1.

Klasyfikacja i charakterystyka metod obrbki ubytkowej (wirowej, ciernej ,

erozyjnej)
Obrbka ubytkowa jest czci procesu ( technik) wytwarzania elementw maszyn i urzdze
,w ktrej przedmiot obrabiany uzyskuje wymagane ksztaty , wymiary i jakoci powierzchni
przez usuwanie naddatku materiau
Obrbka ubytkowa dzieli si na obrbk skrawania i obrbk za pomoc erodowania. Obrbka
skrawaniem dzieli si na obrbk wirowa i obrbk cierna, natomiast obrbka za pomoc
erodowania dzieli si na obrbk elektroerozyjna, obrbk elektrochemiczna i obrbk
strumieniowo erozyjna.
Obrbka skrawaniem polega na usuwaniu za pomoc pracy mechanicznej okrelonej objtoci
materiau, narzdziami zaopatrzonymi w klinowe ostrza skrawajce.
Obrbka wirowa obrbka dokonywana narzdziami o okrelonej liczbie i ksztacie ostrzy
skrawajcych, naddatek na obrbk za jest usuwany w postaci wirw widocznych okiem.
(toczenie, wiercenie, struganie, frezowanie, przeciganie, dutowanie)
Obrbka cierna dokonywana licznymi drobnymi ostrzami o nieustalonej cile liczbie i
ksztacie, naddatek jest usuwany w postaci licznych wirw. Obrbka wykaczajca pozwala na
zebranie naddatku (szlifowanie, gadzenie, obrbka strumieniowo - cierna, obrbka udarowo
cierna.
Obrbka erozyjna polega na usuwaniu okrelonej objtoci materiau przez wykorzystanie
procesu erozji. Polega na obrbce materiau wywoujc w nim ubytki. Obrbka ta zachodzi za
pomoc elektrody , za pomoc strumieni lub za pomoc pynu.
2. Mechanizm niszczenia materiau w procesie obrbki skrawaniem
Przyczyny zuycia ostrza:
-mechaniczne zuycie ostrza
-cieranie mechaniczne zaczepianie nierwnoci jednej powierzchni o drug
-dorane zuycie wytrzymaociowe-gdy na skutek dziaajcych si wystpuje przekroczenie
wytrzymaoci ostrza
-zmczeniowe utrzta spjnoci na skutek zmczenia
Objawy: wyszczerbienia , wykruszenia , wyamania , pknicia
Adhezyjne zuycie ostrza wystpuje w okrelonych warunkach skrawania . Jego objawem jest
powstawanie narostw tarcia , szczepie itp. Warunkiem wystpienia s odpowiednio wysokie
naciski jednostkowe oraz niezbyt wysoka temp.
Dyfuzyjne zuycie ostrza wystpuje w wysokiej temp.,polega na zgrzewaniu si czstek
materiau ostrza i materiau obrabianego , przez co ostrze traci swe wasnoci
Chemiczne zuycie ostrza tworzenie si na powierzchni ostrza zwizkw chemicznych z
orodkiem ktre s sabo zwizane z materiaem ostrza i atwo cieraj si np. Powstawanie
powoki tlenkw

1)Krzywa zuycia ostrza a) materia cierny niewielkie prdkoci skrawania , b) rednia prdko
skrawania , maa intensywno chodzenia , c) due szybkoci skrawania
2)Krzywa typowa zuycia ostrza t=0-t1-wystepuje zuycie ostrza , t1-t2-umiarkowane zuycie
ostrza , t2-zwiekszenie zuycia ostrza
3. Omwi proces powstawania wira oraz zjawiska fizyczne wystpujce w strefie
skrawania.
W procesie powstawania wira nastpuje oddzielenie przez ostre narzdzia materiau warstwy
skrawanej. W materiale powstaj odksztacenia spryste i plastyczne , przy zmiennych i
wysokich temp. obszaru skrawania , przy cinieniu tarcia , przy zjawisku spczniania i
utwardzania wira , cieraniu si ostrza .
Rozrniamy wiry:
-cinane , gdy wystpuje przekroczenie wytrzymaoci materiau na cinanie
- odrywane , gdy wystpuje przekroczenie wytrzymaoci na rozciganie materiau

- Spczanie wira zmiana wymiarowa wira w stosunku do wymiarw warstwy skrawanej z

ktrej wir powsta. Dugo wira jest krtsza od d. warstwy skrawanej l , natomiast pole
przekroju poprzecznego wira jest wiksza od pola przekroju warstwy skrawanej.

- zjawisko utwardzania obrbkowego materia warstwy skrawanej rozdziela si na dwa

strumienie , z ktrych jeden przechodzi gr do wira a drugi zostaje wcinity pod ostrze w
gb materiau przedmiotu . Powoduje to utwardzanie powierzchniowe.
- graniczne linie powstawania odksztacenia plastycznego
- rzeczywista praca ostrza z zaokrglon krawdzi
Rozrniamy wiry:
-odpryskowe przy obrbce materiaw trudnych nie wystpuje plastyczne pynicie segmentu
w paszczynie polizgu , gdy granica oporu plastycznego polizgu jest stosunkowo niska , a
nacisk noa tak szybko wzrasta , e nastpuje oderwanie segmentu od warstwy skrawanej.
- wstgowe obrbka materiaw plastycznych. Warstwa skrawana zamieniana w wiry
przeswa si po powierzchni natarcia noa
- schodkowe skrawanie ze redni prdkoci materiaw o redniej twardoci
4.Warunki i parametry charakteryzujce proces obrbki skrawaniem
Warunki skrawania dane charakteryzujce:
Obrabiarke , przedmiot obrabiany , narzdzie , sposb mocowania , warunki chodzenia ,
prdkoc ruchu narzdzia i przedmiotu obrabianego , wymiary charakterystyczne warstwy
skrawanej.
Parametry:
geometryczne - okrelaj charakterystyczne wielkoci geometryczne dotyczce przedmiotu
obrabianego narzdzia i warstwy skrawanej s to: rednica skrawania, rednica narzdzia, szeroko
skrawania, gboko skrawania nominalne pole przekroju poprzecz. warstwy skrawanej (F=ap*f)
Resztowe pole przekroju poprz. warstwy skrawanej (Fr) rzeczywiste pole pow. przekroju poprz.
warstwy skrawanej (Fe=F-Fr) gruboc warstwy skrawanej g rednia wartos warstwy skrawanej,
szeroko warstwy skrawanej.
kinematyczne - s to: prdk. ruchu gwnego, prdk. ruchu posuwowego, ruch gwny charakteryzuje
prdkoc obrotowa n, ruch posuwowy charakteryzuje (zalenie od sposobu obrbki) parametr: posw
na obrt(mm/obr), posw czasowy (mm/min), posuw na podwjny, posuw na ostrze(mm/ostrze).
dynamiczne - siy: wypadkowa sia skrawania, rozkadana na 3 skadowe gwn albo styczn,
oporow,- promieniow i posuwow.
Cechy techniczno-uytkowe
sztywno, dokadno kinematyczna i geometryczna, dobre wasnoci dynamiczne
przeznaczenie produkcyjne- (zakres stosowania obrabiarek w przemyle):
obrabiarki: oglnego przeznaczenia, specjalne o zawonych zakresie moliwych robt .
Moliwoci obrbkowe: okrelaj operacje moliwych do wykonania, mamy tu obrabiarki: uniwersalne
rnorodno operacji, produkcyjne wiksza wydajno od obr. uniw. mniejszy zakres robt,
stosowane w produkcji seryjnej, uproszczone jeszcze bardziej zawony zakres operacji.
wydajno obrbki: objtociowa, powierzchniowa, jednostkowa.
5. Omwi wskaniki charakteryzujce wydajno procesu skrawania . Poda wzr na
wydajno powierzchniow lub objtociow skrawania.
Wydajnoci skrawania nazywamy umown wielko charakteryzujc objto lub ciar
warstwy skrawanej , pole powierzchni obrabianej lub jej dugo skrawania w jednostce czasu.
Wydajno skrawania objtociowa Qv okrela obj warstwy skrawanej w jednostce czasu dla
przypadku toczenia Qv=1000f*v=1000gpv (mm3/min)
Wydajno skrawania powierzchniowa Qp okrela pole powierzchni obrabianej w jednostce czasu
Qp=1000pv (mm2/min)
Wydajno skrawania liniowa Ql , dugoc powierzchni obrobionej w jednostce czasu odpowiada
ona prdkoci posuwu czasowego Ql=p*n ( mm/min)
Kad wydajno skrawania odmierzon do mocy skrawania Na nazywamy waciw wydajnoci
skrawania .
Wydajno procesu skrawania zaley od dobranych parametrw skrawania. Przy doborze
parametrw uwzgldniamy: - wymagania technologiczne- dokadno ksztatowo wymiarowa i
powierzchniowa
- ograniczenia moliwoci obrbkowych
- ekonomia wytwarzania( mniejsze zuycie materiaw , wysoka wydajno procesu , koszt
jednostkowy)
6. Przekrj warstwy skrawanej przy toczeniu (rysunek) podaj zwizki po midzy
parametrami technologicznymi i geometrycznymi warstwy skrawanej.
Warstwa skrawana -- charakteryzuje si j w przekroju prostopadym do wektora szybkoci
skrawania i przechodzcym przez wierzchoek ostrza.

b- szeroko warstwy skrawanej

a- grubo warstwy skrawanej , mierzona prostopadle do szerokoci b
g- gboko skrawania , mierzona prostopadle do wektora gwnego i posuwowego
p - posuw na obrt r - promie zaokrglenia
F - nominalna powierzchnia warstwy skrawanej
-kt przystawania
Frz - rzezczywista powierzchnia warstwy skrawanej
Fr - resztowa powierzchnia warstwy skrawanej
Fr=F-Frz
7. Narysowa i omwi elementy geometryczna warstwy skrawanej przy wierceniu i
powiercaniu
-wiercenie

-powiercanie

g - gboko skrawania g=d/2

d - rednica wywierconego otworu
p - posuw odlego o jak przesunie sie kady punkt krawdzi skrawajcej w kierunku
wiercenia podczas jednego obrotu .W skrawaniu bior udzia jednoczenie dwie krawdzie
skrawajce
p1=p2=p/2 mm - kt przystawienia
a2-grubo warstwy skrawanej przez kad z krawdzi skrawajc a2=p*sin
b - szeroko warstwy skrawanej b=g/sin=d/ 2*sin
Cakowite pole przekroju warstwy skrawanej przy wierceniu F=(p*d)/2=2*a*b
Cakowite pole przekroju warstwy skrawanej przy powierceniu g=(d-do)/2 F=[p*(d do)]/2
8. Materiay narzdziowe i ich krtka charakterystyka (rodzaje , gatunki, wasnoci,
zastosowanie.)
Cechy : wysoka twardo, dua odporno na cieranie, odporno na dziaanie wysokich
temperatur przez duszy czas, odporno na zmienne obcienia, dobra zdolno do tumienia
drga.
Stale narzdziowe wglowe C(0,7 1,3 %) temp. Pracy 170-180 stopni Celsjusza, zastosowanie
: pilniki, motki, punktaki, rysiki. Stale te przewanie posiadaj struktur cementytu kulkowego.
Wady materiau to tracenie twardoci w temp powyej 200, niska hartowno, stosuje si te
stale gownie do obrbki rcznej przy maych prdkociach skrawania.
Stale narzdziowe stopowe chrom zwiksza odporno na cieranie, zwiksza hartowno, -
mangan wzrost hartownoci stali, wysza wytrzymao na ciskanie oraz zmczeniowa.
Wolfram tworzy twarde wgliki, - Wand zapobiega rozrostowi ziarna zwiksza hartowno.
Stale narzdziowe szybkotnce dua odporno na cieranie i chodzenie do wysokich temp.
570-630. skadniki stopowe to wolfram, molibden, chrom, Wand, kobalt. Kobalt wpywa na
dziaanie na wysokie temp. Bardzo dobra hartowno trudniej obrabiane na gorco (np. SW18,
SW9, SK5) Zastosowanie: wierta, przecigacze, pogbiacze, frezy walcowe.
Wgliki spiekane dua twardo ostrza. Skadniki materiaowe: wglik wolframu, wglik tytanu,
wglik tantalu, kobalt. Rodzaje spiekw :- wolframowe, tytanowe (mog pracowa w wysokich
temp. 750 950. dua twardo maa udarno.
Spiekane tlenki glinu AL2O3 z dodatkami CaO, MgO, MnO, Cr2O zalety : dua twardo,
odporno na dziaanie temp., wytrzymao na ciskani, nie tworzy nalotw, brak materiaw
szkodliwych. Wady : maa wytrzymao na zginanie, rozciganie, udarno. Su do obrbki
materiaw trudnoskrawalnych.
Cermentale skadaj si z ronych typw skadnikw ceramiczne metaliczne-spoiwo. Wady
: niskie wasnoci wytrzymaociowe. Stosowane w lekkich warunkach pracy.
Diamenty i azotki boru super twarde materiay narzdziowe:
9. Narysowa i zdefiniowa ukad paszczyzn stosowany do okrelenia narzdzia w
ukadzie odniesienia wg ISO
Ukad odniesienia narzdzia na przykadzie noa tokarskiego

Pr paszczyzna podstawowa paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany pkt || do podstawy

narzdzia i prostopada do kierunku ruchu g.
Ps paszczyzna krawdzi skrawajcej, paszczyzna styczna do paszczyzny przechodzcej przez
rozpatrywany pkt. styczna do GKS i prostopada do Pr
Po paszczyzna przekroju gwnego, paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany punkt,
prostopada do Pr i prostopada do Ps
Pf paszczyzna boczna, paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany punkt, prostopada do
Pr, rwnolega do kierunku posuwu f
Pp paszczyzna tylna, paszczyzna przechodzca przez rozpatrywany pkt, prostopada do Pf i
Pr
Pg paszczyzna najwikszego spadku pow. natarcia
Pn paszczyzna normalna prostopada do GKS i Pr
10. Narysowa I omwi geometrie ostrza na przykadzie dowolnego noa tokarskiego
, przedstawiajc go w ukadzie odniesienia wg ISO

- kt naroa | Pr - paszczyzna podstawowa

Pf - paszczyzna boczna | Pn - paszczyzna normalna
Pp - paszcz. tylna | Pb - paszcz. najwik. spadku
Po - paszczyzna gwnego przekroju
S - kt pochylenia krawdzi skrawajcej
- kt przyoenia - kt ostrza - kt natarcia - kt przystawienia
11. Narysowa n zdzierak prosty prawy o geometrii Hr`= 3, = -10 w ukadzie
odniesienia wg ISO

12. Narysowa n przecinak o geometrii Hr=90 Hr`=3 =5 n=20 przedstaw. w

uk. wg ISO

13. Rola i znaczenie geometrii ostrza (ktw) w procesie skrawania.

Przyjmowane wartoci ktw zale od rodzaju materiau narzdzia, waciwoci materiau
obrabianego oraz pozostaych warunkw obrbki.
Kat przyoenia o may wpyw na opr skrawania. Im ten kt jest mniejszy tym wiksza sia
tarcia; udzia tarcia od strony powierzchni przyoenia w wypadkowej sile skrawania jest
niewielki.
Kt natarcia o - duy wpyw na sile skrawania, na wytrzymao ostrza, przebieg
przeksztacenia warstwy w wir naprenia i odksztacenia wystpujce w strefie skrawania,
opory skrawania, drgania dokadno odrbki, przebieg zuycia ostrza, jego trwao. Warto
kata natarcia zawiera si w duych granicach i zaley od materiau ostrza i przedmiotu
obrabianego.
Kt pochylenia gwnej krawdzi ostrza wpywa na kierunek spywu wira, sposb wcinania
ostrza w materia obrabiany, wytrzymao ostrza, siy skrawania, dokadno obrbki. Warto
tego kta zaley od sztywnoci przedmiotu obrabianego, rwnomiernoci skrawanego naddatku.
Podczas skrawania przedmiotw sztywnych = 0-5, podczas skrawani przedmiotw mao
sztywnych = 15 20, podczas skrawania przy nierwnomiernym naddatku = -10 30,
zmiana kta sprzyja zmianie kierunku spywu wira.
Kt przystawienia Hr wpywa na wytrzymao wierzchoka ostrza, dokadno obrbki siy
skrawania, drgania, chropowato powierzchni, temperatur skrawania, intensywno zuycia i
trwao ostrza. Zalenie od warunkw obrbki przyjmuje si
H = 30 - przy duych ktach natarcia i duej sztywnoci przedmiotu obrabianego.
H = 45 - dostateczna sztywno przedmiotu, sztywno obrabiarki, sztywnosc zamocowania
H = 60-75 - obrbka na mao sztywnej obrabiarce przy przy niesztywnym zamocowaniu i
przedmiocie
H = 90 - toczenie na automatach wielonoowych, toczenie przedmiotw dugich o maej
rednicy, toczenie powierzchni czoowych
Kt przystawienia pomocniczy Hr` - wpywa na chropowato powierzchni i wytrzymao ostrza.
Warto tego kata zaley od wielu czynnikw:
1-2 - najczciej w noach | 5-10 - przy obrbce przedmiotw dostatecznie sztywnych
45 - najczesciej w noach wygitych.
14. Zdefiniowa kat s w ukadzie narzdzia. Wskaza strzak na szkicu narzdzia
przybliony kierunek spywu wira po powierzchni natarcia noa zdzieraka prostego
prawego o geometrii:
Kt s definiowany jest w paszczynie skrawania Ps jest to kt midzy krawdzi skrawajc, a
paszczyzn podstawow Pr.
Kt s jest dodatni gdy wierzchoek ostrza, jest najwyszym punktem krawdzi.
Kt s jest zerowy, gdy wszystkie punkty krawdzi le w tej samej odlegoci od paszczyzny
podstawowej.
Kt s jest ujemny, gdy wierzchoek ostrza jest najniszym punktem krawdzi skrawajcej

15. Geometria ostrza wierta krtego ( kty i pooenie paszczyzn ) w ukadzie

narzdzia wg ISO
16. Geometria ostrza rozwiertaka wykaczajcego ( kty i paszczyzny ) w ukadzie
narzdzia wg ISO

Geometria rozwiertaka wykanczaka trzpieniowego

17. Geometria ostrzy freza walcowego (kty i poo. paszczyzn) w uk. narzdzia
wg ISO

20. Narysuj przekrj warstwy skrawanej przy toczeniu, wierceniu i frezowaniu

walcowym i zaznacz na tych rys. grubo wira.
21.Omwi przyczyny dynamicznych zmian siy skrawania nawet w warunkach obrbki
z wirem cigym.
Siy skrawania s szybkozmiennymi w funkcji czasu.

Przebieg zmiennoci siy skrawania w czasie przy toczeniu wzdunym. Zmienno siy skrawania
moe by wywoana uderzeniami lub drganiami. Uderzenia spowodowane mog by zarwno
uruchomieniem jak i chwilowym zatrzymaniem noa pod penym obcieniem na skutek
jednorazowych niejednorodnoci w materiale. Uzewntrznieniem waha siy skrawania w
procesie skrawania s drgania. Nawet przy wirze cigym wystpuj zmiany siy skrawania,
poniewa zmienia moe si przekrj warstwy skrawanej. Wynika to moe ze wczeniejszej
obrbki przedmiotu, ktry mgby by zgrabnie obrobiony lub z nawet niewielkich
nierwnomiernoci naddatku na obrbk. Mimo i wir jest cigy ze wzgldu na
niejednorodnoci materiau, proces powstawania plastycznego wira moe by bardzo
niejednorodny i w danej chwili mog nastpowa wahania napre w materiale, co skutkowa
bdzie zmienn si skrawania.
22. Wspczynnik spczania wira, wir, opis i metody jego wyznaczania.
Spczeniem wira nazywana jest zmiana wymiarw wira w stosunku do wymiarw warstwy
skrawanej z ktrej ten wir powsta. Dugo wira lw jest krtsza od dugoci warstwy
skrawanej l (drogi skrawania), natomiast pole przekroju poprzecznego wira Fw jest wiksze od
pola poprzecznego przekroju warstwy skrawanej F.

Stopie spczenia wira okrela si wartoci wskanika spczenia wira. Wskanik wzdunego
spczania (skrcenia) wira wyraony jest wzorem ksp=l/lw. Natomiast wskanik spczenia wira
poprzecznego ksp=Fw/F=aw*bw/a*b.
Wspczynnik spczenia wira zaley od wielu czynnikw, a przede wszystkim od wasnoi
materiau skrawanego, szybkoci skrawania i geometrii ostrza. Im materia jest bardziej
plastyczny tym spczenie wira jest wiksze. Najwiksze spczenie wira wystpuje przy
szybkoci skrawania 10-50m/min. Ze wzrostem szybkoci spczenie wira maleje, a od
szybkoci ok. 200m/min warto wskanika spczenia wira praktycznie pozostaje niezmienna.
Wpyw geometrii ostrza na spczenie wira mona wyjani rozpatrujc rysunek. Przyrostowi
drogi skrawania l odpowiada w przyblieniu przyrostowi dugoci wira o lw, czyli
ksp=l/lw=sin/sin Zmniejszenie = zwikszenie ksp.
23.Omwi czynniki majce wpyw na posta i spczenie wira.
Spczenie wira a tym samym wspczynnik spczenia wira zaley od wasnoci materiau
obrabianego, geometrii ostrza, parametrw skrawania, chodzenia i wielu innych czynnikw.
Wpyw materiau obrabianego na wspczynnik spczenia jest bardzo zoony i uwarunkowany
zmian plastycznoci materiau wystpujc przy zmianie warunkw skrawania. Wspczynnik
spczenia wzrasta, gdy zmniejsza si grubo warstwy skrawanej, a wic i posuw, gdy maleje
kt natarcia, przy wartoci promienia zaokrglenia ostrza.
Zalenie te od powyszych czynnikw, ze wzgldu na posta otrzymujemy nastpujce rodzaje
wirw
- odamkowy - wstgowy,

schodkowy
Istnieje szereg hipotez wyjaniajcych proces tworzenia si wira w materiaach plastycznych.
Istnieje pogld zakadajcy rn prdko przemieszczenia si czsteczek materiau w obszarze
w ktrym zachodzi przeksztacenie warstwy skrawanej z wir.

