More Maiorum

markietanki.
kim byy? | branka. pocztek

powstania styczniowego | tajemnicze zdjcie
anatolki i sabiny
More Maiorum
nr 1(48)/2017 | stycze 2017
miesicznik genealogiczny
moremaiorum.pl
ISSN 2450-291X
ROZPOZNAJ
MUNDUR
SWOJEGO PRZODKA
> Alan Jakman More Maiorum
pierwszy polski periodyk genealogiczny online
More Maiorum?
&
s
Nowe Maiorum!
a
Po l u b n na
wydawca
N
Alan Jakman
FB
owy rok, nowy miesic, nowy W styczniowym numerze More Ma- ul. Wita Stwosza 27/15
numer i cakiem nowa od- iorum wiele ciekawych tematw: wy- 43-300 Bielsko-Biaa
sona More Maiorum! wiad z dr Monik Braun, ktra ma
Prace nad nowym layoutem miesicz- niecodzienne podejcie do genealogii, redaktor naczelny
Alan Jakman
nika trway ju od lipca. pierwszy z serii artykuw o dawnej
wojskowoci, czyli o pruskiej piechocie
korekta
Jednak More Maiorum nie zmienio i jej umundurowaniu, a take o odkry- Magorzata Lissowska, Alan Jakman
wycznie swojego wygldu, ale take ciu francuskich przodkw i odnalezie-
zawarto i gam oferowanych tema- niu po latach krewnych, ktrzy pozo- skad i amanie tekstu
tw. W nowym roku bdziecie mieli stali we Francji. Z okazji 154. roczni- Alan Jakman
<www.facebook.com/miesiecznikmoremaiorum> okazje przeczyta artykuy z zakresu cy powstania styczniowego take kilka
wojskowoci, genealogii na Ukrainie, sw o brance. A to tylko niektre z te- okadka oraz oprawa graficzna
poszukiwa zagranicznych i wielu in- matw, jakie znajdziecie w 48. numerze Alan Jakman
Na okadce: zdjcie Mariusza ebrowskiego
fot. alan jakman

nych obszarw tematycznych. Powr- miesicznika.
cimy take do genealogii znanych
osb. Dalej bdziemy odkrywa tajem- Mamy nadziej, e nowy wygld, a take issn
2450-291X
nice genealogii genetycznej, poznawa nowe serie artykuw, przypadn Wam
kuchni naszych przodkw, zagbia do gustu. Zapraszamy do wypenie- e-mail: redakcja@moremaiorum.pl
tajniki prawa i oczywicie rozmawia nie ankiety podsumowujcej rok 2016, www.moremaiorum.pl
z genealogami. gdzie moecie zgosi swoje uwagi.
Autorzy tekstw: Alan Jakman, Mariusz

ebrowski, Eryk Jan Grzeszkowiak, Piotr
Ryttel, Grayna Stelmaszewska, Sergij
Modzi onierze, lata 30. XX w. Batogowski, Beata Tolsdorf, ukasz
Karpecki, Maria Rgowska, Pawe Becker,
Chrystian Micha Orpel, Madlen.
Na gr w karty take znajdowano czas
fot. katarzyna jachman

Wszystkie prawa zastrzeone (wcznie
z tumaczeniem na jzyki obce).
Zgodnie z ustaw z dnia 4 lutego 1994 r.

o prawie autorskim jakiekolwiek
kopiowanie, rozpowszechnianie (we
fragmentach, lub w caoci) zamieszczonych
artykuw, opisw, zdj bez zgody Redakcji
bdzie traktowane jako naruszenie praw
autorskich.
Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania

i adiustacji tekstw oraz zmiany ich tytuw.
Patronat:
Historia .org.pl
t emat NUMERU
Jak rozpozna
6
Moda na genealogi bywa
pytka, ja szukam czego
wicej rozmowa
28
Tajemniczy skarb
powstania listopadowego
44
Imiona te mwi
14
z dr Monik Braun
mundur pruskiego 14 30 48
sssssss piechura?
Umundurowanie pruskiej Markietanki kobiety Dokumenty w archiwum
piechoty w subie onierzy genealoga: spisy ludnoci
20 34 52
fot. mariusz ebrowski

Jak genealogia czy si Jak Hawryo zosta [zdjcia, ktre kryj
z archeologi Piasiecznikiem tajemnic] >> Anatolka
fot. wikimedia commons genealogia na Ukrainie i Sabina
fot. monika braun fot. cparama.com

24
Branka, czyli pocztek
36
Francuskie powroty
56
Jakie tajemnice kryje
powstania styczniowego i poegnania przed nami stycze?
60
Z dawnej kroniki
poary w Jaraczewie
Wywiad Branka, Francuskie

z dr Monik czyli pocztek powroty
64
Maiorum... humorum
Braun powstania
i poegnania czyli genealogia z
6 24 36
styczniowego przymrueniem
66
Horoskop genealoga
(stycze-kwiecie)
WYWIAD
> Alan Jakman
Moda na genealogi bywa pytka,

ja szukam czego wicej
- dr Monika Braun
Mona stworzy wykres przodkw. Pozna
fot. monika braun

lenia dziadkw, a co wane nie byo dr Monika Braun z wyksztacenia aktorka, z zawodu nauczycielka
take adnych dokumentw na ten te-
imiona 3xpradziadkw, dowiedzie si, e daleki
technik aktorskich i wystpie publicznych, z pasji kulturoznawczyni
i pisarka. Pracuje midzy innymi w Instytucie Dziennikarstwa
mat. Niektre opowieci nie byy do i Komunikacji Spoecznej Uniwersytetu Wrocawskiego oraz na
praszczur by stolarzem. Ale mona inaczej - koca jasne. I przy caej mioci do Akademii Sztuk Piknych we Wrocawiu. W 2009 roku obronia doktorat
w dziedzinie nauk humanistycznych w zakresie kulturoznawstwa na
ktry z genealogw nie chciaby wiedzie, jaka Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
bya pogoda, kiedy umieraa jego prababcia? > Moi dziadkowie ok. 1902 roku: Henryka Od kilku lat prowadzi szeroko zakrojone badania genealogiczne rodziny
Braunw. Efekty poszukiwa bd opublikowane w ksice, ktra ukae
A takie poszukiwania prowadzi dr Monika Braun.
Braun, Karol Braun, notariusz, pierwszy
z prawej, ich syn Kazimierz, trzeci z prawej si w 2017 roku.
z zarostem to Stanisaw Trzaskowski, dziadek
Rafaa Trzaskowskiego, polityka
fot. monika braun

Jak zacza si pani przygoda historii mojej rodziny, coraz bardziej
z genealogi? utwierdzaam si w przekonaniu, e
kto co przede mn ukrywa.
Waciwie bardzo prosto pochodz
z rodziny, ktra pielgnuje tradycje. Wtedy zacza pani dry histori
Od strony mamy przekazy rodzinne Braunw?
s bardzo dobrze udokumentowane.
Sama nie przechowuj tych archiwa- Zgadza si, to poczucie kazao mi
liw, ale sigaj one XVII wieku. grzeba w dokumentach. Najpierw zro-
biam rzecz najprostsz, czyli wiedzc
Opowiadano nam o historii, o prze- jak nazywa si i gdzie urodzi si mj
szoci, rodzice, ciotki, dziadkowie czy- dziadek, napisaam do katedry tarnow-
tali nam historyczne lektury. W roz- skiej prob o udostpnienie mi jego
mowach najczciej poruszano histori metryki chrztu. Proboszcz przysa mi
dziadka ojczystego, ale take niespre- take cho nie by o to proszony, akt
cyzowane fragmenty dziejw rodzinn- urodzenia innego Brauna. W trakcie
nych szczeglnie babci i jej przodkw. poszukiwa okazao si, e by to zapis
dotyczcy urodzenia brata przyrodnie-
Dopiero, kiedy staam si dorosa, go mojego pradziadka. By 24 lata star-
uwiadomiam sobie, e nie byy mi szy od mojego przodka a w rodzinie
opowiadane historie powyej poko- informacja o nim nie bya znana. Ta
6 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 7

WYWIAD
fot. monika braun

rwna z domu, ktra wysza za m za chiwaliw zachowao si take w teczce Na ile dokadne s zawarte
Brauna. legitymacyjnej Millerw, ktra znajduje w teczkach drzewa genealogiczne?
si w ytomierskim archiwum.
Jaki by status spoecznych tej Wykresy te s bardzo niedokadne, ale
rodziny? Co w teczce legitymacyjnej znajdzie poniewa znajduj si w teczce pre-
genealog? cyzyjne odpisy aktw metrykalnych,
Millerowie byli bez wtpienia z dzia- drzewa staj si rzeczywicie istotnym
da pradziada szlacht, ale wbrew ich To, co jest najciekawsz informacj dla dokumentem.
wasnym wyobraeniom, ktre odzie- historyka rodzinnego, to akta metrykal-
dziczyam w formie legend rodzinnych, ne i ich odpisy. Millerowie prowadzili Wiemy ju, e Millerowie, to
bya to drobna szlachta, ktra prawdo- korespondencje, przesylali akta wladzy. szlachta, a Braunowie?
podobnie przywdrowaa z Kurlandii. aby ludzie mogli si wylegitymowa,
[ [
przez 32 lata prowadzia korespondencj Zastanawiaam si nad tym bardzo
W ktrej znaleli si? z najrniejszymi urzdami. Przesyali duo czytaam o historii Lwowa. Mam
Przybyli zapewne, jak wikszo jej

mieszkacw, razem z Zakonem Kawa-
wedle legendy
lerw Mieczowych. Wyobraam sobie, e
mj daleki praszczur by jednym z awan-
rodzinnej Braunowie
> List mojego 3xpradziadka Ignacego Millera
turnikw, ktrzy eksplorowali dzikie,
adwokata sdu woyskiego zam. w ytomierzu kowie na ile byli prominentnymi po- miejscu, w ktrych mona byo sowiaskie ziemie w XII i XIII wieku.
do ks. Eustachego Sanguszki, rok 1820
staciami. Ale nawet w przypadku osb odnale informacje dotyczce pani
byli Szkotami
uboszych, a takimi byli Braunowie przodkw? A wracajc do dokumentw, co one
z przeomu XVIII i XIX wieku we Lwo- mwi o Millerach?
wie, mona si dowiedzie, co si wok S to w duej wikszoci pamitniki
sytuacja staa si wyzwalaczem wszyst- nich dziao. spisane przez osoby niespokrewnione, Wedle potwierdzonych informacji, stali
kich kolejnych poszukiwa. byy w nich opisane wydarzenia, w kt- si protegowanymi monowadcw
Jako przykad mog poda informacje, rych mogli bra udzia moi przodko- rodziny Denhoffw, pochodzcych wic odpisy aktw. Oryginay tych kilka rnych hipotez: sprawdzaam
Czy w trakcie nich udao si ustali, jakie odnalazam o moim 2xpradziad- wie. Ale s to oczywiste domniema- z Kurlandii. Millerowie najpierw osie- ksig parafialnych w wielu przypad- akta dotyczce kolonizacji jzefiskiej
skd przybyli Braunowie? ku Jzefie urzdniku galicyjskim. nia, wynikajce z tego, e chodzili po dlili si w centralnej Polsce razem kach ju si nie zachoway i przetrwa- i w tych dokumentach mojego przod-
Okazao si, e kiedy by modym tych samych ulicach niewielkiego mia- z Denhoffami, u ktrych pracowali, y wycznie jako odpis w teczce legity- ka Brauna nie znajduj. Istnieje moli-
Najwczeniejsze metryki, jakie uda- chopcem, prawdopodobnie cudem steczka, jakim by podwczas Lww czy a nastpnie, przez kolejne mariae macyjnej. wo, e do Lwowa Braunowie przybyli
o si odnale s polskie pochodz ocala podczas epidemii cholery, ktra ytomierz. Mam wic stuprocentow tyche monowadcw w tym wy- z Austrii wczeniej i te spisy ich nie
ze Lwowa. Tam mieszkali moi 2xpra- miaa miejsce zaraz po powstaniu listo- pewno, e widzieli to samo, syszeli padku z Sanguszkami, wywdrowali Jednak s tam nie tylko akta urodze,
dziadkowie oraz 3xpradziadkowie. padowym. to samo i to samo ich interesowao. na Woy. maestwa i zgonw, ale take drze-
wa genealogiczne, testamenty wiele
Nie zajam si jednak wycznie szu- Szukaam take miesznych informa- Ale z pamitnikw rodzinnych take Najstarsze dokumenty dotyczcej tej ro- dokumentw zwizanych z kwestiami > Najstarsze dokumenty dot. Braunw akt
chrztu Jzefa Brauna z 1812 roku, Bazylika
kaniem akt zwizanych z moj rodzin, cji jaka bya pogoda, kiedy dziay si pani korzystaa? dziny pochodz z 1701 roku. Wiele ar- dziedziczenia majtku. Katedralna we Lwowie
wok kadej odnalezionej osoby stara- wane wydarzenia w yciu przodkw,
fot. monika braun

am si szuka moliwie jak najbardziej a take co rwnoczenie pisano Odnalazam pamitniki moich przod-
precyzyjnych informacji historycznych w gazetach, jakimi sprawami ya lo- kw one ju z ca pewnoci dostar-
dotyczcych okresu, w ktrym ya. kalna spoeczno. Takie ciekawost- czaj sprawdzonych informacji czym
ki mona znale w prasie, ale take si interesowali, jakie mieli zawody, ja-
Czyli korzystaa pani take w korespondencji, pamitnikach. kie byy koleje ich ycia.
z dokumentw pozametrykalnych
jakie informacje mona w nich Pamitnikach spisywanych przez Najciekawsze znalezisko
znale? pani krewnych? Czy moe tych, pamitnikarskie?
ktre byy spisywane przez inne,
Przede wszystkim wszystko zaley do niespokrewnione osoby, ale yjce Z pewnoci korespondencja rodziny
tego, jakie ycie prowadzili nasi przod- w tym samym czasie, w tym samym Millerw moja prababcia Mille-

WYWIAD
fot. monika braun
fot. monika braun

> Notka na temat mojego 2xpradziadka
objy. Mogli te przyby z Niemiec, ale Zajrzaam take do gazet z tego okresu, Konstantego Millera z ksig Uniwersytetu
w Dorpacie, rok 1839
rwnie dobrze ze Szkocji. Okazuje gdzie znajdoway si te same imiona, na-
si, e istniaa tam niewielka szkocka zwiska nagle legenda zrobia si bar-
kolonia. Mj dziadek powtarza nawet dzo namacalna. Opisywali tam, co kon-
legend, e Braunowie byli Szkotami. kretnego dnia robili, gdzie pojechali,
Sentymentalnie wierz opowiadaniom o co zabiegali. aniach Wielkiej Emigracji opowia-
rodzinnym. Ju wczeniej okazywao dajc si po stronie Hotelu Lambert.
si, e legendy wygldajce na niepraw- Kim by Konstanty Miller? 2xpradziadek by nadal muzykiem
dopodobne, znajdoway potwierdzenie nie tylko j uprawia, ale take o niej
w dokumentach. By niezwykle barwn postaci wycho- pisa. W 1855 roku rzuci dotych-
wa si w ziemiaskim domu w yto- czasowe ycie i wyjecha do Leuven,
W ilu procentach przekazy rodzinne mierzu. Jego ojciec by adwokatem sdu gdzie podj i ukoczy studia me-
byy prawdziwe? woyskiego. Konstanty mia due aspi- dyczne. Jako chirurg, dwa lata p-
racje i niesamowite uzdolnienia muzycz- niej, wrci do Polski.
W wielu sytuacjach niemal w caoci, ne. Wda si w demonstracj patriotycz-
ale w niektrych jak w przypadku n i jako szesnastolatek zosta zesany do Ale zapewne byy take legendy
szlacheckiego pochodzenia Millerw, Wiatki. Matka wyprosia jego uwolnie- kamliwe
zgadza si tylko pewien element. nie i mg wrci do ytomierza. Jednak
ponownie zacz dziaa w antycarskiej Tak mona znale w rodzinie babki
Najciekawsza legenda, ktr udao si konspiracji. Rodzice wic wysali go do mojego ojca Szymanowskich. W trak-
potwierdzi? Dorpatu (ob. Tartu w Estonii przypisek cie poszukiwa metryk okazao si, e
red.), aby studiowa medycyn. Tam zno- 3xpradziadek by dzieckiem z niepra-
Przede wszystkim korespondencja Mil- wu wda si w kolejny spisek tym razem wego oa drobnej wyrobnicy z Wiel-
lerw, ktr odnalazam w Bibliotece Hildebrandta. To zmusio go do ucieczki kopolski. Z kolei w opowiadaniach ro-
Polskiej w Paryu. Jej zapisy potwier- przez Ryg do Londynu. Na Wyspach dzinnych przekazywano, e by on
dzaj heroiczn i patriotyczn legend, przebywa rok, rzuci medycyn i zaj si szlachcicem. Caa legenda o tym, e w
ktr by otoczony mj 2xpradziadek muzyk, po czym wyemigrowa do Sta- przodek bra udzia w wojnach napole-
Konstanty Miller. Nie tylko w listach nw Zjednoczonych, gdzie mieszka ju oskich, a jego syn w powstaniu listo-
odnajduj informacj o Konstantym, jego brat Wiktor. padowym, okazaa si nieprawd.
ale take we wspomnieniach innych

uczestnikw Wiosny Ludw. I co, co Po kilku latach Konstanty wrci
byo wizj, bani, w tych dokumen- do Europy, tu czeka na niego brat,
tach znajduje potwierdzenie. ktry powrci z Ameryki dwa lata > Lista pokadowa z 1839 roku, w ktrej
odnotowano przyjazd mojego prapradziadka
wczeniej. Obaj wzili udzia w dzia- Konstantego Millera do Nowego Jorku
fot. monika braun

> List mojego 2xpradziadka Konstantego Millera
do brata Wiktora, emigracja 2 kwietnia 1848,
Moguncja, w czasie Wiosny Ludw

