You are on page 1of 47

I.

BADANIA PRZYRODNICZE

Numer Oczekiwana odpowied Punktowanie


zadania
1. 1 D, 2 I 1 p. za obie prawidowe
odpowiedzi
2. 1 O, 2 E, 3 E, 4 O 2 p. za cztery prawidowe
odpowiedzi,
1 p. za trzy lub dwie
prawidowe odpowiedzi,
0 p. za jedn prawidow
odpowied lub brak odpowiedzi
3. a) Problem badawczy: Wpyw wycigu z perzu na kiekowanie 1 p. za waciwie
(i rozwj) grochu. sformuowanie problemu
Hipoteza: Wycig z perzu przyspiesza (opnia) kiekowanie badawczego i hipotezy,
i wzrost grochu. 1 p. za waciwe okrelenie obu
b) Prba kontrolna: doniczka oznaczona liter W. prb
Prba badawcza: doniczki oznaczone liter P.

4. Prawa Mendla powstay drog indukcji, czyli przechodzenia od 1 p. za prawidow odpowied


szczegu do ogu.
5. Prb kontroln stanowi erytrocyty umieszczone w soli 1 p. za prawidow odpowied
fizjologicznej, poniewa roztwr ten jest izotoniczny w stosunku
do wntrza tych krwinek.
6. 1. GA3 stymuluje wzrost hipokotyla saaty. 1 p. za prawidowe
2. CCC stosowany cznie z GA3 ogranicza jego pozytywny sformuowanie jednego
wpyw na wzrost hipokotyla. wniosku
7. A. 2, 4, 9 2 p. za wszystkie prawidowe
B. 1, 3, 6, 8, 10 odpowiedzi,
C. 1, 3, 5, 7, 10 1 p. za siedem prawidowych
odpowiedzi
8. a) 1 p. za prawidowo oznaczone
osie wykresu,
1 p. za prawidowo narysowany
Wpyw temperatury na rozwarcie szparek w liciach baweny wykres,
1 p. za prawidowe okrelenie
obu zmiennych,
war

szp

[%]
are
roz

cie

1 p. za podanie prawidowego
k

100

wniosku
90

80

70

60

50

40

30

20

10

0
1 2 3 4 5 6 7

temperatura

b) Zmienna zalena: rozwarcie szparek.


Zmienna niezalena: temperatura.
c) Wniosek, np.:
Temperatura 25C jest optymalna dla otwierania aparatw
szparkowych / procesw dyfuzji w liciach.
I. BADANIA PRZYRODNICZE

Temperatura powyej 25C ogranicza otwieranie aparatw


szparkowych.
Wzrost temperatury od 5C do 25C sprzyja otwieraniu
aparatw szparkowych.

9. Ruch cytoplazmy mona zaobserwowa tylko w ywych 1 p. za wskazanie mikroskopu


komrkach, dlatego do jego obserwacji naley uy mikroskopu optycznego,
optycznego. Tylko ten typ mikroskopu umoliwia obserwacje 1 p. za prawidowe wyjanienie
ywych elementw.

10. C, D, F, B, A, E 1 p. za prawidowe
uporzdkowanie wymienionych
elementw mikroskopu
optycznego
11. a) B, E 1 p. za prawidowo zaznaczone
b) Zdolno rozdzielcza mikroskopu to najmniejsza odlego elementy,
midzy dwoma punktami, przy ktrej s one widziane 1 p. za prawidowo wyjaniony
oddzielnie. termin
12. a) Mikroskop powiksza 600 razy. 1 p. za prawidowe podanie
b) Elementy odlege o 0,2 mm uczniowie widzieli jako oddzielne powikszenia obrazu,
struktury, poniewa odlego midzy nimi bya wiksza ni 1 p. za prawidow ocen
zdolno rozdzielcza mikroskopu.
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
Numer Oczekiwana odpowied Punktowanie
zadania
1. a) Kryterium stanowi zawarto pierwiastka w suchej masie komrek. 1 p. za
Makroelementy wystpuj w ilociach powyej 0,01% suchej masy, prawidowe
mikroelementy poniej tej wartoci. okrelenie
b) Azot, fosfor, siarka, tlen, wgiel i wodr. kryterium,
1 p. za
podkrelenie
wszystkich
pierwiastkw
biogennych
2. Na przykad: 1 p. za
- Siarka wchodzi w skad aminokwasw (cysteiny i metioniny), ktre prawidow
odpowiadaj za struktur przestrzenn biaek. Od tej struktury zaley odpowied
aktywno biologiczna biaek (np. enzymw).
- Midzy atomami siarki wchodzcymi w skad aminokwasw powstaj
wizania, tzw. mostki siarczkowe, ktre nadaj biakom odpowiedni
form przestrzenn, niezbdn do uzyskania aktywnoci biologicznej.
3. 1 p. za kad
Biologiczne znaczenie wody Cechy warunkujce dan prawidowo
funkcj podan cech
Bierze udzia w regulowaniu Wysokie ciepo parowania i dobre wody
temperatury ciaa. przewodnictwo ciepa.
W rodowisku wodnym zapewnia Due ciepo waciwe. / Wysoka
wzgldnie stae warunki temperatura topnienia i wrzenia.
termiczne.
Wypenia wskie kanay gleby Siy adhezji i kohezji. / Spjno
nawet wbrew sile grawitacji. czsteczek wody i jej zdolno do
przylegania, czenia si z
powierzchni, z ktr pozostaje w
kontakcie.
Jest uniwersalnym Dipolowa natura czsteczek. /
rozpuszczalnikiem. Polaryzacja czsteczek. /
Wystpowanie ujemnego i
dodatniego bieguna czsteczki.

4. a) Due napicie powierzchniowe. 1 p. za kad


b) Liczne wizania wodorowe pomidzy czsteczkami wody powoduj prawidow
du spjno tych czsteczek. odpowied
5. Wskazanie X: wizanie wodorowe. 1 p. za podanie
Wskazanie Y: wizanie kowalencyjne spolaryzowane. prawidowej
nazwy obu
wiza
6. Wzr sumaryczny glukozy: C6H12O6. 1 p. za
Sacharydy nazywa si rwnie wglowodanami, poniewa ich czsteczki prawidowo
skadaj si ze szkieletu wglowego oraz wodoru i tlenu, ktre wystpuj podany wzr
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
w proporcji 2:1, czyli tak samo jak w czsteczkach wody. sumaryczny
glukozy,
1 p. za
wyjanienie,
skd pochodzi
nazwa
wglowodany
7. Glukoza jest aldoz, poniewa zawiera grup ketonow. 1 p. za
Fruktoza jest ketoz, poniewa zawiera grup ketonow. prawidowe
uzupenienie obu
zda
8. glukoza + fruktoza sacharoza 1 p. za
glukoza + glukoza maltoza prawidowe
glukoza + galaktoza laktoza uzupenienie
wszystkich
rwna
9. Rodzaj Przykady Wystpowanie lub znaczenie 1 p. za
sacharydw sacharydw sacharydw prawidowo
monosacharydy deoksyryboza Jest skadnikiem DNA. wpisane trzy
fruktoza Wystpuje w owocach i nektarze rodzaje
kwiatowym, bywa nazywany sacharydw,
cukrem owocowym. 1 p. za
galaktoza Jest skadnikiem laktozy. prawidowe
glukoza Jest gwnym substratem przyporzdkowa
oddychania komrkowego. nie przykadw
ryboza Jest skadnikiem RNA.
do kadego
disacharydy laktoza Jest skadnikiem mleka ssakw.
maltoza Jest produktem czciowego rodzaju
trawienia skrobi i glikogenu.
sacharoza Stanowi form transportow
cukrw u rolin.
polisacharydy celuloza Jest budulcem cian
komrkowych rolin.
glikogen Jest materiaem zapasowym
grzybw i zwierzt.
skrobia Jest materiaem zapasowym
rolin.

10. C 1 p. za
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
prawidow
odpowied
11. Reakcja X: hydroliza. 1 p. za kad
Reakcja Y: kondensacja. prawidow
odpowied
12. Olej wlany do wody tworzy na jej powierzchni oka, poniewa czsteczki 1 p. za podanie
tuszczu nie rozpuszczaj si w wodzie i s od niej lejsze. Hydrofobowe informacji, e
waciwoci czsteczek tuszczu powoduj, e unikaj one kontaktu z tuszcze s
wod i skupiaj si w oka. nierozpuszczalne
w wodzie i
lejsze od niej,
1 p. za podanie
informacji o
hydrofobowych
waciwociach
tuszczw
13. a) Na przykad: 1 p. za podanie
Wizania estrowe midzy glicerolem a kwasami tuszczowymi s dwch cech
wysokoenergetyczne; ich hydroliza dostarcza energii. tuszczw
Hydroliza kwasw tuszczowych przebiega stopniowo, dziki czemu waciwych,
energia jest uwalnia porcjami w zalenoci od potrzeb. 1 p. za podanie
Tuszcze s zwizkami hydrofobowymi. W komrkach s innej funkcji
przechowywane w postaci bezwodnej, dlatego stanowi skondensowane tuszczw
rdo energii.

b) Na przykad funkcja:
termoizolacyjna (np. u zwierzt warstwa podskrna),
ochronna (np. wosk na liciach i owocach, lanolina pokrywajca wosy
owiec).
14. 3 p. za
Rodzaj Przykady Funkcje prawidowe
lipidw lipidw uzupenienie
Lipidy proste tuszcze Stanowi materia zapasowy, wszystkich
waciwe peni funkcj termoizolacyjn. siedmiu rubryk,
woski Chroni przed przenikaniem 2 p. za
wody, nadmiernym parowaniem, prawidowe
nasikaniem wod (np. pir czy uzupenienie
sierci), stanowi materia szeciu rubryk,
budulcowy plastrw w gniazdach 1 p. za
owadw spoecznych. prawidowe
Lipidy kwasy Uatwiaj trawienie tuszczw. uzupenienie
izoprenowe ciowe piciu rubryk,
beta-karoten Nadaje zabarwienie np. 0 p. za
korzeniom marchwi, ogranicza uzupenienie
powstawanie wolnych rodnikw czterech lub
(jest antyoksydantem), jest mniejszej liczby
przeksztacany w witamin A. rubryk lub za
cholesterol Usztywnia (stabilizuje) bony brak odpowiedzi
biologiczne u zwierzt, jest
niezbdny do syntezy rnych
zwizkw (kwasw ciowych,
hormonw, witaminy D).
Peptydy
15. a) Wskazanie X: grupa aminowa. 1 p. za podanie
Wskazanie Y: grupa karboksylowa. nazw obu grup
b) Grupy tiolowe bior udzia w tworzeniu mostkw siarczkowych, ktre funkcyjnych,
maj wpyw na trzeciorzdow (przestrzenn) struktur biaek, a tym 1 p. za
samym na ich aktywno biologiczn. okrelenie roli
grupy tiolowej

16. a)oligopeptydy polipeptydy makropeptyd 3 p. za


y prawidowe
wykonanie
- wazopresyna - insulina grafu,

biaka proste biaka zoone

- kolagen - hemoglobina
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
1 p. za
prawidowe
okrelenie
kryterium

b) Dugo acucha peptydowego.


17. a) 1. koagulacja, 2. denaturacja. 1 p. za podanie
b) Koagulacja proces odwracalny, denaturacja proces nieodwracalny. nazw obu
procesw,
1 p. za
okrelenie, czy
procesy s
odwracalne
18. Struktura pierwszorzdowa: wyznaczana przez kolejno aminokwasw w 1 p. za kad
biaku / acuchu peptydowym. prawidowo
Struktura drugorzdowa: -helisa to acuch polipeptydowy zwinity uzupenion
wok osi, grupy boczne aminokwasw skierowane na zewntrz helisy; - komrk
harmonijka to uoenie acucha polipeptydowego w jednej paszczynie.
Struktura czwartorzdowa: poczenie kilku podjednostek biakowych
utworzonych ze struktur niszego rzdu.
19. Od gry: wizanie wodorowe, oddziaywanie elektrostatyczne, 2 p. za cztery
oddziaywanie hydrofobowe i siy van der Waalsa, mostki siarczkowe. prawidowe
okrelenia,
1 p. za trzy
prawidowe
okrelenia,
0 p. za dwa
prawidowe
okrelenia, jedno
prawidowe
okrelenie lub
brak odpowiedzi
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
20. 1 p. za kady
prawidowo
Nasiono Oczekiwane Zastosowany Wynik
wypeniony
zwizki odczynnik dowiadcze
wiersz tabeli
chemiczne chemiczny nia
(hipoteza)
Len tuszcz Sudan III czerwone
zabarwienie
prby
badawczej
Fasola biako roztwr NaOH czerwone /
o steniu 10% fioletowe
i roztwr zabarwienie
CuSO4 o prby
steniu 1% badawczej
Pszenica cukier / skrobia pyn Lugola niebieskie /
granatowe
zabarwienie
prby
badawczej

21. 1 p. za
a) b) wskazanie
wizania
peptydowego,
1 p. za
obrysowanie
jednej z dwch
grup
karboksylowych,
1 p. za
obrysowanie
jednego z
dwch
aminokwasw
lub zasadowych,
1 p. za
prawidowe
uzasadnienie
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA

c) Zaznaczony aminokwas ma charakter zasadowy, poniewa w jego


czsteczce wystpuj dwie / grupy aminowe.