24. Opisa proces powstania wira segmentowego.

Wir segmentowy ma wyranie zarysowane linie zgniotu linie wycignitych wkien,
zakrzywione mocno od strony powierzchni spywu wira. We wirze segmentowym wystpuj
ostro zaznaczone granice podziau wira nachylone do kierunku skrawania pod ktem . Granice
te nie wystpuj w wirach wstgowych wyznaczaj pooenie powierzchni, wzdu ktrych
wystpio czciowe naruszenie spjnoci materiau. Gdy utrata spjnoci pomidzy elementami
jest cakowita; wir taki nazywamy elementarnym. W pewnych warunkach skrawania
odksztaceniom plastycznym materiau towarzyszy znaczne umocnienie prowadzce do
czciowego lub cakowitego naruszenia spjnoci i polizgu elementu wira wzdu tej granicy.
W ten sposb wir segmentowy ma charakterystyczn posta spitrzonych jeden na drugim
elementw o wyranie zaznaczonym podziale.

25.Klasyfikacja wirw, wskaza jak moemy wpywa na ich posta i kierunek

spywu.
Wir stanowi odpadowy produkt procesu skrawania Klasyfikacja wirw opiera si na
podobiestwie cech ich budowy i ksztatu. Klasyfikacja wirw ze wzgldu na budow rozrnia
si:
-wiry odupywane lub odrywane bdce wynikiem przekroczenia wytrzymaoci rozdzielczej w
praktyce wiry tego rodzaju spotyka si bardzo rzadko;
-wiry cinane- bdce wynikiem przekroczenia wytrzymaoci na cinanie. Wiry takie
wystpuj w rnych odmianach w praktycznie stosowanych warunkach obrbki.
Wrd wirw cinanych rozrniamy nastpujce odmiany:
A)wiry elementowe, nazywane take odpryskowymi. S to pojedyncze czstki wira lub grupy
czstek wira sabo ze sob poczone i rozsypujce si przy zderzeniu;
B)wiry schodkowe- ktrych cech charakterystyczn jest dobra spjno wira z wyranie
zarysowanymi czstkami wira;
C)wiry jednolite zwane te wstgowymi lub cigymi odznaczaj si zupen spjnoci i
nieznacznie tylko zaznaczon budow elementow,
Klasyfikacja wirw ze wzg. na ksztat:
-wiry o budowie jednolitej dzieli si na 4 rodzaje: wstgowe, rubowe, spiralne, ukowe.
Kady rodzaj wirw moe by jeszcze podzielony ze wzgl. na stopie cigoci. Rozrnia si
wiry cige i odcinkowe. Na kierunek spywu wira moemy gwnie wpywa poprzez geometri
ostrza-kty ostrza.s i n. Posta wira zaley gwnie od wasnoci materiau obrabianego.
Moemy take ni wpywa poprzez geometri kadego ostrza. Istniej take metody
ksztatowania wira. Rozwijana jest metoda wtryskiwania cieczy midzy powstajcy wir a
powierzchnie natarcia pod duym cinieniem, ktra wpywa na posta powstajcego wira.
26. Zjawisko narostu i jego wpyw na proces skrawania i dobr warunkw obrbki.
Narost skada si z bardzo silnie odksztaconych warstewek materiau obrabianego i ma
charakterystyczna wknist budow.
Twardo narostu jest znacznie wiksza ni twardo materiau obrabianego.
Narost tworzy wtrne ostrze chronice powierzchni natarcia od bezporedniego kontaktu z
materiaem skrawanym.
Narost podczas skrawania powstaje z czstek materiau obrobionego przyhamowywanych na
powierzchni natarcia, przy czym powan rol odgrywaj tu zjawiska adhezji i zgrzewania
zarwno w strefie styku narzdzia z materiaem obrabianym jak i styku samego narostu ze
lizgajcym si po nim wirem.| Narost powstaje w okrelonych zakresach temperatur.
Wystpowanie narostu zwizane jest bardzo silnie z wasnociami materiau obrabianego.

Rys. Wpyw prdkoci skrawania na wysoko stali przy toczeniu stali 55. | Stwierdzono, e
materia ostrza nie wywiera istotnego wpywu na tworzenie si narostu. Najwikszy wpyw ma
kt natarcia.

Rys. Wpyw kta natarcia ostrza na tworzenie si narostu. | Narost pogarsza jako
powierzchni powodujc powstawanie wgniece i nierwnoci powierzchni obrabianej.
27. Poda definicj okresu trwaoci ostrza. Omwi wzr Taylora. Przedstawi
graficznie ogln posta zalenoci T=f().
Trwao narzdzia T jest to wielko charakteryzujca w sposb bezporedni - czas skrawania
lub porednio liczb wykonanych operacji, czci, wzgldnie dugo drogi skrawania narzdzia
nowego lub po zaostrzeniu do chwili nastpienia oznak stpienia ostrza, przy niezmiennych
warunkach obrbki.
T=CT/s lub =C/Tm CT,C stae, zalene od warunkw obrbki (CT=Cs); T okres trwaoci
[min]; s,m- wykadniki potgowe wyznaczane dowiadczalnie (s=1/m) || min 1010 210 100 50 |
1 2 5 10 20 50 100 logV logT || Zaleno pomidzy trwaoci a prdkoci skrawania
otrzymana podczas toczenia stali 40H noem HO5 przy gbokoci skrawania g=1mm i posuwie
p=0,1 mm(?)/obr.

28. Poda definicj okresowej prdkoci skrawania VT. Omwi czynniki majce wpyw
na okresow prdko skrawania.
Spord wszystkich czynnikw, ktre wpywaj na okres trwaoci ostrza, najsilniej wpywa
szybko skrawania. Szybko skrawania bywa zmieniana w szerokim zakresie, a wic moe ona
bardzo znacznie zwiksza lub zmniejsza trwao ostrza.
Okresowa szybko skrawania, jest to szybko ktra odpowiada ustalonej wartoci okresu
trwaoci ostrza.
= C/Tm = T C- staa zalena od warunkw obrbki; m- wykadnik potgowy wyznaczany
dowiadczalnie; T- okresowa prdko skrawania; T- okres trwaoci ostrza.
Czynniki majce wpyw na okresow szybko skrawania:
- wpyw materiau obrabianego wpywa na okresow szybko skrawania poprzez wasnoci
odprowadzania ciepa;
- wpyw narzdzia okresowa prdko skrawania zaley od odpornoci narzdzia na wysokie
temperatury wyraajc si w zmianach wytrzymaoci, tarcia i cierania.
Na okresow prdko skrawania wpywaj te: materia i wymiary czci chwytowej , kt
natarcia, kt przyoenia, kt pochylenia gwnej krawdzi skrawajcej, promie zaokrglenia,
- wpyw warunkw skrawania;
- wpyw wymiarw i ksztatu warstwy skrawanej;
- wpyw kta przystawienia pomocniczej krawdzi skrawajcej;
- Wpyw chodzenia i rodzaje pynw obrbkowych poprzez chodzce i smarujce dziaanie
cieczy.
29. Przebieg zuycia ostrza narzdzi skrawajcych, krzywe zuycia (przykady).

Rys. Odmiany krzywych zuycia ostrzy

a - materia bardzo cierny, niedua szybko skrawania, dobre chodzenie, tzn. przy nieduej,
ustabilizowanej temperaturze; b rednia prdko skrawania, ze rednio intensywnym
chodzeniem; c skrawanie z duymi szybkociami, przy wzrocie temperatury, ze wzrostem
czasu.
Rys. Krzywa typowa zuycia ostrza: t0-t1 wstpne zuycie; t1-t2 umiarkowane zuycie; t2-t
przyspieszone zuycie. || p= 4 2 1 0.5

hp(t)
Rys. Wpyw gbokoci skrawania na zuycie ostrza.

hp(t)
Rys. Wpyw kta r na zuycie ostrza |Koppo=54 35 15
30. Narysowa i omwi parametry geometryczne zuycia ostrzy na jego czynnych
powierzchniach.
Zuycie powierzchni przyoenia uwidacznia si na ostrzu w postaci szeregu rwnolegych rys,
tworzcych na caej czynnej dugoci tej powierzchni charakterystyczny lad zuycia
nierwnomiernej szerokoci. Na skutek zuycia powierzchni przyoenia krawdzi traci pierwotny
zarys, odsuwajc si w gb ostra.
Zuycie powierzchni natarcia w miejscu zetknicia wira z powierzchnia natarcia, w pewnej
odlegoci od krawdzi skrawajcej powstaje lad tego zetknicia w postaci niewielkiego
wgbienia

Rys. Geometria i wskaniki zuycia ostrza

he - gboko rowka H- szeroko rowka
He - odlego najmniej. punktu rowka od krawdzi
hp - szeroko zuycia powierzchni przyoenia
hpmax - max. Szeroko zuycia powierzchni przyoenia | hr - szeroko ostrza
31. Omwi kryteria zuycia ostrzy oraz pod ich zastosowanie w zalenoci od
rodzaju obrbki. Istniej trzy grupy kryteriw stpienia ostrza Kryteria zuycia ostrza:
Fizykalne kryterium zuycia ostrza rzadko stosowane ostrze naley uzna za stpione gdy
zaczyna si trzeci okres zuycia (zuycie przyspieszone). Moment ten moe by okrelony
poprzez obserwacje niektrych zjawisk wsptowarzyszcych: zmiany ksztatu ostrza na skutek
cierania, wzrost oporw i mocy skrawania (amperomierz lub watomierz wczony w obwd
zasilania silnika), wzrost temperatury (zmiana barwy nalotowej wira lub byszczce lady na
powierzchni obrobionej przedmiotw stalowych przy toczeniu noami ze stali szybkotncej) oraz
drgania. Kryterium to stosowane jest przy obrbce zgrubnej.
Technologiczne kryterium stpienia ostrza stosowane najczciej ostrze naley uzna za
stpione, kiedy stwierdzimy: a)utrat dokadnoci wymiarw (wykroczenie poza
granice tolerancji),
b)pogorszenie dokadnoci powierzchni(zwikszenie chropowatoci powierzchni
poza granic dopuszczaln).
Ostrze nie musi osign trzeciego stadium zuycia, ale jeli starcie w kierunku promieniowym w
stosunku do toczonego waka przekroczy tolerancj wymiarow rednicy przedmiotu, ostrze
uznaje si za stpione przy zaoeniu, e ponowne ustawienie na wymiar czciowo zuytego
ostrza jest ju nieopacalne lub niemoliwe. Podobnie rzecz si ma z pogorszeniem gadkoci
powierzchni. Czsto tpienia ostrza w sensie technologicznym bdzie tym wiksza, im wsze
bd tolerancje wymiarw i gadkoci.
Ekonomiczne kryterium zuycia ostrza - powinno dopuszcza si tak wielko zuycia aby
uzyska maksimum wartoci: dugotrwaoci ostrza U lub ywotnoci ostrza W. | U=m*t lub
W=m*M=m*z*tu
m liczba okresw trwaoci ostrza, liczba zaostrze, m=L/(e+s) | t okres
trwaoci ostrza
M okres pracy ostrza | tu czas pracy ostrza,
z liczba czasw pracy ostrza w cigu jednego okresu pracy ostrza | L wymiar ostrza
ograniczajcy liczb zaostrze (szeroko lub grubo pytki pomniejszona o pewn niezbdn
wielko umoliwiajc jeszcze skrawanie) | e starcie ostrza, mierzone w kierunku wymiaru
ograniczajcego
s naddatek na szlifowanie, mierzony w kierunku wymiaru ograniczajcego (s = 0,1-0,3mm).
32. Rodzaje zuycia oraz fizykalne mechanizmy zuycia ostrzy narzdzi skrawajcych
Rodzaje zuycia : a] mechaniczne b] adhezyjne c] dyfuzyjne d] chemiczne
A] gdy jego przyczyna jest zaczepianie nierwnoci jednej powierzchni o druga
dorane zuycie wytrzymaociowe gdy na skutek dziaania sil skrawania nastpuje miejscowe
przekroczenie wytrzymaoci ostrza : wyszczerbiana, wykruszenia, wyamania, pknicia.
Zmczeniowe zuycie wytrzymaociowe gdy miejscowa utrata spjnoci ostrza wystpuje na
skutek zmczenia materiau.
B] Objawem jest powstawanie narostw tarcia, szczepie, przypawa itp. Warunkiem pojawienia
si zuycia adhezyjnego s odpowiednio wysokie naciski jednostkowe oraz niezbyt wysokie
temp.
C] dyfuzyjne zuycie ostrza wystpuje w odpowiednio wysokiej temp. (w zalenoci od rodzaju
materiau ostrza)
D] chemiczne zuycie ostrza polega na szybkim tworzeniu na powierzchni ostrza zwizkw
chemicznych z orodkiem ktre s sabo zwizane z materiaem ostrza i atwo si cieraj
33. ywotno a okres trwaoci narzdzia
Czas pracy ostrza- czyli czas skrawania, w niezmiennych warunkach skrawania a do umownego
stpienia ostrza, nazywa si okresem trwaoci ostrza. Kade ostrze moe by uywane do
skrawania pewna ilo razy, bd przez tzw. ostrzenie, bd przez wykorzystanie kolejnych
naroy (w przypadku ostrzy pytek wieloostrzowych)
Okres trwaoci ostrza suma czasw pracy (skrawania) ostrza nowego lub od momentu
naostrzenia do osignicia umownego stpienia w niezmiennych warunkach obrbki.
Okres pracy ostrza suma czasw skrawania, w czasie pomidzy dwoma stpieniami przy
zmiennych warunkach skrawania.
ywotno ostrza U suma wszystkich okresw pracy, ktre mona uzyska z danego ostrza
W=m*M=m*z*tu
m liczba okresw trwaoci ostrza, liczba zaostrze,
t okres trwaoci ostrza, M okres pracy ostrza,
z liczba czasw pracy ostrza w cigu jednego okresu pracy ostrza, tu czas pracy
ostrza,

Graf. Interpret. okresu trwaoci i okresu pracy ostrza.

34. Przedstawi (schematy) rozkadu skadowych sil skrawania przy toczeniu:
a)wzdunym, b) poprzecznym i c) skonym
Sia skrawania jest to sia z jaka narzdzie dziaa na przedmiot obrabiany. Indeksy stosowane
przy oznaczaniu si skrawania F=Fc+Ff+Fp
-c- dla kierunku ruchu gwnego
-f- dla kierunku ruchu posuwowego
-e- dla kierunku wypadkowego ruchu skrawania
-p- dla kierunku prostopadego do vc i vf

a)wzdunym b)poprzecznym c)skonym

35. Przedstawi graficznie i omwi wpyw kta przystawienia r na ksztat przekroju
warstwy skrawanej i skadowe siy skrawania przy toczeniu.
Wpyw kata przystawienia na siy skrawania zwizany jest ze zmianami czynnej dugoci
krawdzi skrawajcej ostrza i gruboci warstwy skrawanej, jakie zachodz przy zmianie tego
konta. W tych warunkach zmiany naciskw jednostkowych na powierzchniach przyoenia i na
tarcie, zmieniaj si opory tarcia, rozkady temp. I odksztacenia w warstwie skrawanej.
Rys. Wpyw kata przystawienia na siy skrawania.

38. Poda i omwi oglna posta wzorw (statystyczno dowiadczalnych) na

skadowe siy skrawania przy toczeniu.
FC=CC apec fuc c rc c cc
gdzie: CC eC uC rc c cc stae, wykadnik i wspczynniki poprawkowe wyznaczone
dowiadczalnie. Przy przecitnych warunkach pozostae siy skadowe mona okreli w
przyblieniu z nastpujcych zalenoci:
-przy t. stali: Fp = (0,4 0,6) FC Ff = (0,2 0,4) FC
-przy t. eliwa: Fp = (0,3 0,6) FC Ff = (0,1 0,4) FC
c stae zalene od warunkw obrbki
eC wykadniki charakter. wpyw gbokoci skrawania
uC wykadniki charakteryzujce wpyw posuwu
wspczynniki poprawkowe uwzgldniajce wpyw rnych czynnikw na warto si
skrawania, wyznaczane dowiadczalnie.
37. Przedstawi (schemat) rozkadu si skrawania (w ukadzie odniesienia zwizanym
z narzdziem) przy wierceniu

FC1, FC2 gwna sia skrawajca

Ff1, Ff2 posuwowa sia skrawajca
Fp1, Fp2 odporowa sia skrawajca
38. Poda i omwi ogln posta wzorw (statystyczno dowiadczalnych) na
skadowe siy skrawania przy wierceniu
Dla wiercenia w penym materiale.
Ff = CF fUf daF cSp KH [N]
M = CM fUM daH cSH KH [Nm]
gdzie: CF, CM stae ujmujce wasnoci materiaowe przeliczenie jednostek oraz wpyw
czynnikw oddzielnie we wzorach nie wyodrbnionych
uF, uM, eF, eH, aF, aM, sF, sM wykadniki potgowe okrelajce intensywno wpywu czynnikw
zmiennych na si i moment skrawania
KH wspczynnik poprawkowy ujmujcy wpyw wasnoci wytrzymaociowych.
Ukad si przy wierceniu zredukowa mona do skrtnika, tj. do siy osiowej Ff i mom. skrawania
M.
Ff=Ff1+Ff2 M=0,25(Fc1+Fc2)d Fp=Fp1Fp2=0
39. Omwi kinematyk strugania poprzecznego i wzdunego oraz poda przykady
zastosowania.
Strugania wzdune ruch gwny postpowo zwrotny wykonuje przedmiot obrabiany a ruch
posuwowy , prostopady do kierunku ruchu gwnego narzdzie.
Struganie poprzeczne ruch gwny wykonuje narzdzie, a ruch posuwowy przedmiot
obrabiany.
Struganie wzdune stosowane przy obrbce dugich przedmiotw, lub kilku przedmiotw
mocowanych szeregowo na stole strugarki
Struganie poprzeczne dotyczy obrbki przedmiotw krtkich gwnie z produkcji
jednostkowej.
Struganie pionowe dutowanie ruch gwny wykonywany jest w paszczynie pionowej a ruch
posuwowy w paszczynie poziomej.
Rys. Odmiany strugania
a/ wzdune b/ poprzeczne c/ pionowe

c
40. Rodzaje noy strugarskich i ich wpyw na ksztat powierzchni obrabianej.
Zalenie od sposobu pracy noa, rozrnia si noe strugarskie oglnego przeznaczenia oraz
noe strugarskie ksztatowe.
Zalenie od sposobu zamocowania rozrnia si noe imakowe oraz noe oprawkowe.
Rozrniamy noe strugarskie wgniatajce ostrze w powierzchnie obrobiona oraz noe odgite
do ty przeciw dziaajce wgnieceniom ostrza w powierzchni obrobion
Podczas strugania powstaj prgi, przy wejciu ostrza w materia. Przyczyn tego jest zbyt maa
sztywno wystajcej czci trzonka noa. Zalenoci od sposobu zamocowania otrzymuje si
wklso albo wypuko.
Rys. Progi powstajce przy wcinaniu si ostrza w materia

W momencie zderzenia si ostrza z materiaem, dziaa oprcz redniej siy skrawania sia
uderzenia. Na skutek tego w tym przerwanym momencie nastpuje silniejsze odgicie trzonka
noa w dalszym cigu skrawania, kiedy ustaje wpyw uderzenia. W wyniku odwzorowania toru
ruchu ostrza w stosunku do materiau powstaje na powierzchni skrawanej odpowiedniego
ksztatu nierwno.
41. Czas maszynowy strugania, poda wzr, wykona schemat obl., oznaczy na
schemacie wielkoci wystpujce we wzorze oraz wskaza kierunek ruchu gwnego i
posuwowego.
Niezalenie od odmiany strugania czas maszynowy oblicza si wg wzoru: tm= i*(ld+B+lw)
/(p*n) [min]
ld dugo poprzecznego dobiegu narzdzia [mm]
B szeroko strugania[mm] u liczba skokw na min
lw dugo poprzecznego wybiegu narzdzia
p posuw (szeroko skrawania w czasie 1 skoku) [mm/skok] | i liczba przej przy tym
samym posuwie i liczbie skadw na minut

42. Omwi odmiany kinematyczne wiercenia i poda obrabiarki, na ktrych s one

stosowane
Istniej 4 moliwoci kinematycznego wiercenia:
- wiercenie narzdziem, ktre wykonuje jednoczenie ruch posuwowy i obrotowy przy
nieruchomym przedmiocie obrabianym. Odmiana ta najczciej stosowana jest zwana
wierceniem pionowym wykonywane jest na wiertarkach;
- wiercenie narzdziem, ktre wykonuje tylko ruch posuwowy, prostoliniowy, rwnolegy do osi
obrotu przedmiotu, a ruch obrotowy wykonuje przedmiot obrabiany. Wiercenie to zwane jest
wierceniem poziomym, jest stosowane w przypadku dugich otworw, poniewa umoliwia
uzyskanie wikszej dokadnoci obrbki. Stosuje si go na automatach tokarskich,
rewolwerowych i tokarkach
- wiercenie narzdziem ktre wykonuje tylko ruch obrotowy, za przedmiot obrabiany ruch
prostoliniowy, rwnolegy do osi przedmiotu wierta. Ta odmiana moe by przeprowadzona na
frezarce pionowej. W praktyce nie jest stosowane.
- wiercenie narzdziem ktre zamocowane jest nieruchomo, a ruch obrotowy i posuwowy
wykorzystuje przedmiot obrabiany. W praktyce nie stosowana.
43. Narysowa rozkad si skrawajcych przy wspbienym i przeciwbienym
frezowaniu.

a b
a) przeciwbiene b) wspbiene
44.Oglna posta wzorw na skadowe siy skrawania przy frezowaniu walcowym.

