Professional Documents
Culture Documents
V, 2010
ROZDZIA I. PRAWO RODZINNE
1
- postpowanie przed sdem opiekuczym: tryb nieprocesowy, mniejszy formalizm, wszczynane z urzdu,
sprawy powinny by dokadnie zbadane z inicjatywy sdu; 4 szczeglne funkcje sdu opiekuczego:
orzecznicza, mediacyjna, profilaktyczno-wychowawcza, resocjalizacyjna
- sd rodzinny specjalny wydzia sdu rejonowego, rozstrzygaj nastpujce sprawy:
sprawy z zakresu prawa rodzinnego(wyjtki: sprawy o rozwd, uniewanienie maestwa/uznania dziecka,
rozwizanie przysposobienia rozpatruje sd okrgowy)
sprawy nieletnich(cywilne i karne)
sprawy zwizane z przymusowym leczeniem alkoholikw czonkw rodziny
organy pomocnicze sdu rodzinnego kuratorzy sdowi, kuratorskie orodki pracy z modzie, rodzinne
orodki diagnostyczno-konsultacyjne(RODK) wykonujce opinie na zlecenie sdu, powiatowe centra pomocy
rodzinie(PCPR)
2. placwki opiekucze
jeeli pobyt dziecka w rodzinie pochodzenia(naturalnej) nie jest moliwy/zagraa jego zdrowiu celowe jest
jego umieszczenie w rodowisku zastpczym osoby fizyczne(np. dziadkowie) albo placwki opiekucze
- Struktura placwek opiekuczych:
PLACWKI OPIEKUCZE
Placwki opieki cakowitej orodki, ktre na stae zastpuj dziecku dom rodzicielski:
Domy dziecka prowadzone przez pastwo, organizacje spoeczne lub zwizki wyznaniowe; znajduje si tu
wiksza liczba dzieci pod opiek wychowawcw; dziel si na domy: dla maych dzieci(do lat 3) i dla starszych
dzieci. Od lat 80. odchodzi si od takiej formy opieki na rzecz rodzin zastpczych i rodzinnych domw dziecka
Rodziny zastpcze tworzy je istniejca ju rodzina, do ktrej dziecko zostaje przyjte (nie adoptowane).
Peni funkcje opiekucz, mog te peni funkcj preadopcyjn (dziecko przebywa do czasu adopcji). Rodziny
zastpcze dzielimy na: rodziny zastpcze spokrewnione(utworzone przez krewnych dziecka) i niespokrewnione
(osoby obce); rodzina zastpcza niepena 1 osoba wychowujca dziecko;
Rodzinne domy dziecka s to z zaoenia due wielodzietne rodziny zastpcze.
Placwki opieki doranej:
Placwki odciajce rodzicw - dzieci spdzaj w nich tylko cz dnia albo tygodnia,
Placwki przejciowo penice piecz na dzieckiem dziecko trafia do nich w zwizku z dysfunkcj
rodziny (zwizanej zarwno z postaw rodzicw jak i dziecka). Podlegaj organizacyjnie organom administracji,
kieruje do niech sd (zarzdzenie sdu opiekuczego). Z powodu nagannej postawy dziecka sd moe umieci
dziecko w placwce take na wniosek rodzicw/opiekunw(do czasu rozpatrzenia sprawy). Dziecko moe by
umieszczone w placwce do czasu adopcji.
5. Rodzina i maestwo.
rodzina (art. 23 KRO) maestwo, take nieposiadajce dzieci. Maestwo trway zwizek prawny
kobiety i mczyzny. Podstawowy cel maestwa zrodzenie i wychowanie dzieci. Nie mog stanowi
maestwa zwizki osb tej samej pci.
- rodzina maa: rodzice + dzieci; rodzina wielopokoleniowa: rodzina + inni krewni, szczeglnie dziadkowie
- rodzina jest podmiotem interesu chronionego prawem; prawo rodzinne chroni dobro rodziny
- rodzina nie ma osobowoci prawnej
inne rodziny:
Niepene jeden rodzic samodzielnie wychowujcy dziecko/dzieci (zwykle po orzeczeniu rozwodu, dzieci
pozamaeskie). Take dziecko wychowywane przez samotn babci, dziadka, innego krewnego.
Maestwa wycznie wyznaniowe nie powoduj skutkw w sferze prawa rodzinnego, w rozumieniu PC
nie s maestwem(np. maestwa kocielne przed ratyfikacj konkordatu); obecnie gdy osoby zawierajce
maestwo wyznaniowe nie zo owiadczenia, i wywrze ono skutki take w sferze PC
Konkubinaty zwizki osb ktre nie zawary prawnie skutecznego maestwa; brak dzieci konkubinat
ma wycznie charakter cywilnoprawny, traktuje si je jako rodziny, gdy wychowuj si w nich dzieci
konkubentw
2
Rodziny wychowacw dziecko wychowuj osoby z nim niespokrewnione(takie dziecko to
wychowaniec); dziecko musi by objte bezporedni, osobist piecz wychowujcej osoby; sytuacj tak
naley dla dobra dziecka uj w ramy prawne adopcji lub opieki sytuacja rodzinna
6. Cechy maestwa.
1. Monogamiczno,
2. Egalitaryzm(rwnouprawnienie maonkw),
3. Trwao dozgonno maestwa,
4. Rozwizywalno wyjtek od zasady trwaoci(w Kociele katolickim - nierozwizywalno)
7. Pokrewiestwo i powinowactwo.
Pokrewiestwo- zwizek biologiczny i prawny midzy krewnymi, wynikajcy z pochodzenia od okrelonej
osoby; pokrewiestwo wystpuje w linii prostej i bocznej
krewni w linii prostej jedna osoba
pochodzi od drugiej (dziadek, ojciec, syn)
- krewni w linii bocznej osoby pochodz od wsplnego przodka, a nie s krewnymi w linii prostej
(rodzestwo, kuzyni, bratankowie, siostrzecy, ciotki, wujowie)
- stopie pokrewiestwa ustala si wg liczby urodze, wskutek ktrych pokrewiestwo powstao(nie wlicza si
osoby, dla ktrej ustalamy pokrewiestwo )
- skutki prawne pokrewiestwa podstawa wadzy rodzicielskiej, prawa i obowizku kontaktw, wyznacza
zakres obowizkw alimentacyjnych, przeszkoda dla zawarcia maestwa, okrela nazwisko dziecka, spadek
- pochodzenie od okrelonych rodzicw jest dobrem osobistym, szczeglne znaczenie prawo dziecka do
poznania pochodzenia; konflikt interesw w wypadku adopcji tajemnica o rzeczywistym pochodzeniu dziecka
jest dobrem osobistym wychowujcych go rodzicw (dziecka te) konflikt rozstrzygany na korzy dziecka
Powinowactwo wi rodzinnoprawna midzy okrelon osob a wszystkimi krewnymi jego maonka;
wystpuje wycznie midzy maonkiem a krewnymi drugiego maonka, nie wystpuje midzy maonkiem
a powinowatymi drugiego maonka oraz midzy krewnymi maonkw; powinowactwo trwa nadal po
ustaniu maestwa (wyjtek: uniewanienie maestwa powinowactwo ustaje ex tunc)
- stopie powinowactwa ustala si wg liczby urodze, odpowiada on stopniowi pokrewiestwa maonka osoby
powinowatej
- skutki prawne powinowactwa: w linii prostej przeszkoda zawarcia maestwa, podstawa prawa i
obowizku kontaktw, skutki alimentacyjne
3
ustawa Prawo prywatne midzynarodowe dopuszcza zawarcie maestwa za granic w innej formie, take
w formie wymaganej przez pastwa w ktrym zostaje zawarte maestwo (lex loci celebrationis)
2) Przesanki porzdkowe maj charakter organizacyjny, ich niezachowanie nie wpywa na istnienie
maestwa(maestwo zostaje skutecznie zawarte)
1. Zoenie kierownikowi USC przez nupturientw pisemnego owiadczenia e nie wiedz o
okolicznociach wyczajcych maestwo
2. Obecno dwch wiadkw
3. Okres 30 dni wyczekiwania
4. Zoenie niezbdnych dokumentw
5. Zachowanie uroczystej formy i uroczystych strojw,
6. Sporzdzenie aktu maestwa i jego podpisanie przez maonkw i wiadkw,
3) Przeszkody maeskie ich niezachowanie stanowi podstaw do uniewanienia maestwa(maestwo
jest wanie zawarte, ale podlega uniewanieniu; gdy nikt nie podway maestwa jest wane)
- przeszkody, przy ktrych nie mona uzyska zezwolenia na zawarcie maestwa: pokrewiestwo, bigamia,
przysposobienie, ubezwasnowolnienie
- przeszkody, przy ktrych sd moe udzieli zezwolenia na zwarcie maestwa: wiek, psychiczny niedorozwj
lub choroba umysowa, powinowactwo
- kryterium konwalidacji: pokrewiestwo(nie ma moliwoci konwalidacji); pozostae w okrel. warunkach tak
Pokrewiestwo nie mog zawrze maestwa krewni w linii prostej oraz rodzestwo(II st. linii bocznej)
Bigamia zawarcie maestwa przez osob pozostajca w zwizku maeskim, drugie(bigamiczne)
maestwo podlega uniewanieniu(do tego czasu jest wane, rodzi skutki prawne); po mierci bigamisty mona
domaga si uniewanienia tylko maestwa bigamicznego
- skutki uznania za zmarego maestwo zmarego ustaje z chwil orzeczonej daty mierci(owdowiay
maonek moe zawrze kolejne maestwo nie bdzie uniewanione, jeli okae si e maonek yje, chyba
e strony nowego maestwa wiedziay o tym takie maestwo podlega uniewanieniu)
- konwalidacja maestwa bigamicznego z powodu ustania pierwszego maestwa wskutek: 1. mierci
maonka niebigamicznego, 2. Uniewanienia/3. Rozwizania pierwszego maestwa rozwd
Przysposobienie(adopcja) przeszkoda midzy przysposabiajcym a przysposabianym ; konwalidacja
maestwa w przypadku ustania przysposobienia
Wiek minimum 18 lat; moliwo wczeniejszego zawarcia maestwa maj tylko kobiety(min. 16 lat)
- 2 przesanki zezwolenia sdu na wczeniejsze zawarcie maestwa: wane powody, dobro zakadanej rodziny
- Konwalidacja:
1. osignicie wymaganego wieku osignicie 18 lat przed wytoczeniem powdztwa o uniewanienie
2. cia kobiety zajcie w ci, przed i po zawarciu maestwa kobieta moe wystpi o
Uniewanienie maestwa(m nie)
3. Zezwolenie ex post dotyczy tylko kobiety, ktra zawara maestwo przed ukoczeniem 18 lat -
moe ubiega si o zezwolenie, gdy ma minimum 16 lat
Ubezwasnowolnienie cakowite konwalidacja w przypadku uchylenia ubezwasnowolnienia
Choroba umysowa lub niedorozwj - ocena stanu psychicznego jest niezalena od ubezwasnowolnienia;
dokonuje jej biegy(gdy jest sporna); sd moe wyjtkowo zezwoli na zawarcie maestwa osobie chorej lub
niedorozwinitej umysowo, jeli nie jest ubezwasnowolniona cakowicie i jej stan umysu nie zagraa
maestwu ani dzieciom
- konwalidacja: 1. Zezwolenie sdu ex post; 2. Choroba ustaa (trwale)
Powinowactwo w linii prostej - midzy ziciem a teciow / synow a teciem / dziemi a maonkiem
rodzica; powinowactwo trwa mimo ustania maestwa(mier/rozwd); z wanych powodw sd moe
zezwoli na zawarcie takiego maestwa
- konwalidacja: 1. Uniewanienie maestwa bdcego rdem powinowactwa; 2. Pniejsze zezwolenie sdu
4
3. Przeszkody maeskie a przesanki uniewanienia maestwa.
- przeszkody maeskie wchodz w skad przesanek uniewanienia maestwa, nale do nich ponadto:
Wady owiadczenia woli:
- zakcenie wiadomoci - ograniczone do stanu wyczajcego wiadome wyraenie woli
- bd tylko bd co do tosamoci drugiej strony: fizycznej(osoba bliniaczo podobna) lub cywilnej(cechy
stanu cywilnego)
- groba bezprawna niebezpieczestwo ograniczono do zagroenia osobistego(majtkowe ju nie)
- na wad owiadczenia woli mona powoa si w terminie 6 msc. od jej wykrycia, nie pniej ni w 3 lata od
zawarcia maestwakonwalidacja
Wadliwe penomocnictwo z 3 powodw:1. brak zgody sdu, 2.niewano penomocnictwa(np.
