej najwyszy punkt. Linia
ma najczciej ksztat dzwonu, a obszar, ktry ley poniej
krzywej, jest rwny 100 procentom lub jednoci. Owa jedynka
oznacza ca populacj; jeli najwyszy punkt krzywej wskazuje
wynik przecitny, wyniki, ktre go poprzedzaj, zostay osigni-
te przez 50 procent uczniw. Poniewa krzywa ma ksztat symet-
ryczny, pod ca lini mieci si 100 procent wynikw, a zatem
wszystkie zostay ujte. W jaki sposb rozkad normalny dostar-
cza podstawy do porwna? Aby rezultaty caego mnstwa tes-
tw stay si porwnywalne, naley przeprowadzi proces stan-
daryzacji.
atwy test
40 50/50 60
wynik (%)
50/50 60
wynik (%)
Statystyka
Standaryzacja polega na porwnaniu rzeczywistych rezultatw
z wynikiem przecitnym w danej sytuacji testowej oraz wprowa-
dzeniu miary rozproszenia nazywanej odchyleniem standardo-
wym. W ten sposb otrzymujemy sposb liczbowego pomiaru
stopnia, w jakim poszczeglne wyniki odbiegaj od wartoci red-
niej. Znaczenie tej wartoci obrazuj dwa ponisze przykady.
Liczebno kadej z prb jest identyczna, rne jest jednak
rozproszenie wynikw.
Rezultaty dwch testw psychometryczny przedstawiono za
pomoc dwch krzywych rozkadu normalnego. Wyniki atwego
testu s szerzej rozproszone wzgldem redniej ni wyniki testu
trudnego, w ktrym pojawia si wiksza koncentracja wynikw.
W obydwu grupach rednia wynosia 50 procent, co nie dostar-
czao adnych informacji na temat rozproszenia zmiennej losowej
w stosunku do wartoci redniej.
Z powodu wikszego rozproszenia rezultatw w atwym te-
cie wynik 40 procent jest znacznie lepszy ni ten sam wynik
w tekcie trudnym, poniewa tutaj znacznie mniej osb osig-
no tak niski rezultat. Za pomoc odchylenia standardowego
mona oceni wzgldny wynik kadego z kandydatw, ktrzy
zdobyli 40 procent punktw. W celu zwikszenia uytecznoci
odchylenie standardowe mierzy si w odniesieniu do standa-
ryzowanych wynikw, co pozwala wyzerowa warto redni
(nada jej warto zero). Jest to wane, gdy mona w ten spo-
sb wyzerowa wiele wartoci rednich uzyskanych w rnych
prbach, tworzc w ten sposb podstaw do porwna. Zna-
komita wikszo zmiennych losowych w prbie zawiera si
w przedziale rwnym trzem
odchyleniom standardowym
od wartoci redniej. Po wy-
zerowaniu wartoci redniej
sytuacj mona przedstawi
za pomoc wykresu obok.
Na wykresie punkt ozna-
czony liczb 1 oznacza dodat-
Krzywa przedstawiajca liczb w

o wielokrotno odchylenia standardowego.
279
Statystyka
nie odchylenie od redniej o jedn warto odchylenia standar-
dowego, a - 3, odchylenie ujemne rwne trzem odchyleniom stan-
dardowym.
Z grubsza biorc:
68.3 procent populacji mieci si w przedziale 1 5
(jednego odchylenia standardowego) od wartoci redniej;
95.4 procent populacji znajduje si w przedziale 2 5
od wartoci redniej,
a 99,7 procent - w przedziale 3 5 od wartoci
przecitnej.
Mona byo oczekiwa, e atwy test bdzie mia wiksze
odchylenie standardowe od testu trudnego z powodu wikszego
rozproszenia rezultatw.
Upraszczajc rezultaty przedstawione w formie krzywej, mo-
na powiedzie:
Liczba kandydatw, ktrzy osignli okrelony
wynik z testu
280
Wynik (%)
atwy test
Trudny test
10
1
0
20
2
0
30
4
2
40
8
8
50
16
26
60
8
8
70
4
2
80
2
0
90
1
0
Statystyka
^ tn
1 28
& 26
a 24.
S 22
- 20
, 18.
s 16
i 14
A
f 12
/ \
10
/ \
8
/ \
B 6
/ \
m 4
/ \_
^ 2
-1 0
20
30 40 50 60 70 80 90
Odchylenie standardowe oblicza si na podstawie wzoru 8 = V