Do obliczania obwodowej siy FC przy frezowaniu walcowym i czoowym stosujemy wzory

potgowe w postaci:
Bwf * apef * fzuf * z
Fc=CF d af
* K r * K

Gdzie: CF- wspczynnik zaleny od rodzaju materiau obrabianego i typu freza;

wf, ef, uf, af wykadniki potgowe;
B szeroko frezowania w [mm] | z liczba ostrzy
ap gb. frezowania w [mm] | fz posuw [mm/obr]
d rednica freza w [mm]| KV,K- wsp. poprawkowe uwzgld. wpyw prdkoci skrawania i
kta natarcia
- Frezowanie przeciwbiene FCN= (0,30,4) FC
Ff= (0,11,2) FC Ffn= (00,3) FC
- Frezowanie wspbiene FCN= (0,3 0,4) FC
Ff=(0,11,2)*FC Ffn=(00,3)*FC Fp=FC*tgs
45.Dowiadczalne metody wyznaczania cakowitej siy skrawania.
Do bezporedniego pomiaru si skrawania stosuje si siomierze. Spord wielu siomierzy na
uwag zasuguj nastpujce konstrukcje: si. hydrauliczny, si. elektrolityczny, si. magneto-
elastyczny; si. elektromagnetyczny, si. piezoelektryczny, si. tensometryczny. Najpowszechniej
stosowane s siomierze tensometryczne i piezoelektryczne.
Siomierz tensometryczny suy do pomiaru napre elementw obcionych statycznie i
dynamicznie i jest uywany do pomiaru si i momentw skrawania. Elementem mierniczym
tensometru jest cienki drucik oporowy w ksztacie paskiego wyka, wklejony midzy dwa paski
papieru izolacyjnego naklejony na obciony element. Ukad pomiarowy skada si ze
zrwnowaonych mostkw Wheatstone, wzmacniacza sygnaw napiciowych zintegrowanych z
mikroprocesorowym systemem kalibracji i rejestracji wartoci si przez przesyanie sygnaw
analogowych do rejestratora lub komputera.
Rys. Schemat systemu pomiarowego si i mocy skrawania: 1-siomierz 2-wzmacniacz
adunku 3-przetwornik A/D 4-demodulator 5-st. ant. Odbiorcza
6-przetwornik A/D 7-komputer pomiar 8-baza danych 9-wydaw. danych
Siomierz piezoelektryczny dziaa na zasadzie zmiany adunku elektrycznego w stosie
kwarcowym pod wpywem si skrawania
46. Zalety i wady siomierzy stosowanych do wyznaczania skadowych do wyznaczania
skadowych si skrawania.
Wady metod pomiaru si skrawania:
- niezbyt dua dokadno pomiaru;
- brak uniwersalnoci kady pomiar wymaga odpowiedniego oprzyrzdowania i techniki
wykonania pomiaru;
- konieczno stosowania systemw pomiarowych przetwarzajcych przy pomiarach
czujnikowych
- konieczno wzorcowania dla danego pomiaru
Zalety metod pomiaru si skrawanych:
- metody tensometryczna i piezoelektryczna odznaczaj si du czuoci na dynamik zmian
si skrawania;
- moliwo dokadnego okrelenia si skrawania w porwnaniu do metod analityczno-
dowiadczalnych;
- w metodach z systemem pomiarowym moliwo eksportowania, przechowywania,
analizowania i opracowywania wynikw pomiaru prowadzonego podczas procesu skrawania
47.Omwi wpyw warunkw obrbki(rodzaju i wasnoci materiau obrabianego,
geometrii ostrza, parametrw skrawania) na skadow siy skrawania.
Wasnoci materiaw obrabianych wywieraj znacznych i bardzo zoony wpyw na siy
skrawania. Zale one od skadu chemicznego, struktury, mechanicznych i fizykalnych wasnoci
materiau. Dal okrelonego materiau jego wasnoci uwarunkowane s procesami hutniczymi i
warunkami obrbki cieplnej.
Wpyw parametrw skrawania(g, p, v) na siy skrawania jest rny. Podczas zwikszania
gbokoci skrawania siy rosn, gdy wzrasta pole przekroju poprzecznego w skrawanej i udzia
krawdzi ostrza w procesie skrawania. Przy zmianie posuwu zmieniaj si jednoczenie pole
przekroju poprzecznego i grubo warstwy skrawanej. Zwikszenie pola przekroju poprzecznego
wywouje wzrost wypadkowego oporu skrawania. Wpyw prdkoci skrawania na siy skrawania
wie si z wpywem prdkoci odksztacania warstwy skrawanej na plastyczno materiau
obrabianego i zjawisko\a narostowe na ostrzu narzdzia.
Wpyw kta natarcia- kade zmniejszenie kta natarcia bdzie wywoywao wzrost oporw
skrawania.
Wpyw kta pochylenia gwnej krawdzi ostrza na siy skrawania mona wyjani zmianami
bocznego i tylnego kata natarcia.
Wpyw kta przyoenia na siy skrawania jest niewielki.
Wpyw kta przyswajania na siy skrawania mona uzasadni zjawiskami zwizanymi ze
zmianami czynnej dugoci krawdzi skrawajcej ostrza i gruboci warstwy skrawanej. Wpyw
promienia zaokrglenia( naroa na siy skrawania mona wyjani zmianami szerokoci warstwy.
48.Poda zalenoci na energi i moc skrawania przy toczeniu.

P = Pz2 + Py2 + Px2

N - moc skrawania
Pz v Px v f Py v y
Ne = + + [k W ]
60 * 1000 6 * 1000 60 * 1000

Poniewa vy=0; vf<<v, to dla praktycznych oblicze zaleno mona uproci pomijajc dwa
ostanie czony: Ne=Pz*v/(60*1000) [kW]
Energia skrawania E= Pz*v*tskr=Pz *tskr[W]
d * n
1000

49.Opr waciwy i praca waciwa skrawania, wzory i wzajemna relacja.

Opr skrawania - na opr ten skadaj si siy dziaajce podczas skrawania:
-sia odksztacenia warstwy skrawanej(spczenie);
-sia oddzielajca warstwy skrawanej;
-sia odksztacenia wira;
-sia tarcia wira- powierzchnia natarcia;
-sia tarcia pow. przyoenia - materia obrabiany;
Opr waciwy skrawania - stosunek skadowej obwodowej Pz do czynnej dugoci krawdzi
skrawajcej okrela on si przypadajc na jednostk dugoci krawdzi skrawajcej.
Oskr=Pz/b [N/m]
b- szeroko warstwy skrawanej
Praca waciwa skrawania - stosunek skadowej obwodowe Pz do pola przekroju poprzecznego
warstwy skrawanej. Wskr=Pz/b*a [N/m2=Pa]
b- szer. warstwy skrawanej a- grub. warstwy skr.

50. Omwi wpyw kta r i promienia zaokrglenia naroa ostrza na gadko pow.
obrabianej przy toczeniu.
Podczas toczenia ostrzem zaokrglonym o promieniu r mikro nierwnoci mog by ksztatowane
tylko krzywoliniow czci krawdzi albo rwnie prostoliniowymi odcinkami krawdzi w
zalenoci od wartoci posuwu i promienia r oraz ktw przystawienia gwnej i pomocniczej
krawdzi ostrza. Przypadek ksztatowania mikro nierwnoci krzywoliniow czci krawdzi o
promieniu r zachodzi gdy:
r arc sin (p/2r) r arc sin(p/2r)
to Rt = r - r2 P2 / 4

Przypadek formowania mikro nierwnoci wierzchokiem o promieniu r i prostoliniowymi

odcinkami krawdzi zachodzi gdy:
r<arc sin (p/2r) r<arc sin(p/2r)
to Rt= s in r * s in r'
s in ( r + r' )
'
[ p r ( t g r + tg r ) ]
2 2

51. Technologiczno ekonomiczne kryteria doboru warunkw obrbki.

Przy doborze war. obrbki kierujemy si otrzymaniem:
- najwyszej wydajnoci - najniszych kosztw obrbki
- najwysz jako produktu
Racjonalny dobr warunkw obrbki jest wynikiem uwzgldnienia: a) wymaga technologicznych
stawianych przez konstruktora b)ogranicze moliwoci obrbkowych c) ekonomii
wytwarzania;
Ad.a).-kryteria waciwej jakoci i uytkowoci wyrobu; -dokadno ksztatowo-wymiarowa; -
dok. powierzchniowa warstwy obrabianej;
Ad.b).-specyfikacj obrbki; -rodzajem obrbki; -narzdziem; -przedmiotem obrabianym;
Ad.c).-najnisze zuycie mat. Konstrukcyjnych;
-minimalne zuycie mat. Narzdziowych i konstrukcyjnych; -wysoka wydajno produkcji; -
najmniejszy koszt jednostkowy;
Optymalnego doboru warunkw obrbki dokonuje si analitycznie lub graficznie. Dobr
warunkw obrbki zaley od rodzaju obrbki:
-zgrubna; -rednio dokadna; -dokadna; -bardzo dokadna; -bardzo dok. tzw diamentowanie
52. Wyprowadzi wzr na optymaln szybko skrawania bazujc na kryterium
minimalnego kosztu operacji. K1 | Kc=Tcm | Vskr

K1=Kc+Ktm+Kzm
-koszt jednostkowy
= M + M K m
+ K m (n 1)
(t M + )
K 1 t C V SK R 0 K SKR
V SKR C n

= + NK = K N
K n arz K n arz .
now ego
re g e n e ra cji
N K re g

d K 1
= M
2

dV K V m sk raw
r

+ K m
(t + ) ( n 1 )V
n 1
= 0
0 M t K m sk ra w
C n

1 =
1
(t + K n a rz
) ( n 1 )K
n
0 S K R
C n
M
 C
V =
SKR
K 1
(t 0 + )(n 1)
narz

m h
53. Zasady i tok doboru warunkw obrbki zgrubnej.
Punktem wyjcia przy wyznaczaniu warunkw skrawania jest analiza danych dotyczcych
przedmiotu obrabianego narzdzia i obrabiarki. Usunicie naddatku obrbkowego odbywa si
moe w jednym lub kilku zabiegach i przejciach. Na podstawie danych dotyczcych obrabiarki i
przedmiotu obrabianego mona ustali wstpnie rodzaje, typy i wymiary narzdzi
przeznaczonych do kadego zabiegu. Dla zabiegw-obrbki zgrubnej-korzystajc z poradnikw
normowania, instrukcji, instrukcji norm pastwowych i zakadowych ustalamy rodzaj i gatunek
materiau ostrza, dugo wysunicia narzdzia z imaka noowego, ksztat powierzchni natarcia i
geometrie ostrza. Nastpnie naley ustali warunki chodzenia i sposb doprowadzania cieczy do
strefy skrawania. Przy obrbce zgrubnej celowe jest ustalenie jak najwikszego usunicia
naddatku obrbkowego w moliwie najmniejszej liczbie przej. W przejciu zgrubnym naley
dobra moliwie najwikszy posuw, uwzgldniajc ograniczon sztywno i wytrzymao
przedmiotu obrabianego narzdzia i obrabiarki. W obrbce zgrubnej, po okreleniu si
skadowych, sprawdza si trzonek na zginanie i pytk ostrza na ciskanie, wytrzymao napdu
wrzeciona pod dziaaniem momentu skrawania. Nastpnie na podstawie okresu trwaoci ostrza
naley ustali prdko skrawania. Nastpnie obliczamy moc skrawania i konfrontujemy z moc
obrabiarki. Na kocu obliczamy czas jednostkowy i wydajno obrbki.
54. Omwi ograniczenia w doborze warunkw obrbki wykaczajcej.
Ustalenie warunkw skrawania:
-na obrbk wykaczajc pozostawia si naddatek 0,51mm na stron. Ze wzgldu na
wydajno obrbki podane jest stosowanie jak najwikszego posuwu, ktry jest ograniczony
sztywnoci ukadu oraz chropowatoci powierzchni, ktr naley uzyska;
-po ustaleniu gbokoci skrawania g i wielkoci posuwu p okrelamy szybko skrawania dla
zaoonej trwaoci noa;
-po obliczeniu si skrawania, porwnujemy moc skrawania z moc obrabiarki. Rwnie moment
skrawania porwnujemy z maksymalnym momentem moliwym na wrzecionie;
W obrbce wykaczajcej przedmiotowi nadaje si ostateczny ksztat z dan dokadnoci i
chropowatoci. Dlatego warunki skrawania tak naley dobra, by te wasnoci otrzyma przy
zachowaniu najwyszej wydajnoci, najniszego kosztu, przy zachowaniu trwaoci ostrza.
55. Podzia metod frezowania ich kinematyka i zastosowanie.
Frezowanie-jest to sposb obrbki skrawaniem, w ktrym narzdzie wykonuje ruch obrotowy,
przedmiot obrabiany-ruch posuwowy: prostoliniowy i krzywoliniowy.
Rozrniamy dwie zasadnicze odmiany frezow.:
-frezowanie walcowe-gdy frez walcowy styka si powierzchni walcow z powierzchni
obrabian;
-frezowanie czoowe-gdy frez styka si z powierzchni obrobion w sposb przewaajcy sw
powierzchni czoow;
Z powyszego wynika, e przy frezowaniu walcowym o obrotu freza jest rwnolega do pow.
obrobionej, za przy frezowaniu czoowym prostopada do niej.
Frezowanie walcowe moe by:
-przeciwbiene- kierunek posuwu w punkcie, gdy wektor v jest rwnolegy do f, jest przeciwny
do kierunku obrotu freza;
-wspbiene- zwrot kierunku wektora prdkoci freza i wektora posuwu, w punkcie gdzie one s
rwnolege, jest zgodny;
Frezowanie czoowe moe by: -pene
-niepene symetryczne -niepene niesymetryczne;
Cechy charakterystyczne frezowania:
-proces skrawania kadym ostrzem jest cyklicznie przerywany -przekrj poprzeczny warstwy
skrawanej nie jest stay
56. Frezowanie wspbiene i przeciwbiene: wady, zalety, zastosowanie.

