1.

Erazm z Rotterdamu ( 1467)

Humanizm ewangeliczny
- Erazm z Rotterdamu jeden z najwikszych humanistw renesansowych: twrca i
obroca koncepcji ewangelicznej katolicyzmu
- religijno duchowa, oparta na modlitwie, rozwaaniu Pisma witego, zwaszcza
Nowego Testamentu
Inspiracja ruchem Devotio moderna nowa pobono nurt pobonoci rozwijajcy
si w XIV i XV wieku w Niderlandach i Nadrenii
- Kadzie nacisk na pogbianie duchowoci przez rozwaanie Pisma witego,
medytacj, modlitw wewntrzn, kontemplacj

2. Ewangelizm humanistyczny we Francji

o Grupa z Meaux zoona w 1521 na pron biskupa Meaux Guillaumea
Briconnet przez jego wikariusza i przyjaciela Jacquesa Lefvre dEtaples
o Grupa pracowaa nad reform Kocioa
o Czonkowie grupy 0 zwolennicy ewangelizmu: ruchu, ktry ma na celu
odnow ewangeliczn dziki przekadowi Pisma witego (zwaszcza
Nowego Testamentu) na jzyk narodowy pragn powrci do rde
chrzecijastwa, do prawdziwego nauczania Chrystusa na drodze
bezporedniego kontaktu z teksami witymi
o Grupa wywara wielki wpyw na humanistw i pisarzy tego pokolenia (
Clement Marot, Rabelais)
o Guillaume Briconnet staje si kierownikiem duchowym Magorzaty z
Nawarry, ktra prowadzi bogat i wan korespondencj
o Magorzata z Nawarry wspiera grup z Meaux
o 1525 potpienie grupy przez Sorbon
Heptameron
Pierwsze wydanie, pomiertne i niekompletne ukazuje si w Paryu.
Model Heptameronu 10 dni Dekameronu Boccaccia, tekstu przeoonego we Francji
w 1414 przez Larenta de Premierfait, drugi przekad 1545, Francois le Macon
Praca nad Heptameronem zostaje przerwana w 1549 przez mier Magorzaty
Heptameron zawiera wic tylko 72 nowele, rozgrywajce si podczas 8 dni.
Podobnie jak w Dekameronie Boccaccia, nowele wpisane s w struktur ramow
(histoire-cadre-cornice)
10 postaci pi kobiet i piciu mczyzn, pochodzenia szlacheckiego, znajduje si
przez przypadek w pewnym opactwie w Pirenejach (opactwo w Serrance): powd
uniemoliwia kontynuowanie podry.
Aby osodzi nud postanawiaj zaczyna kady dzie od lektury medytacji Pisma
w, po czym kade z nich opowie jedn autentyczn histori, z ktrej pozostali bd
starali si wycign nauk
Jak pokazuj tytuy, kadego z 7 dni, najwicej historii powiconych jest mioci.
Oryginalno dziea Magorzaty wielkie znaczenie rozmowy, debaty, gdy po kadej
noweli nastpuj komentarze wyraane przez suchaczy.
 Silna indywidualizacja postaci ich wypowiedzi odpowiadaj wyranie
zrnicowanym wyborom moralnym i filozofii yciowej
U Boccaccia kada historia wywouje jednomyln reakcj zebranych rado albo
smutek, podziw albo wstrt (jednoznaczno jzyka i moralnoci artystycznej)
plaisir ou tristesse, admiration ou repulsion (univocite du langage et homogeneite)

