tek 4

Doda
2015
bryk aty
prefa
ja lny
spec

kwiecie
PL ISSN 1732-3428

MIESICZNIK POLSKIEJ IZBY INYNIERW BUDOWNICTWA

Wzmacnianie
materiaami FRP

Stal budowlana

Uprawnienia
technika budownictwa
 spis tr e ci
4
2015

9 O wsppracy z uczelniami i nadawaniu uprawnie budowlanych Urszula Kieller-Zawisza

na posiedzeniu KR PIIB
12 Druga edycja Tygodnia Bezpieczestwa Micha Wasilewski

14 O zmianach prawa, nowych materiaach i technologiach Krystyna Winiewska

18 Ewolucja uprawnie wydawanych osobom Joanna Smar

ze rednim wyksztaceniem technicznym
20 Zakres przejcia na pracodawcw praw autorskich Rafa Golat

23 Bdzie wicej pracy na budowach Marek Wielgo

24 Ustanawianie suebnoci przesyu Jolanta Wawrzyniak

przez spdzielni mieszkaniow
27 Budownictwo na rwni pochyej Janusz Galewski
ODPOWIEDZI NA PYTANIA

30 Docieplanie budynku a izolacyjno cieplna okien Anna Sas-Micu

32 Grzyb na cianach lokalu ukasz Smaga

34 Istotna jest poprawa przepisw Andrzej Gumua

36 Kalendarium Aneta Malan-Wijata

40 Normalizacja i normy Janusz Opika

42 From design to maintenance: earthworks and foundations Magdalena Marcinkowska

44 Europa nas wyprzedza. II Konferencja BIM z cyklu

Projektowanie Przyszoci
45 Ewolucja, nie rewolucja znowelizowana norma Materia promocyjny
PN-EN 206:2014-04
48 XII fina Kampanii SPBT Dobry Beton Maciej Gruszczyski

miesicznik
Polskiej Izby Inynierw
Budownictwa

Okadka: w wieowcach szklane ciany zapewniaj

wntrzom lekko i prawie nieograniczony dostp wiata
dziennego. Rozpowszechnienie szka budowlanego na
szersz skal nastpio wwczas, gdy technologia umoli-
wia uczynienie ze materiau konstrukcyjnego.

Fot.: silver_sky Fotolia

4 Inynier budownictwa
 spis tr eci

50 Arbeitsschutz auf Baustellen rechtliche Grundlagen Inessa Czerwiska

Oeksij Kopyow
53 DODATEK SPECJALNY: prefabrykaty

54 Prefabrykacja w XXI wieku Grzegorz Adamczewski

Piotr Woyciechowski
58 Czy beton modyfikowany wknami syntetycznymi znajduje Jerzy Wrona
zastosowanie w prefabrykacji?
wypowied eksperta
60 Betonowe pyty brukowe projektowanie, produkcja i monta Grzegorz miertka

66 Czy Modelowanie Informacji o Budynku (BIM) sprawdzi si Tomasz Olszewski

w konstrukcjach prefabrykowanych?
wypowied eksperta
67 Budowa jak z klockw lego Jakub Przepirka

71 Czy prefabrykowane konstrukcje musz by zawsze prostopado- Artur Filipczyski

cianami?
wypowied eksperta
71 Jakie nowe rozwizania pojawiy si w ostatnich latach Tomasz Seremet
w budowaniu hal w technologii prefabrykacji w Polsce i na wiecie?
wypowied eksperta
73 Beton waowany idea i zastosowanie Marcin Senderski

79 Okna dachowe i wyazowe szczelno i wytrzymao, Marzena Jakimowicz

zagadnienia formalne i praktyczne
86 WMA w ogniu testw Artyku sponsorowany

89 Stal budowlana w temperaturach poarowych Witold Cioek

w wietle Eurokodw cz. I
94 Adaptacje zabytkowych obiektw w twierdzy. Krystyna Winiewska
Rozmowa z Maciejem Czyskim i Markiem Mroziewiczem
97 Fundamenty Palowe 2015 Piotr Rychlewski

98 Wzmacnianie konstrukcji budowlanych Marta Kaua

materiaami kompozytowymi FRP Tomasz Bartosik
104 Bezpieczestwo poarowe dachw. Reakcja na ogie Pawe Sulik
i rozprzestrzenianie ognia przez dachy cz. I Pawe Roszkowski
111 Szkoa w Kazimierzu Dolnym po katastrofie budowlanej cz. I Elbieta Dudziska

114 Zapotrzebowanie na ciepo w pierwszych latach eksploatacji Maria Wesoowska

budynku Anna Kaczmarek
119 Ski Construction Cup 2015

120 W biuletynach izbowych...

kwiecie 2015 [127] 5

 4
2015

Barbara Mikulicz-Traczyk
redaktor naczelna

Dekarbonizacja gospodarki? Unia Europejska odpowiada zdecydowanie tak, Polska natomiast

podkrela bezpieczestwo energetyczne ibezpieczestwo dostaw paliw, wtym wgla.
Do konsultacji trafi krajowy program ochrony powietrza iotworzy na poziomie rzdowym
dyskusj na temat jakoci powietrza wPolsce. Do radykalnej poprawy sytuacji potrzebne s szerokie
zmiany legislacyjne, jednak ju dzi minister rodowiska zapowiada wzrost finansowania ochrony
powietrza przez NFOiGW ipodkrela: do 2020 r. 20-procentowy cel redukcji emisji CO2 osigniemy
pewnie znadwyk.
redaktor naczelna

6 Inynier budownictwa
 samor z d z awodow y
Wbiecym roku prognozowany jest znaczny wzrost
koniunktury wbudownictwie. Jak poda Gwny Urzd
Statystyczny w sygnalnym marcowym komunikacie
(20 marca br.), wskanik oglnego klimatu koniunktury
w budownictwie w marcu wzrs o 4 pkt. wobec po-
przedniego miesica isukcesywnie wzrasta od pocztku
roku. Take oceny biecego portfela zamwie, pro-
dukcji budowlano-montaowej isytuacji finansowej byy
wmarcu mniej pesymistyczne ni wlutym. Nadal jednak
sygnalizowany jest wzrost opnie patnoci za wyko-
nane roboty budowlano-montaowe. Prognozy dotycz-
ce portfela zamwie, produkcji budowlano-montao-
wej oraz sytuacji finansowej byy lepsze od przewidywa
formuowanych w lutym i w analogicznym miesicu
ostatnich kilku lat. Chocia wprzypadku sytuacji finan-
sowej, mimo poprawy, nadal nie s optymistyczne.
Naley zauway, e w styczniu br. odnotowano
wysz ni przed rokiem sprzeda robt budowlano-
-montaowych w przedsibiorstwach wykonujcych
gwnie roboty budowlane specjalistyczne (o 7,5%)
oraz specjalizujcych si w budowie budynkw
(o 2,6%). Spadek wystpi w jednostkach zajmuj-
cych si gwnie budow obiektw inynierii ldowej
iwodnej (o6,3%). Sprzeda robt ocharakterze inwe-
stycyjnym bya wiksza ni wstyczniu ub.r. (o7,6%),
natomiast sprzeda robt ocharakterze remontowym
mniejsza (o8,6%).
Patrzc na ogln sytuacj w brany budowlanej,
mona powiedzie, e bardzo powoli zmienia si ona na
8 Inynier budownictwa
Fot. Pawe Baldwin
korzy. Symptomy tych zmian mona byo rwnie za-
uway podczas odbywajcych si wPoznaniu Midzy-
narodowych Targw Budownictwa iArchitektury Budma
2015, wczasie ktrych zostay zorganizowane Dni Iny-
niera Budownictwa. Podczas trwajcych sesji oraz wroz-
mowach kuluarowych dyskutowano m.in. okoniunktu-
rze itrendach na rynku budowlanym, potwierdzajcych
to zjawisko.
O sytuacji w brany budowlanej, portfelach zam-
wie czy te moliwociach wykonywania zawodu in-
yniera budownictwa na pewno bdziemy dyskutowa
podczas tegorocznych zjazdw sprawozdawczych, ktre
odbd si we wszystkich okrgowych izbach inynie-
rw budownictwa wkwietniu br. Pierwszy zaplanowano
na 10 kwietnia wWarmisko-Mazurskiej OIIB. Wczasie
zjazdw delegaci dokonaj oceny dziaalnoci okrgo-
wych wadz oraz organw statutowych w pierwszym
roku ich funkcjonowania w czwartej kadencji, przypa-
dajcej na lata 20142018. Tegoroczny kwiecie jest
sprawdzianem, na ile sprostalimy zadaniom postawio-
nym przez delegatw XIII Okrgowych Zjazdw Spra-
wozdawczo-Wyborczych oraz oczekiwaniom czonkw
okrgowych izb. Mam nadziej, e ocena tej rocznej
dziaalnoci wypadnie pozytywnie, czego wszystkim in-
ynierom iizbom ycz.
Andrzej Roch Dobrucki
Prezes Polskiej Izby Inynierw Budownictwa
 samor z d z awodow y

O wsppracy z uczelniami
i nadawaniu uprawnie budowlanych
na posiedzeniu KR PIIB
Urszula Kieller-Zawisza

4 marca br. obradowaa Krajowa Rada PIIB wWarszawie.

Posiedzenie prowadzi Andrzej R. Dobrucki, prezes PIIB.
Dyskutowano m.in. ojesiennej sesji egzaminacyjnej
na uprawnienia budowlane, wsppracy zuczelniami
technicznymi wzakresie ksztacenia inadawania
uprawnie budowlanych.

U
czestnicy posiedzenia Kra- Po pierwsze, konieczne jest uzy- nicznych mwi H. Zobel Nastp-
jowej Rady PIIB minut ciszy skanie przez uczelni akredytacji nie program studiw powinien by
uczcili pami prof. Kazi- imamy dwie komisje akredytacyjne: dostosowany do wymaga zwiza-
mierza Szulborskiego, ktry zmar Polsk Komisj Akredytacyjn oraz, nych z nadawaniem uprawnie bu-
14 lutego br. Nastpnie Andrzej R. w przypadku uczelni technicznych, dowlanych. Uczelnia przekazuje wie-
Dobrucki rozpocz pierwsze w tym Komisj Akredytacyjn Uczelni Tech- dz, ale izba zajmuje si praktyk
roku obrady Krajowej Rady. Na po-
cztku prezes PIIB zoy yczenia
prof. dr. hab. in. Zbigniewowi Gra-
bowskiemu, Honorowemu Prezesowi
PIIB, zokazji 85-lecia urodzin. Dzi-
kuj za lata pracy na rzecz samorz-
du zawodowego inynierw budownic-
twa, jego tworzenie oraz budowanie
podkreli Andrzej R. Dobrucki.
Nastpnie zapoznano si zinformacj
o stanie prac nad projektem zasad
zawierania umw z uczelniami tech-
nicznymi, na podstawie ktrych absol-
wenci mogliby by zwalniani z czci
egzaminu na uprawnienia budowlane.
Prof. Henryk Zobel, omawiajc ten te-
mat, zwrci uwag na podstawowe
zasady, jakie powinna spenia uczel-
nia, aby moga wystpi do Krajowej
Rady PIIB zpropozycj zawarcia sto-
sownej umowy. Prof. Z. Grabowski, Prezes Honorowy PIIB, oraz A.R. Dobrucki, Prezes KR PIIB

kwiecie 2015 [127] 9

 samor z d z awodow y
i korelacj, w tym segmencie jest
bardzo podana.
Przedstawiajc projekt zasad zawie-
rania umw z uczelniami, prof. H.
Zobel pokreli, e efekty ksztacenia
na kierunkach studiw przygotowuj-
cych do wykonywania zawodu musz
by uzgodnione zsamorzdem zawo-
dowym. Ponadto zajcia dydaktyczne
zzakresu przedmiotw specjalnocio-
wych, zwaszcza dotyczce projekto-
wania lub wykonawstwa, powinny by
prowadzone przez osoby posiadajce
uprawnienia budowlane. W ramach
programw studiw uczelnie powinny
zapewni moliwo odbycia praktyki
zawodowej, jeli student bdzie chcia
odby tak praktyk, nie wczeniej
jednak ni po trzecim roku studiw.
Konsekwencje podpisania takiej umowy
to zwolnienie z czci pisemnej egza-
minu na uprawnienia budowlane oraz
uznanie praktyki zawodowej odbytej na
uczelni za cz lub cao praktyki wy- stpca dyrektora Krajowego Biura PIIB,
maganej przy egzaminie na uprawnienia
budowlane kontynuowa H. Zobel.
Projekt zasad zawierania umw
z uczelniami proponuje zawieranie
umw na czas okrelony. Wprzypad-
ku, kiedy uczelnie nie bd speniay
wymaganych warunkw, umowa b-
dzie rozwizywana.
Wdalszej czci obrad A.R. Dobrucki
omwi projekt uchway KR wsprawie
zoenia do Trybunau Konstytucyjne-
go wniosku ostwierdzenie niezgodno-
ci przepisw ustawy Prawo budow-
lane zKonstytucj RP oraz wsprawie
wniosku o stwierdzenie niezgodnoci
przepisw rozporzdzenia w sprawie
samodzielnych funkcji technicznych
w budownictwie z Konstytucj RP
oraz ustaw Prawo budowlane.
Marian Pachecki, przewodniczcy
Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej, zapre-
zentowa wyniki jesiennej, XXIV sesji
egzaminacyjnej na uprawnienia budow-
lane, po raz pierwszy przeprowadzonej
zgodnie znowymi wytycznymi ustawy
10 Inynier budownictwa
o uatwieniu dostpu do wykonywania
niektrych zawodw regulowanych,
ktra wesza wycie wubiegym roku.
WXXIV sesji egzaminacyjnej pozytyw-
ny wynik egzaminw uzyskay 2083
osoby. Naley zauway, e test,
czyli pierwsz cz egzaminu, zdao
78,80% osb biorcych wnim udzia,
natomiast egzamin ustny zdao prawie
80% podkreli M. Pachecki.
Naley doda, e wXXIV sesji egzami-
nacyjnej, zgodnie z zapisami ustawy
deregulacyjnej, mogli bra udzia
take technicy oraz inynierowie,
absolwenci studiw I stopnia posia-
dajcy 3-letni praktyk, ktrzy sta-
rali si o uprawnienia budowlane bez
ogranicze do kierowania robotami
budowlanymi.
Krystyna Korniak-Figa, przewodniczca
Komisji Wnioskowej, omwia realizacj
wnioskw procedowanych po 10 grud-
nia 2014 r., aAdam Kumierczyk, za-
Prof. Henryk Zobel
zaprezentowa izb w wymiarze sta-
tystycznym, na podstawie liczb doty- budowlane. Obecnie dwa regulaminy
czcych funkcjonowania PIIB na koniec s poczone wjeden, co zgodne jest
2014 r. Nasz samorzd 31 grudnia zobowizujcymi przepisami prawny-
2014 r. liczy 115 260 osb. Pierw- mi zauway przewodniczcy Krajo-
sze miejsce pod wzgldem liczebnoci wej Komisji Kwalifikacyjnej PIIB.
czonkw zajmowaa Mazowiecka OIIB Uczestnicy posiedzenia zgasza-
liczca 17 008 osb, nastpnie l- li swoje uwagi i spostrzeenia do
ska, Maopolska, Dolnolska, Wielko- zaproponowanego regulaminu, kt-
polska iPomorska OIIB. Prawie 65,7% re wyjaniali dr hab. Joanna Smar
czonkw PIIB posiada wyksztacenie imec. Krzysztof Zajc. Po uzyskaniu
wysze, natomiast 32,75% stanowi dokadnych informacji, regulamin po-
technicy. Kobiety w naszym samorz- stpowania kwalifikacyjnego w spra-
dzie stanowi 12%. wie nadawania uprawnie budowla-
W dalszej czci obrad M. Pachecki nych zosta przyjty.
omwi projekt regulaminu post- Wczasie obrad zaakceptowano take
powania kwalifikacyjnego w sprawie uchway dotyczce przekazania ska-
nadawania uprawnie budowlanych. dek na zagraniczne organizacje oraz
Do 10 sierpnia 2014 r., czyli do wej- terminarz tegorocznych posiedze
cia wycie ustawy deregulacyjnej, Prezydium iKrajowej Rady PIIB. Kra-
funkcjonoway dwa regulaminy, czyli jowa Rada podja rwnie uchwa
regulamin postpowania kwalifikacyj- onadaniu odznak honorowych Polskiej
nego wsprawie nadawania uprawnie Izby Inynierw Budownictwa dla
budowlanych oraz regulamin przepro- czonkw izb: lubelskiej, lubuskiej, ma-
wadzania egzaminw na uprawnienia zowieckiej, opolskiej.
 samor z d z awodow y

Wszystkiego dobrego
Prof. zw. dr hab. in. Zbigniew Grabowski geotechnik,
wykadowca inauczyciel wielu rocznikw inynierw, byy
rektor Politechniki Warszawskiej, wsptwrca Polskiej
Izby Inynierw Budownictwa i jej prezes przez pierw-
sze dwie kadencje, wsptwrca Wydawnictwa PIIB,
spoecznik, ale przede wszystkim mdry czowiek, inte-
lektualista, otwarty iprzyjazny wiatu oraz ludziom.
17marca br. na Politechnice Warszawskiej odbya si uro-
czysto zokazji 85-lecia Pana Profesora. Byy gratulacje,
ciepe sowa przedstawicieli wiata nauki, samorzdu za-
wodowego inynierw budownictwa, stowarzysze nauko-
wo-technicznych, urzdw oraz rodowiska budowlanego.
Pan Profesor otrzyma list gratulacyjny od Janusza Pie-
chociskiego, wiceprezesa Rady Ministrw RP, yczenia
od Olgierda Dziekoskiego, sekretarza stanu w Kancela-
rii Prezydenta RP, Zoty Medal Politechniki Warszawskiej,
ktry wrczy dr hab. in. Jan Szmidt, rektor Politechniki
Warszawskiej. Prezes PIIB Andrzej R. Dobrucki pogratu-
lowa Jubilatowi wielu osigni wdziedzinie promocji bu-
downictwa ipodzikowa za lata pracy na rzecz samorzdu
zawodowego ijego czonkw.
Pan Profesor Grabowski od lat jest czytelnikiem i przy- Panie Profesorze, yczymy wielu twrczych
jacielem Inyniera Budownictwa, jego konstruktywnym iszczliwych lat!
krytykiem, co jest dla nas nieustajc inspiracj oraz sa-
tysfakcj zmoliwoci wsppracy. pracownicy Wydawnictwa PIIB

Trzeba zapyta ponownie

P
rezes PIIB w pimie do Mini-
stra Administracji i Cyfryzacji
zwrci uwag na problemy,
ktre maj czonkowie PIIB wzwizku
z wejciem w ycie zmian do usta-
wy Prawo geodezyjne i kartograficz-
ne. W imieniu ministra odpowiedzia
Gwny Geodeta Kraju. Wyjanienia
okazay si jednak niepene i wobec
tego planowane jest kolejne wyst-
pienie wtej sprawie.
Niezalenie od tego PIIB podkrela,
i to projektant okrela, jakie ma-
teriay, ojakiej nazwie itreci chce
pozyska z organw Suby Geode-
zyjnej i Kartograficznej, poprzez
wypenienie odpowiedniego wniosku,
zgodnie zrozporzdzeniem Ministra
Administracji i Cyfryzacji z dnia
9 lipca 2014 r. wsprawie udostp-
niania materiaw pastwowego za-
sobu geodezyjnego ikartograficzne-
go, wydawania licencji oraz wzoru
Dokumentu Obliczenia Opaty (Dz.U.
Nr 2014 poz. 917).
rdo: www.piib.org.pl

kwiecie 2015 [127] 11

 samor z d z awodow y
Druga edycja Tygodnia Bezpieczestwa
Micha Wasilewski
koordynator Porozumienia
dla Bezpieczestwa w Budownictwie
P
orozumienie dla Bezpiecze-
stwa w Budownictwie to nie-
formalne zrzeszenie wiodcych
na polskim rynku firm generalnego
wykonawstwa, zawizane w 2010
roku, ktre za podstawowy cel posta-
wio sobie wyeliminowanie wypadkw
miertelnych na polskich budowach.
Obecnie do Porozumienia naley 10
firm budowlanych: Bilfinger Infra-
structure, Budimex, Erbud, Hochtief
Polska, Mostostal Warszawa, Mota-
-Engil Central Europe, Polimex Mosto-
stal, Skanska, Unibep oraz Warbud.
Dziaalno Porozumienia koncentru-
je si nie tylko na grupie sygnatariu-
szy, ktrzy zatrudniaj ponad 20 tys.
12 Inynier budownictwa
pracownikw i realizuj kilka tysicy
kontraktw na terenie caego kraju,
ale take na licznej grupie podwyko-
nawcw, ktrzy stanowi do 70% si
realizujcych dan inwestycj.
Porozumienie dla Bezpieczestwa
w Budownictwie podejmuje wiele
wsplnych inicjatyw wcelu podniesie-
nia poziomu BHP na budowach. Jedn
z nich jest Tydzie Bezpieczestwa,
ktry odbdzie si 1824 maja br.
To najwiksze na polskim rynku przed-
siwzicie zwizane z bezpiecze-
stwem pracy. Jest to akcja promujca
kultur BHP, skierowana do wszyst-
kich pracownikw naszych budw,
take podwykonawcw. To ju druga
edycja tego wydarzenia. Ubiegorocz-
ny Tydzie Bezpieczestwa okaza si
sukcesem, przede wszystkim dziki
pomysom organizatorw izaangao-
waniu uczestnikw. Waktywnociach
na terenie budw sygnatariuszy Po-
rozumienia wzio udzia ok. 40 tys.
pracownikw si wasnych i podwy-
konawcw. Kada z firm przeprowa-
dzia na swoich budowach dziaania
zaczerpnite ze wsplnie stworzonej
Ksigi Pomysw. Byy to m.in. poka-
zy rodkw ochrony indywidualnej,
ratownictwa wysokociowego i wod-
nego, wiczenia z uyciem ganic,
ewakuacja zplacu budowy, warsztaty
z obsugi elektronarzdzi, szkolenia
 w y dar zenia

zudzielania pierwszej pomocy iwiele W tej grupie znaleli si: Gwny In-
innych. spektor Pracy, Pastwowa Inspek-
Tegoroczny Tydzie Bezpieczestwa cja Pracy, Polski Zwizek Inynierw
bdzie uhonorowaniem dziaa, ktre iTechnikw Budownictwa, Zwizek Za-
byy podejmowane w celu podniesie- wodowy Budowlani, Polski Zwizek
nia poziomu bezpieczestwa pracy Pracodawcw Budownictwa, Sekreta-
wbudownictwie. Ten wsplny projekt riat Budownictwa iPrzemysu Drzew-
firm sygnatariuszy jest jednym zwie- nego NSZZ Solidarno, Polska Izba
lu. Wrd zrealizowanych projektw Inynierw Budownictwa, a od 2014
warto wspomnie owsplnym wzorze roku Zakad Ubezpiecze Spoecz-
Instrukcji bezpiecznego wykonywania nych i Oglnopolskie Stowarzyszenie
robt, standardach pomocnych wjej Pracownikw Suby BHP.
opracowaniu, jednolitych wymaga- Organizowany przez sygnatariuszy
niach BHP dla podwykonawcw we Porozumienia Tydzie Bezpiecze-
wszystkich firmach, szkoleniach okre- stwa jest bardzo wanym elementem
sowych czy obowizku stosowania krzewienia kultury bezpiecznej pracy
okularw. wbrany budowlanej.
Bardzo istotne w deniu do podnie- Szczegowe materiay oraz infor-
sienia bezpieczestwa pracy wbrany macje dotyczce organizacji Tygodnia
budowlanej jest take wsparcie orga- Bezpieczestwa bd dostpne pod
nizacji zwizanych zt bran, ktre koniec kwietnia na www.porozumie-
angauj si wdziaania Porozumienia. niedlabezpieczenstwa.pl.

REKLAMA

kwiecie 2015 [127] 13

 samor z d z awodow y

O zmianach prawa, nowych materiaach

Krystyna Winiewska

O
d 10 do 13 marca br. zain-
teresowani budownictwem
odwiedzali Midzynarodowe
Targi Budownictwa i Architektury
Budma itowarzyszce im targi CBS,
Glass oraz Windoor-Tech. Wuroczy-
stoci rozpoczcia targw wzili
udzia przedstawiciele wadz pa-
stwowych, samorzdw, organizacji
i stowarzysze, m.in. Pawe Orow-
ski podsekretarz stanu w Mini-
sterstwie Infrastruktury i Rozwoju,
Robert Dziwiski Gwny Inspektor
Nadzoru Budowlanego, Leszek Zajc
zastpca Gwnego Inspektora
Pracy, posowie Micha Stuligrosz
Uroczyste przecicie wstgi (fot. K. Winiewska) i Jacek Tomczak, Marek Wierzbow-
ski przewodniczcy Komisji Kody-
fikacyjnej Prawa Budowlanego, Piotr
Florek Wojewoda Wielkopolski,
Andrzej R. Dobrucki prezes Pol-
skiej Izby Inynierw Budownictwa,
Ryszard Gruda z Izby Architektw
RP, Ksawery Krassowski prezes
Izby Projektowania Budowlanego,
czonkowie wadz Wielkopolskiej OIIB
z jej przewodniczcym Wodzimie-
rzem Draberem iwiceprzewodnicz-
cym Jerzym Stroskim.
Minister Pawe Orowski stwierdzi,
e Budma to prawdziwe wito bu-
dowlanych, dlatego MIiR objo targi
patronatem, za wiceprezes MTP
okreli Budm prawdziw krlow
targw.
Oficjalne rozpoczcie zakoczyo
Minister Pawe
uroczyste przecicie wstgi przez
Orowski znamienitych goci. Nastpnie roz-
(fot. M. Praszkowski) pocza si ceremonia wrczenia

14 Inynier budownictwa
 samor z d z awodow y

Patrona

t
i technologiach
Me
dialny

Patron
at
prestiowych nagrd zotych medali
MTP, jednych z najbardziej rozpozna-
walnych nagrd na rynku (pena lista
Media
nagrodzonych na www.zlotymedal. lny
mtp.pl).
Tradycyjnie ju pierwszego idrugiego
dnia targw Wielkopolska OIIB, wspl-
nie zMTP, zorganizowaa Dni Inynie-
ra Budownictwa. Zebranych powita
Wodzimierz Draber, a przy stole
prezydialnym zasiedli take: Pawe
Orowski, Robert Dziwiski, Andrzej
R. Dobrucki, Marek Wierzbowski,
Jerzy Stroski.
Od lewej: Ksawery Krassowski, Elbieta Kuropatwa-Janiszewska (PZITB), Jerzy Stroski
Minister Orowski omwi najnow- (fot. K. Winiewska)
sz nowelizacj ustawy Prawo
budowlane. Wskaza, e noweliza- twie, zwaszcza wobszarze budowy IB istr. 30 nr 1/2015 IB) stano-
cja wprowadzi ma zmiany mogce domw jednorodzinnych. Noweliza- wi forpoczt zmian, ktre przyniesie
zwikszy koniunktur w budownic- cja ta (parz str. 5052 nr 10/2014 Kodeks Budowlany.