a) Frezowanie przeciwbiene:
Wady: - warstwa skrawana na pocztku wcinania si ostrza jest cienka, nastpnie grubo jej
wzrasta do maksimum - krawd skrawajca przesuwa si i trze o powierzchni obrobion, na
skutek tego krawd zuywa si - wiry gromadz si przed frezem i utrudniaj chodzenie - sia
skrawania prbuje podnosi przedmiot, co moe powodowa drgania;
Zalety: - w obrbce powierzchni surowych ostrze trafia na powierzchni ju obrobion;
b) Frezowanie wspbiene:
Zalety: - nie wystpuje zjawisko tarcia krawdzi skrawajcej o powierzchni obrobion - wiry
gromadz si za frezem nie utrudniajc chodzenia
- wiksza trwao freza - lepsza jako pow. obrobion.
Wady: - brak kasowania luzw na rubie posuwu
- przy powierzchniach surowych ostrza trafiaj na powierzchni nie obrobion:
Frezowanie wspbiene w porwnaniu z metod przeciwbien wykazuje wiele zalet i przy
dostatecznej sztywnoci obrabiarki i braku luzu ruby posuwowej, jest czciej stosowane ni
przeciwbiene.
57. Zaleno midzy posuwami na obrt, na min. i na ostrze (zb) - Posuw na Obr. (p)
prdko wyraona stosunkiem drogi przebytej w cigu czasu jednego obrotu do tego czasu -
Posuw na min. (pt)-prdko, ktrej warto jest stosunkiem przebytej drogi do czasu - Posuw
na ostrze(pz) -prdko ktrej warto wyraa si stosunkiem drogi przebytej w czasie styku z
materiaem poprzedzajcego do nastpnego ostrza do tego czasu pt=nzpz prdko obrot.
skokw [Obr/min] lub czsto skokw [skok/min] z-liczba ostrzy (zbw)
59. Co to jest skrawalno (definicja), omwi wskaniki oceny skrawalnoci?
Skrawalno-podatno materiau na zmiany ksztatu wymiarw wasnoci fizycznych czasie
procesw obrbki skrawaniem= obrabialno.
Okrelenie i ocena skrawalnoci kilku materiaw w celu wzajemnego ich porwnania odbywa si
w umownie przyjtych warunkach obrbki (rodzaj i ksztat ostrza, kty ostrza, gboko, posuw
i szybko skrawania, sposb chodzenia, ksztat prbek) wskaniki przedstawiamy na dwa
sposoby albo jako warto bezwzgldn albo wzgldne.
a)Bezwzgldne wskaniki skrawalnoci - maj prcz wartoci wymiary podane w jednostkach:
*trwao-w minutach czasu skrawania *opr skrawania-w kG (N)
*wysoko nierwnoci powierzchni powstajcych-w mikrometrach *rodzaj powstajcych wir
Oprcz wskanikw uytkowych uywamy rwnie wskanikw fizycznych: *temperatura
skrawania
*tarcie w czasie skrawania(ostrze i wir oraz przedmiot obr) *cierno materiau *podatno do
odksztace plastycznych mierzon wspczynnikiem spczania wira *zdolno tumienia drga
*wielko rodzaj i sposb rozmieszczenia utwardze napre utwardze napre ostatecznych
b)Wzgldne wskaniki skrawalnoci - powstaj przez okrelenie stosunku wskanikw
bezwzgldnych skrawalnoci jednego umownie przyjtego materiau. Wtedy wskaniki te nie
maja wymiaru (np. okresowa szybko skrawania dla stali wglowej o Rr=75kG/mm2 to 1 to
okres szybkoci skrawania stali chromowo-niklowej wyniesie 0,8)
60. Omwi wpyw struktury i waciwoci materiaw na ich skrawalno.
1) wpyw struktury materiaw
Ferryt obnia opr skrawania. Jest on jednak mikki i cigliwy, co sprzyja zjawisku tzw. Narostu
na ostrzu i bardzo ujemnie odbija si na gadko powierzchni.
Cementyt jest skadnikiem twardym i kruchym, . Nie daje si skrawa, a w czasie obrbki stali
wykrusza si pod dziaaniem ostrza. Dlatego te jego rozmieszczenie i wielko ziarna decyduje
zarwno o twardoci ostrza i gadkoci powierzchni.
Perlit pasemkowy (drobny) jest skadnikiem o bardzo dobrej skrawalnoci, szczeglnie stali o
redniej zawartoci wgla.
Perlit gruby uatwia oddzielanie si wira, ale psuje gadko powierzchni, dlatego tez stale do
obrbki wykaczajcej bardzo dokadnej powinny mie struktur drobnoziarnist.
Sorbit i austenit s skadnikami o zej skrawalnoci. Pozwalaj one wzrost wasnoci
wytrzymaociowych, twardo i cigliwo. Odbija si to ujemnie na wszystkich uytkowych
wskanikach skrawalnoci.
2)Wasnoci materiaw
Wymagania dotyczce waciwoci mechanicznych stali ze wzgldu na jej skrawalno s
przeciwne ni wymagania ze wzgldu na jej wasnoci eksploatacyjne . Ze wzgldu na
skrawalno podane s stale o maej wytrzymaoci, maej cigliwoci i maej ciernoci.
Natomiast dla uytkownika i konstruktora najlepszym materiaem jest taki, ktry wykazuje du
wytrzymao wysoka cigliwo i niewielk cieralno . Spord wasnoci mechanicznych
najczciej przyjmuje si za czynnik charakteryzujcy skrawalno-twardo tego materiau.
Podwyszanie twardoci powoduje na og pogorszenie skrawalnoci (opory skrawania narastaj,
trwao ostrza maleje).
61. Zasady doboru rodzaju materiau narzdziowego do obrbki ubytkowej.
Materia stosowany na ostrze skrawajce powinien mie nastpujce wasnoci:- powinien by
twardszy od materiau obrabianego w procesie skrawania, -mie dostateczn wytrzymao w
temp. skrawania, -by mniej cieralny ni materia obrabiany. Poza tym podane jest aby
materia na ostrze skrawajce odznacza si rwnie moliwie duym ciepem waciwym, mia
jak najlepsz przewodno ciepln.
62. Grupy wglikw spiekanych i przykady ich zastosowania w obrbce ubytkowej.
Wyrniamy 2 grupy wglikw spiekanych: -wolframow oznaczon symbolem H skadajc
si gwnie z wglika wolframu i roztworu staego wglika wolframu w kobalcie; - wolframowo-
tytanow oznaczon symbolem S i U skadajc si z wglika wolframu, wglika tytanu i
roztworu staego tych wglikw w kobalcie. Niektre gatunki tej grupy zawieraj te wgliki
tantalu. Grupa S stosowana jest gwnie do skrawania stali i staliwa. Podczas skrawania z
wysokimi prdkociami i maymi polami przekrojw poprzecznych warstw skrawanych, gdy na
ostrzu narzdzia powstaj wysokie temp., co jest charakterystyczne dla bardzo dokadnej
obrbki wykaczajcej. Grupa U jest do uniwersalna, stosowana do obrbki stali i staliwa, stali
nierdzewnych, aroodpornych i arowytrzymaych, take eliwa i metali nieelaznych. Grupa H
stosowana jest do obrbki eliwa szarego i biaego, stali hartowanych, ceramiki i innych
materiaw dajcych wir odpryskowy i wymagajcy ostrza o duej odpornoci na cieranie.
Wgliki grupy H stosowane s rwnie w obrbce stali arowytrzymaych, jak np. stale stopowe
austenityczne.
63. Ceramika jako materia narzdziowy stosowany w obrbce skrawaniem.
Cermetal jest materiaem spiekanym zoonym z dwch typw skadnikw, z ktrych jeden
ceramiczny ma bardzo wysok twardo, jest aroodporny, moe by rwnie odporny na
korozj, a drugi o charakterze metalicznym jest spoiwem. Dla polepszenia wasnoci
wytrzymaociowych , ktre w przypadku spiekw ceramicznych s bardzo niskie, obserwuje si
tendencje stosowania takich skadnikw(wolfram, molibden, bar, tytan), ktre przy nieznacznym
obnieniu odpornoci na cieranie zmniejszaj krucho spieku. Przykadem cermetalu s pytki
ceramiczne pod nazw Revolox. Skadaj si one gwnie z wglikw wolframu i tlenkw
aluminium oraz niewielkich dodatkw innych tlenkw i wglikw.
64. Co to s materiay super- twarde i jakie s ich wasnoci i zastosowanie.
Materiay super twarde to: diament i borazon. Diament- wgiel w postaci krystalicznej ma
bardzo wysok twardo i odporno na cieranie. Dziki wysokiej twardoci i bardzo ostrym
krawdziom moe skrawa bardzo cienkie warstwy materiau, poczynajc od gruboci 0,02mm.
Ostrza diamentowe s bardzo odporne na temp., zachowujc wasnoci skrawne nawet przy
temp. ok.1000C. Ze wzgldu na deficytowo diamentu oraz jego wasnoci mechaniczne
zakres jego stosowania jest ograniczony. Ostrza diamentowe s stosowane niekiedy do bardzo
dokadnej obrbki powierzchni wew. i zew. czci metali i stopw lekkich oraz stopw miedzi, a
w szczeglnoci w obrbce wykaczajcej stopw oyskowych. Drobne ziarna w postaci
proszkw su do docierania bardzo twardych materiaw oraz do wyrobu ciernic. Diament
syntetyczny SO- otrzymuje si z grafitu, wgla z trzciny cukrowej, sadzy gazowej itp. Borazon
BN- ma mniejsz twardo ni diament, natomiast blisko dwukrotnie wiksz ni diament
odporno na dziaanie wysokich temp. Borazon jest stosowany w ciernicach przeznaczonych
gwnie do szlifowania stali szybkotncych, a w szczeglnoci stali o zwikszonej zawartoci
wanadu i kobaltu. Borazon i jego odmiany w zastosowaniu do szlifowania stali i stopw o
twardoci 60HRC i wikszej daje wiksze korzyci ni zastosowanie diamentw.
66. Cechy charakterystyczne rnice obrbk ciern od obrbki wirowej.
Obrbk ciern charakteryzuje: -bardzo mae przekroje warstwy skrawanej, a wic bardzo mae
gbokoci skrawania (zapewniaj uzyskanie duej dokadnoci),-bardzo mae posuwy
(zapewniajce uzyskanie duej gadkoci),-bardzo due prdkoci skrawania zapewniajce
uzyskanie duej gadkoci powierzchni, -specjalne ksztaty ostrzy narzdzi skrawajcych, bardzo
maa ziarnisto narzdzi ciernych.
67. Materiay cierne- rodzaje, wasnoci, zastosowanie.
Materiay sztuczne:
1)Elektrokorund A: -elektrokorund zwyky 95A stosowany do szlifowania stali konstrukcyjnych i
narzdziowych: wglowych, stopowych; eliw cigliwych, mikkich gatunkw brzu; -
elektrokorund pszlachetny 97A ma mniej zanieczyszcze ni elektrokorund zwyky; -
elektrokorund szlachetny 99A ma zdolno upliwoci po lekkim przytpieniu krawdzi.
Stosowany do szlifowania stali hartowanych, nawglanych, azotowanych, do szlifowania
gwintownikw; -monokorund MA; -elektrokorund stopowy: chromowy, tytanowy cyrkonowy.
2)Wglik krzemu C-wiksza wytrzymao ni elektrokorund, znaczna krucho, dobra
przewodno cieplna, may wspczynnik rozszerzalnoci liniowej. Posiada dwie odmiany: zielony
99C i Czarny 98. 3)Wglik boru BC- bardzo wysoka twardo, wysokie wasnoci skrawne. Jest
stosowany do obrbki: wglikw spiekanych, tlenkw glinu. 4)Borazon BN- ma mniejsz
twardo ni diament, natomiast blisko dwukrotnie wiksz ni diament odporno na dziaanie
wysokich temp. Borazon jest stosowany w ciernicach przeznaczonych gwnie do szlifowania
stali szybkotncych, a w szczeglnoci stali o zwikszonej zawartoci wanadu i kobaltu.
5)Diament syntetyczny SO. Materiay naturalne :A)diament naturalny D-dobra przewodno
cieplna, niski wsp. rozszerzalnoci cieplnej, bardzo wysoka twardo. Stosowany do produkcji
obcigaczy ciernic i ostrzy narzdzi. B)korund AN- jest przeznaczony do szlifowania kulek
oyskowych, bieni oysk tocznych, szka optycznego .C)szmergiel N- stosowany do wyrobu
narzdzi ciernych nasypowych. D)krzemie KM-do narzdzi ciernych nasypowych. E)pumeks
P. F)tlenek elazowy TF- stosowany w pastach polerskich. G)kaolin KL. H)kreda KD. I)talk TM.
J)wapno wiedeskie WW- stosowany w pastach polerskich i ciernych.
68. Spoiwo narzdzi ciernych- rodzaje , wasnoci, zastosowanie.
Spoiwo jest skadnikiem narzdzi ciernych, ktrego zadaniem jest powizanie poszczeglnych
ziarn cierniwa w porowate ciao stae. Spoiwo musi mie nastpujce wasnoci: -odpowiedni
wytrzymao, -odporno na wpywy chemiczne i wilgotno, -moliwo utworzenia w
narzdziu jak najwikszych porw speniajce rol rowkw wirowych. Rodzaje spoiw:
A)ceramiczne-jest powszechnie stosowanym spoiwem. S odporne na zmiany temp. i na
dziaanie ugw i oleju. Niewraliwe s na wilgotno, co pozwala stosowa przy szlifowaniu
obfite chodzenie. Wad jest znaczna krucho i drapanie powierzchni obrobionej na skutek do
duej twardoci. B)ywiczne(bakelitowe)-nie bierze udziau w procesie skrawania wskutek swojej
mikkoci i dziki temu umoliwia uzyskanie lepszych gadkoci powierzchni. Wytrzymao tego
spoiwa jest dua, pozwala na stosowanie szybkoci skrawania rzdu 45 m/s. Spoiwo jest
wraliwe na dziaanie chodziw zawierajcych zasady, ktre powoduj obnienie wytrzymaoci i
twardoci ciernicy. S stosowane do wytwarzania ciernic rnych ksztatw i wymiarw,
ciernic segmentowych i pilnikw ciernych, ze zwykych materiaw ciernych i diamentw.
C)krzemionkowe(silikonowe)-maj ma twardo, s mao odporne na chemiczne dziaanie
orodka, tracc twardo przy zastosowaniu cieczy chodzcych, s dosy kruche.
D)magnezytowe-ma ma wytrzymao na rozerwanie, jest kruche, wraliwe na wilgo oraz
zmiany temp. Stosowane s do wyrobu ciernic o duych wymiarach(o r. do 2m)
przeznaczonych do szlifowania bocznych powierzchni pi, pilnikw, naynek. E)gumowe- ma du
wytrzymao na rozciganie i zginanie, wskutek tego pozwala na stosowanie szybkoci
skrawania do 65m/s. S mao odporne na dziaanie ciepa, nie nadaj si do obrbki zgrubnej,
mog pracowa z chodziwem. F)metalowe i galwaniczne- odznacza si du wytrzymaoci na
rozciganie. S stosowane wycznie do produkcji ciernic diamentowych.
69. Charakterystyka narzdzia ciernego-opis.
Narzdziem ciernym nazywamy porowat bry sta, o ustalonym ksztacie i wymiarach, ktra
zawiera w swojej objtoci ziarna cierne, zwizane w sposb dostatecznie trway materiaem
wicym, zwanym spoiwem. Ziarna cierne speniaj funkcj ostrzy skrawajcych, a spoiwo
funkcj czci chwytowych ostrza. Ziarna mog by z narzdzi ciernych wykruszone, a wtedy s
one zastpowane przez nowo odsonite ziarna. Rozrniamy wrd narzdzi ciernych:
ciernice, segmenty cierne, pilniki i oseki. Narzdzie cierne charakteryzuj nastpujce cechy:
-rodzaj materiau ciernego, -wymiary ziarn ciernych, -rodzaj spoiwa, -twardo ciernicy, -
struktur, porowato i spoisto, -ksztat i wymiary ciernicy.
70.Twardo narzdzi ciernicy okrelona jest wielkoci oporu, ktry stawia spoiwo
przeciw odrywaniu si ziarenek ciernych z powierzchni pod dziaaniem si zewntrznych.
Rozrniamy pojcia: twardo ciernicy i twardo ziarna. Twardo ziarna odporno
materiau ziarna na odksztacenia trwae. Trwao ciernicy zaley od wasnoci
wytrzymaociowych spoiwa i gruboci warstewek wizania czcego poszczeglne ziarna.
Twardo ciernicy okrelona jest wielkoci oporu ktry stawia spoiwo przeciw odrywaniu
ziarn ciernych z powierzchni narzdzia pod dziaaniem si zewntrznych. Twardo ziarna-
odporno materiau ziarna na odksztacenia trwae. Twardo ciernicy- zaley od wasnoci
wytrzymaociowych spoiwa i gruboci warstewek wizania czcego poszczeglne ziarna.
Sposb oznaczania twardoci: a)bardzo mikkie -oznaczenie:E,F,G ;-wskanik: 0,1,2. b)mikkie-
H,I,J,K-3,4,5,6. c)rednie-L,M,N,O-7,8,9,10. d)twarde-P,Q,R,S-11,12,13,14. e)bardzo twarde
T,U,W,Z-15,16,17,18. Midzy porowatoci (w %) a twardoci zachodzi zaleno:
Vp=(49,5+1,5t)%, gdzie Vp- wzgldna objto porw w ciernicy. Do szlifowania materiaw
twardych i kruchych stosujemy rednice mikkie, a do materiaw wizkich i mikkich rednice
twarde. Wyjtkiem od tej reguy jest szlifowanie materiaw mikkich i cigliwych(mied, brz,
mosidz, aluminium). Te materiay szlifujemy ciernicami mikkimi w celu uniknicia zamazania
ciernicy.
Twardo Oznaczenie Wskanik
t
B. E/F/G 0/1/2
MIKKIE
MIKKIE H / I / J / 3/4/5
K /6
REDNIE L / M / N / 7 / 8 / 9
O / 10
TWARDE P / Q / R / 11 / 12 /
S 13 / 14
B. T/U/ W 15 / 16 /
TWARDE /Z 17 / 18
Midzy porowatoci (w%) a twardoci zachodzi: Vp=(49,5+1,5t)% |Vpwzgl. obj. porw w
ciernicy;
Do szlifowania materiaw twardych i kruchych stosujemy ciernice mikkie, do materiaw
wizkach i mikkich ciernice twarde. Wyjtkiem od tej reguy jest szlifowanie materiaw
mikkich i cigliwych (mied, mosidz, aluminium). Te materiay szlifujemy ciernicami mikkimi
w celu uniknicia zamazania ciernicy.
71. Zdefiniowa pojcia: ziarnistoci, struktury i porowatoci ciernicy
Struktur ciernicy okrelamy umown liczb, odpowiadajc okrelonemu stanowi objtoci
cierniwa zawartego w masie narzdzia do jego cakowitej objtoci Vz/(Vz+Vs+Vp)
*100%
Vzobj. cierniwa Vs o. spoiwa Vp o. porw w ciernicy Vz=(62-2N)% - zaleno
pomidzy % zawartoci ziarna w danej strukturze do nr ziarna N
Nr 012 567 9 10
struktury 3 4 8 11 12
13 14
Rodzaj Zwarta redni otwarta
struktury
Porowatoci nazywamy procentowy stosunek objtoci porw do cakowitej objtoci narzdzia.
W praktyce posugujemy si odpowiednimi numerami porowatoci t , ktre s zwizane z
twardoci nastpujc zalenoci Vp=(49,5-1,5t)%
Tabelka z pytania 70.
Ziarnistoci nazywamy oglnie statystyczn wielko ziarna. Przez wielko ziarna rozumie si
liczb odpowiadajca zakresowi wymiarw charakterystycznych dla podstawowej frakcji
wystpujcej w danym materiale ciernym. Na og .. wymagaj 40-45 % frakcji podstawowej
65-80% ziaren frakcji podstawowej z frakcj ziaren o jeden stopie drobniejszych.
72. Dobr charakterystyki narzdzia ciernego w zalenoci od wymaganej
dokadnoci obrbki
Podczas szlifowania do czynnikw zwizanych z narzdziem ciernym ciernic nale materia
ciernicy, wielko ziaren ciernych, spoiwo, twardo, sposb ostrzenia ciernicy i rednica
ciernicy. Wielko ziaren ciernych wpywa w ten sposb, e im mniejsza jest ta wielko tym
mniejsza jest chropowato. Spord spoin najbardziej na zwikszenie gadkoci powierzchni
pozwalaj spoiwa gumowe, ktre poleruj rwnoczenie powierzchnie obrabian. Twardo
ciernicy wpywa w ten sposb, e zarwno zmniejsza jak i wiksza?? od optymalnej powoduj
pogorszenie gadkoci powierzchni.
Sposb ostrzenia ciernicy wpywa w ten sposb, e wszystkie nierwnoci z procesu ostrzenia
zostaj odwzorowane na przedmiocie obrabianym. Po waciwym i starannym zapstrzeniu
ciernicy mona uzyska dokadno klasy 10-12 ciernicami o ziarnistoci 32(46) 25(60).
Stpienie ciernicy nie wywouje zmian chropowatoci, tylko smugi i rysy w kierunku posuwu
wzdunego. Tworzy si falisto powierzchni. Wpyw materiau ciernego mona zobrazowa na
przykadzie szlifowania powok chromowych wglikiem krzemu i elektrokorundem. Pierwszym
przypadku uzyskuje si dwukrotnie mniejsz rnic nierwnoci, co tumacz si ostrzejszymi
ziarnami i atwiejszym wykruszeniem si elektrokorundu.
73. Metody obrbki ciernej gadkociowej (gadzenie i dogadzanie oscylacyjne) ich
krtka charakterystyka i zastosowanie
Gadzenie (honowanie) jest odmiana wygadzania w ktrej narzdzie wykonuje ruch obrotowy i
prostoliniowy zwrotny, a przedmiot obrabiany nie wykonuje ruchw roboczych. Narzdziem do
gadzenia jest oseka cierna. Z Zasady gadzenie przeprowadza si za pomoc gowic, w ktrych
na obwodzie umieszczone s oseki w liczbie zalenej od ciernicy obrabianej powierzchni
zastosowania gadzenia:
- do otworw walcowych i stokowych,
- gadzenie obrotowych powierzchni w postaci walcw i stokw
- gadzenie niektrych powierzchni ksztatowych (np. uzbie) oraz paskich.
Dogadzanie oscylacyjne jest to sposb wygadzanie, w ktrych ruchy robocze s nastpujce
- ruch oscylacyjny narzdzia (prostoliniowo-zwrotny) o maym skoku i duej czstoci suww,
- ruch obrotowy obrabianego przedmiotu,
- ruch posuwowy narzdzia lub przedmiotu.
Kierunek ruchu oscylacyjnego jest rwnolegy do osi obrabianego przedmiotu.
Ruch posuwowy moe by rwnolegy do osi przedmiotu (dogadzanie wzdu obrotowych
powierzchni zewntrznych i wewntrznych) lub prostopady (dogadzanie promieniowe). Gdy nie
ma ruchu posuwowego dogadzanie nazywa si wgbne.
Zastosowanie: - powierzchnie walcowe zew.
- powierzchnie walcowe wew. - paskie powierzchnie w przypadku dogadzania promieniowego.
74. Metody obrbki ciernej lunym cierniwem - ich krtka charakterystyka i
zastosowanie
Do metod polerowania lunymi ciernicami zaliczamy:
- docieranie docierakami, - polerownie cierne,
- obrbka udarowo cierna, - docieranie bbnowe,
- docieranie wirowe, - obrbka strumieniowo cierna
Docieranie jest to sposb obrbki ciernej lunym cierniwem, w ktrym rol ostrzy speniaj
ziarna cierne znajdujce chwilowe oparcie w docierakach wykorzystujcych funkcje czci
chwytnej. Pod wzgldem kinematycznym docieranie charakteryzuje si rnorodnoci ruchw
wzgldnych docieraki obrabianej powierzchni. Podane jest, aby poszczeglne ziarna nie
powtarzay drogi po swoich uprzednich ladach.
Zastosowanie: (powierzchnie o szczeglnych wymaganiach dotyczcych dokadnoci, gadkoci i
okrelonych wasnoci warstwy wierzchniej), obrbka wykaczajca elementw narzdzi
mierniczych, k zbatych o wysokich klasach dokadnoci, cylindrw, oysk lizgowych,
zaworw itp.
Polerowanie cierne nazywa si sposb obrbki wygadzajcej, ktrych zasadniczym celem jest
nadanie obrabianym przedmiotom nie tylko duej gadkoci, ale rwnie poysku. Polerownie
moe by przeprowadzane sposobem ciernym chemicznym, elektrochemicznym. Polerownie
cierne moe by przeprowadzane za pomoc ronych ruchw obrotowych. Funkcj narzdzia
speniaj tutaj specjalne pasty polerskie nakadane na tarcze polerskie. Obrbka
udarnocierna jest to sposb obrbki lunym cierniwem ktrym prace skrawania kruszenia i
cierania wykonuj ziarna cierne naciskane lub uderzane okresowo przez narzdzie o ksztacie
ktry ma by odwzorowany w materiale obrabianym. Zastosowanie: - cicie i wycinanie
elementw z pprzewodnikw - grawerowanie szka, stali hartowanej i wglikw spiekanych, -
produkcja wonic z tworzyw ceramicznych i mineralnych,
- przecinanie i obrbka kamieni szlachetnych,
Docieranie wibracyjne polega na tym, e przedmioty obrabiane umieszcza si w mieszaninie
ciernej i razem z ni poddaje si wstrzsom o regulowanej prdkoci. Docieranie bbnowe
polega na tym, e przedmioty obrabiane umieszcza si w tak zwanych bbnach tzn. w
zamknitych zbiornikach obrotowych czciowo napenionych mieszanin ciern. Zast.
docierania w.b.- czyszczenie elementw odkuwek oraz przedmiotw po niektrych operacjach
obrbki cieplnej - usuwanie i wyrwnywanie zadziorw i upyww
Stosunek skadnikw bilansu cieplnego zaley od wielu czynnikw, zwaszcza wasnoci materiau
obrabianego i parametrw skrawania. Najw. wpyw ma wymiana i rozkad ciepa na przewodno
ciepln materiau obrab. z parametrw skrawania prdko i posuw.
76. Graficzne przedstawienie procentowego udziau materiau obrabianego, wira i
narzdzia w odprowadzeniu ciepa ze strefy skrawania w zalenoci od wartoci posuwu i
prdkoci skrawania na przykadzie LH15
Qp ilo ciepa odprowadzonego przez materia obrabiany Qw- ilo ciepa unoszonego
prze wir
Qn- iloc odprowadzanego ciepa przez narzdzie
Linie przerywane odpowiadaj obrbce z zastosowaniem chodziwa.
Na rys pominito ciepo odprowadzone do atmosfery, ktre nie przekracza 1%
- usunicie zbdnych pokry lakierniczych lub powok galwanicznych itp. Zastosowania.
Zasada obrbki strumieniowo ciernej polega ma tym, e w strumieniu pynu (gazu cieczy lub
gazu i cieczy) o duej prdkoci unoszone s ziarna cierne. Rozpdzane strumieniem pynu
ziarna nabywaj duej prdkoci, e ich energia kinetyczna pozwala na wykonanie pracy
skrawania. Odmiany: - piaskowanie - Obrbka hydrocierna o. odrodkowocierna
Zastosowanie - wstpne czyszczenie czci po obrbce cieplnej i galwanicznej - do czyszczenie
czci midzy operacjami obrbki mechanicznej
- wygadzanie powierzchni opatek wpustowych, matryc, opatek turbin parowych.
77. Bilans cieplny procesu obrbki skrawaniem
-mona przedstawi nastpujcym rwnaniem
Q=Qw+Qn+Qp+Qa
Q cakowita ilo wydzielonego ciepa
Qw ilo ciepa unoszonego przez wir
Qn ilo ciepa pozostajcego w materiale obrabianym | Qa ilo ciepa przechodzcego w
atmosfer otoczenia.
78. Wpyw temperatury procesu skrawania na trwao ostrzy narzdzi skrawajcych
Temperatura skrawania jest jednym z najwaniejszych czynnikw majcych wpyw na trwao
ostrza. W wysokich temperaturach proces zuycia ostrza staje si intensywniejszy. Polega na
nieodwracalnych gwatownych zmianach w strukturze ostrza, pogorszeniu wasnoci
mechanicznych (twardo, wytrzymao) wystpieniu odksztace plastycznych. Najwikszy
wpyw na temperatur skrawania spord parametrw obrbki ma prdko skrawania. W miar
wzrostu prdkoci skrawania temperatura wzrasta w przyblieniu liniowo. Im wiksza gboko
skrawania i posuw przy staej prdkoci tym temp. skrawania jest rwnie wiksza.
Wpyw parametrw skrawania na temperatur obrazuje empiryczny wzr dla stali o Rm=820
MPa przy zastosowaniu noy z wglikw spiekanych
t = 3,14 v 0,23 0,14 g 0,04[C ]
Trwao ostrza jest zalena od prdkoci skrawania a co za tym idzie rwnie od prdkoci.
Trwao narzdzia w funkcji prdkoci opisuj krzywe, ktrych ksztat zaley od materiaw,
ktre obrabiamy.
Zaleno trwaoci od prdkoci dla stali 40 H skrawanej noem z wglikw spiekanych.
Zawajc zakres prdkoci skrawania, w ktrym T=f(v) jest malejca mona j aproksymowac
do postaci T=CT/v^s