WYWIAD
akta metrykalne Przez ten czas prze- Gdzie zachoway si te zdjcia? Co czua pani, odwiedzajc Na przykad?
czytaam niewiarygodnie du liczb Trzeba byo ich szuka u innych miejsca, w ktrych mieszkali pani
pozycji ksikowych, dokumentw in- krewnych? przodkowie? Jedna z nich dotyczya domu, ktry od-
nych rde. Dlaczego? Aby mc mo- nalazam w Niepoomicach. Miejscowy
liwie dokadnie wyobrazi, jak yli, Czciowo udao mi si je wydoby od Potworne wzruszenie. Odwiedzam te fascynat przeszoci zbiera wszystkie
czym jedzili, w co si ubierali, co je- innych rodzin. Badania genealogiczne miejscowoci wielokrotnie, s one ro- informacje, ktre dotycz infrastruk-
dli, kogo spotykali i na co patrzyli moi spowodoway, e nawizaam kontakt dzajem nieustajcej pielgrzymki, ktrej tury nad Wis. Obecnie nic tam nie
przodkowie. z bardzo dalekimi i zapomnianymi gwnym celem jest moje wyobraenie ma, ale dawniej znajdowa si tam port,
krewnymi. Okazao si, e posiada- o yciu przodw o ich ulicach, ich do- bya linia kolejowa, ktra dochodzia
Genealogia daa mi take wiedz histo- j wiele dokumentw, ktre usilnie od mach, drzewach, ktre widzieli z okna. z Wieliczki, z ktrej transportowano
ryczn. Cakiem inaczej poruszam si nich wycigaam. I kiedy znajduj te postaci w ksigach sl. By take dom urzdnika ma
w ogle po przeszoci. parafialnych, myl o tych drobnych mojej ciotki.
Jednak nie wszystkie fotografie si za- szczegach ich ycia.
Genealogia zmienia take choway. Wiem, e w 1939 roku zagi- Wspominaa pani o tym, e wiele
perspektyw patrzenia, oceny postaw n portret wczeniej wspomnianego Przykadem niech bdzie historia dokumentw udao si odnale
przodkw 2xpradziadka Konstantego Millera. o mierci ciotki przy jej akcie zgo- w Internecie. Czy zauwaa pani mod
Prbowaam go szuka, nawet przez nu jest wpisana notatka, e zmara na na genealogi?
[ [
Nigdy nie przyszo mi ocenia moral- muzea, liczc na to, e si zachowa, ale uwid starczy. Ta drobna informa-
nie wyborw moich antenatw. Chcia- niestety lad po nim zagin. cja pozwolia mi w poczeniu z inny- Wydaj mi si, e to, co jest mod jest
am raczej odnale przyczyny tych pytkie i powierzchowne. Opiera si
postaw. Odszukaam 3xpradziadka, na bardzo prostych przesankach, bu-
ktry mia dwie ony, co potwierdziy dowaniu nieskomplikowanych drzew
wiadomo
dokumenty jedn w Warszawie, genealogicznych. Zaryzykowaabym
drug na Woyniu. A co istotne by stwierdzenie, e ludzie szukaj przod-
pochodzenia bya
katolikiem. Jestem pewna, e w gaga- kw take dlatego, by mc si czym
tek nie wiedzia, e wyjdzie to na jaw po wylegitymowa. Aby powiedzie:
tylu latach (miech). moja historia siga gbiej ni dwa po-
fot. monika braun
nam odbierana
kolenia. Czsto prbuj sobie dopisa
I z obiema mia dzieci? szlachetn i szlacheck histori. Moje
usiowania byy inne i kiedy znalazam
> Moja przepikna 2xprababka Seweryna Tak ze zwizku z t drug, stolarza czy bigamist, to bardzo mi si
uliskich Millerowa, Odessa, ok. 1870 rok.
Zdjcie jest podpisane rk mojej prababki
Wydawao mi si, e jest to bardzo urodzia si moja przepikna 2xpra- to podobao (miech).
Henryki z Millerw Braunowej przejmujce, przez duszy czas pr- babci. Podobny los spotka zdjcia i doku- mi danymi, wyobraa sobie ycie tej
bowaam si dzieli tym z rodzin, ale menty, znajdujce si w skrzyniach, staruszki, w domu, ktry odkryam. Ale czy genealogia bdzie
podsumowanie brzmi: w wikszoci Czemu mg to zrobi? ktre w 1948 roku mojemu dziadkowi Wiem, e kiedy umieraa byo pitna- popularna tak jak w Stanach
wypadkw ludzi nie interesuje prze- Juliuszowi skonfiskowa Urzd Bez- cie stopni na minusie. Umoliwia mi Zjednoczonych?
Jak rodzina zareagowaa na t szo. Ich bardziej interesuj legendy. Myl, e byo mu wygodnie, by pieczestwa. Tych archiwaliw, mimo to myle o ludziach, o ktrych ju za-
informacj, ktra zaprzeczaa cwaniakiem. lub z pierwsz on prb po 1989 roku, nigdy nie udao si pomniano. Myl, e genealogia wie si z rosn-
przekazom rodzinnym? Czy krewni, znajomi zadaj pani wzi ewidentnie dla majtku, co odzyska. cym dobrobytem, przyrostem wolnego
pytanie po co si tym interesowa? te potwierdzaj dokumenty. Sdz, Czy podczas tych wyjazdw, pyta czasu, a zatem jest to szans, aby po-
Mj ojciec nie chcia w to uwierzy, e gwn motywacj by yciowy Czy odwiedza pani miejsca zwizane pani ssiadw, czy pamitaj pani wica go na hobby. Dlatego te po-
a reszt rodziny chyba to nie interesuje. Nie zadali mi takiego pytania. Ale prze- pragmatyzm. A poza tym moe mia z histori przodkw? krewnych? szukiwania s popularne, ale nadal
wijao si ono midzy wierszami. Cz wysokie libido i tego potrzebowa? wielu ludzi nie ma czasu na takie za-
Czyli aden z krewnych nie interesuje ludzi traktuje genealogi jako rodzaj (miech) Tak, mog choby wspomnie wy- Ludzie nie chc za bardzo rozmawia, bawy. Natomiast z drugiej strony ba-
si genealogi? osobliwej zabawy, na ktr traci si czas. jazd do Niepoomic, miejsca w ktrym swoj wiedz dziel si jednak miejsco- dania genealogiczne w Polsce mog si
Mwi pani o przepiknej 2xprababci. mieszkali moi przodkowie, gdzie na p- wi poszukiwacze. Kada miejscowo rozwin, dlatego e historia i prze-
Przez trzy lata, razem z Magd Smol- A co pani daa genealogia? Posiada pani jej zdjcie? ce u ksidza w biurze parafialnym, stoj ma swojego historyka, szaleca, ktry szo byy nam wiadomie odbierane
sk-Kwint, prowadziam niezmier- ksigi od XVI wieku. Zachoway si do stara si gromadzi przeszo. I od ta- w czasie zaborw, okupacji, komu-
nie intensywne badania genealogicz- Niezwykle interesuje mnie odtworze- Tak, jest to najstarsza zachowana foto- dzisiaj, nie ma ich w adnych archiwum, kich ludzi dostaam sporo interesuj- nizmu, i jest to rodzaj wewntrznego
ne, przekopujc gr dokumentw. nie penego ycia przodkw, nie tylko grafia, wykonana w Odessie. znajduj si po prostu w parafii. cych informacji. sprzeciwu. M

PRZODEK W MUNDURZE
fot. prywatne archiwum mariusza ebrowskiego

> Podoficer i szeregowy. Jak wida po owijakach
i nowszym typie bluz, zdjcie wykonano okoo
Wielu z nas miao Rok 1916 i nowe hemy la formacj, w ktrej suy onierz,
a dolny odnosi si do kolorystyki pa-
1917/1918 roku
przodkw, walczcych Rok po rozpoczciu dziaa wojennych stwowej. Korzystano take z czapek
w rnych armiach wprowadzono ostatni model Pikelhau- usztywnionych z niewielkim dasz-
czsto identyfikacja by, oznaczony jako M1915. Wykona- kiem i identycznymi oznaczeniami jak
ny by take ze skry. Odrnia si od w przypadku M1910.
munduru i innych jego swych poprzednikw tym, e elementy
elementw sprawia metalowe, zostay wykonane z cynko- Okrycie wierzchnie
wanej blachy. Wszystkie wczeniejsze onierza
du trudno. modele miay je zrobione z mosidzu.
W artykuach Znaczn zmian bya te moliwo Popularna kurtka mundurowa
demontowania czubka. By to duy M1907/10 w tzw. kolorze Feldgrau, to
z cyklu Przodek postp w porwnaniu do poprzednich kurtka z kieszeniami dolnymi wpusz-
w mundurze modeli Pikelhauby. Korzystanie z na- czonymi i krytymi klapkami zapina-
przybli tematyk krycia gowy ze sterczcym czubkiem nymi na guzik. Na mankietach znajdo-
ponad okop, rzeczywicie nie byo naj- way si trzy guziki, a jego krawdzie
dawnej wojskowoci. bezpieczniejsze. obszyte byy czerwon lamwk.
Dzi zajmiemy si W 1916 roku zostaje wprowadzona do
Rok 1916 przynis jedn z najwaniej-

prusk piechot. szych zmian w wyposaeniu pruskiego
onierza. Wprowadzony zosta hem
P
> Pionier w czapce polowej M1910, w za duej
stalowy M1916, do ktrego przylgn- i podwinitej bluzie, w za krtkich
ruscy onierze wyszli ze swych a potoczna nazwa Fritz. Hem ten i podszywanych od wewntrz spodniach. Byo to
standardem ju w 1918 roku
garnizonw na I wojn wia- w swym oglnym ksztacie jest uyt-

tow w umundurowaniu po- kowany po t chwil przez niemieckie
> Mariusz ebrowski lowym prawdopodobnie najnowo- suby mundurowe. Sta si on przez
czeniejszym w tamtym okresie. Nie wszystkie nastpne lata swego rodza-
oznacza to jednak, e pewne archaizmy ju znakiem rozpoznawczym pruskiego
XIX-wiecznego umundurowania i wy- czy niemieckiego onierza.
Umundurowanie
posaenia widoczne byy jeszcze do po-
owy wojny. Jako pierwsi testowali go onierze
biorcy udzia w najkrwawszej bitwie
pruskiej piechoty
Najbardziej charakterystycznym ele- I wojny wiatowej bitwie pod Ver-
mentem wyrniajcym piechura pru- dun. Warto wspomnie, e do dzisiaj
skiego na tle innych armii by noszo- nie ustalono liczby onierzy polegych
ny na gowie hem M1895 Pikelhaube po obu stronach. Szacunkowe wylicze-
(model z roku 1895). Pikelhaube to na- nia wahaj si od 200 do nawet 800 tys.
krycie gowy, ktre posiadao na szczy- zabitych. W tej liczbie znaczny procent
cie czubek i wykonane byo ze skry. stanowili Polacy w mundurach i pru-
Sam czubek mia stanowi element, skich, i francuskich.
po ktrym miaa zelizgiwa si szabla
(szaszka kozacka), uderzajca z gry, W 1917 i 1918 roku wprowadzono nowe
aby chroni gow onierza. Czerep modele hemu M1916, nieznacznie r-
hemu, wykonany ze skry, by na w- nice si od pierwowzoru. Oprcz he-
czesnym polu walki raczej iluzoryczn mw, onierze pruscy korzystali z cza-
ochron. W warunkach polowych, na pek. Najczciej, na zdjciach z okresu
Pikelhaube, nakadana bya osona, na I wojny, mona ich zobaczy z gow
ktrej w czci przedniej widnia wy- nakryt polow okrg czapk M1910.
konany czerwon farb numer regi- Na przodzie znajdoway si bczki,
mentu, do ktrego nalea onierz. z ktrych grny kolorystycznie okre-

PRZODEK W MUNDURZE

Tornister M1895 (M1892, M1907 w uyciu manierki wykonane z blachy s to przerabiane bagnety. Przycinano
i M1910) mia bardzo charakterystycz- stalowej. To take efekt brakw mate- im gownie, co pozwalao zmniejszy
n pokryw, obszyt skr ze szczeci- riaowych w pastwie pruskim. ich wag. Mniejsze rozmiary to wygod-
n. Jest to najbardziej rozpoznawalny niejsze operowanie noem w ciasnych
element tego tornistra. Produkowany Spodnie i buty okopach.
by z niewielkimi zmianami a do ko-
ca II wojny wiatowej. Oczywicie, pod opatka M1887 w skrzanym Spodnie M1907/10 w kolorze Stein-
koniec wojny, produkowano take tor- pokrowcu, zabezpieczajcym jej kra- grau z czerwonymi wykoczeniami
nistry pozbawione szczeciny, zadowa- wdzie i trokami podpita bya do na szwach zewntrznych posiaday
lajc si pokryw parcian z elementa- pasa gwnego. Naley pamita, e dwie kieszenie ukone, wpuszczane do
mi skrzanymi. opatka to bya nie tylko przedmio- rodka. Z przodu znajdowaa si jesz-
tem sucym do okopywania si, ale cze jedna kieszonka, przeznaczona na
Chlebak M1887 to w zasadzie parciany take bardzo skuteczn bro w walce zegarek. Jeszcze w 1914 roku wprowa-
worek z klap i trzema pasami, su- w transzejach. Jest to czsto widoczne dzono nowy wzr spodni okrelony
[ [
cymi do podpicia do pasa gwnego. na zdjciach z tego okresu. W uyciu jako M1914. Nie rniy si one krojem
W kolejnych latach konfliktu, chlebak znajdoway si przez cay okres I wojny od wczeniejszej wersji, ale farbowane
ulega uproszczeniu i zmianom mate-
riaowym.
> Pogrzeb na froncie zachodnim. Oficerowie
czerwone spodnie
jeszcze w pikelhaubach a podoficerowie
i szeregowcy w hemach M1916. atwo wic
ra bya zawsze metalowa (stalowa byo przenosi tzw. dki z pociskami. Manierka M1907 wykonana bya
wydatowa fotografi na rok 1916 albo aluminiowa) z wytoczonym or- onierz mg w ten sposb mie przy z aluminium i zakrcana aluminio-
piechurw byy
em pruskim i napisem Gott Mit Uns. sobie jednoczenie 70 pociskw. Tama wym korkiem z acuszkiem. Manierka
Klamry jednostek pochodzcych z nie- bya najczciej w kolorze jasnoszarym w pokrowcu mocowana bya do chleba-
ktrych regionw, np. z Westfalii, za- lub jasnobeowym. ka, co nie byo optymalnym rozwiza-
atwym celem
uytku kurtka M1915 okrelana mia- miast pruskiego ora, wytoczony mia- niem. onierze mieli problem z la-
nem Bluse, ktra uywana bya do ko- y herb swojego landu. W 1915 roku tajc manierk. Po pierwszym roku
ca I wojny wiatowej oraz na poczt- pojawiy si klamry malowane na kolor wojny, manierki ulegy uproszczeniu,
> Zdjcie wykonane pod koniec I wojny
ku istnienia Republiki Weimarskiej. Feldgrau. wiatowej. Mode twarze rekrutw, kontrastuj ale sam ksztat modelu nie uleg zmia-
Jej ostateczny ksztat poprzedzony by z twarzami kadry podoficerskiej. Zdjcie nie. Okoo 1916 roku pojawiaj si
wykonano w pobliu linii frontu
kilkoma porednimi wersjami, ktre Bro pruskiego wiatowej take szpadle M1822 z du- byy na kolor Feldgrau o wiele lepiej
rniy si nieznacznymi szczegami. piechura gim trzonkiem i pokrowcem na stylisko. sprawdzajcy si jako maskujcy na
Wszystkie wprowadzane zmiany po- polu walki.
dyktowane byy wojennymi oszczd- adownice M1909 wykonywano z br- Do opatki skrzanymi pasami przypi-
nociami materiaowymi. zowej skry. Posiaday po trzy zasobni- nano bagnet M1898 lub M1898/1905 Przykadem znaczenia koloru spodni,
ki do przenoszenia cznie 120 dosko- (najpopularniejsze wersje w jednost- mog by spodnie francuskich pie-
W warunkach jesiennych i zimowych naych pociskw kalibru 7,92. Pociski te kach liniowych), ktry dodatkowo ma- churw. Przed rozpoczciem I wojny
onierze uywali paszczy, ale rzadko okazay si tak wietnym rozwizaniem, jc na pochwie skrzan abk, by wiatowej i w jej pocztkowym okresie,
si w nich fotografowali. Modelem wyj- e produkowane s do dzisiaj jako amu- zawieszony na pasie gwnym. Miao farbowane byy na kolor czerwony, co
ciowym by Paszcz M1892 (delikat- nicja myliwska. W grnej czci adow- to na celu to, aby bagnet nie obija ng skutkowao w pierwszych miesicach
nie zmieniony w 1907 roku na M1907). nicy, na rodkowym zasobniku, znajdo- piechura i nie powodowa zbdnego wojny, czyli odwrotowych walk armii
Bardzo szybko, bo ju w 1915 roku, zo- wao si kko, umoliwiajce podpicie haasu, uderzajc w opatk. Od 1916 francuskiej, setkami ran postrzao-
sta zastpiony wersj oszczdnociow pod pas tornistra. We wrzeniu 1915 roku upowszechniaj si bagnety typu wych w poladki. Czerwony kolor kon-
M1915. Wszystkie warianty s do sie- roku, zosta wydany rozkaz o czernie- Ersatz. To cakowite uproszczenie tej trastowa ze zboem na polach czy zie-
bie bardzo podobne i miay jedn wad niu skrzanych adownic. 3 lata pniej broni. Pojawiaj si egzemplarze po- leni pnocnej Francji. W 1916 roku
byy niesamowicie cikie. Cho w przy- w jednostkach liniowych zaczto wpro- zbawione okadzin rkojeci wykonane nastpuje kolejne uproszczenie wzoru
padku wschodniej Europy i jej klimatu wadza Patronen-Tragegurte czyli ta- tylko ze stali. spodni. Zostaj one pozbawione czer-
byy szalenie poszukiwanym towarem. m parcian przerzucan przez kark wonej lamwki.
z dwoma kocami wizanymi trokami W wyniku przeduajcej si wojny
Pas gwny M1895 wykonany by do pasa gwnego. W tamie znajdo- okopowej, wrd onierzy pojawiaj Buty M1866 z wysokimi cholewami
z czarnej albo brzowej skry. Klam- way si przegrdki, w ktrych mona fot. prywatne archiwum mariusza ebrowskiego
si noe tzw. okopowe. W sporej czci z brzowej skry, od 1915 roku, zaczto