Prezydium Dni Inyniera Budownictwa (fot. K. Winiewska)

kwiecie 2015 [127] 15

 samor z d z awodow y

Profesor Marek Wierzbowski stwier- zastpi dotychczasowe aprobaty

dzi, e pierwsza (budowlana) cz techniczne. KOT-y bd wydawane
kodeksu jest ju przygotowana (patrz na 5 lat. GUNB bdzie zobligowany
str. 36), a mecenas Wojciech Jacy- do publikowania wszystkich wynikw
no przedstawi niektre zagadnienia, bada pobieranych prbek wyrobw
zaznaczajc m.in., e kodeks bdzie budowlanych.
zawiera wiele zasad oglnych. Mieczysaw Szymaski przewodni-
Z kolei Robert Dziwiski przybliy czcy Regionu Zachodniego Izby Pro-
zebranym nowelizacj Ustawy o wy- jektowania Budowlanego, powici
robach budowlanych, ktrej drugie swoje wystpienie kryteriom oceny
czytanie wkrtce odbdzie si wSej- ofert w zamwieniach publicznych
mie. Tutaj zmiany s cile zwizane oprace projektowe oraz wzamwie-
ze zmianami ustawodawstwa unijne- niach realizowanych wsystemie za-
go. Krajowy system znakowania wy- projektuj ibuduj.
robw znakiem budowlanym B bdzie Wdrugim dniu inyniera dyskutowano
bardzo podobny do systemu znako- gwnie ozagadnieniach technicznych.
wania znakiem CE. KOT-y (Krajowe Mwiono o technologii BIM w infra- Andrzej Mikoajczak zastpca przewodni-
Oceny Techniczne, odpowiednik EOT) strukturze w wietle dowiadcze czcego Rady WOIIB (fot. K. Winiewska)

przy projektowaniu obwodnicy Sztok-

holmu (Grzegorz Ratajczyk i Marcin
Abel). Prelegent przekonywa, e BIM
daje wielkie korzyci, ale rwnie wy-
maga zmian w sposobie projektowa-
nia iwielu szkole. Profesor Zbigniew
Bromberek przedstawi inteligentne
budynki uytecznoci publicznej, za-
pewniajc, e ju wkrtce niektre
znich bd wwielu sprawach aktywnie
pomaga swoim uytkownikom. Mar-
Danuta Gawcka,
Andrzej R. Dobrucki
cin Matoga natomiast przygotowa
i Wodzimierz Draber wykad oniekonwencjonalnych rozwi-
(fot. K. Winiewska) zaniach wielokrotnie ju nagradzanego
poznaskiego budynku ICHOT.
Czas midzy odwiedzinami stoisk tar-
gowych, ktre pozwalay zapozna si
z najnowsz ofert wyrobw i tech-
nologii budowlanych, wielu fachowcw
powicio kolejnym konferencjom
i seminariom, m.in. dotyczcym bez-
pieczestwa pracy w budownictwie,
zielonej przyszoci dachw ifasad,
budownictwu energooszczdnemu,
inynierii poarowej budynkw.
Warto doda, e gociem specjal-
nym Budmy by Alberto Veiga jeden
z projektantw piknego gmachu Fil-
harmonii Szczeciskiej (ktr przed-
stawilimy wnr. 1/15 IB).
Fot. K. Winiewska

16 Inynier budownictwa
 samor z d z awodow y
PRENUMERATA
W
SP E J A
C

tek
prenumerata roczna od dowolnie wybranego
3
prenumeracie
Doda
H ydroiz
olacje
2015 numeru na terenie Polski wcenie 99 z (11 numerw
wcenie 10) + 27,06 z koszt wysyki zVAT
TANIEJ
spec
jalny

MARZEC
prenumerata roczna studencka od dowolnie
PL ISSN 1732-3428 wybranego numeru wcenie 54,45 z (50% taniej)*
MIESI}CZNIK POLSKIEJ IZBY INYNIERW BUDOWNICTWA
+ 27,06 z koszt wysyki zVAT

numery archiwalne wcenie 9,90 z + 2,46 koszt

wysyki zVAT za egzemplarz
Konstrukcje Przy zakupie jednorazowym wicej ni jednego egzemplarza, koszt wysyki ustalany jest
murowe indywidualnie

LED-y przy drogach zamw na 2

2015

www.inzynierbudownictwa.pl/prenumerata

LUTY
PL ISSN 1732-3428

MIESI}CZNIK POLSKIEJ IZBY INYNIERW BUDOWNICTWA

zamw mailem
prenumerata@inzynierbudownictwa.pl Zmiana zasad rkojmi

Windy w modernizowanych
budynkach
* Warunkiem realizacji prenumeraty studenckiej
wiadczenie a podatek jest przesanie na numer faksu 22 551 56 01
lub e-mailem (prenumerata@inzynierbudownictwa.pl) Osuszanie budynku
kopii legitymacji studenckiej IB_02_2015_okladka.indd 1 2015-01-28 13:09:02

IB_03_2015_okladka.indd 1 2015-02-25 09:52:50

krtko
Ruch budowlany w 2014 r.
Gwny Inspektor Nadzoru Budowla-
nego informuje, e zgodnie z danymi
dotyczcymi ruchu budowlanego wPol-
sce w2014 r., wubiegym roku wydano
193 172 pozwolenia na budow, pod-
czas gdy w2013 r. 192 278 pozwole,
co oznacza niewielki, o 0,46%, wzrost
liczby wydanych pozwole na budow.
Liczba pozwole na budow wydanych
w2014 r. jest nadal nisza od liczby po-
zwole wydanych wlatach 20092012.
Jak co roku znaczcy udzia wwydanych
pozwoleniach na budow maj pozwole-
nia na budynki mieszkalne. W 2014 r.
na takie budynki wydano 76 396 pozwo-
le, co stanowi 39,5% oglnej liczby
pozwole. Liczba wydanych w 2014 r.
pozwole na budow budynkw miesz-
kalnych jest nadal nisza ni w latach
20092013. Spadek w stosunku do
2013 r. wynosi 1,46%. W podziale na
rodzaje budynkw mieszkalnych, wubie-
gym roku wydano 73 248 pozwole na
budynki jednorodzinne, ana wielorodzin-
ne 3148 pozwole. Liczba pozwole
na budynki jednorodzinne jest o 2,4%
mniejsza ni w2013 r., aliczba pozwo-
le na obiekty wielorodzinne jest wik-
sza ni w2013 r. o26,4%.
Do uytkowania wubiegym roku zosta-
o oddanych ponad 169,5 tys. obiektw
budowlanych. Jest to liczba o1,4% wy-
sza ni wroku poprzedzajcym.
Wpodziale na kategorie obiektw, wzrost
odnotowano w8 z11 badanych kategorii.
Najwikszy nastpi w kategorii budyn-
kw uytecznoci publicznej (o 62,9%).
Kolejn kategori, wktrej odnotowano
wzrost, s budynki zamieszkania zbioro-
wego (o56,3%). Wzrosa take o4,2%
liczba oddanych do uytkowania budyn-
kw wielorodzinnych. Natomiast liczba
budynkw jednorodzinnych oddanych
do uytkowania jest o 5,5% nisza ni
wroku poprzedzajcym.
W ubiegym roku zalegalizowano 523
obiekty budowlane, ztego 148 obiektw
to budynki jednorodzinne. Drug w ko-
lejnoci kategori s budynki uyteczno-
ci publicznej (107 obiektw).
W2014 r. wydano take 4996 nakazw
rozbirki, czyli o 277 nakazw wicej
ni w 2013 r. W tej liczbie mieci si
3066 nakazw dotyczcych budynkw
mieszkalnych.
rdo: GUNB

kwiecie 2015 [127] 17

 samor z d z awodow y
Ewolucja uprawnie wydawanych osobom
ze rednim wyksztaceniem technicznym
dr hab. Joanna Smar
gwny specjalista Krajowego Biura PIIB
U
prawnienia technika budow-
nictwa ewoluoway w zwizku
ze zmian przepisw prawa.
Osoby ze rednim wyksztaceniem
technicznym mogy uzyskiwa upraw-
nienia praktycznie od pocztku ich
nadawania, tj. od 1928 r. Sytuacja
ulega jednak zmianie wraz zwejciem
w ycie przepisw ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. ozmianie ustawy Pra-
wo budowlane oraz ozmianie niekt-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 163,
poz. 1364).
Na mocy wskazanego aktu prawnego
wprowadzono istotne zmiany w za-
kresie zasad uzyskiwania uprawnie
budowlanych. Od chwili wejcia wy-
cie ww. ustawy, onadanie uprawnie
budowlanych bez ogranicze mogy
ubiega si wycznie osoby z dyplo-
mem magistra inyniera na odpo-
wiednim kierunku studiw, natomiast
o uprawnienia budowlane w ograni-
czonym zakresie mogy ubiega si
osoby posiadajce dyplom inyniera
uzyskany na kierunku odpowiednim
lub magistra inyniera na kierunku
pokrewnym dla danej specjalnoci.
W konsekwencji powyszego, osoby
ze rednim wyksztaceniem technicz-
nym zostay pozbawione wwczas
moliwoci uzyskania jakichkolwiek
uprawnie budowlanych.
Pamita jednak naley, e zgodnie
z zasad ochrony praw nabytych,
osoby, ktre uzyskay uprawnienia bu-
dowlane przed wejciem wycie ww.
ustawy z2005 r., zachoway je wdo-
tychczasowym zakresie.
Sprzeciw wielu rodowisk zawodo-
wych, w tym Polskiej Izby Inynierw
Budownictwa, zgaszany od 2009 r.,
18 Inynier budownictwa
aodnoszcy si do pozbawienia tech-
nikw budowlanych szansy ubiegania
si o uprawnienia budowlane, zosta Tak jak ewoluoway zasady nadawa-
uwzgldniony dopiero w trakcie prac
nad przepisami tzw. ustawy dere-
gulacyjnej, tj. ustawy z dnia 9 maja
2014r. ouatwieniu dostpu do wy-
konywania niektrych zawodw regu-
lowanych (Dz.U. poz. 768).
Przepisy przywoanej ustawy dokonay
zmiany m.in. wtreci art. 14 ust. 3
ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Pra-
wo budowlane (Dz.U. z2013 r., poz.
1409 zpon. zm.), ktry okrela pod-
stawowe warunki uzyskania upraw-
nie budowlanych we wszystkich spe-
cjalnociach izakresach uprawnie.
Zgodnie z powyszym, moliwo
uzyskania uprawnie budowlanych
do kierowania robotami budowlanymi
w ograniczonym zakresie przez oso-
b posiadajc odpowiedni tytu za-
wodowy technika uwarunkowana jest
obowizkiem udokumentowania wy-
maganej praktyki zawodowej, tj. czte-
roletniej praktyki na budowie, zgod-
nej zzakresem specjalnoci, oktr
ubiega si wnioskodawca.
Kolejnym warunkiem uzyskania oma-
wianych uprawnie budowlanych jest
pozytywne przejcie postpowania
kwalifikacyjnego we waciwej izbie,
a nastpnie zdanie egzaminu na
uprawnienia budowlane. Natomiast
warunkiem wykonywania samodziel-
nych funkcji technicznych, wynikaj-
cych z posiadanej decyzji o nadaniu
uprawnie budowlanych, jest uzyska-
nie wpisu na list waciwej okrgo-
wej izby inynierw budownictwa oraz
wpis do centralnego rejestru osb
posiadajcych uprawnienia budow-
lane, prowadzonego przez Gwny
Urzd Nadzoru Budowlanego.
nia uprawnie budowlanych osobom
zwyksztaceniem rednim, tak samo
zmienia si rodzaj nadawanych im
uprawnie.
Na mocy dotychczasowych przepi-
sw, tj.:
r ozporzdzenia Prezydenta Rzeczy-
pospolitej zdnia 16 lutego 1928 r.
o prawie budowlanym i zabudowa-
niu osiedli (Dz.U. z1939 r., Nr 34,
poz. 216);
rozporzdzenia Przewodniczcego
Komitetu Budownictwa, Urbanisty-
ki iArchitektury zdnia 10 wrzenia
1962 r. w sprawie kwalifikacji fa-
chowych osb wykonujcych funkcje
techniczne w budownictwie po-
wszechnym (Dz.U. Nr 53, poz. 266);
zarzdzenia Prezesa Centralnego
Urzdu Gospodarki Wodnej i Mini-
strw eglugi oraz Rolnictwa zdnia
1 wrzenia 1964 r. wsprawie upraw-
nie budowlanych w budownictwie
specjalnym z zakresu gospodarki
wodnej, eglugi irolnictwa Dz.Bud.
nr 17, poz. 55 zpn. zm.);
zarzdzenia nr 195 Ministra Ko-
munikacji z dnia 1 grudnia 1964 r.
w sprawie uprawnie budowlanych
w budownictwie specjalnym w za-
kresie komunikacji (Dziennik Budow-
nictwa nr 7, poz. 24);
r ozporzdzenia Ministra Gospodar-
ki Terenowej i Ochrony rodowiska
zdnia 20 lutego 1975 r. wsprawie
samodzielnych funkcji technicz-
nych w budownictwie (Dz.U. Nr 8,
poz. 46 zpn. zm.);

rozporzdzenia Ministra Gospodarki
Przestrzennej iBudownictwa zdnia
30 grudnia 1994 r. wsprawie sa-
modzielnych funkcji technicznych
w budownictwie (Dz.U. z 1995 r.,
Nr 8, poz. 38 zpn. zm.);
rozporzdzenia Ministra Infra-
struktury zdnia 18 maja 2005 r.
w sprawie samodzielnych funk-
cji technicznych w budownictwie
(Dz.U. Nr 96, poz. 817);
osoby ze rednim wyksztaceniem
technicznym upowanione byy do
uzyskania uprawnie zarwno do
projektowania, jak ikierowania robo-
tami budowlanymi w ograniczonym
zakresie (zjednym wyjtkiem, oczym
mowa wdalszej czci).
Natomiast w wietle znowelizowa-
nych przepisw obowizujcych od
10 sierpnia 2014 r., sytuacja ulega
istotnej zmianie osoby ze red-
nim wyksztaceniem technicznym,
na mocy przepisw ustawy Prawo
budowlane irozporzdzenia Ministra
Infrastruktury i Rozwoju z dnia 11
wrzenia 2014 r. w sprawie samo-
dzielnych funkcji technicznych w bu-
downictwie (Dz.U. poz. 1278), upo-
wanione s do uzyskania uprawnie
wycznie do kierowania robotami bu-
dowlanymi wograniczonym zakresie.
Na uwag zasuguje rwnie zakres rednim wyksztaceniem technicz-
uprawnie nadawanych osobom ze
rednim wyksztaceniem technicznym.
Z zasady, technikom nadawane byy
uprawnienia wograniczonym zakresie.
Na przestrzeni lat uprawnienia budow-
lane wograniczonym zakresie posiada-
y jednak rne formy ogranicze: lanych w budownictwie specjalnym
pod rzdami rozporzdzenia
z1928 r. stosowano ograniczenie
samor z d z awodow y
BlueSkyImages - Fotolia.com
zwyczeniem budynkw wikszych Powysze wynikao m.in. z treci
oskomplikowanej konstrukcji; 5 ust. 2 ww. zarzdzenia, zgod-
przepisy rozporzdzenia z1962 r. nie z ktrym posiadanie redniego
przewidyway np. nastpujce for- wyksztacenia technicznego z tytu-
my ograniczenia uprawnie: em technika odpowiedniej specjal-
do obiektw oprostej architek- noci upowaniao do ubiegania si
turze; o uzyskanie uprawnie budowlanych
zwyczeniem obiektw budow- do kierowania robotami budowlany-
lanych o skomplikowanej kon- mi oraz do projektowania nieskom-
strukcji; plikowanych obiektw budowlanych
zwyczeniem skomplikowanych wzakresie odpowiedniej specjalnoci
instalacji i urzdze sanitar- techniczno-budowlanej, wymienionej
nych; w 3 ust. 1.
zwyczeniem skomplikowanych Potwierdzenie tej zasady wynika
instalacji i urzdze elektrycz- zzestawienia brzmienia dwch prze-
nych; pisw 6 ust. 1 pkt 5 i6 ww. za-
pod rzdami rozporzdzenia rzdzenia:
z 1975 r. obowizyway trzy pod-  6 ust. 1 pkt 5 osoba posia-
stawowe formy ograniczenia dajca wiadectwo technika oraz
uprawnie: sze lat praktyki zawodowej przy
w budownictwie osb fizycz- projektowaniu itrzy lata praktyki
nych; na stanowisku technicznym na
wbudownictwie jednorodzinnym, budowie uzyskiwaa uprawnie-
zagrodowym oraz innych budyn- nia budowlane do projektowania
kach okubaturze do 1000 m3; nieskomplikowanych obiektw
opowszechnie znanych rozwi- budowlanych (tzn. nie wszyst-
zaniach konstrukcyjnych i sche- kich, lecz wycznie tych, ktrych
matach technicznych; rozwizania byy nieskomplikowa-
pod rzdami rozporzdzenia ne forma ograniczenia zakresu
z 1994 r. i 2005 r. stosowano uprawnie);
przede wszystkim ograniczenie ku-  6 ust. 1 pkt 6 osoba posia-
baturowe do 1000 m3. dajca wiadectwo technika oraz
W jednym tylko przypadku osoby ze sze lat (po zmianie z 1972 r.
4 lata) praktyki zawodowej na
nym mogy otrzyma uprawnienia do stanowisku technicznym na bu-
kierowania robotami budowlanymi bez dowie uzyskiwaa uprawnienia bu-
ogranicze. Moliwo tak przewi- dowlane do kierowania robotami
dyway przepisy zarzdzenia nr 195 budowlanymi (bez wskazania ja-
Ministra Komunikacji zdnia 1 grudnia kichkolwiek ogranicze).
1964 r. wsprawie uprawnie budow- Tak wydane uprawnienia s wane,
zgodnie ztreci decyzji, mimo p-
w zakresie komunikacji (Dziennik Bu- niejszych zmian w zakresie zasad
downictwa nr 7, poz. 24). nadawania uprawnie.
kwiecie 2015 [127] 19
 pr awo

Zakres przejcia
na pracodawcw praw autorskich
Rafa Golat
radca prawny

Czsto si zdarza, e pracownicy wramach swoich subo-

wych obowizkw wykonuj rne twrcze prace, ktrych
efektem jest powstawanie utworw wrozumieniu art. 1
ustawy zdnia 4 lutego 1994 r. oprawie autorskim iprawach
pokrewnych (Dz.U. z2006 r. Nr 90, poz. 631 zpn. zm.).

A
naliza przepisw ustawy opra-
wie autorskim i prawach po-
krewnych prowadzi do wniosku,
e pracodawcy nie uzyskuj peni praw
do utworw swoich pracownikw. Wy-
nika to po pierwsze ze zrnicowa-
nia uprawnie, zwizanych z kreacj
utworw, take wwarunkach pracow-
niczych, po drugie za zograniczone-
go zakresu przedmiotowego domnie-
mania, okrelonego wart. 12 ust. 1
ustawy oprawie autorskim iprawach
pokrewnych. Artyku ten przewidu-
je ustawow zasad przechodzenia
praw autorskich z pracownika na
pracodawc, uwzgldniajc specyfik
prowadzenia dziaalnoci twrczej na
podstawie umowy oprac.
Trzy rodzaje autorskich
uprawnie
Wprzypadku stworzenia utworu przez
pracownika w ramach jego subo-
wych obowizkw wraz zpowstaniem
(ustaleniem) tego utworu, np. zapisa-
niem go wpamici komputera, jest on
chroniony wzakresie trzech rodzajw
uprawnie. S to: majtkowe prawa
autorskie, osobiste prawa autorskie
oraz wyczne prawo zezwalania na
wykonywanie zalenego prawa autor-
skiego. Prawa te zostan pokrtce
omwione.
Majtkowe prawa autorskie to pra-
wa, ktrych istota sprowadza si do
decydowania przez podmiot uprawnio-
ny okorzystaniu zutworu na wszyst-
kich polach eksploatacji (por. art. 17
ustawy oprawie autorskim iprawach
pokrewnych). Ten, komu przysuguj te
prawa, moe zarwno sam korzysta
z utworu, jak rwnie rozporzdza
utworem, czyli zezwala na korzy-
stanie z niego przez inne podmioty,
udzielajc im stosownych licencji albo
przenoszc na nie majtkowe prawa
autorskie, co do zasady, odpatnie.
Specyfika majtkowych praw autor-
skich jako praw wycznych polega
na koniecznoci ich odniesienia do pl
eksploatacji utworu, odpowiadajcych
rnym zakresowo moliwociom ko-
rzystania z niego. Podstawowe pola
eksploatacji utworw wyszczeglnia
art. 50 ustawy o prawie autorskim
i prawach pokrewnych. S to z jednej
strony pola eksploatacji, ktrych istot
stanowi utrwalanie lub zwielokrotnia-
nie utworu przy zastosowaniu rnych
technik imaterialnych nonikw, zdru-
giej za strony pola eksploatacji, zwi-
zane z rozpowszechnianiem utworu,
niezalenie od tego, czy rozpowszech-
nienie wymaga posuenia si egzem-
plarzami utworu, np. w przypadku ich
sprzeday (wprowadzenia do obrotu),
czy te rozpowszechnienie odbywa si
winny sposb, np. przez wprowadzenie
utworu do sieci Internetu (wtermino-
logii prawa autorskiego wprowadzeniu
utworu do internetu odpowiada okre
lenie publiczne udostpnienie utworu
wtaki sposb, aby kady mg mie do
niego dostp wmiejscu iczasie przez
siebie wybranym).
Osobiste prawa autorskie to prawa
zwizane zochron interesw osobi-
stych twrcy, jego wizi z utworem,
ktry osobicie wykreowa. Prawa
te obejmuj zasadniczo uprawnie-
nia zwizane z eksponowaniem oso-
by autora, gwnie przez oznaczanie
utworu nazwiskiem jego twrcy, ktry
wzakresie osobistych praw autorskich
jest te uprawniony do decydowania
odokonywaniu zmian wutworze oraz
o pierwszym jego rozpowszechnieniu