22. 1 p. za kad
Nazwa zwizku Skadniki budowy prawidowo
Fosfolipidy lipidy proste, kwas fosforowy(V) uzupenion
Glikoproteiny biako, cukier komrk tabeli
Nukleoproteiny biako, kwas nukleinowy
23. a) Schemat przedstawia nukleotyd. 1 p. za
b) Oznaczenie X: reszta kwasu fosforowego(V). prawidow
Oznaczenie Y: piciowglowy cukier / pentoza / ryboza lub deoksyryboza. nazw zwizku,
1 p. za kady
prawidowo
nazwany
element
24. a) i b) 2 p. za
prawidowe
nazwanie
wszystkich zasad
azotowych,
1 p. za
prawidowe
adenina guanina tymina uracyl cytozyna
podkrelenie
zasad
wystpujcych w
DNA i RNA
25. a) Podobiestwa: 1 p. za kade
1. Oba kwasy s zbudowane z nukleotydw. prawidowo
2. Skadnikiem nukleotydw obu kwasw jest reszta kwasu okrelone
fosforowego(V). podobiestwo i
kad
Rnice: prawidowo
1. DNA jest dwuniciowy, a RNA jednoniciowy. okrelon
2. W DNA wystpuje tymina, a w RNA uracyl. rnic,
b) Oba kwasy mog zawiera / przenosi informacj genetyczn. 1 p. za podanie
wsplnej funkcji
DNA i RNA
26. 1 p. za kade
prawidowo
wskazane
wizanie

27. Biaka wgiel, wodr, tlen, azot, siarka. 1 p. za podanie


II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
Nukleotydy wgiel, wodr, tlen, azot, fosfor. skadu kadego z
Wglowodany wgiel, wodr, tlen. wymienionych
Tuszcze waciwe wgiel, wodr, tlen. zwizkw
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

Numer Oczekiwana odpowied Punktowanie


zadania
1. a) Rysunek przedstawiajcy komrk rolinn oznaczono liter B. 1 p. za prawidowe
b) Brak ciany komrkowej, brak chloroplastw. wskazanie rysunku,
c) Komrka grzyba w odrnieniu od komrki rolinnej nie ma 1 p. za podanie dwch
chloroplastw, natomiast w odrnieniu od komrki zwierzcej ma cian cech identyfikacyjnych
komrkow. komrki zwierzcej,
1 p. za podanie jednej
cechy rnicej komrk
grzybow od komrki
zwierzcej i jednej cechy
odrniajcej komrk
grzybow od komrki
rolinnej
2. 1. Aparat Golgiego.
2. Bona komrkowa. 3 p. za prawidowe
3. Cytozol. podanie wszystkich nazw,
4. Wodniczka (wakuola). 2 p. za prawidowe
5. Jdro komrkowe. podanie omiu nazw,
6. Jderko. 1 p. za prawidowe
7. Rybosom. podanie czterech nazw,
8. Mitochondrium. 0 p. za mniej ni cztery
9. Siateczka rdplazmatyczna szorstka. prawidowe nazwy lub za
10. Lizosom. brak odpowiedzi
11. Siateczka rdplazmatyczna gadka.
3. Kanay jonowe selektywnie przepuszczaj jony przez bon 1 p. za prawidowo
komrkow, mog si otwiera i zamyka, kontrolujc transport bierny podan funkcj kadego
(wspomagany / bez nakadu energii / zgodny z rnic ste). ze skadnikw
Biaka nonikowe bior udzia w transporcie biernym lub aktywnym
(wbrew rnicy ste / z nakadem energii). Rozpoznaj czsteczk,
cz si z ni, przenosz j przez bon i uwalniaj.
Glikolipidy chroni komrk przed urazami mechanicznymi, uatwiaj
rozpoznawanie si komrek i ich przyleganie w tkankach.
4. a) Transport aktywny przedstawia rysunek D, poniewa ten rodzaj 1 p. za wybr waciwego
transportu wymaga nakadu energii (odbywa si wbrew rnicy ste). rysunku i prawidowe
b) Podobiestwo oba rodzaje dyfuzji odbywaj si zgodnie z rnic uzasadnienie,
ste. 1 p. za podanie jednego
Rnica dyfuzja uatwiona odbywa si z udziaem biaek kanaowych i podobiestwa i jednej
nonikowych, natomiast dyfuzja prosta zachodzi bezporednio przez rnicy midzy dyfuzj
bon biologiczn. prost a dyfuzj uatwion
5. 1 p. za kady prawidowo
wypeniony wiersz tabeli
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

Rodzaj Roztwr Roztwr Wyjanienie


komrki izotoniczny hipertoniczny zjawiska

Komrka
zmienia
komrka ksztat, oddajc
zwierzca / wod do
czerwona roztworu /
krwinka ulega
plazmolizie /
zmniejszya
objto na
skutek
wyrwnywania
ste z
roztworem
zewntrznym.

Komrka
ulega
komrka plazmolizie /
rolinna Protoplast
komrki
zmniejszy
objto, a
ksztat
komrki
utrzymuje
ciana
komrkowa.
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

6. Problem badawczy: Wpyw temperatury na szybko ruchw 1 p. za prawidowo


cytoplazmy. / Czy temperatura wpywa na szybko ruchw cytoplazmy? sformuowany problem
Hipoteza robocza: Im wysza temperatura, tym szybsze ruchy badawczy,
cytoplazmy. 1 p. za prawidowo
Kolejne czynnoci: W prbie badawczej umieszczamy na 15 min podan hipotez robocz,
pojedyncze licie moczarki kanadyjskiej (np. pi sztuk) w ani wodnej o 1 p. za kompletny opis
temperaturze 10C, 20C, 30C, 40C i 50C wyszej ni w prbie czynnoci (z
kontrolnej. Przy pomocy igy preparacyjnej przenosimy kolejno kady z uwzgldnieniem prby
lici na szkieko przedmiotowe, umieszczamy w kropli wody z ani i kontrolnej i powtrze),
obserwujemy pod mikroskopem ruchliwo chloroplastw. 1 p. za sformuowanie
Wnioski: Podwyszanie temperatury (w granicach do 40C) zwiksza prawidowego wniosku
szybko ruchw cytoplazmy. / Temperatura powyej 40C ogranicza
aktywno yciow komrki i ruchy cytoplazmy ustaj.
7. Rysunek B, nazwa procesu: endocytoza. 1 p. za zaznaczenie
waciwego rysunku,
1 p. za prawidowe
podanie nazwy procesu
8. Stwierdzenie jest prawdziwe, poniewa za ruchy cytoplazmy odpowiada 1 p. prawidow ocen
cytoszkielet, ktry w komrkach prokariotycznych nie wystpuje. stwierdzenia i
uzasadnienie
9. 1 p. za prawidowe
Nazwa elementu Biako rednica Funkcja / skonstruowanie tabeli,
cytoszkieletu strukturalne miejsce 1 p. za komplet
wystpowania prawidowych informacji
dotyczcych jednego
mikrotubule tubulina 25 nm wrzeciono elementu cytoszkieletu
kariokinetyczne,
rzski, wici
filamenty desmina, 10 nm wytrzymao na
porednie lamina urazy
mechaniczne
mikrofilamenty aktyna 7 nm zmiana ksztatu
komrek, ruch
pezakowaty
10. a) rybosomy siateczka rdplazmatyczna aparat Golgiego 1 p. za prawidowo
miejsce docelowe wykonany schemat,
b) Rybosomy udzia w syntezie polipeptydw. 1 p. za prawidowo
Siateczka rdplazmatyczna udzia w modyfikacji biaek polegajcej na podan rol kadego
przyczaniu cukrw. organellum komrkowego
Aparat Golgiego dalsza modyfikacja biaek, ich sortowanie i pakowanie uwzgldnionego na
w pcherzyki transportowe. schemacie
11. C 1 p. za prawidow
odpowied
12. a) A chloroplast, B mitochondriom 1 p. za prawidowo
b) Podobiestwa np.: zawieraj wasny materia genetyczny w postaci podane nazwy organelli,
DNA; maj wasne rybosomy (70S) mniejsze od rybosomw 2 p. za dwa prawidowo
cytoplazmatycznych; s otoczone dwiema bonami. podane podobiestwa,
Rnica np.: w mitochondrium bona wewntrzna tworzy grzebienie, a 1 p. za prawidowo
w chloroplastach tylakoidy stromy i tylakoidy gran; wntrze podan rnic midzy
mitochondrium wypenia matrix, a wntrze chloroplastw stroma. organellami

13. Zmienno ta zaley od aktywnoci metabolicznej komrki / 1 p. za prawidowe


intensywnoci procesw yciowych zachodzcych w komrce / wyjanienie
aktywnoci yciowej komrki.
14. 2, 6 2 p. za prawidowe
wskazanie dwch
argumentw,
1 p. jeli zaznaczone s
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

dwie prawidowe
odpowiedzi i jedna
bdna,
0 p. jeli obok
prawidowych pojawi si
dwie lub wicej bdnych
odpowiedzi
15. 1 P, 2 P, 3 F, 4 P 2 p. za wszystkie
prawidowe odpowiedzi,
1 p. za trzy prawidowe
odpowiedzi
16. 2 p. za prawidowo
Element Mitochondrium Chloroplast wypenion tabel,
DNA + + 1 p. za prawidowo
RNA + + wypenion jedn
Rybosomy + + kolumn tabeli
Tylakoidy +
Lamelle +
Grzebienie +
Matrix +
Stroma +
Ziarna skrobi +
Chlorofil +
17. 2 p. za prawidowo
Proplastydy narysowany cay schemat

plastydy

bezbarwn barwne
e

bezbarwn bezbarwn bezbarwn


e e e
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

18. 1 p. za prawidow
konstrukcj tabeli,
1 p. za prawidowe
informacje na temat
jednego rodzaju
plastydw

Porwnywane Chloroplast Chromoplast Leukoplast


elementy

Budowa Zielone, Barwne, ale nie Bezbarwne,


otoczone zielone, otoczone otoczone
dwiema dwiema bonami, dwiema
bonami, zawieraj te i bonami,
wypenione pomaraczowe zawieraj
strom; w barwniki (np. w skrobi (mog
stromie postaci zawiera
wystpuj krysztaw lub biaka lub
lamelle i grana rozpuszczone w tuszczowce
z barwnikami, kroplach zamiast
DNA, RNA i tuszczu). skrobi).
ziarna skrobi.
Funkcje Prowadz Nadaj Gromadz
fotosyntez. zabarwienie materiay
rnym czciom zapasowe.
rolin.
Wystpowanie Licie, czsto Dojrzae owoce, Organy
odygi, patki kwiatw, spichrzowe,
niedojrzae licie jesieni, np. kcza,
owoce. korzenie bulwy.
niektrych rolin,
np. marchwi.
19. Kolejno: jdro komrkowe (rys. B), rybosomy (rys. E), chloroplasty (rys. 3 p. za wszystkie
A), aparat Golgiego (rys. D), mitochondria (rys. C) prawidowe uzupenienia,
2 p. za cztery prawidowe
uzupenienia,
1 p. za trzy prawidowe
uzupenienia
20. a) ciana komrkowa. 1 p. za podanie
b) Komrki rolin (celuloza), komrki grzybw (chityna), komrki prawidowej nazwy,
bakterii (mureina). 1 p. za podanie rodzajw
komrek
21. A 3, B 4, C 2 1 p. za prawidow
odpowied
22. a) Poczenia midzykomrkowe umoliwiaj zachowanie zwartoci 1 p. za wskazanie funkcji
tkanek, komunikacj midzy komrkami tworzcymi tkank oraz pocze
wymian substancji midzy nimi (transport bliski). midzykomrkowych,
b) Zrnicowanie pocze midzy komrkami u rolin i u zwierzt 1 p. za uzasadnienie
wynika z odmiennej budowy komrki. U zwierzt wystpuje jedynie przyczyn odmiennoci
bona komrkowa, dlatego cz si one gwnie za pomoc pocze w komrkach
desmosomw. Komrki rolinne s otoczone bon komrkow i cian rolinnych i zwierzcych
komrkow, dlatego przez jamki w cianie komrkowej przenikaj
wypustki cytoplazmy plazmodesmy, czce ssiednie komrki.