niezachowanie formy) 3. skuteczne odwoanie penomocnictwa
- uniewanienia maestwa z tej przyczyny mona da tylko do czasu podjcia wsplnego poycia, z t
chwil konwalidacja
5
- termin 5 dni ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody o charakterze siy wyszej
- wg. Sokoowskiego porzdkowy(czci zawity); nie uwzgldnia si dni wolnych ustawowo od pracy
- przywrcenie terminu maonek moe wystpi z wnioskiem sd moe termin przywrci
4. Sporzdzenie aktu maestwa przez kierownika USC
- kierownik sporzdza akt maestwa niezwocznie(nie pniej ni w nastpnym dniu roboczym po
otrzymaniu zawiadczenia)
- data zawarcia maestwa data lubu kocielnego ex tunc
- zawiadczenie dostarczone po terminie 5 dni kierownik USC ma obowizek odmwi sporzdzenia
aktu maestwa; jednak sporzdzenie aktu po tym terminie akt wany, maestwo zawarte, ale
kierownik USC zamaby zakaz i uchybi obowizkom subowym
Sytuacje wyjtkowe:
Penomocnictwo penomocnik musi spenia wymagania wskazane w k.c., k.r.o. oraz w prawie
kanonicznym. Penomocnictwo musi by udzielone zarwno w formie przewidzianej przez prawo
kanoniczne jak i prawo cywilne.
Maestwo w niebezpieczestwie mierci nie musz by zachowane niektre przesanki porzdkowe
nie trzeba dostarczy duchownemu zawiadczenia z USC
Maestwo, ktre wywouje skutki tylko w sferze prawa kanonicznego wyjtek, moe by zawarte
jedynie po uzyskaniu zgody biskupa ordynariusza. Nupturienci mog rwnie najpierw zawrze maestwo w
formie wieckiej a dopiero potem w kociele powoduje skutki w sferze prawa kanonicznego
5. Uniewanienie maestwa.
1. Od uniewanienia maestwa naley odrni dwie sytuacje:
Ustalenie nieistnienia maestwa sporzdzono akt maestwa i dokonano czynnoci zawarcia
maestwa, ale nie dokonano tego ostatecznie nie zaistniay wszystkie przesanki konieczne.
Maestwo nie istnieje. powdztwo o ustalenie nieistnienia maestwa (od pocztku)
Uniewanienie aktu maestwa nie dokonano w ogle czynnoci zawarcia maestwa, ale
sporzdzono akt zawarcia maestwa wniosek o uniewanienie aktu.
2. Uniewanienie maestwa moe dotyczy tylko maestwa istniejcego. Szczeglny tryb procesowy
sd stwierdza tylko czy zaistniaa ktra z przesanek uniewanienia; maestwa konkordatowe mona
uniewani w sferze PC na tych samych zasadach
- skutki uniewanienia: maj charakter wsteczny(ex tunc); stosuje si odpowiednio przepisy o skutkach rozwodu
- podmioty legitymowane do dania uniewanienia:
Kady zainteresowany ( w przypadku przesanek pokrewiestwa / bigamii). Maonkowie mog nadto
da uniewanienia z szeciu przyczyn: przysposobienie/ ubezwasnowolnienie / choroba psychiczna /
powinowactwo / wiek / wady owiadczenia woli.
Osoba dajca penomocnictwo wadliwe penomocnictw,
Prokurator zawsze we wszystkich sprawach.
- terminy powdztwa nie s ograniczone terminem, ale s niedopuszczalne od czasu ustania przesanki;wady
owiadczenia woli 6 miesicy od ustania stanu wyczajcego wiadome wyraenie woli / wykrycia bdu /
ustania obawy wywoanej grob nie duej ni 3 lata od zawarcia maestwa
- Uniewanienie maestwa po jego ustaniu jest generalnie zakazane wyjtkowo dopuszczalne
[pokrewiestwo, bigamia(take po jej ustaniu); take inne przesanki - jeeli powdztwo wytoczono za ycia
maonka a ten zmar]
6
4. Wspdziaanie dla dobra rodziny wsplne rozstrzyganie o istotnych sprawach rodziny; samodzielna
decyzja maonka w wanej sprawie jest pozbawiona mocy; jeli maonkom nie uda doj si do porozumienia
zwrci si do sdu o rozstrzygnicie sprawy osobistej/majtkowej
Zezwolenie sdu na dokonanie czynnoci zarzdu majtkiem wsplnym maonkw (art. 39KRO)
Nadto niemajtkowy charakter maj prawa i obowizki dotyczce:
5. Sprawy nazwiska maonkw maonkowie przed/bezporednio po zawarciu maestwa(w USC) skadaj
owiadczenie jakie nazwiska bd nosi(przed duchownym owiadczenie w zawiadczeniu); nazwiska max.
dwuczonowe, brak owiadczenia pozostaj przy dotychczasowych nazwiskach; dzieci zasada: nazwisko
obojga maonkw, mog wskaza, e dziecko ma nazwisko 1 z nich albo dwuczonowe
6. Rodzicielstwo ich wsplnych dzieci (prawa i obowizki rodzicielskie)
Rodzicielstwo jeden z najwaniejszych celw maestwa,
Prawa i obowizki rodzicielskie:
- Wspdecydowanie o poczciu wsplnego dziecka,
- Wzajemne prawa i obowizki zwizane z urodzeniem wsplnego dziecka(g. imi dziecka)
- Wskazanie nazwiska dziecka,
- Relacje rodzicw zwizane z piecz nad wsplnym dzieckiem (instytucja wadzy rodzicielskiej).
2. Prawa i obowizki majtkowe wystpujce midzy maonkami (przede wszystkim regulowane normami
bezwzgldnie wicymi).
1) Prawa i obowizki majtkowe zwizane cile z elementami niemajtkowymi
a) Przyczynianie si do zaspokojenia materialnych potrzeb rodziny
- obowizek ma charakter alimentacyjny uzyskiwanie materialnych rodkw do ycia prac zarobkow,
prowadzenie gospodarstwa domowego, praca w gospodarstwie, wychowywanie dzieci.
- Zasada rwnej stopy maonkowie powinni y na tym samym poziomie(niezalenie ile ktry zarabia)
- Nakaz wypaty do rk maonka sd moe nakaza aby przychody(cae/cz)tego maonka byy pacone do
rk 2 maonka; art. 28 KRO - 2 przesanki: nieprzyczynienie si do zaspokajania potrzeb rodziny i
pozostawanie we wsplnym poyciu.
b)Odpowiedzialno za zobowizania zacignite w zwykych sprawach rodziny
- Zwyke sprawy (potrzeby) rodziny sprawy dotyczce jej potrzeb materialnych(w/w) i niematerialnych
przy ustalaniu kryterium zwykoci bierze si pod uwag zarwno czynniki subiektywne jak i obiektywne,
- Maonkowie odpowiadaj solidarnie za takie zobowizania (art. 30 k.r.o.) / odpowiedzialno niezalena od
typu ustroju majtkowego. Nie mona rozszerza tej odpowiedzialnoci na podobne sytuacje.
- sdowe wyczenie odpowiedzialnoci z wanych powodw na danie maonka odpowiedzialno
ponosi tylko maonek, ktry zacign zobowizanie
c) Reprezentowanie maonka
Przesanki prawa do reprezentacji:
- Przemijajca, nietrwaa przeszkoda,
- Wsplne poycie,
- Brak sprzeciwu maonka.
o Zakres reprezentacji:
- w sprawach zwykego zarzdu majtkiem zarwno czynnoci faktyczne jak i prawne; zakres
zarzdu ustala si na podstawie kryteriw subiektywnych(sytuacja majtkowa rodziny, warto i
charakter czynnoci, bezpieczestwo obrotu) oraz obiektywnych:
- katalog czynnoci zwykego zarzdu:
- czynnoci fizyczne i prawne suce zachowaniu majtku w stanie niezmienionym,
- wymiana typowych skadnikw masy majtkowej,
- biece zwyczajne naprawy skadnikw majtku,
- zaspokajanie biecych potrzeb rodziny
- katalog czynnoci przekraczajcych zwyky zarzd, np:
- nabycie, zbycie, obcienie, nieruchomoci i wartociowych praw
- podzia nieruchomoci
- Sprzeciw pozbawia 2 maonka prawa do reprezentacji / sprzeciw jest skuteczny wzgldem osb trzecich
tylko gdy by im wiadomy.
2) Moliwo korzystania w okrelonych granicach z osobistego majtku maonka lub majtku jego
rodziny.
a) Uprawnienia do korzystania z mieszkania i sprztw nalecych do drugiego maonka
- korzystanie z mieszkania 2 maonka tylko w celu zaspokojenia potrzeb rodziny; dotyczy te wyposaenia
mieszkania obowizek zachowania naleytej starannoci w posugiwaniu si sprztami, partycypowanie w
kosztach eksploatacyjnych (281 KRO)
b) Korzystanie z innych przedmiotw oraz inne korzystne sytuacje faktyczne
7
- korzystanie z pomocy majtkowej szerszej rodziny maonka, poza zakresem 281
3) Prawa i obowizki wynikajce z maeskiego prawa majtkowego
- wsplne prawa i obowizki majtkowe zwizane z majtkiem wsplnym maonkw.