20 Inynier budownictwa

(art. 16 ustawy o prawie autorskim
iprawach pokrewnych).
Szczeglny charakter ma trzecie zwy-
mienionych uprawnie, ktrym jest wy-
czne prawo zezwalania na wykony-
wanie zalenego prawa autorskiego
(por. art. 46 powyszej ustawy). Jest
to prawo istotne wprzypadku przygo-
towywania i wykorzystywania opraco-
wa cudzych utworw. Opracowaniami
tymi s np. twrcze przerbki cudzych
projektw.
Opracowania utworw s te utwo-
rami. Do korzystania z nich potrzeb-
na jest nie tylko zgoda twrcy opra-
cowania, ale take zezwolenie twrcy
utworu pierwotnego. Wymg uzyska-
nia tego rodzaju zezwolenia przewiduje
wyranie art. 2 ust. 2 ustawy opra-
wie autorskim iprawach pokrewnych.
Nabycie przez pracodawc
praw majtkowych
Zgodnie zart. 8 ust. 1 ustawy opra-
wie autorskim i prawach pokrewnych
prawo autorskie przysuguje twrcy,
jeeli ustawa nie stanowi inaczej. Aby
uzna, e pracodawca uzyskuje okre-
lone uprawnienie zzakresu prawa au-
torskiego na podstawie ustawy, trze-
ba si powoa na odpowiedni przepis
ustawowy wtym zakresie. Przepisem
takim jest przede wszystkim art. 12
ust. 1 powyszej ustawy. Stanowi on,
e jeeli ustawa lub umowa oprac nie
stanowi inaczej, pracodawca, ktrego
pracownik stworzy utwr w wyniku
wykonywania obowizkw ze stosunku
pracy, nabywa zchwil przyjcia utwo-
ru autorskie prawa majtkowe wgra-
nicach wynikajcych z celu umowy
oprac izgodnego zamiaru stron.
Z przepisu wynika, e jeeli nie ma
wtpliwoci, e utwr zosta przez lizacji zada icelw danego pracodaw-
pracownika wykonany w ramach jego
subowych obowizkw, np. jeli przy- Pracownik, zatrudniajc si u wybra-
gotowywanie okrelonych twrczych
prac na rzecz pracodawcy wyranie
przewiduje przyjty przez pracowni-
ka jego zakres obowizkw, majtko-
we prawa autorskie do tego utworu
przechodz na pracodawc.
Dat nabycia majtkowych praw au-
torskich przez pracodawc jest chwi-
la przyjcia pracowniczego utworu.
Jeli nie mona tej chwili ustali, np.
wsytuacji gdy utwr wykonany przez
pracownika nie zosta od razu wyko-
rzystany, anikt ze strony pracodaw-
cy nie dokona wyranego przyjcia
utworu, na zasadzie ustawowego do-
mniemania przyjmuje si, e przyjcie
utworu przez pracodawc, awic tak-
e nabycie przez niego majtkowych
praw autorskich do pracowniczego
utworu, nastpuje po upywie p roku
od jego dostarczenia pracodawcy.
Domniemanie w tym zakresie przewi-
duje art. 13 ustawy o prawie autor-
skim i prawach pokrewnych. Przepis
ten stanowi mianowicie, e jeeli pra-
codawca nie zawiadomi twrcy wter-
minie szeciu miesicy od dostarczenia
utworu o jego nieprzyjciu lub uzale-
nieniu przyjcia od dokonania okrelo-
nych zmian wwyznaczonym wtym celu
odpowiednim terminie, uwaa si, e
utwr zosta przyjty bez zastrzee.
Nabywanie majtkowych praw autor-
skich do pracowniczych utworw przez
pracodawcw na podstawie art. 12 ust.
1 ustawy oprawie autorskim iprawach
pokrewnych nastpuje wgranicach wy-
nikajcych zcelu umowy oprac izgod- Miejsce: Kielce
nego zamiaru stron. Wprzypadku bra-
ku szczeglnych ustale umownych
midzy pracownikiem a pracodawc
przyjmuje si, e pracodawca nabywa
powysze prawa wtakim zakresie, czyli
biorc pod uwag takie istotne dla ko-
rzystania zpracowniczego utworu pola
eksploatacji, jakie s niezbdne do rea
GREENPOWER 2015
cy wjego biecej dziaalnoci.
Termin: 2628.05.2015 r.
nego pracodawcy, znajc zakres icha-
rakter jego dziaalnoci i podejmujc
si realizowania w ramach umowy
pr awo
Zarezerwuj termin
lskie Forum Drogownictwa
Termin: 1516.04.2015 r.
Miejsce: Bielsko-Biaa
Kontakt: tel. 605 200 214
www.pkd.org.pl
Konferencja Naukowo-Techniczna
Konstrukcje sprone KS2015
Termin: 1617.04.2015 r.
Miejsce: Krakw
Kontakt: tel. 12 628 23 66
www.ks2015.pk.edu.pl
VI Konferencja Naukowo-Techniczna
Awarie. Monitoring.
Budowa i modernizacja sieci
wodno-kanalizacyjnych
Termin: 1617.04.2015 r.
Miejsce: Szczyrk
Kontakt: tel. 606 337 384
www.kierunekbmp.pl
Krakowskie Targi Budownictwa
WIOSNA 2015
Termin: 2426.04.2015 r.
Miejsce: Krakw
Kontakt: tel. 12 652-78-00
e-mail: biuro@centrumtargowe.com.pl
INFRATEC 2015
Kolejnictwo. Drogownictwo. Wod-Kan
Termin: 69.05.2015 r.
Miejsce: Pozna
Kontakt: tel. 61 869 20 00
www.mtp.pl
Midzynarodowe Targi Budownictwa
Drogowego
AUTOSTRADA-POLSKA
Termin: 1315.05.2015 r.
Kontakt: tel. 41 365 12 10
www.targikielce.pl
XXVII Konferencja Naukowo-Techniczna
Awarie budowlane 2015
Termin: 2023.05.2015 r.
Miejsce: Midzyzdroje
Kontakt: tel. 91 423 33 52
www.awarie.zut.edu.pl
Midzynarodowe Targi Energii
Odnawialnej
Miejsce: Pozna
Kontakt: tel. 61 869 22 13
greenpower.mtp.pl
kwiecie 2015 [127] 21
 pr awo
o prac okrelonych utworw, powi-
nien zatem mie wiadomo tego,
e co do zasady podmiotem wycznie
uprawnionym z tytuu majtkowych
praw autorskich do tych utworw
bdzie jego pracodawca.
Szczegln regulacj w tym pracow-
niczym zakresie przewiduje natomiast
wstosunku do pracowniczych progra-
mw komputerowych art. 74 ust. 3
ustawy oprawie autorskim iprawach
pokrewnych. Zgodnie ztym przepisem
prawa majtkowe do programu kompu-
terowego stworzonego przez pracow-
nika w wyniku wykonywania obowiz-
kw ze stosunku pracy przysuguj
pracodawcy, jeeli umowa nie stanowi
inaczej. Przepis ten, w przeciwie-
stwie do powoanego wyej art. 12
ust. 1, nie przewiduje adnych przed-
miotowych ogranicze uzyskiwania
powyszych majtkowych praw przez
zatrudniajcych programistw praco-
dawcw, ktrym prawa te wyjtkowo
przysuguj od razu, tzn. ju w dacie
stworzenia pracowniczego programu
komputerowego.
Prawa osobiste przysuguj
pracownikowi
Jeeli chodzi o osobiste prawa autor-
skie do utworw, stworzonych przez
pracownikw wramach ich subowych
obowizkw, to prawa te przysuguj
pracownikom jako twrcom. Pracodaw-
ca nie moe tych praw naby, gdy s
one niezbywalne, co wyranie okrela
art. 16 ustawy o prawie autorskim
iprawach pokrewnych, przewidujc, e
autorskie prawa osobiste chroni nie-
podlegajc zrzeczeniu si lub zbyciu
wi twrcy zutworem.
W zwizku z tym art. 12 tej ustawy
ogranicza nabywanie praw przez pra-
codawc na zasadzie ustawowego do-
mniemania tylko do majtkowych praw
autorskich. Pracodawca nie moe tak-
e naby od pracownika osobistych
praw autorskich do pracowniczych
22 Inynier budownictwa
utworw na podstawie odrbnie za- nego prawa zezwalania na wykonywanie
wartej z pracownikiem umowy, gdy zalenego prawa autorskiego odnonie
ze wzgldu na sprzeczno zart. 16 do powyszych dzie. W umowie takiej
ustawy oprawie autorskim iprawach strony mog np. postanowi, e pra-
pokrewnych umowa taka byaby nie- codawca nabywa powysze prawo wy-
wana, azatem nieskuteczna. cznie w tej samej dacie co majtko-
A zatem pracodawca, nabywajc na we prawa autorskie do pracowniczych
podstawie art. 12 ustawy o prawie utworw, czyli z chwil ich przyjcia.
autorskim i prawach pokrewnych ma- Wumowie tego rodzaju naleaoby rw-
jtkowe prawa autorskie do pracowni- nie okreli, czy przeniesienie z pra-
czych utworw, moe ztych utworw cownika na pracodawc prawa zezwa-
korzysta dla swoich potrzeb bez oba- lania na wykonywanie zalenego prawa
wy ozarzut naruszenia praw pracow- autorskiego jest nieodpatne, czy te
nika, powinien jednoczenie zadba wie si z uprawnieniem pracownika
oprzestrzeganie osobistych praw au- do otrzymania okrelonego dodatkowe-
torskich do tych utworw, gdy prawa go wynagrodzenia ztego tytuu.
te przysuguj pracownikowi. Chodzi Po drugie pracodawca moe te uzy-
zwaszcza o uzgadnianie przez praco- skiwa od swoich pracownikw dorane
dawc z pracownikami dokonywanych zezwolenia na korzystanie zopracowa
w ich utworach zmian oraz dbao ich utworw, uregulowanych w art. 2
o oznaczanie pracowniczych utworw ust. 2 ustawy oprawie autorskim ipra-
wprzypadku ich rozpowszechniania na- wach pokrewnych (por. uwagi wyej). Nie
zwiskami pracownikw jako twrcw. kady utwr pracowniczy poddawany
jest opracowaniom w postaci rnych
Korzystanie zopracowa twrczych przerbek, wzwizku zczym
utworw za zgod twrcy potrzeba uzyskiwania powyszych ze-
Podobnie jak w przypadku osobistych zwole nie dotyczy kadego twrczego
praw autorskich do pracowniczych dziea, stworzonego przez pracownika.
utworw przepisy ustawy oprawie au- Wpraktyce pracodawca najczciej za-
torskim iprawach pokrewnych nie prze- interesowany jest przede wszystkim
widuj adnych szczeglnych regulacji, korzystaniem na swoje potrzeby zopra-
dotyczcych korzystania przez pra- cowa pracowniczych utworw. Gdyby
codawcw z opracowa. Unormowa jednak pracodawca chcia take uzyska
wtym zakresie nie zawiera take istot- od pracownika prawo do rozporzdzania
ny dla pracodawcw art. 12 ustawy. opracowaniami jego utworw, np. do
Dlatego te pracodawcy, ktrzy s za- udzielania innym podmiotom licencji na
interesowani eksploatacj na wasne korzystanie z tych opracowa, umowy
potrzeby opracowa utworw swoich zawierane zpracownikiem wtym zakre-
pracownikw, skazani s na przestrze- sie lub udzielane przez pracownika ze-
ganie oglnych zasad ustawowych zwolenia powinny obejmowa rwnie
wtym przedmiocie. Praktycznie rzecz jego zgod na moliwo dokonywania
biorc, w gr wchodzi stosowanie przez pracodawc rozporzdze opra-
dwch formalnych rozwiza. cowaniami. Taka formalna konieczno
Po pierwsze pracodawca moe zawrze wynika zart. 2 ust. 2 ustawy oprawie
z pracownikiem, wykonujcym w ra- autorskim iprawach pokrewnych, ktry
mach swoich subowych obowizkw twrcy utworu pierwotnego daje prawo
twrcze dziea, umow, z ktrej wyni- zezwalania nie tylko na korzystanie
ka bdzie, e pracownik wyraa zgod zopracowa jego utworu, ale take na
na przeniesienie na pracodawc wycz- rozporzdzanie opracowaniami.

Z
daj sobie spraw, e zim
trudno jest w brany budow-
lanej ooptymizm. Wielu przed-
sibiorcw widzi wtedy przyszo
swoich firm w czarnych barwach,
gdy kurczy si im portfel zamwie.
Istnieje jednak due prawdopodobie-
stwo, e wkrtce znw zaczn go
zapenia.
Oczywicie, nie twierdz, e wszyscy
przedsibiorcy odczuj popraw ko-
niunktury. Budownictwo jest bowiem
jedn z najbardziej konkurencyjnych
bran. Jednak nie mam wtpliwoci,
e brana wychodzi z doka, a za-
wdzicza to rosncej gospodarce,
rekordowo tanim kredytom oraz przy-
jciu przez Uni Europejsk budetu
do roku 2020. Przypomn, e Polska
ma otrzyma 82,5 mld euro, zczego
24,3 mld euro zostanie przeznaczo-
ne na infrastruktur, czyli wznacznej
czci na rynek budowlany.
Seri dobrych informacji zaczn
od tej, e po dwch latach spadku
produkcji budowlano-montaowej,
wubiegym roku wzrosa ona o3,6%.
Optymizmem mog napawa ubiego-
roczne dane Stowarzyszenia Produ-
centw Cementu o sprzeday, ktra
powszechnie uwaana za papierek
lakmusowy sytuacji w budownictwie
w tym czasie podskoczya o blisko
7%. O podobnym wzrocie produk-
Bdzie wicej pracy
na budowach
cji poinformowao Stowarzyszenie
Producentw Betonu Towarowego.
Za firmy leasingowe pochwaliy si
52-procentowym wzrostem finanso-
wania maszyn budowlanych.
Najnowsz oznak poprawiajcej si wczeniej byo ich 253, wic mona
koniunktury s dane Gwnego Urzdu
Nadzoru Budowlanego (GUNB) opo-
zwoleniach na budow. W ubiegym
roku wydano ich blisko 193,2 tys.,
czyli o0,5% wicej ni rok wczeniej.
Otyle samo zwikszya si te liczba
objtych tymi pozwoleniami obiektw
do ok. 214,7 tys. Cieszy moe
przede wszystkim rosnca liczba
planowanych budynkw uytecznoci
publicznej oraz inwestycji infrastruk-
turalnych, ktre jeszcze na pocztku
tej dekady byy si napdzajc bu- optymistycznego. Ot spka ko-
downictwo. Wzwizku ztym np. Gru-
pa Budimex zapowiedziaa niedawno,
e w tym roku zamierza zwikszy
zatrudnienie ook. 800 osb.
Jednak do tej beczki miodu nie spo-
sb nie doda yki dziegciu. Nie-
stety, poprzedni boom budowlany
obfitowa w masowe... bankructwa
firm budowlanych. Gwnie z powo-
du delikatnie mwic niefrasobli-
woci przy skadaniu ofert, ale te
i niefrasobliwoci zamawiajcych,
ktrzy zlecali roboty najtaszym
wykonawcom. A jak jest obecnie?
Ubezpieczyciel nalenoci handlo-
f elie ton
Marek Wielgo
Gazeta Wyborcza
wych Euler Hermes (Grupa Allianz)
doliczy si na podstawie danych
z Monitora Sdowego i Gospodar-
czego, e w ubiegym roku upady
184 spki budowlane. Jednak rok
mwi o sporej poprawie. Mimo to
ubezpieczyciela niepokoi, e wzro-
stowi wartoci inwestycji, zarwno
publicznych, jak i prywatnych, to-
warzyszy spadek cen zarwno ma-
teriaw budowlanych, jak i samych
prac. Wedug Euler Hermes grozi to
powtrk wydarze sprzed kilku lat,
kiedy to firmy walczyy o zlecenia
gwnie wtrosce obiece wpywy,
anie orentowno kontraktu.
Na koniec chc jednak powiedzie co
munalna Wodocigi Kieleckie wybraa
najdrosz ofert na przebudow jed-
nej zulic wKielcach. Co ciekawe, for-
malnie cena bya jedynym kryterium
w przetargu, do ktrego przystpio
trzech oferentw. Zamawiajcy uzna,
e najnisza oferta (o50% od najwy-
szej) zawiera raco nisk cen,
za drugi, taszy wykonawca sabo
spisuje si na innych zleconych mu
kontraktach. Krajowa Izba Odwoaw-
cza przy Urzdzie Zamwie Publicz-
nych odrzucia odwoania przegranych
firm. Oby takich zamawiajcych byo
coraz wicej.
kwiecie 2015 [127] 23
 pr awo

Ustanawianie suebnoci przesyu

przez spdzielni mieszkaniow
Jolanta Wawrzyniak
radca prawny

Wystpuj rozbienoci co do oceny istnienia uprawnienia

spdzielni mieszkaniowej do dysponowania nieruchomoci
na cele budowlane w zakresie rnych czynnoci.

U
stanawianie suebnoci prze-
syu przez spdzielni miesz-
kaniow z pozoru wydaje si
czynnoci prost, kt ma bowiem
tak suebno ustanowi jak nie
spdzielnia mieszkaniowa, ktrej was-
no stanowi grunty, ktre takim
ograniczonym prawem maj zosta
obcione. Na pierwszy rzut oka
sprawa wydaje si prosta i banalna.
Jednake wystpujce wyciu stany
faktyczne s na tyle skomplikowane,
e nawet najtsze gowy w naszym
kraju nie s wstanie wypracowa jed-
nolitego stanowiska ich rozstrzygni-
cia. Sprawa bowiem ze spdzielniami
mieszkaniowymi komplikuje si do
mocno, w sytuacji gdy prcz sp-
dzielni mieszkaniowej wspwacicie-
lami nieruchomoci s waciciele lo-
kali stanowicych odrbn wasno.
Chodzi zatem o sytuacj, w ktrej
wbudynku wielomieszkaniowym doszo
do wyodrbnienia wasnoci czci
zlokalizowanych tam lokali. Wwczas
bowiem zgodnie ztreci art. 27 ust.
2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r.
o spdzielniach mieszkaniowych (t.j.
Dz.U. z 2013 r. poz. 1222) dalej:
u.s.m., zarzd nieruchomociami
wsplnymi stanowicymi wspwas-
no spdzielni jest wykonywany
przez spdzielni jak zarzd powie-
rzony, oktrym mowa wart. 18 ust.
1 ustawy zdnia 24czerwca 1994 r.
owasnoci lokali dalej: u.w.l., cho-
by waciciele lokali nie byli czonkami
spdzielni, zzastrzeeniem art. 241
i art. 26 u.s.m. Przepisw ustawy
o wasnoci lokali o zarzdzie nieru-
chomoci wspln nie stosuje si,
zzastrzeeniem art. 18 ust. 1 u.w.l.
oraz art. 29 ust. 1 i 1a u.w.l., kt-
re stosuje si odpowiednio. Na tle
tego przepisu w dotychczasowym
orzecznictwie i doktrynie wystpuj
rozbienoci co do oceny istnienia
uprawnienia spdzielni mieszkaniowej
do dysponowania nieruchomoci na
cele budowlane wzakresie czynnoci
zarwno zwykego zarzdu, jak iczyn-
noci przekraczajcych zakres zwy-
kego zarzdu. Rozbienoci te wyni-
kaj dlatego, e przewidziane w art.
27 ust. 2 u.s.m. rozwizanie odno-
szce si do zarzdu nieruchomoci
wspln stanowic wspwasno
spdzielni jest bardzo lakoniczne
i enigmatyczne. Przede wszystkim
brak jest wtym przepisie wyranego
unormowania zakresu zarzdu nieru-
chomoci wspln wykonywanego
przez spdzielni mieszkaniow jako
zarzd powierzony. Worzecznictwie
sdowoadministracyjnym panuje po-
gld, wmyl ktrego uprawnienie do
dysponowania nieruchomoci na cele
budowlane przysuguje tylko podmio-
towi upowanionemu przez wszystkie
osoby majce udzia wnieruchomoci
wsplnej do podejmowania czynnoci
przekraczajcych zakres zwykego
zarzdu z poszanowaniem art. 199*
ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.
Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z2014r.
poz. 121) dalej: k.c. W uchwale
z dnia 13 listopada 2012 r., II OPS
2/12, Naczelny Sd Administracyj-
ny (NSA) wskadzie siedmiu sdziw
stwierdzi, e wykonywany przez
spdzielni mieszkaniow na pod-
stawie art. 27 ust. 2 u.s.m. zarzd
nieruchomoci wspln stanowic
wspwasno spdzielni upraw-
nia j do samodzielnego dysponowa-
nia nieruchomoci wspln na cele
budowlane w rozumieniu art. 3 pkt

*
 o rozporzdzania rzecz wspln oraz do innych czynnoci, ktre przekraczaj zakres zwykego zarzdu, potrzebna jest zgoda wszystkich
D
wspwacicieli. W braku takiej zgody wspwaciciele, ktrych udziay wynosz co najmniej poow, mog da rozstrzygnicia przez sd,
ktry orzeknie, majc na wzgldzie cel zamierzonej czynnoci oraz interesy wszystkich wspwacicieli.

24 Inynier budownictwa

11** ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
Prawo budowlane (t.j. Dz.U.
z2013r. poz. 1409) dalej: Pb, bez
potrzeby uzyskiwania zgody waci-
cieli lokali mieszkalnych stanowicych
odrbny przedmiot wasnoci, wycz-
nie w zakresie eksploatacji i utrzy-
mania zarzdzanej nieruchomoci
wsplnej. W uzasadnieniu uchway
NSA podkreli, e jeeli wkonkretnej
sytuacji realizacja danego zamierze-
nia budowlanego moe by zakwalifi-
kowana jako czynno przekraczajca
zakres zwykego zarzdu, to prawo
spdzielni mieszkaniowej do dyspono-
wania nieruchomoci wspln na cele
budowlane powstaje pod warunkiem
uzyskania uprzedniej zgody wszystkich
wspwacicieli tej nieruchomoci,
zgodnie zart. 199 k.c. Natomiast je-
li realizacja zamierzenia budowlanego
nie stanowi czynnoci przekraczajcej
zakres zwykego zarzdu, to spdziel-
nia mieszkaniowa ma uprawnienie do
dysponowania nieruchomoci wspl-
n na cele budowlane bez koniecz-
noci uzyskiwania zgody wszystkich
wspwacicieli. Z kolei do czynnoci
nieprzekraczajcych zakresu zwykego
zarzdu naley zaatwienie biecych
spraw zwizanych ze zwyk eksploa-
tacj i utrzymaniem rzeczy w stanie
niepogorszonym wramach aktualnego
przeznaczenia. Przenoszc t defini-
cj na grunt ustawy o spdzielniach
mieszkaniowych, naley stwierdzi, e
chodzi oczynnoci zwizane zeksploa-
tacj i utrzymaniem nieruchomoci
wsplnych, oktrych to czynnociach
mowa m.in. wart. 4 ust. 2 i4. u.s.m.
Wykonujc zarzd nieruchomoci
wspln w powyszym zakresie np.
w razie potrzeby dokonania remon-
tu czy konserwacji, koniecznych dla
waciwej eksploatacji nieruchomoci
**
P rawo do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane naley przez to rozumie tytu prawny wynikajcy z prawa wasnoci,
uytkowania wieczystego, zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego, przewidujcego uprawnienia do
wykonywania robt budowlanych.
wsplnej lub utrzymania jej w odpo-
wiednim stanie spdzielnia nie ma
obowizku uzyskiwania zgody wszyst-
kich wspwacicieli celem wykazania
prawa do dysponowania nieruchomo-
ci na cele budowlane (komentarz do
art. 27 ustawy w Prawo spdziel-
cze. Ustawa o spdzielniach miesz-
kaniowych. Komentarz, Adam Stefa-
niak, wyd. 13).
Stanowisko wyraone wuchwale NSA
z dnia 13 listopada 2012 r. znajdu-
je pen akceptacj w orzecznictwie
wojewdzkich sdw administracyj-
nych. I tak na przykad m.in.: w wy-
roku zdnia 19 lutego 2013 r., II SA/
Bd 1177/12, Wojewdzki Sd Admini-
stracyjny (WSA) wBydgoszczy wska-
za, e zarzd nieruchomoci spra-
wowany wtrybie art. 27 ust. 2 u.s.m.
nie uprawnia spdzielni podejmujcej
czynno przekraczajc zakres zwy-
kego zarzdu do wystpowania wroli
waciciela nieruchomoci wsplnej
z wyczeniem osb posiadajcych
prawo odrbnej wasnoci lokalu. To-
same stanowisko zostao zawarte
rwnie w wyroku WSA w Olsztynie
z dnia 5 listopada 2013 r., II SA/Ol
819/13, oraz wwyroku WSA wGliwi-
cach zdnia 26 lipca 2013 r., II SA/Gl
591/13.
pr awo
Rafa Irusta - Fotolia.com
Jednake warto mie wiadomo
tego, e do chwili podjcia przez
NSA uchway z dnia 13 listopada
2012 r. take w orzecznictwie s-
dw administracyjnych wystpowa-
a rozbieno co do oceny istnienia
uprawnienia spdzielni mieszkanio-
wej do dysponowania nieruchomoci
na cele budowlane. Niektre bowiem
sdy przyjmoway, e spdzielnia
mieszkaniowa w zakresie sprawo-
wanego zarzdu uprawniona jest do
dysponowania nieruchomoci na
cele budowlane (tak np.: NSA w wy-
roku zdnia 26 padziernika 2009 r.,
II OSK 1666/08; WSA we Wrocawiu
wwyroku zdnia 31 marca 2011 r., II
SA/Wr 629/10). Jednoczenie repre-
zentowane byo take stanowisko od-
mienne, zgodnie zktrym art. 27 ust.
2 u.s.m. nie daje spdzielni podstaw
do sprawowania niczym nieograniczo-
nego zarzdu nieruchomoci wspl-
n, wzwizku zczym spdzielnia nie
jest uprawniona do dysponowania
nieruchomoci na cele budowlane
wsprawach przekraczajcych zakres
zwykego zarzdu, a zatem w spra-
wach, ktre nie wynikay z czynnoci
zwizanych z eksploatacj i utrzy-
maniem nieruchomoci wsplnych
(tak np.: NSA w wyrokach zdnia 18
kwiecie 2015 [127] 25
 pr awo
listopada 2009 r., II OSK 1683/08
i II OSK 1648/08; WSA w Gliwicach
wwyroku zdnia 30 czerwca 2008 r.,
II SA/Gl 912/07).
W wietle przedstawionej wykad-
ni prawa naleaoby stwierdzi, e
ustanowienie suebnoci przesyu
(art. 3051 k.c.***) na nieruchomoci
bdcej przedmiotem wspwasnoci
spdzielni, jako czynno przekracza-
jca zakres zwykego zarzdu, bdzie
wymagao zoenia owiadczenia przez
wszystkich wspwacicieli. Niewt-
pliwie w praktyce takie stanowisko
orzecznictwa sdw administracyj-
nych moe w wielu przypadkach do-
prowadzi do kompletnego paraliu
procesu inwestycyjnego. Uzyskanie
bowiem kilkudziesiciu, a w duych
spdzielniach mieszkaniowych nawet
kilkuset owiadcze woli wacicieli
moe wrzeczywistoci okaza si ca-
kowicie niemoliwe. Dodatkowo wta-
kiej sytuacji opr chociaby jednego
wspwaciciela mgby kompletnie
zniweczy realizacj zamierzenia inwe-
stycyjnego. Prawdopodobnie wanie
ze wzgldu na te okolicznoci naprze-
ciw potrzebom inwestorw wyszed
Sd Najwyszy, udzielajc odpowiedzi
na zagadnienie prawne przedstawio-
ne przez Sd Okrgowy w Krakowie
w postanowieniu z dnia 20 wrzenia
2013 r., II Ca 2126/12, wktrym za-
pytano, czy sprawowany przez sp-
dzielni zarzd nieruchomociami
wsplnymi, stanowicymi wspwa-
sno spdzielni w ramach art. 27
ust. 2 u.s.m., uprawnia spdzielni
do samodzielnego podejmowania de-
cyzji odnonie tych nieruchomoci
w czynnociach przekraczajcych
zakres zwykego zarzdu, czy te
potrzebne jest pozyskiwanie przez
spdzielni zgody kadego ze wsp-
***
 ieruchomo mona obciy na rzecz przedsibiorcy, ktry zamierza wybudowa lub ktrego wasno stanowi urzdzenia, o ktrych
N
mowa w art. 49 1, prawem polegajcym na tym, e przedsibiorca moe korzysta w oznaczonym zakresie z nieruchomoci obcionej,
zgodnie z przeznaczeniem tych urzdze (suebno przesyu).
26 Inynier budownictwa
wacicieli zgodnie z art. 199 k.c.?
Zdaniem bowiem sdu okrgowego
z analizy przepisw prawa wynika,
e spdzielnia wykonuje czynnoci
zarzdu. Brak rozrnienia na rodza-
je czynnoci oznacza, e dotyczy to
wszelkich czynnoci, rwnie tych,
ktre przekraczaj zakres zwykego
zarzdu. Spdzielczy model zarz-
dzania nie przewiduje moliwoci od-
powiedniego stosowania przepisw
kodeksu cywilnego, gdy zagadnienie
to jest uregulowane kompleksowo
wart. 27 u.s.m., ztego te wzgl-
du w ocenie sdu okrgowego sp-
dzielnia mieszkaniowa jest uprawnio-
na do samodzielnego podejmowania
czynnoci przekraczajcych zakres
zwykego zarzdu. Sd Najwyszy
wuchwale zdnia 27 marca 2014 r.,
III CZP 122/13, przychyli si do po-
gldu wyraonego przez sd okrgo-
wy, wskazujc, e spdzielnia moe
samodzielnie dokonywa czynnoci
przekraczajcych zakres zwykego
zarzdu nieruchomoci wspln na
podstawie art. 27 ust. 2 u.s.m.
W wietle zatem stanowiska Sdu
Najwyszego spdzielnia moe sama
obciy nieruchomo suebnoci wieje ona rwnie istniejce obecnie
przesyu, bez koniecznoci skadania
owiadczenia woli w tym zakresie
przez wszystkich wspwacicieli
nieruchomoci obcianej.
Bez cienia wtpliwoci mona rzec,
e przedmiotowa uchwaa wychodzi
naprzeciw potrzebom praktyki, nie-
wtpliwie usprawniajc proces inwe-
stycyjny. Jednake wsensie prawnym
budzi ona wiele kontrowersji. Podnosi
si bowiem, e waciciele lokali sta-
nowicych odrbny przedmiot was
noci zostali faktycznie pozbawieni
wpywu na podejmowanie decyzji wza-
kresie dysponowania nieruchomoci
wspln na cele budowlane. Szczegl-
nie chodzi tu osytuacje, gdy waci-
ciele lokali nie s jednoczenie czon-
kami spdzielni, nie maj oni wwczas
adnego wpywu na zarzd nierucho-
moci wspln, aktry to wpyw na
zarzd nieruchomoci wspln wza-
kresie czynnoci przekraczajcych
zakres zwykego zarzdu gwarantuje
im uchwaa NSA zdnia 13 listopada
2012 r. Brak uprawnienia wacicieli
lokali niebdcych czonkami spdziel-
ni do wspuczestniczenia wprocedu-
rze podejmowania decyzji dotyczcych
nieruchomoci, ktrej s waciciela-
mi, stanowi ograniczenie ich prawa
wasnoci. Ze wzgldu na podnoszone
argumenty spraw ostatecznie zaj
si Trybuna Konstytucyjny, ktry
w wyroku z dnia 5 lutego 2015 r.,
sygn. akt K 60/13, m.in. stwierdzi
jednak, e art. 27 ust. 2, 4 i 5
wzwizku zart. 241 ust. 1 oraz art.
26 ust. 1 ustawy o spdzielniach
mieszkaniowych jest zgodny zkonsty-
tucj. Na uzasadnienie wyroku trzeba
bdzie jeszcze troch poczeka, ale
jego lektura moe okaza si niezwy-
kle ciekawa imiejmy nadziej, e roz-
w orzecznictwie sdw administra-
cyjnych i sdw powszechnych roz-
bienoci interpretacyjne art. 27 ust.
2 u.s.m., ktre pogbiaj jeszcze
bardziej trudnoci zwizane zrealiza-
cj i tak ju do skomplikowanego
i dugotrwaego procesu inwestycyj-
nego. Brak jednoznacznych i jasnych
w tym zakresie przepisw prawa nie
uawia pracy inwestorom, ktrzy a-
two zgubi si mog wgszczu roz-
bienych wykadni przepisw prawa.
Prawo wymaga w zakresie poruszo-
nych wniniejszym artykule zagadnie
rychej nowelizacji.