79. Dowiadczalne metody wyznaczania temperatury procesu skrawania

Pomiary temperatury w procesie skrawania maj bardzo istotne znaczenie poniewa dostarczaj
moliwych informacji i uwzgldniane s do doboru warunkw skrawania oceny skutkw
oddziaywania cieczy obrbkowych, prognozowaniu stanu zuycia ostrza i dokadnoci obrbki.
Oglne metody dzielimy na: -stykowe oparte na przewodzeniu -bezstykowe oparte na
promieniowaniu
Temperatur skrawania mona okreli porednio, korzystajc ze efektw zjawisk fizycznych
skorelowanych z ni w jednoznaczny sposb. Do najczciej wykorzystywanych zjawisk nale:
-efekt termoelektryczny. Pomiar polega na pomiarze napicia termoelektrycznego w obwodzie
termometru, ktre jest proporcjonalne do rnicy temperatur stykw zimnych i gorcych.
-zjawisko promieniowania podczerwonego wykorzystuje si w metodzie pirometrycznej i
termowizyjnej
-zmiany barwy termoczuego pokrycia pod wpywem zmiany temperatury
-powstawanie granic pomidzy stopion, a niestopion stref cienkiego filmu materiau o znanej
temperaturze topnienia naniesion na ostrze metod PVD .
Wyrniamy nastpujce metody pomiary temperatury.
1. w ostrzu -metod termoelementu wkadanego obcego met. termoelementu wkadanego
poobcego
2. w strefie kontaktu wir i ostrza
-metod termoelementu wkadanego pobcego
-metod przecinania termoelementu obcego
3. Pomiar redniej temperatury skrawania
-metoda jednonoowa -metoda wielonoowa
4. Na powierzchni ostrza i wira -metoda cakowitego promieniowania -metoda podczerwona
80. Omwi wpyw warunkw obrbki na temperatur skrawania
Na temperatur skrawania oraz rozkad temperatur w strefie skrawania wpywaj z rn
intensywnoci takie czynniki jak: wasnoci materiau obrabianego i narzdzia, technologiczne
parametry skrawania (vc,f,ap) stereometria ostrza oraz rodzaj i sposb chodzenia. Kolejno
wpywu parametrw skrawania jest nastpujca: prdko posw gboko skrawania.
Wpyw prdkoci skrawania na temperatur obrazuje wykres

Z parametrw geometrycznych ostrza na temperatur skrawania najwikszy wpyw maj: kt

natarcia kt przystawienia oraz promie ostrza ze wzrostem kta natarcia maleje praca
skrawania i tym samym ilo wydzielonego ciepa. Ze zmniejszeniem kta przystawienia wzrasta
czynna dugo krawdzi skrawajcej i maleje cieplne obcienie ostrza i obnia si temperatura
skrawania. Efekt wpywu promienia Re jest zbliony do oddziaywania kta r.
Ciecze maj bardzo duy wpyw na obnienie temperatury skrawania. Gwnymi cieczami
stosowanymi do chodzenia s. Woda i woda z dodatkami, emulsje, emulsje z dodatkami, oleje
mineralne, oleje mineralne z dodatkami
81. Rodzaje cieczy chodzco-smarujcych i ich znaczenie w procesie skrawania.
Ciecze stosowane podczas skrawania metali mona podzieli na 3 grupy:
1) o dominujcym dziaaniu chodzcym wodne roztwory mineralnych elektrolitw, ktre
chodzc chroni jednoczenie przedmiot obrabiany i obrabiark przed korozj 2) emulsje typu
olej-woda. Tworzc na powierzchni metalu cienkie i jednoczenie wytrzymae powoki
zapewniajc dobre smarowanie jednoczenie chodzc 3) oleje majce dobre powinowactwo w
stosunku do metalu, tworzce powoki wzgldnie trwae i mocne. Dziaanie chodzce jest sabe
ZNACZENIE W PROCESIE SKRAWANIA
- zwikszaj intensywno odprowadzania ciep ze strefy skrawania (obnienie temp. ostrza)
- zmniejszaj tarcie ostrza o powierzchni materiau obrabianego (korzystny wpyw na przebiegi
zuycia) chropowato powierzchni obrobionej i opory skrawania) - wywouj zmiany stanu
plastycznego materiau obrobionego - zmniejszaj moc skrawania - uatwiaj usuwanie drobnych
wirw, produktw cierania ostrza - pochaniaj py
82. Warstwa wierzchnia po obrbce skrawaniem, parametry i wskaniki suce do jej
okrelenia
Warstwa wierzchnia utworzona w wyniku obrbki, powierzchnia i zwizana z ni zewntrzna
warstwa materiau maj odmienne waciwoci od waciwoci powstaej masy (rdzenia)
materiau nie poddanej dziaaniom si, odksztace i temperatury jakie wywouje ostrze podczas
skrawania.
SCHEMAT BUDOWY WARSTWY WIERCONE
Jako powierzchni
a) stan nierwnoci -falisto -chropowato -przyleganie -kierunkowo -skaenia
b) stan warstwy wierzchniej -grubo -struktura -utwardzenie -naprenia wasne -wady
83. Przyczyny i mechanizmy powstawania drga w procesach obrbki skrawaniem
a)Drgania niezalene od procesu skrawania
-drgania wymuszone przez inna maszyn (drgania przenoszone poprzez fundamenty) nie
wywaenie czci obrotowych, siy bezwadnoci czci o ruchu posuwisto zwrotnym,
niedokadno kinematyczna napdw
-drgania spowodowane okresowo zmienn sztywnoci obrabiarek (np. wakw z rowkami
wypustowymi)
-drgania relaksacyjne wystpujce u mao sztywnych mechanizmach posuwu przy duych
oporach tarcia
b)Drgania zalene od procesu skrawania
-drgania wymuszone przez zmienn si skrawania, (bdca wynikiem zmiennoci warstwy
skrawanej). Podstawow cech tych drga jest czsto rwna czstoci siy wymuszajcej
-drgania samowzbudne, powstaj bez udziau zewntrznych si wymuszajcych. Powstaj one w
ukadzie obrabiarka przedmiot narzdzie, ktre moe wywarza drgania wynikajce kosztem
rda energii silnika elektrycznego. Drgania te nie zale od warunkw skrawania (g,p,v)
ksztatu ostrza. Natomiast wpywa na nie masa i sztywno ukadu obrabiarka przedmiot
narzdzie.
84. Sposoby eliminacji drga w procesie obrbki skrawaniem.
-zwikszenie sztywnoci obrabiarki powoduje zmniejszenie zakresu powstawania drga
(zwiksza si czsto zmniejsza amplituda)
-zmiana samych warunkw skrawania (zwikszenie posuwu zmniejsza zakres pojawiania si
drga promieniowych, powikszenie gbokoci skrawania powoduje naruszenie tego zakresu i
zwikszenie amplitudy drga, czsto nie ulega zmianie
-zmiana parametrw ostrza i zwikszenie kta przystawienia powoduje zmniejszenie zakresu
wystpowania i amplitudy drga, zwikszenie kt natarcia zmniejszenie kta przyoenia,
zwikszenia promienia zaokrglenia
-wasnoci materiau, plastyczno i zdolno do tumienia drga
-stosowanie pynw obrbkowych, polepszenie gadkoci powierzchni ostrza
-stosowanie rnego rodzaju tumikw drga
86. Rodzaje dielektryka i jego rola w procesie erozji
-najczciej stosowana jest nafta (przeroczysta dla zwikszenia moliwoci obserwacji strefy
obrbki
-oleje (obrbka zgrubna)
ROLA DIELEKTRYKA-odbir zanieczyszcze powst. przy procesie -chodzenie elektrody i
materiau -zapobieganie zwarciom midzy katod a anod
87. Parametry charakterystyczne dla procesu obrbki elektroerozyjnej
-warunki elektryczne np. napicie rda prdu (U0) chwilowa warto napicia granicznego
(Ug), opr, pojemno, indukcyjno w obwodzie adowania, czas adowania (te) czas
wyadowania (tw): oraz wynikajce z nich ksztat wyadowa, czsto i energia impulsw
-dielektryk w szczelinie iskrowej, skad chemiczny, wasnoci fizyczne, stopie zanieczyszczenia
-eroda (elektroda narzdziowa) waciwoci chemiczne i fizyczne, ksztat, wymiary
-materia obrabiany waciwoci fizyczne i chemiczne ksztat i wymiary powierzchni obrabianej
-obrabiarka sztywno i stabilno dynamiczna, nadno ukad sterujcego, dostpno do
stery obrbki, stopie mechanizacji i automatyzacji i ruchw ustawnych i pomocniczych
88. Omwi mechanizm powstawania pojedynczego krateru w procesie obrbki
elektroerozyjnej.
Na skutek przyoenia napcia do katody nastpuje zimna emisja elektronw, powodujca w
okrelonej przestrzeni stan jonizacji. Jonizacja koczy si przy danym napiciu w pewnej
odlegoci od katody poniewa dielektryk wykazuje znaczne zdolnoci tumice procesu jonizacji
(dejonizacja) zwikszenie napicia zwiksza obszar natenia jonizacji, a do momentu kiedy
stanie si wystarczajcy aby nastpio wyadowanie (przepyw adunku z katody do anody ).
Napicie przy ktrym nastpi pocztek wyadowania napicie graniczne. Wyadowanie mona
uzyska rwnie przez zblienie do siebie elektrod przy staym napiciu granicznym graniczna
odlego elektrod.
W wyniku wyadowania nastpuje na anodzie krtkotrwaa koncentracja energii elektrycznej i
mechanicznej elektronw. Powstaj bardzo wysokie temperatury w otoczeniu wyadowania,
nastpuje czesiowe stopienie , a nawet parowanie metalu anody. Dziaajce siy
elektrodynamiczne i dua warto napre wewntrznych wywoanych polem temperatury
powoduj wyrzucanie stopionego metalu do dielektryka.
89. Omwi czynniki majce wpyw na wydajno obrbki erozyjnej i gadko
powierzchni obrobionej
-energia wyadowania -czas wyadowania
-materia obrobiony i materia elektrody (przewodno cieplna, przewodno elektryczna,
temperatura topnienia ) -ciecz dielektryczna stopie zanieczyszczenia bardzo wpywajcy na
gadko powierzchni, lepko, waciwoci dejonizujce, temperatura palenia -dokadno
ustawienia elektrody oraz dokadno posuwu
90. Techniczno-ekonomiczne wskaniki obrbki elektroerozyjnej
-objtociowa wydajno erozji (Qw) oraz jednostkowa albo waciwa wydajno objtociowa
(qv)
-czas obrbki, nazywany czasem maszynowym
-zuycie wzgldne erody (mv) i wydajno wzgldna
-bdy obrbkowe decydujce o dokadnoci
-stereometryczne i fizyczne waciwoci warstwy wierzchniej po obrbce.
91. Parametry charakterystyczne procesu obrbki elektrochemicznej.
- rodzaje reakcji chemicznej, uwarunkowanej doborem materiaw katody, anody i elektrolitw;
- stopie dysocjacji i stenia elektrolitw, od czego zaley opr wzgldnie przewodno
elektrolitw;
- temperatura elektrolitw, ktra warunkuje szybko reakcji; - napicie prdu.
92. Wyjani mechanizm procesu przy obrbce ultradwikowej.
Obrbka ultradwikowa jest obrbk udarowo ciern. Jest to sposb obrbki lunym
cieraniem, w ktrym prace skrawania, kruszenia i cierania wykonuj ziarna cierne naciskowe
lub uderzone okresowo przez narzdzie o ksztacie, ktry ma by odwzorowany w materiale
obrabianym. Schemat zasady obrbki:

Wydajno tego sposobu obrbki bdzie zaleao od czstoci uderze narzdzia w warstw ziarn
ciernych, ktre znajduj si pomidzy nim, a materiaem obrabianym. W obrbce
ultradwikowej wykorzystuje si zjawisko magnetystrykcji dugociowej ( zmiana pola
magnetycznego, w ktrym znajduje si ciao ferromagnetyczne, wywouj zmiany dugoci tego
ciaa). Zmiany dugoci ferromagnetyka nastpuj z czstotliwoci naddwikow (w praktyce
f=30kHz).
93. Tendencje rozwojowe obrbki skrawaniem.
Celem obrbki skrawaniem i obrbki erozyjnej jest nadanie obrabianemu przedmiotowi
wymaganego ksztatu i wymiarw o danej dokadnoci oraz zapewnieniu podanej jakoci
warstwy wierzchniej obrobionego przedmiotu. Cel ten powinien by osignity jak najbardziej
ekonomicznie. W zwizku z tym gwne kierunki rozwoju obrbki skrawaniem i obrbki erozyjnej
s nastpujce:
1) Zmniejszenie strat materiaowych obrobionego materiau i narzdzia.
W zwizku z tym zmniejsza si naddatki obrbkowe do granic teoretycznego minimum
wymuszonego gruboci warstwy uszkodzonej poprzednim zabiegiem oraz prawdopodobnymi
bdami wymiarowymi.
2) Polepszenie jakoci obrobionych przedmiotw. Obrbka musi zapewni uzyskanie potrzebnej
dokadnoci ksztatowo wymiarowej. Bardzo wane zadanie w tym zakresie stanowi celowe i
wiadome ksztatowanie stereometrycznych i fizycznych wasnoci warstwy wierzchniej.
3) Zwikszenie wydajnoci i zmniejszenie pracochonnoci procesu obrbki oraz polepszenie
bezpieczestwa i wygody pracy.
czy si z tym zadanie mechanizacji i automatyzacji, zwaszcza obrbki sterowanej
programowo, ktrych racjonalne wprowadzenie wywouje konieczno spenienia szeregu
warunkw organizacyjnych i technicznych.
4) Zwikszenie moliwoci obrbkowych. Wymaga to z jednej strony polepszenia obrabialnoci
materiaw, a z drugiej opracowania nowych i udoskonalonych istniejcych metod, sposobw i
odmian obrbki materiaw, oraz optymalizacji warunkw obrbki.
94. Na waku o rednicy 50mm jest...

ld + l + lw
tm = i
pn
l dugo gwintu; ld = lw = (23)p [mm]
l=250mm p=2,5mm/Obr ld = lw = 5mm
n = 0,8 obr/s
1 0, 1 3
pi = p = 1, 2 5 m m co s =
2 pi

0, 13 0,13 0, 2 6
pi = = pi = = 0, 1 5 m m
cos o
cos 13 => 3
1, 25mm
i = = 8, 33
0,15mm i= 9mm
l d + l + lw
tm = n + 2 0 (i 1 ) [s ]
2) p n

5 + 250 + 5
tm = 9 = 130 9
2, 5 + 0, 8
tm = 1 1 7 0 s = 1 9 , 5 m in
95. Klasyfikacja ruchw w obrabiarkach i ich przeznaczenie.
Ruchy w obrabiarkach
1) podstawowe: -ruch gwny: V, Vr -ruch posuwowy Vf, pt, p, p2 2) przestawcze - szybkie
przesuwy Vj - ruchy ustawcze - ruch podziaowe 3) pomocnicze VP, VP1: -nastawcze obsugowe
sterowania -zaciskania i zwalniania -podawcze i odbiorcze - rne
Ruchy podstawowe s to ruchy wykonywane przez elementy robocze obrabiarek (wrzeciona,
stoy, suwaki, suporty, itd.) wraz z przedmiotem i narzdziem, niezbdne do przeprowadzenia
procesu skrawania i uzyskania wymaganego wymiaru i ksztatu oraz nadania struktury
geometrycznej obrobionej powierzchni.
Ruchy gwne s to ruchy nadawane narzdziu lub przedmiotowi obrabianemu warunkujce
istnienie procesu skrawania, np. przy toczeniu ruch obrotowy waka, przy frezowaniu ruch
obrotowy frezu, itp.
Ruchy posuwowe ruchy wykonywane przez narzdzie lub przedmiot niezbdne do usunicia
warstwy materiau z caej powierzchni obrabianej, np. przy toczeniu ruch wzduny noa, przy
frezowaniu ruch przedmiotu, itp.
Ruchy przestawcze s to ruchy majce na celu zmian wzajemnego pooenia przedmiotu
obrabianego i narzdzia przed rozpoczciem, po zakoczeniu lub w przerwach po midzy
okresami pracy narzdzia, np. obrt gowicy rewolwerowej, wycofywanie noa do pooenia
wyjciowego przy wieloprzejciowym toczeniu waka.
Szybkie przesuwy ruchy przestawcze odbywajce si z prdkoci znacznie wiksz ni
przebiegajce po tych samych torach ruchy posuwowe. Szybki przesuw, w wyniku ktrego
nastpuje wzajemne zblienie si przedmiotu obrabianego i narzdzia, nazywa si szybkim
dobiegiem, a szybki przesuw przedmiotu obrabianego lub narzdzia do pooenia wyjciowego
szybkim powrotem.
W przypadkach gdy przedmiot obrabiany lub narzdzie wykonuj na przemian ruch gwny i
przebiegajcy po tym samym torze, r. Powrotny, rnicy si prdkoci i o przeciwnych
zwrotach ruch powrotny jest ruchem jaowym.
Ruchy ustawcze s to ruchy majce na celu ustawienia narzdzia wzgldem przedmiotu
obrobionego w trakcie trwania operacji na okrelony wymiar (kocowy uzyskiwany w wyniku
obrbki lub poredni uzyskiwany w toku obrbki, np. przy obrbce wieloprzejciowej). Ruch
ustawczy zbliania narzdzi do przedmiotu lub przedmiotu do narzdzia (np. przy szlifowaniu)
nazywa si dosuwem. Jest to ruch wolniejszy ni szybkie przesuwy.
Ruchy podziaowe s to ruchy przestawcze wykonywane okresowo, w trakcie trwania
operacji, przez przedmiot obrabiany lub narzdzie, w wyniku ktrych nastpuje za kadym
razem zmiana pooenia przedmiotu obrabianego wzgldem narzedzi o okrelon, przewanie
jednakow wielko ktw lub liniow.
Ruchy pomocnicze s to ruchy rwnych elementw obrabiarki, ewentualnie elementw jej
wyposaenia, np. podajnikw wypeniajcych funkcje pomocnicze przed rozpoczciem obrbki, w
trakcie trwania operacji obrbkowych lub po zakoczeniu obrbki.
96. Omwi ukad funkcjonalny, konstrukcyjny i kinematyczny obrabiarek.
Ukad funkcjonalny:

W ukadzie funkcjonalnym mona wyrni trzy wejcia:

a) wejcie informacyjne, ktrym wprowadza si do ukadu sterowania obrabiarki informacje
zawarte w obmylanym przez czowieka programie obrbki.
b) Wejcie materiaowe, doprowadza si nim do obrabiarki materiay, z ktrych powstaj w
procesie obrbki przedmioty obrabiane.
c) Wejcie energetyczne, ktrym dopywa do obrabiarki energia wykorzystywana do jej napdu i
sterowania oraz dwa wyjcia.
d) Wyjcie efektywne, ktrym odprowadza si z obrabiarki przedmioty obrobione.
e) Wyjcie odpadowe, ktrym odprowadza si z obrabiarki odpady materiaowe.
Podstawowe zespoy funkcjonalne w obrabiarce:
a) jeden lub wicej silnikw napdowych stanowicych rdo energii i ruchu napdzanych
mechanizmw.
b) Zespoy robocze(wykonawcze), wykonujce wymagane w procesie obrbki ruchy
podstawowe, do tej grupy zespow nale wrzeciona, suporty, stoy, suwaki.
c) Mechanizmy przekadniowe przenoszce ruch ze rda napdu na zesp[oy robocze, tworz
one ukad kinematyczny obrabiarki.
d) Zespoy uchwytowe suce do poczenia (zamocowania) przedmiotu obrabianego i
narzdzia z zespoami roboczymi.
e) Zespoy wice (korpusy) wi inne zespoy obrabiarki.
f)Zespoy sterowania, tworz ukad sterowania, zapewniajcy kierowanie przez obsugujcego
prac obrabiarki zgodnie z ustalonym programem obrbki.
g) Urzdzenia nastawcze i miernicze,
h) Urzdzenia smarujce.
i) Urzdzenia chodzce.
Ukad konstrukcyjny obrabiarki tworz podstawowe zespoy rozpatrywane z punktu widzenia
ich wzajemnego rozmieszczenia i wspdziaania. Spord wielu czynnikw wywierajcych istotny
wpyw na ukad konstrukcyjny obrabiarki najwaniejszymi s:
1) rozdzia ruchw podstawowych midzy przedmiot obrabiany i narzdzie
2) przemieszczenia zespow roboczych obrabiarki. Rozrnia si ukady:
a) jednowsprzdnociowe(osiowe), np. w wiertarkach bez stou krzyowego
b) trzywsprzdnociowe(przestrzenne), zapewniajce przesuwy zespow roboczych w
kierunkach 3 osi wsprzdnych X, Y, Z.
c) Trzywsprzdnosciowe z moliwoci obrotu dookoa jednej, dwch i trzech osi
wsprzdnych.
3) pooenie osi obrotu wrzeciona lub toru ruchu gwnego prostoliniowego w stosunku do
podstawy. Rozrnia si obrabiarki poziome, pionowe i skone.
4) Obcienie i sztywnoc ukadu OUPN(ukady oowe, stojakowe, wspornikowe,wysigowe
ramowe i bramowe).
5) Czynniki technologiczne. W oparciu o zunifikowane zespoy buduje si np. rodzin
wiertarek w odmianei podstawowej, uproszczonej, zautomatyzowanej, z automatyczn zmian
narzdzi, itd.
Ukad kinematyczny- wyodrbniony funkcjonalny zbir mechanizmw sucych do nadania
wymaganych ruchw elementom i zespoom roboczym obrabiarki.
Schemat kinematyczny obejmuje wszystkie najwaniejsze mechanizmy ukadu kinematycznego
obrabiarki, przedstawione umownymi symbolami graficznymi w rozwiniciu na paszczynie
rysunku.
Schemat strukturalny przedstawia jedynie najwaniejsze czony ukadu kinematycznego
obrabiarki z uwidocznieniem powiza ruchw podstawowych bez wnikania w konstrukcyjne
rozwizania tych czonw.
97. Ukad kinematyczny obrabiarki: wyodrbniony funkcjonalny zbir mechanizmw
sucych do nadania wymaganych ruchw elementom i zespoom roboczym
obrabiarki.
acuch kinematyczny: jest to wyodrbniony z ukadu kinematycznego zbir powizanych ze
sob mechanizmw prostych(przekadni, mech. Krzywkowych, dwigniowych itp.), sucych do
przeniesienia ruchu od rda napdu(silnika napdowego lub czonu innego acucha
kinematycznego) do okrelonego elementu lub zespou roboczego obrabiarki.
Ze wzgldu na funkcje jakie speniaj s: acuch kinematyczny ruchw gwnych i
posuwowych.
Ze wzgldw metodycznych:
- . K. Zewntrzne- zaleno midzy ruchem gwnym i posuwowym nie ma istotnego wpywu
na teoretyczny ksztat obrabianej powierzchni.
- . K. Sprzone- wi ze sob dwa lub wicej skadowych ruchw ksztatowania wedug cile
okrelonej zalenoci matematycznej wynikajcej z wymaganej zalenoci tych ruchw od siebie.
Funkcja kinematyczna- funkcja wielkoci okrelajcej pooenia kocowego czonu acucha
kinematycznego w zalenoci od wielkoci okrelajcej pooenie czonu pocztkowego. Inaczej
funkcja wizi kinematycznej czcej dwa kocowe czony acucha kinematycznego moe by
funkcj acucha kinematycznego rzeczywistego i teoretycznego.
ko=f0(p)- dla acucha kinematycznego teoretycznego
k=f(p) dla acucha kinematycznego rzeczywistego
p- wielko okrelajca pooenie czonu pocztkowego | k- wielko okrelajca pooenie
teoretyczne czonu kocowego.
98. Wymieni podstawowe zespoy i elementy tokarki uniwersalnej:
*silnik elektryczny * oe tokarki *wrzeciennik w ktrym jest wrzeciono, ktrego prdkoci s
stopniowane dziki skrzynce prdkoci, we wrzecienniku znajduje si przekadnia odboczkowa i
nawrotnica, ktra zmienia kierunek obrotw na waku wyjciowym. *Przekadnia gitarowa skada
si z 4 wymiennych k i suy do zmiany przeoenia w acuchach kinematycznych
ksztatowania. Znajduje si ona midzy wrzeciennikiem a skrzynk posuww. *Skrzynka
posuww spenia rol zespou zmiany przeoenia w acuchu kinematycznym ruchu
posuwowego. W jej skad wchodz: przekadnia podstawowa, umoliwia uzyskanie wybranego
cigu skokw gwintu, i przekadnia odwracajca, umoliwia zmian napdu z jednego waka na
drugi. *suport: suy do nadania ruchu posuwowego narzdziu, w nim znajduj si mechanizmy
do zaczania ruby pocigowej lub waka pocigowego, a take nawrotnicy do zmiany kierunku
ruchu posuwowego suportu. Istnieje rwnie mechanizm do zaczania ruby pocigowej sa
poprzecznych suportu. *konik: suy do podparcia podczas toczenia dugich lub cikich
przedmiotw zamocowanych w uchwycie tokarki lub umocowanych w kach.
99. Wymieni podstawowe zespoy i elementy uniwersalnej tokarki wspornikowej.
*silnik * skrzynka prdkoci umoliwiajca stopniowanie prdkoci wrzeciona *skrzynka
posuww umoliwiajca posuw wzduny i poprzeczny stou
* obrotnica umoliwiajca obrcenie stou o kt + - 450 wzgldem osi frezarki(mowa o frezarce
poziomej) i nastpnie jego posuw(wzduny) pod okrelonym ktem do osi wrzeciona, co przy
wyposaeniu w podzielnic uniwersaln pozwala na obrbk powierzchni rubowych i frezowanie
zbatek o zbach skonych.
100. Przedstawi schemat strukturalny obrabiarek o prostych ruchach ksztatowych:

101. Stopniowanie i normalizacja prdkoci ruchw obrotowych i posuwowych w

obrabiarkach. Wady i zalety stopniowania arytmetycznego i geometrycznego.
W celu jak najlepszego wykorzystania obrabiarek, prdkoci ruchu gwnego stopniowane s wg
cigu geometrycznego i arytmetycznego. Najlepsze rezultaty osiga si przy stopniowaniu
mieszanym.
1) Stopniowanie prdkoci wg cigu geometrycznego stosowane dla wszystkich zakresw
prdkoci obrotowych. Prdkoci obrotowe w caym zakresie prdkoci obrotowych s rozoone
rwnomiernie, spadek prdkoci jest stay w caym zakresie. Spadek prdkoci jest miar
wykorzystania obrabiarki. Wszystkie prdkoci ruchw gwnych s stopniowane wg cigu
geometrycznego Renorda (cig gemetrycz. O ilorazie , przy czym m=20,30,40) Na bazie
= n 10

cigu R40 zostay utworzone tablice ktre pozwalaj na normalizacje poszczeglnych prdkoci
obrabiarki.
=n2/n1=n3/n2 | n1, n2, nk | n2=n1*
n3=n2*= n1*2 nk=n1*k-1
Jeli znamy n1 i nk=> =(k-1)pierw(nk/n1)

V n n1
S = = 2
Ve n2 jeli n2jest prdkoci odniesienia

n 1 n 1 1 1
S = = 1 V = Ve (1 )
n 1 |
1000V2 1000V2 dn m
d1 = ;...; d1 = V2 =
n1 nk | 1000 min

Znajc rednic obrabianego przedmiotu np. 300mm nie moemy skrawa z pred. 31m/min,
Musimy przyj prdko nisz.
2. Stopniowanie wg cigu arytmetycznego.
n2-n1=r | n2=n1+r | n3=n2+r=n1+2r | nk=n1+(k-1)r
Spadek: mamy skrzynk prdkoci realizujc zakres pred. n1-nk; Ve-znane, wyznaczymy cig
1000V2 1000V2
d1 = ;...; d1 =
rednic od n1 nk

V n + r n1
S = = 1
Ve n1 + r jeli n2 jest prdk. Ekonom.
 r
V = Ve ( ) Vg < Va
n1 + r ; dla duych rednic i wikszych prdk. Obrotowych

jeli mamy oznaczenie R20/6 tzn mamy obrabiark w ktrej co 6 prdko jest z cigu R20
104. narysowa i omwi przeznaczenie przekadni odboczkowej (2lub 3 stopniowej )
w tokarce uniwersalnej
2stopniowa 3 stopniowa

Najczciej redukujce o dwch lub trzech przeoeniach charakteryzuj si tym e wejcie i

wyjcie jest na jednym wale stosowane s na przekadnie najblisze wrzeciona do rozszerzenia
zakresu prdkoci ruchw gwnych i posuwowych
106. Jak tworzymy struktur nieregularna , utworzy i przedstawi graficznie
struktur skrzynki k=10
Najpierw tworzymy struktur podstawow najbliszej wykadnik w ostatniej ..obniamy
o tyle ile ma nam powtrzy k=10, 3x2x2
.(1: 3) (1: 6) .(1: 3) (1: 4)

107. metodyka doboru liczby zbw w przekadniach elementarnych, oglne zasady,

podstawowe zalenoci (wzory)
Dobr liczby zbw przeprowadza si wychodzc z przeoenia wyraonego za pomoc ilorazu
oraz zaoonej zbw s s=z1+z2 z1=s/(1+1/i) z2=s/(1+i) sum zbw
i = z1 / z 2 = x

przyjmuje si tak aby wyznaczone z wzorw liczby zbw byy liczbami cakowitymi lub
zblionymi do cakowitych. Dla uatwienia doboru sum zbw dla danych przeoe mona
posuy si wykresem groszkowym w obrabiarce przyjmuje si s=35-102zbw
108. Schemat strukturalny acucha kinematycznego posuwu gwintowego tokarki,
omwi przeznaczenie poszczeglnych przekadni funkcjonalnych wchodzcych jego
skad
Sn=Spipiodwizwiginawiodb
skrzynka podstawowa- umoliwia uzyskanie wybranego skoku gwintw przekadnia ta skada si
z szeregu osadzonych na dwch rwnolegych wakach przekadni zbatych o przeoeniach
odpowiednio do przyjtego cigego skoku gwintw uzyskuje si to przez przekadnie z wpustem
odchylonym zygzakowe Nortona , z koami przesuwnymi
Przekadnia odwracajca- pozwala na zmian przeniesienia napdu z jednego na drugi lub
odwrotnie. Przekadnia ta moe spenia role przekadni zmiany jednostek dla gwintw
jednostek.
Zwielokratniajca- jest stosowana s zwikszania zakresu skoku uzyskiwanych z przekadni
podstawowej. Skada si z dwch dwjek przesuwnych z ktrych z ktrych uzyskuje si
przeoenie 1:1, 1:2, 1:4, 1:8
Odboczka- znajduje si we wrzecienniku i pozwala na uzyskiwanie przeoe 1:1, 1:8 co z
przeoeniem zwielokratniajcym pozwala na uzyskanie przeoe 8/1, 4/1, 2/1, 1/1, , , 1/8
Gitarowa s mechanizmami o wymiennych koach zbatych i s su do zmiany przeoenia w
acuchach kinematycznych. Przekadnia gitarowa skada si z dwch par k zbatych
zmianowych zakadanych na trzech rwnolegych wakach z ktrych rodkowy ma moliwo
zmiany odlegoci. Ig =
za zc

zg zd
przekadnie te su te jako tzw. zmiany jednostek np. jako mnonik
dla uzyskania wartoci /2
Nawrotnica- s mechanizmami do zmiany kierunku ruchu napdowego zespou roboczego tzn.
do zmiany kierunku ruchu suportu przy toczeniu gwintw prawych i lewych jak rwnie przy
kilku przejciach.
109. Narysowa przekadnie do zmiany kierunku ruchu: z koami odchylonymi, z
koami przesuwnymi oraz dowolnej nawrotnicy ktowej (przykady zastosowania
nawrotnic)

|
113. Omwi metody wykonywania gwintw (schematy, opis)
Toczenie- metoda naleca do najdokadniejszych, ruch gwny (obrotowy) wykonuje przedmiot,
ruch pomocniczy jest ruchem posuwowym noa
Frezowanie- mniej dokadne ale zapewnia du wydajno, rozrniamy 3 sposoby frezami
krkowym, wielokrkowym oraz gowicami frezowymi, s stosowane gwnie do dugich i
krtkich gwintw frezowych, a wielokrotnie do gwintw krtkich najczciej o zarysie trjktnym
Ruch gwny- ruch narzdzia
Ruch posuwowy- wolny obrt przedmiotu obrabianego i poduny posuw frezu (niekiedy
przedmiot zsynchronizowany z ruchem obrotowym przedmiotu)
Gwintownik lub narzynka- metoda obrbki rcznej lub zmechanizowanej. Gwintowniki
przeznaczone s do obrbki gwintw wewntrznych wykonanych w otworach wstpnie
obrobionych wierceniem lub obrobionym. W gwintowniku mona wyrni cz robocz
skrawajc, prowadzc

Rozrniamy trzy gwintowniki: wstpny, zdzierak, wykaczajcy.

Narzynki przeznaczone do obrbki gwintw zewntrznych w jednym przejciu. Skada si z
zewntrznej czci roboczej zew. czci chwytowej otworw stokowych rozmieszczonych na
obwodzie przeznaczonych do regulacji mocowania oraz rowkw wirowych.
Szlifowanie- gwinty szlifuje si w celu nadania wikszej dokadnoci gwnie narzdziom do
gwintowania. Gwint moe by szlifowany po zgrubnym jego naciciu lub w materiale penym.
Materia moe by zahartowany lub mikki. Do szlifowania gwintw uywa si ciernic
pojedynczych lub wielokrotnych z biaego elektrokorundu lub zielonego wglika krzemu ze
spoiwem ceramicznym /rys do toczenia/

|
114. Rodzaje operacji wykonywanych na tokarkach uniwersalnych i narzdzia
stosowane przy tych operacjach
Toczenie powierzchni cylindrycznych zewntrznych i wewntrznych
Toczenie stokw krtkich i dugich (z przesuniciem konika, wykorzystaniem ka obrotowego
toczenie stokw z pomoc liniau toczenie powierzchni ksztatowych noem ksztatowym z
uyciem kopiau lub przez sprzenie ruchu suportu wzdunego z ruchem suportu
poprzecznego). Gwintowanie powierzchni zewntrznych i wewntrznych noami tokarskimi do
gwintw. Wykonanie nakiekw nawiertakiem umieszczonym w uchwycie wiertarskim ktry jest
osadzony w tulei konika. Wiercenie otworw z uyciem wierte i uchwytw wiertarskich.
Wytaczanie otworw noami i wytaczakami. Przecinanie noami. Przecinakami.
115. Rodzaje przekadni stosowanych jako przekadnie podstawowe w skrzynkach
posuww gwintowych tokarek uniwersalnych- szkice, opis dziaania
- z wpustem odchylnym
Skada si z kilku zazbiajcych si par k zbatych na jednym waku koa s osadzone na stae
na drugim lune na tulei wewntrz ktrej przesuwa si wpust odchylony. Napd przenoszony
jest przez par k zbatych zalenie od pooenia wpustu ktry wchodzi w rowek wpustowy koa
osadzonego na tulei i w ten sposb przenosi napd, przekadnia jest dla maych mocy
- z zygzakiem

Skada si z par k bdcych stale w zazbieniu. Przekadnie te stosowane s jako

uwielokrotniajce przeoenie innej przekadni skrzynki posuwowej. Najczciej przeoenie tej
przekadni wynosi 1:2, 4:8:16
-Nortona

Zalet jest otrzymanie przeoe bardzo drobno stopniowanych co wykorzystuje si do nacinania

gwintw ktrych skoki stopniowane s wedug cigu arytmetycznego
- z koami przesuwnymi
116. Narysowa wykres strukturalny i wykres prdkoci 6-cio stopniowej skrzynki
prdkoci

117. Rodzaje operacji wykonywanych na frezarkach i narzdzia stosowane przy tych

operacjach
Frezowanie powierzchni paskich frezem walcowym lub czoowym * Frezowanie rowkw
wpustowych frezami palcowymi * Frezowanie k zbatych frezami moduowymi, krkowymi
lub moduowymi trzpieniowymi oraz frezami limakowymi moduowymi
Frezowanie gwintw frezami krkowymi wielokrotnymi oraz gowicami frezowymi
Przecinanie frezem tarczowym
118. rodzaje operacji wykonywanych na szlifierkach i narzdzia stosowane przy tych
operacjach
Szlifowanie paszczyzn na stoach elektromagnetycznych *Szlifowanie waw i otworw
Szlifowanie gwintw ciernicami ksztatowymi pojedynczymi oraz wielokrotnymi
119. Rodzaje operacji wykonywanych nawiertakach i narzdzia stosowane przy tych
operacjach
Wiercenie, powiercanie, pogbianie cylindryczne lub stokowe, rozwiercanie, nawiercanie
120. Schemat kinematyczny wybranego mechanizmu sumujcego. Wyprowadzi wzr
na obroty wejciowe w funkcji obrotw wejciowych

121. Narysowa (schemat) dowolnej przekadni bezstopniowej i wskaza jej

zastosowanie w budowie obrabiarek skrawajcych do metali
Stosowana w wiertarkach suy do przenoszenia momentu obrotowego z silnika na wrzeciono,
zalet jest zwizo obudowy atwy monta i wzgldnie duy zakres regulacji prdkoci
obrotowej, wad jest przenoszenie maych mocy, moliwo polizgu
122. Narysowa dowolny mechanizm ruchu przerywanego i wyjani jego dziaanie i
wskaza zastosowanie.
Mechanizm ruchw przerywanych wystpuje w takich obrabiarkach ktre dla przeprowadzenia
obrbki wymagaj okrelonej zmiany pooenia narzdzia wzgldem przedmiotu obrabianego
jak np.: w strugarkach lub dutownicach , oraz w szlifierkach.
Najczciej stosowane s rnych odmian mechanizmy zapadkowe i maltaskie .
Schemat mechanizmu zapadkowego :

Dziaanie mechanizmu zapadkowego :

Na waku I zamocowana jest tarcza korbowa 1 ,ktra wprowadza w ruch wahadowy dwigni 2 z
zapadk 3. Na waku II znajduje si koo zapadkowe 4. Koo obracane jest tylko przy ruchu
zapadki w jedn stron . przy ruchu powrotnym zapadka skacze po zbach koa zapadkowego.
Na jeden obrt wau I przypada obrt waka o kat rwny: =360 (a/z)
a- liczba zbw zabieranych przez zapadk
z- cakowita liczba zbw koa zapadkowego
Do ustalenia wartoci kta suy przesona 5 ograniczajca liczb zbw zabieranych przez
zapadk
Spord duej rnorodnoci odmian mechanizmw zapadkowych najbardziej rozpowszechniona
w obrbkach s mechanizmy zapadkowe zbate. Rzadziej stosowane mechanizmy zapadkowe
cierne.
Zastosowanie: mechanizmy zapadkowe nale do najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych
ruchw przesuwowych . Znajduj one zastosowanie przede wszystkim w narzdziach posuww
strugania i dutowania , a poza tym do obracania lekkich gowic ,stow podziaowych
123. Narysowa podzielnice uniwersaln opisujc jej budow i przeznaczenie
Podzielnice nazywamy przyrzd pomiarowy sucy do wykonywania prac frezarskich
wymagajcych np. dzielenia obwodu przedmiotu obrabianego na pewn ilo rwnych lub
nierwnych czci , dzielenie na czci odcinkw linii prostych lub frezowaniu rowkw rubowych
oraz frezowaniu krzywek o zarysie spirali Archimedesa .
Na wrzecionie 1 podzielnicy osadzone jest kolo limakowe (limacznica ) z ktrym zazbia si
limak . limak osadzony jest na waku I na ktrym zamocowana jest rwnie korba 2 z
zatrzaskiem p . Wewntrz podzielnicy znajduje si stokowa przekadnia zbata o przeoeniu
1:1 . jedno z k tej przekadni zamocowane jest na waku II a druga na tulei III luno osadzonej
na waku I. Na tej samej tulei zamocowana jest tarcza podziaowa 3 ktra moe by
unieruchomiona ..
124. Narysowa przykad zastosowania podzielnicy uniwersalnej do podziau
rnicowego i okreli kiedy ukad znajduje zastosowanie.
Gdy w komplecie okrgw podziaowych nie ma liczby otworw odpowiadajcej mianownikowi
uamka wwczas posugujemy si tzw. Podziaem rnicowym . Gdy liczba podziau jest liczb
pierwsz >50 , podzia zwykle jest niemoliwy ze wzgldu na brak tarczy podziaowych o
odpowiedniej liczbie otworw wwczas naley zastosowa podzia rnicowy . Podziau
rnicowego naley odblokowa tarczk podziaowa wzgldem korpusu oraz zaoy na
przekadnie gitarowa koa znamionowe o okrelonym przeoeniu It It=Z1/Z2*Z3/Z4 Podczas
podziau rnicowego ruch korby Ki tarczy T wzgldem obudowy s ze sob cile zwizane i
zachodz rwnoczenie
Podzielnica jest zaopatrzona w trzy wymienne tarczki z otworkami i wywierconymi wsp
rodkowych okrgach. Przy obracaniu korbk ruch waka jest przenoszony na wrzeciono
podzielnicy za porednictwem przekadni limakowej. Dokonujc podziau rnicowego naley
odblokowa tarczk podziaow wzgldem korpusu oraz zaoy na przekadni gitarow koa
zmianowe o okrelonym przeoeniu It.
125. Narysowa przekad zastosowania dzielnicy uniwersalnej do wykonania podziau
(odcinka) sprzonego i okreli kiedy ukad ten znajduje zastosowanie.
Podzia sprzony dokonujemy wwczas gdy tarczka podziawa nie ma odpowiedniej iloci
otworkw do wykonania podziau prostego . Podzia sprzony polega na tym ze wrzeciono wraz
z przedmiotem otrzymuje obrut przez obracanie korbki o kt k oraz dodatkowo przez obrut
odryglowanej tarczki z korbk wzgldem korpusu o kt .sumaryczna ilo obrotw korbki
wynosi nk

40 40 l l
nk = = k + kT nk = = 1 + 2
z i|
z m1 m2
Std aby dokona podzia sprzonego naley licznik uamka 40/2 rozoy na sum dwch
skadnikw L1 L2 a (mianowicie) mianownik na iloczyn dwch takich czynnikw m1 m2 tak aby
otrzymane uamki mona byo uproci i aby istniejce do dyspozycji szeregi otworkw na
tarczk kty podzielone przez mianownik tych uamkw Rys ten sam co w124 pytaniu
126. Narysowa przykad zastosowania podzielnicy uniwersalnej do wykonywania
podziau odcinka na dowolna ilo czci(rwnanie acucha , wzr na dobr k
przekadni gitarowej)
podzia odcinka prostego na czci jest stosowany przy frezowaniu zbatek nacinaniu podziaki
wierceniu otworw o staej odlegoci .
Rwnanie acucha kinematycznego posta
1
k * * iz * Sp = t
40 | k -przejeta liczba obr. korby
Sp - skok ruby pocigowej | t -przesunicie stoy wzgldem freza rowne nacinanej podziace
przeoenie przekadni gitarowej wynosi:
40 * t z1 z 40 * t
iz = iz = + 3 =
S p * k z2 z4 Sp * k
Wzr na dobr k przekadni gitarowej ^^^
127. Narysowa przykad zastosowania podzielnicy uniwersalnej do frezowania
powierzchni walcowej rowka rubowego o skoku H mm (rwnanie acucha , wzr na
dobr k przekadni gitarowej).
Rwnanie acucha kinematycznego
np.*iH * 1/1 * 1/40 = 1
np=H/hp H- skok nacinanego rowka rubowego
hp -skok ruby pocigowej stou frezarki
ih -przeoenie przekadni gitarowej
Wzr na dobr k przekadni gitarowej
z1 z 40
iH = 3 = hp
z2 z4 H gdzie:

d 4 0 tg
H = iH =
z1 z
3 = hp
tg ; z2 z4 d
Przykad: zastosowanie podzielnicy uniwersalnej do frezowania rowka rubowego frezem
ksztatowym.