23. 1 p. za kad prawidowo


Organelle otoczone Organelle otoczone Organelle wypenion kolumn
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

jedn bon dwiema bonami nieotoczone bon tabeli


C, E, G, H A, D B, F
24. Na przykad: 1 p. za zaznaczenie
jdro komrkowe i rybosom biosynteza biaek, organelli,
apatat Golgiego i siateczka rdplazmatyczna modyfikacja biaek, 1 p. za podanie nazwy
chloroplast i mitochondrium przemiany energii (fotosynteza i zaznaczonych organelli,
oddychanie). 1 p. za okrelenie procesu,
w ktrym uczestnicz
wybrane organelle
25. a) Faza S. 1 p. za wskazanie
b) Replikacja DNA zapewnia zachowanie kompletnej informacji waciwej fazy,
genetycznej w komrkach powstajcych w efekcie podziau. / Replikacja 1 p. za prawidowe
DNA umoliwia zachowanie typowej dla gatunku liczby chromosomw wyjanienie znaczenia
w komrkach powstajcych po podziale. replikacji

26. 1 F, 2 P, 3 F, 4 P 1 p. za prawidow
odpowied
27. 1. Gamety musz mie zredukowan do poowy liczb chromosomw 1 p. za podanie jednego
(musz mie haploidaln / 1n liczb chromosomw), aby po zapodnieniu waciwego argumentu
zygota miaa liczb chromosomw typow dla danego gatunku /
diploidaln / 2n.
2. W profazie pierwszego podziau mejotycznego zachodzi proces
crossing-over, ktry zwiksza rnorodno genetyczn gatunku i sprzyja
zrnicowaniu organizmw w obrbie gatunku (sprzyja zmiennoci
przystosowawczej / adaptacyjnej).
28. a) 1 p. za prawidowo
wykonane rysunki,
1 p. za prawidowe
okrelenie liczby
chromosomw,
1 p. za wskazanie
podziau redukcyjnego i
anafaza I mejozy anafaza II mejozy uzasadnienie
b) Kolejno: 2n, 2n, 1n.
c) Podziaem redukcyjnym jest pierwszy podzia mejotyczny, poniewa w
jego trakcie zostaje zredukowana zawarto DNA z 4c do 2c oraz liczba
chromosomw z 2n do 1n.

29. C 1 p. za prawidow
odpowied
30. A 1 p. za prawidow
odpowied
31. A, E 1 p. za prawidow
odpowied
32. a) Crossing-over. 1 p. za podanie
b) Profaza pierwszego podziau mejotycznego. prawidowej nazwy
c) Proces crossing-over zwiksza rnorodno genetyczn gatunku / procesu,
sprzyja zrnicowaniu organizmw w obrbie gatunku / jest jednym z 1 p. za prawidowe
mechanizmw ewolucji / sprzyja zmiennoci przystosowawczej / okrelenie fazy,
adaptacyjnej. 1 p. za podanie znaczenia
procesu
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

Numer Oczekiwana odpowied Punktacja


zadania
1. Takson monofiletyczny przedstawia schemat C, poniewa obejmuje on wsplnego przodka 1 p. za
(gatunek B) i wszystkie gatunki pochodzce od niego (gatunki: C, F, D, zaznaczenie
E, G, H). waciwego
schematu i
prawidowe
uzasadnienie
wyboru
2. 3 p. za
Krlestwa Roliny Zwierzta Grzyby prawidow
konstrukcj
tabeli i jej
Porwnywane uzupenienie,
cechy 2 p. za
Sposb samoywno cudzoywno cudzoywno prawidow
odywiania si konstrukcj
Zdolno brak wystpuje brak tabeli i
aktywnego ruchu prawidowe
ciana wystpuje brak wystpuje uzupenienie co
komrkowa (z celulozy) (z chityny) najmniej
Tkanki wystpuj wystpuj brak czterech wierszy,
Organy u wikszoci u wikszoci brak 1 p. za
wystpuj wystpuj prawidow
Barwniki wystpuj brak brak konstrukcj
aktywne w (chlorofil) tabeli
fotosyntezie

3. 1. Wirusy nie nale do wiata organizmw ywych, poniewa nie maj budowy 1 p. za podanie
komrkowej. dwch
2. Wirusy nie s organizmami, poniewa nie wykazuj czynnoci yciowych. prawidowych
argumentw
4. D 1 p. za
prawidow
odpowied
5. 1 p. za kady
Ksztat kapsydu Przykad wirusa Materia Nastpstwo prawidowo
genetyczny infekcji uzupeniony
wirusa wirusowej wiersz tabeli
Forma wirus RNA plamy na liciach
paeczkowata mozaikowatoci tytoniu
tytoniu
Forma bryowa adenowirusy DNA choroby grnych
drg
oddechowych
lub ukadu
pokarmowego
Forma kulista HIV RNA AIDS
Forma bryowo- fagi DNA zniszczenie
spiralna komrek bakterii

6. 75 min / 1 godz. i 15 min 1 p. za


prawidow
odpowied
7. W celu namnoenia si wirusy musz wyprodukowa w komrce gospodarza swoje 1 p. za
elementy skadowe kwas nukleinowy i kapsyd. Czyni to przy uyciu aparatu wyjanienie, e
translacyjnego gospodarza. Materiaem genetycznym retrowirusw jest RNA. Ten typ materiaem
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

kwasu nukleinowego nie moe by bezporednio wbudowany w materia genetyczny genetycznym


komrki gospodarza. Dziki odwrotnej transkryptazie na podstawie RNA wirusa powstaje retrowirusw jest
komplementarny do niego DNA wirusa, ktry nastpnie integruje z DNA komrki RNA,
gospodarza i wraz z nim ulega replikacji. 1 p. za podanie
funkcji
odwrotnej
transkryptazy
8. C, E, B, D, A 1 p. za
prawidow
odpowied
9. C, D, E 1 p. za
prawidow
odpowied
10. Oporna na antybiotyk X bdzie bakteria przedstawiona na rysunku A, poniewa jest to 1 p. za
bakteria Gram-ujemna, o czym wiadczy budowa jej ciany komrkowej, m.in. obecno wskazanie
bony zewntrznej. waciwej
bakterii,
1 p. za
uzasadnienie
wyboru
11. A 1, 3, 4, 5; B 6; C 2 1 p. za
prawidowe
przyporzdkowa
nie funkcji
kadej ze
struktur
12. Na przykad: 1 p. za kady
1. Bakterie rozkadaj szcztki organiczne (w tym zwizki azotowe) do prostych zwizkw prawidowo
nieorganicznych, np. NH3. podany argument
2. Bakterie nitryfikacyjne utleniaj amoniak do azotanw(III) (NO2) i do azotanw(V)
(NO3).
3. Niektre wodne sinice (np. Gleocapsa, Gleotricha, Nostoc) wi azot atmosferyczny.
4. Niektre bakterie glebowe (np. Azotobacter, Clostridium) wi azot atmosferyczny.
5. Bakterie brodawkowe (z rodzaju Rhizobium) dostarczaj rolinom motylkowym zwizki
azotowe (NH3 lub aminokwas glutamin) wytwarzane przez siebie z azotu atmosferycznego.
6. Bakterie denitryfikacyjne uwalniaj wolny azot do atmosfery.

13. A 1 p. za
prawidow
odpowied
14. 1 p. za kady
Nazwa Nazwa bakterii Drogi rdo Profilaktyka prawidowo
choroby zakaenia zakaenia wypeniony
Grulica prtek grulicy / droga mleko lub kontrolne wiersz tabeli
prtek Kocha / kropelkowa, surowe miso przewietlenia puc,
Mycobacterium czasem droga chorego szczepienia, izolacja
tuberculosis pokarmowa zwierzcia, chorych, kontrola
prtkujcy weterynaryjna
chorzy zwierzt
Dur Salmonella droga chory, zakaona przestrzeganie zasad
brzuszny typhi pokarmowa woda lub higieny, izolowanie
pokarm, owady chorych, waciwe
(muchy) przechowywanie
ywnoci
Tec laseczka tca / rany gleba szczepienia,
Clostridium naruszona surowica w
tetani cigo skry przypadku
zabrudzenia rany
ziemi
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

15. 1 p. za
Protist Odywianie Osmoregul Ruch Rozmna prawidowe
y acja, anie uzupenienie
autotrofic heterotrofi obecno rzs wi nibyn bezpciow kadego wiersza
zne czne wodniczki ki ci ki e
ttnicej
pantofe + + + +
lek
ameba + + + +
euglena + + + + +

16. a) 1 p. za kad
prawidow
odpowied

wodniczka ttnica

b) 2
c) Cytostom (nibygba) i cytopyge (nibyodbyt) to struktury charakterystyczne tylko dla
orzskw, poniewa ze wzgldu na skomplikowan budow ich pellikuli pobieranie
pokarmu oraz usuwanie niestrawionych resztek moe odbywa si tylko w cile
okrelonych, pozbawionych rzsek miejscach.

17. a) Malaria wystpuje gwnie w strefie okoorwnikowej i zwrotnikowej, poniewa rozwj 1 p. za kad
zarodca w ciele komara przebiega w temperaturze ok. 20C. prawidow
b) Atak malarii jest nastpstwem rozpadu czerwonych krwinek zaatakowanych przez odpowied
pasoyta.
c) ywicielem ostatecznym zarodca malarii jest komar, poniewa w jego ciele nastpuje
rozmnaanie pciowe tego pasoyta.
18. 1 F, 2 P, 3 P, 4 P 2 p. za wszystkie
prawidowe
odpowiedzi,
1 p. za trzy
prawidowe
odpowiedzi
19. Sprzniowce A, B, D, E, F, H 1 p. za
Workowce A, B, C, F, H, J prawidowe
Podstawczaki B, C, G, I scharakteryzowa
nie jednej grupy
grzybw
20. Na przykad: 1 p. za kad
1. Zwikszenie powierzchni chonnej korzeni. prawidowo
2. Lepszy dostp do wody i soli mineralnych. podan korzy
3. Uzyskiwanie przyswajalnych zwizkw azotu.
4. Ochrona przed patogenami, poniewa grzyby mog wydziela do gleby antybiotyki.
21. Porosty to organizmy pionierskie, poniewa potrafi przetrwa w skrajnie niekorzystnych 1 p. za kad
warunkach rodowiska, np. na stromych zboczach, nieutrwalonych wydmach. Rosnc na prawidowo
wyjtkowo ubogich podoach, takich jak piaski czy skay, s jednymi z pierwszych podan cech
organizmw biorcych udzia w tworzeniu gleby.
Bioindykatory to organizmy, ktre wykazuj zrnicowan wraliwo i charakterystyczn
reakcj na dziaanie czynnikw rodowiska. Okrelone gatunki porostw wystpuj na
danym obszarze w zalenoci od stopnia zanieczyszczenia powietrza tlenkami siarki.
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW

22. A, B, E 1 p. za
prawidow
odpowied
23. Argumenty odnoszce si do mutualizmu: 1 p. za kady
1. glon i grzyb odnosz wzajemne korzyci grzyb otrzymuje skadniki odywcze od argument
glonu, a glon jest chroniony przez grzyba przed czynnikami rodowiskowymi, dziki jego uzasadniajcy
strzpkom otrzymuje te wod i sole mineralne; wybr
2. porosty mog wystpowa w rodowisku pozbawionym konkurencji innych glonw i
grzybw, s wyjtkowo odporne na niekorzystne warunki rodowiskowe.
Argumenty odnoszce si do helotyzmu:
1. glony s uwizione przez grzyby i pozbawione moliwoci rozmnaania pciowego;
2. grzyby ograniczaj wzrost (aktywno fotosyntetyczn) glonw, mog te trawi ich
komrki.
V. RNORODNO ROLIN

Numer Oczekiwana odpowied Punktowanie


zadania
1. C, E 1 p. za kad
prawidow
odpowied
2. a) Koniugacja. 1 p. za kad
b) Koniugacja zachodzi jesieni, poniewa przetrwalnik jest przystosowany prawidow
do przeycia w niekorzystnych warunkach, ktre panuj zim (np. niska odpowied
temperatura, ograniczony dostp wiata przez ld znajdujcy si na
powierzchni zbiornika wodnego, a tym samym ze warunki dla procesu
fotosyntezy).
c) Dominujce jest pokolenie haploidalne (1n).
3. a) Heteromorficzna przemiana pokole zachodzi wtedy, gdy sporofit 1 p. za kad
(pokolenie bezpciowe) i gametofit (pokolenie pciowe) rni si od prawidow
siebie np. pod wzgldem morfologicznym, anatomicznym lub dugoci odpowied
ycia. Pokoleniem dominujcym moe by albo gametofit, albo sporofit.
b) B
c) C
d) B
4. A 2, B 5, C 4, D 3, E 1 3 p. za wszystkie
prawidowe
poczenia,
2 p. za cztery
prawidowe
poczenia,
1 p. za trzy
prawidowe
poczenia
5. Wilgotno: np. wyksztacenie systemu korzeniowego, wyksztacenie tkanek 1 p. za kade dwa
przewodzcych, pokrycie czci nadziemnych kutykul ograniczajc prawidowe
parowanie wody. przykady
Temperatura: wyksztacenie tkanek okrywajcych.
Gsto: np. dobrze rozwinity system korzeniowy utrzymujcy rolin w
podou, wyksztacenie tkanek wzmacniajcych.
Zawarto dwutlenku wgla: np. wytworzenie aparatw szparkowych,
wytwarzanie duej liczby lici, liczne przestwory midzykomrkowe
tworzce kanay powietrzne wewntrz roliny.
6. a) Na przykad: 1. cylindryczny, wyduony ksztat komrek droga 1 p. za kad
transportu, 2. wzmocnienia cian komrkowych zachowanie dronoci prawidow
drogi, 3. brak cian poprzecznych w naczyniach cigo drogi odpowied
transportu.
b) A 2
7. 1 p. za kady
Nazwa Rodzaj merystemu Funkcja prawidowo
merystemu Lokalizacja tkanki tkanki wypeniony wiersz
w rolinie tabeli
Merystem pierwotny wierzchoki odyg i wzrost
wierzchokowy korzeni elongacyjny
Merystem pierwotny podstawy wzrost
interkalarny midzywli, nad elongacyjny
nasadami lici
Kambium wtrny towarzyszy tkankom przyrost na
przewodzcym grubo
Fellogen (miazga wtrny pod korkiem przyrost na
korkotwrcza) grubo
Kallus wtrny w miejscach zasklepianie
uszkodzenia ran
8. Epiderma: 1. Zewntrzne ciany komrkowe wysycane kutyn i pokryte 1 p. za dwie
kutykul chroni przed utrat wody. prawidowo podane
V. RNORODNO ROLIN