Budownictwo na rwni pochyej
Janusz Galewski
N
asta nowy rok i chocia po-
winno si optymistycznie pa-
trze w przyszo, to moje
dowiadczenia nie nastrajaj mnie
optymistycznie. Jestem inynie-
rem budownictwa z ponad 44-letni
praktyk w bezporednim wykonaw-
stwie. W Inynierze Budownictwa
(nr 4/2014) wartykule Znadziej na
dobr koniunktur i korzystne zmiany
prawa przeczytaem stanowisko czon-
ka Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budow-
lanego: Zwikszeniu odpowiedzialnoci
uczestnikw procesu budowlanego
ma sprzyja funkcja powoywanego na
wikszych budowach inspektora nad-
zoru technicznego, sprawdzajcego,
czy obiekt jest wykonywany zgodnie ze
sztuk budowlan.
Pomylaem sobie: to co ja jako in-
spektor nadzoru robiem do tej pory
przez 30 lat?
Czy to znaczy, e zmiana bdzie pole-
ga na zastpieniu inspektora nadzoru
inwestorskiego inspektorem nadzoru
technicznego? Czy to tylko zmiana
semantyczna (jak kiedy zamiast zwy-
kego krawata by tzw. zwis mski)?
Amoe to ma by dodatkowa funkcja
na budowie? Igdy dalej przeczytaem
sowa przedstawiciela ministerstwa:
Projekty zmian obowizujcego Prawa
budowlanego zmierzajce do uprosz-
czenia procesu budowlanego, to zdr-
twiaem, gdy uwaam, e te uprosze-
nia iuatwienia bd kolejnymi krokami
skutkujcymi w praktyce rozmy-
ciem odpowiedzialnoci i obnieniem
poziomu niezbdnego dowiadczenia,
potwierdzajcym jedynie prawo sfor-
muowane przez Mikoaja Kopernika,
e pienidz gorszy wypiera pienidz
lepszy.
Inspektor nadzoru czy(li)
osoba odpowiedzialna
No wanie czy inwestorzy potrze-
buj jeszcze inspektorw nadzoru?
Jest to nowe zjawisko w naszej rze-
czywistoci. Ot mnie jako inspektora
nadzoru obowizuje nie tylko umowa
oprac, ale (ito chyba bardziej) usta-
wa Prawo budowlane i wynikajce
z tego prawa i obowizki osoby pe-
nicej samodzieln funkcj techniczn
w budownictwie. Inspektor nadzoru
ma nie tylko pilnowa realizacji przed-
miotu zamwienia (zakresu umowy,
kontrolowania zgodnoci z projektem
budowlanym). Ma nie tylko nadzorowa
prawidowo procesu technologicz-
nego robt, ale take, a moe nawet
przede wszystkim, przestrzegania
norm iprzepisw budowlanych. e nie
wspomn o korzystaniu z wiedzy ta-
jemnej (zanikajcej ju niestety) tzw.
sztuki budowlanej.
Wedug nowych praktyk osob odpo-
wiedzialn za prawidow realizacj
przedmiotu zamwienia moe by pra-
cownica administracyjna (zwykszta-
cenia ekonomistka) albo dowolna oso-
ba bez wyksztacenia budowlanego.
Czy taka osoba odpowiedzialna za-
da od swojego pracodawcy (czyli od
inwestora) wystpienia o stosowne
Zgoszenie zamiaru wykonania ro-
bt budowlanych w jego budynkach
biurowych, magazynowych czy gara-
owych? Przecie nawet nie bdzie
wiedziaa, e jest taki wymg usta-
wowy. Czy taka osoba odpowiedzial-
na moe wiedzie, co to s zmiany
istotne w stosunku do projektu bu-
dowlanego?
Czy bdzie zwyczajnie wiedziaa, e
przebudowa pomieszcze w budyn-
moim zdaniem
pr awo
ku to jest zmiana obcie iwymaga
opracowania projektu budowlanego?
Jestem przekonany, e ta powolna
dezorganizacja w budownictwie do-
tyka nie tylko obnienia rangi na po-
ziomie legislacji, ale te rwnolegle
sfery praktyki, przez obejcia prawa
w przedsibiorstwach i zwyk ch
zmniejszenia kosztw (bo taka pra-
cownica administracyjna pracuje za
mniejsze pienidze).
Ale panowie dyrektorzy i prezesi si
nie martwi, bo gdyby kiedy co,
to przecie wumowie jest wyznaczo-
na osoba odpowiedzialna za prawi-
dow realizacj.
Odpowiedzialno
Zgodnie zzasad, e sukces ma wielu
ojcw (politycy, samorzdowcy, preze-
si), aporaka tylko jedn matk od-
powiedzialno spoczywa na barkach
tylko jednego kierownika budowy.
Pytam dlaczego wznowelizowanym
po raz enty naszym Prawie budow-
lanym nie ma odpowiedzialnoci wy-
konawcy robt? Kiedy, dawno temu
by to rzeczywisty uczestnik wproce-
sie inwestycyjnym, a dzisiaj chocia
to z wykonawc zawieramy umow
na wykonanie robt, to od wykonawcy
damy rekomendacji, to wykonawca
daje gwarancj i paci kary umowne
ale nadal wwietle naszego prawa
jest to jaki taki twr wirtualny, jaki
taki podmiot rwnowany bez ad-
nej odpowiedzialnoci.
propos odpowiedzialnoci kierow-
nika budowy. Przykadem powolnej
degrengolady naszego zawodu s
ostatnio wirtualni kierownicy bu-
dowy, ktrzy sprzedaj swoj przy-
naleno do OIIB i uprawnienia
kwiecie 2015 [127] 27
 moim zdaniem

budowlane, a fizycznie obecni s na
budowie tylko dwa razy: na podpisa-
niu protokou przekazania placu bu-
dowy oraz przy podpisaniu protokou
odbioru kocowego robt. Ca pozo-
sta robot wykonuj tzw. manage-
rowie kontraktu albo koordynatorzy,
czyli osoby bez uprawnie budowla-
nych, bez praktyki, bez dowiadcze
wkierowaniu robotami.
Ten ersatz rwnowanej odpowie-
dzialnoci zosta przeszczepiony do
naszego budowania take z Urzdu
Zamwie Publicznych.
Projektanci czy(li) osoby
odpowiedzialne
Ostatnio pojawio si nowe zjawisko,
ktre nazywam projektowanie prze-
pchnite.
Ot mam wrku projekt wykonaw-
czy, ktry rni si zasadniczo od
rozwiza zaprojektowanych w pro-
jekcie budowlanym. Rnice dotycz
np. podziau pomieszcze na wszyst-
kich kondygnacjach, iloci i lokalizacji
zaprojektowanych urzdze sanitar-
nych, urzdze wentylacji grawita-
cyjnej igrzejnikw c.o., atake iloci
innych elementw budowlanych wy-
koczeniowych (drzwi, glazura itp.).
Tak, tak, Szanowny Czytelniku, jeden
obiekt, jeden projektant i dwa rne
rozwizania. Dlaczego? W projekcie
wykonawczym inwestor ma, co chcia,
eby byo zrobione, a poniewa takie
rozwizanie nie spenia obowizujcych
norm iprzepisw, wic dla wydziau ar-
chitektury robi si projekt budowlany
speniajcy normy.
Czyli iwilk syty, iowca caa, bo inwe-
stor dostanie pozwolenie na budow,
aidla wykonawcy ryzyko niewielkie, po-
niewa nie na wszystkie roboty nadzr
budowlany wchodzi zkontrolami.
Mamy nowe zjawisko projekt prze-
pchnity (przez procedury).
Spotkaem si take z sytuacj, e
projekt budowlany by wykonany zgod-
nie ze sztuk, przez uprawnionego pro-
jektanta iinwestor otrzyma stosowne
pozwolenie na budow. Ale inwestor
nie zleci opracowania projektu wyko-
nawczego, gdy to kosztowao dodat-
kowo, nie byo konieczne do rozpocz-
cia robt no iopniaoby rozpoczcie
budowy. Jednak wtrakcie realizacji wy-
szo szydo z worka wic z koniecz-
noci wykonawca namwi znajomego
budowlaca/technika bez uprawnie do

REKLAMA

II KONFERENCJA NAUKOWO-TECHNICZNA
TECH-BUD'2015 Patron
NOWOCZESNE MATERIAY, TECHNIKI I TECHNOLOGIE

at
WE WSPCZESNYM BUDOWNICTWIE
Konferencja organizowana jest pod patronatem honorowym:
MINISTERSTWA INFRASTRUKTURY I ROZWOJU ed
M

ialny
JM REKTORA POLITECHNIKI KRAKOWSKIEJ

Organizatorem konferencji jest ODDZIA MAOPOLSKI PZITB w Krakowie.

Pat
Konferencja odbdzie si w dniach 21-22-23 padziernika 2015 r. w Krakowie. r on
at
Celem konferencji jest prezentacja najnowszych rozwiza projektowych, technologicznych, materiaowych i nowoczesnej
techniki oraz wynikw bada zwizanych z wdraaniem i stosowaniem nowatorskich rozwiza w budownictwie.

KOMITET ORGANIZACYJNY TEMATYKA KONFERENCJI Me

mgr in. Stanisaw NOWAK - przewodniczcy
dr in. Maciej GRUSZCZYSKI - wiceprzewodniczcy
mgr in. Rafa STARZYK - sekretarz
KOMITET NAUKOWY
prof. dr hab. in. Kazimierz FLAGA - przewodniczcy
prof. dr hab. in. Lech CZARNECKI
dr hab. in. Janusz MIERZWA, prof. PK
dr in. Marian PACHECKI
dr hab. in. Tomasz SIWOWSKI, prof. P Rz.
prof. dr hab. in. Wodzimierz STAROSOLSKI
Wspczesne realizacje polskie dia
ln
Nowe technologie budowy, nowoczesneymetody zarzdzania
Problemy materiaowo-konstrukcyjne we wspczesnych
realizacjach
Zagadnienia energetyczne w budownictwie
Problemy ze stosowaniem aktualnych norm
Wzmocnienie i naprawa konstrukcji

TECH-BUD'2015
PZITB OM w Krakowie, ul. Straszewskiego 28 lok.13;18, 31-113 Krakw, tel./fax: (12) 421 47 37, 430 09 84,
28 Inynier budownictwa e-mail: techbud@pzitb.org.pl, www.tech-bud.pzitb.org.pl
 moim zdaniem

REKLAMA
zaprojektowania tego, czego nie byo wprojekcie budow-
lanym, czyli eby rozwizywa problemy na bieco. Ijako
wsplnymi siami ten technik zkierownikiem budowy (kt-
ry take nie mia uprawnie projektowych) oraz zpomoc
inspektora nadzoru (majcego jakie takie dowiadczenia)
dobrnli do koca. Troch to kosztowao inerww, irozbi-
rek, ale inwestor ju nie analizowa kosztw, bo mia prze-
cie zawart umow ito ryczatow. Wykonawca, wiedzc
otym, e inwestor projektu wykonawczego nie ma (aza-
tem nie ma te rzetelnego przedmiaru robt = kosztory-
su inwestorskiego), da w swojej ofercie cen za robot
zdu grk (na wsjakij suczaj). Poza tym dla inwesto-
ra wane, eby mury szy do gry, eby plan inwestycyjny
wykona, no apoza tym wykonawca daje te 36 miesicy
gwarancji wic nikt si niczym nie przejmuje.
Na pytanie, jak to jest moliwe, eby projekt wykonawczy
opracowywaa osoba bez uprawnie projektowych, opo-
wiadam: przecie w ustawie Prawo budowlane nie ma
adnych wymaga w stosunku do projektu budowlanego
wykonawczego ani wymaga, kto moe taki projekt opra-
cowywa, wic wszystko jest zgodnie z prawem (prawo
Parkinsona: skoro czego nie trzeba robi, to na pewno nie
bdzie zrobione).
Wniosek (troch kliwy ismutny)
Proponuj zatem pjcie dalej wzmiany zmierzajce do
uproszczenia procesu budowlanego iradykaln noweliza-
cj naszego Prawa budowlanego:
po co nam projekt budowlany, przecie wystarczy pro-
jekt powykonawczy, bo i tak wykonawca moe wbudo-
wa co rwnowanego;
p  o co jaki tam inspektor nadzoru, po co jaka komisja
odbioru kocowego, przecie wykonawca daje wumo-
wie 36 miesicy gwarancji, e budynek si nie rozpad-
nie, papa si nie odklei, tynk si nie zuszczy, afarba
nie zetleje.
Ile etatw by si zwolnio, ile pienidzy iczasu by si za-
oszczdzio.
Czym skoczy si to uproszczenie iotwarcie na zawody
przez skrcenie praktyki wwykonawstwie, skrcenie drogi
to tego papierka? Czemu tak atwo idziemy na skrty?
Jak na razie, nasze budownictwo jeszcze si toczy znan
zlekcji fizyki zasad tzw. masy bezwadnoci, przepycha
si w swoich utartych koleinach, ludzie przychodz do
pracy, staraj si jako zaatwia sprawy, jeszcze maj
resztki poczucia odpowiedzialnoci. Ale to pezajce ze
prawo, skutki nowych procedur izych obyczajw utrwa-
lajce si wpraktyce budowlanej te ju opisa Parkinson:
jeeli co ma si zepsu, to si zepsuje na pewno i to
wnajmniej oczekiwanym momencie.

kwiecie 2015 [127] 29

 list y
Docieplanie budynku a izolacyjno cieplna okien
Ustawa zdnia 29 sierpnia 2014 r.
o charakterystyce energetycz-
nej budynkw (Dz.U. z 2014 r.
poz. 1200) wart. 43 wprowadza
pewne zmiany w ustawie z dnia
7 lipca 1994 r. Prawo budowla-
ne. Polegaj one m.in. na dodaniu
w art. 5 ust. 2b, zgodnie z kt-
rym w przypadku docieplenia bu-
dynku obejmujcego ponad 25%
powierzchni przegrd zewntrz-
nych budynku naley speni wy-
magania minimalne dotyczce
energooszczdnoci i ochrony
cieplnej przewidziane w przepi-
sach techniczno-budowlanych dla
przebudowy budynku. Zmiany te
zaczn obowizywa od 9 marca
2015 r.
Wymagania, o ktrych mowa
wart. 5 ust. 2b ustawy, okre-
lone s w przepisach rozpo-
rzdzenia Ministra Transpor-
tu, Budownictwa iGospodarki
Morskiej zdnia 5 lipca 2013 r.
zmieniajcego rozporzdzenie
wsprawie warunkw technicz-
nych, jakim powinny odpowia-
da budynki i ich usytuowanie
(Dz.U. poz. 926). I tak w
328 warunkw technicznych
wprowadzony zosta ust. 1a:
1a. Wymagania minimalne, okt-
rych mowa wust. 1, uznaje si za
spenione dla budynku podlegaj-
cego przebudowie, jeeli przegro-
dy oraz wyposaenie techniczne
budynku podlegajce przebudo-
wie odpowiadaj przynajmniej wy-
maganiom izolacyjnoci cieplnej
okrelonym w zaczniku nr 2 do
rozporzdzenia oraz powierzch-
nia okien odpowiada wymaganiom
okrelonym w pkt 2.1 zacznika
nr 2 do rozporzdzenia.
30 Inynier budownictwa
Zacznik nr 2 okrela wy-
magania izolacyjnoci ciepl-
nej zwizane z oszczdnoci w przypadku termomodernizacji
energii, w tym: izolacyjno
ciepln przegrd budowlanych
oraz inne wymagania, wprowa-
dzajc wpkt 2.1.1 zapis:
2.1.1. W budynku miesz-
kalnym i zamieszkania zbio-
rowego pole powierzchni A0,
wyraone w m2, okien oraz
przegrd szklanych iprzezro-
czystych owspczynniku prze-
nikania ciepa nie mniejszym ni
0,9 W/(m2 K), obliczone we-
dug ich wymiarw modular-
nych, nie moe by wiksze
ni warto A0max obliczone
wedug wzoru:
A0max = 0,15 Az + 0,03 Aw
gdzie:
Az jest sum pl powierzch-
ni rzutu poziomego wszyst-
kich kondygnacji nadziemnych
(wzewntrznym obrysie budyn-
ku) w pasie o szerokoci 5 m
wzdu cian zewntrznych,
Aw jest sum pl powierzch-
ni pozostaej czci rzutu
poziomego wszystkich kondy-
gnacji po odjciu Az.
Prosz zauway, e w pkt niowej (inwestora), apo dru-
2.1.1 jest mowa o wsp-
czynniku przenikania ciepa
0,9 W/m2K, mimo e obowi-
zujce (okrelone w tabeli
zacznika) wymaganie izola-
cyjnoci cieplnej okien wynosi
1,3 W/m2K.
Moim zdaniem przepisy te mog
by powodem problemw z in-
terpretacj co do zakresu au-
dytu, projektu i wykonania robt
budynkw mieszkalnych.
Przyjmijmy czsto wyst-
pujc praktycznie sytuacj
zaprojektowania i wykonania
robt termomodernizacyjnych
budynku mieszkalnego wielo-
rodzinnego, w ktrej cz
mieszkalna podlega ustawie
dnia 21 listopada 2008 r.
owspieraniu termomoderniza-
cji iremontw.
Na potrzeby zadania zostaje
opracowany audyt energe-
tyczny, w ktrym okrelone
s wymagania dotyczce izo-
lacyjnoci cieplnej przegrd
zewntrznych bdcych cz-
ci wspln obiektu (zwykle:
ciany, stropodachy, stolarka
okienna i drzwiowa w cz-
ciach wsplnych, ewentual-
nie ciany piwnic istrop piw-
nicy). W audycie, a pniej
w projekcie i samym wyko-
nawstwie nie odnosimy si
zwykle do okien lokali miesz-
kalnych zdwch gwnych po-
wodw: po pierwsze stanowi
one wasno lokatora idecy-
zja co do wymiany nie jest po
stronie wsplnoty mieszka-
gie wymiana okien wizaaby
si zwykle zkosztem przekra-
czajcym moliwoci finanso-
we. Azauwamy, e prawdo-
podobiestwo istnienia okien
o wspczynniku przenikania
ciepa 0,9 W/m2K (o ktrym
mwi pkt 2.1.1 warunkw
technicznych) jest praktycz-
nie zerowe.
 list y

golicin - Fotolia.com

Powstaj pytania: dotykamy si do przegrd docieple budynkw mieszkal-

1. Czy kada termomoderni-
zacja budynku mieszkalnego
polegajca na dociepleniu
przegrd zewntrznych bu-
dynku musi mie speniony
warunek, o ktrym mowa
w pkt 2.1.1 przepisw
techniczno-budowlanych?
2. C
 zy te warunek ten musi
by speniony jedynie wprzy-
padku, kiedy projektowo
szklanych, awprzypadku kie-
dy okna pozostaj w stanie
zastanym moemy ten wa-
runek wanalizach pomin?
Jeli warunek okrelony w prze-
pisach jest do obligatoryjnego za-
stosowania przy dociepleniu po-
wyej 25% powierzchni przegrd
zewntrznych, to w moim prze-
konaniu moe to spowodowa
praktyczne zatrzymanie procesu
nych. Wsplnot mieszkaniowych
nie bdzie po prostu sta na sfi-
nansowanie wymiany okien w lo-
kalach mieszkalnych w zwizku
zdociepleniem budynku.
Oczywicie istnieje moliwo,
e wszystkie zaprezentowa-
ne przemylenia iniepokoje s
oparte na bdnej interpretacji
przepisw ipanika jest nieuza-
sadniona.

Odpowiada Anna Sas-Micu gwny ekspert Stowarzyszenia Nowoczesne Budynki

Termomodernizacja jest przykadem
przebudowy budynku, rozumianej
wwietle definicji zawartej wustawie
Prawo budowlane, w art. 3 pkt 7,
jako wykonywanie robt budowlanych,
w wyniku ktrych nastpuje zmiana
parametrw uytkowych lub technicz-
nych istniejcego obiektu budowlane-
go, z wyjtkiem charakterystycznych
parametrw budynku jak: kubatura,
powierzchnia zabudowy, wysoko,
dugo, szeroko bd liczba kon- jtych dla przebudowy, zawartych
dygnacji. Szczeglnym przykadem
przebudowy jest docieplenie budynku
obejmujce ponad 25% powierzch-
ni przegrd zewntrznych budynku.
Nowe brzmienie art. 5 ust. 2b usta-
wy Prawo budowlane, obowizujce
zdniem 9 marca 2015 r., odnoszce odpowiada wymaganiom okrelonym
si do przedmiotowego docieplenia, nie wpk 2.1 zacznika nr 2. Std naley
ustala wycze spenienia wymaga rozumie, e warunki okrelone w pkt
okrelonych wzaczniku nr 2 do roz- 2.1 powinny by spenione tylko wta-
porzdzenia Ministra Infrastruktury kim przypadku docieplenia, gdy cznie
zdnia 12 kwietnia 2002 r. wsprawie z dociepleniem cian przewiduje si
warunkw technicznych, jakim powinny termomodernizacj ciepln okien.
odpowiada budynki iich usytuowanie
(Dz.U. Nr 75, poz. 690 zpn. zm.). Reasumujc, jedynie w przypadku
Jednake naley zwrci uwag, e kiedy projektowo dotykamy si do
przepis odwouje si do ustale przy- przegrd szklanych, warunek pkt
2.1.1 z zacznika nr 2 ww. rozpo-
w 328 ust. 1a rozporzdzenia, wmyl rzdzenia, ustalony dla budynkw
ktrych to wycznie przegrody, podle- mieszkalnych i zamieszkania zbioro-
gajce przebudowie, powinny odpowia- wego, powinien by speniony,
da przynajmniej wymaganiom izolacyj- a w przypadku kiedy okna pozostaj
noci cieplnej okrelonym wzaczniku wstanie zastanym moemy ten wa-
nr 2 oraz powierzchnia okien powinna runek wanalizach pomin.