IV. SYTUACJA MAJTKOWA MAONKW.
8
2) Dochody z majtku wsplnego i osobistego kadego z maonkw
3) rodki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego kadego z
4) Kwoty skadek zewidencjonowanych na subkoncie
3) Inne prawa wsplne:
a) Prawa wsplnie nabyte przedmioty majtkowe nabyte przez jednego lub oboje maonkw w czasie
trwania wsplnoci ustawowej. Take uytkowanie dorobek
- wejcie przedmiotu do wsplnego majtku ma miejsce take w przypadku gdy tyko maonek bdcy nabywc
spenia kryteria niezbdne do nabycia danego przedmiotu majtkowego(drugi nie)
b) Przedmioty urzdzenia domowego - take wtedy gdy zostay nabyte przez zapis, dziedziczenie, darowizn.
c) Wierzytelnoci
- poza wierzytelnociami z tytuu stosunku pracy, innej dziaalnoci zarobkowej
wierzytelnoci zwizane z majtkiem wsplnym maonkw, szczeglnie o dochody z majtku wsplnego
wierzytelnoci o dochody z majtkw osobistych (pobrane i niepobrane)
wierzytelnoci wynikajce ze zdarze prawnych (np. odszkodowanie),
wierzytelnoci z tytuu rachunku bankowego
d) Udzia w spce
2. Skadniki wchodzce do majtku wsplnego na podstawie innych ustaw
a) Nieruchomoci rolne:
- nabyte od skarbu przed wejciem w ycie ustawy o gospodarowania nieruchomociami rolnymi skarbu
pastwa (1991),
- nabyte na podstawie ustawy o uregulowaniu wasnoci gospodarstw rolnych (1971),
b) Prawa mieszkaniowe
- Spdzielcze prawo do lokalu nabyte po 15 stycznia 2003 r.
- przydzielone przed zawarciem maestwa przedmiot majtku osobistego; po majtku wsplnego(2 wyjtki
gdy wejdzie do majtku osobistego maonka: 1. Darowizna, dziedziczenie, zapis, 2. Maonek naby prawo na
podstawie czynnoci prawnej w drodze surogacji skadnika majtku osobistego)
- Spdzielcze prawo do lokalu nabyte przed 15 stycznia 2003 r.:
- wchodzce w skad wsplnoci majtkowej; nie wchodzio gdy: prawo przydzielono przed zawarciem
maestwa, nabytego w czasie maestwa na podstawie czynnoci prawnej w drodze surogacji majtku
osobistego, tylko nabytego w drodze darowizny, dziedziczenia, zapisu
- Prawo najmu lokalu
- wchodzi do majtku wsplnego, bez wzgldu na istniejce midzy maonkami stosunki majtkowe, jeeli:
nawizanie stosunku najmu nastpio w czasie trwania maestwa, w celu zaspokojenia potrzeb
mieszkaniowych rodziny; Jeeli midzy maonkami istnieje rozdzielno majtkowa stosuje si
odpowiednio przepisy o wsplnoci ustawowej
9
- ochrona osb trzecich czynno bez wymaganej zgody wywouje skutki prawne gdy wymaga tego ochrona
dobrej wiary kontrahenta (stosuje si art. 169 KC odpowiednio)
- Prawo sprzeciwu kady z maonkw moe sprzeciwi si dokonaniu danej czynnoci zanim zostanie ona
zrealizowana (zarwno czynnoci wskazane w art. 37 1 jak i inne),
- sprzeciw pozbawia drugiego maonka prawa do dokonania danej czynnoci,
- nie mona sprzeciwi si dokonaniu czynnoci w biecych sprawach ycia codziennego lub zmierzajcych
do zaspokojenia zwyczajnych potrzeb rodziny albo podejmowanych w ramach dziaalnoci zarobkowej
drugiego maonka.
- Ochrona interesu osb trzecich sprzeciw jest skuteczny wzgldem osoby trzeciej jeeli moga si z nim
zapozna przed dokonaniem czynnoci.
- maonek ktry chce dokona czynnoci objtej sprzeciwem zezwolenie sdu.
3. Sdowe pozbawienie prawa samodzielnego zarzdu.
- Tylko z wanych powodw
- W wypadku racej nieudolnoci lub lekkomylnoci w wykonywaniu zarzdu przez maonka
- Na danie jednego z maonkw jeeli ustan powody ograniczenia, sd moe je uchyli.
4. Samodzielny zarzd przedsibiorstwem.
- kade z maonkw zarzdza samodzielnie przedmiotami majtkowymi wchodzcymi w skad majtku
wsplnego, ale sucymi tylko jemu do wykonywania zawodu lub prowadzenia indywidualnej dziaalnoci
zarobkowej (przedsibiorstwo prowadzone bez udziau drugiego maonka),
- Nabycie nieruchomoci wymaga zgody jednak jeeli polegaoby ono na zastpieniu innego skadnika
majtku przedsibiorstwa zgoda nie byaby wymagana
- Zysk i dochd zysk osigany przez przedsibiorstwo zasila majtek wsplny maonkw,
- Ograniczenia przenoszenie bez zgody maonka skadnikw przedsibiorstwa do majtku osobistego
- Zarzd zastpczy przedsibiorstwem - maonek niebdcy przedsibiorc, moe w razie przemijajcej
przeszkody dokonywa niezbdnych biecych czynnoci, dotyczcych zachowania substancji i
nieprzerwanego funkcjonowania wsplnego przedsibiorstwa oraz zapobieenia stratom.
5. Sdowe rozstrzygnicia dotyczce zgody.
- w przypadku braku zgody drugiego maonka na czynno uzasadnion dobrem rodziny, albo porozumienie z
nim napotyka przeszkody trudne do przezwycienia sd moe zezwoli 2 maonkowi na dokonanie takiej
czynnoci bez zgody
- Moliwo pozbawienia maonka prawa wyraania zgody wwczas kadorazowo wymagana zgoda sdu
(zamiast zgody maonka),
6. Majtek osobisty.
W skad majtku osobistego wchodz tylko wymienione w art. 33 k.r.o. skadniki numerus clausus
a) Przedmioty nabyte przed powstaniem wsplnoci ustawowej (w przypadku rozdzielnoci majtkowej
take przedmioty nabyte po zawarciu maestwa),
b) Przedmioty nabyte poprzez zapis, dziedziczenie, darowizn (z wyjtkiem przedmiotw zwykego
urzdzenia domowego; chyba e tak zapisano w testamencie)
c) Prawa wsplnika i inne prawa wynikajce ze wsplnoci cznej (prawa podlegajce wsplnoci cznej
innej ni wsplno majtkowa maeska do majtku osobistego nale wszystkie prawa przysugujce
maonkowi jako wsplnikowi spki cywilnej)
d) Przedmioty osobiste (przedmioty suce wycznie do osobistego uytku),
e) Prawa niezbywalne (cile zwizane z osob jednego maonka - prawa alimentacyjne, suebnoci osobiste)
f) Odszkodowania i zadouczynienia ( z tyt. uszkodzenia ciaa, rozstroju zdrowia, zadouczynienia za
krzywd; renta - do majtku wsplnego)
g) Wierzytelno o wynagrodzenie za prac lub wynagrodzenie z tyt. innej dziaalnoci zarobkowej
(wierzytelnoci wymagalne i niewymagalne)
h) Nagrody za osobiste osignicia maonka; prawa wasnoci intelektualnej,
i) Surogaty (Surogacja uzyskanie danego skadnika majtkowego[surogat] w zamian za inny skadnik
pochodzcy z majtku osobistego):
- surogacja wartociowa poniesienie takiego nakadu lub wydatku z majtku osobistego na majtek wsplny,
ktry powoduje powstanie roszczenia o jego zwrot (art. 45 k.r.o dochodzenie roszczenia)
- surogacja przedmiotowa zastpienie przedmiotw majtkowych wyczonych z majtku osobistego
przedmiotami majtkowymi nabytymi w zamian za te pierwsze.
- Ustalenie skadu majtku osobistego moliwo sdowego ustalenia w trybie art. 189 k.p.c (powdztwo o
ustalenie) e dany przedmiot majtkowy stanowi naley do majtku wsplnego/osobistego
- Zarzd majtkiem osobistym kady z maonkw samodzielnie. W przypadku przemijajcej przeszkody
drugi maonek moe wykonywa zarzd w zakresie zwykych czynnoci, do czasu ustania
przeszkody(instytucja wzajemnej reprezentacji)
10
7. Ustanie wsplnoci.
1. Przyczyny i skutki ustania wsplnoci:
1) Przyczyny:
a) Wprowadzenie rozdzielnoci majtkowej drog intercyzy,
b) Przymusowa rozdzielno majtkowa:
- sdowe wprowadzenie rozdzielnoci, ustanie wsplnoci
- ubezwasnowolnienie maonka, w czasie trwania maestwa
- ogoszenie upadoci jednego maonka,
- orzeczenie separacji.
c) mier maonka,
d) Z chwil uprawomocnienia si wyroku orzekajcego rozwd / uniewanienie maestwa.
- Z chwil ustania wsplnoci wsplno czna przeksztaca si w szczegln wspwasno uamkow
maonkowie maj udziay w kadym z przedmiotw wchodzcych dotd do majtku wsplnego
- art. 43-46 KRO przewiduj:
2. Ustalenie nierwnych udziaw.
-Maonkowie maj rwne udziay w majtku wsplnym jednake sd moe ustali nierwne udziay(43 kro)
- z wanych powodw, z uwzgldnieniem stopnia w ktrym kady z nich przyczyni si do powstania majtku
- sd ma obowizek uwzgldni take nakad pracy przy wychowywaniu dzieci i w prowadzeniu wsplnego
gospodarstwa (w szczeglnoci praca ony).
3. Podzia majtku i zwrot nakadw i wydatkw.
- Podzia majtku nastpuje w przypadku ustania wsplnoci ustawowej
- W sprawach nieunormowanych w art. 42-45 k.r.o. podzia majtku nastpuje przy odpowiednim stosowaniu
przepisw o dziale spadku oraz wsplnoci majtku spadkowego
- sd ustala skad majtku i przydziela poszczeglne skadniki maonkom.
- Rozliczenie i zwrot poniesionych wydatkw i nakadw:
nakady i wydatki z majtku wsplnego:
- po ustaniu wsplnoci obowizek zwrotu wydatkw (na zakup nowych skadnikw) i nakadw(na
utrzymanie skadnikw istniejcych) majtkowych z majtku wsplnego na majtek osobisty kadego z
maonkw zwykle roszczenie o zapat (proporcjonalne do wielkoci udziaw; udziay rwne -1/2)
- ograniczenia:
- nie mona da zwrotu wydatkw i nakadw koniecznych na przedmioty majtkowe przynoszce dochd,
- nie mona da wydatkw i nakadw zuytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.
Nakady i wydatki z majtku osobistego na majtek wsplny: mona da zwrotu
- ograniczenie nie mona da zwrotu wydatkw i nakadw zuytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.
- dug jednego z maonkw zosta zaspokojony z majtku wsplnego te mona da zwrotu (nie uwzgldnia
si dugw niezapaconych, obciajcych majtek wsplny),
`- zwrotu dokonuje si w chwili podziau majtku (wyjtkowo wczeniej decyzja sdu),
4. Rozporzdzenie udziaem w majtku po ustaniu wsplnoci cznej.
- Sytuacja po ustaniu wsplnoci a przed podziaem majtku wsplnego mona rozporzdzi udziaem w nim:
- nie mona,
- moliwe, ale tylko w granicach prawa spadkowego dominuje
- mona, ale jest to negotium claudicans
- stosujemy przepisy o wspwasnoci w czciach uamkowych mog rozporzdzi po ustaniu wsplnoci.
11
e) Ze wzgldu na chwil powstania:
- powstae w czasie trwania wsplnoci,
- powstae przed albo po ustaniu wsplnoci,
f) Ze wzgldu na rdo zobowizania:
- powstae z czynnoci prawnych,
- powstae z innych zdarze prawnych.