gdzie x = wynik; x = rednia; n = liczebno prby; S = suma.
Inaczej mwic, warto odchylenia standardowego oblicza
si, sumujc poszczeglne wyniki podniesione do kwadratu,
odejmujc iloczyn liczebnoci prby i kwadratu wartoci redniej,
a nastpnie dzielc wynik przez wielko prby pomniejszon
o jeden i wycigajc pierwiastek kwadratowy.
Po zastosowaniu wzoru do dwch wspomnianych prb otrzy-
mujemy:
atwy test
Ex! = 1 (10) + 2(202) + 4(302) + 8(40!) + 16(502) + 8(602) + 4(702) + 2(80!)
+ 1 (902)
= 126600
x = [1 (10) + 2(20) + 4(30) + 8(40) + 16(50) + 8(60) + 4(70) + 2(80) + 1 (90)] ^ 46
= 50
X2 = 502 = 2500
n -1 = 45
= x 8 = [12660-(46x250)] = ib,i (Z dokadnoci do jednego miejsca po przecinku)
Trudny test
Ex2 = 2(30!) + 8(402) + 26(502) + 8(602) + 2(702) = 118 200
x = [2(30) + 8(40) + 26(50) + 8(60) + 2(70)] ^ 46 = 50
? = 502 = 2500
n-1 =45
= x 8 = [11820~|i46x2500)l = 8,4 (z dokadnoci do jednego miejsca po przecinku)
281
Statystyka
Statystyka
Z oblicze wynika, e osignicie wyniku 66 procent (50 +
16,1%) w atwym tecie odpowiada z grubsza wynikowi 58
procent (50 + 8,4%) w tecie trudnym, poniewa obydwa miesz-
cz si w zakresie jednego odchylenia standardowego od wartoci
redniej. Metoda oceniania wynikw na podstawie wielokrotnoci
odchylenia standardowego oddzielajcego go od wartoci redniej
moe by bardzo przydatna.
W celu ustalenia wyniku standaryzowanego z na podstawie
surowych wynikw warto redni naley odj od surowego
wyniku, a nastpnie podzieli przez odchylenie standardowe. Dla
dwch wynikw odpowiadajcych 40 procentom w tecie atwym
i trudnym otrzymujemy odpowiednio:
Z test tatwy =
Z test trudy =
4~50
= - 0,6
= -1,2
Wyniki odpowiadajce 40 procentom poprawnych odpowiedzi
mona zatem porwna ze sob za pomoc krzywych rozkadu
normalnego:
Za pomoc tablic statystycznych mona ustali, e 0,27
(27 procent) populacji osignie nie wicej ni 40 procent punk-
tw w atwym tecie oraz 0,12 (12 procent) w tecie trudnym.
atwy test
.Trudny test
Poniewa - 0,6 jest wiksze ni - 1,2, ucze, ktry zdoby 40