kwiecie 2015 [127] 31

 list y
Grzyb na cianach lokalu
Jestem lokatorem budynku administro-
wanego przez Miejskie Towarzystwo Bu-
downictwa Spoecznego. Wniecay rok
od zasiedlenia wmieszkaniu zaczy si
problemy zwilgoci. Wielokrotnie zwra-
calimy si do zarzdu MTBS zproba-
mi o usunicie wady. Dziaania zarz-
du MTBS byy zawsze standardowe,
sprawdzenie nawiewek i neutralizacja
pleni rodkiem chemicznym. Wdalszej
kolejnoci w otworach wentylacyjnych
w kuchni i w azience zamontowano
wentylatory. Dziaania zarzdu byy nie-
skuteczne, grzyb pojawia si kadej je-
sieni. W okresie letnim ubiegego roku
MTBS doklei kilka metrw styropianu
wgarau; efekt taki sam. Zarzd MTBS
przysa kolejne wytyczne co do uytko-
wania lokalu. Wezwanie do: likwidacji
rolet wolno wiszcych, anastpnie a-
luzji, poniewa uniemoliwiaj swobodny
przepyw powietrza od nawiewnika okien-
nego do kratek wentylacyjnych mieszka-
nia; zaprzestania suszenia wypranych
rzeczy wazience przynalenej do lokalu;
wyeliminowanie kwiatw z parapetw
okiennych. Zarzdca budynku wskazuje
na konieczno regularnego wietrzenia
pomieszcze, utrzymywania prawido-
wej temperatury powietrza w okresie
grzewczym (nadmierna oszczdno
ciepa sprzyja zawilgoceniu cian), nie-
zamykania nawiewnikw zamontowa-
nych w oknach, utrzymywania w czy-
stoci kratek wentylacyjnych. Zarzd
MTBS sprowadza kolejne komisje.
Czy musimy wpuszcza do lokalu kolej-
ne grupy ludzi z drabinami, miernikami
i aparatami fotograficznymi. Zarzd
twierdzi, e to on jest wacicielem,
i musimy udostpnia lokal na kade jego
yczenie? Czy musimy paci czynsz jak
za lokal penowartociowy?
32 Inynier budownictwa
Odpowiada ukasz Smaga radca prawny
Zagadnienia zwizane z funk-
cjonowaniem towarzystw bu-
downictwa spoecznego zostay
uregulowane w ustawie z dnia
26 padziernika 1995 r. o nie-
ktrych formach popierania
budownictwa mieszkaniowego
(Dz.U. z2013 r. poz. 255), da-
lej: t.b.s. Zgodnie ztreci art.
27 ust. 1 t.b.s. przedmiotem
dziaania towarzystwa jest bu-
dowanie domw mieszkalnych
i ich eksploatacja na zasadach
najmu. Oznacza to, e towarzy-
stwo jest wynajmujcym, loka-
tor za najemc danego lokalu.
Wskazana ustawa nie okrela
wszystkich szczegw zwiza-
nych z prawami i obowizkami
stron stosunku najmu, dlate-
go art. 33 t.b.s. stanowi, e
w sprawach nieuregulowanych
w ustawie stosuje si odpo-
wiednio przepisy ustawy zdnia
21 czerwca 2001 r. oochronie
praw lokatorw, mieszkaniowym
zasobie gminy iozmianie kodek-
su cywilnego (Dz.U. z 2014 r.
poz. 150), dalej: o.p.l., oraz
przepisy kodeksu cywilnego
(k.c.) onajmie.
Zgodnie ztreci art. 6a ust. 1
i3 o.p.l. wynajmujcy jest obo-
wizany do zapewnienia spraw-
nego dziaania istniejcych in-
stalacji i urzdze zwizanych
z budynkiem umoliwiajcych
najemcy korzystanie zwody, pa-
liw gazowych i ciekych, ciepa,
energii elektrycznej, dwigw
osobowych oraz innych insta-
lacji i urzdze stanowicych
wyposaenie lokalu i budynku
okrelonych odrbnymi przepi-
sami. Do obowizkw wynajmu-
jcego naley w szczeglnoci
dokonywanie napraw budynku,
jego pomieszcze i urzdze
oraz przywrcenie poprzednie-
go stanu budynku uszkodzo-
nego, niezalenie od przyczyn
(ztym e najemc obcia obo-
wizek pokrycia strat powsta-
ych zjego winy), atake doko-
nywanie napraw lokalu, napraw
lub wymiany instalacji ielemen-
tw wyposaenia technicznego
wzakresie nieobciajcym na-
jemcy. Najemca zkolei na pod-
stawie art. 6b ust. 1 o.p.l. jest
obowizany utrzymywa lokal
oraz pomieszczenia, do ktrych
uywania jest uprawniony, we
waciwym stanie technicznym
i higieniczno-sanitarnym okre-
lonym odrbnymi przepisami
oraz przestrzega porzdku
domowego.
Problemy z wilgoci w lokalu
mog by skutkiem zaniedba
wynajmujcego lub najemcy, wo-
bec czego najistotniejsze jest
ustalenie przyczyny zaistniaej
wady, albowiem decydowa to
bdzie o zakresie uprawnie
najemcy.
Niezalenie od tego, kto jest
odpowiedzialny za powstae za-
wilgocenie, najemca, czyli lo-
kator budynku nalecego do
towarzystwa budownictwa spo-
ecznego, powinien umoliwi
przedstawicielom towarzystwa
wejcie do lokalu wcelu stwier-
dzenia jego stanu. Stosownie
do art. 10 ust. 3 pkt 1 o.p.l.

po wczeniejszym ustaleniu terminu
lokator powinien udostpni waci-
cielowi lokal wcelu dokonania okreso-
wego, awszczeglnie uzasadnionych
przypadkach rwnie doranego,
przegldu stanu iwyposaenia tech-
nicznego lokalu oraz ustalenia za-
kresu niezbdnych prac i ich wyko-
nania. Niewtpliwie istnienie grzyba
uzasadnia udostpnienie lokalu przez
najemc wynajmujcemu.
Jeeli za stan zawilgoconego lokalu
odpowiedzialno ponosi wynajmuj-
cy, czyli towarzystwo budownictwa
spoecznego, lokatorowi przysuguj
m.in. roszczenia wynikajce z art.
663 i art. 664 1 k.c. Zgodnie
ztreci art. 663 k.c., jeeli wcza-
sie trwania najmu rzecz (lokal) wy-
maga napraw, ktre obciaj wy-
najmujcego, abez ktrych rzecz nie
jest przydatna do umwionego uyt-
ku, najemca moe wyznaczy wy-
najmujcemu odpowiedni termin do
wykonania napraw. Po bezskutecz-
nym upywie wyznaczonego terminu
list y
najemca moe dokona koniecznych okrelone w art. 664 1 k.c. po-
napraw na koszt wynajmujcego. Jak wstan wrazie wystpienia przesa-
wyjani Sd Najwyszy, przepis art. nek w nich zawartych tylko wtedy,
663 k.c. uprawnia najemc do do- jeli najemca zoy wynajmujcemu
konania napraw na koszt wynajmuj- odpowiednie owiadczenie, z ktre-
cego istanowi podstaw roszczenia go wynika skorzystanie zuprawnie
ozwrot kosztw napraw dokonanych przyznanych tym przepisem (wyrok
przez niego po upywie terminu wy- Sdu Najwyszego zdnia 12 czerw-
znaczonego wynajmujcemu (wyrok ca 2013 r., sygn. akt II CSK 610/12,
Sdu Najwyszego z dnia 14 grud- Lex nr 13751490).
nia 2011 r., sygn. akt ICSK 122/11, Naley jednak pamita o tym, e
Lex nr 1147726). kodeksowe przepisy onajmie, wtym
Ponadto art. 664 1 k.c. umoliwia art. 662664 k.c., maj charakter
najemcy uzyskanie obnienia czyn- wzgldny, a wynikajce z nich pra-
szu. Jeeli bowiem rzecz najta ma wa i obowizki mog by odmiennie
wady, ktre ograniczaj jej przydat- ksztatowane umow stron (wy-
no do umwionego uytku, najem- rok Sdu Apelacyjnego w Poznaniu
ca moe da odpowiedniego obni- zdnia 12 lutego 2014 r., sygn. akt
enia czynszu za czas trwania wad. I ACa 1254/13, Lex nr 1439255).
Przesankami dania obniki czynszu A zatem przed dochodzeniem rosz-
na podstawie omawianego przepisu cze wynikajcych zart. 663 iart.
s nie tylko niezwyke wypadki (zda- 664 1 k.c. naley ustali, czy
rzenia nadzwyczajne), lecz wszelkie umowa zawarta pomidzy stronami,
okolicznoci, za ktre najemca nie jeli zostaa zawarta, nie ogranicza
ponosi odpowiedzialnoci iktre nie uprawnie najemcy wynikajcych
dotycz jego osoby. Skutki prawne ztych przepisw.
kwiecie 2015 [127] 33
 moim zdaniem

Istotna jest poprawa przepisw

Andrzej Gumua
AG Doradztwo i Projektowanie

Nie postulujmy, aby zmieni przepisy dotyczce tego, czy

zmiana w projekcie budowlanym moe by nieistotnym lub
istotnym odstpieniem od zatwierdzonego projektu budow-
lanego, ale sprbujmy przedstawi propozycje ich poprawy.

W
nawizaniu do ciekawego
tekstu p. Jarosawa Krop-
lewskiego, jaki ukaza si
w listopadowym IB, pragn przed-
stawi swoje spojrzenie na przepisy
definiujce procedury zmian w doku-
mentacji projektowej.
Artyku 20 ustawy Prawo budowlane
stanowi, e do obowizkw projektan-
ta naley m.in. wyjanianie wtpliwo-
ci dotyczcych projektu izawartych
w nim rozwiza oraz sprawowanie
nadzoru autorskiego na danie in-
westora lub waciwego organu wza-
kresie stwierdzania w toku wykony-
wania robt budowlanych zgodnoci
realizacji z projektem oraz uzgadnia-
nia moliwoci wprowadzenia rozwi-
za zamiennych wstosunku do prze-
widzianych w projekcie, zgoszonych
przez kierownika budowy lub inspekto-
ra nadzoru inwestorskiego. Powysze
wydaje si zasadne, bo kto inny, jak
nie autor projektu, czyli projektant,
powinien tego dokonywa. W kocu
projekt to jego dzieo. Wkonsekwen-
cji oprcz Prawa budowlanego mamy
wtym przypadku do czynienia zPra-
wem autorskim. Pewnych praw autor-
skich, choby ustalonych wpisemnej
umowie, projektant nie jest wstanie
zby. Autorem projektu pozostanie
zawsze. Moe oczywicie przenie
na inny podmiot lub osob np. pra-
wa majtkowe lub zezwoli im na ko-
rzystanie z opracowanego projektu
oraz rozporzdzanie tymi opracowa-
niami tj. udziela tzw. praw zale-
nych, ale czy zwalnia go to znadzoru
autorskiego?
Prawo budowlane nie definiuje co
prawda bezporednio, kim jest pro-
jektant, ale we wspomnianym art.
20 ust. 1 ustala, e do obowizkw
projektanta naley take opracowanie
projektu budowlanego. Wkonsekwen-
cji co jest warte podkrelenia to
on jest autorem projektu budowlane-
go. Jeeli w kadym innym przepisie
Prawa budowlanego wspomniany jest
projektant, to wiemy, e jest to autor
projektu budowlanego. Nie jakikolwiek
inny projektant, ale ten konkretny,
ktry opracowa projekt budowlany.
Jeeli kto myli inaczej, to pozostaje
wduym bdzie, ajego interpretacja
moe prowadzi do absurdu. Zwr-
my na przykad uwag na art. 21 Pra-
wa budowlanego opisujcy prawa pro-
jektanta. Ma on m.in. prawo wstpu
na teren budowy idokonywania zapi-
sw wdzienniku budowy dotyczcych
jej realizacji. Czy takie prawo moe
mie dowolny (inny) projektant (ktry
np. wanie przechodzi obok budowy)?
Absurd prawda?
Oczywicie bez zgody autora nie s
moliwe zmiany wjego dziele. Ito wa- ca ten wniosek oraz w konsekwencji
nie okrela art. 20 Prawa budowla-
nego. Pozostaje przy tym kluczowe
pytanie czy nadzr autorski moe
peni inna osoba (inny projektant),
ale to ju temat na oddzielny artyku.
Naley tylko wspomnie, e ostatnio
kilkakrotnie ogaszane byy przetargi
na penienie nadzoru autorskiego. Py-
tanie na jakiej podstawie?
Zmiana zatwierdzona przez projek-
tanta w projekcie budowlanym moe
by nieistotnym lub istotnym odst-
pieniem od zatwierdzonego projektu
budowlanego. Tej klasyfikacji doko-
nuje nie urzdnik, kierownik budowy,
inwestor ani inspektor nadzoru in-
westorskiego, ale znowu projektant
na podstawie art. 36a ust. 5 Pra-
wa budowlanego. Oczywicie moe
si zastanawia, dlaczego wanie
on, ale wydaje si, e ze wszystkich
uczestnikw procesu budowlanego
jest to najwaciwsza osoba jest
on przecie autorem projektu i sam
zatwierdzi jego zmian. Naley przy
okazji wskaza, e tych klasyfikacji
dokonuje si najczciej na etapie
realizacji inwestycji podczas budo-
wy. Zgodnie ze wspomnianym art. 20
Prawa budowlanego kierownik budowy
lub inspektor nadzoru inwestorskiego
skada wniosek zawierajcy rozwiza-
nia inne ni przedstawione w projek-
cie. Projektant zatwierdza lub odrzu-
ocenia, czy zawnioskowana zmiana
jest istotna w myl art. 36a ust. 5

34 Inynier budownictwa

Prawa budowlanego. Wszystko to
najczciej odbywa si w cigu kilku,
czasami kilkunastu dni, niemajcych
wpywu na harmonogram realizacji in-
westycji. Mona sobie wyobrazi, e
w przypadku wcignicia w powy- ustale miejscowego planu zagospo-
sz procedur waciwych organw
administracji architektoniczno-bu-
dowlanej powysze czynnoci wydu-
yyby si znaczco. A wiadomo, na
budowie czas to pienidz.
Projektant ocenia nieistotno zmia-
ny, bazujc na kryteriach przedstawio-
nych w Prawie budowlanym. Zmiana
bdzie nieistotna, jeeli nie dotyczy:
zakresu objtego projektem zago-
spodarowania dziaki lub terenu;
c harakterystycznych parametrw
obiektu budowlanego: kubatury, po-
wierzchni zabudowy, wysokoci, du-
goci, szerokoci iliczby kondygnacji;
zapewnienia warunkw niezbdnych
moim zdaniem
do korzystania ztego obiektu przez kosztem dodania kilku czy kilkunastu
osoby niepenosprawne; linijek do ustawy (bdzie to napraw-
z miany zamierzonego sposobu uyt- d bez znaczenia dla caego Prawa
kowania obiektu budowlanego lub budowlanego) lub ich przedstawie-
jego czci; nia w akcie wykonawczym ustawy
waciwym rozporzdzeniu. Opisa-
darowania przestrzennego lub decy- ne przepisy na razie pozwalaj omi-
zji owarunkach zabudowy izagospo- n czsto uciliw ciek biu-
darowania terenu rokracji i s naprawd praktyczne,
oraz nie wymaga uzyskania opinii, czsto wykorzystywane w procesie
uzgodnie, pozwole i innych doku- inwestycyjnym (na budowie). Przepi-
mentw, wymaganych przepisami sy nie mog zamyka moliwoci sto-
szczeglnymi. sowania innych rozwiza ni przed-
Zdecydowanie mona si zgodzi, e stawiono w projekcie, wynikajcych
przedstawione ustawowymi przepi- np. zzastosowania przez wykonawc
sami kryteria budz wtpliwoci, s unikalnej technologii.
bowiem zbyt oglne imog prowadzi Samo zaoenie dotyczce tych prze-
do rnych interpretacji, ale nie jest pisw jest wic logiczne, ato nie jest
to wadnym wypadku powd, aby li- czste niestety w naszym prawie.
kwidowa te przepisy. Naley dy Nie postulujmy wic, aby zmieni te
do ich poprawy, tj. uszczegowie- przepisy, ale sprbujmy przedstawi
nia, co jest istotne, aco nie nawet propozycje ich poprawy.
REKLAMA
kwiecie 2015 [127] 35
 pr awo

Ka l e n d a r i u m
25.02.2015 Projekt kodeksu budowlanego

Przyjty przez komisj projekt dotyczy czci budowlanej kodeksu urbanistyczno-budowlanego (prace na czci
Komisja
dotyczc zagospodarowania przestrzennego nie zostay jeszcze zakoczone). Wprojekcie kodeksu dokonano
Kodyfikacyjna usystematyzowania przepisw dotychczas zawartych w odrbnych ustawach: ustawie z dnia 7 lipca 1994 r.
Prawa Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z2013 r. poz. 1409 zpn. zm.) iustawie zdnia 16 kwietnia 2004 r. owyrobach
Budowlanego budowlanych (t.j. Dz.U. z2014 r. poz. 883). Do najwaniejszych nowych rozwiza przewidzianych wkodeksie
budowlanym nale:
przyja wprowadzenie pojcia zgody budowlanej, ktre ma obejmowa pozwolenie na budow oraz tzw. milczc
zgod;
zwikszenie katalogu obiektw budowlanych realizowanych na zgoszenie;
okrelenie podstawowych zasad sytuowania budynkw od granicy dziaki;
wprowadzenie instytucji zgody ssiada na zblienie obiektu budowlanego do granicy dziaki, ktra bdzie miaa
form aktu notarialnego;
przyjcie zasady, e wykonywanie robt budowlanych innych ni budowa obiektu budowlanego nie bdzie
wymagao zgody budowlanej (zzastrzeeniem wyjtkw okrelonych wkodeksie);
wprowadzenie zmian dotyczcych projektu budowlanego;
niedopuszczalno stwierdzenia niewanoci decyzji opozwoleniu na budow, atake uchylenia takiej decyzji
we wznowionym postpowaniu, jeeli na jej podstawie obiekt budowlany zosta wybudowany, aod uzyskania
zgody na uytkowanie upyn jeden rok;
s krcenie terminu rozpatrzenia przez organ administracji architektoniczno-budowlanej zgoszenia robt
budowlanych do 21 dni;
o  krelenie zasad dorczania pism wprzypadku nieuregulowanego stanu prawnego ssiednich nieruchomoci,
wprzypadku niemonoci ustalenia adresu stron lub wprzypadku gdy liczba stron postpowania przekracza
20 pisma dorczane bd przez obwieszczenie wsiedzibie organu;
w  prowadzenie obowizku dokonywania odbiorw czstkowych okrelonych etapw robt budowlanych;
z likwidowanie obowizku zawiadomienia oterminie rozpoczcia robt budowlanych;
w  prowadzenie pojcia zgody na uytkowanie, ktre ma obejmowa pozwolenie na uytkowanie oraz tzw.
milczc zgod;
o  graniczenie przypadkw, wktrych bdzie wymagane uzyskanie pozwolenia na uytkowanie;
z miana zasad naliczania opat legalizacyjnych wysoko opaty ma by uzaleniona od wartoci rynkowej
samowoli budowlanej;
z miana dotyczca postpowania naprawczego polegajca na wprowadzeniu obowizku wezwania przez
organ nadzoru budowlanego do usunicia naruszenia prawa wokrelonym terminie przed wydaniem decyzji
nakazowej.
Przewodniczcy komisji przekaza projekt Ministrowi Infrastruktury i Rozwoju. Obecnie ministerstwo analizuje
przedstawiony projekt.

9.03.2015 Ustawa zdnia 29 sierpnia 2014 r. ocharakterystyce energetycznej budynkw (Dz.U. z2014 r. poz. 1200)

Ustawa reguluje zagadnienia zwizane zcharakterystyk energetyczn budynkw. Do najwaniejszych zmian wsto-
weszy w ycie
sunku do dotychczas obowizujcych przepisw, zawartych wustawie zdnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane
(t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 z pn. zm.), naley zniesienie obowizku sporzdzania wiadectwa charaktery-
styki energetycznej dla domw budowanych na wasny uytek. Obowizek ten bdzie wymagany od wacicieli,
najemcw, zarzdcw i osb posiadajcych spdzielcze wasnociowe lub lokatorskie prawo do lokalu w przy-
padku sprzeday, zbycia lub najmu budynku lub jego czci. Wzwizku zuregulowaniem problematyki zwiza-
nej zefektywnoci energetyczn budynkw wnowym akcie prawnym, niniejsz ustaw, uchylono przepisy art.
5 ust. 315, art. 5 iart. 5; art. 55a, art. 57 ust. 1 pkt 7, art. 62 ust. 1 pkt 5 i6 iust. 1b, art. 63 ust. 2 i3,
art. 93 pkt 11 oraz zmieniono brzmienie przepisw art. 5, art. 6, art. 7 ust. 1 pkt 1, art. 62 ust. 5, art. 64 ust. 3,
art. 70 ust. 1, art. 93 pkt 1, 8 i9 ustawy zdnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.
Szczegowe informacje dotyczce ustawy zostay zamieszczone wInynierze Budownictwa nr 11/2014, s. 46.

36 Inynier budownictwa
 pr awo

REKLAMA

krtko
Termiczne unieszkodliwianie odpadw
w Szczecinie

Wporcie szczeciskim na Ostrowie Grabowskim powstaje

Zakad Termicznego Unieszkodliwiania Odpadw dla Szcze-
ciskiego Obszaru Metropolitalnego. Bdzie dziaa pod
nazw EcoGenerator. Spalajc 150 tys. ton odpadw komu-
nalnych rocznie przyczyni si do ograniczenia skadowania
odpadw, atym samym do ochrony rodowiska. Jednocze-
nie bdzie produkowa energi ciepln ielektryczn. Moc
elektrociepowni wkogeneracji to 7,5 MWe i32 MWt.
Na ruszcie pierwszej linii zakoczono ju ukadanie eliw-
nych rusztowin, na ktrych bd spalane odpady. Zanim
odpady spal si na rusztach, przejd przez dwukomorowy
bunkier. To wielka elbetowa wanna, do ktrej mieci bd Za realizacj projektu odpowiada miejska spka celowa Za-
zrzucane zciarwek. Bunkier bdzie swego rodzaju ma- kad Unieszkodliwiania Odpadw, ageneralnym wykonawc jest
gazynem, gdzie zostanie zgromadzony zapas paliwa dla Mostostal Warszawa SA. Koszt inwestycji: 711 mln z.
EcoGeneratora na 6 dni pracy dziki czemu zakad bdzie
dziaa ca dob. Fot. Zakad Unieszkodliwiania Odpadw w Szczecinie

kwiecie 2015 [127] 37

 pr awo

Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury iRozwoju zdnia 17 lutego 2015 r. wsprawie

sposobu dokonywania iszczegowego zakresu weryfikacji wiadectw charaktery-
styki energetycznej oraz protokow z kontroli systemu ogrzewania lub systemu
klimatyzacji (Dz.U. z2015 r. poz. 246)
Rozporzdzenie stanowi realizacj upowanienia zawartego w przepisie art. 37 ustawy
zdnia 29 sierpnia 2014 r. ocharakterystyce energetycznej budynkw (Dz.U. poz. 1200),
ktrym to przepisem ustawodawca zobowiza ministra waciwego do spraw budow-
nictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa
(obecnie Minister Infrastruktury i Rozwoju) do okrelenia zakresu i zasad prowadzenia
weryfikacji wiadectw charakterystyki energetycznej oraz protokow z kontroli systemu
ogrzewania lub systemu klimatyzacji, znajdujcych si wcentralnym rejestrze charakterysty-
ki energetycznej. Zgodnie zprzepisami ustawy zdnia 29 sierpnia 2014 r. ocharakterystyce
energetycznej budynkw Minister Infrastruktury iRozwoju zosta wyposaony wkompe-
tencje do dokonywania, przy uyciu systemu teleinformatycznego, weryfikacji wiadectw
charakterystyki energetycznej oraz protokow zkontroli systemu ogrzewania lub systemu
klimatyzacji, pod ktem prawidowoci irzetelnoci ich sporzdzenia, biorc pod uwag
przepisy techniczno-budowlane oraz zasady wiedzy technicznej. Rozporzdzenie Ministra
Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lutego 2015 r. w sposb szczegowy okrela zakres
weryfikacji wiadectw charakterystyki energetycznej oraz protokow zkontroli systemw
ogrzewania i klimatyzacji, ktra bdzie si odbywaa z urzdu lub na wniosek. Wniosek
oweryfikacj wiadectwa charakterystyki energetycznej bdzie mg zoy: waciciel lub
zarzdca budynku lub czci budynku, osoba, ktrej przysuguje spdzielcze wasnocio-
we prawo do lokalu, osoba, ktrej przysuguje spdzielcze lokatorskie prawo do lokalu
mieszkalnego, podmiot, ktry zleci sporzdzenie wiadectwa charakterystyki energetycz-
nej, lub podmiot, ktry je otrzyma wzwizku ze zbyciem lub najmem budynku lub czci
budynku. Wprzypadku protokou zkontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji
prawo do zoenia wniosku oweryfikacj tych dokumentw bdzie przysugiwao wycz-
nie wacicielowi lub zarzdcy budynku. Weryfikacji dokonywanej zurzdu podlega bd
wiadectwa charakterystyki energetycznej iprotokoy zkontroli wybrane losowo spord
wiadectw iprotokow zawartych wwykazach centralnego rejestru charakterystyki ener-
getycznej budynkw. Zdokonanych weryfikacji bd sporzdzane sprawozdania. Obowi-
zek weryfikacji dotyczy bdzie wycznie wiadectw charakterystyki energetycznej oraz
protokow zkontroli sporzdzonych nie wczeniej ni wdniu 9 marca 2015 r.

Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lutego 2015 r. w spra-

wie wzorw protokow z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji
(Dz.U. z 2015 r. poz. 247)

Rozporzdzenie, stanowic realizacj upowanienia zawartego w przepisie art. 30 ustawy

z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynkw (Dz.U. poz. 1200),
okrela wzory protokow z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji.

12.03.2015 Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunal-

nych osadw ciekowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 257)

weszo w ycie
Rozporzdzenie zastpuje dotychczas obowizujce rozporzdzenie Ministra rodowi-
ska z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadw ciekowych (Dz.U. Nr 137,
poz. 924). Wydanie nowego rozporzdzenia spowodowane jest wejciem w ycie nowej
ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r. poz. 21 z pn. zm.).
Rozporzdzenie okrela szczegowe warunki stosowania komunalnych osadw cieko-
wych, w tym dawki tych osadw, ktre mona stosowa na gruntach, a take zakres,
czstotliwo i metody referencyjne bada komunalnych osadw ciekowych i gruntw,
na ktrych te osady maj by stosowane.