128. Dokona podziau obwodu na 57 czci uywajc podziau sprzonego , opisana

czym praktycznie polega wykonywanie tego podziau.
40
nk =
z
40 19 + 21 19 21 1 7 6 7
nk = = = + = + = +
57 19 * 3 19 * 3 19 * 3 3 19 18 19
Std dla dzielenia zastosujemy tarcze I posiadajc szeregi o 18 i 19 otworach .Podczas
dzielenia najpierw obracamy korbk (przy zaryglowanej tarczy)o 6 otworw w szeregu 18 , a
nastpnie odryglujemy tarczk i obracamy ni wraz z korbk wzgldem korpusu o 7 otworw w
szeregu o 19 otworw.
129. Metody wykonywania k zbatych .
Wszystkie odmiany obrbki uzbie mona podzieli na 3 zasadnicze grupy. 1)obrbk uzbie
wedug metody ksztatowej 2) wg metody kopiowej 3) wg metody obwiedniowej
Ad a) grupa obrbk uzbie wedug metody ksztatowej ma t wspln cech ,ze narzdzie z
ostrzem ma dokadny zarys wrbu . Stosowanie tego sposobu obrbki wymaga utrzymania na
skadnie duego zestawu narzdzi , gdy dla kadego moduu , kta zarys i iloci zbw jest
potrzebny inny ksztat ostrza .Metod ksztatow mona wykonywa uzbienia za pomoc
frezowania tzw. moduami frezami krkowymi i palcowymi oraz za pomoc strugania ,
dutowania i szlifowania. Ten sposb obrbki uzbie odznacza si stosunkowo ma
dokadnoci cho pod wzgldem kinematycznym jest prosty i dlatego znajduje zastosowanie w
produkcji jednostkowej i maoseryjnej przy uyciu uniwersalnych frezarek poziomych. Wyjtek
stanowi szlifowanie ktre moe zapewni bardzo due dokadnoci.
Frezowanie ksztatowe
Za pomoc freza krkowego i freza palcowego

Ksztat ostrza powinien cile odpowiada ksztatowi wrby.

Ad b) Metoda kopiowej obrbki uzbie polega na tym ze w materiale zostaje odwzorowany
ksztat kopiau na p prostym stereometrycznym narzdziem. Jest ona stosowana raczej rzadko,
poniewa w stosunku do metody ksztatowej nie daje wikszej dokadnoci obrbki. Przy obrbce
k zbatych o duych moduach uwidacznia si zaleta tych metod w postaci zmniejszonych
nakadw narzdziowych. Promienie pochylenia i narzdzia s takie same. Przed t operacj
wykonujemy zgrubne wykonywanie wrbw. Powierzchnie boczne zbw da si odwzorowa w
programie komputerowym. Potem moemy uzyska odwzorowanie danego ksztatu przez
narzdzie. Metoda kopiowa przy ktrej zarys boku obrabianego zba jest ksztatowany przez
narzdzie prowadzone wedug wzornika o zarysie takim samym jak zarys obwiedniowego zba
(stosowane rzadko).
Ad c)obwiedniowe przy ktrym zarys boku obrabianego zba powstaje jako obwiednia kolejnych
pooe krawdzi skrawajcej narzdzia wzgldem przedmiotu obrabianego.
-dutowanie obwiedniowe zbatkowe (Magga)
- dutowanie obwiedniowe Fellowsa
-frezowanie obwiedniowe frezem limakowym
Schemat nacinania uzbie frezem limakowym
130. W oparciu 0 schemat ideowy omwi szczegowo metod
obwiedniowego frezowania kl zbatych walcowych o zbach prostych i
rubowych, schemat, opis narzdzia i kinematyki obrbki
Frazowanie obwiedniowe uzbie k zbatych walcowych opiera si na zasadzie wsppracy
limaka zastpionego przez frez limakowy z koem zbatym. Aby zwoje freza limakowego byy
skierowane zgodnie z lini zbw obrabianego kola o freza musi by skrcona pod katem
wzgldem osi obrotu tego kola , o freza musi by skrcona pod ktem wzgldem osi obrotu
tego koa kt wzniosu linii rubowej na walcu podziaowym freza. Ksztatowanie
ewolwentowego zarysu zbw metod frezowania obwiedniowego wymaga sprzenia ruchu
obrotowego w1 freza z ruchem obrotowym w2 obrabianego koa wg zalenoci 1(Obr) freza
=s*k/z (Obr)PO k -krotno freza limakowego , z liczba zbw obrabianego koa. Aby
zapewni obrbk wrbw na caej szerokoci wieca koa zbatego frez musi si przesuwa
wzdu linii zba ruchem prostoliniowym P ruch posuwowy wzduny. eby boki zba byy
obrabiane dostatecznie dokadnie posuw wzduny musi by odpowiednio wolny (0,2-0,8
mm/Obr). Przy wykonywaniu kol zbatych o zbach rubowych naley skrci obrotnice
narzdziow dodatkowo o kat (- kat pochylenia linii rubowej zbw kola zbatego ). Poza
tym naley przyspieszy ruch obrotw przedmiotu obrabianego o tak wielko aby nie nastpio
podcinanie zbw. Jest to ruch dodatkowy do ruchu podziaowego przedmiotu obrabianego za
pomoc przekadni sumujcej , a jego wielko uzaleniona jest od wielkoci posuwu oraz kta
pochylenia linii rubowej zbw koa zbatego.

131. Metodyka obwiedniowego dutowania k zbatych o zbach prostych i

rubowych schematy, kinematyka, dutowanie zbatkowe (Maaga) narzdzia
zastosowanie.

Dutowanie obwiedniowe zbatkowe przeznaczone jest do obrbki k zbatych o zbach

prostych i rubowych za pomoc noy zbatkowych. Ruch gwny prostoliniowo zwrotny
wykonuje narzdzie zamocowane na suwaku. Natomiast ruch obtaczania czyli ruchy W i P
wykonuje koo zamocowane na stole. Ze wzgldu na ograniczon dugo narzdzia obrbka
zbw nie moe by przeprowadzana na caym obwodzie koa w sposb cigy, lecz w wielu
cyklach. Cykl taki moe by sterowny za pomoc bbna krzywkowego.
Wykorzystujc prostokrelno powierzchni rubowej rubowej ewolwentowej mona obrabia na
dutownicy zbatkowej koa zbate o rubowej linii zbw co wymaga jedynie skrcenia
obrotnicy suwaka pod ktem do osi obrabianego koa.
Dutowanie obwiedniowe za pomoc dutaka ( Fellowsa )

Dutownice Fellowsa przeznaczone s w pierwszym rzdzie do obrbki k zbatych

wewntrznych i zewntrznych o zbach prostych a przy uyciu dodatkowych urzdze mona na
nich obrabia koa zbate o zbach rubowych, segmenty zbate, koa zapatkowe, krzywiki
tarczowe itp. Narzdzie zwane dutkiem ma ksztat koa zbatego i wykonuje ruch gwny
prostoliniowo zwrotny, obracajc si rwnoczenie ruchem cigym co w poczeniu z ruchem
obrotowym obrabianego koa powoduje ksztatowanie ewolwentowego zba.
W przypadku obrabiania zbw rubowych trzeba stosowa narzdzie o zbach rubowych
pochylonych przeciwnie ni zby koa obrabianego i nada narzdziu ruch rubowy, co uzyskuje
si przez zastosowanie rubowej krzywki osadzonej na suwaku. Przebieg obrbki moe by 1-2
lub 3 przejciowy.
Opis narzdzia.
Frezy te przeznaczone s najczciej do obrbki k zbatych walcowych o zbach prostych i
rubowych oraz do limacznic. Rozrnimy frezy limako zdzieraki przeznaczone do obrbki
wstpnej, frezy do obrbki p wykoczajcej oraz frezy wykaczaki. Moemy uzyska klasy
dokadnoci od 6 do 9 w zalenoci od klasy dokadnoci freza. Zdzieraki s najczciej 2 lub 3
zwojowe natomiast wykaczaki jednozwojowe.
Kinematyka

Ruch gwny - n ruch obrotowy freza

Ruchy dodatkowe: p ruch posuwowy narzdzia
np ruch obrotowy przedmiotu obrabianego (posuw obwodowy)
Prdko obrotowa V=pi*D*n/1000 [m/min]
n prdko obrotowa freza; D rednica\
132. Metody obwiedniowe nacinania k stokowych, schematy opis narzdzia,
kinematyka.
Cech charakterystyczn zbw w uzbieniu stokowym jest to e grubo i wysoko zba
zmienia si wzdu jego dugoci. W miar zbliania si do wierzchoka stoka zby staj si
nisze i ciesze.
Wrd metod obrbki stokowych uzbie najwiksze znaczenie pozyskao struganie i
frezowanie obwiedniowe metod Gleasona
Struganie obwiedniowe wg Gleasona
Obrbka obwiedniowa stokowych k zbatych opiera si na wykorzystaniu ruchu tocznego
obrabianego przedmiotu po zbatce piercieniowej czyli po tak zwanym kole koronowym, ktre
jest stokiem o kcie wierzchokowym stoka tocznego 2 = 180
Po zbatce piercieniowej 3 odtacza si segment koa stokowego 2 o takim kcie
wierzchokowym stoka tocznego jakie ma mie obrobione koo zbate1. Obracajc kabkiem 4
nadaje si ruch obrotowo wahadowy segmentowi stokowemu 2 i kou obrabianemu 1 Segment
obraca rwnoczenie zbatk piercieniow 3 a ta obraca promieniowo zamocowan prowadnice
po ktrej porusza si ruchem strugarskim posuwisto zwrotnym narzdzie N ktre skada si z
dwch czci tzw noy Gleasona. Opisane ruchy s realizowane i synchronizowane rwnie
przez odpowiednie przekadnie zbate.

Frezowanie obwiedniowe wg Gleasona

W celu obrbki k stokowych o zbach kowo ukowych jest uywane frezowanie obwiedniowe.
Kinematyczna zasada dziaania obrbki i sprzenia ruchw s analogiczne jak w struganie
obwiedniowym. Rnica polega na tym e n strugarski o ruchach posuwisto zwrotnych
zastpuje si obracajcymi si noami o czoowej gowicy frezowej.

Gowice do frezowania obwiedniowego mog by tzw.

Jednostronne lub dwu stronne. Jednostronne obrabiaj tylko jeden bok a dwu stronne oba boki
zba. Na rysunku przedstawiono schemat budowy gowicy dwu stronnej ze wstawianymi noami
133.Bilans mocy obrabiarki (wykres Sankeya) Przyczyny straty mocy w obrabiarkach.
Definicja sprawnoci obrabiarki.
Pogldowy wykres zalenoci = f(n)

W przypadku gdy ruch gwny i posuwowy s napdzane jednym silnikiem bilans mocy
obrabiarki przedstawia nastpujce rwnanie
Nel = (Ng + Np) + Ns + Nj + Nd + Np
Nl = - moc elektryczna doprowadzana do silnika elektrycznego
3Ulcos

Ns = Njs + Nds straty mocy w silniku elektrycznym (mechani. i eletr)

Njs straty niezalene od obcieni
Nds strty zalene od obcienia
Nj starty mocy na podtrzymanie ruchu jaowego
Nd dodatkowe straty mocy w acuchach kinematycznych
Np czne straty mocy w acuchu kinematycznym ruchu posuwowego
Przyczyny strat mocy w napdzie mechanicznym obrabiarki powodowane s przez -tarcie
powierz. Wsppracujcych -opory pynw (straty hydrodynamiczne) mieszanie, pokonywanie
oporw lepkoci, i rozbryzgi -opory powietrza (straty aerodyn.)
Opory tarcia
Zale od szeregu czynnikw np. od rodzaju i stanu smarw, od obcienia oraz od prdkoci
ruchu. Im wiksza jest lepko smaru tym wiksze s opory i tym wiksza jest moc biegu luzem.
Niezalenie jednak od rodzaju smaru kady z nich zmienia swoj lepko gdy zwiksza si
temperatura.
Opory hydrauliczne zle od szeregu czynnikw jak temperatura smaru i czas pracy ponadto na
opory hydr. ma wpyw sposb smarowania i ilo oleju w obiegu. Najwiksze straty wystpuj
przy smarowaniu zanurzeniowo-rozbryzgowym.
Najpowaniejsz rol odgrywaj stary mocy na tarcie. Opory aerodynamiczne s znikome w
zakresie praktycznie uywanych prdkoci obrotowych.
Sprawnoci obrabiarki nazywa si stosunek mocy uytej Ne do mocy elektrycznej pobranej z
sieci Nel potrzebnej do podtrzymania ruchw wszystkich mechanizmw obrabiarki podczas
procesu obrki.

o = Ne / Nel = f(n)
Pogldowy wykres zalenoci
Sprawno napdu gwnego przy obcieniu znamionowym w funkcji prdkoci obrotowej
wrzeciona. | ni | n1 n2 n3 nk

134. Omwi metody i podstawowe zalenoci dla wyznaczania mocy uytecznej

obrabiarek
Moc uyteczna obrabiarki Ne jest sum mocy gwnej skrawania Ng i mocy posuwu Np
Ne = Ng + Np [kW]
Moc gwna skrawania oblicza si ze wzorw:
a)gdy jest dana gwna sia skrawania Pv i prdko skrawania V
Pv [daN]V
Ng = [kW]
6000 przy czym prdko [m/min]
b)gdy dany jest moment skrawania M i prdko obrotowa wrzeciona n
M[daN n ]n
Ng = [kW]
955 przy czym obroty n [obr/min]
Pp [daN]p t [mm/min]
Np = [kW]
Moc posuwu oblicza si ze wzoru 6000 * 1000
Pp skadowa posuwu siy skrawania
pt = np posuw minutowy gdzie p posuw na obrt [mm/Obr] a n prdko obrotowa
[Obr/min]
Moc posuwu jest bardzo maa dlatego czsto jest pomijana w bilansie mocy, dlatego najczciej
N g = Ne
135. Pojcie sztywnoci obrabiarki, wyprowadzi wzr na sztywno statyczn
tokarki, opisa na czym polega jej wyznaczanie dowiadczalne.

Oglnie sztywnoci nazywa si waciwo elementw

konstrukcyjnych polegajc na przeciwstawianiu si sprystym odksztaceniom pod dziaaniem
si i momentw. Im w danych warunkach obcienia odksztacenia s mniejsze tym wiksza jest
sztywno.
W zalenoci od zmiennoci si obciajcych w czasie rozrnia si sztywno statyczn i
dynamiczn.
Na rysunku przedstawiono sposb pomiaru sztywnoci statycznej tokarki kowej. Podparty w
kach wa 1 obcia si za pomoc zamocowanego w imaku pryzmatycznego trzonka z z pseudo
noem o takich samych wymiarach jak n tokarski lecz zakoczony kulk.
Kierunek siy obciajcej P powinien by zbliony do kierunku siy skrawania dziaajcej w
warunkach rzeczywistych (pod ktem 60 stopni do osi yo co odpowiada stosunkowi si skrawania
Py:Pz = 0.58

136. Omwi i zdefiniowa pojcia sztywnoci statycznej i dynamicznej

W matematycznym ujciu sztywnoci statyczn elementu, zespou lub grupy zespow nazywa
si stosunek przyrostu siy statycznej do przyrostu odksztacenia wywoanego t si,
mierzonego w kierunku jej dziaania lub w innym ktry uzna si za istotny dla dokadnoci
obrbki C = przyrost siy/ przyrostu odksztacenia = delta Q / delta
Jeeli zaleno midzy si i odksztaceniem jest liniowa wwczas C=P/
Sztywnoci dynamiczn nazywamy stosunek d=Qo/d
Qo amplituda sinusoidalnie zmienna uoglnionej siy wymuszajcej Qd = Qssint d
amplituda drga wywoanych t si gdzie pulsacja
137. Omwi czynniki majce wpyw na sztywno wasn (postaciow) elementu
oraz na sztywno stykow w poczeniach ruchomych.
W ukadach mechanicznych zoonych z wielu elementw naley rozrni sztywno samych
elementw zalen od ich ksztatu, sposobu zamocowania i wasnoci sprystych zwanych
sztywnoci wasn albo postaciow (rys a ) oraz sztywnoci pocze.

Do obcienia ukadu si P wykorzystuje si przesuw sa poprzecznych suportu, dokonywane za

pomoc kka rcznego i ruby pocigowej. Do pomiaru siy obciajcej mona zastosowa
tensometry zamiast dynamometrw. Pomiarw odksztace dokonuje si czujnikami
ustawionymi na ou lub na niezalenych podstawach. Warto najwiksza obcienia Pmax
ustala si w zalenoci od dopuszczalnej obwodowej siy skrawania Ps max wedug wzoru: Pmax =
(1, 1 1, 2)Pzmax
sin60

Pozwala to na wyznaczenie sztywnoci ukadu C =

P
Y
=
P
Y1 + Y2
jak rwnie sztywno wrzeciona i konika,
wykorzystujc do tego celu zmierzone czujnikami przemieszczenia Yw i Yk oraz naciski na kie
wrzeciona i konika obliczone z rwna rwnowagi si dziaajcych na wa. Jeli dla danych
obcie siy P znane s odksztacenia skadowe suportu Ys konika Yk i wrzeciona Yw to Y= Yst +
P Pk P x P
Ys = Yk = = * Y=
Ye (x/l) + Yw(1-(x/l)) ;
Cs ;
Ck Ck l ; C
Pw P lx
Yw = = *
Cw Cw l gdzie Pk i Pw siy nacisku na kie konika i wrzeciona a C to sztywnoci
statyczne odpowiednio supotu, konika i wrzeciona.
2 2
1 1 1 x 1 l x
= + +
C Cs Ck l Cw l skd wynika e sztywno ukadu zmienia si na dugoci l
parabolicznie osigajc maksimum.
Cs (C w + C k ) Ck
Cmax = Xm =
C w + C k + Cs w odlegoci Cw + Ck od wrzeciona
Powysza analiza sztywnoci ukadu wskazuje e zmiana pooenia siy obciajcej jest
przyczyn powstawania bdw obrbki. Najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia tych
bdw s : zmniejszenie siy skrawania i zmniejszenie sztywnoci statycznej zespow
1
C =
1 1 1
obrabiarki przenoszcych siy skrawania dla X=0.5 l + 0, 25 +
Ca C
k C w

Zmiana pocze elementw w miejscach pocze moe by powodowana odksztaceniami

elementw porednich lub sprystymi odksztaceniami mikronierwnoci i falistoci
wsppracujcych powierzchni poczenia okrela si nazw sztywnoci powierzchniowej albo
stykowej. Wykres sztywnoci stykowej jest silnie nieliniowy
Sztywno postaciowa zaley od ksztatu elementu oraz od wasnoci wytrzymaociowych
materiau z ktrego zosta wykonany.
Sztywno stykowa zley od iloci i jakoci powierzchni stykajcych si elementw. Wiksza ilo
stykajcych si elementw zmniejsza sztywno danego zespou czyli caej obrabiarki. Im mniej
gadkich stykajcych si powierzchni tym sztywno stykowa jest mniejsza.
Dgania obrabiarek powstaj na skutek zbyt malej sztywnoci dynamicznej co powoduje
pogorszenie jakoci powierzchni po obrobieniu, powoduje bdy ksztatu orz falisto.
138. Omwi sposoby i podstawowe zalenoci wyznaczania sztywnoci dynamicznej
tokarki.