procent w atwym tecie, osign lepszy rezultat ni jego kole-
dzy z t sam liczb punktw w tecie trudnym. Poniewa
wydaje si wysoce nieprawdopodobne, by wyniki testu znalazy
si poza obszarem odpowiadajcym trzem odchyleniom standar-
dowym po obu stronach krzywej, prawdopodobiestwo uzyskania
mniej ni 25 lub wicej ni 75 procent w tecie trudnym jest
praktycznie rwne zeru. Sytuacja nie jest tak jednoznaczna
w tecie atwym: dochodzimy do wniosku, e wyniki bd si
przypuszczalnie znajdoway w przedziale od 2 do 98 procent
poprawnych odpowiedzi, co wskazuje na znacznie wiksze rozpro-
szenie rezultatw. Przydatno rozkadu normalnego wynika ra-
czej z faktu, e przeprowadzenie testu i obliczenie wartoci od-
chylenia standardowego jest moliwe w odniesieniu do wszelkiego
rodzaju wynikw, niezalenie od rodzaju badania, metody oceny,
przyjtej jednostki, wartoci redniej i rozproszenia wynikw.
Z tego powodu w procesie oceny testu psychometrycznego
stosuje si odchylenie standardowe, by przewidzie, jaki odsetek
ludzi osignie rezultat w przedziale rwnym okrelonej wielokrot-
noci odchylenia standardowego. Aby test psychometryczny by
skuteczny, trzeba zna redni oraz odchylenie standardowe dla
populacji oglnej lub oszacowa je na reprezentatywnej prbie
o najwikszej moliwej liczebnoci. Posugiwanie si wiarygodny-
mi informacjami na temat populacji oglnej (lub jej reprezenta-
tywn prbk) jest konieczne do waciwej interpretacji rezulta-
tw. Standaryzacja wynikw testu z matematyki, osignitych
przez szesnastolatkw, za pomoc redniej oceny, ktr z tego
samego testu uzyskali absolwenci statystki, byaby pozbawiona
wszelkiego sensu. Dlatego dla danego testu mog istnie rozmaite
rozkady normalne dla rnych grup badanych, pozwalajce na
dokonanie sensownego porwnania.
Stosowanie tablic rozkadu normalnego do oceny testw psy-
chometrycznych bywa czasami porzucane na rzecz przeksztacania
wartoci z, uzyskanej z surowych danych, w skal ocen, np. stan-
dardow dziewitk {stanine od standard nine, jednostka staty-
283
Statystyka
styczna rwna 1 /9 penego zakresu wynikw w rozkadzie normal-
nym), standardow dziesitk {sten od standard ten, jednostka
statystyczna rwna 1/10 penego zakresu wynikw w rozkadzie
normalnym) oraz tzw. T-score. We wszystkich skalach stosuje si
ten sam proces standaryzacji. Wartoci z s przeliczane na podsta-
wie rnych kryteriw porwnawczych.
Wszystkie trzy skale uzyskuje si, mnoc z przez pewien czyn-
nik i dodajc do wartoci redniej. Skale nazywane standardow
dziesitk i dziewitk obejmuj zakres rwny dwm odchyleniom
standardowym po obu stronach wartoci redniej, przy czym
w testach osobowoci jest zwykle preferowana skala pierwsza.
Skala T-score wykracza poza trzykrotn warto odchylenia stan-
dardowego. Oblicze dokonuje si w nastpujcy sposb:
Standardowa dziewitka (Stanine) x = 2z + 5 1 <x<10 x = 5
Standardowa dziesitka (Sten) x = 2z + 5,5 1 <x<9 x = 5,5
T-score x = 10z + 50 30<x<80 x = 50
RZETELNO I TRAFNO WYNIKW
Niezalenie od obszernoci i zoonoci testu na niewiele nam
si on przyda, jeli nie speni wymogu rzetelnoci i trafnoci.
Kady test musi zosta oceniony za pomoc obydwu kryteriw,
abymy upewnili si, w jakim stopniu mona na nim polega.
Gdyby ta sama osoba wzia powtrnie udzia w tym samym
badaniu testowym w krtkim odstpie czasu, uzyskane wyniki
powinny by bardzo podobne. Stopie tej zgodnoci uwaany jest
za wskanik poziomu rzetelnoci testu lub jego marginesu bdu.
Oprcz analizy rzetelnoci testu mona zbada jego trafno, tj.
zweryfikowa jego roszczenia (np. czy wspomniany test z mate-
matyki faktycznie bada znajomo tego przedmiotu, czy te
ogln zdolno uczenia si). W przypadku testw psychometry-
cznych wchodz w gr cztery rodzaje rzetelnoci i trafnoci:
Ponowne przeprowadzenie testu
284 Badanie caociowej spjno testu.
Statystyka
Trafno teoretyczna (konstrukt)
Ocena stopnia, w jakim test rzeczywicie mierzy to, co ma
mierzy.
Spjno wewntrzna
Analiza grupy przypadkowo wybranych pyta w celu ustale-
nia, czy mierz t sam cech.
Zwizek z przyjtym kryterium
Ustalenie, czy test moe zosta praktycznie zastosowany w ja-
kim celu, dajc mierzalne rezultaty dotyczce konkretnego kry-
terium; stwierdzenie, czy dane kryterium nie jest zbyt abstrakcyj-
ne lub pozbawione mierzalnego charakteru.
Ju sam charakter testw psychometrycznych wskazuje, ktre
pojcia rzetelnoci i trafnoci s w ich przypadku najwaniejsze.
Poniewa w kadym przypadku sytuacja jest odmienna (np. pew-
ne testy mog stawia sobie za cel wysok spjno wewntrzn
kosztem wysokiej trafnoci mierzonej zbienoci z przyjtym
kryterium), poczenie kilku rnych testw zagwarantuje waci-
w rwnowag celw.
Abstrahujc od subiektywnej oceny rzetelnoci i trafnoci testu,
istniej statystyczne narzdzia umoliwiajce dokonanie oceny
testu w tej dziedzinie, np. wspczynnik korelacji r. Suy on do
pomiaru rzetelnoci i trafnoci testu na podstawie stopnia i kierun-
ku zwizku midzy dwiema analizowanymi zmiennymi. Wysoki
wspczynnik korelacji otrzymujemy wwczas, gdy obydwie zmien-
ne lub cechy, ktre nas interesuj, s ze sob silnie zwizane (zob.
rysunek a na nastpnej stronie). Kiedy jedna zmienna wywiera
niewielki wpyw na warto drugiej, wspczynnik ich wzajemnej
korelacji jest niski (zob. rysunek b umieszczony na stronie 286).
Ponisze wykresy rozrzutu zmiennych obrazuj obydwie sytu-
acje. Kady krzyyk oznacza jednoczesne wystpienie odpowiedniej
wartoci na osi rzdnych i odcitych. Z rysunku a wynika zasada,
e im wyszy jest wiek studenta, tym wysza ocena uzyskana 285
Statystyka
z testu z matematyki. Mona zatem doj do wniosku, e istnieje
wysoki wspczynnik korelacji midzy wspomnianymi zmiennymi.
W przeciwiestwie do tego istnieje bardzo niska korelacja midzy
iloci spoywanej codziennie herbaty a wynikami testu, co wska-
zuje, e na podstawie jednej zmiennej nie mona wyrokowa o dru-
giej, poniewa nie s one ze sob zwizane.
W miar oddalania si krzyykw od prostej obrazujcej