PRZODEK W MUNDURZE
czerni, co czsto widoczne jest na zdj- i rozpoczto prace nad nowym sposo- wite wymieszanie i tylko wprawne oko
ciach z tego okresu jako nieregularne bem przechowywania i troczenia ma- bdzie w stanie wyuska niuanse wi-
plamy na cholewach. W poowie wojny, ski przeciwgazowej. Wprowadzono doczne na fotografii. Na szczcie za-
gdy problemy z zaopatrzeniem w skr metalow puszk na mask, ktra ma- chowaa si ogromna ilo fotografii
nabieraj katastrofalnych rozmiarw, lowana bya na kolor Feldgrau. Noszo- armii pruskiej z okresu I wojny wia-
zaczto wprowadzi w oddziaach li- na bya na pasku po prawej stronie nad towej. Porednio dlatego, e onierze
niowych trzewiki M1901 z brzowej chlebakiem. W 1917 roku wszystkie potrafili czyta i pisa. Masowo foto-
i czernionej skry. Aby zabezpieczy jednostki liniowe miay na wyposae- grafowali si w mundurach, eby zdj
nogawki spodni, owijano je owijaczami niu mask przeciwgazow M1917 Le- uywa jako kartek pocztowych i wy-
z tamy parcianej, osaniajcymi nogi derschutzmaske, wykonan ze skry sya je do rodziny i przyjaci. Dziki
od trzewika do samych kolan. i z oddzielnym filtrem. Specjalnie dla temu mona atwo korelowa przesya-
tej maski rozpoczto produkcj meta- ne informacje z rodzajem umunduro-
Zastosowanie masek lowej puszki zamykanej na druciany wania.
przeciwgazowych zatrzask i przewieszanej na pasku po
lewej stronie plecw. Zdjcia te najczciej byy wykonywa-
Karabin Mauser M1898, okrelany po- ne w atelier i ukazuj onierzy w mun-
pularnie jako Gewehr 98, mona oce- Regulamin wojskowy durze wyjciowym z zachowaniem
ni pozytywnie, chocia posiada je- a rzeczywisto wszelkich regulaminw. Zachowao
den wany mankament, a mianowicie si te wiele zdj z pl walki, ktre
nie by odporny na zabrudzenia i wy- Koczc ten krtki tekst, majcy wy- przedstawiaj onierzy w ich codzien-
maga czstego czyszczenia. Zaniedba- cznie zasygnalizowa problem iden- nym trudzie, w rozchestanych kurt-
nia w tym zakresie powodoway czste tyfikacji umundurowania i wyposa- kach i czsto niepasujcych do siebie
zacicia, uniemoliwiajc w ten sposb enia onierza pruskiego (a take, elementach umundurowania oraz bez
walk. Od 1916 roku na stan wprowa- kadego innego). Warto pamita, wikszoci wyposaenia. Na takich
dzono nowy, uproszczony model kara- e mundurowe regulaminy wojsko- zdjciach rozpoznanie przynalenoci
binu, posiadajcy parciany pas nony. we funkcjonoway sobie, a jak zwykle regimentowej jest znacznie trudniej-
rzeczywisto sobie. Czym innym jest sze. Naley najpierw umie porusza
Do uzbrojenia w 1915 roku wszed gra- identyfikacja rekruta, a czym innym si w zawiociach regulaminowych, by
nat rczny M1915, popularnie nazy- frontowego wiarusa. Obaj bd posia- potem przeanalizowa rzeczywisto
wany tuczkiem. Konstrukcja tego > Zdjcie wykonano w sali koszarowej w roku da niby identyczne umundurowanie utrwalon na fotografii. M
1914. Umundurowanie jeszcze regulaminowe
granatu wykorzystywana bya jeszcze i wida, e onierze zajmowali si pastowaniem
Zdarzenia te wpyny na radykaliza- wej stronie pasa nonego pod adow- czy wyposaenie, ale w rzeczywisto-
po II wojnie wiatowej. Charakteryzo- butw cj pogldw sztabu pruskiego. Zacz- nicami. Utrudniao to ruchy onie- ci, po przyjrzeniu si, mona stwier-
waa si bowiem prostot obsugi oraz to w nastpnych atakach uywa gazw rza, zwaszcza w trakcie strzelania. Po dzi, e rekrut posiada wyposaenie > onierze na zdjciu przedstawiaj istn
specyficznymi waciwociami. Mona na bazie chloru. Do najwaniejszego krtkim czasie ten rodzaj pojemnika czy umundurowanie starszego typu. mozaik mundurow. Rne typy kurtek,
paszczy i fartuchy. Nie powinno to dziwi,
byo wrzuci ten granat do pomieszcze- wydarzenia, zmieniajcego podejcie i sposb troczenia zostay zarzucone Czasem mona spotka take cako- fotografia wykonana zostaa w ostatnim roku
nia na pitrze bez odchodzenia od bez- cy ostrzelali pozycje aliantw pociska- do gazw bojowych w I wojnie wiato- wojny

piecznej ciany. Pod koniec wojny co- mi wypenionymi o-dianizyn. Ostrza wej, doszo 22 kwietnia 1915 roku pod
raz bardziej upowszechniay si worki okaza si kompletnym fiaskiem. Bry- miejscowoci Langemark. To wtedy
noszone na piersiach, w ktrych mona tyjczycy, bdcy celem ataku, nawet nie Niemcy wypucili ok. 150 ton gazu.
byo bezpiecznie przenosi granaty. zauwayli gazu. Innym razem, nafroncie Straty alianckie wyniosy okoo 1,4 tys.
wschodnim, na linii rzek Bzury zabitych i 23 tys. rannych. onie-
W 1915 roku onierze liniowi po- iRawki,31 grudnia 1914 roku podBo- rze pruscy, biorcy udzia w tej opera-
wszechnie zostali wyposaeni w maski limowem, w rejonie nieistniejcej cji, byli ju wyposaeni w maski prze-
przeciwgazowe M1915 Gummimaske. obecnie wsi Borzymw iHumin,Niemcy ciwgazowe. W nastpnej kolejnoci,
Wszystkie armie biorce udzia w kon- ostrzelali pozycje rosyjskie pociskami wyposaano oddziay tyowe i szkolno
flikcie, posiaday zapasy gazw bojo- wypenionymi mieszaninbromku ksy- -zapasowe.
wych i istniao realne niebezpieczestwo liluiksylenu, czyli substancj chemicz-
ich uycia. Pierwszy raz dokonano tego n wywoujca zawienie. Skutki byy Pocztkowo mask przechowywano
17 padziernika 1914 roku w okolicach podobne jak w wyniku ostrzau Neuve- w parcianym pojemniku w ksztacie
miejscowoci Neuve-Chapelle. Niem- Chapelle. walca i pierwotnie troczonym po pra-

> Eryk Jan Grzeszkowiak
Jak genetyka czy
DNA antenatw
genealogi z archeologi?
Cho praca genealoga nigdy si nie koczy, to branego ze stanowisk archeologicznych, czowiek ust-iszimski, ktry y we-
szybko zorientujemy si, e przybyo dug szacunkw ok. 45 tys. lat temu na
kady z nas jest wiadom jej ogranicze. Ksigi nam do odwiedzania rodzinnych cmen- Syberii Zachodniej. Jego odkrycie za-
metrykalne w pewnym momencie si skocz, tarzy. Darmowe narzdzia s w stanie wdziczamy lewej koci udowej, ktr
a pami staropolskich herbarzy zawiedzie. wyszuka w naszych chromosomach w 2008 roku odkry przypadkiem nad
odcinki DNA, ktre s zgodne z DNA brzegiem Irtyszu Mikoaj Peristow
Nie odsonimy wic wszystkich rodowych osb, ktre yy w czasach stanowczo rosyjski artysta trudnicy si rzebie-
tajemnic. Chyba e obierzemy inn strategi. przedmetrykalnych. Nie bdziemy nie- niem biuterii z koci mamucich. Na
stety w stanie stwierdzi, czy s to nasi szczcie ko udowa nie podzielia
I
bezporedni przodkowie czy boczni losu mamucich kw i ostatecznie trafi-
chobymy pracowali dzie i noc, nia prapradziadkw moemy by pew- krewni, ale pozwoli nam to mocniej za- a do Lipska, gdzie paleoantropologom
to najtsze genealogiczne musku- ni, e po kadym z przodkw dostali- korzeni drzewo genealogiczne. z Instytutu Maksa Plancka udao si
y nic nie wskraj, gdy zabraknie my przynajmniej jeden odcinek DNA. ustali wiek czowieka z Ust-Iszimu,
materiaw rdowych. Pradziadek z Ust-Iszimu a take pobra materia genetyczny,
Oznacza to, e po niektrych liniach czynic z niego dotychczas najstarsze-
Genealogia genetyczna opiera si na DNA dziedziczymy ju od tysicy lat. Je- Jednym ze stosunkowo czstych gene- go wspczesnego czowieka, ktrego
badaniu DNA krewnych i odkrywa- li porwnamy nasz DNA do DNA po- tycznych krewnych wrd Polakw jest genom udao si zbada.
niu (lub weryfikowaniu) rodzinnych
fot. flickr.com
gazek. Pozwala na odkrycie bliskich
krewnych (z ktrymi mamy wsplnych
np. pradziadkw), jak i nieco dalszych,
z ktrymi przodkw mamy w sidmym
lub jeszcze dalszym pokoleniu cza-
sem wiele tysicy lat temu.
Dziedziczenie DNA jest losowe po

kadym z rodzicw dziedziczymy 50
proc. DNA autosomalnego, ale nie wie-
my, czy w danej powce bdzie wicej
DNA dziadka czy babki. Dlatego jeli
cofniemy si o odpowiedni ilo poko-
le, zobaczymy e z niektrymi przod-
kami jestemy bliej spokrewnieni ni
wynikaoby to z prostych wylicze,
a po niektrych przodkach DNA nie
odziedziczylimy w ogle. Do pokole-

fot. anna brochocka (4), alan jakman (4)
GENEALOGIA GENETYCZNA
fot. flickr.com
Osoby, ktre wykonay genealogiczny w Polsce, o czym przekonao si na

test DNA mog porwna swj genom wasnych chromosomach ju paru ro-
do genomu czowieka z Ust-Iszimu dzimych genealogw. Na podstawie
i zobaczy, czy dziel z nim niewielkie analizy DNA wiemy te, e podobnie
odcinki DNA. Moemy rwnie sko- jak czowiek z Ust-Iszimu przecawi-
rzysta z narzdzi genetycznych i do- czanin mia brzowe oczy, a jego rodzi-
wiedzie si o naszym praszczurze nieco ce nie byli blisko spokrewnieni.
wicej. Patrzc na geny odpowiadajce
za kolor oczu, moemy stwierdzi, e Drzewo archeologiczne
mia brzowe oczy. Wiemy rwnie, e
jego rodzicw nie czyy bliskie wizi Z czasem prbek archeologicznych do-
pokrewiestwa. stpnych w bazach genealogicznych
bdzie coraz wicej. Dziki genealogii
Dziadek z Przecawic genetycznej granica midzy tym co ar-
cheologiczne a tym co rodzinne szybko
Szczeglnie ciekaw postaci dla pol- si zaciera. Czy antenat sprzed tysica
skich genealogw jest mczyzna lat jest przodkiem w mniejszym stop-
[ [
z Przecawic koo Wrocawia, ktry niu ni przodek sprzed piciuset lat,
y ok. 1800 roku p.n.e. Reprezentowa tylko dlatego e nie znamy jego imie-
odkrywajmy
przodkw
przedpiastowskich
kultur unietyck (epoka brzu), kt- nia i dziennej daty zgonu? Dziki ge-
ra rozwina si pod wpywem kultu- netyce o przodkach archeologicznych
ry ceramiki sznurowej i kultury pucha- wiemy czsto wicej ni o przodkach
rw dzwonowatych. Jej przedstawiciele z XVII wieku. Nie dopumy wic, by
skadali swoich zmarych w paskich nasi potomkowie wiedzieli o nas sa-
grobach i ukadali ich w pozycji em- mych mniej ni o dziadku z Przecawic.
brionalnej, kierujc gowy ku pou- Badajmy DNA krewnych i odkrywajmy
dniu. Do grobw wkadano rwnie nie tylko krewnych z czasw metrykal-
liczne wyroby z brzu, a czasem zota nych, ale te tych przedpiastowskich. M
i bursztynu. W jednym z takich gro-
bw pochowany by mczyzna, ktre-
go DNA moemy dzisiaj porwnywa
do wasnego. Wicej informacji na temat testw DNA
i ich genealogicznego zastosowania
Chocia genom mczyzny z Przeca- mog Pastwo znale na stronie www.
wic jest bardziej zbliony do wsp- genealogiagenetyczna.com pierwszym
czesnych Skandynaww ni Polakw, polskim blogu powiconym genealogii
to jego genetyczni krewni nadal yj genetycznej.

HISTORIA XIX WIEKU
fot. wikimedia commons

tytuowany Pobr w nocy: rozpacz
i przeraenie domownikw, bezsilno
mczyzny zwleczonego noc z zasa-
nego ka, nastpnie skrpowanego
i wyprowadzonego. Kady mieszkaniec
Krlestwa w wieku od 18 do 30 lat mg
liczy si z tym, e czeka go duga roz-
ka z rodzin i ojczyzn. Jeeli w ogle
uda mu si wrci.
Przygotowania do masowego poboru

trway ju na pocztku stycznia 1863
roku. Cytadela warszawska zosta-
Branka, czyli pocztek

a zamieniona na przymusow siedzi-
b przyszych popisowych, ktrzy byli
zwoeni z prowincji. Patrole kr-
ce po miecie zatrzymyway modych
powstania styczniowego
mczyzn i pod pretekstem podejrze-
nia o dziaalno narodow, zwoziy
do cytadeli.
Te pocztkowe dziaania Moskali byy

jak cisza przed burz. Komitet Central-
ny Narodowy tajnymi drogami zwrci
si do naczelnikw powiatw, burmi-
strzw i wjtw z wezwaniem do nie-
udzielania pomocy przy wychwytywa-
niu rekrutw. Z kolei ukaz margrabiego
Wielopolskiego ostrzega urzdnikw,
e w razie opieszaoci przy wykony-
waniu czynnoci zwizanych z pobo-
rem, winni bd odpowiada przed
T
> Piotr Ryttel
sdem wojennym. Wiadomo byo, e
eraz zamiast oglnego pobo- ziemskich i wocian, ktrzy zostali tw. Dowodem na to byy liczne aresz- publicznego stwierdzi wprost w taj- opr urzdnikw skoczyby si w kt-
ru i losowa, wprowadzono zwolnieni z rekrutacji na czas przepro- towania. Jeeli miasto uznane zostao nym ukazie margrabia Wielopolski. rej z odlegych syberyjskich guberni.
W padzierniku wyjtkowy system rekruta- wadzenia ustawy czynszowej, wszyst- za patriotyczne, naleao wszystkich
cji polegajcy na imiennym rejestrze kie pozostae stany zostay skazane na mieszkacw mczyzn, wcieli do Zadysponowano te szczegowo, ja- Porzdek panuje
1862 roku car popisowych. Rada Administracyjna powszechn kar za przychylno oka- wojska. Nie oszczdzano, jak niegdy, kim profesjom cofnite zostao uwolnie- w Warszawie
Aleksander II zmieni Krlestwa otrzymaa prawo do cof- zan ruchowi narodowemu. Wystar- artystw, rzemielnikw, aptekarzy, nie od powinnoci wojskowej. Midzy
rozporzdzenie nicia niektrych czasowych wycze czyo tylko podejrzenie. Nie oszczdzo- urzdnikw, grnikw czy technikw. innymi dotyczyo to artystw teatrw Wbrew przewidywaniom, e pobr roz-
od wojska oraz do wprowadzenia mo- no wacicieli drobnych gospodarstw warszawskich, organistw i kantorw, pocznie si pod koniec miesica, pierw-
dotyczce poboru do dyfikacji do wczeniejszych ustaw. Nie rolnych, dzierawcw i oficjalistw. Niesamowite jest to, e ukadano osob- guwernerw prywatnych, uczniw in- sze zatrzymania odbyy si w nocy z 14
wojska. Poprzednio okrelono dokadnie uprawnie Rady, Oznaczao to zagroenie dla drobnego ne listy dla bardziej podejrzanych o pa- stytutw naukowych i muzycznych oraz na 15 stycznia. Wszystkie ulice Warsza-
moga wic dziaa po uwaaniu. rolnictwa w Krlestwie Polskim. triotyzm, z okreleniem ich domniema- kancelistw i aplikantw sdowych. wy byy obsadzone wojskiem, najwicej
w kamasze brano nej winy. Innym rodkiem represji by piechoty i konnicy byo na gwnych
w 1855 roku, rodowiska patriotyczne Krlestwa Podejrzani o patriotyzm zacig dodatkowej liczby rekrutw po- Pocztek branki placach i trasach przechodnich.
natychmiast uznay nowe roz- nad kontyngens jako rezerw. Zada-
pniej pobr zosta porzdzenie nie za konskrypcj (spis Na pocztku stycznia 1863 roku nie niem tego poboru ma by pozbycie si Branka przeprowadzana bya brutal- Po godzinie jedenastej w nocy poli-
zawieszony dwa razy, popisowych), lecz za proskrypcj, czy- byo ju zudze, e pobr do wojska ludnoci przyczyniajcej si przez post- nie i bezwzgldnie. Doskonale poka- cja w asycie si zbrojnych, wchodzia
cznie na sze lat. li represje. Oprcz czci wacicieli ma na celu pozbycie si polskich patrio- powanie swoje do zakcenia porzdku zuje to rysunek Artura Grottgera za- do kadego domu, wycigajc z ek

HISTORIA XIX WIEKU
mczyzn, czsto nie patrzc na ich Najwicej ofiar ciemicw byo z Po- Widok pdzonych mczyzn by prze- okreli liczb zatrzymanych, mogo dzie je ani pi. Nie
przeczytaj
wiek, wskutek czego zabierali nawet wila, Solca i Tamki, gdzie mieszkali raajcy: szli w grupach, z rkami po- ich by kilka tysicy. dopuszczono do nich
take:
trzydziestopiciolatkw i starszych. ubodzy rzemielnicy. Liczne zatrzyma- wizanymi do tyu, za nimi paczc rodzin. Miasto wizyto-
Nie zawsze posugiwano si sporzdzo- nia byy rwnie na Starym Miecie i zorzeczc cigny gromady kobiet Lordre regne Varsovie krzykn z rado- wali Konstanty i Wie-
nymi poprzednio listami, a zabierano z siedmiu domw na Krzywym Kole i dzieci. Skazacy starali si zachowa ci Wielopolski do ksicia Konstantego. lopolski w otoczeniu
i tych, ktrych wczeniej nie spisano. zabrano ponad dwadziecia osb. Oka- spokj. Aby wzmocni ducha swoich Jednak sowa te okazay si przedwczesne. andarmw, z obojt-
fot. polona.pl
zao si przy tym, e dua cz poszu- bliskich wznosili okrzyki: Polska nie noci patrzc na za-
kiwanych opucia miasto, chronic si zginie i my nie zginiemy!, Bg z Pol- Wybuch powstania pakane i zrozpaczone
przed przymusowym odbyciem suby sk!, Chrocie dzieci przed moskwi- kobiety.
> Kiedy brano mczyzn do wojska carskiego, w carskim wojsku. cyzmem!. Branka trwaa od pnego Tymczasem zgromadzonym w cyta-
matki, ony, siostry byy przeraone wieczora do biaego dnia. Trudno byo deli i w ratuszu nie dano przez cay Wieczorem 16 stycz-
nia modzie, zwaszcza
rzemielnicza, ktrej
udao si ukry przed
onierzami, gromad-
nie opuszczaa miasto.
Z niewiadomych po-
cztkowo przyczyn uda- zpst karnawa w
wao im si przej przez kaszubskiej krainie jezior
rogatki, mimo kontroli. i wzgrz
Bezbronni gromadzi-
li si pod Jabonn i Se- Niebawem dugo oczekiwany przez wielu z nas czas
rockiem, stanowic a- karnawaowych zabaw i biesiad. Rozpoczynajce si
twy up dla Moskali. wraz ze witem Trzech Krli tradycje, kojarzce si
dzisiaj przede wszystkim z uczestnictwem w przernego
Utworzyy si dwa rodzaju imprezach tanecznych i towarzyskich, zostay
kierunki polityczne. przywiezione do Polski w XVI wieku przez Krlow Bon
Pierwszy zoony i niewiele rniy si od wspczesnych.
z pozostaej na wolno-
fot. alan jakman

ci i gromadzcej si na
prowincji modziey
rzemielniczej
z niszych i rednich
warstw domaga si bro-
ni i zbrojnego wyst-
pienia; drugi skada-
jcy si z wyszych klas
wzywa do umiarkowa-
nia i powicenia si dla
uratowania pastwa.
Wobec zbliajcego si co napisa w licie do

przymusowego pobo- nieznanego krewnego?
ru w caym Krlestwie
Polskim, Komitet Cen- Osoby, do ktrych napisze badacz rodzinnych dziejw, na
tralny jako Tymczasowy pewno nie spodziewaj si takiej wiadomoci od kogo,
Rzd Narodowy wyda mimo wszystko obcego. Tym bardziej jeli podajemy si za
22 stycznia 1863 roku krewnego adresata. W dobie sposobw na wnuczka, moe
manifest o wybuchu po- istnie obawa, e chcemy kogo oszuka. A przecie nasze
wstania zbrojnego M intencje s dobre jednak to musimy jeszcze dowodni.