1. Odpowiedzialno za zobowizania cywilnoprawne.
Zobowizania zacignite wsplnie odpowiedzialno z majtku wsplnego i osobistych(te z art. 30 kro)
Zobowizanie zacignite indywidualnie przez jednego maonka odpowiada majtkiem osobistym; jeeli
wspmaonek wyrazi zgod na zacignicie zobowizania wierzyciel moe da zaspokojenia take z
majtku wsplnego.
Zobowizanie zacignite bez zgody drugiego maonka / zobowizanie jednego z maonkw nie wynika z
czynnoci prawnej wierzyciel moe zad zaspokojenia:
- z majtku osobistego dunika
- z wynagrodzenia za prac,
- dochodw uzyskanych z innej dziaalnoci zarobkowej
- z jego praw intelektualnych
- jeli wierzytelno powstaa w zwizku z prowadzeniem przedsibiorstwa take z przedmiotw
majtkowych wchodzcych w skad przedsibiorstwa
zobowizania powstae przed powstaniem wsplnoci/ dotyczce majtku osobistego wierzyciel moe
zaspokoi swoj wierzytelno z w/w przedmiotw objtych klamr
- rozszerzenie wsplnoci majtkowej(art. 50 KRO) wierzytelno powstaa przed rozszerzeniem wsplnoci
to wierzyciel, ktrego dunikiem jest 1 maonek moe da zaspokojenia take z tych przedmiotw, ktre
zostay przeniesione z majtku osobistego do majtku wsplnego
2. Charakter i struktura sytuacji prawnej maonka dunika
- 1 maonek jest dunikiem i osob odpowiedzialn, 2 maonek jest tylko osob odpowiedzialn
rozdzielenie odpowiedzialnoci i dugu
12
-po ustaniu rozdzielnoci nastpuje wyrwnanie dorobkw maonkowi, ktrego dorobek jest mniejszy
przysuguje roszczenie do dania wyrwnania dorobkw przez:
- zapat
- przeniesienie praw na drugiego maonka (o wartoci odpowiadajcej rnicy dorobkw).
- Ustanie rozdzielnoci z wyrwnaniem dorobkw:
a) Ustanie maestwa mier maonka, rozwd, uniewanienie maestwa,
b) Zawarcie intercyzy rozwizujcej dotychczasow umow,
13
c) wprowadzenia rozdzielnoci majtkowej albo rozdzielnoci z wyrwnaniem dorobkw
- mona postanowi e w razie zniesienia wsplnoci majtkowej, udziay maonkw w majtku wsplnym
nie bd rwne (np. 60/40)
a) rozszerzenie wsplnoci ustawowej
- polega na powikszeniu z chwil wskazan w umowie majtku wsplnego o wiksz grup rodzajowo
wskazanych przedmiotw majtkowych (np. prawa autorskie)
- inne zasady pozostaj niezmienione
Moliwe rozszerzenie: na przyszo/ ze skutkiem wstecznym(wyjtkowo)
Ograniczenia(art. 491 k.r.o) rozszerzenie nie moe dotyczy:
1) przedmiotw majtkowych ktre przypadn maonkowi z tyt. dziedziczenia, zapisu, darowizny,
2) praw majtkowych, wynikajcych ze wsplnoci cznej, podlegajcej odrbnym przepisom
3) praw niezbywalnych, ktre mog przysugiwa tylko jednej osobie
4) wierzytelnoci z tytuu odszkodowania za uszkodzenie ciaa, za doznan krzywd
5) jeszcze niewymagalnych wierzytelnoci o wynagrodzenie za prac lub z tytuu innej dziaalnoci zarobkowej.
Funkcje akumulacja rodkw / zacienianie wizw maeskich,
b) ograniczenie wsplnoci ustawowej
- Od chwili ograniczenia wskazane w intercyzie rodzaje przedmiotw majtkowych bd wchodzi do majtkw
osobistych maonkw zamiast do majtku wsplnego.
- skutek tylko na przyszo.
2. Zmiana treci intercyzy.
- Dopuszczalne jest zawarcie kolejnej intercyzy, zmieniajcej tre poprzedniej. Tre takiej intercyzy moe
dotyczy:
- zmiany ustroju,
- zmiany zasad ustroju(bez zmiany ustroju):
a) intercyzy ograniczajce wsplno rozszerzon (quasi-ograniczajce),
b) intercyzy zwikszajce wsplno rozszerzon
b) intercyzy zwikszajce wsplno ograniczon
c) intercyzy zmniejszajce wsplno ograniczon (quasi-rozszerzajce)
- Intercyzy terminowe i warunkowe w intercyzie mona uzaleni skutki z niej wynikajce od nadejcia
terminu lub warunku.
3. Intercyzy mieszane.
- Art. 47 k.r.o. nie stosuje si wykadni jzykowej, ale opiera na funkcjonalnej; doktryna i judykatura uznaje za
niedopuszczalne czenie w 1 umowie postanowie rozszerzajcych oraz postanowie ograniczajcych
wsplno majtkow maonkw
- Sokoowski kwestionuje ten pogld, wyrnia 2 rodzaje intercyzy mieszanej:
a) Intercyza terminowa albo warunkowa (pogld umiarkowany)
- czy postanowienia ograniczajce i rozszerzajce wsplno, take wprow. rozdzielno(te z wyrwnaniem
dorobkw), ale odnoszce si kolejno do rnych okresw albo uzalenione od okrelonego warunku.
b) Intercyza kombinowana (pogld bardzo kontrowersyjny)
- rozszerzenie z ograniczeniem w tym samym okresie
4. Ograniczenie swobody ksztatowania treci intercyzy.
a) Istnieje jedynie moliwo modyfikacji / zniesienia ustroju ustawowego i ustanowienia rozdzielnoci,
b) nie mona tworzy nowych ustrojw,
c) nie wolno zmienia granic zarzdu majtkiem,
d) naley respektowa rwnouprawnienie maonkw,
5. Zwyka umowa a intercyza.
od umowy intercyzy naley odrni umow cywilnoprawn, jak mog zawrze ze sob maonkowie:
1) Umowy przenoszce dane prawo z majtku osobistego 1 maonka do majtku osobistego 2 maonka
2) Umowy przenoszce dane prawo z majtku osobistego do majtku wsplnego,
3) Umowy przenoszce dane prawo z majtku wsplnego do majtku osobistego.
- generalnie takie umowy s dopuszczalne; istniej sytuacje wyjtkowe, w ktrych dana umowa nie mogaby by
zawarta:
Przeniesienie prawa z 1 majtku do 2 z pokrzywdzeniem wierzycieli,
Przeniesienie do majtku osobistego zdecydowanej wikszoci skadnikw majtku wsplnego (przedmiotw
stanowicych podstawowe skadniki majtku wsplnego)
- intercyza poczona z umow zwyczajn nie powinno si czy, chyba e istnieje zwizek logiczny
6. Skuteczno intercyzy wzgldem osb trzecich.
- Maonkowie mog powoa si wzgldem osb trzecich na tre intercyzy tylko wtedy gdy osoby trzecie ju
wczeniej wiedziay o istnieniu takiej umowy i jej rodzaju (nie musz zna jej treci),
- Ciar dowodu (co do wiedzy osb trzecich o umowie) maonkowie.
14
ROZDZIA V. POCHODZENIE DZIECKA.
- Pochodzenie dziecka jest elementem jego stanu cywilnego; Punktem wyjcia dla okrelenia pochodzenia
dziecka jest macierzystwo
1. Macierzystwo.
1. Pochodzenie od matki
- Matk dziecka jest kobieta, ktra je urodzia (art. 619 k.r.o.) jest to koncepcja macierzystwa biologicznego
(surogatka jest matk dziecka, nie dawczyni materiau genetycznego)
- Akt urodzenia wpis faktu urodzenia dziecka do ksigi stanu cywilnego ma znaczenie dowodowe i
deklaratywne (nie stwarza sytuacji prawnorodzinnej, ktra powstaje ju z chwil urodzenia).
- Niezgodno macierzystwa z wpisem w akcie urodzenia najczciej dotyczy dzieci urodzonych poza
klinik. Obowizek zgoszenia urodzenia do USC ma ojciec w terminie 14 dni, zgosi moe te matka. Na
podstawie tego owiadczenia w 1. kolejnoci sporzdza si akt urodzenia moliwo podania jako matk
osoby ktra matk nie jest
Sdowe dochodzenie macierzystwa dziecko nie jest kobiety uwaanej za matk moliwe 2 powdztwa:
a) Powdztwo o ustalenie macierzystwa nie jest dopuszczalne po mierci dziecka,
- Moliwe w 2 przypadkach:
1) sporzdzenie aktu urodzenia dziecka nieznanych rodzicw w akcie wpisane imiona i nazwiska fikcyjnych
rodzicw
2) zaprzeczenia macierzystwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako matka konieczne jest najpierw
zaprzeczenie macierzystwa
- dowd: trzeba udowodni fakt urodzenia dziecka przez okrelon kobiet
- Powdztwo wytacza:
- dziecko przeciwko matce(mier matki przeciw kuratorowi)
- matka przeciwko dziecku (nie moe po osigniciu przez dziecko penoletnioci).
- prokurator jeeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu spoecznego
b) Powdztwo o zaprzeczenie macierzystwa nie jest dopuszczalne po mierci dziecka:
- dochodzone tylko w przypadku gdy w akcie urodzenia jest wpisana kobieta ktra dziecka nie urodzia.
- Powdztwo wytacza:
- dziecko przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia(nie yje przeciw kuratorowi) w cigu 3 lat od
osignicia penoletnoci
- matka (biologiczna) przeciwko kobiecie wpisanej i dziecku; jeeli kobieta wpisana nie yje tylko
przeciwko dziecku; w cigu 6 msc od sporzdzenia aktu urodzenia
- kobieta wpisana w akcie urodzenia przeciwko dziecku; w cigu 6 msc od sporzdzenia aktu urodzenia
- mczyzna, ktrego ojcostwo zostao ustalone z uwzgldnieniem macierzystwa kobiety wpisanej w akcie
urodzenia jako matka przeciwko dziecku i tej kobiecie; kobieta nie yje, tylko przeciwko dziecku w
cigu 6 miesicy od dowiedzenia si e kobieta wpisana nie jest matk, nie pniej ni po osigniciu przez
dziecko penoletnioci.
- prokurator jeeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu spoecznego.
- Skutki wyroku o ustalenie / zaprzeczenie: wyrok ma charakter deklaratywny, moc wsteczn(ex tunc),
skuteczny erga omnes
15
- dodatkowe cechy krwi (np. rh, moe wykluczy ojcostwo lub nie)
- antygeny(wynik nie wyklucza ojcostwa b. wysokie prawdopodobiestwo)
4) Badania genetyczne (DNA)
5) Inne dowody przyrodnicze:
- badania antropologiczne(podobiestwo fizyczne)
- stopie dojrzaoci dziecka(wczeniak/przenoszony w stosunku do czasu wspycia)
- inne okolicznoci (np. e wspycie miao miejsce w okresie niepodnym kobiety).
Skutki prawne ustalenia ojcostwa
- wyrok ma charakter deklaratoryjny, skutek ex tunc,
- powstaj skutki prawne wynikajce z pokrewiestwa, take spadkowe,
- powstaje obowizek alimentacyjny ex tunc
- sd w wyroku nadaje dziecku nazwisko wskazane przez rodzicw(brak zgody: nazwisko matki+ojca)
- powstaje wadza rodzicielska z mocy prawa; sd moe w wyroku zawiesi, pozbawi, ograniczy wadz
rodzicielsk 1 lub 2 rodzicw.