2. Obecno aparatw szparkowych umoliwia wymian gazow. cechy kadej tkanki


Ryzoderma: 1. Brak kutykuli na cianach komrkowych uatwia pobieranie
wody i soli mineralnych.
2. Obecno wonikw zwiksza powierzchni chonn korzenia.
9. a) Rysunek A. 1 p. za kad
b) Zmiany turgoru komrek wpywaj na otwieranie i zamykanie aparatw prawidow
szparkowych. Wysokie uwodnienie (turgor) powoduje napicie odpowied
zewntrznych, cienkich cian komrkowych i odsunicie od siebie
zgrubiaych, przyrodkowych czci komrek aparatu szparkowego.
10. 1. Strefa rnicowania (wonikowa) komrki przeksztacaj si (rnicuj 1 p. za prawidowy
si w niej w rne typy tkanek), komrki ryzodermy wyksztacaj opis kadego
woniki. elementu
2. Strefa wyduania (elongacji) nastpuje w niej intensywny przyrost
komrek na dugo.
3. Stoek wzrostu korzenia komrki przechodz tu liczne podziay
mitotyczne, ktre powoduj zwikszanie si ich liczby.
4. Czapeczka utworzona z komrek mikiszowych, ochrania stoek
wzrostu.
11. Schemat przedstawia przekrj poprzeczny korzenia, budow pierwotn 3 p. za prawidowe
tego organu. Widoczne tkanki to: uzupenienie caego
1. ryzoderma (skrka korzenia), tekstu,
2. kora pierwotna, 2 p. za prawidowe
3. rdskrnia (endoderma), uzupenienie zdania i
4. yko pierwotne, nazw czterech
5. drewno pierwotne, tkanek,
6. okolnica (perycykl). 1 p. za prawidowe
uzupenienie zdania
lub nazw trzech
tkanek
12. a) Dziki temu zwizkowi roliny pozyskuj azot nawet wwczas, gdy gleby 1 p. za kad
s ubogie w ten pierwiastek. prawidow
b) Na przykad: Roliny bobowate mona uprawia na glebach ubogich w odpowied
azot. Roliny bobowate mona uprawia bez stosowania nawozw
sztucznych.
Roliny bobowate mona wykorzystywa jako poplon zaorane, w
nastpnym sezonie wegetacyjnym staj si naturalnym rdem azotu dla
innych rolin.
13. A. Korzenie oddechowe. 1 p. za kad
B. Korzenie podporowe. prawidow
C. Korzenie powietrzne. odpowied
D. Korzenie spichrzowe.

14. Komrki tworzce jasn cz piercienia (drewno wiosenne) maj: 1 p. za prawidow


1. ciesze ciany komrkowe odpowied
2. wiksz rednic
15. Na przykad: 2 p. za prawidowe
1. Olbrzymie przestwory midzykomrkowe w korze pierwotnej wypenione podanie trzech cech,
powietrzem. 1 p. za prawidowe
2. Brak tkanki wzmacniajcej. podanie dwch cech
3. Sabo wyksztacone tkanki przewodzce.
4. Niewielka liczba komrek drewna lub brak tej tkanki.
16. W korzeniu wizki przewodzce s uoone naprzemianlegle, natomiast w 1 p. za prawidow
odydze naprzeciwlegle. odpowied
17. 1. Mikisz palisadowy (asymilacyjny) komrki zawieraj liczne 1 p. za prawidowy
chloroplasty umoliwiajce przeprowadzanie fotosyntezy; zwarty ukad opis jednego
komrek sprzyja pochanianiu fal wietlnych. elementu
2. Mikisz gbczasty luny ukad komrek uatwia wymian gazow
d wewntrz licia oraz transpiracj; obecno chloroplastw wspomaga
proces fotosyntezy.
3. Aparat szparkowy umoliwia transpiracj i wymian gazow ze
V. RNORODNO ROLIN

rodowiskiem.
4. Wizka przewodzca rozprowadza wod konieczn do transpiracji oraz
produkty fotosyntezy.
18. a) Roliny owadoerne wykorzystuj azot zawarty w ciaach zapanych 1 p. za kad
zwierzt, dziki czemu mog rosn na glebach ubogich w zwizki prawidow
azotowe. odpowied
b) Licie muchowki przeksztaciy si w licie puapkowe.
c) Na przykad: rosiczka, kapturnica, dzbanecznik, pywacz.
19. Budowa morfologiczna chwytniki utrzymujce rolin w glebie, listki i 1 p. za prawidowo
odyki, ktrych komrki zawieraj chloroplasty biorce udzia w podane dwie cechy
fotosyntezie.
Budowa anatomiczna skrka pokryta kutykul, ktra chroni przed
nadmiernym parowaniem wody, hydroidy i leptoidy komrki przewodzce
wod i produkty fotosyntezy, licie wyposaone w asymilatory, ktrych
uoenie sprzyja lepszemu pochanianiu wody.
20. Opis dotyczy wtrobowcw. 1 p. za prawidow
odpowied
21. 1 p. za prawidowe
Cechy pokolenia Gametofit Sporofit uzupenienie jednej
Pokolenie dominujce X kolumny tabeli
Pokolenie diploidalne X
Pokolenie haploidalne X
Rozmnaa si pciowo X
Rozmnaa si bezpciowo X
Skada si z prostej lub rozgazionej X
ulistnionej odyki, przytwierdzonej do
podoa za pomoc chwytnikw
Jest zbudowane z czci nasadowej (tzw. X
stopy) oraz bezzieleniowej odyki (tzw. sety),
na ktrej szczycie znajduje si zarodnia
22. X puszka (zarodnia), 2n 1 p. za prawidowe
Y wieczko zarodni, 2n podanie nazw
Z czepek, 1n elementw,
1 p. za prawidowe
okrelenie
ploidalnoci
elementw
23. Tytu dowiadczenia: Badanie higroskopijnoci mchw. 1 p. za kade dwa
Problem badawczy: Czy torfowiec ma zdolnoci higroskopijne? prawidowo opisane
Hipoteza: Torfowiec pochania wod w postaci pary wodnej. elementy
Przebieg dowiadczenia:
1. Przygotowanie zestawu dowiadczalnego, takiego jak pokazany na
rysunku.
2. Waenie rolin umieszczonych w kadej z kolb i zapisanie ich masy.
3. Waenie rolin z kadej kolby po upywie okrelonego czasu, np. 1 h, i
zapisanie wynikw.
Prba badawcza: Kolba B zawierajca mokr bibu.
Prba kontrolna: Kolba A zawierajca such bibu.
Wynik dowiadczenia: Masa rolin z kolby B jest wiksza ni na pocztku
dowiadczenia. Masa rolin z kolby A nie zmienia si.
Wniosek: Masa rolin z prby badawczej wzrosa, poniewa wchony one
wod parujc z bibuy. Torfowiec ma waciwoci higroskopijne hipoteza
zostaa potwierdzona.
24. Przystosowania mszakw do gromadzenia duych iloci wody: 1 p. za prawidow
rynienkowate listki gsto uoone na odyce tworz zagbienia, w odpowied
ktrych zbiera si woda,
dua liczba listkw zwiksza powierzchni wchaniania wody,
np. u ponnika pionowo uoone asymilatory zwikszajce powierzchni
chonn,
V. RNORODNO ROLIN

np. u torfowcw specjalne komrki wodonone, dziki ktrym mog one


wchania i gromadzi wod.
25. 1. U gatunkw jednakozarodnikowych zarodniki s jednakowe, natomiast u 1 p. za kad
rnozarodnikowych wystpuj dwa rodzaje zarodnikw zrnicowane pod prawidowo podan
wzgldem wielkoci (mikro- i makrospory). rnic
2. Gametofity (przedrola) jednakozarodnikowych s obupciowe
(jednopienne), a u gatunkw rnozarodnikowych gametofity (przedrola) s
rnopciowe (dwupienne).
26. A, C, E, F, H, I 2 p. za prawidowe
wskazanie
wszystkich gatunkw
chronionych,
1 p. za prawidowe
wskazanie czterech
gatunkw
chronionych
27. A. Widakowe widlasto rozgazione odygi, gsto pokryte limi, na 1 p. za kade
szczytach pdw asymilacyjnych kosy zarodnionone. prawidowe
B. Skrzypowe czonowana odyga podzielona na wzy i wyduone rozpoznanie roliny i
midzywla, odgazienia boczne odygi uoone w okkach, licie podanie dwch
drobne, uskowate, zebrane w pochewk. charakterystycznych
C. Paprociowe due licie, pierzasto zoona blaszka liciowa, mode licie cech
zwinite na ksztat pastorau.
28. a) 1. przedrole, 2. plemnia, 3. plemnik, 4. rodnia, 5. mody sporofit, 6. 1 p. za kad
sporofit, 7. zarodnia, 8. kiekujcy zarodnik. prawidow
b) Naley zaznaczy miejsce przed rysunkiem 7, poniewa wysypujce si z odpowied
zarodni zarodniki powstay w wyniku mejozy.
c) Mejoza porednia.
29. a) Rozwj pdw zarodniononych wczesn wiosn uatwia 1 p. za kad
rozprzestrzenianie si skrzypw; niewielkie pdy skrzypw nie s prawidow
ograniczane przez inne roliny. odpowied
b) Spryce umoliwiaj przenoszenie zarodnikw w grupach, co zwiksza
szans na zapodnienie, poniewa z zarodnikw rozwijaj si gametofity
mskie i eskie.
30. Opisany sposb rozmieszczenia kwiatw sosny stanowi zabezpieczenie 1 p. za prawidow
przed samozapyleniem. Dziki temu jest wiksza szansa, e kwiaty eskie odpowied
bd zapylone przez pyek z innej roliny, a to z kolei zwiksza szans na
zrnicowanie genetyczne kolejnych pokole.
31. a) A wierk; szyszki podune, zwisajce. 1 p. za prawidowe
B sosna; szpilki dugie, wyrastajce z krtkopdw parami. rozpoznanie i
C modrzew; szpilki wyrastajce z krtkopdw w pczkach, szyszki podanie dwch cech,
drobne wzniesione. 1 p. za prawidowe
D joda; szyszki podune, wzniesione. okrelenie grupy
b) Nagozalkowe (nagonasienne) drobnolistne / szpilkowe. rolin
32. A, B, E, G, H 1 p. za prawidow
odpowied
33. a) Roliny dwulicienne. 3 p. za prawidowe
b) Licie ogonkowe, nerwacja lici pierzasta, ksztat blaszki liciowej okrelenie
niewyduony, korze rozgaziajcy si, palowy. przynalenoci
roliny i podanie
trzech cech,
2 p. za prawidowe
okrelenie
przynalenoci
roliny i podanie
dwch cech,
1 p. za prawidowe
okrelenie
przynalenoci
roliny i podanie
V. RNORODNO ROLIN

jednej cechy
34. a) 1. supek (znami supka), 1 p. za kad
2. prcik (gwka prcika, pylnik) prawidow
3. patek korony odpowied
4. dziaka kielicha
5. dno kwiatowe,
6. osonki zalka
7. zalek
b) Naley podkreli: 1. supek (znami supka), 2. prcik (gwka prcika,
pylnik), 6. osonki zalka, 7. zalek.
c) Jest to kwiat roliny dwuliciennej.
d) Cech identyfikacyjn jest okwiat zrnicowany na kielich i koron (na
dziaki kielicha i patki korony).