liniowy zwizek midzy dwiema zmiennymi (widocznej na rysun-
ku a), ich wzajemna korelacja staje si coraz sabsza i coraz
trudniej j okreli. W konsekwencji warto wspczynnika ko-
relacji spada do zera. Wspczynnik korelacji przyjmuje wartoci
w przedziale od- 1 do 1.
r=1
Im warto wspczynnika ko-
relacji jest blisza 1, tym do-
skonalszy i atwiejszy do zde-
finiowania zwizek midzy
zmiennymi.
286
Statystyka
r=0
Im warto wspczynnika ko-
relacji blisza jest zeru, tym
mniej istotny i sabiej okrelo-
ny zwizek midzy zmiennymi.
r = -1
Im bardziej warto wspczyn-
nika korelacji zblia si do war-
toci - 1, tym zwizek midzy
zmiennymi jest silniejszy, lecz
o kierunku przeciwnym, tj. gdy
jedna ze zmiennych ronie, dru-
ga maleje.
Wspczynnik korelacji rzadko wskazuje na doskonay zwi-

zek midzy zmiennymi, poniewa zwykle wystpuj czynniki
poboczne, np. im wysza cena komputerw, tym niszy popyt,
na ktry mona jednak oddziaywa za pomoc reklamy, dostp-
noci towarw, sprawnoci sprztu oraz oglnej sytuacji gospo-
darczej.
Stosujc wspczynnik korelacji do oceny rzetelnoci i trafno-
ci testw psychometrycznych, naley zatem uwzgldnia inne
czynniki. Wspczynnik korelacji, chocia pomocny w analizie,
nie jest jedynym wskanikiem jej wartoci.
287
288
Statystyka
W przypadku konkretnych sytuacji testowych wspczynnik
korelacji moe by zastosowany jako wskanik i odniesiony do
czterech rodzajw rzetelnoci-trafnoci, o ktrych wspomniaem:
Oceniajc prawdopodobiestwo bdnej oceny wynikw testu,
naley zwrci szczegln uwag na jego trafno. W przypadku
opisanym rysunkiem test moe by uznany za nietrafny, gdy
niskie wyniki umiejtnoci kierowniczych okazay si kiepskim
wskanikiem wysokich praktycznych wynikw osiganych przez
kierownictwo. Znaczenie sprawdzianw trafnoci polega na usta-
leniu, w jakim stopniu wyniki testu faktycznie odzwierciedl
zdolnoci i moliwoci kandydata. Pomoe w tym ustalenie wska-
(a)
Umiarkowana wiarygodno mierzona
ponownym wynikiem testu
r = 0,49 , x
y x x
i xx x
Xx
x ^
xx ii?
X X X
x x
Y ~
S
atwy test przeprowadzony
po raz pierwszy
(b)
Wysoka rzetelno mierzona spjnoci
wewntrzn ,
r = 0,89 X
xx x
xxXx J<
xx
X
x
x x
Wyniki odpowiedzi na nieparzyste pytania
atwego testu
, Niska wiarygodno mierzona konstruktem

(trafnoci teoretyczn)
r = 0,11
X X x
x x
X x
xx x
x x x x Xx
X X x
X* X
x xx
x x x
X X
YX f
x x
x* %
X , X X
X X
x * x x
X , *
X
X X
X
-------------?
Wyniki testu umiejtnoci kierowniczych
Statystyka
nika okrelajcego stosunek decyzji waciwych do niewaci-
wych. W konsekwencji testy psychometryczne rzadko trakto-
wane s jako jedyne narzdzie selekcji, lecz uywa si staych
w poczeniu z osobistym, bardziej subiektywnym sposobem
podejcia.
Jako trudniejszy do okrelenia od rzetelnoci, satysfakcjonu-
jcy poziom trafnoci bywa zrnicowany w zalenoci od rodzaju
testu i wczeniej stosowanych metod selekcji. Mimo niskiego po-
ziom trafnoci w pewnych dziedzinach zastosowanie testw psy-
chometrycznych w procesie selekcji staje si coraz powszechniej-
sze, przewyszajc pod wzgldem trafnoci inne metody wyboru.
Poniewa testy psychometryczne s stosowane gwnie pod-
czas rozmw kwalifikacyjnych/procesu selekcji, ich rezultaty
mog by znacznie bardziej pouczajce ni dwudziestominutowe-
go wypytywania. Jeli trafno testu okazaa si niska, prowadz-
cy rozmow powinien przyj to do wiadomoci i tak sformuowa
pytania, by test uzyska walor trafnoci.
Jeli wiesz i rozumiesz, jakie cechy bdzie przypuszczalnie
wykazywa twj test psychometryczny, lepiej poradzisz sobie
z mylnymi tropami, ktre mog si pojawi w trakcie jego wyko-
nywania.
289
290
Poniej podaj znaczenie terminw, ktre pojawiaj si najcz-
ciej w ocenach psychologicznych.
Agorafobia
Irracjonalny lk przed otwartymi lub zatoczonymi miejscami, prowa-
dzcy do wycofania si ze spoeczestwa i (zazwyczaj) przebywania
w osamotnieniu, w domu.
Agresja
Uycie siy, zwykle niewaciwe. Sdzi si, e agresja sowna i fizyczna
jest sposobem, w jaki czowiek radzi sobie z zagroeniem. Zachowanie
takie prowadzi jednak niezmiennie do nasilenia konfliktu, prowokujc
innych do rewanu.
Ambiwalencja
Posiadanie dwch sprzecznych opinii lub odczu w stosunku do
jakiej osoby lub rzeczy. Wielu terapeutw podkrela potrzeb po-
wstrzymania pozostajcych w konflikcie uczu.
Amnezja
Utrata pamici, ktr moe spowodowa traumatyczne dowiadczenie
oraz przyczyna o charakterze fizycznym, psychologicznym lub fizjo-
logicznym.
Anormalne zachowanie
Oglnie anormalne postpowanie nie oznacza zachowania innego.
Zachowanie anormalne, wywierajce wpyw na cierpicego i osoby
z jego otoczenia, powinno odznacza si nastpujcymi cechami:
- rzadkoci wystpowania, niezwykoci lub sporadycznoci (tj.
nie musi by cech charakterystyczn zachowania lub odczuwania
danej osoby);
- zakorzenieniem w bdnym postrzeganiu lub interpretacji rzeczywi-
stoci;
- spoeczn nagannoci, wykraczajc poza granice