HISTORIA XIX WIEKU
> Piotr Ryttel 45 lat rozpraw sdowych wany wz z wasnej woli pozostawili
ukryty w gstwinie. Najpewniej wr-
Tajemniczy skarb
Pochodzenie znaleziska wskazywao ciliby na miejsce, gdyby to byo moli-
na to, e s to rodki przeznaczone na we. onierze w tym przypadku spe-
wspieranie powstania. onierze napo- niali swj obowizek ochrony granicy
tkali je bez niczyjego dozoru, schowane i naleao do nich przekazanie skarbu
w krzakach. Wadze wojskowe nie wy- komendanturze. Wczeniejszy edykt
powstania listopadowego
raziy sprzeciwu wobec da spadko- i zawiadomienie o poszukiwaniu wa-
biercw. Wszystko wskazywao na to, cicieli pozwoliy na dziaania zarw-
e denia skadajcych pozwy osi- no onierzy, jak i tych, ktrzy rzeczy
gny cel. porzucili. Naleao jednak prawa do
skarbu udowodni, co w kocu niko-
Prokuratoria Skarbu zoya apelacj mu si nie udao.
do wyszego sdu krajowego we Lwo-
Wzdu granicy midzy Krlestwem Polskim Po ogoszeniu edyktu, do sdu zgosili ratoria Skarbu wystpia o postpo- wie. Ten w 1875 roku uchyli wyrok Prokuratoria Skarbu Pastwa wstrzy-
si w sprawie depozytu Aleksander wanie kadukowe, w wyniku ktrego pierwszej instancji i dania oddali. maa si od dalszych dziaa, rezerwu-
a Cesarstwem Austriackim, rozstawione Sobaski oraz Antonina i Herman hr. sporne pienidze wobec braku waci- W uzasadnieniu poda, e powodowie jc sobie jednak moliwo wystpienia
zostay w 1831 roku posterunki wojskowe, aby Potoccy. Ich dania zostay oddalone ciela lub spadkobiercw, przypadyby domagali si prawa wasnoci na pod- do sdu po upywie 32 lat.
uniemoliwi niesienie pomocy powstacom. jako nieuzasadnione, trudno byo usta- rzdowi. Spadkobiercy onierzy zo- stawie znalezienia, a do tego wymaga-
li, czy nie mieli do depozytu praw, czy yli w sdzie pozwy przeciw Proku- ne jest, aby dana rzecz zostaa zgubio- Dziaania prawne stron nie przyniosy
Jeden z wartownikw odnalaz tajemniczy te nie potrafili ich udowodni. ratorii Skarbu i niewiadomym waci- na. Do tego z kolei potrzebny jest fakt, adnych rezultatw. Sprawa cigna
skarb. Jaka bya jego historia? cielom o wydanie im zdeponowanych e posiadacz bez wasnej woli i udzia- si przez czterdzieci pi lat. Prawdo-
Czternacie lat pniej przeciw kurato- pienidzy. Powoywali si na paragraf u osoby trzeciej tak rzecz zapodzia podobnie zapowiadane przez proku-
W
rowi niewiadomych wacicieli, wyst- 392 ustawy cywilnej, wedug ktrego, i nie zna miejsca, gdzie mgby j od- ratori czynnoci majce nastpi za
e wrzeniu onierz, patro- Wkrtce zgosi si waciciel pobli- pili do sdu onierze, ktrzy pierwsi jeeli waciciel nie zgosi si po odbir szuka. W omawianym przypadku nastpne kilkadziesit lat, wskutek za-
lujcy brzeg rzeki po stronie skich dbr Ludwik Borowski, ktry trafili na skarb powstacw. Z poczt- wasnoci w cigu roku, przypada ona taka sytuacja nie wystpia. Mao tego, wirowa politycznych i wojennych,
galicyjskiej koo Baranowa, przedstawi swoje pretensje do zna- ku chodzio im o znalene, a nastpnie znalazcy. Kurator nieznanych waci- waciciele skarbu wiadomie, cho nie doszy do skutku, a depozyt sta si
usysza szelest dobiegajcy z pobliskich leziska. Wyszy sd administracyjny o wydanie przechowywanych w depozy- cieli zgodzi si z pozwem, Prokurato- pod naciskiem okolicznoci, zaado- wasnoci pastwa. M
krzakw. Poniewa nikt nie odpowiedzia postanowi dekretem zoy odkryte cie pienidzy. Byy sd szlachecki danie ria Skarbu nie.

na wezwanie do ujawnienia si, wartow- pienidze w formie depozytu w byym odrzuci w 1847 roku, sd apelacyjny wy-
nik odda strza w kierunku zaroli. Na- sdzie szlacheckim we Lwowie, aby rok ten potwierdzi 2 lata pniej. Sd Krajowy na podstawie odpowied-
tychmiast pojawi si patrol wojskowy, bez przeszkd zbada prawa wasnoci nich przepisw przyzna racj skar-
ktry przeszuka teren. Kilkunastu o- zgaszajcych si pretendentw. Depo- Rna interpretacja cym. Uzna, e byy sd szlachecki susz-
nierzy z ssiedniego posterunku zna- zyt z tych pienidzy ustalono na kwot sdw nie ogosi edykt wzywajcy waciciela
lazo wz, na ktrym znajdowao si 5 z 48 kr., w obligacjach indemnizacyj- do odebrania depozytu. Ponadto sd wy-
3155 z w banknotach austriackich, 2126 nych (odszkodowawczych) na warto Gdy mino nastpnych osiemnacie chodzi z zaoenia, e rzeczy znalezione
dukatw rnej wagi, o wartoci 9567 22 830 florenw, w ksieczkach kasy lat, pojawili si w sdzie spadkobiercy w okolicy Baranowa nie posiaday wia-
[ [
z, 44 sztuki prubli o wartoci 32 z oszczdnoci na kwot 17 301 z 26 kr., jedenastu onierzy, autorw poprzed- domego waciciela i jako znalezione, po
16 kr., jeden pienidz zoty nieznanej war- oraz kosztownoci na 17 z 15 kr. nich pozww. W midzyczasie Proku- czasie przewidzianym edyktem, powin-
toci oraz rne kosztownoci. Wz by ny trafi do innego waciciela. Wiadomo
porzucony, wonicy przy nim nie byo. byo, e nikt z uzasadnionym wnioskiem
Wszystko wskazywao na to, e by to o wasnoci nie zgosi si. Dodatkowo
transport przygotowany do przerzucenia pienidzy odkrytych na wozie nie mo-
sprawa toczya
na drug stron Wisy. na byo zaliczy do niczyich, jak rwnie
do porzuconych (wonica uciek przed
Kto ma prawa do onierzami), nie byy te zdobycz wo-
depozytu?
si ponad 45 lat jenn. Sd wykaza, e w takiej sytuacji
jedynymi i nowymi wacicielami ukry-
Zebrane z wozu pienidze przekaza- tych rzeczy mog by tylko prawdziwi
no generalnej komendzie wojskowej. znalazcy, czyli onierze.

OKIEM STELMASZEWSKIEJ
> Grayna Stelmaszewska nigdy nie otrzymay, a same nie byy tek. Oprcz innych jedzia z nami za-
onierzami. Mogy jednak korzysta moniejsza markietanka Szymaska,
Markietanki - kobiety
z wojskowej opieki medycznej oraz ktra miaa ma podoficerem w na-
otrzymywa takie same nagrody, jak szym batalionie i przyjmowaa na swj
onierze. wzek to paszcze, to tornistry, to inne
rzeczy za opat napisa Henryk Bog-
Znaczne zmniejszenie liczby kobiet przy daski w Pamitnikach.
w subie onierzy
wojsku miao zapewni mobilno i bez-
pieczestwo jak tumaczyli dowdcy, Opowieci
nadmierna liczba markietanek opniaa o markietance Bace
marsze, prowadzia do amania dyscypli-
ny, a podczas odwrotu moga by tragicz- Ciekawa jest historii markietanki Baki
na w skutkach dla nich samych oraz o- z puku uanw polskich gwardii Na-
nierzy. Mimo to kobiety te nadal cieszyy poleona. Po udanej kampanii w Hisz-
Poday za wojskiem, by nie pomoc, kie niedogodnoci wojskowego ycia. cie w najciszych warunkach, o zno- si du popularnoci. panii i w Niemczech, gdzie zawsze
W zalenoci od zamonoci, poruszay szcych rannych z pola bitew, udzie- wzek jej by licznie otoczony wesoym
ukojenie, ale te, by by blisko swych si konno, ale te pieszo, cignc wzki lajcych pomocy nawet w obliczu Kady oddzia naszego korpusu mia onierstwem, w roku 1812 posza za
ukochanych. Ich udzia w kampaniach okryte cerat lub materiaem. Byy te ta- mierci, przekazywane byy z ust do swoje markietanki. Mona byo u nich pukiem w kampanij do Rossyi, lecz
zanotowano ju w staroytnoci, jednak typowa kie, ktre cay dobytek dwigay na ple- ust. Z pocztku pogardzane, staway dosta wdki, czasem chleba, soli, jaj, w Rosji, podobnie jak tysice innych,
cach i liczyy na zdobycie w walkach po- si wzorem, a to powodowao zwik- kiebas, soniny itd. Byli take i m- doznaa srogiego losu. W Moskwie, po
funkcja rozpowszechnia si w okresie wojen rzdnego konia z penym rynsztunkiem. szajc si liczb kobiet wdrujcych za czyni markietanami; niektrzy mieli krtkiej chorobie, stracia ma, ktry
rewolucyjnych XVIII wieku. wojskiem. wzki z jednym koniem. Ci markieta- by piekarzem pukowym.
Ubir markietanek nie albo markietanki za wasne pie-
M
Jednak powoli staway si problemem. nidze skupowali ywno w miastach Pniej spotkao j kolejne nieszczcie.
arkietanki zajmoway si ktry przedostawa si zza huku armat W XVIII wieku ubiory markietanek Ju w 1793 roku pojawi si przepis, lub po wsiach, przez ktre przechodzi- Kilka dni po urodzeniu pierwszego syn-
nie tylko handlem, wiad- i zapewnia, e nawet, gdy przyjdzie nie rniy si niczym od codzien- ktry ogranicza ich liczb radykal- limy, a potem sprzedawali nam w poka nazywanego pieszczotliwie wach-
czyy onierzom take mier, to powicenie jest suszne. nych ubiorw kobiet tamtego okresu. nie zmniejszono ilo wydawanych chodzie lub obozie. Czsto oficerowie mistrzem uanw gwardii braa
inne usugi. Trudniy si choby napra- Z upywem czasu w ubiorach tych po- upowanie. Z on onierskich te i onierze robili skadk dla markieta- udzia w odwrocie Wielkiej Armii spod
w mundurw, praniem czy pielgno- Zaczo si od Napoleona jawiay si elementy wojskowe. Nakry- tylko, ktre aktualnie pior onie- nw, na stay niezwrotny fundusz, kt- Moskwy. Cofajca si Armia Napoleona
waniem ran. Sprzedaway take alko- ciem gowy pozostawa cigle czepek, rzom, pozosta mog i to nie wicej, ry im dawano z tym obowizkiem, aby zostaa otoczona z trzech stron przez Ro-
hol, ywno, tyto. Sama ich obecno Wielk saw zyskay podczas wojen ktry przybiera rne ksztaty. Przy- jak po trzy w kadym korpusie, ktre zawsze byli zaopatrzeni w jado i napi- sjan armi Kutuzowa, Wittgensteina
bya pewnego rodzaju odskoczni od napoleoskich. Doceniano je za bo- braniem bya wielka kokarda, szarfa, wasnymi komi jecha mog rozka-

niepewnego jutra onierzy. Pochodzi- haterstwo na polu walki, za wspoma- element wojskowy lub czepek uformo- za ksi Jzef Poniatowski w czasie
y gwnie z niszych warstw spoecz- ganie onierzy, opiek nad rannymi wany na ksztat damskiego kapelusza. wojny w obronie Konstytucji 3 Maja.
nych i z zacitoci potrafiy walczy i chorymi. Te dzielne kobiety walczyy Te, ktre jechay konno, pod szerokie
o swoje, powicajc si dla swojego w prawie kadej kampanii francuskiej spdnice zakaday obcise pantalony, Kto moe zosta
puku, a los pojedynczego onierza nie i bitwie epoki, tworzc jednoczenie le- rajtuzy, niektre przykryway si dol- markietank?
by im obojtny. gendy, ktre przetrway do dzi. manem huzarskim lub po prostu pasz-
czem onierskim. Do swego imienia W 1810 roku wprowadzono cise in-
Bo czeg onierz w swych bojach po- W wyprawach Napoleona za kadym czsto dodaway nazw puku, do kt- strukcje, kto moe zosta markietank
trzebuje najbardziej? Medyka i markie- maszerujcym pukiem szy, jechay rego byy emocjonalnie przywizane. oraz okrelono jej ubir. By zapobiec
tanki kobiety, ktra w deszczu wy- markietanki. Jednak aby ruszy w wy- Bo bywao, e dobro i honor pukowy, rozwizoci w wojsku, suy przy
trze brudn, mokr twarz, a gdy soce praw, musiay uzyska upowanienie honor onierzy przedkadany by nad nim mogy jedynie matki, ktrych
ostro wieci, spdnic osoni chore od dowdcy. Byo ono te zgod na dzie- dobro wasne. Nie baczc na niebezpie- mowie przebywali w danej forma-
oczy i gorc gow. Ktra napoi, gdy lenie wszelkich trudw niebezpiecznych czestwo, nawet pod ostrzaem armat- cji. Strj markietanek nie mg odbie-
rka onierza nie jest w stanie pod- przecie wypraw. Warto podkreli, nim, biegay z szeregu do szeregu, nio- ga od barwy danego puku i skadaa
nie kubka z wod, pomodli si, gdy e markietanki zahartowane wieloma sc ywno czy napoje. si na niego koszula, czechczery, spd-
dusza umyka i ciep rk zamknie na trudami, daway sobie rad na rwni nica do kolan oraz dopasowana kurt-
wieki oczy zmarego. Ale byo jeszcze z wyszkolonymi onierzami. Ich umysy Ich odwaga i brawura budziy podziw. ka stylizowana na kurtk mundurow.
co piew i zachcajcy do walki gos, nakierowane byy na walk, trud i wszel- Historie o kobietach nioscych wspar- Jednak nie by to mundur, bo takiego

OKIEM STELMASZEWSKIEJ
Przed mostami, na szerokoci kilku- tylko swych mw, ale i innych o- walczy, dopki sama nie ulega pi- Gdy 28 czerwca 1812 roku Sejm ogo-
set metrw, kbi si wielki, bezadny nierzy. Przytocz tu kilka przykadw sz Ludwik Nabielak i Ludwik Kicki si przystpienie Ksistwa Warszaw-
tum onierzy i oderwacw. Nie byo odwagi. Podczas potyczki pod Chotcz w Jenerale wojsk polskich, wydanym skiego do wojny z Rosj, Barbara, chcc
ani jednego zwartego oddziau, kt- 10 wrzenia 1831 roku. Posza markie- w Poznaniu w 1878 roku. by bliej ma, jako markietanka po-
ry zachowaby szyk marszowy. Chyba tanka z naszymi tyralierami naprzd daa tropem jego oddziau. Na wa-
nigdy jeszcze w tym jednym miejscu i wrd karabinowego ognia czstowa- Bya take inna Baka-markietanka. To sne oczy zobaczya okropnoci woj-
i czasie nie nagromadzio si tyle bo- a tyralierw wdk, mwic Napij Barbara z Chapowskich Dbrowska. ny. Tam gdzie moga suya pomoc,
haterstwa, ale i tchrzostwa, cierpie si kolego, pniej mi zapacisz, tylko Kobieta wyjtkowa, odwana, yjca opatrywaa rannych, niosa pociesze-
i powicenia, wspczucia i dobroci id miao. Wrcia nieuszkodzona. w czasach trudnych, wrcz tragicznych nie. Zawierucha wojenna rozdzielia
dla bliniego, podoci i samolubstwa. Natomiast ona pewnego artylerzy- i przeomowych w dziejach Polski i Euro- j z mem. Po wielu poszukiwaniach
sty, Marianna Janicka, podczas po- py. Bya drug on generaa Jana Henry- odnalaza rannego Henryka w wojsko-
Nie mogc doczeka si swojej kolej- tyczki nad Rem 17 maja 1831 roku ka Dbrowskiego, o ktrym Polacy pie- wym lazarecie w Pleszczenicy miecie
ki, niektrzy prbowali przeprawi si robia sub przy dziale. Odsunio- waj w swym hymnie narodowym. magnackim pooonym w kocu XVIII
przez rzek wpaw. W tym niezliczo- na przez kapitana, aby si nie naraa- wieku w powiecie miskim. Z bratem
nym tumie staa te markietanka Ba- a, przywdziaa mundur po rannym Barbara z Chapowskich Dbrowska to Stanisawem, spod Wilna przewioza
ka, a kiedy granaty rosyjskie zaczy i wrcia do walki (). Piknym wy- jedna z tych Polek, ktre jak inne mar- go bryczk do Winnogry, ktre gene-
pada na toczcych si, Baka-markie- razem bohaterskiej mierci bya histo- kietanki wyrozumiaoci i powi- ra Jan Henryk Dbrowski otrzyma od
tanka odcia konia od wzka, przyci- ria pewnej kobiety, ktra towarzyszc ceniem, wspieraa patriotyczn dzia- Napoleona.
sna synka do piersi, dosiada wystra- mowi w kompanii, suya, jako mar- alno swych mw, synw i braci.
szonego konia i rzucia si w wartki kietanka. Gdy zobaczya go trafionego Niepewna o wojenny los ma Jana Markietanka to nie tylko handel, szy-
nurt rzeki. miertelnie (). Uniesion aoci Henryka Dbrowskiego, postanowia cie, ale wyrozumiao, powicenie,
i chci pomszczenia go, porywa kara- dzieli z nim trudy onierskiego ycia. opieka nad rannymi i zamknicie
Wydawao si, e ta dzielna kobieta bin i staje w szeregu, idzie do ataku na Bya pewna, e m i brat potrzebuj jej oczu, gdy dusza onierza wyrwaa si
szczliwie dotrze do brzegu, gdy na- bagnety, a niosc mier najezdnikom wsparcia, mioci. w niebo. M
gle zmczony ko zacz ton i szybko

poszed na dno. Zrzuci przy tym ko-
biet z synkiem. Ale synka nie zdoaa
ju chwyci. Tylko jej udao si dotrze
do brzegu. Nieszczliwa, zmarznita,
mokra, ostatkiem si dotara do puku
uanw. Ale ju nic i nikt nie potrafi
przynie jej ulgi. adne sowa, ad-
ne tumaczenie nie przynioso jej po-
ciechy. Baka codziennie patrzya na
krwi zbroczonych rycerzy, na ponce
poarem ogrody i na okrytych ndz
mieszkacw obojtnym okiem, jed-
no uczucie matki wstrzsao jej dusz
upion, zrosio lice rzewnymi zami

i na cae ycie wyryo w jej sercu smut-
ne wspomnienie! pisano w dodatku
do Gazety Lwowskiej z 1842 r.
i Cziczagowa. Napoleon postanowi prze- na pocztku grudnia i tak skuta lodem Kolejna Baka
prawi si przez rzek Berezyn. Tu roz- trwa prawie do kwietnia. W opisywa-
poczy si walki, ktre trway cztery nym okresie pywaa ju po niej kra. Suba markietanek nie naleaa do
dni (od 26 do 29 listopada). Przez rzek przerzucone byy dwa mo- bezpiecznych. Markietanki giny
sty: jeden dla artylerii i taborw, dru- w bitwach, dostaway si do niewoli.
Berezyna to prawy dopyw Dniepru. gi nieco sabszy, dla piechoty. Mosty Ale to nie odstraszao innych od mar-
Rzeka szeroko rozlana, ktra zamarza zatoczone byy do granic moliwoci. szu z wojskiem, dzielnie wspieray nie