4. Uznanie ojcostwa
1. Dopuszczalno uznania ojcostwa
- uznanie jest moliwe, kiedy znana jest matka dziecka i nie wystpuje domniemanie pochodzenia dziecka od
ma matki(lub obalone); niedopuszczalne gdy nastpio sdowe ustalenie ojcostwa lub wszczto takie
postpowanie
- uczestnikami uznania ojcostwa s: biologiczny ojciec i matka
- uznanie ojcostwa jest dopuszczalne tylko do uzyskania przez dziecko penoletnoci, moliwe take po mierci
2. Forma i sposb uznania ojcostwa
Uznania mona dokona w 3 grupach przypadkw:
1) Sytuacje zwyczajne przed kierownikiem USC albo sdem opiekuczym
2) Poza granicami kraju przed polskim konsulem, osob wyznaczon do wykonywania funkcji konsula
3) W sytuacjach zagroenia ycia- owiadczenia zaprotokoowane przez notariusza, albo zoone do protokou
wobec wjta, starosty, marszaka wojewdztwa, sekretarza powiatu/gminy
1) Uznanie przed kierownikiem USC
- mczyzna od ktrego dziecko pochodzi owiadczy przed kierownikiem USC e jest ojcem dziecka
- nastpnie matka potwierdzi e jest on ojcem dziecka owiadczenie moe by zoone bezporednio po
owiadczeniu biologicznego ojca, albo pniej w terminie 3 msc; zwykle te przed kierownikiem USC, mona
te przed sdem opiekuczym, konsulem(gdy jest za granic)
- obowizki kierownika USC:
- obowizek pouczenia wyjania przepisy dot. praw i obowizkw wynikajcych z uznania, przepisy o
nazwisku dziecka i rnic midzy uznaniem dziecka a przysposobieniem
- obowizek kontroli i odmowy odmawia przyjcia owiadcze, jeli uznanie jest niedopuszczalne, lub powzi
wtpliwo co do pochodzenia dziecka
- obowizek wpisu jak si wszystko zgadza to dokonuje odpowiedniego wpisu w akcie urodzenia dziecka
1) Uznanie ojcostwa przed sdem opiekuczym
- obowizki sdu analogiczne do obowizkw kierownika USC
16
- po odebraniu wiadcze sd przesya odpowiednie dokumenty do usc
2) Uznanie za granic
- konieczne polskie obywatelstwo 1 lub obojga rodzicw
- konsul/osoba wyznaczona ma analogiczne obowizki do kierownika USC
- po odebraniu owiadcze wysya stosowe dokumenty do USC
3) Uznanie ojcostwa w sytuacji zagroenia ycia
- moliwo uznania przed kierownikiem USC + ustawodawca dopuszcza owiadczenia zaprotokoowane przez
notariusza, albo zoone do protokou wobec wjta, starosty, marszaka wojewdztwa, sekretarza powiatu/gminy
- protok podpisuje osoba ktra przyja owiadczenie i ktra je zoya(jak nie moe podpisa - wzmianka)
- matka moe potwierdzi owiadczenie zaraz po ojcu, albo pniej- przed sdem, kierownikiem USC, konsulem
- protok niezwocznie przekazuje si do USC
Terminy zoenia owiadcze
- owiadczenie biologicznego ojca moe by zoone do osignicia penoletnoci przez dziecko; mona uzna
dziecko martwe w cigu 6 msc od chwili kiedy ojciec dowiedzia o mierci, zoone do chwili penoletnoci
- owiadczenie matki najlepiej jednoczenie z ojcem, albo w cigu 3 msc od dnia owiadczenia ojca
Sytuacja maoletniego rodzica
- owiadczenie biologicznego ojca o uznaniu ojcostwa/ owiadczenie matki potwierdzajce moe zoy osoba
ktra ukoczya 16 lat i nie istniej podstawy do jej ubezwasnowolnienia cakowitego
midzy 16-18 lat owiadczenie tylko przed sdem opiekuczym; jeli matka jest penoletnia - normalnie
-brak kompetencji osoby poniej 16 lat, ubezwasnowolnione cakowicie i z podstawami do tego
Uznanie ojcostwa nasciturusa
- mona uzna ojcostwo dziecka pocztego, nienarodzonego
- mczyzna jest ojcem od momentu uznania, nie urodzenia si dziecka
- jeli matka przed urodzeniem dziecka, a po jego uznaniu przez ojca zawaraby maestwo z innym mczyzn
to przyjmuje si e pochodzi od mczyzny ktry go uzna, nie od ma matki
3. Charakter prawny
- owiadczenie biologicznego ojca owiadczenie wiedzy
- owiadczenie matki dziecka potwierdzenie owiadczenia mczyzny, owiadczenie wiedzy
- uznanie ojcostwa to zdarzenie prawne, na ktre skadaj si 2 owiadczenia; nie uczestniczy tu dziecko
jeli matka nie potwierdzi owiadczenia ojca o uznaniu nie dokonano czynnoci uznania
4. Skutki uznania ojcostwa
1) Nabycie wadzy rodzicielskiej ojciec nabywa ex lege i ex tunc
2) Nazwisko dziecka wskazane w owiadczeniach rodzicw(brak zgody nazwisko matki+ojca); do zmiany
nazwiska dziecka po 13 r.. konieczna jest jego zgoda
3) Powstanie obowizku alimentacyjnego z moc wsteczn
5. Bezskuteczno uznania ojcostwa
- powdztwo: mczyzna, ktry uzna dziecko[w terminie 6 msc od dnia, kiedy dowiedzia si e dziecko nie
jest niego, nie pniej ni do osignicia przez nie penoletnoci]; nasciturus bieg terminu od urodzenia
- matka dziecka w terminie 6 msc gdy dowiedziaa si, e dziecko nie pochodzi od mczyzny, ktry je uzna;
do osignicia przez dziecko penoletnoci
- dziecko po osigniciu penoletnoci przez 3 lata
- prokurator ze wzgldu na dobro dziecka lub interes spoeczny
powdztwo niedopuszczalne po mierci dziecka; ale jeeli uznanie nastpio po mierci dziecka to mona
wytoczy powdztwo w terminie 6 msc od uzyskania informacji przez matk/ojca(nie pniej ni do dnia, w
ktrym dziecko uzyskaoby penoletno) prokurator moe i po tym terminie
17
- Wadza rodzicielska powstaje z chwil urodzenia si dziecka. Dziecko pozostaje pod wadz rodzicielsk do
osignicia penoletnoci.
- Sytuacja nasciturusa : kwestia leczenia przed urodzeniem:
1) prawo do decydowania o sytuacji dziecka ma tylko matka(to jeszcze jej cz)
2) naley powoa kuratora, ktry decydowaby o leczeniu,
3) o sytuacji nasciturusa powinni decydowa wsplnie rodzice - najlepsze
- inne przypadki powstania wadzy rodzicielskiej: przysposobienie pene, uznanie dziecka przez ojca, sdowe
ustalenie ojcostwa/macierzystwa( sd moe w wyroku ustalajcym pochodzenie dziecka orzec o zawieszeniu /
ograniczeniu / pozbawieniu wadzy rodzicielskiej (jednego / obojga rodzicw) dla dobra dziecka.
- Ustanie wadzy rodzicielskiej zasadniczo z chwil uzyskania przez dziecko penoletnoci.
Ponadto wygasa przed uzyskaniem penoletnoci:
1. Pozbawienie rodzicw wadzy rodzicielskiej przez sd,
2. Przysposobienie dziecka w ramach adopcji penej albo cakowitej,
3. Ubezwasnowolnienie rodzicw.
Podstawowym celem wadzy rodzicielskiej jest ochrona dobra dziecka.
18
- zapewnienie opieki lekarskiej,
- zorganizowanie i opacenie leczenia szpitalnego.
3.decyzja o dokonaniu operacji brak porozumienia/zgody rodzicw decyzj podejmuje sd
5. Koordynacja rozwoju dziecka koordynacja fizycznej i umysowej sprawnoci dziecka zapewniajca jego
harmonijny rozwj w wyej wymienionych strefach.
19
- Ingerencja sdu moe przybra trzy postacie:
1. Ograniczenie wadzy rodzicielskiej,
2. Zawieszenie wadzy rodzicielskiej,
3. Pozbawienie wadzy rodzicielskiej.
Ingerencja sdu opiekuczego moe nastpi w dwch grupach sytuacji:
1. W odniesieniu do rodzicw mieszkajcych wsplnie, ale niewykonujcych prawidowo wadzy rodzicielskiej
(rodziny patologiczne),
2. W stosunku do rodzicw yjcych w rozczeniu.
1. Ograniczenie wadzy rodzicielskiej.
- Dochodzi do niego jeeli dobro dziecka jest zagroone. Ograniczenia dokonuje sd w drodze zarzdzenia (w
praktyce najczciej w drodze postanowienia)
zagroenie dobra dziecka np. alkoholizm, narkomania, lekkomylno yciowa rodzicw, zaniedbywanie
spraw dziecka; przesanka o charakterze obiektywnym, moe wystpi bez winy rodzicw(np. bezrobocie)
- Sposoby reakcji sdu :
(katalog przykadowy, uwzgldnia szczeglnie tre art. 109; sd ma te inne rodki do dyspozycji)
1. zobowizanie rodzicw do okrelonego postpowania, poczone z kontrol sdu
2. obowizek zezwolenia sdu na dokonanie wskazanych czynnoci,
3. zastosowanie niektrych ogranicze, ktrym podlega opiekun
4. poddanie nadzorowi kuratora,
5. skierowanie dziecka do placwki sprawujcej czciow piecz nad dzieckiem,
6. powierzenie kuratorowi zarzdu majtkiem dziecka
6. umieszczenie dziecka w rodzinie zastpczej / placwce opiekuczo-wychowawczej
najdalej idce ograniczenie
rodzice naturalni nadal kieruj dzieckiem chocia w sposb ograniczony,
nie mog okrela miejsca pobytu dziecka,
dokonuj nadal w peni piecz nad majtkiem dziecka,
jednak w razie dalszego wystpowania zagroenia dobra dziecka istnieje moliwo wikszego
ograniczenia praw rodzicw
- Pomoc rodzinie dysfunkcyjnej (art. 109 4 k.r.o.):
zadania powiatowego centrum pomocy rodzinie(PCPR):
- sd opiekuczy zawiadamia PCPR o wydaniu orzeczenia o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastpczej /
placwce opiekuczo-wychowawczej.
- PCPR ma obowizek udzieli rodzinie maoletniego odpowiedniej pomocy; skada sprawozdania sdowi
opiekuczemu dot. sytuacji w rodzinie, udzielanej jej pomocy, oraz wsppracuje z kuratorem sdowym
2. Zawieszenie wadzy rodzicielskiej.
- W razie wystpienia przemijajcej przeszkody w wykonywaniu wadzy rodzicielskiej orzeka sd,
- Zawieszenie jest uchylane w przypadku odpadnicia przyczyny.
3. Pozbawienie wadzy rodzicielskiej
- moe by orzeczone zarwno wobec jednego jak i obojga rodzicw
-Obligatoryjne pozbawienie wadzy rodzicielskiej:
- Przyczyny:
1) wystpienie trwaej przeszkody w wykonywaniu wadzy rodzicielskiej
2) naduywanie wadzy rodzicielskiej,
3) race zaniedbanie rodzicw ich obowizkw wzgldem dziecka.