zwyczajnie nie-
grzecznego lub nieprzyzwoitego postpowania;
Najwaniejsze terminy
- powodowaniem cierpienia u chorego i innych osb z jego otoczenia;
- skazujcym na porak lub niebezpiecznym charakterem.
Antyspoeczne zachowanie
Charakteryzuje kogo, kto czsto pozostaje w konflikcie ze spoecze-
stwem, kogo od konfliktu nie zniechca groba lub perspektywa kary
i kto nie dowiadcza z jego powodu poczucia winy (lub dowiadcza go
w niewielkim stopniu).
Behawioralna terapia
Terapia zmierzajca do zmiany nieskutecznego lub samoogranicza-
jcego czowieka zachowania, zamiast poprzestawa na odnalezieniu
jego przyczyn lub wzorcw z dziecistwa, ktre mogy by jego rd-
em.
Depresja
Gbokie poczucie cierpienia, wewntrznego zwtpienia, smutku i bez-
nadziejnoci. Wielu psychologw uwaa, e depresja jest chorob
i zaleca leczenie polegajce na przyjmowaniu starannie dobranych
lekarstw. Istnieje jednak teoria goszca, e przyczyn wycofania si
z ycia i nieskutecznych zachowa moe by wyuczone poczucie
beznadziejnoci.
Depresyjny czynnik, depresant
Kady czynnik osabiajcy aktywno lub szybko reakcji. Spoywa-
ny w nadmiernych ilociach alkohol jest znanym depresantem, gdy
osabia napicie i niepokj.
Dwubiegunowe zaburzenie afektywne
Inne okrelenie depresji maniakalnej, w ktrej pojawiaj si silne
wahania nastrojw, od stanu wielkiego rozradowania do skrajnej
depresji.
Ego
Rdze naszego jestestwa czony zwykle ze wiadomoci, codziennym
poczuciem wasnej tosamoci i rzeczywistoci.
Empatia
Zdolno wyobraenia sobie uczu innych ludzi bez utraty poczucia
wasnej tosamoci.
Fiksacja
Stan zablokowania w okrelonym stadium rozwoju. Na przykad
modzi doroli lkajcy si przyjcia odpowiedzialnoci w pracy mog 291
si zachowywa jak nastolatki, np. spnia si lub by skrajnie
niezorganizowani.
Fobia
Nieuzasadniony lub przesadny lk spowodowany pojawieniem si
czego (np. pajka) lub zajciem jakiej sytuacji.
Grupowa terapia
Rodzaj terapii polegajcy na przemyleniach i wsparciu udzielanym
przez czonkw grupy zamiast przez zawodowego terapeut. Wsplne
dowiadczenia czonkw grupy terapeutycznej mog by skutecznym
bodcem do zmiany ludzkich zachowa.
Halucynacja
Pojcie stosowane w psychiatrii na okrelenie dowiadczenia zmyso-
wego (tj. widzenia, syszenia lub innego sposobu postrzegania) przed-
miotu zewntrznego, ktry w danej sytuacji si nie pojawia lub
w ogle nie istnieje.
Hipnoterapia
Wykorzystanie stanu przypominajcego trans do zmiany kompulsyw-
nych zachowa (np. naogowego palenia) lub wydobycia na powierzch-
ni od dawna gboko ukrytych uczu i wspomnie. Wydaje si, e
zamierzony skutek osiga si poprzez wprowadzenie pacjenta w stan
rozlunienia, zawenie jego pola uwagi oraz silnej sugestii.
Hipochondria
Uporczywe przekonanie o cierpieniu na powan chorob, mimo braku
dowodw medycznych, ktre by to potwierdzay. Stan charakteryzuje si
nadmiernym skupieniem uwagi na drugorzdnych doznaniach fizycznych
oraz irracjonalnym lkiem.
Introspekcja
Dowiadczenie wewntrzne,
i uczucia czowieka.
obiektywnie ujmujce przekonania
Klaustrofobia
Obawa przed maymi lub zamknitymi pomieszczeniami, wywoujca
zwykle silne stany lkowe.
Kompulsja, natrctwo
Prawie nieodparte pragnienie odczuwania lub zachowania si
w sposb, ktry zaburza codzienne ycie. Ludzie postpujcy
292 w sposb kompulsywny czuj si zmuszeni do zachowa sprzecz-
nych ze wiadomym wyborem (przykadem kompulsywnego zachowa-
nia jest np. cige mycie rk). Jest ono prb uwolnienia lecego
u podoa lku.