> Pradziadek Piotr Pasiecznik z on Paraskew GENEALOGIA NA UKRAINIE
i pierwsz creczk Maryn. Lata 20. XX wieku
fot. sergij batogowski
fot. archiwum historyczne we lwowie

trem Pasiecznikiem, pojechao do m.
Brody na narad, a onierze przy ta-
kiej nie oszczdzali alkoholu. Pradzia-
dek, wiedzc o tym, w przeddzie na-
rady ostrzeg robotnikw, eby uciekali
podczas kiedy oficerowie i on bd
na naradzie. W ten sposb ydowscy
robotnicy zostali uratowani.
Propozycja Niemcw
Tu po powrocie do domu, Piotr zawia-

domi dowdztwo o ucieczce robotni-
Jak Hawryo zosta

kw w ten sposb odsun od siebie
wszelkie podejrzenia o jego pomocy
ydom. Z opowieci rodzinnych wiem, > Akt maestwa Stefana Pasiecznika
z Iryn Lotock. Metryki grecko-katolickie, wie
Piasiecznikiem
e robotnikw Niemcy ju nie znaleli. w okresie okupacji faszystowskiej by Popowce, rok 1858. Z tego aktu dowiedziaem si
wjtem wsi. o swoim 4xpradziadku Hawryu
Wci jest dla mnie zagadk jedna
kwestia. Babcia zawsze opowiadaa, Pasieczniki, czyli
genealogia na Ukrainie
e jej ojciec nie tylko utrzymywa do- Hawryowie
bre stosunki z hitlerowcami, ale tak- ) jest to instytucja
e z prostymi ludmi, mieszkacami Nie uwaam, e mj pradziadek by na odpowiadajca polskiemu USC, oraz
wsi. Na dodatek dla jednych i drugich tyle wity, e nikt go wtedy nie zdra- wczeniejszych metryk z Archiwum
by autorytetem. Kiedy w 1944 r. front dzi, cho i tego wykluczy nie mona Historycznego we Lwowie, znalazem
rosyjski naciera, hitlerowcy opuszcza- Myl, e nie by on gupim czowie- akta metrykalne Piotra, jego ojca Lu-
jc wiosk, zaproponowali Piotrowi, kiem i zostajc na wsi, mia jakie ma- cjana oraz dziadka Stefana. Z ksig do-
aby wyjecha razem z nimi. Za to, e teriay kompromitujce ludzi z kadej wiedziaem, e ojcem Stefana, pradziad-
> Sergij Batogowski

bye przy nas wjtem, Sowieci nigdy rodziny, natomiast oni wiedzc o tym, kiem Piotra, a moim 4xpradziadkiem
z zaufania hitlerowcw, ukrywa osoby ci tego nie wybacz przekonywano obawiali si, e w przypadku, gdy go by niejaki Gabrielis Pasiecznik jego
pochodzenia ydowskiego w swoim lo- pradziadka. Jednak mimo czyhajcego zdradz, pradziadek pocignie ich imi po polsku brzmiao wic Gabriel,
Nazywam si Sergij Batogowski, pochodz z chu. Faszowa te ausweisy dla tych ludzi. zagroenia ze strony nadchodzcych ze sob. ale ju po ukraisku Hawryo (ukr.
wyzwolicieli, pradziadek postanowi ). I w ten sposb dowiedzia-
Ukrainy. W artykuach, ktre bd publikowa Ratowa ydw zosta w domu. Przed ucieczk z wio- Od rodzestwa babci Michaliny do- em si, dlaczego rodzin Pasiecznikw
przedstawi, jak wygldaj poszukiwania ski, Niemcy umylnie cho oficjalnie wiedziaem si rwnie, e ca rodzi- nazywano wanie Hawryami. Bardzo
genealogiczne na Ukrainie. Wieszajc wszystkich ydw, hitle- z powodu wykroczenia, znieli pra- n Pasiecznikw nazywano Hawryami ciekawe jest to, e swego rodzaju na-
rowcy przy yciu zostawili dwch dziadka z urzdu wjta, w jego miej- (ukr. ). Dugo szukaem przy- zwisko czy te przezwisko, przetrwao
Z
ydowskich robotnikw, zajmujcych sce mianujc innego chopa. Ten, zaraz czyny zamiany nazwiska. Podczas w rodzinie a tyle lat. M
acznijmy od historii mojego pra- zna jzyki niemiecki i czeski, umia si kryciem dachw. Korzystajc z za- po wkroczeniu Sowietw, zosta przez przegldania metryk grecko-katolic-
dziadka Piotra Pasiecznika czyta i pisa. Kiedy przebywa w Cze- ufania dowdztwa niemieckiego i do- nich powieszony. Najbardziej zdumie- kich z lat 18661943 ze wsi Popowce,
(Pasicznyk), yjcego w latach chach podczas I wojny wiatowej, uczy wiedziawszy si od oficerw o tym, e wajce jest to, e w przekazach rodzin- znajdujcych si w Wydziale Rejestra-
19021974. Piotr, ktry by dziadkiem ma- tych jzykw w szkole. Studiowa take jak tylko robotnicy skocz krycie ko- nych przewija si opowie, jakoby nikt cji Aktw Stanu Cywilnego w Brodach > Akt urodzenia Piotra Pasiecznika. Metryki
cierzystym mojej mamy, podczas okupacji prawo. To wanie znajomo jzykw lejnej chaupy, od razu zostan roz- z wioski nie wyda pradziadka, e ten (ukr.: grecko-katolickie, wie Popowce, rok 1902
niemieckiej by wjtem wsi Popowce. Bya wraz z wiedz prawnicz pozwolia strzelani, pradziadek poprosi, eby ci
fot. usc brody

to typowa wie w powiecie brodzkim, kil- mu na uratowanie wielu ludzi podczas dwaj ydzi, zanim zostan rozstrze-
ka kilometrw na pnoc od Podkamienia okupacji hitlerowskiej. lani, nakryli te dach na jego chau-
(obecnie w obwodzie lwowskim). pie. Zabierajc robotnikw, pradziadek
Kiedy tylko Niemcy wkroczyli do wsi, kaza im, eby wykonywali swoj pra-
Z opowieci jego crki, a mojej babci od razu zaczli szuka i wiesza ydw. c powoli bez popiechu. W niedzie-
Michaliny, wiem, e pradziadek dobrze Pradziadek bdc wjtem i korzystajc l dowdztwo niemieckie, wraz z Pio-

OPOWIECI CZYTELNIKW
fot. cparama.com
Korzenie wielu
fot. beata tolsdorf

osb prowadz do
Francji. Badania te s
utrudnione - krewni
nie znaj dat, imion
tych, ktrzy nie
wrcili do Polski, a
dodatkow barier jest
jzyk. Beata Tolsdorf
odnalaza wujka
Andre - w 1947 roku
trzyletniego chopca,
egnajcego jej ciotk.
Poznajcie t histori! dzin we Francji. Za p roku jednak
> Rodzina Szewczykw, ktra pozostaa
we Francji. Od lewej: Stanisaw, Zofia, Edmund,
wuj Stanisaw, Andre, ciotka Helena, Jeanine
i najmodsza powrci wraz z francu-
R
skim mem do redniej siostry. W no-
ok 1947, mae miasteczko na wej Polsce pozostanie najstarsza. Tym-
pnocy Francji Onnaing, czasem za rodzina egna si ze sob.
w departamencie Nord. Miej- Doroli jako si trzymaj, ale dzie- 10 lat wczeniej, moja babcia Edyta,
> Beata Tolsdorf sce pene polskich emigrantw sprzed ci s smutne. Cae dotychczasowe y- przed mierci, zdoaa sobie przypo-
wojny, gwnie grnikw. Dworzec ko- cie pene przyjani i wsplnych zabaw, mnie imiona swojego ciotecznego ro-
lejowy i mnstwo Polakw opuszczaj- wanie mija. Edyta i Irena, prawie r- dzestwa, z ktrym nie miaa adnego
cych swj dotychczasowy dom, czasa- wieniczki, przyjaciki od serca, obie- kontaktu od 1954 r. Historia polityczna
Francuskie powroty
mi jedyny, ktry znali. Doroli i dzieci, cuj do siebie pisa. Podobnie jak Lidia naszego kraju, zdecydowaa za rodzin.
wraz z caym dobytkiem usiuj wsi i Zofia te rwnolatki take pragn Kontakt listowny si urwa. W pniej-
do pocigu, ktry zawiezie ich do nie- utrzymywa ze sob stay kontakt. Tyl- szym czasie, kiedy przyznanie si do za-
i poegnania
znanej, nowej ojczyzny powojennej ko modsze dzieci nie bardzo wiedz, granicznej rodziny nie byo ju prze-
Polski. co si dzieje. Maja po trzy i sze lat stpstwem, nikt nie wiedzia, gdzie ich
dla nich sytuacja ta jest niezrozumiaa. szuka. Nikt te nie bardzo wiedzia jak
Na peronie, wrd innych ludzi sto- Najmodszy, Andre, pamita bdzie ani specjalnie si tym nie interesowa.
j dwie rodziny. Jedna skadajca si tylko dworzec i zy poegnania Kady y wasnym yciem, majc swoje
z rodzicw, ich rodzestwa i piciorga codzienne problemy.
dzieci wyjeda, druga rodzice i sze- Po 70 latach
cioro dzieci, egna j. Wszystkie trzy Drc genealogiczn
kobiety s do siebie podobne, s siostra- Rok 2016. Warszawa. Czerwiec. ska
mi. Polski nie znaj wcale. Wyjechay W skrzynce znajduj kopert. Adres
z niej 40 lat temu z rodzicami do Nie- nadawcy Maire de Onnaing, France. Dopiero, kiedy zaczam si intereso-
miec. Jak wiele wczesnych rodzin za W kopercie znajduj upragnione, wrcz wa genealogi, postanowiam temat
chlebem. Jednak pniej, we Francji, wynione dokumenty. Kopie aktw dry. Przez wiele lat, majc tylko jed-
wszystkie trzy mieszkaj obok siebie, urodze, maestw i zgonw pozo- no nazwisko jednej z sistr ciotecznych
na ssiednich ulicach. I tylko dwie de- staej we Francji rodziny. Po ponad 10 mojej babci, usiowaam znale w In-
cyduj si wrci do Polski najstarsza latach bezowocnych poszukiwa, prb ternecie jakichkolwiek krewnych. Nie-
Jadwiga i najmodsza Marysia. red- znalezienia jakiejkolwiek informacji, stety, rwnie dobrze mogabym szuka
nia Helena, postanowia zosta z ro- dostaj dar od losu. Kowalskiego w Polsce.

OPOWIECI CZYTELNIKW
babcia ju nie yje, jedynym yjcym mam te zdjcie, oni powinni mie je tym roku nikt nie wiedzia, co si z nami
wiadkiem tych czasw jest jej sio- bardziej. stao. Nie przychodziy odpowiedzi na
stra Lidia niegdy przyjacika Zofii. listy. W Belgii, gdzie przeprowadzia si
O Zofii wiadomo byo z ustnych prze- Bernadette nie do, e odpisaa, to po maestwie Irena, rwnie kontakt
kazw sprzed 1954 r. tyle, e wysza za rwnie potwierdzia zwizek rodzin- z moj babci zosta zerwany. Zreszt
Anglika. I teraz na jej akcie urodzenia ny! Jej babcia Zofia co prawda ju nie podobnie byo w Polsce, babcia mwi-
widniaa adnotacja, e owszem wzia yje, ale yje matka Christine i to ona a, e nagle przestaa dostawa odpo-
lub w Birmingham, tyle, e ten Anglik rozpoznaa zdjcie rodzinne! Angielska wiedzi na swoje listy
mia jako mao angielskie nazwisko cz rodziny ucieszya si, wymienili-
Bardziej pasowao na polskie. my wiadomoci i jestemy w staym Dowiedzielimy si, e caa francuska
kontakcie. Co wicej, wszyscy mwi cz ciotecznego rodzestwa mojej
Sprawdziam wic baz freebmd.org.uk po polsku. babci i jej siostry, prcz wuja Andre, ju
odnalazam Sophie i Paula! Mao nie yje. yj za to ich dzieci, w Belgii
tego, dalsze poszukiwania wskazay ich Pierwsza rozmowa rwnie. Dla wuja moja ciocia Lidia jest
crk Christine oraz wnuczk Berna- i wzruszenie teraz najblisz rodzin w ujciu po-
dette, wszystkie o czysto polskich na- koleniowym. Odwiedzaj czsto Pol-
zwiskach. Otrzymaam wiadomo z Francji od sk, bowiem tu yje i mieszka syn Zofii.
Florance. Okazuje si, e dostaa na- Ostatni raz byli w Polsce 2 lata temu.
Idc za ciosem i przeszukujc kolejn miar na mnie z Anglii i postanowi- Gdybymy wtedy wiedzieli, e jestemy
fot. urzd merostwa w onnaing
globalna baz, jak jest Facebook, od- a napisa. Jest crk tego nieznanego tak blisko siebie
szukaam Bernadette i wysaam jej nam Andre, wnuczk Heleny, siostry
wiadomo, informujc, e ustalam losy mojej prababci. Powymieniaymy Rozmowa na Skype przyniosa dodatkowe
rodziny. Doczyam zdjcie rodzinne, zdjcia, informacje, po czym nastpi- efekty. Florance daa zna rodzinie w Bel-
[ [
jakie miaam, a na ktrym jest caa ro- a brzemienna w skutkach rozmowa gii, e nawizali z nami kontakt. Odezwa-
dzina jej babki. Uwaaam, e skoro ja na Skype pomidzy Polska a Fran- a si wic belgijska cz rodziny crka
> Akt urodzenia Ireny Szewczyk lejne 16 nazwisk, nie majc kompletnie kojarzy, babcia o nim nie wspomina-
adnych informacji prcz imion i na- a Ale jak ju jest, niech bdzie. Za
po 70 latach
zwisk, do zreszt popularnych. punkt wyjcia przyjam Zofi cio- > Akt zgonu praprababci Marianny Zofii Gielnik
z domu Wona (we Francji podaje sie nazwisko
teczn siostr mojej babci. Poniewa panienskie) z 1940 roku
odnowiam
Miaam nadziej, e cz rodziny nie
Znalazam jeden lad po Irenie sio- opucia Onnaing i dowiem si choby
strze ciotecznej babci, ale to tylko ne- kilku dat urodze. Ju po 3 tygodniach
kontakt z rodzin
krolog, w dodatku z Belgii sprzed przysza cudowna przesyka. A w niej
dwch lat. Wysane e-maile do kilku- skarby! Wszystkie akta, o ktre wysy-
nastu osb o tym jake popularnym aam zapytanie! Dodatkowo, na ka-
nazwisku Remy, nie dao adnego re- dym z dokumentw byy przypisy, je-
zultatu. Nie odpowiedzia nikt. Zawie- li dana osoba zawara np. zwizek
siam poszukiwania, uznajc je za bez- maeski. Byam w raju! Miaam in- cj. Z jednej strony moja ciotka Lidia, Ireny, Bernadette oraz jej dzieci. Ponowne
owocne i bezsensowne. formacj o caej rodzinie! O rodzicach jej syn, moja mama i ja, a z drugiej wspomnienia, zy i wzruszenie... Kontakt
pradziadka, ktrzy rwnie zmarli we wuj Andre z on i Florance. Ciotka nie pozosta tylko wyrywkowy. Od lip-
Na pocztku 2016 roku, dziki pomo- Francji, czciowe informacje o ma- z wujkiem si popakali. Byli tak wzru- ca wszyscy do siebie piszemy, dzwonimy,
cy Eli Grabowskiej z grupy genealo- estwach szeni, e odnalelimy si po 70 latach, rozmawiamy, dzielimy si wspomnienia-
gicznej, wysaam zapytanie o akta cy- e brakowao im sw, a jednoczenie mi, jak i codziennymi, zwykymi sprawa-
wilne do merostwa w Onnaing. Po Odnalezienie yjcej nie moglimy si nagada. mi. Cz belgijska planuje w tym roku
2 tygodniach dostaam kopie dokumen- rodziny przyjecha do Polski, gdzie nigdy w yciu
tw. Idc za ciosem i majc nadziej, e To wanie wuj Andre by tym maym nie bya. I, cho moe to zabrzmie nieco
pracownicy merostwa nie bd mnie Urzdnicy wysali mi take odpis trzyletnim chopcem, ktry z peronu samolubnie, pozna mnie, osob, ktra
przeklina, za mrwcz prac, jak ich aktu urodzenia z 1944 roku Andre dworca w Onnaing zapamita tylko poczya rodzin po 70 latach.. Czuj si
obarczyam, wysaam zapytanie o ko- o tym nazwisku, ktrego nikt z nas nie fot. urzd merostwa w onnaing
poegnanie i zy. Nic wicej. Od 1954 troch jak francuski cznik.