38 Inynier budownictwa
 pr awo

REKLAMA
13.03.2015 Rozporzdzenie Ministra Infrastruktu-
ry iRozwoju zdnia 30 stycznia 2015 r.
wsprawie stau adaptacyjnego itestu
weszo w ycie umiejtnoci w toku postpowania
o uznanie kwalifikacji zawodowych
do wykonywania zawodw regulo-
wanych nalecych do dziaw bu-
downictwo, lokalne planowanie i za-
gospodarowanie przestrzenne oraz
mieszkalnictwo, gospodarka morska
itransport (Dz.U. z2015 r. poz. 271)

Rozporzdzenie stanowi wykonanie upo-

wanienia zawartego w art. 18 ustawy
zdnia 18 marca 2008 r. ozasadach uzna-
wania kwalifikacji zawodowych nabytych
w pastwach czonkowskich Unii Euro-
pejskiej (Dz.U. Nr 63, poz. 394 z pn.
zm.). Niniejszy akt prawny zastpuje do-
tychczas obowizujce rozporzdzenie
Ministra Infrastruktury zdnia 20 stycznia
2009 r. w sprawie stau adaptacyjnego
itestu umiejtnoci wtoku postpowania
o uznanie kwalifikacji zawodowych do
wykonywania zawodw regulowanych
(Dz.U. Nr 17, poz. 90 zpn. zm.) wza-
kresie zawodw regulowanych nale-
cych do dziaw administracji rzdowej
budownictwo, lokalne planowanie i za-
gospodarowanie przestrzenne oraz miesz-
kalnictwo, a take gospodarka morska
i transport. Nowe rozporzdzenie z dnia
30 stycznia 2015 r. zawiera nowy wykaz
zawodw regulowanych nalecych do
dziaw administracji rzdowej: budow-
nictwo, lokalne planowanie i zagospo-
darowanie przestrzenne oraz mieszkal-
nictwo, gospodarka morska i transport,
uwzgldniajcy zmiany wprowadzo-
ne ustaw z dnia 13 czerwca 2013 r.
o zmianie ustaw regulujcych wykony-
wanie niektrych zawodw (Dz.U. poz.
829) oraz ustaw z dnia 9 maja 2014 r.
o uatwieniu dostpu do wykonywania
niektrych zawodw regulowanych (Dz.U.
poz. 768), zgodnie z ktrymi zniesiono
reglamentacj midzy innymi zawodu
porednika wobrocie nieruchomociami,
zawodu zarzdcy nieruchomoci oraz za-
wodu urbanisty, aponadto umoliwiono
osobom posiadajcym tytu zawodowy
technika lub mistrza uzyskanie uprawnie
do kierowania robotami budowlanymi.

Aneta Malan-Wijata

kwiecie 2015 [127] 39

 normaliz acja i normy

POLSKIE NORMY I POPRAWKI Z ZAKRESU BUDOWNICTWA OPUBLIKOWANE

W STYCZNIU, LUTYM I MARCU 2015 R.
Numer referencyjny normy za- Data publi-
Lp. Numer referencyjny normy oraz tytu KT*
stpowanej kacji
PN-EN ISO 4375:2015-01 wersja angielska PN-EN ISO 4375:2005
1 2015-01-20 199
Hydrometria Instalacje linowe do pomiarw w ciekach wersja polska
PN-EN 15814+A2:2015-02 wersja angielska
PN-EN 15814+A1:2013-04 **
2 Grubowarstwowe powoki asfaltowe modyfikowane polimera- 2015-02-02 214
wersja angielska
mi do izolacji wodochronnej Definicje wymagania
PN-EN 16421:2015-01 wersja angielska
3 Wpyw materiaw na wod przeznaczon do spoycia przez 2015-01-29 278
ludzi Zwikszenie wzrostu mikroorganizmw (EMG)
PN-EN 14718:2015-01 wersja angielska
Wpyw materiaw organicznych na wod przeznaczon PN-EN 14718:2006
4 2015-01-22 278
do spoycia przez ludzi Wyznaczanie zapotrzebowania wersja angielska
na chlor Metoda badania
PN-EN 13141-6:2015-01 wersja angielska
Wentylacja budynkw Badanie waciwoci elementw/wyro-
PN-EN 13141-6:2004
5 bw do wentylacji mieszka Cz 6: Zestawy 2015-01-29 279
wersja angielska
do wentylacji wywiewnej przeznaczone do stosowania
w pojedynczych mieszkaniach
PN-EN 1991-1-7:2008/NA:2015-02 wersja polska
6 Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje Cz 1-7: Oddziay- 2015-02-11 102
wania oglne Oddziaywania wyjtkowe
PN-EN 14195:2015-02 wersja angielska
PN-EN 14195:2006 wersja polska
Elementy szkieletowej konstrukcji metalowej do stosowania
7 PN-EN 14195:2006/Ap1:2008 2015-02-25 194
z pytami gipsowo-kartonowymi Definicje, wymagania
wersja polska
i metody bada
PN-EN 12966-1+A1:2009 **
PN-EN 12966:2015-03 wersja angielska
wersja angielska i polska
8 Pionowe znaki drogowe Drogowe znaki informacyjne 2015-03-10 212
PN-EN 12966-2:2009 wersja polska
o zmiennej treci
PN-EN 12966-3:2009 wersja polska
PN-EN 1992-1-1:2008/A1:2015-03 wersja angielska
9 Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu Cz 1-1: 2015-03-05 213
Reguy oglne i reguy dla budynkw
PN-EN 1075:2015-03 wersja angielska
10 Konstrukcje drewniane Metody bada Poczenia PN-EN 1075:2000 wersja polska 2015-03-05 215
na metalowe pytki kolczaste
PN-EN 13892-3:2015-02 wersja angielska PN-EN 13892-3:2005 wersja polska
11 Metody badania materiaw na podkady podogowe Cz 3: PN-EN 13892-3:2005/Ap1:2005 2015-02-25 215
Oznaczanie odpornoci na cieranie wedug Bohmego wersja polska
PN-EN 1013+A1:2015-03 wersja angielska
Profilowane pyty z tworzywa sztucznego przepuszczajce PN-EN 1013:2013-05 **
12 2015-03-06 234
wiato do jednowarstwowych pokry dachowych, cian wersja angielska
i sufitw Wymagania i metody bada
PN-EN 16487:2015-03 wersja angielska
13 Akustyka Procedura badawcza dla sufitw podwieszanych 2015-03-06 253
Pochanianie dwiku
PN-EN ISO 17892-1:2015-02 wersja angielska
14 Rozpoznanie i badania geotechniczne Badania laboratoryjne 2015-02-27 254
gruntw Cz 1: Oznaczanie wilgotnoci naturalnej
PN-EN ISO 17892-2:2015-02 wersja angielska
15 Rozpoznanie i badania geotechniczne Badania laboratoryjne 2015-02-27 254
gruntw Cz 2: Oznaczanie gstoci objtociowej
PN-EN 1253-1:2015-03 wersja angielska
Wpusty ciekowe w budynkach Cz 1: Podogowe wpusty PN-EN 1253-1:2005 wersja polska
16 2015-03-06 278
ciekowe z uszczelnieniem klapowym na gbokoci PN-EN 1253-2:2006 wersja polska
co najmniej 50 mm

40 Inynier budownictwa
 normaliz acja i normy

PN-EN 1253-2:2015-03 wersja angielska

PN-EN 1253-1:2005 wersja polska
17 Wpusty ciekowe w budynkach Cz 2: Wpusty dachowe 2015-03-06 278
PN-EN 1253-2:2006 wersja polska
i podogowe bez klap zwrotnych
PN-EN 442-1:2015-02 wersja angielska PN-EN 442-1:1999 wersja polska
18 Grzejniki i konwektory Cz 1: Wymagania i warunki tech- PN-EN 442-1:1999/A1:2005 wersja polska 2015-02-16 279
niczne PN-EN 442-3:2005 wersja polska
PN-EN 442-2:1999 wersja polska
PN-EN 442-2:2015-02 wersja angielska
19 PN-EN 442-2:1999/A1:2002 wersja polska 2015-02-16 279
Grzejniki i konwektory Cz 2: Moc cieplna i metody bada
PN-EN 442-1:1999/A2:2005 wersja polska
PN-EN 15632-1+A1:2015-02 wersja angielska
PN-EN 15632-1:2009
20 Sieci ciepownicze System preizolowanych rur gitkich 2015-02-27 279
wersja angielska
Cz 1: Klasyfikacja, wymagania oglne i metody bada
PN-EN 15632-2+A1:2015-02 wersja angielska
Sieci ciepownicze System preizolowanych rur gitkich PN-EN 15632-2:2010
21 2015-02-27 279
Cz 2: Zespolone plastykowe rury przewodowe wersja angielska
Wymagania oglne i metody bada
PN-EN 15632-3+A1:2015-03 wersja angielska
Sieci ciepownicze System preizolowanych rur gitkich PN-EN 15632-3:2010
22 2015-03-05 279
Cz 3: Niezespolone plastykowe rury przewodowe; wyma- wersja angielska
gania oglne i metody bada
PN-EN 16430-1:2015-02 wersja angielska
Wspomagane wentylatorowo radiacyjne, konwekcyjne
23 2015-02-27 279
i kanaowe wymienniki ciepa Cz 1: Specyfikacje tech-
niczne i wymagania
PN-EN 16430-2:2015-02 wersja angielska
Wspomagane wentylatorowo radiacyjne, konwekcyjne
24 2015-02-27 279
i kanaowe wymienniki ciepa Cz 2: Metody bada
i oceny wydajnoci cieplnej
PN-EN 16430-3:2015-02 wersja angielska
Wspomagane wentylatorowo radiacyjne, konwekcyjne
25 2015-02-27 279
i kanaowe wymienniki ciepa Cz 3: Metody bada
i oceny wydajnoci chodniczej
PN-EN 14471+A1:2015-02 wersja angielska
PN-EN 14471:2014-02
26 Kominy Systemy kominowe z kanaami wewntrznymi 2015-02-27 318
wersja angielska
z tworzyw sztucznych Wymagania i badania
* Numer komitetu technicznego.
** Norma zharmonizowana (rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 305/2011 uchylajce dyrektyw 89/106/EWG Wyroby
budowlane) komunikat ogoszony w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej OJ 2014/C 259/01 z 8 sierpnia 2014 r.
+A1; +A2; +A3 w numerze normy tzw. skonsolidowanej informuje, e na etapie kocowym opracowania zmiany do Normy Europejskiej
do zatwierdzenia skierowano poprzedni wersj EN z wczon do jej treci zmian, odpowiednio: A1; A2; A3...

Ankieta powszechna
Pena informacja o ankiecie dostpna jest na stronie: www.pkn.pl/ankieta-powszechna
Przedstawiony wykaz projektw PN jest oficjalnym ogoszeniem ich ankiety powszechnej.
Dla kadego projektu podano odrbnie termin zgaszania uwag. Wykaz jest aktualizowany na bieco.
Polski Komitet Normalizacyjny, jako czonek europejskich organizacji normalizacyjnych, uczestniczy w procedurze opracowywania
Norm Europejskich.
Ankieta projektu EN jest jednoczenie ankiet projektu przyszej Polskiej Normy (prEN = prPN-prEN).
Uwagi do projektw prPN-prEN naley zgasza na specjalnych formularzach. Szablony formularzy i instrukcje ich wypeniania s dostpne
na stronie internetowej PKN.
Projekty PN s dostpne do bezpatnego wgldu w czytelniach Wydziau Sprzeday PKN (Warszawa, d, Katowice), adresy dostpne s
rwnie na stronie internetowej PKN. W czytelniach PKN (Warszawa, d, Katowice) mona te dokona zakupu projektw.
Ceny projektw s o 30% nisze od cen norm opublikowanych.
Uwagi prosimy przesya wycznie w wersji elektronicznej na adres poczty elektronicznej Sektora Budownictwa i Konstrukcji Budowlanych
PKN wpnsbd@pkn.pl.
Janusz Opika
kierownik sektora
Wydzia Prac Normalizacyjnych
Sektor Budownictwa i Konstrukcji Budowlanych

kwiecie 2015 [127] 41

 jz y k angielsk i
From design to maintenance: earthworks and foundations
Fot. M. Marcinkowska
Construction stakeout
Staking out a building should be en-
trusted to an authorized surveyor.
Driving stakes and batter boards in
the right place, he or she will mark all
the corner points of the building as
well as the axes of load-bearing walls.
In addition, the surveyor will establish
the so-called benchmark, that is
the elevation point equivalent to
the 0 level of the building. It is usu-
ally marked on the nearest fixed item
on the plot (apole, tree or fence level).
In some cases it is enough to measure
off the distance from the plot borders
specified in the development plan.
All the surveying work has to be en-
tered in the construction logbook by
the surveyor.
Earthworks
We start them with removing a fertile
soil layer (the so-called humus) and,
in case of an uneven plot, also from
the levelling of the ground. If there
are high bushes or tress on the plot,
you should remove them. In some
cases, apermit from your local author-
ity for felling is required. Then you can
proceed to conduct the excavation for
the building, either with the use of me-
42 Inynier budownictwa
chanical equipment (excavators, bull-
dozers) or manually, using simple tools
(a shovel, spade, pickaxe). Its depth
depends on the depth of the founda-
tions. There are wide excavations
or trenches. To protect the bottom of
the excavation against rain, you should
cover it with construction membrane.
Laying foundations
Before commencing on the foundation
work, the site manager or geologist
shall accept subgrade in order to check
whether it meets the requirements
for strip foundation. Strip and
spread footings can be done without
shuttering, just manually in cohesive
soil. Nevertheless, formwork both
engineered and timber one is abetter
solution, as it makes it easier to apply
insulation later on.
Strip footings can be either concrete or
reinforced concrete. The reinforced
concrete strip foundations are most
frequently used and require the re-
inforcement consisting of steel rods
and stirrups connected by rebar
tie wire. One may also use rein-
tekst do odsuchania na www.inzynierbudownictwa.pl
If it has been seven days
since the notification to
the competent construction
supervision authority about
the commencement of the
construction, then we can
finally undertake the initial
building work, including
construction stakeout,
earthwork and foundations.
forcing welded mesh. The type
of reinforcement is defined by
the construction project. What is very
important is the way the reinforcement
is installed on site. Special attention
should be given to the following as-
pects, overlapping the bars alongside
each other, tying rods in the corners,
as well as providing adequate thick-
ness of the reinforcement coating.
The reinforcement also has to be
cleaned of soil, grease and oily liquids.
The finished formwork should be
filled up with lean concrete of ap-
propriate class. Its function is to level
and stabilize the subgrade, as well as
prepare a base for horizontal damp
proof course. Right before con-
creting, timber formwork need to be
drenched with water, while system
formwork should be spread with
suitable adhesive. After pouring,
the concrete has to be vibrated by
a poker vibrator, and then cured for
about 714 days. Next, one can dis-
mantle formwork, insulate the founda-
tions, and cover them, for example with
soil from the excavation or sand.
Magdalena Marcinkowska
t umaczenie jz y k angielsk i

Od projektu do uytkowania: GLOSSARY:

roboty ziemne i fundamenty
earthwork, earthworks roboty
ziemne
foundation fundament, posado-
wienie (obiektu bud.)
Jeeli mino siedem dni od zawiadomienia waciwego organu
construction/building stakeout/sta-
nadzoru budowlanego o rozpoczciu budowy, moemy wreszcie
przystpi do wykonywania pierwszych prac budowlanych: wyty- king (out) wytyczenie budynku
czenia budynku, robt ziemnych oraz fundamentw. to entrust sth to sb powierzy co
komu
stake tu: palik, supek
batter board awa, awica
benchmark tu: reper, punkt
Wytyczenie budynku odniesienia/niwelacyjny
Wytyczenie zarysu budynku w terenie naley powierzy uprawnionemu geodecie.
elevation point tu: punkt wysoko-
Wbijajc paliki lub awice we waciwe miejsce, wyznaczy on wszystkie naroa bu-
dynku oraz osie cian nonych. Ponadto geodeta wyznaczy tzw. reper, czyli punkt ciowy
wysokociowy odpowiadajcy poziomowi 0 budynku. Zwykle zaznacza si go na fertile soil yzna ziemia
najbliszym staym elemencie na dziace (sup, drzewo, poziom ogrodzenia). Niekiedy levelling of the ground niwelacja
wystarczy domierzy odlegoci od granic dziaki okrelonych wplanie zagospodaro-
wania. Wszelkie prace geodezyjne musz zosta wpisane do dziennika budowy przez terenu
geodet. bush [also shrub] krzak, krzew
felling [also logging] wycinka
Roboty ziemne
Rozpoczynamy je od usunicia warstwy ziemi yznej (tzw. humusu), a w przypadku excavation tu: wykop [wide
nierwnej powierzchni dziaki take od niwelacji terenu. Jeeli na dziace wystpuj excavation wykop szerokoprze-
wysokie krzewy lub drzewa, naley je usun. Wniektrych przypadkach wymagane strzenny]
jest zezwolenie zgminy na wycink. Nastpnie mona przystpi do wykonania wyko-
pu pod budynek albo za pomoc sprztu mechanicznego (koparki, spycharki) albo
pickaxe kilof
rcznie przy uyciu prostych narzdzi (opaty, szpadla, kilofa). Jego gboko zaley trench wykop liniowy/wskoprze-
od gbokoci posadowienia budynku. Wyrnia si wykopy szerokoprzestrzenne lub strzenny
liniowe. Aby zabezpieczy dno wykonanego wykopu przed deszczem, naley przykry
strip foundation/footing awa
go foli budowlan.
fundamentowa
Wykonanie fundamentw spread foundation/footing stopa
Przed przystpieniem do robt fundamentowych kierownik budowy lub geolog doko-
fundamentowa
nuje odbioru podoa gruntowego celem sprawdzenia, czy spenia wymogi do posa-
dowienia aw fundamentowych. awy istopy fundamentowe mona wykona bez de- shuttering/formwork deskowanie,
skowania, po prostu rcznie wgruncie spoistym. Niemniej jednak szalunki zarwno szalunek
drewniane, jak isystemowe s lepszym rozwizaniem, jako e atwiej wykona jest
reinforced concrete elbetowy
pniej izolacj.
stirrup strzemi
awy fundamentowe mog by betonowe lub elbetowe. awy elbetowe s najcz- rebar tie wire drut wizakowy
ciej stosowane iwymagaj zbrojenia skadajcego si zprtw stalowych oraz strze-
reinforcement welded mesh siat-
mion poczonych za pomoc drutu wizakowego. Stosuje si take siatk zbrojenio-
w zgrzewan. Rodzaj zbrojenia cile okrela projekt konstrukcyjny. Bardzo wany ka zbrojeniowa zgrzewana
jest sposb montau zbrojenia na budowie. Szczegln uwag naley zwrci na coating tu: otulina
nastpujce aspekty: czenie prtw na dugoci na zakadk, czenie prtw wna-
lean concrete chudy beton
roach, atake zapewnienie odpowiedniej gruboci otuliny zbrojenia. Zbrojenie musi
by oczyszczone zziemi, smarw itustych cieczy. damp proof course izolacja/war-
stwa przeciwwilgociowa
Gotowe szalunki naley wypeni chudym betonem o odpowiedniej klasie. Jego za- to concrete/to pour concrete be-
daniem jest wyrwnanie i stabilizacja podoa, a take przygotowanie podoa pod
izolacj przeciwwilgociow poziom. Przed samym betonowaniem szalunki drewniane tonowa/wylewa beton
powinny by zlane wod, za systemowe posmarowane odpowiednim preparatem poker vibrator buawa wibracyjna
adhezyjnym. Po wlaniu beton naley zawibrowa przy pomocy buawy wibracyjnej, to dismantle rozbiera, rozmon-
apniej pielgnowa przez ok. 714 dni. Nastpnie mona rozebra szalunki, zaizo-
lowa fundamenty izasypa je, na przykad ziemi zwykopu lub piachem. towywa

kwiecie 2015 [127] 43

 w y dar zenia
Patrona

t
Europa nas wyprzedza Me
dialny

II Konferencja BIM z cyklu Projektowanie Przyszoci

45 marca br. odbya si druga edycja
konferencji zcyklu Projektowanie Przy-
szoci. Gwnym tematem konferencji
bya technologia BIM. Prelegenci oraz
wystawcy skoncentrowali si na przed-
stawieniu uczestnikom nowoczesnych
rozwiza wspomagajcych projektan-
tw i wykonawcw na kadym etapie
realizacji projektw budowlanych.
Wkonferencji wzio udzia ponad 120
uczestnikw, ktrzy mogli skorzysta
ze specjalistycznej wiedzy omiu wy-
stawcw i ponad 20 prelegentw
zcaego wiata. Uczestnikami byli nie
tylko pracownicy i zaoyciele czoo-
wych biur projektowych oraz firm wy-
konawczych, ale take studenci. Na
koniec pierwszego dnia na uczestnikw
czekaa uroczysta kolacja, na ktrej
mogli kontynuowa dyskusje rozpocz-
te podczas przerw kawowych. Zwie-
czeniem drugiego dnia konferencji byy
Patron
warsztaty, ktre take cieszyy si du-
ym zainteresowaniem.
at
Tegoroczna konferencja przycigna
jeszcze wicej uczestnikw ni pierw-
sza, co potwierdza potrzeb cyklicz-
Media
nego spotykania si uczestnikw pro-
lny
cesu inwestycyjnego, aby wymienia
dowiadczenia zwdraania technolo-
gii, ktra wywoa rewolucj w pracy
kadego znich.
III edycja konferencji odbdzie si
67 kwietnia 2016 r. wHotelu Nar-
vil Conference & SPA wSerocku pod
Warszaw.
Galeria zdj oraz film z konferencji
dostpne s na www.projektowanie-
przyszlosci.pl.

REKLAMA

Zapraszamy na XVIII KONFERENCJ IPB i PIIB

Kierunki usprawnie w projektowaniu
i realizacji inwestycji budowlanych
ktra odbdzie si 2122 maja 2015 r. w Jzefowie koo Warszawy
Patrona
Patronat Honorowy: Janusz Piechociski wiceprezes Rady Ministrw

Jest wydarzenie wpisane na stae w kalendarz rodowiska projektowego. Poziom merytoryczny t

Me
pozwala na bardzo interesujc dyskusj dotyczc aktualnych, najbardziej nurtujcych zagadnie. dialny

Ramowy program konferencji:

Panel I
Izba na rzecz rodowiska projektowego
1. Samorzd gospodarczy projektowania budowlanego (w tym formy wsp-
dziaania z samorzdem zawodowym)
2. Wybrane efekty dziaalnoci Izby wspomagajce inwestycje w budownictwie
Panel II
Wykorzystanie rodkw Unii Europejskiej (dzi i w przyszoci)
1. Dowiadczenia z realizacji inwestycji budowlanych w latach 20072014
2. Przyszo gospodarki przestrzennej kraju (w kontekcie zmian prawodawstwa)
Patro nat
3. Warunki realizacji inwestycji infrastrukturalnych (drogi, kolej, energetyka)
4. Rola samorzdu terytorialnego w realizacji inwestycji
Panel III
Wspomaganie projektowania budowlanego Med
ialny
1. Warunki funkcjonowania krajowych firm projektowych
2. Nowelizacja Prawa zamwie publicznych, sprzyjajca jakoci inwestycji
3. Wdroenie technologii BIM w Polsce
4. Uzgadnianie projektw i postpowa rodowiskowych (bariery i uatwienia)

44 Zgoszenia i wicej informacji: www.ipb.org.pl

Inynier budownictwa

Ewolucja, nie rewolucja
znowelizowana norma PN-EN 206:2014-04
dr in. Grzegorz Bajorek
Centrum Technologiczne Budownictwa przy
Politechnice Rzeszowskiej, Politechnika Rzeszowska
dr in. Maciej Gruszczyski
Stowarzyszenie Producentw Betonu
Towarowego w Polsce, Politechnika Krakowska
P
ozycja betonu jako podstawowe-
go materiau konstrukcyjnego we
wspczesnym budownictwie pozo-
staje niezagroona. Powszechne wykorzy-
stanie betonu do wykonywania konstrukcji
obiektw sprawia, e jego jako decyduje
oich bezpieczestwie itrwaoci. Dlate-
go te niezwykle istotnym dla caej brany
budowlanej jest, e od kwietnia 2014 r.
norma PN-EN 206:2014-04 Beton.
Wymagania, waciwoci, produkcja
izgodno uzyskaa status normy aktu-
alnej, atym samym po przeszo 10 latach
zastpia dokument PN-EN 206-1:2003.
Jako e Polski Komitet Normalizacyjny
opublikowa przedmiotow norm wjzy-
ku angielskim, majc na wzgldzie szeroko
pojty interes brany budowlanej, Zarzd
Stowarzyszenia Producentw Betonu To-
warowego wPolsce zdecydowa opodj-
ciu ciaru organizacyjnego ifinansowego
opracowania polskiej edycji normy PN-EN
206:2014-04, ktra to uzyskaa status
normy aktualnej wstyczniu 2015 r.
W kwestii zmian merytorycznych, jakie
znajduj si w znowelizowanej normie
PN-EN 206:2014, pojawiaj si w niej
nowe terminy idefinicje, badania nowych
waciwoci mieszanki betonowej, ktre
nie byy ujte wdotychczasowym stan-
dardzie PN-EN 206-1:2003.
Odnonie wymaga dotyczcych skad-
nikw betonu, nowelizacja wprowadza
zasadnicze zmiany wzakresie:
uszczegowienia wymaga wobec kru-
szyw (wtym zrecyklingu iula wielko-
piecowego),
stosowania wkna stalowego i poli-
propylenowego,
arme
t y ku
ter ia
sponsor
pr omocy
owany
jny
dopuszczenia do stosowania cemen- wPolsce zwrci si do grona uznanych
tw innych ni zgodnych z PN-EN specjalistw zzakresu technologii beto-
197-1:2012, nu oopracowanie komentarza do nowej
zezwolenia na stosowanie nowych grup normy oraz o zorganizowanie szkole
domieszek nieujtych wnormie PN-EN z jej zakresu dla czonkw Polskiej Izby
934-2, ktre poprawiaj pompowal- Inynierw Budownictwa. Na kanwie tej
no betonu. decyzji opracowany zosta Podrcznik
Jedn zzasadniczych zmian, jakie zosta- SPBT do znowelizowanej normy PN-EN
y zawarte wnowej edycji normy PN-EN 206:2014 Beton. Wymagania, wa-
206:2014, jest nowa koncepcja sto- ciwoci, produkcja i zgodno, kt-
sowania wspczynnika k, dajca mo- ry w sposb prosty i klarowny na 180
liwo jego wykorzystania w przypadku stronach traktuje o zmianach zawar-
dodatkw typu II nie tylko w poczeniu tych w przedmiotowej normie. Jest on
zcementem CEM I, ale take zCEM II/A. dostpny poprzez stron internetow
Novum stanowi take rozszerzenie sto- stowarzyszenia: www.spbt.pl.
sowania wspczynnika aktywnoci puco- Nadto opracowany zosta program szko-
lanowej k omielony uel wielkopiecowy. le nt. zmian znowelizowanej normy PN-
Znowelizowana norma zawiera dodat- EN 206:2014, ktre prowadzone bd
kowe wymagania dotyczce specyfikacji w poszczeglnych izbach okrgowych
i zgodnoci dla betonw stosowanych w roku biecym i przyszym. Szkolenia
wrobotach geotechnicznych. adresowane s do szerokiego krgu od-
Wzakresie kontroli zgodnoci obowizu- biorcw, tj. projektantw, wykonawcw
jcej producenta, nowelizacja normy PN- iprzedstawicieli nadzoru. Ich celem jest
-EN 206:2014 ustanawia nowe czsto- przedstawienie aktualnego statusu be-
tliwoci pobierania prbek betonu oraz tonu jako materiau konstrukcyjnego
poszerza warunek przynalenoci do wodniesieniu do aktualnych norm, prze-
rodziny betonw. Koryguje take kryteria pisw budowlanych, a take moliwoci
zgodnoci oraz wprowadza moliwo technologicznych jego wytwarzania
stosowania kart kontrolnych. Dla bada iwbudowywania.
mieszanki betonowej dodano kryteria
identycznoci: konsystencji, zawartoci
powietrza oraz zawartoci ijednorodno-
ci rozmieszczenia wkien.
Majc na uwadze znaczenie betonu we
wspczesnym budownictwie oraz fakt, e
wnowej wersji normy PN-EN 206:2014- Stowarzyszenie Producentw Betonu
-04 zawarto sporo zmian w stosunku Towarowego w Polsce
do poprzedniczki, Zarzd Stowarzysze- ul. Morawskiego 5, 30-102 Krakw
nia Producentw Betonu Towarowego www.spbt.pl
kwiecie 2015 [127] 45
 na cz asie

Trak wielolinowy Gaspari 

Wielolina GMW 700 woskiej firmy Gaspari suy do cicia pyt zblokw kamien-
nych rnej gruboci. Maszyna zatwoci pozwala na zmian gruboci produ-
kowanych pyt iprzeprowadza obrbk zgodnie zzadanymi parametrami oraz
stuprocentow powtarzalnoci wymiarw poszczeglnych produktw. Zalety
maszyny doceni ju polski producent wyrobw granitowych Piramida, ktrego
wydajno produkcyjna po wprowadzeniu traka wzrosa z10 do 20 tys.m2 pyt
miesicznie.