Kontroli umiejscowienie
Miejsce, ktremu przypisujemy panowanie nad procesem przyjmo-
wania wzmocnie . Ludzie o wewntrznym umiejscowieniu kon-
troli s silnie zmotywowani, maj wysokie poczucie wasnej warto-
ci i wierz, e mog modyfikowa wpyw negatywnych wydarze -
krtko mwic, sami s dla siebie rdem wartoci i kierunku
w yciu.
Lk
Stan emocjonalny cechujcy si przeywaniem obaw, strachu i zych
przeczu. Zaburzeniom lkowym towarzyszy zwykle przyspieszone
bicie serca, napicie lub drenie. Zob. te Paniki napad i Fobia.
Libido
W psychoanalizie Freuda energia psychiczna oznaczajca wol ycia,
wyraajca si najwyraniej w formie popdu seksualnego.
Mania
Uczucia i zachowania wyraajce nieopanowan rado, czsto cz-
ce si z bezsennoci i cig nadpobudliwoci.
Narcyzm
Mio do samego siebie, mogca by rdem poczucia wasnej war-
toci i (w przypadku wypaczenia) przesadnego mniemania o swojej
wanoci oraz manipulacyjnych zachowa.
Nerwica
Zaburzenie psychologiczne, zwykle wypywajce z konfliktu wewntrz-
nego, ktremu towarzysz lki lub obsesje biorce si z fragmenta-
rycznego postrzegania wasnej sytuacji.
Obrona
Wszyscy uczymy si sposobw ochrony siebie. Wiedza ta pozwala
unika cierpienia i niebezpieczestwa. Naley wiedzie, e ogie jest
gorcy i moe nas opatrzy. Jednak ludzie, ktrzy maj zbyt wiele
mechanizmw obronnych, s najczciej przesadnie podejrzliwi wo-
bec blinich. Jeli dziecko zostanie odrzucone przez wasnych rodzi-
cw, czsto wiadomie odsuwa si od innych ludzi. Postawa taka moe
zdominowa odczuwanie cierpienia i blu, moe rwnie w powanym
stopniu utrudni nawizywanie intymnych zwizkw.
293
Trwale, powodujce zaburzenia przewiadczenie zakorzenione w po-
zbawionym podstaw lub wypaczonym postrzeganiu rzeczywistoci.
Paniki napad
Atak skrajnego lku, ktremu czsto towarzyszy obawa przed szale-
stwem lub utrat panowania nad sob, silne pocenie si, drgawki,
trudnoci z oddychaniem oraz bicie serca. Zwykle nie ma wyranego
zwizku midzy zewntrznymi wydarzeniami a napadami lku.
Paranoja
Zaburzenie cechujce si skrajnymi i uporczywymi urojeniami, e je-
stemy ofiar przeladowa, plotek lub przedmiotem innych destruk-
cyjnych zachowa.
Poznanie
Proces wiadomy opisujcy, w jaki sposb uczymy si i w jaki sposb
powstaj nasze spostrzeenia i sdy.
Poznawcza terapia
Podejcie terapeutyczne, ktre stara si pomc ludziom w dokonaniu
zmian przez zbadanie, w jaki sposb myl lub w co wierz (jakie s ich
postawy i oczekiwania). Najczciej terapia poznawcza stosowana jest
w celu zmiany negatywnych, skazujcych na porak lub autodestruk-
cyjnych myli w myli pozytywne.
Projekcja, rzutowanie
Psychologiczny mechanizm obronny, kiedy przypisuje si innym lu-
dziom uczucia lub cechy, nad ktrymi si ubolewa lub ktrych
pragnie si pozby.
Przeniesienia
Uczucia, ktre zostay celowo przesunite (w sposb wiadomy lub
niewiadomy) z pierwotnego, intencjonalnego przedmiotu na inny. Po
przeniesieniu substytut lub symbol staje si ogniskow skupiajc
uczucia. Na przykad ludzie czsto le traktuj czonkw wasnej
rodziny, poniewa nie mog (lub nie potrafi) okaza gniewu ludziom
sprawujcym wadz.
Psychoanaliza
Teoria psychologiczna stworzona przez Sigmunda Freuda, suca
analizie uczu. Freud wierzy, e mona ujawni korzenie naszych za-
chowa tkwice w podwiadomych motywach i konfliktach wewntrz-
294 nych.
Radzenie sobie
Postawy i zachowania, ktre pomagaj nam skutecznie stawia czoo
rozmaitym sytuacjom yciowym. Defensywne radzenie sobie z sytu-