OPOWIECI CZYTELNIKW
cza wspomina moj babci... W cza- Mora z tej opowieci jest jeden. Nigdy tym bardziej warto szuka. I czasami,
sach francuskiego dziecistwa byy nienie naley si poddawa w poszukaniu cho komu moe to si wydawa dziw-
rozczne, przyjaciki od serca. Przez przodkw, rodziny, krewnych. Nawet ne, wzi naley pod uwag niektre
50 lat Irena rzadko mwia o mojej bab- jeli okazaoby si, e ta yjca cz aspekty zza grobu. Przodkom, tym,
ci, kiedy niespodziewanie zaintereso- rodziny nie pragnie z nami kontaktw, ktrzy ju s po drugiej stronie, te za-
wanie jej losem wzroso. Przypomina- sama satysfakcja w ich odnalezieniu, ley, abymy yjcy, odnaleli si po
a sobie dziecistwo, codzienne zabawy dla nas, genealogw, bdzie ogromna. wielu latach. M
fot. urzd merostwa w onnaing
z moj babci. Wszystko, co z nimi obie- Kontakt z zaginion rodzin, po wie-

ma byo zwizane. Obie gdzie razem lu latach, dla tego pokolenia, ktre pa-
si szukay I moe to one, po drugiej mitao siebie z dziecistwa, jest bar-
> Odnalezieni prapradziadkowie ze strony ojca
stronie, postanowiy mi pomc w odna- dzo wzruszajc chwil. A jeli okae Micha i Marianna. Na zdjciu ze swoimi synami
lezieniu nas, bo one ju si odnalazy. si, e cz nas jednak nie tylko geny, Adamem i Janem (Adam zosta we Francji)
oraz crk Maria i ziciem Leonem
fot. beata tolsdorf

> Akt zgonu prapradziadka Michala Gielnika z
1955 roku potwierdzona urzdowo kopia Pozna, odnalazam nieznanych mi
z merostwa w Onnain
wczeniej rodzicw oraz rodzestwo
prapradziadka Michaa, jak rwnie
rodzicw i rodzestwa praprabab-
ki Marianny. Ponadto, zdopingowana
Od Francji do przez rodzin z Francji, szukaam da-
Wielkopolski nych o rodzicach mojej prababci Jadwi-
gi i jej siostry Heleny, czyli protoplastki
Dodatkowym bonusem moich fran- francuskiej czci. O tej czci rodzi-
cuskich poszukiwa jest odnalezienie ny wiedziaam wicej rodzice wrcili
(na papierze) moich drugich prapra- do Polski przed II wojn wiatow.
dziadkw i ich korzeni. Rodzina moje- Zamieszkali w tej samej wsi, skd 30
go pradziadka ma Jadwigi, rwnie lat wczeniej wyjechali za chlebem
mieszkaa w Onnaing. Z racji do lu- do Niemiec, by pniej po 20 latach
nych kontaktw z nimi, jeszcze z cza- ruszy na pnoc do Francji i zako-
sw francuskich, nikt nie by w stanie czy swoje ycie w Polsce. Ich historia
powiedzie o nich niczego wicej po- zatoczya koo. Dziki ogromnej po-
nad to, co ju wiedziaam. mocy pani urzdnik z USC w Kcyni,
ktra przekazaa mi informacje o ich
Pradziadek od 50 lat nie yje, a jego aktach zgonu, dotaram a do pokolenia
crka Lidia moja ciotka, znaa tyl- 4xpradziadkw.
ko imiona dziadkw. Po otrzymaniu
z merostwa przesyki, znalazam w niej Znak z zawiatw?
rwnie akta zgonu prapradziadkw
Michaa i Marianny. Oboje zmarli Znamienna w tej caej historii jest jed-
w Onnaing, po 1947 roku. W akcie zgo- na rzecz, ktr uwaam za znak z za-
nu praprababki zawarte byy rwnie wiatw. Moja babcia 9 lat temu, przed
dane jej rodzicw i miejsce urodzenia. mierci, zacza wspomina Iren.
W akcie zgonu prapradziadka informa- Bardzo czsto. Zastanawiaa si, co si
cji o rodzicach nie byo, bya tylko na- z ni dzieje. Nigdy wczeniej o niej nie
zwa miejscowoci, w ktrej si urodzi. mwia. Babcia zmara w 2007 roku.
Nekrolog Ireny znalazam rok pniej,
Po wyszukaniu odpowiednich Supi dwa lata po jej mierci.
i Sonic w Polsce, zaczam poszuki-
wania w Wielkopolsce. Na podstawie Po rozmowie z Bernadette crk Ireny,
danych dostpnych w BaSI i Project okazao si, i Irena przed mierci za-

ONOMASTYKA A GENEALOGIA
> ukasz Karpecki sowo bog oznaczao los, szczcie. w przyszoci przyczynio si do bdne-
Dlatego te etymologicznie imi Bo- go utrwalenia w zapisach, e to jedno i to
Imiona te mwi
ydar oznacza dar od losu, Bogdan samo imi.
dany przez los, a Bogusaw sawicy
szczcie. Oczywicie w czasach p-
niejszych imiona te zyskay warto
naddan, ktr jest rzeczywicie od- > Akt urodzenia Wojciecha Cichonia, ktrego
woanie do istoty boskiej. imi przetumaczono na Adalbertus
Mam na imi ukasz. Czy mwi to co o mnie?
fot. family search

Niewiele. Mwi natomiast o wyborze moich
rodzicw, o ich systemie wartoci, otoczeniu.
Podobnie moemy powiedzie o pradziadkach,
ktrzy nazwali naszych dziadkw. Imiona
powiedz, posuchajmy ich.
N
azwy wasne, takie jak imio- imiona czy nazwiska, ale w rzeczywi-
na, nazwiska, przezwiska, stoci, to a imiona i nazwiska.
przydomki czy nazwy her- nazw pospolitych (imiona odapelatyw- wane, takich jak pokj (ac. mir), sa- Poruszajc kwesti imion zoonych, nie Imiona chrzecijaskie
bw, to w gruncie rzeczy tworzywo ge- Nauk zajmujc si nazwami wane). Najczciej tworzono je w oparciu wa, obrona czy walka, oraz antywarto- sposb nie wspomnie o czsto wyst-
nealogii. Przede wszystkim to te infor- snymi jest onomastyka. W kontekcie o cechy zewntrzne bd wewntrzne, ci, majce wedug wierze odstrasza pujcym w ksigach chrztw Wojciechu Wraz z przyjciem przez Polsk chrze-
macje figuruj w wykresach przodkw. genealogii istotne s jednak szczegl- co nadawao im w wielu przypadkach ze moce (np. imiona Niemj, Nieswj). (ac. Adalbertus). Wydawa by si mogo, cijastwa w 966 roku, rozpocz si
Wydawa by si mogo, e stanowi nie nazwy wasne ludzi, ktrymi zaj- charakter przezwiskowy, a pniej po- Wskutek tego w imiennictwie polskim e wariant polski jest tumaczeniem wer- proces wymiany dawnych nazw wa-
one jedynie szkielet, ktry dopiero na- muje si dzia nazywany antroponi- zwalao na przejcie w pozycj nazwi- odnajdujemy takie imiona, jak np. Mi- sji aciskiej. Jest to jednak bdna teza. snych na te majce proweniencj
ley obudowa histori, eby w lepszy mi bd antroponomastyk. Biorc ska (np. imi Wilkosz, Kochan, Niemy, rosaw , czyli sawicy pokj, Kazi- Mianowicie, imi Wojciech jest staropol- chrzecijask. Do wyraniejszego
sposb pozna naszych przodkw. Czy pod uwag, e nauka ta w duej mie- Odolan (od ps. *odolt zwyciy), mierz (dawniej: Kazimir) niszczcy skim imieniem zoonym, ktre oznacza utrwalenia nazw obcobrzmicych, po-
jednak w tych nazwach nie s ukryte, rze zwraca uwag na kultur, w ktrej Biaows). Imiona te zwykle s jedno- pokj, Zbigniew (dawniej: Zbygniew) cieszcy si wojownik. Zgoa odmien- chodzcych z kultury zachodnioeuro-
mniej lub bardziej, realia, w ktrych owe nazwy powstaway i byy uywa- czonowe. pozbywajcy si gniewu czy Sambor na jest etymologia imienia Adalbert. Jest pejskiej przyczyni si Sobr Trydenc-
yli wczeni ludzie, rys kulturowy, ich ne, moemy nazywa j antroponimi walczcy samotnie. to imi pochodzenia germaskiego, kt- ki, ktry odby si w XVI wieku.
sposb postrzegania wiata? Niekie- kulturow. Drug, bardzo rozbudowan grup rego znaczenie to pochodzcy ze szla-
dy moemy mie wraenie, e to tylko imion staropolskich stanowi imio- Adalbert czy Wojciech? chetnego rodu. Skd w takim wypadku Wedug ustalonych podwczas posta-
Imiona staropolskie na zoone o charakterze yczcym. utosamienie tych dwch, zupenie od- nowie, dzieci podczas chrztu powin-
Tworzone one byy ze zoenia najcz- W grupie imion zoonych znajdujemy miennych imion z jednym? W rednio- ny otrzymywa imiona cile zwizane
Najstarsza warstwa imion wystpu- ciej dwch leksemw zawierajcych rwnie te z czonem bog, co czsto wiecznej Polsce bardzo silny by kult z kultur chrzecijask. W ten spo-
jcych w Polsce wywodzi si od w sobie wartoci wczenie szczeglnie interpretowane jest jako odwoanie do w. Wojciecha. Ten natomiast podczas sb rozumiane do tej pory przez ich
Boga. Naley mie bierzmowania przyj imi swojego men- nosicieli i uytkownikw imiona sta-
jednak na uwa- tora, ktry nazywa si Adalbert. Odtd ropolskie zastpione zostay w wyni-
dze, e dawniej nazywa si wic Wojciech Adalbert, co ku trwajcego kilka wiekw procesu

ONOMASTYKA A GENEALOGIA
chrystianizacji, imionami o nieznanej nimi np. Cirzpisawa cierpliwie zno- w wielokulturowoci, wpyw globaliza- Ta ostatnia spowodowaa napyw ob-
etymologii. Motywacj przy wybo- szca saw, Dobrowie sprzyjajca cji i mass mediw powoduj wspist- cobrzmicych imion noszonych przez
rze imienia chrzestnego sta si wic dobrym wieciom, czy Przybycze nienie w polskiej antroponimii imion bohaterw seriali telewizyjnych, arty-
w wikszoci desygnat, do ktrego imi przynoszca dobre imi. zwizanych z religi, jak i wieckich. stw, ikon wspczesnoci. Jak susz-
to si odnosio, czyli najczciej posta Nadawane s imiona zarwno chrze- nie zauwaa Maria Malec, nie zanika
witego chrzecijaskiego. Wedug Mody w imiennictwie cijaskie, jak i staropolskie czy te jednak wspczenie ch poznania
Marii Karpluk zastpienie rodzimych o proweniencji wschodniosowiaskiej, etymologii nadawanego dziecku imie-
imion przez imiona chrzecijaskie Mniejszy stopie oddziaywania na an- zaczerpnite z kultury zachodnioeuro- nia, co wiadczy o dalszym istnieniu
oraz pojawienie si nazwisk, to naj- troponimi polsk miay nazwy pocho- pejskiej i szeroko pojtej popkultury. w wiadomoci funkcji magicznej, kt- dziej bliskie nam s imiona z zaso- tendencja wyjtkowo wyrana. Imiona
wiksze zmiany jakie zaszy na polu dzce z tradycji literackiej. Jak zauwa- r dawniej przypisywano imieniu. bu rzymskokatolickiego, bo i one s charakterystyczne czsto te stosowano
fot. family search

polskich nazw wasnych. y Jan Stanisaw Bystro, ju w XVI w Polsce najpopularniejsze. Spotyka- w warstwie szlacheckiej, bynajmniej nie
wieku nazwy te, w szczeglnoci imio- Zauwaa si ponadto wyran tenden- jc jednak w ksigach metrykalnych dla negatywnego naznaczenia dziecka,
Proces przejcia imion staropolskich na, podzieliy los nazw staropolskich cj do nadawania imion zdrobniaych, osob nazywajc si Paraskewia, Eu- a wyrnienia go spord dzieci chop-
na chrzecijaskie nie by ani krt- na rzecz wywodzcych si z kultury czy hipokorystykw, takich jak Lena, dokia, Teodor czy Chariton, moemy skich.
ki, ani prosty. Pocztkowo panowao chrzecijaskiej. Jednak wraz z osa- Iga, Kuba, Wit, ktre wchodz w sfe- wskaza, e dana osoba bya wyznania
[ [
przyzwolenie na stosowanie w pozycji bieniem religijnoci w wieku XVIII, r oficjaln. Nie jest to jednak tenden- greckokatolickiego bd prawosaw- Kulturowe spojrzenie na antroponimi
drugiego imienia tego, ktre miao ko- na nowo nastaa moda na nadawanie cja zupenie nowa. W starych ksigach nego, natomiast znajdujc wrd zapi- wzbogaca czysto formalne badania nad
metrykalnych (szczeglnie pochodz- sw Mortka, Izajasza, Rachel czy Sar, imionami, nazwiskami, przydomka-
cych z Kresw) moemy odszuka ta- prawdopodobnie mamy do czynienia mi itp. o opis warstwy spoeczno-kul-
kie imiona, jak Seko, Semen Szy- z osob wyznania mojeszowego. turowej, w ktrej one funkcjonoway.
wrd szlachty
mon, Fetko Teodor, Danko Daniel, Na podstawie dokadnej analizy imion
Stanek Stanisaw, Hnat Ignacy, Pa- Dawniej imi chrzestne nadawa- jestemy w stanie okreli wyznawa-
nadawano
raska Paraskewia czy Tania Tatia- no przede wszystkim w myl jednej ne wczenie wartoci, krg kulturo-
na kade z nich jest zdrobnieniem z trzech tendencji: albo ze wzgldw wy, w ktrym yli nasi przodkowie, ich
wariantu oficjalnego. na ch yczenia dziecku okrelonych aspiracje, warunki cywilizacyjne oraz
imiona staropolskie
cech bd chci jego ochrony (po przy- religi, ktr wyznawali.
Imi a kultura jciu chrzecijastwa tradycja ta zmie-
nia si w oddawanie dziecka pod Onomastyka kulturowa podkrela
Chcc wyznaczy jeden czynnik naj- opiek witego, ktrego imi mu nada- zwizek nazewnictwa z rzeczywi-
silniej oddziaujcy na wybr imienia, wano), albo ze wzgldw estetycznych, stoci, zarwno t historyczn, jak
rzenie sowiaskie, przy czym pierw- imion bohaterw literackich, takich jak wskaza mona wyznanie bd krg albo w lad tradycji, wedug ktrej i wspczesn, a zauwaajc w nazwach
sze miao by chrzecijaskie. Istniej np. Julia, Malwina, Kordian, Edward kulturowy. Zasb imion chrzecija- dziecko otrzymywao imi z kalendarza wasnych przekaniki treci kultury,
przypuszczenia, e w pierwszych wie- czy Grayna. Wtedy te zaczto powoli skich znacznie rni si od zasobu patrzono, kto obejmowa patronat nad nadaje badaniom nad antroponima-
kach po chrzcie Polski w uytku co- powraca do tradycyjnej warstwy pol- imion greckokatolickich, prawosaw- dniem (bd dniem okolicznym), w kt- mi wyranie now paszczyzn. Tym
dziennym byy wanie te drugie imio- skiego imiennictwa. Szczeglnie w kr- nych czy hebrajskich. Oczywicie mo- rym dziecko si urodzio i to tego patro- samym onomastyk moemy nazwa
na, pierwsze natomiast miay charakter gach szlacheckich i arystokratycznych, emy mwi o imionach, ktre popu- na imi ono otrzymywao. Zdarzao si nauk pomocnicz genealogii, albo ge-
oficjalny. Na t chwil zrekonstruowa- dla podkrelenia dalekiego rodowodu larne s w kadym krgu kulturowym, rwnie, e imi przybierao funkcj nealogi okreli nauk pomocnicz
nych zostao okoo 600 staropolskich rodziny, zaczto nadawa imiona ty- takich jak Anna czy Micha. Jednak to stygmatyzujc, np. w przypadku dzieci onomastyki. M
dwuczonowych imion mskich oraz powo staropolskie, przy okazji two- na podstawie imion charakterystycz- nielubnych. Niekiedy dla wyrnienia
120 imion eskich, ktre zawieraj rzc niejednokrotnie wersje niezgodne nych, ktrych jest bardzo wiele, moe- go od dzieci z prawego oa, proboszcz
okoo 150 rnych czonw leksykal- z imionami faktycznie dawniej istnie- my z du doz prawdopodobiestwa nadawa imi niespotykane w okolicy,
nych. Zaznaczy naley, e wikszo jcymi, co nastpowao poprzez dowol- ustali, jakie byo pochodzenie oraz kojarzce si le, zwizane z postaci > Nadawanie wielu imion dzieciom nie byo
niczym nadzwyczajnym, szczeglnie wrd
imion eskich tworzonych bya na ne czenie leksemw nazwotwrczych. wyznanie naszego przodka. Najbar- jakiego grzesznika. Nie jest to jednak warstw szlacheckich
bazie imion mskich poprzez doda-
fot. family search

nie kocwki -a, co wietnie ukazu- Wspczenie imi chrzestne rodzic
je patriarchalny charakter doby staro- wybiera na podstawie rnorakich wy-
polskiej. Odnaleziono jednak pewn znacznikw. Najistotniejsz rol od- > W aktach urodze z XIX wieku moemy
liczb imion eskich, ktre nie posia- grywaj wzgldy estetyczne, adne ze- zauway niemal hurtowe nadawanie imion
dzieci
daj w rdach staropolskich odpo- strojenie imienia z nazwiskiem, moda
wiednika w zespole imion mskich. S czy oryginalno. Obecne zanurzenie

DOKUMENTY GENEALOGA
> Alan Jakman
dokumenty w archiwum genealoga:

spisy ludnoci
Praca genealoga w wikszoci opiera baczymy kamienic, w ktrej mieszkali
si na odnalezionych aktach metrykal- 4 nasi przodkowie (o ile istnieje), albo od-
1 nych. To one stanowi fundamenty, na najdziemy artykuy, w ktrych wzmian-
ktrych budujemy swoje drzewo gene- kowana bya ulica. I tym sposobem do-
4
alogiczne. Jednak jeli metryk zabrak- wiedziaem si, e w kamienicy obok
nie trzeba sign do dokumentw ktrej mieszkali moi pradziadkowie, jed-
pozametrykalnych. Takimi s spisy na z ssiadek popenia samobjstwo.
ludnoci, dostarczajce mnstwo in- 1 Formularz karty spisowej w odzi si wielu interesujcych danych. Kt- Mona take ustali wacicieli konkret-
formacji. by dwujzyczny (po niemiecku oraz po ry z genealogw nie chciaby otrzyma nych kamienic, pozna cae rodowisko,
polsku). W gwnej czci wpisywano na tacy daty i miejsca urodzenia pra- w jakim obracali si krewni.
5 Najczciej moemy je odnale w ar- takie dane, jak: imi i nazwisko gowy prababci? A take wypis tych samych
chiwach pastwowych (wyszukiwarka rodziny (przewanie mczyzny), imi informacji o dzieciach prapradziad- 5 Jednak najciekawsz czci dz-
ELA). Jednak wraz z digitalizacj me- ojca, zawd, wiek oraz miejsce urodze- kw? W jednym dokumencie otrzymuje kiego spisu ludnoci jest kolumna
tryk, ruszyo take fotografowanie spi- nia, wraz z powiatem i okreleniem wy- komplet danych. Takie informacje od- Uwagi. Znajdziemy w niej mnstwo
2 sw ludnoci. Wiele z nich publikowa- znawanej wiary. Odnotowywano take najdziemy w dzkich spisach ludnoci. rnych informacji. Z podstawowych:
nych jest w Internecie jak choby te informacje o miejscu staego pobytu dat mierci poszczeglnych czon-
z odzi, Krakowa czy Poznania. osoby (jeli by inny ni d). 4 Spis ludnoci z odzi dostarcza kw rodziny. Zapisywano take to, czy
3 take informacji o miejscu zamieszka- dana osoba bya na robotach, czy po-
Karty spisowe, w zalenoci od regio- 2 Informacja o wieku (a wic roku nia z podaniem dokadnych danych szczeglni krewni wyprowadzali si
nu (zaboru) rniy si informacjami, urodzenia) naszego przodka, a take adresowych. Jeli nasz przodek w tzw. do innych miejscowoci, albo czy od-
jakie w nich odnotowywano. Jednak miejscu urodzenia, jest bardzo istot- midzyczasie przeprowadzi si, zosta- bywali sub wojskow. Poprzez spi-
podstawowymi danymi, ktre powin- na dla kadego historyka rodzinnego. nie to uwzgldnione razem z datami sy ludnoci dowiedziaem si nie tyl-
nimy uzyska z takiego spisu, to: imi Naley jednak zwrci uwag na to, e przeprowadzki. ko tego, e pradziadek mia siostr, ale
i nazwisko gowy domu, wiek, miejsce osoby spisujce kart, robiy to ze su- take tego, e wyjechaa do Warszawy.
urodzenia, informacje o rodzinie (imi chu, czsto (dosownie!) przez okno. Informacj t mona wykorzysta Dziki temu nie musiaem prowadzi
maonki, imiona dzieci, czasami ich Dlatego nazwa miejscowoci, szczegl- w rny sposb dziki Google Maps zo- bezcelowych poszukiwa w odzi.
wiek). Czsto podawano take zawd, nie o bardziej skomplikowanej albo za-
jaki wykonywa mczyzna. granicznej nazwie, moe by le zapi-
sana (np. fonetycznie). Pomoc moe
Spisy dokonywane byy take w r- okaza si informacja o powiecie 5
nym jzyku, jednak nie powinno to dziki temu zawymy teren poszuki-
stanowi szczeglnej bariery. wa miejscowoci.
fot. szukajwarchiwach.pl (3)
Przyjrzyjmy si wic strukturze spisw 3 W miejscu przeznaczonym na in-

ludnoci z odzi, Krakowa oraz Lipni- formacje o czonkach rodziny dowiemy
ka (ob. czci Bielska-Biaej).