35. a) 1 p. za kad
Porwnywane Zalek rolin Zalek rolin prawidow
cechy nagozalkowych okrytozalkowych odpowied
Liczba oson jedna dwie
Okienko wystpuje wystpuje
Orodek wystpuje wystpuje
Woreczek z dwiema brak rodni, jest aparat
zalkowy / rodniami jajowy (komrka jajowa i
gametofit eski dwie synergidy) oraz trzy
antypody i wtrne jdro
woreczka zalkowego

b) Komrka jajowa zarodek sporofitu.


Bielmo pierwotne lub bielmo wtrne tkanka odywcza dla zarodka:
prabielmo u nagozalkowych i bielmo u okrytozalkowych.
Osonki zalka upina nasienna.

36 A. Zoochoria / rozsiewanie z udziaem zwierzt. 1 p. za prawidow


B. Anemochoria / rozsiewanie z udziaem wiatru. odpowied
C. Anemochoria / rozsiewanie z udziaem wiatru.
D. Zoochoria / rozsiewanie z udziaem zwierzt.

37 1 N, 2 O, 3 O, 4 N, 5 O, 6 N 1 p. za prawidow
odpowied
38 1 p. za prawidow
Sposoby rozprzestrzeniania si nasion konstrukcj grafu,
si 1 p. za prawidowe
informacje na temat
jednego sposobu
z udziaem wody z udziaem zwierzt z udziaem wiatru rozsiewania nasion
(hydrochoria) (zoochoria) (anemochoria)

tkanka powietrzna haczyki i wyrostki mae, lekkie nasiona


w owocni, przyczepiajce si ze skrzydekami lub
odporno na do sierci zwierzt, innymi wytworami
dziaanie wody osonicie nasion uatwiajcymi
oraz na nasikanie misist, jadaln dla unoszenie przez
ni zwierzt owocni wiatr

39 Ziarna pyku s otoczone dwuwarstwow cian komrkow. Warstwa 1 p. za prawidow


zewntrzna jest zbudowana ze sporopoleniny substancji bardzo odpornej odpowied
na dziaanie rnych czynnikw.
40 Zalki, na przykad: 1. dwie osonki, 2. ciany zalni jako ochrona przed 1 p. za wskazanie
zmiennymi i niekorzystnymi warunkami rodowiska, 3. dodatkowa osona w dwch cech
V. RNORODNO ROLIN

postaci wegetatywnych elementw kwiatu, ktre s jednoczenie powabni zalkw,


dla owadw, co uniezalenia proces zapylenia i zapodnienia od wody. 1 p. za wskazanie
dwch cech nasion
Nasiona, na przykad: 1. upina nasienna stanowica ochron przed
niekorzystnymi warunkami rodowiska, 2. owocnia stanowi dodatkow
oson, a jej rne formy su rozprzestrzenianiu nasion.
41 Jedno z jder plemnikowych czy si z jdrem komrki jajowej i powstaje 1 p. za prawidowe
zygota o liczbie chromosomw 2n. Drugie jdro plemnikowe czy si z uzupenienie jednego
wtrnym jdrem woreczka zalkowego, tworzc bielmo z triploidaln zdania
(3n) liczb chromosomw.
42 1 B, 2 A 1 p. za kad
prawidow
odpowied
VI. FUNKCJONOWANIE ROLIN

Numer Oczekiwana odpowied Punktacja


zadania
1. a) Wskazanie strefa 1. Strefa ta jest szczeglnie przystosowana do 1 p. za kad
pobierania wody, poniewa znajduj si w niej woniki zwikszajce prawidow
powierzchni chonn korzenia. odpowied
b) Strefa wonikowa (strefa rnicowania).
2. Widnicie rolin w dzie wynika z obnienia si turgoru komrek. 1 p. za prawidow
Przyczyn tego stanu jest przewaga transpiracji nad pobieraniem wody odpowied
(ujemny bilans wodny). Noc transpiracja maleje, rolina uzupenia niedobr
wody i turgor wzrasta, dlatego rano rolina wyglda prawidowo.
3. a) Im wiksze jest stenie roztworu, tym potencja wody jest mniejszy. 1 p. za kad
b) gleba > rolina > atmosfera prawidow
odpowied
4. Brak jdra komrkowego i mitochondriw ogranicza potrzeby metaboliczne 1 p. za kady
komrek, dziki temu erytrocyty nie zuywaj tlenu, ktry transportuj, a argument
rurki sitowe nie zuywaj transportowanych asymilatw. W rurkach
sitowych jdro i wakuola stanowiyby pewn przeszkod dla ruchu
cytoplazmy ich brak powoduje, e cytoplazma jest lepiej uwodniona i
bardziej ruchliwa.
5. a) Woda i sole mineralne. 1 p. za kad
b) Floem (yko). prawidow
odpowied
6. Wniosek: Transport substancji we floemie odbywa si w obu kierunkach: od 1 p. za prawidowo
gry roliny w d i od dou roliny do gry. sformuowany
Uzasadnienie: Owoce powyej i poniej obrczek urosy jednakowo. Owoc wniosek,
pooony nad obrczkami by odywiany przez pooone wyej licie, owoc 1 p. za waciwe
rosncy pod obrczkami otrzymywa asymilaty z lici pooonych niej. uzasadnienie
Owoc pomidzy obrczkami nie urs, poniewa nie mia dostpu do
skadnikw odywczych.
7. Na przykad: Najwicej wody zawieraj licie organy, w ktrych odbywaj 1 p. za prawidow
si intensywne procesy metaboliczne. odpowied
Najwicej wody zawieraj organy aktywne metabolicznie, a najmniej te, w
ktrych aktywno jest bardzo niewielka.
8. a) Kana apolastyczny. 1 p. za kad
b) Naley podkreli: plazmodesmy, cytoplazma. prawidow
c) Li. odpowied
9. A 2, B 3, C 1 1 p. za prawidow
odpowied
10. Skrelenia: 1. przepuszcza, 2. zmniejsza, 3. obnienie, 4. wpywa, 5. 1 p. za kade dwa
wiksza, 6. przetchlinkowej prawidowe
skrelenia
11. a) Wpyw skadu poywki na wzrost rzodkiewki. 1 p. za kad
b) Prba kontrolna: roliny hodowane na poywce penej, tzn. zawierajcej prawidow
wszystkie pierwiastki niezbdne do ich wzrostu i rozwoju. odpowied
Prba badawcza: roliny hodowane na poywkach pozbawionych jednego z
pierwiastkw (potasu, fosforu lub azotu), zawarto pozostaych
skadnikw poywki taka sama jak w prbie kontrolnej.
c) Prba kontrolna stanowi odniesienie dla otrzymanych wynikw
dowiadczenia i pozwala prawidowo je zinterpretowa.
12. Od gry: wzrost, spadek, spadek. 1 p. za prawidow
odpowied
13. 1. PO, 2. PI, 3. PO, 4. PO, 5. PO, 6. PI 1 p. za trzy
prawidowe
przyporzdkowania
14. Opisane zjawisko to parcie korzeniowe. Jest ono jednym z czynnikw 1 p. za podanie
powodujcych przepyw wody w rolinie. prawidowej nazwy
zjawiska,
1 p. za prawidowe
podanie jego
VI. FUNKCJONOWANIE ROLIN

znaczenia
15. 1. F, 2. P, 3. P, 4. F, 5. F 3 p. za prawidow
ocen wszystkich
zda,
2 p. za pi
prawidowo
ocenionych zda,
1 p. za cztery
prawidowo
ocenione zdania
16. a) Rozmnaanie wegetatywne. 1 p. za podanie
b) nazwy procesu,
Nazwa organu po Charakterystyka 1 p. za prawidowo
modyfikacji podane i
Rys. C Skrcone i zgrubiae pdy lub korzenie. Jeli s przyporzdkowane
bulwa przeksztaconym pdem, maj pk wierzchokowy do opisu nazwy
i pki boczne znajdujce si w tzw. oczkach, czyli organw,
pozostaociach po uwstecznionych uskowatych 1 p. za prawidowo
liciach. Kada cz zawierajca oczko moe da przyporzdkowane
pocztek nowej rolinie. Jeli s przeksztaconym rysunki do opisw
korzeniem, nie maj zawizkw lici.
Rys. D Przeksztacone pdy podziemne o silnie skrconej
cebula odydze zwanej pitk, na ktrej osadzone s licie
spichrzowe i okrywajce. W ktach lici
spichrzowych znajduj si pki boczne, z ktrych
mog powstawa nowe organy tego typu.
Rys. B Przeksztacone podziemne pdy zoone gwnie z
kcza odygi i uwstecznionych uskowatych lici, w
ktrych ktach znajduj si pki boczne. Z pka
wierzchokowego i pkw bocznych wyrastaj
nowe pdy nadziemne.
Rys. A Przeksztacone pdy o silnie wyduonych
rozogi midzywlach i zredukowanych uskowatych
liciach, rosnce przy ziemi lub pod ziemi. Z
wzw wyrastaj korzenie przybyszowe, a z
ktw uskowatych lici rozwijaj si pdy nowej
roliny.
17. Zboa ozime, aby zakwitn, potrzebuj wernalizacji (okresu 1 p. za prawidow
przechodzenia), dlatego wysiane wiosn nie zakwitn i nie wytworz odpowied
nasion.
18. Zalety: np. szybkie rozmnaanie si, uzyskanie osobnikw o identycznych 1 p. za podanie
cechach, zachowanie u potomstwa cech korzystnych z punktu widzenia dwch zalet,
czowieka. 1 p. za podanie
Wady: np. brak zmiennoci genetycznej potomstwa, uboenie rnorodnoci dwch wad
genetycznej w przyrodzie, utrudnienia adaptacyjne w zmieniajcym si
rodowisku.
19. Chryzantemy zakwitaj jesieni, s zatem rolinami krtkiego dnia (RKD). 1 p. za prawidow
Do zakwitnicia wymagaj odpowiednio dugiej, nieprzerwanej ciemnoci. odpowied
20. Roliny krtkiego dnia wymagaj do zakwitnicia odpowiednio dugiego 1 p. za prawidow
okresu nieprzerwanej ciemnoci, nawet krtki bysk wiata wstrzymuje odpowied
kwitnienie.
21. 1. Roliny monokarpiczne: marchew, sonecznik, yto. 1 p. za kad
2. Roliny polikarpiczne: krokus, konwalia, db, ra. prawidow
odpowied
22. E, F, D, G, B, A, C 1 p. za prawidow
odpowied
23. a) Schemat przedstawia kiekowanie nadziemne (epigeiczne). 1 p. za kad
b) prawidow
odpowied
VI. FUNKCJONOWANIE ROLIN

hipokotyl

c) Licienie peni funkcj zapasow, w nich gromadz si substancje


odywcze dla rozwijajcego si zarodka, u rolin kiekujcych
nadziemnie peni funkcj asymilacyjn do czasu rozwinicia si lici
waciwych.

24. 1. P, 2. P, 3. F, 4. P, 5. F 2 p. za prawidow
ocen wszystkich
zda,
1 p. za cztery
prawidowo
ocenione zdania
25. Fitochromy barwniki wystpujce w liciach; odpowiadaj za 1 p. za podanie
fotoperiodyzm / za zakwitanie. prawidowej
Fitohormony hormony rolinne (np. auksyny, gibereliny, cytokininy), definicji jednego
substancje wytwarzane przez roliny w maych ilociach; reguluj procesy terminu i
fizjologiczne rolin, np. wzrost i rozwj, dominacj wierzchokow, odpowiednich
kiekowanie. przykadw
26. 1 p. za kade dwa
Funkcja Rodzaj fitohormonu prawidowo
auksyny gibereliny cytokininy etylen uzupenione
Odpowiadaj za dominacj wiersze
+
wierzchokow.
Opniaj procesy starzenia
+
si czci rolin.
Pomagaj w ukorzenianiu
sadzonek liciowych i +
pdowych.
Przyspieszaj kiekowanie
+
nasion.
Przyspiesza opadanie lici i
+
owocw.
Stymuluj kwitnienie rolin
+
dugiego dnia.
27. a) Geotropizm. 1 p. za kad
b) Geotropizm to reakcja organw roliny na dziaanie siy grawitacji. prawidow
Korzenie rosn zgodnie z kierunkiem dziaania tej siy (geotropizm odpowied
dodatni), natomiast pdy w kierunku odwrotnym (geotropizm ujemny).
c) Korze i pd rni si wraliwoci na dziaanie auksyny. W obu
organach jej stenie jest takie samo, wiksze po ich spodniej stronie.
Wysokie stenie auksyny stymuluje wzrost spodniej strony pdu i
hamuje wzrost spodniej strony korzenia, co powoduje, e pd wygina si
do gry, a korze do dou.
28. Liter A oznaczono gibereliny. 1 p. za kad
Liter B oznaczono auksyny. prawidow
VI. FUNKCJONOWANIE ROLIN

odpowied
29. Na przykad:
Etylen powoduje dojrzewanie owocw i ich odpadanie, a to umoliwia
rozprzestrzenianie si rolin.
Etylen wpywa na opadanie lici, przez co umoliwia rolinie usunicie
z jej organizmu szkodliwych zwizkw.
W warunkach stresowych (np. w trakcie suszy) dziki dziaaniu etylenu
rolina pozbywa si czci owocw, aby pozostae mogy dojrze i
zachowa gatunek.
30. 1 p. za kade dwa
prawidowe
Fotoperiod TAK/NIE
uzupenienia
8 godz. wiata i 16 godz. ciemnoci Tak
16 godz. wiata i 8 godz. ciemnoci Nie
8 godz. wiata, 8 godz. ciemnoci, 2 godz. wiata, Nie
6 godz. ciemnoci
2 godz. wiata, 2 godz. ciemnoci, 4 godz. wiata, Tak
16 godz. ciemnoci
31. A. Sejsmonastia. 1 p. za kad
B. Chemonastia. prawidow
C. Chemotropizm. odpowied
32. Wyniki dowiadczenia wskazuj, e wierzchoek koleoptyla wytwarza 1 p. za prawidow
substancje, ktre przemieszczaj si do niej pooonych komrek i odpowied
powoduj ich wzrost (wyduanie).
33. C 1 p. za prawidow
odpowied
34. D 1 p. za prawidow
odpowied
35. Auksyny. 1 p. za prawidow
odpowied
36. Problem badawczy: Wpyw auksyn i cytokinin na wzrost i rozwj organw 1 p. za prawidowe
roliny. sformuowanie
Wniosek: Auksyny i cytokininy s niezbdne do wyksztacenia organw problemu
roliny wysokie stenie auksyny i niskie gibereliny powoduje badawczego,
powstawanie korzeni, natomiast odwrotna proporcja (niskie stenie auksyny 2 p. za
i wysokie cytokininy) indukuje wytwarzanie pdw. sformuowanie
rozwinitego
wniosku
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW

Numer Oczekiwana odpowied Punktacja


zadania
1. A. Obecno lub brak tkanek. 1 p. za dwa prawidowo
B. Liczba listkw zarodkowych. podane kryteria
C. Sposb formowania si ostatecznego otworu gbowego.
D. Obecno celomy wtrnej jamy ciaa.
2. Kolejno: osiady, dwch, wprawianie wody w ruch, wychwytywanie czstek 1 p. za osiem
pokarmu, komrki okrywajce (pinakocyty), mezoglea, szkielet (wewntrzny), prawidowych
podziale, fragmentacji, pczkowaniu, jodu. uzupenie,
1 p. za kade nastpne
prawidowe
uzupenienie
3. a) 1. Zwarty ukad komrek. 1 p. za podanie jednej
2. Wystpowanie bony podstawnej. cechy ,
b) 1. C, 2. B, 3. A, 4. A, 5. D, 6. A 1 p. za wszystkie
prawidowe zaznaczenia
4. ciany pcherzykw pucnych s zbudowane z nabonka jednowarstwowego 1 p. za podanie
paskiego. Cecha: spaszczone komrki i minimalna grubo warstwy uatwiaj prawidowej nazwy
wymian gazow. jednego nabonka,
Powierzchni ciaa krgowcw pokrywa nabonek wielowarstwowy paski. 1 p. za podanie jednej
Cecha: gruba warstwa komrek stanowi ochron przed czynnikami rodowiska cechy nabonka
zewntrznego, zuszczajce si komrki s stale zastpowane nowymi, co
zapewnia odpowiedni grubo warstwy ochronnej.
5. A. 3, B. 5, C. 1, D. 4 1 p. za dwa prawidowe
przyporzdkowania,
1 p. za kade nastpne
prawidowe
przyporzdkowanie
6. 1. Jest rezerwuarem soli mineralnych substancja midzykomrkowa zawiera 1 p. za prawidowe
fosforany wapnia i magnezu oraz wglan wapnia. podanie jednej funkcji i
2. Dziki lunemu ukadowi beleczek kostnych (blaszki kostne nie tworz wykazanie
osteonw) gromadzi szpik kostny odpowiedzialny za powstawanie elementw przystosowania do jej
morfotycznych krwi. penienia
7. 3 p. za prawidowo
rozmnaanie
zapodnienie narysowany schemat,
meduza eska pciowe 1 p. za prawidowe
2n oznaczenie sposobu
gamety 1n zygota rozmnaania si,
1 p. za prawidowe
meduza mska 2n
oznaczenie liczby
2n chromosomw
polipy potomne

pczkowanie
strobilizacja (rozmnaanie
(rozmnaanie bezpciowe)
bezpciowe)

efyry 2 n polip 2n planula 2n

8. 1 p. za prawidow
Forma Polip Meduza konstrukcj tabeli,
parzydekowca 1 p. za kady
prawidowo wypeniony
wiersz tabeli
Cechy
charakterystyczne
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW

Aktywno osiady ruchliwa / wolno yjca


yciowa
Ksztat ciaa wyduony / cylindryczny parasolowaty
Jama gastralna workowata / prosta promienicie rozgaziona
Narzdy zmysw komrki zmysowe w komrki zmysowe w
epidermie epidermie i ciaka brzene
(ropalia) / narzdy
rwnowagi (statocysty) i
oczka / komrki
wiatoczue
9. a) Kolejno: sporocysta, cerkaria. 1 p. za kad
b) Miracidium rzski jako aparat ruchu umoliwiajcy poruszanie si w wodzie, prawidow odpowied
plamka oczna jako narzd zmysu zapewniajcy orientacj w otoczeniu.
Cerkaria wyduone ciao zmniejszajce opr, uminiony ogonek
umoliwiajcy poruszanie si w wodzie.
c) C, E
10. 1 p. za kade
Cecha Warto adaptacyjna cechy prawidowe
wyksztacenie aparatu czepnego przeciwstawienie si ruchom uzupenienie
perystaltycznym jelit ywiciela
wyksztacenie hakw u onkosfery jednej z larw tasiemcw
przebijanie cianki jelita / inwazja do
krwiobiegu, a nastpnie do mini
cige wytwarzanie nowych czonw starsze czony dojrzewaj i s
w obrbie szyjki odsuwane na koniec ciaa, skd wraz
z jajami mog by uwalniane, by
rozpocz cykl yciowy kolejnych
osobnikw
obojnactwo szansa rozmnaania pciowego nawet
wwczas, gdy w ciele ywiciela
znajduje si tylko jeden tasiemiec
ogromna liczba produkowanych jaj wiksza szansa, e cz z nich trafi
do ywiciela poredniego i przeduy
gatunek

11. a) Owsik. 1 p. za kad


b) B prawidow odpowied
c) Dbao o higien osobist, czsta zmiana bielizny osobistej i pocieli, mycie
rk, szczeglnie po korzystaniu z toalety i przed jedzeniem.
12. 1 p. za kad
Rysunek Nazwa Sposb zapobiegania inwazjom prawidow nazw
organizmu organizmu i sposb
zapobiegania inwazjom
A glista ludzka mycie warzyw i owocw przed jedzeniem,
picie przegotowanej wody

B tasiemiec spoywanie misa woowego poddanego


nieuzbrojony kontroli weterynaryjnej, jadanie tylko misa
poddanego obrbce cieplnej (gotowaniu,
smaeniu, pieczeniu)
C wosie krty spoywanie wycznie misa poddanego
kontroli weterynaryjnej, unikanie
spoywania misa surowego

13. B, D, E 1 p. za prawidow
odpowied
14. Na przykad: 1 p. za prawidow
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW

Mieszanie czstek glebowych. odpowied


Spulchnianie i napowietrzanie gleby.
Rwnomierne nawilanie gleby poprzez drenie w niej korytarzy.
Uynianie gleby wasnymi odchodami.
Wciganie pod ziemi fragmentw rolin, co przyspiesza ich rozkad i
wzbogaca gleb w skadniki mineralne.
15. 1 p. za kade dwa
Grupy stawonogw Skorupiaki Pajczaki Owady prawidowo
Cechy uzupenione wiersze
charakterystyczne
Narzdy ruchu odna tuowiowe cztery pary skrzyda i
(rna liczba, odny trzy pary
czasem tuowiowych odny
odwokowe) tuowiowych
Czci ciaa gowotuw i gowotuw i gowa, tuw
odwok odwok i odwok
Czuki dwie pary brak jedna para
Ukad oddechowy skrzela pucotchawki (lub tchawki
tchawki)
Barwniki krwi hemoglobina lub hemoglobina lub brak
hemocyjanina hemocyjanina
Narzdy wydalnicze gruczoy czukowe gruczoy cewki
lub szczkowe biodrowe lub Malpighiego
cewki
Malpighiego
16. C 1 p. za prawidow
odpowied
17. C 1 p. za prawidow
odpowied
18. Funkcj larw jest gromadzenie materiaw zapasowych niezbdnych do 1 p. za wyjanienie
przebudowy wszelkich struktur podczas przeobraenia (rwnie do budowy znaczenia kadego ze
kokonu u gatunkw, ktre go tworz). Funkcja poczwarki polega na przebudowie stadiw rozwoju
larwy w dojrza posta owada.
19. a) A. Przeobraenie zupene. B. Przeobraenie niezupene. 1 p. za kad
b) 1. Larwa, 2. Poczwarka, 3. Larwa, 4. Posta dorosa (imago) prawidow odpowied
c) Przeobraenie zupene larwa, w odrnieniu od imago, nie ma
wyodrbnionych tagm, skrzyde, wyksztaconego ukadu rozrodczego, ronie i
linieje, odywia si innym pokarmem ni posta dorosa.
Przeobraenie niezupene larwa, w odrnieniu od imago, linieje i ronie, nie
ma wyksztaconego ukadu rozrodczego, jej skrzyda s mniejsze ni u imago.
20. A. Kleszcz, 4; B. Pszczoa, 1, 2; C. Rak, 5; D. Motyl, 1, 3 E. Komar, 4; F. 1 p. za podanie nazwy i
Krewetka, 5. znaczenia dwch
zwierzt
21. A. Piercienice, B. Nicienie, C. Pazice, D. Stawonogi, E. Miczaki. 1 p. za kade
prawidowe
przyporzdkowanie
22. 1 p. za prawidowe
wyskalowanie i
opisanie osi wykresu,
1 p. za prawidowe
wykonanie wykresu i
legend,
1 p. za tytu wykresu
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW

23. 1 p. za dwa prawidowe


Rysunek Opis Przykad przyporzdkowania
A. A 5
B. C 3
C. D 1
D. B 4, 2

24. Krzywa przeywania owadw ma przebieg schodkowy, poniewa dua 1 p. za prawidow


miertelno dotyczy kadego etapu ich rozwoju jaja owadw pozostaj zwykle odpowied
bez opieki, co powoduje du miertelno zarodkw, podobnie dua miertelno
dotyczy kolejnych pokole larw.
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW

25. 1 p. za kady
prawidowo
Cechy piercienic Cechy stawonogw Warto adaptacyjna zmian uzupeniony wiersz
Metameria Metameria Specjalizacja odcinkw ciaa, tabeli
homonomiczna heteronomiczna, przystosowanie do rnych
(zrnicowanie zada.
segmentw)
poczenie
segmentw w tagmy
/ podzia ciaa na
odcinki, takie jak
gowa, tuw,
odwok lub
gowotuw i
odwok.
Narzdy Czonowane odna Moliwo wykonywania bardzo
lokomocyjne poczone stawowo zoonych ruchw / poruszanie
krtkie uminione z ciaem, czsto o si po rnych powierzchniach /
wyrostki zmodyfikowanych odna skoczne, grzebne, pywne
parapodia lub odcinkach. umoliwiaj przemieszczanie si
szczecinki w rozmaitych rodowiskach,
uatwiajce pezanie chwytanie zdobyczy itp.
Aparat ruchu w Ukad ruchu Moliwo wykonywania
postaci wora stanowi minie szybkich, czstych ruchw,
powokowo- poprzecznie sprawnego ataku, ucieczki itp.
miniowego i prkowane
pynu przyczepione do
wypeniajcego chitynowego
jam ciaa; skurcz pancerza.
mini okrnych
powoduje
zmniejszenie
rednicy
segmentw, skurcz
mini podunych
ich skrcenie

26. A. pazicw 1 p. za kade


B. niestrawne resztki pokarmowe, nicieni, szczkowe prawidowo poprawione
C. piercienice zdanie
27. a) Hodowanie kruszynka w warunkach sztucznych i wypuszczanie w okresie 1 p. za kad
rozrodczym na terenie dotknitym inwazj szkodnikw. prawidow odpowied
b) Inne sposoby to: ochrona zwierzt owadoernych, unikanie monokulturowych
nasadze lasw, wykorzystanie chorobotwrczych dla owadw
drobnoustrojw lub grzybw.
28. E 1 p. za prawidow
odpowied
29. a) Serce skrzelowe. 1 p. za kad
b) D prawidow odpowied
30. B, C, E, F 1 p. za dwa prawidowe
zaznaczenia
31. C 1 p. za prawidow
odpowied
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW

32. 1 p. za podanie
znaczenie Stanowi ogniwo acuchw pokarmowych, pozytywnego i
Przyroda pozytywne reguluj liczebno gatunkw, ktrymi si negatywnego znaczenia
ywi, filtruj pokarm z wody, przyczyniajc miczakw w
si do jej oczyszczania. przyrodzie lub w yciu i
znaczenie Mog nadmiernie ogranicza liczebno gospodarce czowieka
negatywne gatunkw, ktrymi si ywi, przyczyniaj si
do rozprzestrzeniania si pasoytw jako ich
ywiciele poredni.
znaczenie S skadnikiem poywienia czowieka, muszle
ycie i pozytywne bywaj elementem dekoracyjnym, s
gospodarka wykorzystywane do wyrobu ozdb, na
czowieka podstawie ich skamieniaych szcztkw
mona ocenia wiek ska, niektre stanowi
rdo substancji leczniczych.
znaczenie S ywicielami pasoytw (m.in. motylicy
negatywne wtrobowej pasoyta czowieka), eruj na
rolinach uprawnych i ozdobnych, niszczc je,
utrudniaj (zakcaj) prac urzdze
portowych, elektrowni wodnych, jednostek
pywajcych, niszcz konstrukcje zanurzone w
wodzie.
33. B 1 p. za prawidow
odpowied
34. 1. P, 2. F, 3. P, 4. P 1 p. za prawidow
odpowied
35. B 1 p. za prawidow
odpowied
36. 1 p. za prawidowe
Miczaki wypenienie kadego
wiersza grafu

limaki mae gowonogi

sonowodne i sonowodne i sonowodne


sodkowodne sodkowodne

pezajce lub osiade, klinowata aktywnie pywajce


pywajce dziki noga pozwala na dziki ruchom
nodze o paskiej niewielk paszcza i ramion
podeszwie i / lub ruchliwo oraz poruszajce si
przy pomocy ruchem odrzutowym
paszcza dziki lejkowi

rolinoerne, filtratory drapieniki


misoerne i
wszystkoerne

37. B, C, F, H 1 p. za kade dwa


prawidowo zaznaczone
stwierdzenia
38. 1. Y, 2. umoliwia poruszanie si. 1 p. za kad
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW

prawidow odpowied
VIII. RNORODNO STRUNOWCW

Numer Oczekiwana odpowied Punktacja


zadania
1. 1. F, 2. P, 3. P, 4. F, 5. F, 6. P 1 p. za kade dwie
prawidowe oceny
2. a) B 1 p. za kad
b) A prawidow
odpowied
3. 1. N, 2. N, 3. N, 4. S, 5. N, 6. N, 7. S, 8. N 1 p. za prawidowe
przyporzdkowanie
wszystkich
wytworw do
jednej kategorii
4. Kolejno: dwubocznej, wielowarstwowego, czaszk, krgowy, 1 p. za cztery
zamknity, wieloamowego. prawidowe
podkrelenia
5. Karp i latimeria ryby kostnoszkieletowe. Cecha widoczne 1 p. za prawidowe
wieczka skrzelowe jako osona skrzeli. Manta i rekin ryby przyporzdkowanie
chrzstnoszkieletowe. Cecha widoczne szczeliny skrzelowe. ryb do jednej
podgromady i
podanie cechy
6. 1 p. za podanie
Cecha Korzy na ldzie Korzy w wodzie korzyci
Pokrycie ciaa Umoliwia Zmniejsza tarcie, wynikajcej z
luzem wymian gazow uatwia poruszanie jednej cechy w
przez skr, si. odniesieniu do
zapewniajc dwch rodowisk
wilgotn
powierzchni
wymiany gazowej,
zabezpiecza przed
utrat wody.
Obecno ucha Umoliwia Przewd
rodkowego z odbieranie Eustachiusza
bon bbenkow dwikw z reguluje cinienie
i przewodem powietrza, przenosi po obu stronach
Eustachiusza drgania powietrza. bony bbenkowej,
zabezpiecza bon
bbenkow przed
uszkodzeniami
podczas
nurkowania.
Nozdrza Umoliwiaj Zabezpieczaj
zamykane wentylacj puc. przed napywem
klapkami wody do ukadu
oddechowego.
7. Na przykad: 1 p. za prawidowe
1. Wystpowanie skrzeli (zewntrznych u modszych larw i podanie jednej
wewntrznych u larw starszych). cechy
2. Komory skrzelowe zaopatrzone w tryskawk.
3. Wystpowanie ogona.
VIII. RNORODNO STRUNOWCW

4. Obecno linii nabocznej.


5. Jeden obieg krwi.
8. a) Okres od rozpoczcia skadania skrzeku do zakoczenia 1 p. za kad
przeobraenia jest najkrtszy u kumaka nizinnego, a prawidow
najduszy u traszki grskiej. odpowied
b) D
c) 1, 2, 3, 4, 5
9. 1 p. za prawidowe
Gatunek Rzd przyporzdkowanie
pazy pazy pazy pazw do jednego
beznogie ogoniaste bezogonowe rzdu
Kumak X
nizinny
Marszczelec X
piercieniowy
Ropucha X
szara
Rzekotka X
drzewna
Salamandra X
plamista
Traszka X
zwyczajna
10. C 1 p. za prawidow
odpowied
11. a) W okresie zimowym dominuje wymiana gazowa przez skr, 1 p. za kad
poniewa zwierzta s mao aktywne i ilo tlenu dostarczana prawidow
t drog jest wystarczajca na ich potrzeby yciowe. W odpowied
okresie letnim, gdy zwierzta s bardziej aktywne, wymiana
gazowa przez skr jest niewystarczajca, dlatego dominuje
wymiana gazowa przez puca.
b) Najwiksz intensywno wymiany gazowej obserwuje si
od marca do maja, kiedy zwierzta budz si ze snu
zimowego i odbywaj gody, co jest zwizane z duym
zapotrzebowaniem na energi.
c) Poowa marca i poowa wrzenia.
12. 1 p. za kade dwa
Cecha Warto cechy prawidowe
Ciao pokryte such skr z zabezpieczenie przed urazami i uzasadnienia
silnie zrogowaciaym wysychaniem
naskrkiem
Wyksztacenie eber i mini sprawna wentylacja puc
midzyebrowych
Puca o budowie gbczastej dua (wiksza ni u pazw)
efektywno wymiany gazowej
Czciowa przegroda w rozdzielenie krwi utlenowanej
komorze serca i odtlenowanej, wydajniejszy
transport gazw oddechowych
Kwas moczowy jako produkt oszczdna gospodarka wodna
VIII. RNORODNO STRUNOWCW

wydalania (moliwo ycia w


rodowiskach ubogich w
wod)
Koczyny podsunite pod usprawnienie ruchu
tuw bardziej ni u pazw
13. 1 p. za podanie
Wskazanie Nazwa Funkcja prawidowej nazwy
X owodnia 3 i funkcji jednej
2 bony
kosmwka
Z omocznia 4, 2
14. U ptakw funkcj podobn do funkcji zbw u innych 1 p. za prawidow
krgowcw peni miniowa cz odka. Jej silne skurcze odpowied
powoduj rozcieranie pokarmu, przy czym zadanie to uatwiaj
poykane przez ptaka kamienie.
15. C 1 p. za prawidow
odpowied
16. Worki powietrzne. 1 p. za prawidow
Funkcje, np: odpowied
1. Uczestnicz w procesie podwjnego oddychania.
2. Zmniejszaj ciar waciwy ptaka.
3. Wnikajc midzy narzdy wewntrzne, stanowi ochron
przed urazami mechanicznymi i izolacj ciepln.
17. X szczki przeksztacone w dzib zmniejszaj ciar gowy, 1 p. za podanie
dzib nadaje gowie opywowy ksztat i zmniejsza opr nazwy jednego
powietrza podczas lotu. elementu i jego
Y grzebie mostka jest miejscem przyczepu mini znaczenia w
poruszajcych skrzydami. przystosowaniu do
Z pygostyl (zronite krgi ogonowe) zmniejsza mas lotu
szkieletu, podpiera kuper, w ktrym s osadzone sterwki.
D 18. D 1 p. za prawidow
odpowied
19. a) Na ilustracji przedstawiono wydech worki tylne kurcz si, 1 p. za kad
przepychajc wiee powietrze przez puca od tyu; worki prawidow
przednie rwnie si kurcz, a powietrze poprzez tchawic odpowied
wypywa z puc.
b) Podwjne oddychanie polega na tym, e przez puca ptakw
przepywa powietrze bogate w tlen zarwno w fazie wdechu,
jak i wydechu.
c) Podwjne oddychanie zapewnia lepsze natlenienie krwi,
wiksz efektywno oddychania wewntrzkomrkowego,
wydajniejsz produkcj energii niezbdnej do lotu i
utrzymania staocieplnoci.
20. a) Na przykad: dziobak, kolczatka. 1 p. za kad
b) Dziobak jest ssakiem jajorodnym jaja (13 sztuki) skada w prawidow
norach lgowych. Mode odywiaj si mlekiem matki, odpowied
zlizujc je z sierci (u samic nie wystpuj sutki).
Kolczatka jest ssakiem jajorodnym samice skadaj jajo do
torby na brzuchu, gdzie wykluwa si mody osobnik. Mode
odywiaj si mlekiem matki, zlizujc je z sierci (u samic nie
VIII. RNORODNO STRUNOWCW

wystpuj sutki).
c) Odywianie modych mlekiem matki.
21. A. (adna z cech nie charakteryzuje karpia), B. 3, 5; C. 1, 2, 3, 4, 1 p. za prawidowe
5; D. 1, 3, 4, 5; E. 4, 5. przyporzdkowanie
cech jednemu
zwierzciu
22. U kota dominuje wzrok, co jest zwizane z drapienym trybem 1 p. za prawidow
ycia. Dobry wzrok pozwala oceni wielko ofiary, moliwo odpowied
jej zapania, szans na udany atak.
23. U organizmw staocieplnych o niewielkich rozmiarach (a do 1 p. za prawidow
takich zalicza si ryjwk i kolibra) stosunek powierzchni ciaa odpowied
do jego objtoci jest niekorzystny, dlatego trac one duo
ciepa. Chcc utrzyma si przy yciu, musz spoywa due
iloci pokarmu, aby tempo metabolizmu byo odpowiednio
wysokie i pokrywao straty cieplne.
24. W ukadzie zamknitym krew jest sprawniej pompowana, nie 1 p. za prawidowe
tworzy zastoin w zatokach. uzasadnienie jednej
Dwa obiegi przyspieszaj przepyw krwi przez ukad cechy
oddechowy i reszt ciaa.
Podzia serca zapewnia rozdzielenie krwi utlenowanej i
odtlenowanej, co usprawnia transport gazw oddechowych.
Wiksza ilo tlenu dostarczanego do komrek, to wicej energii
uzyskiwanej w procesie oddychania komrkowego.
25. Im mniejsze jest zwierz, tym wiksze s jego potrzeby 1 p. za prawidow
energetyczne. odpowied
26. B, C, D, E, H, I, J 1 p. za prawidow
odpowied
27. B 1 p. za prawidow
odpowied
28. Gruczoy potowe nie wystpuj u wszystkich ssakw, 1 p. za prawidow
zrnicowana jest te ich liczba. U zwierzt, ktre nie maj odpowied
gruczow potowych i nie poc si, chodzenie organizmu
nastpuje przez zianie.
29. A. Walenie koczyny przednie przystosowane do pywania, 1 p. za dwa
przeksztacone w petwy, koczyny tylne zredukowane. prawidowe
B. Nietoperze koczyny przednie przystosowane do lotu, przyporzdkowania
dugie palce koczyn przednich stanowi rusztowanie, na i wyjanienia
ktrym rozpociera si bona lotna.
C. Naczelne koczyny chwytne z przeciwstawnym kciukiem
uatwiaj poruszanie si po drzewach i wykonywanie
precyzyjnych manipulacji.
D. Drapiene koczyny wyduone, dobrze uminione,
przystosowane do szybkiego biegu, palce zakoczone ostrymi
pazurami uatwiajcymi schwytanie ofiary.
30. Panda wielka jest przedstawicielem oyskowcw, natomiast 1 p. za podanie
koala jest przedstawicielem torbaczy. Zwierzta te nie rnicy midzy
wytwarzaj oyska waciwego, ich cia trwa krtko, a dalszy oyskowcami a
rozwj modych osobnikw odbywa si w torbie lgowej torbaczami
znajdujcej si na brzuchu samicy.
31. 1. ssaki, 2. pazy, 3. gady, 4. ryby, 5. pazy, 6. gady 1 p. za kade dwie
VIII. RNORODNO STRUNOWCW

prawidowe
odpowiedzi
32. Najbardziej stabilna jest temperatura ciaa u koni (wahanie 1 p. za prawidowe
0,5C), ludzi (1C) i krlikw (1C). Najmniej stabilna jest podanie wszystkich
temperatura ciaa u byda, kolt, wi i gobi (2C). przykadw
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT

Numer Oczekiwana odpowied Punktacja


zadani
a
1. a) 4 1 p. za kad
b) gruczo jadowy prawidow
c) C odpowied
2. C 1 p. za
prawidow
odpowied
3. B 1 p. za
prawidow
odpowied
4. Ciao wirkw jest okryte nabonkiem urzsionym, a ciao tasiemcw 1 p. za
nabonkiem syncytialnym, nieurzsionym. U wirkw pod nabonkiem podanie
znajduje si gruba warstwa mini utworzona przez minie okrne, jednej
skone i wzdune, natomiast u tasiemcw warstwa mini nie jest tak rnicy
wyrana i gruba.
5. 1 p. za
Rodzaj biaka Rodzaj ruchu R/M prawidowe
aktyna R, M uzupenienie
dyneina R kadych
kinezyna R dwch
miozyna M wierszy tabeli

6. 1. Szkielet stawonogw jest podzielony na segmenty. 1 p. za


2. Segmenty s poczone ze sob za pomoc staww, co zapewnia ich prawidow
du ruchomo. odpowied
7. 1 p. za
prawidowo
wykonany
rysunek,
1 p. za
prawidowe
uzasadnienie
Ustawienie koczyn pod tuowiem jest korzystne, poniewa ogranicza
wysiek mini, nakady energii na utrzymywanie ciaa nad podoem.
Ponadto szkielet osiowy wspiera si na koczynach (za porednictwem
obrczy) i odcia minie koczyn, co zwiksza efektywno ruchu
koczyn, ktre nie musz unosi zwisajcego ciaa.
8. A. chebia / parzydekowiec, B. pijawka / piercienica, C. wij / stawong, 1 p. za
D. jeowiec / szkarupnia, E. wypawek / paziniec, F. glista / nicie. prawidowe
Szkielet hydrauliczny wystpuje u zwierzt z fotografii: B, D, E, F. podpisanie i
Szkielet hydrauliczny wystpuje u zwierzt majcych wr powokowo- zaznaczenie
miniowy (z jedn lub kilkoma warstwami mini gadkich). Skurcze fotografii,
mini przemieszczaj pyn lub parenchym (u parzydekowcw) 1 p. za
wypeniajce jam ciaa, powodujc wiotczenie lub usztywnienie ciaa wyjanienie
albo jego czci. zasady
dziaania
szkieletu
hydrauliczneg
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT

o
9. A, D, E 1 p. za
prawidow
odpowied
10. a) A, C 1 p. za kad
b) A, B, D prawidow
c) Na przykad: odpowied
Lot czynny, w przeciwiestwie do lotu biernego, wymaga pracy mini i
nakadw energii.
Lot bierny polega na wykorzystaniu prdw powietrznych lub jest lotem
lizgowym (opadanie z punktu wyszego do niszego przy nieruchomej
powierzchni nonej).
11. Na schematach pokazano ukad pokarmowy typu naczyniowego (ukad 1 p. za
pokarmowo-naczyniowy). Ukad tego typu jest silnie rozgaziony, podanie
odpowiada za trawienie i rozprowadzanie pokarmu (peni jednoczenie prawidowej
funkcje ukadu pokarmowego i ukadu krenia). nazwy
ukadu,
1 p. za
podanie
jednej cechy
tego ukadu
12. A. 3, B. 1, C. 2, D. 4 1 p. za
prawidow
odpowied
13. a) Zwierzta rolinoerne yj w symbiozie z mikroorganizmami 1 p. za kad
zasiedlajcymi ich przewd pokarmowy, poniewa same nie prawidow
wytwarzaj celulazy enzymu niezbdnego do trawienia celulozy odpowied
gwnego skadnika cian komrek rolinnych.
b) Na przykad: bakterie, pierwotniaki (wiciowce, orzski), grzyby.
c) Korzyci zwierzt: np. wiksza przyswajalno pokarmu,
zahamowanie rozwoju drobnoustrojw chorobotwrczych, regulacja
pH w ukadzie pokarmowym, wytwarzanie witamin, endosymbionty
spoywane wraz ze strawionym pokarmem s rdem biaka.
Korzyci endosymbiontw: stabilne rodowisko ycia, obfito
pokarmu.

14. Przeuwacze krcej ni inni rolinoercy przebywaj na odkrytej 1 p. za


przestrzeni pastwisk i nie padaj upem drapienikw tak licznie, jak inni prawidow
rolinoercy. odpowied
15. Now ewolucyjnie cech by drony ukad pokarmowy i powstanie 1 p. za
odbytu. Drony przewd pokarmowy umoliwia pobieranie kolejnych prawidowe
porcji pokarmu przed zakoczeniem obrbki porcji pobranych wczeniej. podanie
Usuwanie niestrawionych resztek nie zakca pobierania, trawienia czy cechy,
wchaniania pokarmu pobranego wczeniej. 1 p. za
prawidowe
uzasadnienie
16. A 1 p. za
prawidow
odpowied
17. 1 p. za
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT

Stosunek dugoci jelita do dugoci ciaa prawidow


odpowied
4:1 14:1 20:1 6:1 27:1
M W R M R
18. 1. Organizmy o niewielkich rozmiarach wykonuj wicej oddechw na 1 p. za kady
minut ni organizmy due. prawidowo
2. Im mniejsze rozmiary ma organizm, tym wiksze jest jego sformuowan
zapotrzebowanie na energi. y wniosek
19. 1 p. za kady
prawidowo
Rodzaj Zalety Wady Przykady uzupeniony
skrzeli zwierzt wiersz tabeli
Skrzela np. bezporedni np. zwikszanie wieloszczety
zewntrzne kontakt ze oporu podczas (np. nereida),
rodowiskiem, pywania, niektre
uatwiona niebezpieczestwo skorupiaki (np.
wymiana uszkodzenia rozwielitka),
gazowa niektre
limaki, larwy
pazw
Skrzela np. s chronione np. wymagaj mae (np.
wewntrzne przed urazami, mechanizmw szczeuja),
nie zwikszaj powodujcych niektre
oporu podczas przepyw wody skorupiaki (np.
pywania wok ich rak), ryby (np.
powierzchni oko)

20. a) 1 p. za kad
skrzelotchawki
prawidow
odpowied

b) C
21. 2 1 p. za
prawidow
odpowied
22. Kolejno: ronie, obnia si, wdechu. 1 p. za
prawidow
odpowied
23. Foki i delfiny yj w rodowisku wodnym, ale oddychaj tlenem 1 p. za
atmosferycznym. Dua zawarto mioglobiny (wiksza ni u ssakw prawidow
ldowych) powoduje, e przy jednym wdechu zwierzta te mog odpowied
zgromadzi wicej tlenu, a tym samym pozyska wicej energii
niezbdnej do ruchu, co umoliwia im dusze przebywanie pod wod.
24. a) Zmiany ewolucyjne prowadz do zwikszenia powierzchni wymiany 1 p. za kad
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT

gazowej. prawidow
b) Mechanizm wentylacji puc u ssakw wspiera przepona. odpowied
25. Zmiany ewolucyjne prowadz do zamknicia ukadu krwiononego, co 1 p. za
przyspiesza krenie i dotlenienie komrek, umoliwia sprawniejsz prawidow
produkcj energii. odpowied
26. C, D 1 p. za
prawidow
odpowied
27. a) Hemoglobina 55 mmHg. 1 p. za kad
Mioglobina 25 mmHg. prawidow
b) Mioglobina. odpowied
28. U wymienionych zwierzt (omiornica, winniczek, skorpion) barwnikiem 1 p. za
oddechowym jest hemocyjanina, ktra w poczeniu z transportowanym prawidow
przez ni tlenem przyjmuje niebieskie zabarwienie. odpowied
29. 3 1 p. za
prawidow
odpowied
30. B 1 p. za
prawidow
odpowied
31. Stwierdzenie jest prawdziwe. Dwa obiegi krwi i pena przegroda w 1 p. za kady
komorze serca zapobiegaj mieszaniu si krwi utlenowanej i prawidowy
odtlenowanej, zwikszaj tempo przepywu krwi i ilo tlenu argument
dostarczanego do komrek, co umoliwia du produkcj energii oraz
sprawn termoregulacj (dziki temu ptaki i ssaki s staocieplne).
32. Kryterium podziau naczy na ttnice i yy jest kierunek przepywu krwi 1 p. za
w stosunku do serca. Ttnice to naczynia wyprowadzajce krew z serca, prawidow
natomiast yy to naczynia doprowadzajce krew do serca. odpowied
33. a) Kanay pkoliste narzd rwnowagi. 1 p. za kad
b) U bezkrgowcw t sam funkcj peni statocysty. prawidow
odpowied
34. 1. P, 2. P, 3. F, 4. F, 5. P, 6. F 1 p. za kade
dwie
prawidowe
oceny
35. Cakowity parali spowoduje uszkodzenie centralnego ukadu 1 p. za
nerwowego u stawonogw, poniewa nie maj one wyodrbnionego wskazanie
obwodowego splotu skrnego, ktry utrzyma zdolno inicjowania stawonogw,
odruchw. 1 p. za
prawidowe
uzasadnienie
36. 1 p. za
Nazwa kategorii Przykad prawidowe
Odruchy warunkowe B, C, uzupenienie
kadego
Odruchy bezwarunkowe A, D, E wiersza tabeli

37. Na przykad: 1 p. za
Gruczo protorakalny jest kontrolowany przez struktury zlokalizowane w prawidowo
pobliu mzgu. sformuowan
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT

Hormony wydzielane przez struktury znajdujce si w pobliu mzgu y wniosek


(ciaa kardialne i ciaa przylege) pobudzaj gruczo protorakalny do
wydzielania hormonu linienia (ekdyzonu).
38. 1 p. za kade
Przykad Rodzaj wydaliny Przynaleno zwierzcia dwa
zwierzcia amonia moczni kwas amoniotelicz ureoteliczn urykoteliczn prawidowo
k k moczow ne e e
uzupenione
y
Pszczoa X X wiersze tabeli
miodna
Winniczek X X
Szczupak X X
pospolity
Kijanka X X
aby
moczarow
ej
Ropucha X X
szara
Krokodyl X X
nilowy
39. 1 p. za
Rysunek Nazwa narzdu Zwierz prawidowe
A. metanefrydium 1 uzupenienie
B. nefron 2 kadego
C. protonefrydium (komrki pomykowe) 3 wiersza tabeli
D. cewki Malpighiego 4
40. B 1 p. za
prawidow
odpowied.
41. 1. M, 2. S, 3. M, 4. S, 5. S, 6. M, 7. M, 8. S, 9. S, 10. S, 11. M, 12. M 1 p. za kade
trzy
prawidowo
uzupenione
wiersze tabeli
42. Rozwj zarodkowy pazw przebiega szybciej w temperaturze 20C ni 1 p. za
w temperaturze 13,7C. prawidow
odpowied
43. a) Na przykad: 1 p. za
fragmentacja, m.in. gbki, wirki; prawidowe
poliembrionia, np. owady, pancerniki, czowiek (blinita podanie
jednojajowe); dwch
podzia, m.in. wirki, ukwiay, piercienice; sposobw
regeneracja, m.in. gbki, wirki, szkarupnie. rozmnaania
b) Wada: brak rnorodnoci genetycznej, mniejsze szanse na przeycie bezpciowego
gatunku przy niekorzystnej zmianie warunkw rodowiska. i przykadw
Zaleta: szybkie zwikszenie liczby osobnikw danego gatunku, zwierzt,
znaczna moliwo rozprzestrzenienia si gatunku. 1 p. za podanie
wady
rozmnaania
bezpciowego,
1 p. za
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT

podanie
zalety
rozmnaania
bezpciowego
44. C 1 p. za
prawidow
odpowied
45. A. Partenogeneza rozwj trutni z niezapodnionych jaj. 1 p. za
C. Zaplemnienie zachodzi podczas lotu godowego; prawidowe
D. Zapodnienie nastpuje w ciele samicy, z zapodnionych jaj rozwin wskazanie i
si nowe krlowe lub robotnice. opisanie
jednego
procesu
46. a) F, G 1 p. za kad
b) Liter X oznaczono tarczk zarodkow. prawidow
Liter Y oznaczono skrtk biakow (chalaz). odpowied
Liter Z oznaczono komor powietrzn.

47. Kryterium, na ktrego podstawie podane zwierzta zaliczono do dwch 1 p. za


rnych grup, to miejsce powstawania ostatecznego otworu gbowego i prawidowe
odbytowego. Pijawka, pajk i omiornica s zwierztami pierwoustymi, podanie
jeowiec, krokodyl i czowiek wtroustymi. kryterium,
1 p. za
prawidowe
podanie nazw
grup
48. C 1 p. za
prawidow
odpowied
49. C 1 p. za
prawidow
odpowied

You might also like