- Istota dogodna podstawa ingerencji sdu tylko wwczas gdy dziecko znajduje si pod piecz rodzicw.
- Fakultatywne pozbawienie wadzy rodzicielskiej:
- dotyczy sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie zastpczej lub placwce opiekuczo wychowawczej
- sd moe pozbawi wadzy rodzicielskiej jeli mimo udzielonej pomocy nie ustay przyczyny zastosowania
umieszczenia dziecka w rodzinie zastpczej lub placwce opiekuczo-wychowawczej, w szczeglnoci gdy
rodzice nie interesuj si dzieckiem [sd dokonuje oceny sytuacji dziecka nie rzadziej ni raz/6 msc]
- Obligatoryjne pozbawienie wadzy rodzicielskiej ma znacznie szerszy zakres ni fakultatywne (ktre ogranicza
si do jednej sytuacji). Fakultatywne ograniczenie wadzy rodzicielskiej jest ograniczone tylko do przypadkw w
ktrych wymaga tego dobro dziecka.
- Skutki pozbawienia wadzy rodzicielskiej: z urzdu powinna zosta ustanowiona dla dziecka opieka (przede
wszystkim na rzecz rodzicw zastpczych).
- Przywrcenie wadzy rodzicielskiej: w razie ustania przyczyny; sd nie czyni tego automatycznie, bada czy
przywrcenie wadzy bdzie zgodne z dobrem dziecka.
7. Kontakty z dzieckiem.
20
utrzymywanie kontaktw stanowi prawo i obowizek zarwno rodzicw jak i dzieci niezalenie od wadzy
rodzicielskiej
- prawo i obowizek kontaktw wystpuj take w relacjach dziecka z rodzestwem, dziadkami, powinowatymi
w linii prostej, innymi osobami, ktre przez duszy czas sprawoway piecz nad dzieckiem
21
2. Przesanki adopcji.
- Przysposabiany:
przysposobi mona tylko maoletniego
jeeli dziecko ukoczyo 13 rok ycia potrzebna jest zgoda na jego przysposobienie,
sd powinien wysucha przysposabiane dziecko(nawet jeli nie ma 13 lat) , ktre musi zaakceptowa
adoptujcego; wyjtkowo sd moe przysposobi bez zgody i wysuchania dziecka:
- jeeli dziecko nie jest zdolne do wyraenia zgody,
- jeeli z oceny sytuacji, jaka istnieje midzy przysposabiajcym a dzieckiem, wynika, e uwaa si ono za
naturalne dziecko przysposabiajcego.
- Osoby przysposabiajce:
- oglne kwalifikacje osoby przysposabiajcej:
1) pena zdolno do czynnoci prawnych,
2) powinien y w chwili orzekania przysposobienia,
3) powinien mie odpowiednie kwalifikacje osobiste ( czy adoptujcy ma stabiln sytuacj yciow, brak tego
rodzaju przekona ktre mogyby zagrozi yciu lub zdrowiu dziecka, kwalifikacje zdrowotne)
4) powinien by odpowiednio starszy od adoptowanego (minimalna rnica wieku okoo 20 lat)
- maonek przysposabiajcego musi wyrazi zgod na to, aby jego maonek adoptowa dziecko.
- przysposobienie orzeczone po mierci przysposabiajcego wyjtek od powyszej zasady:
jeeli przysposabiaj wsplnie maonkowie a jeden z nich zmar w trakcie postpowania
yjcy maonek musi podtrzyma danie przysposobienia a dziecko przez wiele lat znajdowao si pod
piecza przysposabiajcego i byo traktowane jako naturalne dziecko.
- Adopcja zagraniczna moliwa, jeli tylko w ten sposb mona zapewni przysposabianemu odpowiednie
zastpcze rodowisko rodzinne; zasada ta nie obowizuje, jeli adoptujcy jest krewnym/powinowatym dziecka
albo ju przysposobi jego siostr lub brata
- Zgoda rodzicw dziecka
- zgoda nie moe by wyraona wczeniej ni przed upywem 6 tygodni od chwili urodzenia si dziecka
1) Zgoda na adopcj pen jest to osobiste prawo rodzicw, nie jest elementem wadzy rodzicielskiej, ale
wygasa wraz z jej wyganiciem wadzy; przysuguje take osobom o ograniczonej zdolnoci do czynnoci
prawnych.
- odmowa zgody rodzicw majcych wadz rodzicielsk przez odmow lub milczenie; czasami sd moe
uzna e odmowa stanowi wadliwe wykonywanie wadzy rodzicielskiej aby orzec adopcj konieczne jest
pozbawienie wadzy rodzicielskiej
- zgoda rodzicw majcych ograniczon zdolno do czynnoci prawnych wymagana, ale mona pomin
jeli brak zgody jest oczywicie sprzeczny z dobrem dziecka(nie przy adopcji anonimowej)
- zgoda nie jest wymagana jeeli rodzice: zostali pozbawieni wadzy rodzicielskiej lub s nieznani, albo
istniej znaczne przeszkody w porozumieniu si z nimi
2) Zgoda na adopcj anonimow
+ adopcja anonimowa moe by orzeczona za zgod tylko jednego z rodzicw jedynie wtedy gdy zgoda
drugiego maonka nie jest potrzebna od pocztku.
- rodzice maoletni ich zgoda jest wymagana od pocztku (a priori),
- nie mona orzec jeeli jest zgoda tylko jednego rodzica a porozumienie si z drugim napotyka niemoliwe do
przezwycienia przeszkody.
- mona orzec gdy rodzice s nieznani / nie yj.
- zgoda opiekuna gdy dziecko jest pod opiek; sd moe orzec przysposobienie bez zgody, jeeli wymaga
tego dobro dziecka
3. Przysposobienie pene.
1. Posta podstawowa.
- adopcja pena ustanowienie takiego stosunku prawnego jaki wystpuje midzy rodzicami a dzieckiem;
adoptowany staje si dzieckiem a adoptujcy rodzicem
skutki (rozcigaj si na zstpnych przysposabianego):
- wyganicie dotychczasowej wadzy rodzicielskiej(poprzednich rodzicw)
- skutki prawnospadkowe ( znikaj po stronie dotychczasowych rodzicw, pojawiaj si wzgldem
przysposabiajcego i jego rodziny),
- alimentacyjne ( wygasaj wzgldem krewnych naturalnych),
- rozwizywalno (adopcja pena moe by wyjtkowo rozwizana przez sd).
nazwisko nazwisko przysposabiajcego; adoptowany wsplnie przez maonkw nazwisko jakie
nosiyby ich dzieci
22
- starsze dziecko moe da aby sd w orzeczeniu ustanowi e bdzie ono nosi nazwisko
dotychczasowe poczone z nazwiskiem przysposabiajcego (wymaga zgody przysposabiajcego)
2. Przysposobienie pene pasierba.
a) Adopcja dziecka osoby, ktrej maestwo ustao przez rozwd albo uniewanienie: maonek adoptuje
dziecko 2 maonka(rodzica) z poprzedniego maestwa 2 maonka
- przysposobienie za ycia byego maonka osoby rozwiedzionej:
ustaj wizi prawne z rodzicem naturalnym(byym maonkiem), jego rodzin,
nie ustaj wizi z rodzicem, ktrego maonek adoptuje dziecko (i jego rodzin)
powstaj wizi prawne z przysposabiajcym i jego rodzin
- przysposobienie po mierci byego maonka osoby rozwiedzionej:
sd moe orzec, e prawa i obowizki przysposobionego wynikajce z pokrewiestwa wzgldem jego
krewnych nie ustaj dziecko zwizane z 3 rodzinami
b) Adopcja dziecka rodzica owdowiaego: maonek przysposabia dziecko swojego maonka(rodzica) po
mierci 2 rodzica
- nie ustaj wizy z rodzin zmarego rodzica,
- dziecko pozostaje w wizach prawnych z trzema rodzinami dziedziczy z ustawy ze wszystkich trzech
rodzin.
4. Adopcja anonimowa.
- Istot adopcji anonimowej jest takie postpowanie sdowe, aby rodzice dziecka nie znali osb, ktre
przysposabiaj dziecko.
- Zgoda udzielana jest blankietowo(bez wskazania przysposabiajcego)
- Adopcja (przysposobienie) anonimowa zwana jest take cakowit : powoduje powstanie takich samych
skutkw, jakby dziecko byo naturalnym dzieckiem przysposabiajcych; jest nierozwizywalna, niedopuszczalne
jest stosowanie wikszoci drg do jej podwaenia.
- rodzice nie uczestnicz w postpowaniu adopcyjnym
- po orzeczeniu adopcji nowy akt urodzenia z wpisanymi adoptujcymi jako rodzicami
5. Adopcja niepena.
- Wywouje tylko ograniczone skutki prawne powstaje jedynie wi midzy przysposabiajcym i
przysposobionym (ale nie midzy przysposobionym a krewnymi przysposabiajcego) a take midzy
przysposabiajcym a zstpnymi przysposobionego
- powstaje wadza rodzicielska
- powstaj skutki alimentacyjne:
- przysposobiony wiadczy w ostatniej kolejnoci na rzecz krewnych naturalnych,
- nie nastpuje zerwanie wizi alimentacyjnej z rodzin biologiczn,
- powstaj skutki prawnospadkowe
- przysposobiony dziedziczy po rodzicach biologicznych oraz po przysposabiajcym,
- rodzice naturalni nie dziedzicz po przysposobionym.
6. Rozwizanie adopcji.
- Rozwiza mona adopcj pen i niepen, adopcja cakowita - nierozwizywalna
Przesanka negatywna rozwizania dobro dziecka (rozwizanie adopcji nie jest dopuszczalne jeeli
wskutek niego mogoby ucierpie dobro dziecka maoletniego).
Przesanka pozytywna istniejce w chwili rozwizania wane powody.
- nie stanowi przesanki wada owiadczenia woli osb w przysposobieniu uczestniczcych.
- Postpowanie:
waciwy sd okrgowy
rozwizania moe da zarwno przysposobiony jak i przysposabiajcy a take prokurator.
rozwizanie generalnie za ycia stron adopcji (moliwe po mierci przysposabiajcego, jeli postpowanie
wszczto za ycia skutki ex tunc od chwili mierci przysposabiajcego)
- Skutki:
- ex nunc,
- ustaj wizi prawne midzy przysposobionym a przysposabiajcym (i jego rodzin)
- ustanie przeszkody zawarcia maestwa,
- ustaj wizi spadkowe (rozwizanie po mierci adoptujcego moliwo domagania si przez jego
krewnych zwrotu czci spadku).
23
1. Istota i charakter obowizku alimentacyjnego.
- stosunek alimentacyjny jego treci jest obowizek dostarczenia rodkw utrzymania.
Wynika moe z 3 rde:
1) Z maestwa,
2) Pokrewiestwa,
3) Przysposobienia.
- Charakter stosunku alimentacyjnego
Ze stosunku alimentacyjnego wynikaj zarwno obowizki o charakterze:
- Majtkowym (wiadczenie dajce si wymierzy w pienidzu),
- Jaki i niemajtkowym (zapewnienie egzystencji uprawnionemu do alimentw).