DOKUMENTY GENEALOGA
1 2 3 4 5 6

fot. mbc
Spisy ludnoci z Krakowa dostpne s 3 W nastpnych czterech kolum- dla Krakowa podaje si czasami parafi 8 W kolumnie Vors unz Zuname wieku, oraz dzieciach
genealogiczny
w Internecie poczwszy od roku 1850
do 1910. Mona take znale spisy z by-
nach otrzymujemy informacje o stanie
cywilnym, wyznawanej wierze, i to, co
chrztu. odnajdziemy imi i nazwisko w prze-
waajcej czci mczyzny, gowy
i ich wieku.
newsroom
ego wojewdztwa krakowskiego z roku dla genealoga najbardziej istotne: dacie 6 W uwagach zapisywano rne domu. 12 Ciekaw infor-
1790. Teraz przyjrzymy si spisom lud- i miejscu urodzenia. Mamy take poda- informacje od tych o mierci poszcze- macj dla genealogw Jak wykorzysta Google do szukania przodkw?
noci z roku 1910. Dostpne s w Mao- n gmin, do ktrej przynaleaa osoba. glnych czonkw rodziny, przez odby- 9 Kolejnych informacji nie spotka- jest numer mieszkania
polskiej Bibliotece Cyfrowej. Do spisu cie suby wojskowej. Cho najczciej em w innych spisach, ktre przeglda- zarwno ten obecny, Kady z nas uywa wyszukiwarki Google na co
doczone s take indeksy, w ktrych 4 Na drugiej stronie spisu otrzy- kolumna pozostaje niezapisana. em. Dla mieszkacw Lipnika, odno- jak i wczeniejszy. dzie. Ale czy wykorzystujemy j optymalnie? Czy
znajdziemy numer ksigi oraz numer mujemy informacje o onie. Czasami, towywano dane o dokumencie tosa- poszukiwania genealogiczne za pomoc Google
porzdkowy szukanej osoby. jak w tym wypadku, podane jest tylko Spisy ludnoci z gminy Lipnik (ob. moci (Heimatschein), jego numer oraz 13 Rzadko zda- rni si od takiego codziennego jego uycia?
imi. Nierzadko zdarza si jednak, e cz Bielska-Biaej) obejmuj lata dat wydania. rzao si, e spisana Okazuje si, e zdecydowanie tak. Wicej tutaj.
1 W pierwszej kolumnie odnajduje- zapisane jest nazwisko panieskie oraz 1850-1925. Cho ju pod koniec XVIII osoba bya wacicie-
my numer porzdkowy, ktry by zapi- data i miejsce narodzin. wieku stworzony zosta spis rolnikw. 10 W nastpnej kolumnie dowie- lem domu, dlatego i t ***
sany w indeksie. Czasami, cho nie za- my si, ile lat ma spisana osoba, jakie- informacj skrupulat-
wsze, jest rwnie zapisana ulica, przy 5 W czci powiconej dzieciom, 7 Wszystkie arkusze spisowe stworzo- go jest wyznania i w jakiej miejscowo- nie odnotowywano. Podsumowanie roku 2016 w More Maiorum:
ktrej mieszkaa rodzina. zapisane s ich imiona. Zdarza si, e ne byy w jzyku niemieckim. W pierw- ci mieszka, wraz z waciw dzielnic
wspomniane s rwnie te urodzo- szych dwch kolumnach znajduj si ko- (kolejna kolumna). 14 Po uwagach, Bardzo prosimy o wypenienie ankiety na temat
2 W nastpnej kolumnie podane jest ne po dokonaniu spisu (np. urodzo- lejno: numer porzdkowy i numer domu. otrzymujemy informa- miesicznika More Maiorum, ktrej wyniki
zawsze imi i nazwisko, a take wyko- ne w 1912 roku i wymienione w spisie Niestety spisy nie s uporzdkowane (np. 11 Podobnie jak w innych ksi- cje o dniu wymeldowa- podsumowuj rok 2016. Nie zajmie Wam to wicej
nywany zawd. Mona take spotka z roku 1900). Oprcz imion, otrzymu- wedug numeru domu), nie ma do nich gach ludnoci, rwnie tutaj odnajdzie- nia oraz nowym miej- ni 34 minuty, a nam pozwoli w maksymalnym
informacj o stanie spoecznym. jemy take dat i miejsce urodzenia rwnie indeksw. my informacje o rodzinie: onie i jej scu zamieszkania. stopniu dostosowa More Maiorum do Was, czyli
do czytelnikw.
11 12 13 Ankiet mona wypeni tutaj. Z gry bardzo

10
9 dzikujemy :-)
7 8
14
***
Pierwszy genealogiczny profil po polsku na

Instagramie!
More Maiorum na Instagramie bdzie umieszcza

zdjcia zza kulis, czyli pokazywa jak wyglda
digitalizacja, fotografowanie cmentarzy, indeksacja.
Na profilu znajdziecie take stare zdjcia, relacje ze
spotka genealogicznych, wycieczek rodzinnych.
fot. alan jakman
Zapraszamy do obserwowania tutaj.

> Maria Rgowska
[zdjcia, ktre kryj tajemnic]

fot. maria r
fot. xxx
>> Anatolka i Sabina
gowska (4)
F
otografia w sepii, for-
matu pocztwki. Daty dziewczynk zabraa babka Konstan-
brak, ale przypusz- cja, wdowa, drug daleka ciotka z War-
czam, e wykonano j okoo szawy.
roku 1929. Przedstawia dwie
powane dziewczynki, ubra- lub z wygody?
ne odwitnie i starannie upo-
zowane. Siostry Antolka i Sa- Siostry przez cae ycie utrzymywa-
bina Kluczyskie. Ta mniejsza, y ze sob kontakt, chocia od tam-
siedzca na poduszce, to Sabi- tej pory widyway si rzadko. Starsz,
na Stanisawa urodzona w 1924 Mari, moj babci, bardzo modo wy-
roku, starsza, Antonina Marian- dano za m. Babka Konstancja wola-
na w 1921 roku. Crki Antoniego a powierzy opiek nad wnuczk ko-
Kluczyskiego urodzonego w roku mu innemu, a e trafi si kandydat,
1866 i Katarzyny z domu Wjcik. szesnastoletnia Maria zostaa on Le-
Moje cioteczne ciotki. Niewiele ona Szewczyka i zamieszkaa w Kiel-
wiem o ich yciu. Wicej o ich ro- cach. Matk chrzestn jej pierwszej
dzicach, cho i tu jest mnstwo za- crki Stanisawy zostaa trzynastolet-
gadek. Ale od pocztku. nia Katarzyna. Nie wiem, czy bya to
powszechnie stosowana praktyka, czy
10 listopada 1879 roku odby si lub wyraz siostrzanej mioci. Wol przy-
Anny Iwaskiej i Mikoaja Wjcika. puszcza, e to drugie.
Oboje modzi urodzili si i mieszka-
li w podkieleckiej wsi Maleszowa, lu- Co do Katarzyny... sporo zostao do
bowali w kociele parafialnym w Liso- odkrycia i ustalenia. Choby nazwisko
wie kilka kilometrw dalej. W sierpniu opiekunki, czy data lubu Kasi. Wiem,
nastpnego roku urodzia im si crka e wysza za Antoniego Kluczyskie-
Marianna, w 1885 kolejna, Katarzyna. go starszego prawie dwadziecia lat
W 1891 roku Anna zmara. Starsza cr- wdowca, urzdnika w dyrekcji kolei.
ka miaa wtedy 11 lat, modsza 6. Wdo- Z tym wie si pewne nieporozumie-
wiec postanowi oeni si powtrnie nie. Mama, opowiadajc o Kluczy-
z kobiet, ktra zdecydowaa, e skoro skich, zawsze mwia, e by wonym.
planuj wsplne potomstwo, dwie p- A jak wonym, to w szkole. Ot nie.
sieroty bd tylko przeszkod. W tej sy- W aktach metrykalnych wpisano An-
tuacji poradzono sobie jak umiano. Jedn toniemu jako zawd: wony, kolejarz
i wreszcie tylko urzdnik. Czyli jakie
niskie stanowisko urzdni-
cze. Kiedy pojechaam do
Kielc, eby porozmawia ze
starsz siostr mamy, po-
kazaa mi stary album ze
zdjciami. Wrd nich zoba-
czyam fotografi lubn z po-
cztkw poprzedniego wieku.
Kobieta w biaej sukni z we-
fot. xxx
lonem, mczyzna w czarnym
garniturze. Nigdy wczeniej ich
nie widziaam. Katarzyna Wj-
cik i Antoni Kluczyski, ciotecz-
ni dziadkowie. Nie wiem kiedy
zrobiono zdjcie. Sdzc ze sty-
listyki, okoo roku 1915, ale moe
te wczeniej. Aktu lubu pary nie
udao si znale, a on wyjaniby
wiele wtpliwoci.
W parafii w. Aleksandra, pod dat

13 grudnia 1918, odnalazam akt
urodzenia Antoniego Kluczyskie-
go juniora, syna Antoniego i Ka-
tarzyny. Dziecko yo niewiele po- po pierworodnej crce Marianny, Stasi, ktrej Katarzyna bya matk chrzestn. Wtedy ju rodzina
nad rok. W moim rodzinnym domu mieszkaa przy ulicy Wileskiej 31, ale ksigi meldunkowe si nie zachoway.
byo zdjcie kobiety z niemowlciem
na kolanach. Mwiymy co za wy- Na cmentarzu Brdnowskim odnalazam grb Kluczyskich. Pochowano w nim: Kluczyskiego Ste-
trzeszcz i syszaymy tumaczenie, fana zm. 1 marca 1907 roku, Kluczyskiego Antoniego zm. 12 lutego 1940 roku, Kluczysk Katarzy-
e to za spraw lampy byskowej. Na n zm. 8 lutego 1971 roku i Kluczysk Mari zm. 3 lutego 1972 roku. Nie wiem, kim bya Maria Klu-
odwrocie mama zapisaa Ciocia Kata- czyska. W biurze odmwiono mi informacji, tumaczc si ustaw o ochronie danych osobowych.
rzyna Kluczyska z Warszawy z Antol- Natomiast Stefan mg by synem Antoniego z pierwszego maestwa. Po wojnie kontakty mocno
k. Jest te piecztka FOTO SZYK osaby, z czasem zaniky zupenie. W roku 1940 w Kielcach zmara babcia Marianna, w Warszawie
WARSZAWA, PLAC W. ALEKSAN- zmar Antoni. Zaraz po zakoczeniu dziaa wojennych mama przyjechaa do Wrocawia, tu urz-
DRA NO 11. Znw brak daty, ale to nie dzia sobie ycie. Nie wiem jak przeyy ciotki Antolka i Sabina. Zostao kilka fotografii przysanych
moe by urodzona dwa lata pniej Antolka, tylko wanie Antoni junior, pierwsze dziecko pary. na pamitk. By moe gdzie, w jakiej szufladzie jeszcze le te wysane do Warszawy przez babci
Dlaczego? Ustawa z roku 1916 zmienia nazw placu w. Aleksandra, na plac Trzech Krzyy. Zwo- Mari. I ja je odnajd. Moe.
k we wprowadzeniu nowej nazwy mona tumaczy wojennym zamieszaniem. Natomiast uywa-
nie starej, rosyjskiej, kilka lat po uzyskaniu niepodlegoci wydaje si zupenie nieprawdopodobne.
chcesz opublikowa swoj

Dodatkowo, Kluczyscy mieszkali na Pradze co najmniej od marca 1920 roku, kiedy to umar may
Anto (zgodnie z adresem w akcie zgonu). Czy chcieliby przyjecha na plac Trzech Krzyy specjalnie
tajemnicz histori? Wylij j na:

do fotografa?
Moe kiedy je odnajd
W nastpnych latach urodziy si dziewczynki ze zdjcia Antolka i Sabina. Nadano im drugie imio-
redakcja@moremaiorum.pl
na, sdz, nieprzypadkowo. Antonina Marianna po starszej siostrze Katarzyny, i Sabina Stanisawa

> Pawe Becker
jakie tajemnice kryje

przed nami stycze?
Jaka jest etymologia nazwy stycze? Czy Ledwie umilkn powane fugi, wal- domu wdruj pokazujc zabawne sce-
ce i scherza wiedeskich muzykw, ny i scenki z czasw stajenki betlejem-
rok zawsze zaczynano liczy od 1 stycznia? a na polsk wie rusza wspomnieniem skiej, osioka, ucieczki Maryi z Dziecit-
Co wsplnego z Dniem Babci ma Mieczysawa dwikw ludowych, skocznych, skrz- kiem przed siepaczami herodowymi.
wikliska? Odpowiedzi na te pytania cyh si krzykiem modziey oto ko-

ldnicy w wiat ruszaj! Turo, koza,
znajdziecie w artykule z cyklu Historia niedwied, dziad i baba, anio, diabe,
miesica. mier, Herod caa feeria barw i po- > To papie Grzegorz XII, w 1582 roku, bull
Inter gravissimas, wprowadzi tzw. kalendarz
staci koldnikw, ktrzy od domu do gregoriaski

to pocztek roku. 1 stycz- uki rzymskiej) pochodzi moe albo od
nia, czas, gdy rozpoczyna si styku dwch lat rnych albo te od
nowe, nieznane. Niezapisana tyczenia, czyli wyznaczania drg za-
karta, biaa jako i nieg styczniowy. wianych niegiem. Bardziej prawdopo-
dobna jest wersja druga.
W ujciu historycznym nowy rok roz-
poczyna si o rnych porach: 1 stycz- Pocztek roku to wspaniay, trans-
nia wedug stylu Obrzezania (8 dni po mitowany na cay wiat, Noworocz-
narodzinach Jezusa by on obrzezany ny Koncert Filharmonikw Wiede-
i otrzyma imi); 1 marca w stylu we- skich, niezmiennie odbywajcy si
neckim, 25 marca w stylu Zwiasto- w zotej sali Wiedeskiego Towa-
wania, w dzie Wielkiej Nocy w stylu rzystwa Muzycznego. Od 1939 roku
francuskim; 1 wrzenia w stylu bizan- koncert ten rozpoczyna Nowy Rok
tyjskim; 25 grudnia w stylu Narodze- w piknej sali zdobionej od 1980 roku
nia; 22 wrzenia w rewolucyjnej Fran- kwiatami darem miasta San Remo.
cji. A zatem pocztek roku to jedynie Najwiksi dyrygenci wiata marz,
symbol, dzie ustalony dla uporzdko- by i ich tam zaproszono. Koncert po-
wania czasu. wicony dzieom muzycznej dyna-
stii Straussw koczy si wspaniaym,
Skd nazwa stycze? lecz nieoficjalnym hymnem Austrii
walcem Nad piknym modrym Du-
Nazwa pierwszego miesica obowi- najem oraz rytmicznym Marszem
zujcego dzi kalendarza gregoria- Radetzky`ego. Przez cae lata koncert
skiego (wprowadzonego w XVI wieku ten dla polskiej telewizji komentowa
przez papiea Grzegorza XIII, wspa- nieodaowany maestro Bogusaw
niaego dziaacza na rzecz rozwoju na- Kaczyski.