Na budowie Parku Wodnego w Tychach

Na zlecenie generalnego wykonawcy firmy Mostostal Warszawa S.A., firma
PPI CHROBOK S.A. w lutym rozpocza wykonanie zabezpieczenia wykopu
grodzicami stalowymi typoszeregu GU na odcinku ok. 400 mb. Ze wzgldu
na gboki wykop, przewidziano zastosowanie kotew gruntowych, jednak dla
przyspieszenia robt ziemnych zamiennie wykonano cigi stalowe zakotwio-
ne wblokach oporowych. Dodatkowo zostao wykonane wzmocnienie podoa
gruntowego dla posadowienia parkingu przy zastosowaniu technologii kolumn
DSM orednicy 900 mm.

Projekt Bohema w Warszawie

W grudniu ub.r. OKAM zakupi dziak o powierzchni 4,3 ha przy ulicy Szwedzkiej
na warszawskiej Pradze. Ma tu powsta projekt Bohema zakadajcy rewitalizacj
XIX-wiecznej fabryki kosmetykw Pollena. W industrialnych budynkach powstan
lokale handlowo-usugowe oraz ok. 900 mieszka. Architektura: konsorcjum SUD
Architekci cz komercyjna oraz Grupa 5 cz mieszkaniowa. I etap inwe-
stycji ma zosta oddany do uytkowania na pocztku 2018 r.

Powstaje Mennica Legacy Tower

Wsplna inwestycja firm Golub GetHouse oraz Mennica Polska S.A. skada si bdzie ze
130-metrowej wiey oraz budynku owysokoci 36 m. Inwestycja zostanie zrealizowana wmiejscu
dawnej siedziby Mennicy Polskiej przy skrzyowaniu ulic Prostej i elaznej. Powierzchnia
32-pitrowej wiey wyniesie 49 600 m2, a9-pitrowego budynku 14 200 m2. Architektura: Goet-
tsch Partners z Chicago. Prace budowlane rozpoczn si na przeomie 2015 i 2016 r. Oddanie
budynku do uytku w2018 r.

46 Inynier budownictwa
 na cz asie

Pierwsza wPolsce instalacja odzysku ciepa

ze spalin mokrych
Konsorcjum spek Mostostal Warszawa (lider) i Radscan Intervex Polska
Sp. zo.o. (partner) wybudowao wformule pod klucz Ukad Odzysku Ciepa
ze spalin kota biomasowego K6 w Elektrociepowni Biaystok. Instalacja po-
zwala zaoszczdzi tracon dotychczas do atmosfery energi wpostaci gazw
spalinowych wyrzucanych przez komin i zwikszy produkcj ciepa w koge-
neracji poprzez zmniejszenie tzw. straty wylotowej. Odzysk energii polega na
odebraniu ciepa skraplania wilgoci zawartej wspalinach iprzekazaniu do sieci
ciepowniczej. Warto kontraktu: 27,7 mln z.

Nowa elewacja wentylowana QuadroClad 200

System QuadroClad 200 firmy Hunter Douglas jest atwy w instalacji, ponie-
wa utrzymuj go mocowania do konstrukcji nonej. Kasetony mog by
instalowane na podkonstrukcjach od rnych producentw. Niezalenie od
podkonstrukcji, QC200 wytrzymuje obcienia wiatrem do 3000 N/m2. Od-
porno na to zjawisko jest zatem dwukrotnie wysza ni w przypadku stan-
dardowych systemw elewacyjnych. Dziki 12,5-milimetrowym czeniom
uzyskuje si efekt gadkiej i czystej fasady.

Nowoczesne TECHNOPOLIS
Midzyuczelniane Centrum Dydaktyczno-Technologiczne TECHNO-
POLIS tworz dwa nowoczesne budynki przeznaczone dla studentw
i kadry Wydziau Elektroniki oraz Wydziau Elektroniki Mikrosystemw
i Fotoniki Politechniki Wrocawskiej. Pierwszy z nich, tj. Centrum Edu-
kacyjno-Technologiczne, funkcjonuje od 2012 r., za budowa Centrum
Studiw Zaawansowanych Technik Informacyjnych i Komunikacyjnych
zostaa sfinalizowana wubiegym roku. Projekt pierwszego zosta przy-
gotowany izrealizowany przez Przedsibiorstwo Konsultacyjno-Inynie-
ryjne Predom. cznie do realizacji centrum wykorzystano 700 m szka
profilowego Pilkington Profilit Slim Line THS, ktre zostao uyte na
zewntrzn cian kurtynow, jako tzw. druga skra.

Pigment do betonu zodpadw

hutniczych
Spka Cem-kolor opracowaa autorsk technologi
zagospodarowania odpadw hutniczych. Zostan
one wykorzystane do produkcji pigmentw do beto-
nu. Wekologiczny pomys zainwestowa podpozna-
ski park technologiczny YouNick. Dziki wsparciu in-
westora, w poowie 2015 r. powstanie w Katowicach Opracowaa
nowoczesny zakad produkcyjny wraz zmagazynami Magdalena Bednarczyk
ilaboratorium kontroli jakoci.
WICEJ NA 
www.inzynierbudownictwa.pl

kwiecie 2015 [127] 47

 w y dar zenia

XII fina Kampanii SPBT Dobry Beton Patrona

dr in. Maciej Gruszczyski
Stowarzyszenie Producentw Betonu Towarowego
w Polsce, Politechnika Krakowska
19 kwietnia br. w Centrum Olimpij-
skim PKOL w Warszawie odbya si
XII Gala Znaku Jakoci SPBT Dobry
Beton. Tegoroczn uroczysto po-
przedzio spotkanie prasowe, po kt-
rym rozpocza si oficjalna cz
uroczystoci, podczas ktrej obec-
ni byli m.in. Andrzej Roch Dobrucki
prezes Polskiej Izby Inynierw Bu-
downictwa, ktry obj honorowy pa-
tronat nad uroczystoci, Krzysztof
Ozimek sekretarz generalny SARP,
dr Tomasz Schweitzer prezes Pol-
skiego Komitetu Normalizacyjnego,
dr Micha Wjtowicz dyrektor ITB,
prof. Janusz Rymsza zastpca dy-
rektora IBDIM, Tadeusz Wasg pre-
zes Stowarzyszenia Producentw
Chemii Budowlanej, Andrzej Ptak
przewodniczcy Stowarzyszenia
Producentw Cementu.
t
Me
dialny
Lista nagrodzonych wytwrni betonu towarowego
po raz pierwszy (certyfikat przyznawany na 2 lata):
BIELSKO-BIAA RYBARZOWICE Patron
43-378 Rybarzowice,
GRADE Beton Sp. z o.o. ul. Cegielniana 1 at
BIELSKO-BIAA ZACHD 43-382 Bielsko-Biaa,
CEMEX Polska Sp. z o.o. ul. ks. Londzina 115
BYDGOSZCZ BIAE BOTA 86-005 Biae Bota,
PPB PREFABET BIAE BOTA Sp. z o.o. ul. Betonowa 1
CZSTOCHOWA PRZY STREFIE EKONOMICZNEJ
Media
442-200 Czstochowa,
CEMEX Polska Sp. z o.o.
GDASK PRZY PORCIE LOTNICZYM
ul. Legionw 186F
lny
80-299 Gdask, ul. Keplera 28
Przedsibiorstwo Wielobranowe MACKIEWICZ
GLIWICE PRZY WLE SONICA AUTOSTRADY A4
44-100 Gliwice, ul. Bojkowska 59
PPMB BOSTA Beton Sp. z o.o.
KRAKW PLESZW REN-BET Sp. z o.o. 31-983 Krakw, ul. Igoomska 8C
KRAKW SKAWINA Th-beton Sp. z o.o. 32-050 Skawina, ul. Pisudskiego 23
LEGNICA PIEKARY Th-beton Sp. z o.o. 59-220 Legnica, ul. Jaworzyska 269
D KSAWERW 95-054 Wola Zaradzyska,
GENERAL BETON D Sp. z o.o. ul. Poudniowa 11/15
OLSZTYN WSCHD CEMEX Polska Sp. z o.o. 10-434 Olsztyn, ul. Koobrzeska 52
PUAWY PRZY SZOSIE DBLISKIEJ
PPHU CEMAR Pawe Ostrzyek
24-100 Puawy, ul. Dbliska 70

47-400 Ndza Babice,

RACIBRZ BABICE Th-beton Sp. z o.o.
ul. Wyrobiskowa 1
WADOWICE PRZY SZOSIE KRAKOWSKIEJ
34-103 Witanowice, ul. Krakowska 70
SMOLBET Sp. c.
WARSZAWA PRZY WALE MIEDZESZYSKIM
02-981 Warszawa, ul. Zawodzie 14
LAFARGE Kruszywa i Beton Sp. z o.o.
WARSZAWA ODOLANY PPMB BOSTA BETON Sp. z o.o. 01-254 Warszawa, ul. Mszczonowska 5
WROCAW SWOJCZYCE GRADE Beton Sp. z o.o. 51-502 Wrocaw, ul. Mydlana 11
W6 WYTWRNIA MOBILNA, Firma Usugowa
10-440 Olsztyn, ul. Sprztowa 8
STANISZEWSCY Staniszewski, Kulis sp.j.
ORY SUSZEC GRADE Beton Sp. z o.o. 43-267 Suszec, ul. Piaskowa 35A

Oficjaln cz uroczystoci otworzy spraw rodkw unijnych znowej per-

Wystpienie Andrzeja Dobruckiego
Rafa Gajewski wiceprezes Zarzdu
SPBT, ktry zaprezentowa aktualn
sytuacj brany producentw betonu
towarowego w Polsce. Z prezentacji
wynika, e producenci betonu w przy-
szo mog patrze zumiarkowanym
optymizmem, albowiem gwnie za
spektywy budetowej naley spodzie-
wa si corocznego wzrostu produkcji
na poziomie 46%. Jak podkreli Rafa
Gajewski, produkcja betonu w kraju
stoi na europejskim, wysokim pozio-
mie, abrana stawia na jako, tak aby
sprosta wszelkim wymaganiom rynku.

48 Inynier budownictwa

Laureaci wyrnieni Znakiem Jakoci SPBT Dobry Beton w ramach XII edycji kampanii
Przed wrczeniem wyrnie Dobry
Beton gos zabra przewodniczcy
Kapituy Znaku Jakoci SPBT prof.
dr hab. in. Jan Maolepszy z AGH
w Krakowie. W krtkim wystpieniu
podsumowa przebieg XII kampanii.
WXII edycji Znaku Jakoci SPBT Do-
bry Beton wielostopniowej procedu-
rze kwalifikacyjnej poddao si cznie
29 wytwrni betonu towarowego
zterenu caego kraju. Wtej liczbie 19
zakadw uczestniczyo wakcji po raz
pierwszy, a10 prolongowao wyrnie-
nie. Oprcz wyrnie Dobry Beton,
zarzd SPBT iKapitua Znaku Jakoci
postanowili wyrni nagrodami spe-
cjalnymi za innowacyjno wytwrnie
betonu towarowego nalece do firm:
FU Staniszewscy. Staniszewski
iKulis Sp.J. zOlsztyna za produkcj
betonu z dodatkiem odpadowego la-
minatu poliestrowego, ktry poprawia
jego waciwoci uytkowe, jako krok
wkierunku ochrony rodowiska;
P  PMB Bosta Beton Sp. z o.o. za
opracowanie receptur, wyprodu-
kowanie, transport i wbudowanie
140 tys. m3 betonu, wtym 40 tys. m3
klasy C50/60 o bardzo wysokiej wy-
trzymaoci wczesnej, na potrzeby
budowy autostrady A1 od wza So-
nica do wza Maciejw.
A. Dobrucki pogratulowa wyrnio-
nym, popar ide akcji oraz zadekla-
rowa wsparcie PIIB w dziaaniach
SPBT zmierzajcych do uznania beto-
nu towarowego za wyrb budowlany.
w y dar zenia
Wytwrnie betonu towarowego prolongujce wyrnienie na 4 lata:
BIAYSTOK UL. KLEEBERGA
15-691 Biaystok, ul. F. Kleeberga 14
CEMEX Polska Sp. z o.o.
BIAYSTOK ZACHD
15-620 Biaystok, ul. Elewatorska 13B
PPHU Kombinat Budowlany Sp. z o.o.
KRAKW ZABOCIE
30-709 Krakw, ul Portowa 4
Th-beton Sp. z o.o.
MIEJSKA GRKA WALBET ADK Walkowiak Sp.j. 63-910 Miejska Grka, ul. Kobyliska 35
PIA PRZY OBWODNICY BYDGOSKIEJ
64-920 Pia, ul. Kossaka 96A
BT Topbeton Sp. z o.o.
STARGARD SZCZECISKI STRACHOCIN 73-110 Stargard Szczeciski,
LAFARGE Beton Towarowy Sp. z o.o. Strachocin 53
STARGARD SZCZECISKI TEREN PARKU 73-110 Stargard Szczeciski,
PRZEMYSOWEGO, BT Topbeton Sp. z o.o. ul. Skadowa 1A
WARSZAWA UL. KOBUCKA
02-699 Warszawa, ul. Kobucka 8
CEMEX Polska Sp. z o.o.
WROCAW BIELANY WROCAWSKIE
55-040 Kobierzyce, ul. Atramentowa 6
GRADE Beton Sp. z o.o.
WROCAW KLECINA
52-315 Wrocaw, ul. Kobierzycka 20
Th-beton Sp. z o.o.
Janusz Rymsza iAndrzej Ptak poparli posiadaj aktualne wyrnienie Zna-
kampani promujc producentw kiem Jakoci SPBT Dobry Beton.
wysokiej jakoci betonu, podnosili Zachcamy te Pastwa do odwiedze-
suszno zabiegw zmierzajcych do nia strony www.spbt.pl, gdzie znajd
uznania betonu za wyrb budowlany. Pastwo szczegowe informacje do-
Gala finaowa Znaku Jakoci SPBT tyczce brany producentw betonu
Dobry Beton bya take okazj do towarowego.
prezentacji firm zbezporedniego za-
plecza technicznego brany, bez kt- Pena relacja na
rych produkcja betonu byaby niezwy- www.inzynierbudownictwa.pl.
kle trudna lub wrcz niemoliwa.
Poniej zamieszczamy QR kod, dziki
ktremu bd Pastwo mieli dostp
do interaktywnej mapy zzaznaczony-
mi lokalizacjami wszystkich wytwrni
betonu towarowego w Polsce, ktre
kwiecie 2015 [127] 49
 jz y k niemieck i
Arbeitsschutz auf Baustellen rechtliche Grundlagen
Die Zahl der Unflle auf Baustellen in
Deutschland ist fast zweimal hher als in
der gesamten gewerblichen Wirtschaft.
Ihre Folgen sind gewhnlich schwerer als
in anderen Industriezweigen, es kommt
hufiger zu tdlichen und besonders
schweren Unfllen oder Berufskrank-
heiten. Die meist genannten Ursachen
der Baustellenunflle sind:
P lanungs- und Organisationsmngel
(ber 50% aller Unflle),
M
 angel an hoch qualifizierten und er-
fahrenen Arbeitskrften,
falsche Bedingung von Werkzeugen
und Maschinen, falsche Anwendung
von anderen Gegenstnden und Ma-
terialien,
S tolpern, Rutschen und Strzen (SPS)-
Unflle,
u ngnstige Arbeitsbedingungen (das
Vorhandensein von Staub, Gefahr-
stoffen, Lrm, Vibrationen, das Ar-
beiten in Hhen, Gruben oder Tunneln,
in der Nhe von Gerten und Maschi-
nen),
50 Inynier budownictwa
M
 issachtung von Sicherheitsvor-
schriften.
Fr die Sicherheit auf einer Baustelle
und der dort beschftigten Arbeit-
nehmer ist der Bauherr verantwortlich.
Aber das heit nicht, dass Arbeitneh-
mer keine Pflicht haben, die rechtlichen
Grundlagen des Arbeitsschutzes zu
kennen. Das Arbeitsschutzgesetz (Arb-
SchG) ist die wichtigste Rechtsnorm
im Bereich der Sicherheit und des Ge-
sundheitsschutzes und regelt fr alle
Ttigkeitsbereiche die grundlegenden
Arbeitsschutzpflichten des Arbeitge-
bers, die Pflichten und die Rechte der
Beschftigten sowie die berwachung
des Arbeitsschutzes. Zur wesentlichen
Verbesserung von Sicherheit und Ge-
sundheitsschutz der Beschftigten
genau auf Baustellen dient die Bau-
stellenverordnung (BaustellV) vom 1.
Juli 1998. Die Baustellenverordnung
setzt die europische Baustellenrichtli-
nie 92/57/EWG in deutsches Recht um.
Die BaustellV konkretisiert Pflichten
der Bauherren und das Verhalten der
Arbeitnehmer. Besonders betont sie
die Planungsphase. Sobald auf einer
Baustelle Beschftigte mehrerer Arbeit-
geber ttig werden, muss der Bauherr
einen Sicherheits- und Gesundheits-
schutzkoordinator (SiGeKo) bestellen.
Der SiGe-Koordinator bernimmt die
Sicherheitsplanung und -ausfhrung
von Bauvorhaben und erarbeitet einen
Sicherheits- und Gesundheitsschutz-
plan (SiGePlan). Der SiGePlan berck-
sichtigt:
G
 efhrdungen bei der Zusammenar-
beit mehrerer Arbeitgeber und Ma-
nahmen zu ihrer Vermeidung,
S icherheit der Nutzung technischer
Einrichtungen
R umliche und zeitliche Zuordnung
der Arbeitsablufe,
A rbeitsschutzbestimmungen.
Unterlage fr sptere Arbeiten an der
baulichen Anlage sind die Regeln zum
Arbeitsschutz auf Baustellen (RAB 32)
nach 3 Abs. 2 BaustellV. Sie geben den
Stand der Technik bezglich Sicherheit
und Gesundheitsschutz auf Baustellen
wieder und werden vom Ausschuss fr
Sicherheit und Gesundheitsschutz auf
Baustellen (ASGB) aufgestellt.
Der neue Mitarbeiter (als neuer Mitar-
beiter gilt jeder, der eine neue Ttigkeit
annimmt) muss mit seiner individuellen
Arbeitssituation verbundenen Informa-
tionen und Anweisungen bekommen.
Eine intensive Schulung und Betreuung
fhrt zur Minimierung der Arbeitsunflle.
Die Sicherheitsunterweisungen fassen
allgemeine Unterweisung, arbeitsplatz-
bezogene Unterweisung, mgliche Ge-
fhrdungen, Schutzmanahmen, Verhal-
tensregeln und Notfallvorgaben um.
mgr germ., in. ochr. rod. Inessa Czerwiska
dr Oeksij Kopyow
t umaczenie jz y k niemieck i

Bezpieczestwo i higiena pracy Vokabeln:

podstawy prawne annehmen (Ttigkeit) podejmo-
wa, przystpowa do (czynno)
Liczba wypadkw na budowach w Niemczech jest prawie dwukrotnie
wysza ni winnych branach przemysu. Ich nastpstwa s zwykle ci-
die Arbeitsbedingung-en warunki
sze ni winnych branach, czciej dochodzi do miertelnych iszczegl- pracy
nie niebezpiecznych wypadkw albo do powstania chorb zawodowych. der Arbeitsschutz bezpiecze-
Najczciej wymieniane przyczyny wypadkw na budowach s: stwo pracy
b  dy wplanowaniu iorganizacji pracy (ponad 50% wszystkich wy- die Arbeitsschutzvorschrift-en
padkw);
przepisy dotyczce ochrony
b  rak wykwalifikowanych idowiadczonych pracownikw,
n  iezgodne zinstrukcj wykorzystanie narzdzi isprztu, niewaciwe pracownikw
stosowanie innych przedmiotw imateriaw, die Ausfhrung-en wykonanie
w  ypadki przez potknicia, polizgnicia iupadki, der Bauherr-en inwestor budow-
n  iekorzystne warunki pracy (obecno kurzu, substancji niebez- lany
piecznych, haas, wibracje, prace na wysokoci, w wykopach lub
die Baustelle-n plac budowy
wtunelach, wpobliu maszyn iurzdze),
lekcewaenie zasad BHP. der Baustellenunfall-e wypadek
Za bezpieczestwo na terenie budowy i zatrudnionych pracownikw przy pracy
jest odpowiedzialny inwestor. Ale to wcale nie oznacza, e zatrudnieni die Bedingung-en obsuga
nie maj obowizku zna przepisw prawnych wzakresie BHP. Ustawa die Berufskrankheit-en choroba
obezpieczestwie ihigienie pracy jest najwaniejszym aktem prawnym
zawodowa
wdziedzinie bezpieczestwa iochrony zdrowia i reguluje podstawowe
obowizki pracodawcy, obowizki i prawa pracownikw, jak rwnie der Beschftigte zatrudnieni,
okrela zasady monitorowania ochrony pracy wobszarze wszystkich pracownicy
dziaalnoci. Do zapewnienia znaczcej poprawy bezpieczestwa erfahren dowiadczony
iochrony zdrowia wanie na budowach suy rozporzdzenie z 1 lipca die Gefhrdung-en zagroenie
1998 r. Rozporzdzenie opracach budowlanych.
das Gert-e urzdzenie
Rozporzdzenie przenosi na niemiecki grunt dyrektyw europejsk
92/57/EWG1. Wrozporzdzeniu wyszczeglnione s obowizki inwe-
der Gesundheitsschutz ochrona
storw i postpowanie pracownikw. Szczeglny akcent kadzie si zdrowia
na faz planowania budowy. W przypadku, kiedy na jednej budowie die Grube-n wykop, wykopalisko
pracuj pracownicy rnych przedsibiorstw, inwestor musi powoa der Gefahrstoff-e niebezpieczne
koordynatora ds. bezpieczestwa ihigieny pracy. Koordynator przej- substancje
muje odpowiedzialno za planowanie i wykonanie planu bezpie-
die Hhe-n wysoko
czestwa podczas robt budowlanych orazopracowuje plan bezpie-
czestwa i ochrony zdrowia. Plan bezpieczestwa i ochrony zdrowia der Industriezweig-e ga prze-
uwzgldnia: mysu
Z  agroenia wynikajce ze wsppracy kilku pracodawcw i rodki der Lrm haas
ich zapobiegania; die Maname-n rodek, sposb
B  ezpieczestwo uytkowania urzdze technicznych;
der Mitarbeiter wsppracownik
P  rzestrzenn iczasow koordynacj przebiegu prac;
P  rzepisy dotyczce ochrony zdrowia ibezpieczestwa pracy. die Missachtung nieprzestrzeganie
Dokumentem okrelajcym zasady dalszej pracy na obiektach bu- der Notfall-e sytuacja awaryjna
dowlanych, zgodnie z 3 ust. 2 rozporzdzenia, s zasady bezpie- rutschen polizgn si
czestwa ihigieny pracy na budowach RAB32. Zasady RAB32 maj die Sicherheit bezpieczestwo
na celu okreli stan urzdze technicznych wzwizku ze zdrowiem
die Sicherheitsvorschrift-en prze-
ibezpieczestwem pracownikw na budowach is ustalane przez Ko-
mitet Bezpieczestwa iZdrowia na budowach. pisy dotyczce bezpieczestwa
Nowy pracownik (pod nowym pracownikiem rozumie si kadego, der Staub-e kurz
kto przystpuje do nowej czynnoci) musi otrzyma wszelkie infor- stolpern potkn si
macje i instrukcje zwizane z jego konkretnym stanowiskiem zawo- strzen spa, run
dowym. Intensywne szkolenie i wsparcie prowadz do minimalizacji
tdlich miertelny
liczby wypadkw przy pracy. Szkolenie BHP nowego pracownika obej-
muje oglne szkolenie, szkolenie na miejscu pracy, instrukcje doty-
bernehmen przejmowa
czce moliwych zagroe, rodkw zapobiegawczych, regulaminw die Unterweisung-en szkolenie
izasad postpowania wsytuacjach awaryjnych. die Ursache-n przyczyna
die Vermeidung-en uniknicie
das Werkzeug-e narzdzie
1
 yrektywa Rady nr 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. dotyczca wdroenia minimalnych
D
die Verordnung-en rozporzdzenie
wymaga bezpieczestwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach.

kwiecie 2015 [127] 51

 li ter a tur a f achowa

WARUNKI TECHNICZNE WYKONANIA I ODBIORU ROBT BUDOWLANYCH

Cz C: Zabezpieczenia i izolacje. Zeszyt 2. Zabezpieczenia ogniochronne
konstrukcji budowlanych
Piotr Brunarski, Marek ukomski, Micha Wjtowicz
Wyd. 1, str. 40, oprawa mikka, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 2014.