Ponadto jest to stosunek: wzajemny, niedziedziczny, osobisty, nie mona si go zrzec, powstaje ex lege, ma
charakter bezwzgldny, nie ulega przedawnieniu(tylko raty)
- Spenianie obowizku wobec osoby mieszkajcej z rodzin zobowizanego
Utrzymujc dziecko rodzice realizuj obowizek alimentacyjny wzgldem niego
jeeli rodzina funkcjonuje prawidowo obowizek jest speniany w ramach gospodarstwa domowego;
kiedy w rodzinie pojawiaj si dysfunkcje, pojawia si roszczenie o dostarczenie rodkw utrzymania
- Sposoby wykonania wiadcze wzgldem osoby niemieszkajcej ze zobowizanym:
- zasada wiadczenia alimentacyjne wykonywana s w postaci bezporedniego zaspokajania potrzeb, wyjtek:
posta pienina(take uamek wynagrodzenia) lub wiadczenia w naturze
- moliwa umowa regulujca wysoko alimentw (z ominiciem drogi sdowej).
24
majtek rozwiedzionego maonka(nie ponosi winy, a 2 maonek ponosi win wyczn)
2) W zakresie moliwoci zobowizanego.
zdolno do wiadczenia, faktyczne moliwoci zobowizanego (zaley od wyksztacenia / wieku / stanu
zdrowia / sytuacji na rynku pracy )
- na sytuacj majtkow zobowizanego skadaj si:
1) Dochody z majtku (odsetki z rachunku bankowego, dywidendy)
2) Zarobki.
rodzice maj obowizek, na rzecz swoich maoletnich dzieci spieniy substancj majtku, jeeli
wymagaj tego okolicznoci (np. dugotrwae leczenie); rodzestwo obowizek alimentacyjny nie moe
spowodowa nadmiernego uszczerbku majtkowego i jego rodziny
ochrona przed umylnym wyzbyciem si majtku jeeli osoba ju zobowizana w cigu 3 lat przed
sdowym dochodzeniem wiadcze alimentacyjnych pozbywa si bez adnego powodu: prawa majtkowego,
zarzeka si zatrudnienia, zamienia je na mniej zyskowne, nie uwzgldnia si tej zmiany w ustalaniu wysokoci
wiadczenia alimentacyjnego
zasada rwnej stopy yciowej w odniesieniu do wiadcze dokonywanych na rzecz wasnej rodziny:
- maonkowie powinni y na takim samym poziomie majtkowym,
- dzieci powinny y na odpowiednio rwnej stopie.
art. 1352 1 z osb zobowizanych ponosi osobiste starania o utrzymanie/ wychowanie uprawnionego do
alimentwsd moe ustali alimenty pozostaych zobowizanych nawet na 100% kosztw utrzymania
25
- przeduenie obowizku podstawowego moe trwa duej ni 3 msc; kodeks nie ogranicza czasu trwania
- przesanki takie jak przy podstawowej odmianie + wane powody (np. powikania poporodowe, korzystanie
z bezpatnego urlopu)
- zakres wiadczenia udzia ojca w kosztach utrzymania matki (nieco wszy ni w postaci podstawowej)
czne dochodzenie ojcostwa i alimentw jeeli ojcostwo mczyzny nie zostao ustalone powyszych
roszcze mona domaga si jednoczenie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa.
b) Obowizek powstajcy przed urodzeniem dziecka.
Przesanki: jeeli ojcostwo zostao uwiarygodnione (np. kilkuletni konkubinat), danie matki
Zakres i termin zapaty wyoenie z gry odpowiedniej sumy potrzebnej na pokrycie kosztw
utrzymania matki przez 3 miesice w okresie porodu i kosztw utrzymania dziecka za 3 msc po urodzeniu
Termin ustala sd, zapata powinna nastpi przed urodzeniem dziecka.
8. Fundusz alimentacyjny.
- wiadczenia przysuguj na podstawie ustawy z dnia 7 wrzenia 2007 r. o pomocy uprawnionym do alimentw
system wspierania osb uprawnionych do alimentw rodkami finansowymi z budetu pastwa
zapewnienie ochrony dziecku w przypadku niewywizywania si przez zobowizanego.
przesanki uzyskania wiadczenia z funduszu:
a) prawomocny wyrok zasdzajcy alimenty,
b) bezskuteczno egzekucji (cakowita lub czciowa),
26
wiadczenia z funduszu przysuguj osobie(warunek dochd w rodzinie niszy ni 725 z/osoba)
a) do 18 roku ycia,
b) do 25 roku ycia, jeeli uczy si w szkole lub szkole wyszej,
c) bezterminowo, w przypadku znacznego stopnia niepenosprawnoci.
2. Rozwd.
istota i charakter rozwodu: rozwd polega na rozwizaniu prawnego wza maestwa powodujc ustanie
pyncych z niego praw i obowizkw
Ocena sytuacji rodzinnej:
- sd powinien precyzyjnie ustali czy wystpuj prawne przesanki uzasadniajce orzeczenie rozwodu (wane
jest czy powody maj charakter nieodwracalny czy nie)
- sd powinien ustali charakter przyczyn kryzysu maeskiego: np. alkoholizm, niewierno
- nadzwyczajne przyczyny popenienie zbrodni, zatajenie cikiej choroby zakanej.
- Sd musi rozway moliwoci uratowania maestwa.
skutki prawne rozwodu:
1) ustanie czci wizi prawnych:
- ustanie maestwa,
- moliwo zawarcia nowego maestwa,
- ustanie praw i obowizkw osobistych midzy maonkami,
- ustanie wsplnoci majtkowej,
- ustanie domniemania pochodzenia dziecka od ma matki,
- ustanie praw wynikajcych z dziedziczenia.
2) przeksztacenie czci wizi prawnych z mocy prawa:
- obowizek alimentacji z 27 k.r.o. ulega przeksztaceniu w 2 obowizki: z 60 k.r.o. (wzgldem byego
maonka) oraz 133 k.r.o. (wzgldem wsplnych dzieci),
- modyfikacja w sferze wadzy rodzicielskiej oraz praw mieszkaniowych.
3) zmiana niektrych wizi prawnych dokonana na wniosek osoby rozwiedzionej:
- zmiana nazwiska (powrt do poprzedniego)
- zmiana obywatelstwa.
4) utrzymanie niektrych wizi prawnych.
- stosunek pokrewiestwa wzgldem wsplnych dzieci,
- wadza rodzicielska,
- wizi alimentacyjne,
- stosunek prawny powinowactwa z krewnymi byego maonka.
27
b) Trway (rozkad musi by na tyle dugi, e zwaywszy na konkretne w danym przypadku przyczyny
rozkadu, mona uzna, e nie ma widokw na nawizanie poycia)
- gwatowna przyczyna rozkad moe by krtszy.
2) Przesanki negatywne:
sprzeczno orzeczenia rozwodu z dobrem wsplnego maoletniego dziecka,
- w przypadku gdy nastpi ju trway i zupeny rozpad poycia - ale rodzina nie ulega jeszcze cakowitemu
rozpadowi poniewa wychowuje si w niej dziecko sd ma obowizek oddali powdztwo, jeli stan jest dla
dziecka korzystny, jeli nie orzeka rozwd(bo np. stary - alkoholik)
- orzeczenie rozwodu nie moe wpywa negatywnie na dobro maoletniego dziecka.
- sd porwnuje dwa stany rzeczy: ten ktry trwaby po oddaleniu powdztwa rozwodowego, z tym ktry
powstaby po rozwodzie.
sprzeczno orzeczenia rozwodu z zasadami wspycia spoecznego:
- wystpuje wyjtkowo np. cika choroba/kalectwo maonka naley oddali powdztwo
domaganie si rozwodu przez maonka ponoszcego wyczn win za rozkad poycia:
- sd obligatoryjnie orzeka o winie, chyba, e maonkowie zgodnie wnosz o zaniechanie orzekania o winie
- Wina rozkadu poycia- obiektywnie naganna decyzja podjcia zachowa powodujcych ze konsekwencje
dla poycia maonkw (art. 57 k.r.o.)
- Wyczna wina jednego maonka wtedy gdy orzeczenie rozwodu nastpuje tylko z jego winy
-Orzecznictwo trzy moliwoci orzeczenia rozwodu: z winy obojga/adnego/jednego maonka
-Zasada rekryminacji: orzeczenie rozwodu nie jest moliwe gdy domaga si tego maonek wycznie winny
rozkadowi poycia; 2 wyjtki:
a) wyraenie zgody przez maonka niewinnego,
b) sprzeczno odmowy zgody z zasadami wspycia spoecznego.
- rozwd mimo braku zgody moe nastpi moe nastpi, jeli odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami
wspycia spoecznego
28
b) piecza nad majtkiem i reprezentacja:
- mog by wykonywane niezalenie od sprawowania biecej pieczy nad dzieckiem,
- naley ustali jak sprawowa zwyky zarzd i kto ma dysponowa czystym dochodem z majtku dziecka
istnieje moliwo przywrcenia wadzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym (doktryna) konieczno
powierzenia wadzy rodzicielskiej, choby czciowo, rodzicowi, ktry zosta jej poprzednio pozbawiony.
Rozstrzygnicie o kontaktach wskazanie rodzicowi niewykonujcemu pieczy ram czasowych, w ktrych
dziecko bdzie utrzymywa z nim kontakty bezporednie oraz form i czasu utrzymywania kontaktw porednich
- kontakty bezporednie rozstrzygnite symetrycznie i rwnoprawnie co 2 weekend u rodzica
niewykonujcego pieczy, tak samo co 2 wita, 30 dni wakacji (jeli niemowl kontakty w domu matki)
- kontakty porednie zastpczy obowizek takich kontaktw, gdy rodzic uniemoliwia kontakt bezporedni
(np. twierdzi, e dziecko jest chwilowo chore)
- ograniczenie kontaktw sd moe ograniczy postaci i czstotliwo kontaktw, jeli postawa rodzica
niesprawujcego pieczy stanowi zagroenie dla dobra dziecka(ale nie powane)
- ograniczenie wadzy rodzicielskiej nie musi wiza si z ograniczeniem kontaktw
- zakaz kontaktw w odniesieniu do 1 lub 2 rodzicw w sytuacji powanego zagroenia dobra dziecka
porozumienie o wykonywaniu wadzy rodzicielskiej i o kontaktach z dzieckiem po rozwodzie
- przygotowane przez rozwodzcych si rodzicw, sd musi je uwzgldni
- nie ma wymogu formy pisemnej(ale zasadniczo w tej formie) oraz precyzyjnie okrelonej treci(ale zasadniczo
powinny by szczegowe uregulowania dot. kontaktw i wadzy rodzicielskiej)
- obligatoryjne: okrelenie stanowiska stron co do postaci kontaktw bezporednich a w kontaktach porednich
sprecyzowanie sposobw korzystania z elektronicznych rodkw cznoci dziecko-rodzic oraz formy
pozasdowego rozwizywania sporw
- obowizek przedstawienia porozumienia tylko wtedy, gdy oboje rodzicw ubiega si o pozostawienie im penej
wadzy rodzicielskiej (pozostae przypadki - fakultatywne)
29
2) Rozstrzygnicie o sposobie korzystania (quoad usum) gdy nie dokonano podziau fizycznego/ prawnego
- orzeczenie ma charakter obligatoryjny i tymczasowy (tylko do czasu wsplnego zamieszkiwania),
- przedmiotem orzeczenia moe by korzystanie z lokalu wchodzcego do majtku wsplnego jak i osobistego,
- w orzeczeniu mona okreli wzajemne obowizki stron w odniesieniu do czynszu i innych opat,
- maonek korzysta z przydzielonej mu odrbnej czci z wyczeniem drugiego maonka (orzeczenie moe
jednak zawiera zakaz wprowadzania osb trzecich) + czci uywanych wsplnie
- uprawnienia wsplnych dzieci nie mona wyczy prawa dziecka do korzystania z odrbnej czci lokalu
przyznanego rodzicowi, ktremu nie przysuguje piecza
3) Eksmisja
- Przesanki: raco naganne, uniemoliwiajce wsplne zamieszkiwanie zachowanie maonka
- Orzeczenie eksmisji wobec jednego maonka nie moe przesdza o pniejszym przyznaniu mieszkania
drugiemu z maonkw w postpowaniu o przydzia wsplnego majtku (jego szanse s oczywicie mniejsze).