HISTORIA MIESICA
Wrd prawosawnych 6 stycznia odby- paacu Blanka. A 28 stycznia swe uro-

wa si Jordan wito Chrztu Pana. Te- dziny obchodzi wspaniay mistrz har-
go dnia wdruj rzesze wiernych nad cerzy polskich, autor ksiki pokrze-
rzeki i jeziora, by tam oddawa cze piajcej, dajcej wzory postpowa dla
Bogu, a symbolicznie, co odwaniejsi, modych twrca Kamieni na sza-
mog zanurzy si w lodowatej wodzie. niec, Aleksander Kamiski.
Urodzeni w styczniu W 1965 roku wspaniaa polska aktor-

ka, legendarna Mieczysawa wikli-
Stycze to te czas dialogu, rozmowy. ska, skoczywszy 85 lat, 21 stycznia
Wtedy bowiem Koci katolicki ob- miaa wystpi w Poznaniu w przed-
chodzi Dzie Dialogu z Judaizmem stawieniu Drzewa umieraj stojc
i Dzie Dialogu z Islamem. jako babcia. Poznaniacy wrczyli jej
tego dnia tort i kwiaty, obwieszczajc,
Stycze czas mrony, nieprzyja- e to z okazji Dnia Babci. Podchwyciy
zny, niesprzyjajcy wdrwkom le- to warszawskie gazety i wito, bdce
nym. A w taki czas, wanie 22 uprzejmoci dla aktorki, stao si nie-
stycznia rozpoczyna si najwikszy zwykle popularne w caej Polsce, a 22
zryw narodowy Polakw o wolno stycznia ustanowiono parytetem
w roku 1863. Oto pocztek powstania Dniem Dziadka.
styczniowego, walki o wolno, o wa-
sne pastwo. Koczymy stycze, wspczujc wier-
nym szkapom, bo 31 stycznia na wi-
Tego samego dnia, prawie 60 lat p- tego Ludwika na mrozie ko utyka. M
niej w 1922 roku, na wiat przychodzi
Krzysztof Kamil Baczyski najsyn-
niejszy polski poeta czasw II woj-
ny wiatowej, powstaniec warszawski, > Dzie Babci, dzi obchodzony w caej Polsce,
a wszystko zaczo si od Mieczysawy
ktry poleg 4 sierpnia w warszawskim wikliskiej w 1965 roku

> Kacper, Melchior i Baltazar na obrazie Podr

Magw Jamesa Tissota
narodzin nowego krla ydowskiego. pokon, a jako dary powicili zoto, ka- Wedle legend ich grb znajduje si w ka-
Prowadzi ich gwiazda. I tutaj pojawia dzido i mirr. Jako e zoyli trzy dary, tedrze Kolonii. Mylnie myl ci, ktrzy
si jedna z najwikszych biblijnych za- tradycja podaa, e trjca mdrcw w- piszc na drzwiach kred tego dnia
gadek czyme bya owa gwiazda be- drowaa. A zapiski ewangeliczne wi- w wityniach wicon litery K+M+B,
tlejemska? Koniunkcj Saturna w kon- tego Mateusza mwi jedynie: Mdrcy sdz, e to pierwsze litery trzech imion
Kacper, Melchior, stelacji Ryb? Komet, ktrej widok na ze Wschodu. Dwch? A moe dwuna- krlewskich. Winno tam by C+M+B,
Baltazar niebie odnotoway jedynie chiskie stu? Tradycja podaje, e byo ich trzech, co naley tumaczy naley jako Chri-
kroniki? A moe jak chce papie Be- prcz wiedzy mdrcw, obdarzono ich stus Mansionem Benedicat, czyli Niech
Za pochodem koldnikw, przez nedykt XVI zjawiskiem niepowta- i koron krlewsk, std wito Trzech Chrystus bogosawi ten dom. Tego
wszystkie onieone wsie, wdruje rzalnym, ktrego wyjanie nie naley Krli. Nadano im te imiona Kacper, dnia naley uwanie spoglda na so-
niezwyky perski orszak. Oto mdrcy szuka w wiedzy astronomicznej? Pro- Melchior i Baltazar, cho nigdzie nie s ce, poniewa na Trzech Krli soce
ze wschodu wdruj i szukaj miejsca wadzia ich do Jezusa i Maryi, oddali potwierdzone. wieci wiosna pdem do nas leci.

Z DAWNEJ KRONIKI
> Chrystian Micha Orpel Pask murowan ku koncowi tego ognia skierowa
si wiatr ku punocy troch a przeto skry na koscio
z dawnej kroniki
y inne stodoy paskie leciec poczey, Rka iednak
naywyszego bronia nas, wkrotce bowiem przed za-
iciem si tego ognia Bog miosierny /moe w pu go-
dziny/ deszczem maym skropi dachy ktorych skry
nie miay si tak nagle wiatr te y ludzie siedzacy na
poary w Jaraczewie
dachach zpdzali je mocno wszake ani ludzie ani
nikt przyrodzonym sposobem /iak wszyscy patrzcy
na to mowili/obronie nas od tej klski nieby by potra-
fi, aska tylko naylitosciwszego Boga zachowaa mnie
od zguby na maitku y na domie Boym ktorey puki
zy bd dzikowa Jey, iak za naywiksze dobro-
dzieystwa tak y lao (...) nader wielkie nie przestan.
D
nia osmego listopada 1792
roku o godzinie siodmey Dnia dwudziestego trzeciego tego miesica listo-
wieczorem w domu sa- pada o godzinie Po osmey w wieczor, zai si moy
wetnego Jana agodzkie- Plebaski mielcuszek na dole ku Rowie za sad-
go szewca w Rynku, drugim od Rogu kiem Plebaskim stoicy sladu nie byo mozna do-
blisko Austeryi na stronie Poudniowey ciec skd si tam ogien dosta to iest do komo-
stoicym, zai si poar ogniowy, ie- ry sienney, poniewaz tego wieczora nikt z swiatem
dynie przez nieostrozno domowych, nie wychodzi z domu, iak czeladz tam mieszkai-
ktorym to poarem, caa strona w ryn- ca swiadczea. Pogoska lataa po midzy ludzmi
ku y wszystkie budownie na poudnie, to gsto ze nas czowiek zy podpala, ale o tym pew-
jest domw dwadzieyscia y ieden, obory no nie byo ogie ten strachu niewiele sprawi
dwie stodoy w Perzyn obrocone zosta- bo noc bya cicha bez wiatru, szkody wicey daleko
y, ogie ten duzey nie trwa tylko puto- przynios bo budowa wiele kosztowaa Brat moy tam
rey godziny, wiart /sic/ by od zachodu ku mieska wielk szkod ponios bo zboz ktre byo na
wschodowi, Bogu czec y chwaa niech gorze, byda troie y inne ruchome rzeczy popaliy sie.
bdzie ze si ku punocy nie skierowa bo Lud wszystek w miateczku y w miecie tak by potwo-
by si bya wiksza cz miasta spalia, rzony y strachem przeraony, ze w nocy kiedy spa i
sam nawet kocio Parochiany nie byby mieli to si nie rozbierali ale tylko cako leda gdzie si
w swoiey zosta porze od podobnego nie- poozeli jak stroe czuwali rzeczy na pogotowiu do
szczscia bro y zachoway nas Boze na wynoszenia z domw mieli, Dwor po kilku strozw
zawsze +. ktorzy budynkw Paskich y miasto pilnowali mia-
steczko z wsi zakupili solenn wotyw ktora odbya
Dnia za 19 tego miesica zai si dom si z wystawieniem SS in Pixid y z supplikacyami,
Paski na dole nie daleko spitala y ko- a to na zatrzymanie chloszczcy nas Rki Boskiey
cioa, okoo godziny dziewitej wieczor przez przyczyne SS Wawrzynca y Floryana Fiat Fiat
y tym pozarem sponu, kocio za, moie Tego roku ogien bardzo panowa Kalisz miasto od
wszystkie budowie plebaskie cudem bo- bramy do bramy zgorza, wiele innych miast y wsiow
skim od tego pozara s zachowane, wiatr popalio si.
albowiem tej godziny tak mocno wia,
iz dach w Chwakowie z domu owcza- NB Die 18 Xbris 1792 Xidz Janicki Altarzysta Ro-
rza wruci. Ten wicher wia od maego zancowey w Jaraczewie , czyli raczey dom Jego y chle-
zachodu sonca ku wielkiemu wschodo- wy o godzinie szostey wieczorem zgorza y troie byda
wi wszystek przeto ogien yskry /ktore w chlewach mu sie spalio, Ja wtenczas byem w Po-
tak gsto leciay, iak zwyk snieg gsto znaniu Bog atoli dobrotliwy znowu po trzecie raz za-
wielkiem sztukami pada/ na plebaskie chowa mnie od tego pozaru ask swoi swit bo
wszystkie budownie obroci y na stodoe chlewy Xidza Altarzysty niewicey iak pic kci od

t stron
moich obor odlege byy, a przecie nie sponey przeto Kocem oddalenia tey Plagi Boskiey miateczko Jara-
e J W Thadeusz Jaraczewski starosta Solecki Dzie- czew przed si wzio, zoy si na wotum srebne isc
dzic Jaraczewski z w J Panem Jozefem Jaraczewskim w kompanii do Borku, odda te offiar matce boskiey
synem Swoim, iak naysilniey z ludzmi plebanskich cudami syncy, aby dzielnosci swoi wstrzyma
budowniow bronili, bo gdyby si te byy spaliy to y choszczc nas Rk Bosk raczya Jako te zamysy
wie podobno nie byaby si w caosci zostaa, wiatr swoie.
oddajemy
te ku wielkiemu wia wschodowi.
1793 Dnia 20 maja do skutku przyprowadzielismy
NB Dnia 25 lutego 1793 Miasteczko Jaraczew Dnia wzmiankowanego dwudziestego maia ktory by
TOBIE
znowu pogorzao. W Rynku spalio si 4 domy Poniedziakiem Switecznym zebra si lud gromad-
od zachodu sonca o 3 godzinie po poudniu nie do kosciola Parochialnego Jaraczewskiego gdzie
kara to Boska bya. po wysuchaney pierwszey mszy udalimy si do Bor-
ku pieszo wszystcy nawet zacni ludzie, wielka liczba ze
Rok tegoz 1793 Dnia 21 miesica stycz- wszystkich stron zesza si ludzi na te Processy ktor
nia o godzinie blisko iedenastey, z rana/ z wielk skromnosci naboenstwem y skruch odby-
by to dzien Poniedziakowy/ narod Fran- lismy, tam idc, y nazad powracaic spiewaniem roz-
cuski Krolowi swemu Ludwikowi de nych Piesni, godzinkow, Roza S. bawielismy si cztery
Burbo Szesnastemu po cztero miesi- obrazy ustroione byy cale porzdnie Pierwszy niosy
cznym wizieniu Jego, maicemu lat Panny woscianki, drugi modziani, Trzeci Panienki
wylij
ycia swego 49 Panuicemu czyli ra- ode dworu, Czwarty mieszczki, na tym obrazie byo
czey Kroluicemu Francuzom lat 19 zawieszone wotum wielkosci iak czwartka Papieru
w Paryu wsrod Rynku na Pniu gow ordynarynego, na ktrym wyrysowany by S. Waw-
toporem uci y w kosciele S Magda- rzyniec y miasteczko Jaraczew z napisem. Gdysmy si
leny miedzy Szwaycarami /ktorych zblizeli pod Zdziesz W.Jm. Xidz Melchior Pomorski
ciz Francuzi 1792 Dnia 10 sierp- Proboszcz tamteyszy y Pisarz Apostolski czowiek na-
nia pozabiali/ pochowali z Powo- uki wielkiey, ale (...) na duchownych, Jemu Zdziesz y
artyku,
du iz Narod ten o wolno y row- Fara Swoi teraznieysz ozdob bo raczey wydzwi-
no az na podziw wielk rewolucy gnienie z gruzow winna/ wyszed przeciwko nam ka-
sprawi, wiary si katolicki wyrzek. wa drogi od swego koscioa z kapel z duchowien-
stwem y z wielk liczb ludzi z ktoremi razem szlismy
opowiadanie lub
do koscioa Zdzieszeskiego przy odgosie kapeli gdzie
Anno 1793 Die septima Aprilis Rex gdysmy weszli Pleban z Jaraczewa mia mow w kto-
Borussorum Fridericus Vilchel- rey skazywa gruntownie, ze ten Pozar ogniowy kto-
histori rodzinn
mus majorem Poloniam sub ditio- ry w gruzach pogrzeba Jaraczew, bya to kara boska
nem suam accepit et Regno suo grzechami naszemi wywoana ale te kar Bosk atwo
Prutenico adiunxit ab hac itaq. tu w tym kosciele to iest na Zdzieszu oddalic od sie-
Die eidem parere et obtempera- bie moemy, bo tu wazne 40 godzinne nabozenstwo y
re caepimus Quas ob causas hi-
a my
Boga na otarzu wystawionego askawego na tych kt-
storici docebunt Anno 1793 Dnia rzy si do niego w potrzebach uciekai, mamy oraz
9 kwietnia folwark Panski staynie Matk nay cudami sync za grzesnikami wstawia-
w nich koni 12 ieden za dukatow 400 ic si. Po zakoczonych nieszporach z t sam uro-
z Angly zprowadzony spali si y dziec- czystoci odprowadzeni zostalimy przez tamteysze
ko iedno szkoda nie wypodziana staa duchowienstwo y lud a tak szczsliwi do siebie powro-
si. Dnia 13 ogrodowy si spali. Poena cilismy wieczorem z czego niech Bog ma chwae y my
opublikujemy je
Dei Poena Dei Pocieszenie Amen
Die 16 kwietnia znowu Pozar ogniowy Wszyscy si Parochianie w Borku spowiadali y kom-
o pierwszey godzinie po poudniu, kto- monikowali.

ry ulice ku Switemu Krzyzowi pozar
w more maiorum
ku zachodowi Poena Dei Poena Dei. /Ks. Melchior Woliski proboszcz Jaraczewski/
62 More Maiorum
Maiorum... humorum

czyli genealogia z przymrueniem oka ;-)

genealogiczny horoskop
baran byk blinita rak lew
21.03-19.04 20.04-22.05 23.05-21.06 22.06-22.07 23.07-23.08
oglny: W czasie wit Twj budet zosta

oglny: W drugiej poowie miesica oglny: W Twoim najbliszym otoczeniu oglny: W czasie zabawy karnawaowej oglny: Poznany w czasie sylwestra
powanie nadszarpnity, ale w styczniu Twj
dostaniesz propozycj pracy. Cho jest osoba, ktra potrzebuje pomocy, ale nie poznasz szatynk, ktra okae si najlepsz blondyn poprosi Ci o przysug. Ta proba
szef doceni Twoje zaangaowanie i otrzymasz
zaproponowane na pocztku warunki nie potrafi o ni bezporednio poprosi. Pom jej. powierniczk Twych tajemnic. przypiecztuje Wasz przyja.
premi.
bd zachwyca, przemyl t ofert.
genealogiczny: W bibliotece cyfrowej genealogiczny: W Nowym Jorku genealogiczny: W klasztorze na
genealogiczny: Twoje czste wizyty
genealogiczny: Odkryta ostatnio pojawi si metryki dotyczce siostry znaleziono butelk z listem od Twojego Monte Casino znaleziono skrzyni z
na cmentarzu zbudziy ducha pewnego
metryka otworzy przed Tob wiele tajemnic ciotecznej babki Toma Hanksa. Sprawd co prapradziadka. Zapisa w nim gdzie ukry pamitnikiem Twojej babci. Zgo si do
onierza. Wysuchaj go nastpnym razem,
dotyczcych Twojego pradziadka. j czyo z Mieszkiem I. skarb. Znajd go zanim on znajdzie Ciebie. kustosza po odbir teje pamitki.
bo chce zdradzi Ci swj najwikszy sekret.
panna waga skorpion strzelec kozioroec

24.08-22.09 23.09-22.10 23.10-21.11 22.11-21.12 22.12-19.01
oglny: Twoja koleanka bdzie

oglny: Brunet, ktrego od jakiego czasu oglny: W sprawie nad ktr pracujesz
zazdrosna o Twj dobry kontakt
spotykasz przed blokiem zaprosi Ci na oglny: Planowanego remontu nie oglny: Zacznij ju teraz planowa jak odkryjesz co, co pozytywnie Ci zaskoczy.
z nowoprzyjtym informatykiem.
kaw. Skorzystaj w zaproszenia. odkadaj ju duej. W pierwszej poowie spdzisz wakacje, bo wiosna okae si To sprawi, e przychylnie zaczniesz myle o
Porozmawiaj z ni o tym.
stycznia otrzymasz zastrzyk gotwki. bardzo gorcym okresem w pracy. najbliszej przyszoci.
genealogiczny: aciska metryka,
genealogiczny: Wnuk jeca
ktr od kilku miesicy prbujesz genealogiczny: W czasie zbliajcej si genealogiczny: Ciocia spod Nowego genealogiczny: Zajrzyj na serwis
wojennego, ktry ukrywa si w stodole
rozszyfrowa ma swoje tumaczenie na konferencji dowiesz si o pokrewiestwie Targu pragnie zorganizowa spotkanie szukajwarchiwach.pl. Z pewnoci
Twoich dziadkw pragnie podzikowa
polski. Poszukaj jej tam, gdzie dawno nie z kim z kim kady chciaby by rodzin. potomki krlowej Jadwigi. Pom jej. odnajdziesz metryk, ktrej od dawna
Ci za uratowanie dziadka. Poznasz go po
bye. szukae.
czerwonej poszetce.
horoskop od
10 stycznia do
wodnik ryby
20.01-18.02 19.02-20.03
9 kwietnia
oglny: Wraz z pocztkiem roku oglny: W cigu najbliszych
odkryjesz w sobie nowe pokady si, dlatego dwch tygodni Twj partner przekae
pozwl sobie na troch egoizmu i zrb co Ci wiadomo, ktra postawi Wasz
dla siebie. przyszo pod znakiem zapytania.
genealogiczny: Archiwum rodzinne

genealogiczny: Nieznany krewny
Twojej ciotki kryje rozwizanie zagadki, nad
ktr pracujesz. Zadzwo do niej. zarejestrowany na nk.pl ma dla Ciebie
ciekawe informacje, odszukaj go.
fot. anna brochocka (11)
More Maiorum

More Maiorum

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

More Maiorum

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

markietanki.

kim byy? | branka. pocztek

fot. alan jakman

Autorzy tekstw: Alan Jakman, Mariusz

fot. katarzyna jachman

Zgodnie z ustaw z dnia 4 lutego 1994 r.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania

fot. monika braun fot. cparama.com

Wywiad Branka, Francuskie

> Alan Jakman

Moda na genealogi bywa pytka,

fot. monika braun

fot. monika braun

6 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 7

fot. monika braun

Przybyli zapewne, jak wikszo jej

fot. monika braun

8 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 9

fot. monika braun

fot. monika braun

ale take we wspomnieniach innych

fot. monika braun

10 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 11

12 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 13

fot. prywatne archiwum mariusza ebrowskiego

Rok 1916 przynis jedn z najwaniej-

fot. prywatne archiwum mariusza ebrowskiego

14 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 15

fot. prywatne archiwum mariusza ebrowskiego

16 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 17

fot. prywatne archiwum mariusza ebrowskiego

fot. prywatne archiwum mariusza ebrowskiego

18 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 19

Jak genetyka czy

niu (lub weryfikowaniu) rodzinnych

Dziedziczenie DNA jest losowe po

20 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 21

Osoby, ktre wykonay genealogiczny w Polsce, o czym przekonao si na

22 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 23

fot. wikimedia commons

Przygotowania do masowego poboru

Branka, czyli pocztek

Te pocztkowe dziaania Moskali byy

24 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 25

fot. alan jakman

Wobec zbliajcego si co napisa w licie do

26 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 27

fot. wikimedia commons

28 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 29

fot. wikimedia commons

30 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 31

fot. wikimedia commons

upion, zrosio lice rzewnymi zami

32 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 33

fot. sergij batogowski

fot. archiwum historyczne we lwowie

Tu po powrocie do domu, Piotr zawia-

Jak Hawryo zosta

> Sergij Batogowski

fot. usc brody

34 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 35

fot. beata tolsdorf

36 More Maiorum stycze | 1 (48)/2017 37