=q1-q2 =yx1-yx2 yx1=Py1/jx yx2= Py2/jx

Py=C*gUg*pUp
Py=Py1-Py2=
=0,4*C*p0,75*
Py=Py1-Py2=C*Ug*pU
w=Py*(1/js+1/jw) s=Py*[1/js+1/4*(1/jw+1/jk)] k=Py*(1/jk+1/js) jw.=2*Py/(3w-
4s+k) jk.=2*Py/(w-4s+3k) js.=2*Py/(-w+4s-k)

W celu wyznaczenia sztywnoci dynamicznej obrabiarki zakadamy model toczenia tak aby
warstwa skrawana bya zmienna w czasie (jej grubo), cilej mwic naley wytworzy si
dynamiczn (zmienn w czasie) . W tym celu waek prbny przetaczany jest raz w nakiekach w
osi waka a nastpnie przetoczony w nakiekach rozmieszczonych mimorodowo. Analizujc
warto odksztace obliczamy sztywnoci poszczeglnych elementw zespow tokarki :
- konika suportu - wrzeciona
139. Przykady bdw przedmiotw obrabianych na tokarce, spowodowanych ma
sztywnoci: przedmiotu obrabianego, konika, wrzeciona
Mona rozrni dwa typy bdw wymiarowo ksztatowych wakw, spowodowane podatnoci
obrabiarki i przedmiotu:
1)Gdy podatno przedmiotu jest wiksza od podatnoci wrzeciona i konika (wystpuje
beczkowato) Przy czym gdy mk>mw wtedy rednica jest mniejsza przy wrzecionie (rys c), gdy
mk=mw wwczas jest wypuko symetryczna (rys b) i gdy mk<mw rednica jest wiksza przy
koniku (rys a)
2)Gdy podatno przedmiotu jest mniejsza od podatnoci wrzeciona i konika wtedy wystpuje
bd ksztatu zwany wklsoci. Przy tym jeli mk>mw wtedy rednica jest wiksza przy koniku
(rys d) jeli mk=mw wwczas wystpuje symetryczna wklso oraz jeli mk<mw wwczas
wiksza rednica wystpuje przy koniku (rys f)
Z punktu widzenia ryzyka powstania brakw najbardziej niekorzystne s bdy wklsoci.
140. Rodzaje sterowania cyklem pracy obrabiarek skrawajcych do metali i ich krtka
ch-ka.
Pod nazw sterowania obrabiarek rozumiany jest zesp czynnoci zwizany z kierowaniem prac
obrabiarek za pomoc odpowiednio przystosowanych do tego celu urzdze i mechanizmw
sterowniczych stanowicych ukad sterowania obrabiarki. Pod wzgldem funkcjonalnym rozrnia
si:
- sterowanie rczne w ktrym wszystkie czynnoci sterownicze dokonywane s przez pracownika
obsugujcego obrabiark.
- sterowanie czciowo zautomatyzowane, w ktrym niektre czynnoci sterownicze
dokonywane s automatycznie.
- sterowanie automatyczne w ktrym wszystkie czynnoci poza wczeniem/wyczeniem
dokonywane s automatycznie.
W przypadku sterowania rcznego czciowo automatycznego konieczny jest stay dozr ze
strony pracownika kierujcego prac obrabiarki w przypadku sterowania zautomatyzowanego
istnieje dozr okresowy.
W zalenoci na jakiej zasadzie dziaaj gwne elementy ukadu sterowania rozrnia si
sterowanie: mechaniczne, elektryczne, hydrauliczne, pneumatyczne, mieszane. W ukadzie
sterowania obrabiarki mona wyrni:
1) czon zadajcy sygna sterowania (sterownik)
2) czon nastawiajcy ( nastawnik)
3) czon czcy sterownik i nastawnik
4) obiekt sterowania
5) wskanik nastawnej wielkoci.
STEROWANIE OBRABIAREK
1.RCZNE Wielodwigniowe Jednodwigniowe
przyciskowe Preselekcyjne
2.CZCIOWO ZAUTOMATYZ.
a. Z automatyzacj pewnych czynnoci i ruchw
b. Z programow zmian prdkoci ruchw
c. Z wybieraniem cykli pracy
3.AUTOMATYCZNE
d. Z UKADEM OTWARTYM
*Krzywkowe *Zderzakowe *Krzywkowo-zderzakowe
e. Z UKADEM ZAMKNITYM
*Kopiowe *Numeryczne *Adaptacyjne
141. Na czym polega sterowanie preselekcyjne stosowane w skrzynkach prdkoci,
szkic wybranego mechanizmu do sterowania preselekcyjnego
Przebieg sterowania skada si z dwch faz: 1. wybr (preselekscja danej prdkoci), 2.
przeczanie. Wybr prdkoci dokonuje si przez obrt tarczy bez przerywania pracy obrabiarki,
dziki czemu, zwaszcza przy czstych zmianach prdkoci wrzeciona i posuww (np przy
obrbce wielozabiegowej na tokarkach rewolwerowych) skada si czny czas wykonania
operacji. Zasada dziaania: dany posuw nastawia si przez obrt rkojeci wraz z tarcz, co
powoduje ustawienie w odpowiednim pooeniu ktowym dwch tarcz preselektora. Wcinicie
rkojeci w lewym kierunku (kierunku P) powoduje przesuw tarczy preselektora w tym samym
kierunku, w wyniku czego przesuwaj si te spord zbatek, ktrych koce nie trafiaj w
otwory tarcz preselektora. Pooenie wideek przeczajcych w stanie wzbienia odpowiednich
k zbatych s ustalone zatrzaskami.
Sterowanie preselekcyjne podobnie jak centralne, moe by rozwizane przy uyciu elementw
hydraulicznych i elektrycznych. Jeli w skad skrzynki przekadniowej wchodz sprzga cierne
przeczenie prdkoci moe si odbywa podczas ruchu (rwnie pod obcieniem)
142. Szkice wybranych mechanizmw sterowania skrzynek prdkoci: indywidualnego
lub centralnego
Dzwignia wachliwa: wideki wahliwe:
Rkoje z gwk

143. Charakterystyka sterowania krzywkowego (wady, zalety, rodzaje krzywek) poda

typowe przykady zastosowania
Ukady ze sterowaniem krzywkowym s to ukady sterujce zoonymi cyklami roboczymi w
funkcji czasu z mechanicznym powizaniem krzywek sterujcych z zespoami roboczymi. Na
wale sterujcym umieszczone s krzywki sterujco-napdowe, ktre oddziauj na zesp
roboczy. Rodzaje ukadw sterowania krzywkowego: -ukady z jednym waem sterujcym o
staej prdkoci obrotowej -ukady z waem sterujcym o dwch prdkociach obrotowych -
ukady z dwoma waami sterujcymi
Wady: system sterowania o maej elastycznoci (stosowany w obrabiarkach do produkcji
wielkoseryjnej i masowej)
144. Charakterystyka sterowania zderzakowego (wady, zalety) oraz typowe przyk.
zastosow.
Jest to sterowanie automatyczne w funkcji pooenia poruszajcych si zespow obrabiarki.
zderzaki mocowane s do poruszajcego si zespou obrabiarki (np suportu wzdunego tokarki)
naciskaj na czniki drogowe, ktre wysyaj wtedy sygnay o aktualnym pooeniu tego
zespou. Sygnay te s przekazywane do ukadu sterujcego, ktry je przetwarza na odpowiednie
rozkady wysyane do elementw wykonawczych. Kada zmiana rozkazu powoduje zmian w
pracy obrabiarki, czyli powoduje automatyczn zmian fazy cyklu pracy obrabiarki.
Stosuj si do zabiegw wymagajcych sterowania punktowego lub odcinkowego

1.zderzak; 2 tocznik drogowy; 3 ukad sterujcy; 4 element wykonawczy; 5 zesp obrabiarek

145. Charakterystyka sterowania kopiowego (wady, zalety) przykady zastosowania
kopiaw mechanicznych, hydraulicznych i elektrycznych
dane ksztaty i wymiary przedmiotu s okrelone przez odpowiednio dobrane ksztaty i
wymiary specjalne do tego celu wykonanego kopiau.
-Kopiay mechaniczne (bez czujnikowe) Palec wiodcy odwzoruje ksztat wzornika, promie palca
i wierzchoka musz by identyczne. docisk poprzeczny dziaajcy na wzornik jest wywierany za
porednictwem spryny, zawieszonego ciaru lub toka hydraulicznego.
-Kopiay hydrauliczne (czujnikowe) 1) bezporednie- strumie oleju zasilajcy cylinder
hydrauliczny sterowany jest bezporednio przez suwak kopiujcy pod wpywem przemieszcze
palca kopiujcego. 2) porednie (dwustopniowe) suwak kopiujcy czujnika oddziaywuje na
separator za porednictwem drugiego suwaka hydraulicznego ktry kieruje przepywem oleju do
silnika hydraulicznego. (odrbnie wzmacniacz i nastawnik) Na sutek zbyt maego wzmacniacza i
maego tumienia ukady mog wpada w drgania.
-Kopiay elektryczne- ruchy palca wodzcego s przetwarzane na wielko elektryczn. Czujnik
dzielimy na stykowe i o dziaaniu cigym. Stykowe- dziaaj w sposb przerywany przez
zwieranie i rozwieranie stykw. Zmiana pooenia stykw zamieniana jest na sygna dyskretny.
O dziaaniu cigym wartoci pooenia stykw zamienione s na proporcjonalne sygnay
elektryczne przechodzce przez wzmacniacz zasilajcy elektryczny serwomotor.
146. Krotka charakterystyka sterowania numerycznego obrabiarek - omwi korzyci
wynikajce ze stosowania NC w porwnaniu z obrabiarkami sterowanymi
konwencjonalnie.
Sterowanie numeryczne jest sterowaniem programowym, ktre obejmuje swym programem
obok kolejnoci ruchw, czynnoci i parametrw obrbki, rwnie wszystkie informacje
geometryczne (wsprzdne, przemieszczenie do okrelenia pooenia narzdzia wzgldem
przedmiotu podczas obrbki. Informacje s redagowane w postaci alfanumerycznej.
Zalety: - skrcenie czasu maszynowego.
- automatyzacja wszystkich ruchw i czynnoci.
Wady: - wymaga bardzo kosztownych urzdze elektronicznych. - wymaga przygotowania i
przechowywania programw na nonikach programowych. - bdy wczytania programw
technologicznych zwizanych z mechanicznymi urzdzeniami czytajcymi ( czytnikami)
- zuywanie si nonikw programowych.
147. Podzia sterowania numerycznego ze wzgldu na moliwoci technologiczne i
zastosowanie
Sterowanie:
- punktowe obejmuje ruchy przestawcze ( szybkie przesuwy) i ruchy ustawcze, maj na celu
ustawienie narzdzia w punktach przedmiotu obrabianego o okrelonych wsprzdnych. Przy
przechodzeniu od jednego do drugiego punktu narzdzie nie styka si z przedmiotem
obrabianym i porusza si po ou zapewniajcym minimaln drog przy moliwie duej prdkoci
przesuwu (wiertarki, wytaczarki, wytaczarko-frezarki).
- odcinkowe narzdzie prowadzone po torze zoonym z odcinkw linii prostych, rwnolegych
do osi wsprzdnych, wyznaczonych przez prowadnice obrabiarki. (frezarki i tokarki,
ewentualnie wiertarki i wytaczarki)
- ksztatowe umoliwia prowadzenie narzdzia po dowolnym torze paskim lub przestrzennym,
moliwym do uzyskania przy danym zarysie ostrza narzdzia. Wykorzystuje zaleno
przemieszcze w kierunkach dwch lub trzech osi wsprzdnych uzyskiwan przez ukad
sterujcy.
148. Narysowa schemat ideowy dowolnej obr. sterowanej numer. i omwi jej
dziaanie
1- czon porwnujcy | 2- zesp napdowy
3- ruba pocigowa (z nakrtk toczn)
4- st obrabiarki | 5- czujnik pomiarowy
Ukad sterowania numerycznego punktowego z analogowym pomiarem pooenia. Pooenie
wyraone za pomoc proporcjonalnej wielkoci fizycznej.

149. Przedstawi schematy blokowe i omwi dziaanie otwartego i zamknitego

ukadu sterowania numerycznego
W ukadach sterowania numerycznego otwartego do odmierzania przemieszcze wykorzystuje
si impulsowe zespoy napdowe (np silniki krokowe), ktre przesuwaj zespoy robocze na
odlego proporcjonaln do liczby impulsw przekazanych przez czytnik.

Ukad zamknity wykonuje nieprzerwanie pomiar i koryguje pooenie narzdzia wzgldem

przedmiotu obrabianego.
150. Charakterystyka waniejszych elementw i zespow sterowania numerycznego
(noniki programu, czytniki, interpolatory, zespoy przetwarzania informacji)
Interpolator: urzdzenie, ktre umoliwia sterowanie ruchem dwch lub wicej niezalenych
mechanizmw posuwu tak aby ruch wypadkowy (ruch zoony) odbywa si pomidzy dwoma
kolejnymi punktami- zdefiniowanymi w kolejnych wierszach programu technologicznego po
torze, ktrego zarys (ksztat) zaley od konstrukcji interpolatora. Rodzaje: liniowy, cyfrowy,
paraboliczny, mieszany.
Noniki programu: na nich zostaje zapisany program technologiczny w postaci symbolicznej
(tama perforowana, tama magnetyczna, karty perforowane i inne)
Czytniki: w czytniku nastpuje przeksztacenie informacji (programu) zakodowanej w postaci
symboli alfanumerycznych na informacj zakodowan w postaci cigu impulsw elektrycznych.
Informacja ta musi by tak przeksztacona aby zostaa zrozumiana przez sterowanie
numeryczne.
Zespoy przetwarzania informacji- zadaniem takiego zespou jest wygenerowanie takich
sygnaw sterujcych, ktre mona traktowa jako wartoci zadane przemieszcze w
poszczeglnych kierunkach (osiach), prowadzce do osignicia przez zesp roboczy zadanego
pooenia.
151. Zasada sterowania adaptacyjnego obrabiarek NC. Charakterystyka sterowania
adaptacyjnego ACC (staowartociowego) i ACO (optymalizujcego)
Ukad adaptacyjny umoliwia zmian programu (poprawk) w czasie obrbki pod wpywem
zakce dziki sprzeniom zwrotnym ukad adaptacyjny jest zdolny przestawi proces w celu
wyeliminowania wpywu czynnikw zakcajcych.
ACC staowartociowe ukad ma za zadanie utrzymanie w czasie obrbki staej wartoci
jednego lub kilku wybranych cech procesu skrawania (OOPN).
ACO optymalizujce przez powizanie okrelonych wielkoci ustala si funkcj docelow,
ktra w danych warunkach obrbki powinna osign warto ekstremalna (min koszt lub max
wydajno)
152. Co to jest CAD/CAM i do czego jest stosowany w obrabiarkach sterowanych
numerycznie?
CAD / CAM - oznacza system, ktry integruje fazy projektowania i wytwarzania poprzez komputer
i ktry stanowi pierwszy krok w kierunku tzw. bezpapierkowej fabryki. System taki transferuje
kocowe rysunki i specyfikacje na instrukcje maszynowe umoliwiajce wytwarzanie czci.
Istotnymi zaletami takich rozwiza jest zachowanie wyjtkowej dokadnoci oblicze i
rysunkw, co przyczynia si do uzyskiwania za pierwszym razem" idealnych czci i zespow.
Rozkwit systemw CAD i nastpnie CAM, bdcy odpowiedzi na potrzeb skrcenia czasu
przygotowania wstpnej koncepcji produktu i prototypu oraz znaczne skrcenie czasu .ycia
wyrobu na rynku, spowodoway przeksztacanie produkcji typu masowego w produkcj krtszych
serii, wielu wariantw tych samych produktw, dostosowanych do potrzeb rnych segmentw
rynku.
154. Omwi sposb pomiaru prostopadoci osi wrzeciona wiertarki do stoki
(schemat pomiaru i jego przebieg)
Prostopado osi wrzeciona do paszczyzny mocowania (stou wzgldnie pyty fundamentowej)
156. Definicja bdu kinematycznego. Omwi przyczyny bdw kinematycznych w
obrabiarkach
Bd kinematyczny okrela rnica pooe lub przemieszcze czonu kocowego pocztkowego
acucha kinematycznego, w zalenoci od jego pooenia. W przypadku obrabiarek o zoonych
ruchach roboczych due znaczenie ma dokadno kinematyczna obrabiarki. Mona to stwierdzi
przy obrbce uzbie, uzwoje i innych powierzchni krzywoliniowych. Bdy kinematyczne mog
by spowodowane przez: - bdy wykonania elementw acucha kinematycznego - bdy
montau acucha kinematycznego - bdy w doborze przeoenia przekadni - bdy od
sumarycznej podatnoci (skrtnej, gitnej, rozcigajcej i ciskajcej) acucha kinematycznego.
Bdy kinematyczne mog byc mierzone lub obliczane za pomoc kinematometw
158. Charakterystyka konstrukcyjno - technologiczna: centrw obrbkowych,
autonomicznych stacji obrbkowych, linii obrbkowych
Centra obrbkowe - obrabiarki z automatyczn zmian narzdzi (nazywane rwnie centrami
obrbkowymi) s to obrabiarki sterowane liczbowo wyposaone w magazyn rnych narzdzi
(niezamocowanych w elemencie roboczym), ktre mog by wprowadzane do pracy w dowolnej
kolejnoci okrelonej programem obrbki. Jedna obrabiarka z automatyczn zmiana narzdzi
moe zastpi pod wzgldem zakresu wykonywanych zabiegw obrbkowych kilka obrabiarek
pracujcych pojedynczym narzdziem. Poniewa obrbka odbywa si przy jednym zamocowaniu
przedmiotu, uzyskuje sie znaczn oszczdno na czasie przezbrajanie i podwyszenie
dokadnoci obrbki.
Linie obrbkowe.
Obrabiarki wraz z niezbdnymi urzdzeniami pomocniczymi ustawione w kolejnoci wynikajcej
z przebiegu procesu technologicznego, powizane przenonikiem przedmiotw obrabianych
tworz lini obrabiarek, zwan szerzej lini obrbki przepywowej. W zalenoci od stopnia
automatyzacji obrabiarek ustawionych obrabiarek ustawionych w linii oraz automatyzacji
urzdze przenonikowych linie obrabiarek dziel sie na :
- linie obsugiwane rcznie (obrabiarki obsugiwane rcznie i czciowo zmechanizowany
transport przedmiotw)
- linie pautomatyczne (obrabiarki pracujce w cyklu automatycznym i zmechanizowany
transport przedmiotw)
- linie automatyczne (obrabiarki automatyczne i zautomatyzowany transport przedmiotw)
Podstawow cech lini obrabiarek jest rytmiczno, polegajca na tym, e na kad operacje
przeznaczony jest jednakowy czas, zawarty taktem linii. O wartoci taktu decyduje operacja
najdusza, zwana operacj ograniczajc. Rozrnia si takt linii konstrukcyjny i produkcyjny
stosowanie linii obrabiarek jest opacalne jedynie w produkcji wielkoseryjnej i masowej.
Linie obrabiarek zespoowych s zestawem stanowisk obrbkowych uzupenionych zalenie od
potrzeby stanowiskami kontrolnymi, montaowymi i innymi, rozmieszczonych wzdu
przenonika o ruchu skokowym jednokierunkowym. Linie
obrabiarek zespoowych umoliwiaj obrbk przedmiotw z trzech stron (z bokw i
gry). Wielko linii okrela si dugoci skoku przenonika i szerokoci podstawy uchwytu lub
stou stawianego na przenoniku.
Linie obrabiarek oglnego przeznaczenia, ustawienie obrabiarek oglnego
przeznaczenia w linii moe by rne. Jeeli obrabiarki maj wyrniajc si os
wzdun mona je ustawie w ukadzie frontalnym lub bocznym."
159. Rodzaje linii produkt. , co to jest takt linii'.'
Linie produkcyjne.
w linii produkcyjnej stanowiska pracy ustawiaj si wedug kolejnoci wykonywanych operacji.
Linia produkcyjna moe by staa (przeznaczona do wytwarzania jednego przedmiotu) oraz
zmienna (przeznaczona do wytwarzania przedmiotw o bardzo zblionym procesie
produkcyjnym). Z punktu widzenia powizania pracy stanowisk w czasie dzieli si na linie
zsynchronizowane i niezsynchronizowane.
-Linia zsynchronizowana charakteryzuje si tym, e wydajno caej linii wyraona w liczbie
wykonanych przedmiotw na jednostk czasu, rwna si lub stanowi wielokrotno wydajnoci
stanowisk roboczych, wyraonej liczb operacji wykonanych w tej samej jednostce czasu.
Rytm linii- okres midzy wyprodukowaniem dwch kolejnych przedmiotw na linii, wyraony
przez wzr Rs=Fn*nr*n0/p*(l+b/100) gdzie Fn- nominalny fundusz czasu, nr-wsp.
wykorzystanie funduszu czasu uwzgldniajcy czas na remont, nO- wsp. uwzgldniajcy
planowane przerwy w pracy linii(np. przerwa niadaniowa), p-natenie produkcji, b- redni
procent brakw. Linie uwaamy z zsynchronizowan gdy czas trwania poszczeglnych operacji
jest w przyblieniu rwny rytmowi linii.
-Lini niezsynchronizowan organizuje si w tych przypadkach gdy synchronizacja jest
niemoliwa lub nieopacalna, a ustawienie obrabiarek w linie i obcienie ich obrbk jednego
przedmiotu skraca cykl produkcyjny i usprawnia transport. Charakteryzuje si rn wydajnoci
stanowisk roboczych.
-Linie zmienne przystosowane s do kolejnej obrbki kilku przedmiotw. Przedmioty te musza
by konstrukcyjnie podobne, a ich technologia ujednolicona. Praca linii ma charakter seryjny, po
wykonaniu jednej serii nastpuje przezbrojenie i na linii obrabiana jest seria innych
przedmiotw.
Rytmem linii nazywa si czas przypadajcy na wykonanie jednej, produkowanej na tej linii
czci, oblicza si go wedug wzoru Rt=fz/N gdzie f-rzeczywisty czas pracy linii w cigu jednej
zmiany, z- liczba zmian pracy na dob, N-liczba czci wykonanych w cigu doby
160. Omwi charakterystyczne cechy elastycznych systemw wytwarzania
FMS - elastyczne systemy wytwrcze. Jest to konfiguracja komputerowo kontrolowanych,
automatycznych stanowisk pracy, do ktrych i na ktrych materiay i detale s dostarczane i
przemieszczane automatycznie. Elementy te stanowi odmian elastycznej automatyzacji. S
bardzo drogie, wymagaj niewielkiej liczby pracownikw bezporednio produkujcych.
Zasadniczymi komponentami s: kilka komputerowo kontrolowanych stacji roboczych (OSN i
robotw); komputerowo kontrolowany system transportu materiaw i detali z i do systemu i w
jego ramach; stacja zaadowcza i wyadowcza. Do stacji zaadowczej dostarczane s materiay i
do tego momentu proces jest sterowany komputerowo. Na kadej maszynie detale przechodz
odpowiednie procesy technologiczne. Przebiegi s okrelone przez komputer synchronizujcy
prac danej stacji roboczej z moliwociami i prac innych. Moliwo automatycznego
przestrajania maszyn umoliwia szybk wymian narzdzi. Elastyczno maszyn pozwala na
wykonywanie rnych operacji w rnych sekwencjach. Moliwe staj si cigoci przebiegw
nawet przy wyczeniu czci maszyn (skraca si czas Tpz). Dziki duej mocy obliczeniowej
centralnego komputera jest moliwe racjonalne zarzdzanie produkcj
Elastyczny system produkcyjny - to zintegrowany komputerowo kompleks maszyn i urzdze
technologicznych, sterowanych numerycznie, urzdze warsztatowych oraz automatycznych
urzdze poznawczych, diagnostycznych, minimaln obsug rczn,, krtkimi czasami
przezbroje; mogcy produkowa dowolny wyrb, nalecy do okrelonej klasy wyrobw w
ramach swych okrelonych moliwoci oraz zgodne z ustalon kolejnoci systemu ten cechuje
si automatyzacj, integracj i elastycznoci.
Nowoczesne systemy produkcyjne sterowane s przy wykorzystaniu nowoczesnych metod cykli:
MRP I (planowanie potrzeb materiaowych), MRPII (planowanie zasobw produkcyjnych) MRPIII
(ERP)(planowanie potrzeb finansowych)