4) Przyznanie prawa do mieszkania tylko jednej stronie.
X. SEPARACJA.
1. Separacja:
1) faktyczna - nieusankcjonowany prawnie stan faktycznego zerwania przez maonkw wizi osobistych i
ekonomicznych, poczony w zasadzie z odrbnym zamieszkaniem; powoduje istotne skutki prawne
2) prawna(separacja) -uregulowanie praw i obowizkw wynikajcych z maestwa i wadzy rodzicielskiej,
w sytuacji rozczenia maonkw, bez prawa zawarcia nowego maestwa
postpowanie przed sdem okrgowym w trybie procesowym(wyjtek: separacja na zgodny wniosek);
moliwo mediacji, 1krotnego zawieszenia postpowania(gdy sd uzna, e jest moliwo pogodzenia si)
30
- brak wizi osobistych midzy maonkami, ale nadal moe istnie prawdopodobiestwo pojednania i
ponownego podjcia poycia
Przesanki negatywne:
1) Sprzeczno orzeczenia separacji z dobrem wsplnego maoletniego dziecka: nie moe pogorszy sytuacji
2) Sprzeczno separacji z zasadami wspycia spoecznego: orzeczenie wizaoby si z rac krzywd
maonka
Nie wystpuje zasada rekryminacji z wnioskiem o separacj moe wystpi maonek ponoszcy
wyczn win za rozkad poycia; sd orzeka kto ponosi win rozkadu poycia(chyba, e maonkowie
wnosz o nieorzekanie o winie)
31
a) obowizek wzajemnej pomocy jeli wymagaj tego wzgldy susznoci; bezterminowy
b) obowizek wiernoci naley go ujmowa w szerokim znaczeniu lojalno w dochowaniu tajemnic
rodzinnych oraz lojalno w sensie fizycznym,
2) Skutki majtkowe
- ustaje wsplno i powstaje rozdzielno majtkowa(chyba, e istniaa wczeniej)
- rozdzielno majtkowa nie moe zosta orzeczona z dat wczeniejsza.
3) Pozostae skutki prawne
a) Powinowactwo separacja nie znosi powinowactwa,
b) Nazwisko separowany maonek nie moe powrci do swojego poprzedniego nazwiska (moliwa zmiana
w trybie administracyjnym),
c) Obowizek alimentacji obowizek z 27 k.r.o. zamienia si na obowizek z 133 i 60 k.r.o.,
d) Dziedziczenie w czasie trwania separacji maonkowie nie dziedzicz po sobie (935[1] k.c.),
e) Pochodzenie dziecka po upywie 300 dni od orzeczenia separacji ustaje domniemania pochodzenia dziecka
od ma matki,
f) Skutki opiekucze:
1) separacja powoduje ustanie moliwoci wsplnego przysposobienia dziecka przez maonkw
2) nie mona im powierzy wsplnego sprawowania opieki,
3) wsplnego wykonywania zada rodziny zastpczej,
g) Wzmianka w akcie maestwa w akcie zostaje umieszczona wzmianka o dokonaniu separacji.
7. Zniesienie separacji.
Przesanki:
a) Zgodne danie maonkw (2 odrbne wnioski maonkw lub wsplny lub gdy 2 maonek wyrazi na to
zgod przed sdem) rozprawa [przed sdem okrgowym
b) Nie jest potrzebne ustalanie e maonkowie podjli wsplne poycie.
Skutki zniesienia separacji:
- skutki ex nunc,
- zostaje przywrcony stan prawny sprzed separacji, ale:
a) wadza rodzicielska:
- sd moe przywrci sytuacj sprzed separacji,
- moe utrzyma rozwizanie wskazane w wyroku separacyjnym,
- moe inaczej uregulowa wadz rodzicielsk (ograniczenie, pozbawienie, zawieszenie).
b) skutki opiekucze:
-przywrcenie moliwoci wsplnego przysposobienia dziecka,
- wsplnej opieki,
- wykonywania zada rodziny zastpczej.
c) pochodzenie dziecka:
- zaczyna dziaa domniemanie, e dziecko, ktre urodzio si w 180 dni po zniesieniu separacji pochodzi z
maestwa stron.
d) ustrj majtkowy:
- nastpuje przywrcenie wsplnoci majtkowej z mocy prawa
- moliwy jednak wniosek o utrzymanie rozdzielnoci.
XI. OPIEKA.
32
a) jeeli nakad pracy opiekuna jest nieznaczny,
b) sprawowanie opieki jest zwizane penieniem funkcji rodziny zastpczej,
c) sprawowanie opieki czyni zado zasadom wspycia spoecznego.
- opiekun moe da zwrotu nakadw i wydatkw w zwizku ze sprawowaniem opieki od podopiecznego
odpowiedzialno odszkodowawcza opiekuna za szkody wyrzdzone podopiecznemu; termin
przedawnienia roszcze podopiecznego 3 lata od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna
Rodzaje opieki:
1) Kryterium wieku podopiecznego:
- opieka nad maoletnim,
- opieka nad osob doros cakowicie ubezwasnowolnion.
2) Kryterium podmiotu sprawujcego opiek:
- opieka jednoosobowa,
- opieka wsplna(tylko maonkowie)
2. Ustanowienie opieki.
Przyczyny ustanowienia opieki:
a) Opieka nad maoletnim, m.in.:
- mier obojga rodzicw,
- brak informacji o rodzicach (rodzice nieznani),
- pozbawienie rodzicw wadzy rodzicielskiej,
- ubezwasnowolnienie cakowite rodzicw.
- maoletni rodzice dziecka
b) Opieka nad penoletnim:
- ubezwasnowolnienie,
Sposb ustanowienia opieki:
-opiek ustanawia sd opiekuczy z urzdu,
- do czasu ustanowienia, jeeli wymaga tego dobro podopiecznego, sd wydaje niezbdne zarzdzenia dla
tymczasowej ochrony jego osoby lub majtku
Wybr osoby opiekuna:
a) Przesanki negatywne:
- brak penej zdolnoci do czynnoci prawnych,
- pozbawienie praw publicznych
- pozbawienie wadzy rodzicielskiej
- skazanie za przestpstwo:
- przeciwko wolnoci seksualnej lub obyczajnoci,
- umylne przestpstwo z wykorzystaniem przemocy wobec osoby,
- popenione na szkod maoletniego,
- wystpienie okolicznoci/cech osoby dajcych podstaw, e osoba nie wywie si naleycie z obowizkw
b) Przesanki pozytywne:
- opiekunem powinna by osoba zapewniajca najlepsz ochron dobra podopiecznego(przesanka nadrzdna)
- Wskazanie opiekuna pierwszestwo objcia opieki nad maoletnim:
1) Przede wszystkim osoba wskazana przez rodzicw
2) Krewny (najpierw najblisi) / inna bliska osoba
3) Osoba wskazana przez (w braku osb wskazanych powyej):
- waciw jednostk organizacyjn opieki spoecznej / organizacji spoecznej,
- placwk opiekuczo wychowawcz / zakad poprawczy / schronisko dla nieletnich(jeli dziecko tam jest
gdy dziecko przebywa w rodzinie zastpczej opieka przede wszystkim rodzicom zastpczym
opieka nad rodzestwem powinno by w miar moliwoci przekazane jednej osobie.
Obowizek objcia opieki:
- opiekun ma obowizek objcia opieki w praktyce jednak powinna by to osoba ktra tego chce.
33
- dotyczy opieki osob i majtkiem podopiecznego,
- zawiera dwa elementy:
- baczenie zbieranie informacji o sytuacji podopiecznego oraz o zachowaniach i postawach opiekuna.
kierowanie nadzorem udzielanie opiekunowi wskazwek i polece.
Ingerencja sdu:
- polega na wydaniu odpowiednich zarzdze, jeeli opiekun nie stosuje si do wskazwek sdu lub ich
udzielenie nie byoby ju celowe.
- zarzdzenia powinny odpowiada sytuacji dziecka, ich celem jest naprawienie sytuacji dziecka.
- jeli opiekun mimo grzywny nie stosuje si do polece sdu sd zwalnia opiekuna z opieki
2) Reprezentacja
opiekun samodzielnie reprezentuje podopiecznego, ale do dokonania czynnoci w waniejszych sprawach
musi uzyska zezwolenie sdu.
- zakaz reprezentowania dziecka w dokonywaniu czynnoci:
a) midzy podopiecznymi pozostajcymi pod jego opiek,
b) przy czynnociach prawnych pomidzy jednym z podopiecznych a opiekunem / jego maonkiem, zstpnymi,
wstpnymi, rodzestwem(ale moliwe jest bezpatne przysporzenie na rzecz podopiecznego)
- jeli opiekun nie moe reprezentowa dziecka sd opiekuczy ustanawia kuratora.
34
b) przekaza podopiecznemu zarzd nad majtkiem,
c) zoy rachunek kocowy z zarzdu majtkiem(termin 3 msc; sd moe zwolni)
d) zoy kocowy spis inwentarza.
wyganicie opieki wczeniej ni przed osigniciem penoletnioci opiekun przekazuje zarzd majtkiem
(na powyszych zasadach) nowemu przedstawicielowi ustawowemu dziecka albo spadkobiercom
jeli dorosy podopieczny nie moe przej zarzdu majtkiem w chwili ustania opieki opiekun prowadzi
pilne sprawy dot. majtku(moe on tylko dokoczy rozpoczte czynnoci, chyba e sd postanowi inaczej)
5. Ustanie opieki.
- przyczyny:
1) Uzyskanie przez dziecko penoletnioci,
2) Z chwil przywrcenia wadzy rodzicielskiej,
3) Na skutek przysposobienia dziecka,
4) W wyniku mierci dziecka,
5) W wyniku zwolnienia opiekuna z obowizku penienia opieki. Zwolnienie:
- fakultatywne: sd moe zwolni na danie opiekuna, jeli przemawiaj za tym wane powody.
- Obligatoryjne niezdolno opiekuna do sprawowania opieki. Przyczyny:
- obiektywne
faktyczne (np. cika choroba, trudna sytuacja rodzinna)
prawne (np. ubezwasnowolnienie opiekuna)
- subiektywne negatywne zachowanie opiekuna, ktre zagraa dobru dziecka.
obowizki po ustaniu opieki(o ile sd nie postanowi inaczej):
- obowizek dalszego prowadzenia pilnych spraw zwizanych z opiek i zarzdem majtkiem (do czasu objcia
opieki przez nowego opiekuna)
- obowizek przekazania majtku.
35