Pikne banialuki ku najlepszej prawdzie wyoone

Refleksja, pytanie Oisille: jestemy bardziej skonni mia si z gupoty ni cieszy si
mdrymi rzeczami
Gwn cech narratorw opowieci jest dworsko
Dzieo Boccaccia staje si modelem literackim dla opowiadanych historyjek
Heptameron kieruje uwag czytelnika ku poszukiwaniu prawdy teologicznej.
Dyskusja na tematy metafizyczne
Istota bytu czowieka i jego stosunek do Boga
Nowy wymiar debaty nad zarozumialstwem do bawienia si kad, byle dowcipn
opowieci
Problematyka zych uczynkw jako przejaw zepsucia czowieka.
Problem odpowiednioci, lub raczej jej braku, pomidzy zewntrznymi, materialnymi
znakami a ich ukrytym, duchowym znaczeniem. S. 56
Sowo boe jako jedyne moe wskaza nam, dziki wierze, stopie naszego zepsucia.
S 57
Dyskusje maj charakter rozwaa filozoficzno-teologicznych
Refleksja nad metafizyczn kondycj czowieka
Zespolenie literatury religijnej i teologii
Wg Oisille czytanie Pisma witego peni funkcj terapeutyczn
Narratorzy szukaj w popoudniowych opowieciach cielesnego uzupenienia
porannych, duchowych rekolekcji.
Okres renesansu to czas burzliwej debaty wyznaniowej, ktra w drugiej poowie XVI
w. przerodzia si w krwawy konflikt
Praktyki czytania Pisma witego charakteryzoway raczej biblijnych nowatorw,
Ewangelizm francuski prd religijno-intelektualny, nastawiony reformatorsko, lecz
umiarkowany, nigdy nie wyszed formalnie poza ramy Kocioa rzymskokatolickiego.
Skupia lune rodowisko humanistw, pisarzy i teologw, ktrych czyy wsplne
ideay religijne
Grupa z Meaux skupiaa teologw i intelektualistw ewangelickich
Magorzata z Nawarry najbardziej podna pisarka wczesnego Renesansu, pierwsza
wielka poetka mistyczna we Francji
Nowele to przenikanie si fikcji literackiej z prawdami religijnymi
Dyskusje to refleksje nad wartoci znakw i cudw zewntrznych (zewntrzne
zachowanie si a prawda)
Zarzut oewangelikw do katolikw; przywizanie do materialnych, zewntrznych
stron kultu religijnego, ni troska o ycie duchowe wiernych
 Tumienie sowa Boego pod przytaczajcym ciarem gestw, przedmiotw i form,
ktre skupiaj niebezpiecznie uwag wiernych i trac swoje duchowe znaczenie
Bez wiary, bdcej owocem boej aski, nie mona oczekiwa zrozumienia witych
symboli ani tego, e zostan one wykorzystane dla zbawienia.
Unicestwienie dumnego ja czowieka, tak aby zrozumiawszy swoj nico rien
mg on otworzy si na cakowit peni bstwa tout
Transcendentny Bg wymyka si wszelkim prbom poznania, nie sposb jest go
nazwa, kade imi: Pikno, Dobro, Byt, Jedno skazane jest na niepowodzenie.
Poetyka Magorzaty z Nawarry wpisuje si w tradycj neoplatosk. Ocenia ona
pesymistycznie moliwoci dostrzeenia nadprzyrodzonych pierwiastkw w piknie
cielesnych form
Heptameron powicony jest prawie wycznie mioci, ram ideologiczn
uczuciowych perypetii ich bohaterw jest ewangeliczna wizja chrzecijastwa, trudno
jednak znale w nic przemienienia ludzkiej mioci w mio bosk, wprost
przeciwnie, wicej jest uczuciowych poraek, miosnych niespenie, katastrofy
ludzkich losw
Anegdoty stanowi alegori prawd teologicznych
Magorzata z Nawarry pozostaje pod wpywem teologii negatywnej Dionizego
Areopagity
Gargantua
Alcofribas Nasier to anagram Francois Rabelais humanista utrzymujcy kontakty z
pisarzami europejskiej elity literackiej
Prolog zachca do otwierania kolejnych warstw znaczeniowych tekstu w
poszukiwaniu wyszego rozumienia
Prolog pozornie zapowiada weso rozrywk
Najbardziej zadziwiajcym sylenem jest sam Chrystus,, s. 84
W prologu Rabelais podsuwa czytelnikowi cile okrelony sposb odczytywania
opowieci doszukiwanie si wiedzy, religijnego przesania, ukrytego pod oson
bahej fikcji
Syleniczn natur maj take sakramenty kocioa, s. 85
Prawdziwy chrzecijanin powinien by adeptem jedynie filozofii Chrystusa
Czytelnik ma odczyta opowie jako alegori duchow, lecz aby tego dokona,
potrzebne jest spotkanie dwch czynnikw dobrej woli i wiary zespolonych w
chrzecijaskim miosierdziu
Odbir opowieci moe dokona si jedynie podczas aktu dobrej woli czytelnika,
ktrej poddani s prbie ju w prologu
Czytelnik proszony jest nie tylko o przezwycienie intelektualnych oporw, czy te o
przyjcie postawy oglnej yczliwoci wobec ewentualnych niedoskonaoci dziea,
ile wezwany jest do wypenienia jednego z najwaniejszego z ewangelicznych
przykaza
Zbyt dosowne rozumienie opowieci mogo przynie zgorszenie zamiast duchowej
radoci
Rabelais podejmuje teologiczny problem wiary, prowokuje czytelnika do refleksji nad
fikcj literack
 Rnica midzy Gargantu a Heptameronem: brak dramatycznego przejcia od
gupstwa do teologii. Naiwne przekonanie i duchowa wiara u Rabelaisgo s ze sob
nierozerwalnie zwizane.
W pantagruelicznym akcie dobrej woli czytelnik przezwycia swoje intelektualne
opory i traktuje z miosierdziem banialuki Rabelaisgo.

Erazm z Rotterdamu zachta do filozofii chrzecijaskiej

PLAN PRACY

1. Wstp renesans
o Charakterystyka epoki
o Charakterystyka wiary, humanizm chrzecijaski
o Miejsce wiary w yciu czowieka
o Konflikty religijne
o Pisarze religijni, ich wpyw na ewangelizacj
2. Zachta do filozofii chrzecijaskiej w Heptameronie
o Magorzata z Nawarry
o Charakterystyka Heptameronu
o Ewangeliczna spoeczno
o Zachta do filozofii chrzecijaskiej w Heptameronie sposoby, cechy

3. Teologiczny wymiar Gargamtui i Pantagruela

o Francois Rablais
o Gargantua i Pantagruel
o Ewangeliczny charakter prologu
o List Gargantui do Pantagruela
o Filozofia chrzecijaska wg Rablais

4. Erazm z Rotterdamu
o Charakterystyka postaci
o Trzy rozprawy
o Zachta do filozofii chrzecijaskiej
o Warunki uprawiania filozofii chrzecijaskiej

5. Podsumowanie rola filozofii chrzecijaskiej w epoce renesansu, rola pisarzy w

procesie ewangelizacji, skutki ewangelizacji w dalszych latach, wpyw na
spoeczestwo.