acj pozwala zapanowa nad wasnymi zasobami, nie zawsze jednak
usuwa rdo stresu. W jego skad wchodzi wycofanie, niewaciwe
fantazjowanie, zachowania agresywne i naduywanie alkoholu.
Aktywne radzenie sobie rozpoczyna si od wzicia odpowiedzialnoci
za wasne postpowanie, myli i uczucia oraz denia do skutecznego
zajcia si przyczynami stresu.
Rozwojowa psychologia
Dzia psychologii zajmujcy si zmianami - fizycznymi, emocjonalny-
mi, poznawczymi i spoecznymi - ktre dokonuj si w cigu trwania
ludzkiego ycia oraz czynnikami je wywoujcymi (genetycznymi i ro-
dowiskowymi).
Superego
W psychoanalizie Freuda warstwa osobowoci przejmujca wartoci
spoeczne i z tego powodu uczestniczca w czynnoci sdzenia, samo-
obserwacji i (czsto) krytyki postpowania.
wiadomo
Stan zdawania sobie z czego sprawy. Moe istnie np. zmysowa
wiadomo rodowiska lub wewntrzna, bezporednia samowie-
dza (dotyczca wasnych myli, uczu i wspomnie), ktra nie
zawsze zaley od narzdw zmysw. Odmienne stany wiadomoci
pojawiaj si w gbokim nie, podczas medytacji lub hipnotyczne-
go transu.
Tumienie
W przeciwiestwie do wyparcia, wiadome i rozmylne odwrcenie si
od nieakceptowanych myli, uczu lub impulsw.
Urojenie
Faszywe lub przesadnie wyolbrzymione mniemanie.
Warunkowanie
Prosta forma uczenia, w ktrej tworzy si skojarzenia midzy pewnymi
bodcami i reakcjami.
Wina
wiadomo uczynienia czego zego, wynikajca z prawdziwego lub
wyimaginowanego naruszenia standardw moralnych, religijnych lub
spoecznych.
j
295
Wyparcie, represja
Niewiadomy mechanizm obronny polegajcy na przeniesieniu nega-
tywnych uczu i wydarze w gb pokadw pamici, poniewa nie
mona ich zaakceptowa lub s zbyt przeraajce, by mogy funkcjo-
nowa na powierzchni wiadomoci.
Zaprzeczenie
Mechanizm obronny polegajcy na wierzeniu, e grone lub niebezpie-
czne wydarzenia/sytuacje s nieszkodliwe. Zaprzeczenie ma na celu
usunicie stresu, powinno jednak ustpi na rzecz rzeczywistych
i skutecznych sposobw radzenia sobie z trudnociami. Naogowi
palacze czsto zaprzeczaj, by palenie miao zwizek z rakiem; czsto
te godz si na ryzyko, uwaaj, e nie grozi im adne niebezpiecze-
stwo.
Zawi
Niech wywoana przedmiotem bdcym wasnoci drugiego, wyni-
kajca z pragnienia jego posiadania. Jeli postawa taka nie zostanie
poddana kontroli, moe prowadzi do niszczenia dowolnych przedmio-
tw bdcych wasnoci drugiego.
Zazdro
Uczucie wrogoci lub zranienia wypywajce z wycznego charakteru
zwizku czcego czowieka z innymi ludmi.
Zudzenie
Faszywa interpretacja rzeczywistego dowiadczenia (w przeciwie-
stwie do halucynacji, ktra polega na tworzeniu bytw nierzeczywis-
tych oraz urojeniu bdcym faszywym przekonaniem).
To jest ksika,
dziki ktrej zdoasz dokona oceny
swojego charakteru, wasnych zalet, saboci.
Czy znasz siebie?
Czy potrafisz oceni charakter innych ludzi?
W cigu caego ycia czowiek dokonuje oceny osobo-
woci - wasnej i osb, z ktrymi si styka. Codziennie
my
oceniamy blinich i sami jestemy poddani takiej
ocenie,
najczciej intuicyjnie. Dlaczego wic nie wspomc
intuicji
fachowymi testami, ktre pozwol wyksztaci w sobie
umiejtno oceny wasnej osobowoci i zachowania
osb, z ktrymi si stykamy?
Z tej ksiki dowiesz si wszystkiego na temat testw
psy-
chometrycznych. A s one stosowane coraz
powszechniej.
Jeli pragniesz zdoby prac albo awansowa, z
pewno-
ci zostaniesz poddany podobnym testom. Lepiej
wic,
by nie byy one zaskoczeniem...
www.swiatksiazki.pl
ISBN 83-7311-849-7
9788373 118492
Cena 23,00 z
Nr 3994

Allen Robert - Poznaj Swoją Osobowość

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Allen Robert - Poznaj Swoją Osobowość

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Robert Allen

Copyright MENSA ASSESS YOUR PERSONALITY

Brytyjska Mensa jest organizacj zrzeszajc ludzi, ktrych czy

egiptologia, w Mensie znajdziesz odpowiedni Grup Szczego-

Na podstawie analizy ich profilu chcielimy stworzy normy

Dlaczego warto uywa testw?

fielu ludzi chciaoby wiedzie, czy mona oszuka test

Ipracowywanie testu psychologowie rozpoczynaj od stwo-

zy mona wyczyta osobowo czowieka z jego twarzy? Dla

Odczytywanie osobowoci z twarzy

1. Majcy miy wygld, najczciej z powodu czystoci lub wie-

2. a) O jasnej barwie, szczeglnie koloru blond, jasny kolor

2. Jedziesz na wakacje. Czy:

Czy jeste peen niepokoju?

5. Nadchodz wita Boego Narodzenia. Do zrobienia pozostao

6. W drodze na spotkanie subowe stajesz w korku.

Czy jeste peen niepokoju?

8. Zostae zaproszony na due przyjcie wieczorem.

10. Po powrocie do domu zastajesz baagan w pokoju gocinnym.

Czy jeste peen niepokoju?

12. Wanie przystpie do egzaminu pisemnego.

13. Popenie gaf w gronie przyjaci.

14. Znajomi poinformowali ci o swoich odwiedzinach w najbliszy

16. Podczas zakupw nie moesz znale portfela z kartami

18. Patrzc w lustro, dostrzegasz, e znacznie przytye.

17. Podczas pisania pilnej pracy na komputerze dochodzi do przerwy

19. Dochodzc do przystanku zauwaasz, e uciek ci autobus.

20. Prowadzc samochd, jeste wiadkiem wypadku.

21. Cierpisz na ble nieznanego pochodzenia. Czy.

22. Po poudniu niespodziewanie odwiedza ci znajomy. Czy:

23. Nieoczekiwanie wezwano ci na rozmow z szefem.

Czy jeste peen niepokoju?

Czy jeste peen niepokoju?

2. Dzisiejszego popoudnia masz kilka godzin czasu.

Czy jeste ekstrawertykiem?

6. Kolega namawia ci do wstpienia do pobliskiego klubu.

7. Szukasz nowej pracy.

:?::?? v-???:;: ???::]:??- : v. ? \

9. W drodze do skrzynki pocztowej dostrzegasz ssiada idcego

10. W wymarzony niedzielny poranek:

11. Masz uczestniczy w spotkaniu, podczas ktrego bdzie rozwaane

14. Idziesz do szkoy na zebranie dla rodzicw. Czy:

15. Postanowie popracowa troch charytatywnie. Co wybierasz: wynik

19. Od dziesiciu lat wykonujesz t sam prac. Czujesz, e masz jej

20. Krewny nieoczekiwanie odwouje zaproszenie na sobotni wieczr.

Czy jeste ekstrawertykiem?

22. Postanowie systematycznie wiczy. Co robisz:

23. Planujesz spdzenie jednego dnia poza domem. Co wybierasz: wynik

24. Czeka ci ranek peen domowych zaj. Co robisz:

25. Osoba publiczna, ktr podziwiae, zostaa zabita. Co robisz: wynik

27. Postanawiasz spdzi wieczr przed telewizorem.

28. Bierzesz udzia w spotkaniu dotyczcym przyszego przedsiwzicia

30. Robisz rozeznanie miejsca, w ktrym planujesz spdzi urlop.

Czy jeste ekstrawertykiem?

32. Podczas zakupw w miecie widzisz ubranie, ktre chciaby

33. Jest pitek, a ty nie masz adnych planw na sobot.

34. Jedziesz pocigiem. Gdy czytasz gazet, do twojego przedziau

36. Masz wygosi przemwienie z jakiej okazji.

37. Zostae poproszony o podpisanie umowy kredytowej.

38. Spotykasz w autobusie kogo, kogo znasz z widzenia. Ta osoba

Czy jeste ekstrawertykiem?

40. Jeste na duym przyjciu w biurze.

41. Zostae zaproszony na wykad o moliwoci ycia w kosmosie,

42. Jeste w towarzystwie kilku przyjaci.