W opracowaniu przedstawione s: wymagania dotyczce waciwoci materiaw, wymagania i sposoby przygotowa-

nia podoy, wykonywanie zabezpiecze ogniochronnych elementw stalowych oraz elbetowych konstrukcji budow-
lanych, a take kontrola wykonania i odbioru robt.

WZMACNIANIE KONSTRUKCJI DRG GEOSYNTETYKAMI

Krystyna Kazimierowicz-Frankowska
Wyd. 1, str. 228, oprawa mikka, Wydawnictwo Komunikacji icznoci, Warszawa 2014.

Autorka opisuje moliwoci wykorzystania geosyntetykw do wzmacniania konstrukcji drg opartych wsposb bez-
poredni na podou jednorodnym. Podaje zasady dziaania geosyntetykw wykorzystywanych jako warstwy porednie
wobrbie warstw bitumicznych konstrukcji nawierzchni, wcelu opnienia wystpienia tzw. spka odbitych. Przed-
stawia wyniki prac badawczych dotyczcych waciwoci geosyntetykw iich wpywu na prac konstrukcji drg.

SOWNIK DLA BUDOWLACW. POLSKO-NIEMIECKI/NIEMIECKO-POLSKI

Anna Kaczkowska, Anna Hadel
Wyd. 1, str. 172, oprawa mikka, foliowana, Wydawnictwo KaBe, Krosno 2014.

Podrczny sownik szczeglnie polecany osobom pracujcym wbudownictwie uniemieckich pracodawcw. Zawiera
okoo 1700 hase zzakresu budownictwa, pogrupowanych tematycznie wedug poszczeglnych zawodw budowla-
nych. Nazwy narzdzi opatrzone s ilustracjami, co uatwia korzystanie ze sownika.

Sprostowanie

W numerze 3/2015 IB bdnie podalimy rok i numer wydania ksiki Michaa Knauffa, Agnieszki Golubiskiej i Piotra
Knyziaka PRZYKADY OBLICZANIA KONSTRUKCJI ELBETOWYCH. ZESZYT 1. BUDYNEK ZE STROPAMI PYTO-
WO-EBROWYMI. Jest to wyd. 1 publikacji i ukazao si w 2015 r.
redakcja

52 Inynier budownictwa
 Dodatek
prefabrykaty
4
specjalny2015

dodatek
prefabrykaty

Inynier budownictwa
kwiecie 2015
kwiecie 2015 53
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

Prefabrykacja w XXI wieku

dr in. Grzegorz Adamczewski
dr hab. in. Piotr Woyciechowski, prof. PW
Wydzia Inynierii Ldowej
Politechniki Warszawskiej
Czas realizacji inwestycji jest wielkoci krytyczn
a koszty prowadzenia robt rosn, tote wznoszenie obiek-
tw budowlanych z przygotowanych fabrycznie elementw
o wysokiej jakoci i funkcjonalnoci jest bardzo atrakcyjne.

I
dea prefabrykacji w budownictwie
siga czasw rzymskich. Wpraw-
dzie wspczesne pojcie beton
ma inne znaczenia ni rzymskie opus
ceamenticium, ale w wietle naj-
nowszych bada inynierii materiaowej
iarcheologii s to pojcia zaskakujco
bliskie. Staroytni Rzymianie tworzyli
z kamiennego kruszywa, gipsu, wap-
na, wody oraz wezuwiaskich popiow
wulkanicznych materia przypomi-
najcy w sensie technicznym dzisiej-
szy beton. Wykorzystywali go gwnie
wkonstrukcjach, ktre dzi nazwaliby-
Rys. Koncepcja budynku z prefabrykatw Domino, Le Corbusier, 1914 r.
my monolitycznymi, produkowali rw-
nie wformach elementy oznacznych
gabarytach prefabrykaty do budowy
infrastruktury, tj. czci akweduktw,
przepustw, tuneli. Znane s take
przykady wykonywania elementw pre-
fabrykowanych konstrukcyjno-architek-
tonicznych (np. czci wityni wytwo-
rzone wRzymie aprzeznaczone do jej
budowy wAfryce wzmianki wlistach
Pliniusza Modszego).
Prefabrykacja pojawia si ponownie
wraz z wynalezieniem wspczesne-
go betonu z cementu portlandzkiego
w pierwszym wierwieczu XIX w.
Za pocztki wspczesnej prefabry-
kacji mona uzna pocztki elbetu
wtym siatkobetonowe donice, opa-
tentowane przez naczelnego ogrod-
nika miasta Parya w 1867 r. Tak
zwana wielka prefabrykacja betonowa
zacza si od koncepcji Le Corbusie-
ra zjego budynkiem Domino z1914 r.
(rys.).
Budynki wedug tego projektu nigdy
nie powstay, ale sta si on inspira-
cj dla wielu kolejnych pokole pro-
jektantw.
Na terenach Polski prefabrykacja
na skal przemysow zaistnia-
a po raz pierwszy w roku 1897
otwarcie zakadu wBiaych Botach
istniejcego do dzi. Pocztek XX w.
iokres midzywojenny to rozwj pre-
fabrykacji w zakresie infrastruktury
drogowej i technicznej. W 1939 r.
na terenie Polski istniao blisko 200
wytwrni betonowych. Powojenna
masowa produkcja niestety spowo-
dowaa oglne ze skojarzenia zpre-
fabrykacj betonow z lat 50-tych
70-tych. Jednake od lat 90-tych
wraz z wymian myli technicznej
z Zachodu oraz wzorcami z krajw
rozwinitych obserwuje si ponowny
wzrost zainteresowania prefabryka-
cj betonow.

54 prefabrykaty
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

W budownictwie od zawsze ma-

Fot. N
 owoczesna w formie elewacja z betonowych
teria konstrukcyjny determinowa elementw prefabrykowanych
wszystkie operacje technologiczne
podczas wznoszenia, atake charak-
terystyk uytkowania i utrzymania
obiektu (tab.).
W budownictwie ze stali moliwe jest
do osignicia znaczne tempo wznosze-
nia obiektu przy zachowaniu bardzo du-
ej lekkoci konstrukcji. Ograniczeniem
jest natomiast stosunkowo nieduy
zakres rodzajw obiektw wykonywa-
nych wtej technologii, zazwyczaj nale-
do nich hale, mosty, maszty iwiee
oraz supy trakcyjne itp. Budownictwo
drewniane oferuje zkolei atrakcyjno
ioryginalno architektoniczn, budzc
jednoczenie proekologiczne skojarze-
nia. Produkcja elementw z drewna, evgenii22 - Fotolia.com
szczeglnie z drewna klejonego, jest
jednak do skomplikowana ikosztow- maksymalnym akceptowalnym kosz- nym relatywnie krtkim czasie realizacji
na. Zarwno konstrukcje drewniane, tem oraz przeznaczeniem obiektu. ieksploatacji. Materiaem konstrukcyj-
jak i stalowe wymagaj dodatkowych Moliwe jest tu zdefiniowanie wsto- nym w takich zastosowaniach najcz-
zabiegw ochronnych w celu zapew- sunku do inwestycji kilku rnych ciej jest stal lub beton (rozumiany jako
nienia trwaoci (stal korozja, drewno strategii realizacji: elbet lub beton sprony). Wprzypad-
korozja biologiczna) oraz bezpiecze- 1) szybko, tanio, ale za to typowo; ku betonu, bardziej ni w przypadku
stwa podczas poaru. Ta ostatnia kwe- 2) szybko irnorodnie, ale nadal nie- stali, moliwe jest w takich zastoso-
stia czsto rzutuje rwnie na aspekty drogo; waniach wykorzystanie kompleksowych
ekonomiczne utrzymania obiektu ze 3) niekonwencjonalnie i z rozma- rozwiza systemowych obejmuj-
wzgldu na zwikszone koszty skadek chem, znaciskiem na efekt archi- cych elementy fabrycznie wyposaone
ubezpieczeniowych. tektoniczny. w atrybuty niezbdne do zapewnienia
Dobr koncepcji materiaowej inwe- Pierwsza odpowiada koncepcji realizacji trwaoci (rwnie w warunkach eks-
stycji warunkowany jest m.in. ocze- dla obiektw przemysowych, centrw tremalnych) oraz estetyki obiektu.
kiwanym czasem realizacji obiektu, jej handlowych ilogistycznych, ozakada- Druga strategia realizacji jest bar-
dziej uzasadniona wprzypadku budow-
Tab. Porwnanie charakterystyk rnych rozwiza materiaowych w prefabrykacji nictwa mieszkaniowego lub obiektw
(kolor zielony istotna zaleta)
uytecznoci publicznej. Wtakich za-
Rozwizanie materiaowe prefabrykatu
elbet Beton Stal Drewno klejone stosowaniach materiaem zdecydowa-
sprony nie dominujcym jest beton. Rwnie
Typowe bez ogranicze przemysowe, hale, maszty, sportowe,
zastosowania mostowe trakcje, mosty widowiskowe, beton jest materiaem dominujcym
sakralne w budownictwie infrastrukturalnym
Koszt materiaowy redni redni wysoki wysoki
(mosty, drogi, instalacje wodno-kana-
Kosz realizacji redni redni redni wysoki
Czas wznoszenia krtki krtki bardzo krtki krtki lizacyjne itp.).
Czas produkcji redni redni krtki dugi Strategia trzecia jest najbardziej od-
elementu
Ciar konstrukcji duy duy may redni powiednia dla obiektw specjalnych,
Atrakcyjno dua rednia maa dua takich jak np. obiekty sportowe, sa-
architektoniczna
kralne iinne obiekty uytecznoci pu-
Konieczno ograniczona korozja ogie, korozja ogie, zawilgocenie,
zabezpiecze chemiczna chemiczna korozja biologiczna blicznej. Do takich zastosowa mate-
Koszty ubezpiecze przecitne przecitne wysokie wysokie riaami najbardziej predestynowanymi

56 prefabrykaty
 REKLAMA
Dodatek
prefabrykaty

specjalny

s beton (szczeglnie beton architektoniczny) lub drewno

klejone. Oba te materiay (stosowane czsto jednocze-
nie) umoliwiaj osignicie spektakularnego efektu ar-
chitektonicznego, przy jednoczesnym odczuciu przyjazno-
ci technologii dla czowieka irodowiska.
Powysze rozwaania wskazuj na dominacj betonu jako
materiau konstrukcyjnego we wspczesnej prefabryka-
cji. Zastosowania drewna mona w skali oglnej produk-
cji budowlanej uzna za niewielkie, rwnie zastosowanie
konstrukcji stalowych jest do ograniczone. Stwarza
to doskonae perspektywy dla betonu jako materiau kon-
strukcyjnego zarwno od strony inynierii materiaowej,
jak itechnologii oraz techniki budowania. Autorzy przewi-
duj, e prefabrykacja betonowa w cigu nadchodzcych
lat bdzie przeywaa dynamiczny rozwj.
Od strony inynierii materiaowej z jednej strony naley
spodziewa si rozwoju betonw oniskim ladzie wglowym
(betony zeroemisyjne) oraz zastosowania innowacyjnych
spoiw, np. geopolimery, zdrugiej strony natomiast rozwoju
betonw ultrawysokiej wytrzymaoci (betony BUWW) wy-
korzystujcych np. proszki reaktywne (RPC). Obiecujce s
rwnie osignicia w dziedzinie nowoczesnych betonw
ze stalowym mikrozbrojeniem rozproszonym (fibrobetony),
niezawierajcych zbrojenia prtami, jak rwnie betonw
zawierajcych zbrojenie gwne niestalowe (prty zwk-
na szklanego, bazaltu, kevlaru). Wykorzystanie materiaw
odpadowych jest naturaln tendencj rozwoju prefabryka-
cji, wpisujc si wzrwnowaony rozwj wbudownictwie,
obejmujc zarwno wykorzystanie rnych przemysowych
produktw ubocznych, jak i recykling odpadw z procesu
produkcji prefabrykatw. Warto take podkreli rol pre-
fabrykacji betonowej w bilansie ladu wglowego betonu
i jego skadnikw, w tym potencja sekwestracyjny beto-
nowych elementw, ktry w przypadku prefabrykacji jest
do duy, gdy ich powierzchnia zwykle nie jest pokryta
dodatkowym materiaem.
Od strony rozwiza technologicznych duy potencja roz-
woju kryje si w metodach produkcji i montau. Znaczny
stopie automatyzacji produkcji w wytwrniach elemen-
tw zosta ju w zasadzie osignity np. sterowane
komputerowo maszyny do produkcji pyt kanaowych,
zautomatyzowany transport iwytwarzanie mieszanki be-
tonowej stosowane s ju z duym powodzeniem. Brak
jednak przykadw wykonywania prefabrykatw technik
druku 3D zmieszanki betonowej lub technik fotobetonu.
Taka technika pozwoliaby realizowa ksztaty elementw
dotychczas niemoliwe do wykonania ze wzgldw tech-
nicznych lub ekonomicznych. Niespotykane dotd efekty
ksztatowania walorw estetycznych da by moe rwnie

kwiecie 2015 57
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

wykonywanie nadrukw na betono- mentw, informujcy o przekroczeniu Wznoszenie obiektw budowlanych

wych elementach, z wykorzystaniem
trwaych barwnikw, odpornych na
oddziaywania zewntrzne.
Take w odniesieniu dofunkcjonalnoci
obiektu mona wskaza wiele inno-
wacyjnych rozwiza, ktre powinny
si przyj wprefabrykacji betonowej
XXI w. Naley do nich nadanie elemen-
tom lub caym obiektom dodatkowych
funkcji sucych zwikszeniu atwoci
montau, wygody uytkowania, trwao-
ci obiektu oraz jego efektywnoci ener-
getycznej. Uatwieniem montau moe
by sterowanie komputerowe tego
procesu, przy wykorzystaniu ledzenia
elementw za pomoc wbudowanych
wnie mikroprocesorw, zawierajcych
informacj oplanowanym miejscu wbu-
dowania danego elementu, sposobie
montau oraz charakterystyce waci-
woci uytkowych wyrobu. Opierajc
si na tym systemie, mona by take
rozwin system monitoringu ele-
stanw uytkowania lub o sytuacjach
wyjtkowych. Nadanie elementom
prefabrykowanym funkcji energetycz-
nych (akumulacja ciepa, solary itp.)
oraz wbudowanie systemw instalacji
(przewody energetyczne, klimatyzacyj-
ne, grzewcze itp.) wydaje si by do
zwyczajne wporwnaniu zfunkcj sa-
monaprawy elementw. W skali labo-
ratoryjnej efekt taki uzyskiwany jest
obecnie za pomoc wprowadzonego do
materiau na etapie produkcji czynnika
naprawczego w postaci np. mikrokap-
suek naprawczych, systemw roz-
gazionych przewodw z substancj
naprawcz lub te aktywnych bakterii.
Dalszego rozwoju mona si spodzie-
wa w dziedzinie innowacyjnych, inte-
ligentnych pocze, umoliwiajcych
atwy monta/demonta elementw lub
przebudow i adaptacj w przypadku
zmiany przeznaczenia obiektu bd mo-
dyfikacji jego czci.
z przygotowanych fabrycznie ele-
mentw o wysokiej jakoci i funk-
cjonalnoci powinno by bardzo
atrakcyjne dla inwestorw w dobie,
kiedy czas realizacji inwestycji jest
wielkoci krytyczn, atake wobec
rosncych kosztw prowadzenia
robt. Uwarunkowane jest to do-
stpnoci systemowych rozwiza
przeznaczonych do rnych gazi
budownictwa, zoonych z prefa-
brykatw projektowanych wedug
idei tailor made material tzn. ele-
mentw wyposaonych w zindywi-
dualizowane funkcje i waciwoci,
zoptymalizowane w odniesieniu do
konkretnych aplikacji. Autorzy uwa-
aj, e obserwowany obecnie roz-
wj prefabrykacji bdzie tendencj
trwa w XXI w. w budownictwie
i wyjdzie naprzeciw oczekiwaniom
technicznym, ekonomicznym, ekolo-
gicznym ispoecznym.

Pytanie do eksperta
Czy beton modyfikowany wknami syntetycznymi znajduje zastosowanie
w prefabrykacji?

W
zwizku zpotrzeb rozwoju wposzukiwaniu inno- mentach prefabrykowanych ekspansja fibrobetonu przebiega
wacyjnych technologii, konieczne staje si cze- wszdzie tam, gdzie jest potrzeba bezpieczestwa, trwaoci
nie materiaw wkompozyty. Celem jest uzyskanie iwydajnoci. Zastosowanie wkien pozwala na czciowe wy-
najlepszego produktu pod ktem jego zaoe projektowych eliminowanie siatek zbrojeniowych, awkonsekwencji zmniejsza
iekonomicznych. koszt realizacji elementu. Waciwy rodzaj wkna wpocze-
Fibrobeton stanowi poczenie tradycyjnego betonu ze zbro- niu z dobrze zaprojektowan mieszank betonow poprawia
jeniem rozproszonym w po- waciwoci elementw cienkociennych, np. krgw, studni,
staci wkien o rnym rur, gdzie przy rozformowaniu itransporcie dochodzi czsto do
ksztacie, wykonanych zr- odupywania krawdzi. Inne przykady zastosowa to: elementy
nych materiaw (stalowe kanalizacyjne, pyty kanaowe, gzymsy, pyty fasadowe.
lub syntetyczne). Uwaany Odpowiadajc na pytanie zawarte w tytule, naley stwier-
jest za materia nowator- dzi, e beton z wknami z coraz wikszym rozmachem
ski, ktrego gwne obszary znajduje swj obszar zastosowa rwnie w prefabryka-
zastosowania to posadzki cji. Gwnym tego determinantem jest rozwj konstrukcji,
przemysowe, nawierzchnie awraz znimi materiaw. Denie do uzyskania moliwie
lotnisk i autostrad. W ele- najmniejszych wysokoci przekrojw przy jak najwikszej
rozpitoci elementw prefabrykowanych, uzasadnia stoso-
Jerzy Wrona wanie zaawansowanych betonw zbrojonych wknami owy-
Mapei Polska sokich waciwociach.

58 prefabrykaty
 Dodatek
prefabrykaty
specjalny
Betonowe pyty brukowe projektowanie,
produkcja i monta
dr in. Grzegorz miertka
B
etonowe pyty brukowe wy-
twarzane s w Polsce wedug
zharmonizowanej normy PN-
-EN 1339:2005+AC:2007 Betonowe
pyty brukowe. Wymagania i metody
bada. Zgodnie z tym dokumentem
pyt nazywamy prefabrykat beto-
nowy, stosowany jako materia na-
wierzchni, ktry spenia nastpujce
warunki:
dugo cakowita nie przekracza
1 m,
dugo cakowita pyty podzielona
przez jej grubo powinna by wik-
sza ni cztery.
Normatyw ten nie dotyczy pyt prze-
puszczalnych dla wody.
Dwoma gwnymi kierunkami zasto-
sowa s nawierzchnie dla ruchu ko-
owego oraz pokrycia dachowe (np.
aurowe pyty na dachach zielonych).
Norma PN-EN 1339 wchodzi wskad
rodziny norm prefabrykatw betono-
wej galanterii drogowej, obok:
PN-EN 1338:2005+AC:2007 Be-
tonowe kostki brukowe. Wymagania
imetody bada,
PN-EN 1340:2004+AC:2007 Kra-
wniki betonowe. Wymagania ime-
tody bada.
Ztego te powodu, analizujc zawar-
to dokumentw odniesienia, mo-
na zauway wiele analogii zarwno
60 prefabrykaty
Dziki stosowaniu nowoczesnych domieszek do betonu oraz
wysokiej jakoci cementu i kruszyw wytwarzane s betono-
we pyty brukowe, ktre mona stosowa na nawierzchnie
drogowe obcione nawet cikim ruchem koowym.
wrd metodyki bada laboratoryj- w tab. 1 dopuszcza oznakowanie pre-
nych, jak i wymogw jakociowych. fabrykatw trzema klasami dopusz-
Parametry trwaociowe pyt, takie czalnych odchyek. Wklasie 1 i2 tole-
jak odporno na: rancja wykonania wysokoci pyt wynosi
w arunki atmosferyczne, +/ 3 mm, co oznacza, e elemen-
 cieranie, ty o deklarowanej wysokoci 80 mm
p olizg lub polizgnicie, mog by oferowane w grubociach
podlegaj badaniom zblionym do beto- od 77 mm do 83 mm. Na finaln wy-
nowych kostek brukowych, natomiast soko pyt wpywa wiele elementw
wytrzymao mechaniczna (na zgina- skadowych procesu produkcji:
nie) badana jest podobnie jak wprzy- skad mieszanki betonowej krzywa
padku krawnikw betonowych. uziarnienia kruszywa, ilo cemen-
Poza opisanym normowym zastoso- tu, konsystencja iinne;
waniem betonowe pyty otworowane, ustawienia maszyny wibroprasu-
tzw. aurowe, czsto stosuje si rw- jcej szybko zasypu wzka
nie jako wzmocnienie zboczy skarp.
Dodatkowo wyroby z powierzchniami
uszlachetnionymi (analogicznie beto-
nowe kostki brukowe) przez pukanie,
moteczkowanie, obijanie, szczotko-
wanie, rutowanie i inne stosowane
s w reprezentacyjnych miejscach,
takich jak np. cieki ogrodowe, place
rekreacyjne, tereny przydomowe, ta-
rasy oraz chodniki.
Ze wzgldu na sposb produkcji be-
tonowych pyt brukowych wmaszynie
wibroprasujcej producenci praktycz-
nie nie maj problemu zzachowaniem
wysokiej dokadnoci wykonania ich
wymiarw wrzucie, tj. dugoci isze-
rokoci, gdy te wynikaj wprost zwy-
miaru form. Normatyw PN-EN 1339
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

betonu, ilo zasypw, ustawienia

listew wibracyjnych i wibratorw,
wielko iczas wibracji, anawet ro-
dzaj ijako palet produkcyjnych.
Wikszoci renomowanych produ-
centw udaje si zachowa wysz
dokadno produkcji (wzakresie wy-
sokoci pyt) od wymaganej norm,
jednake naley stwierdzi, e rni-
ce 23 mm s czsto spotykane na
budowach.
Ze wzgldu na brak technicznych
podstaw tworzenia wymogw ogl-
nych specyfikacji technicznych Rys. 1 Niewaciwe wykonanie podsypki
(OST) w wielu miastach, gminach
oraz wojewdztwach za podstaw
merytoryczn przy rozpisywaniu
przetargw na roboty budowlane,
czsto jako wytyczne, przyjmowa-
ne s OST Generalnej Dyrekcji Drg
Krajowych i Autostrad zamieszczo-
ne na stronie internetowej. W OST
dostpnych do 2013 r., w opraco-
waniu D-08.02.01 Chodniki zbeto-
nowych pyt brukowych, w pkt 5.5
zapisano, e naley rozcieli pod-
sypk piaskow gruboci minimum
3 cm, wyrwna j, wyprofilowa
i zagci zagszczarkami wibra-
cyjnymi przy wilgotnoci optymalnej Rys. 2 Waciwe wykonanie podsypki
2% fot. 1 (wyrnienie autora).

Ukad warstw cigu pieszo-jezdnego cych osiga warto nawet 6 mm

Fot. 1 Z
 agszczona podsypka pod
nawierzchni brukow
jest zawsze taki sam. W przypadku
gruntu rodzimego owymaganych pa-
rametrach pierwsz ukadan obc
warstw jest podbudowa przenosz-
ca cao obcie komunikacyjnych
na podoe gruntowe. Warstwa ta
musi zosta odpowiednio zagszczo-
na, zgodnie zdokumentacj technicz-
n. Nastpn warstw jest podsypka,
najczciej piaskowa. WOST zapisa-
no, e jest to warstwa wyrwnawcza
uoona na podou majca za zada-
nie wyrwnanie rnic w gruboci
warstw materiau zastosowanego
do wykonania nawierzchni chodni-
kowych (wyrnienie autora), mog-
(rys. 1 i 2).
W myl dotychczasowych OST GDD-
KiA pyty o teoretycznej wysokoci
77 mm i83 mm naley ukada na za-
gszczonej podsypce, anastpnie za-
wibrowa (zagci). Efektem takiego
dziaania moe by jedynie powierzch-
niowe zniszczenie struktury betonu
bd wykonanie nierwnej nawierzch-
ni, zgodnie zfot. 2.
Liczne apele rodowiska budowla-
nego, w tym m.in. przedstawicieli
producentw betonowych prefa-
brykatw drogowych, skutkoway
w2013 r. uaktualnieniem OST rw-
nie dla betonowych pyt brukowych.

kwiecie 2015 61
 Dodatek
prefabrykaty
specjalny
Fot. 2 Strukturalne zniszczenie powierzch-
ni betonowych brukw
Aktualny dokument D-08.02.01
w pkt 5.5 zawiera zapis, e naley
rozcieli podsypk piaskow grubo-
ci minimum 3 cm, wyrwna j iwy-
profilowa. Podsypka powinna mie
wilgotno optymaln z tolerancj
2%. Nie ma mowy ojej zagszcza-
niu, ktre powinno pojawi si dopiero
po uoeniu materiau nawierzchni.
Oglnie przyjta niepisana zasa-
da, e betonowe pyty brukowe nadaj
si jedynie na nawierzchnie drogowe,
niezbyt mocno obcione, tj. chod-
62 prefabrykaty
niki, znajduje swoje odzwierciedlenie
nawet w tytule OST nr 08.02.01
GDDKiA. Spowodowane jest to naj-
prawdopodobniej jakoci betono-
wych pyt, wytwarzanych wubiegych
dziesicioleciach. Dzisiejsze wysoko-
specjalistyczne domieszki chemicz-
ne oraz wysokiej jakoci cementy
pozwalaj, w poczeniu z waciwie
dobran krzyw przesiewu kruszywa,
zaprojektowa beton o wytrzymao-
ci na zginanie () ponad 6 MPa, to-
te obecnie betonowe pyty brukowe
mona z powodzeniem stosowa na
nawierzchnie obcione ruchem koo-
wym, nawet cikim.
Do udowodnienia tej tezy niech po-
su proste wyliczenia. Samochd
ciarowy o cakowitej dopuszczalnej
masie 40 t rozkada obcienie na
pi osi idalej 10 k. Wynika ztego, i
jedno koo obcia nawierzchni drogi
si 4 t 40 kN. Zakadajc dalej, e
samochody mog by lekko przeci-
one oraz oddziaywa w sposb dy-
namiczny, przyjto wspczynnik 1,5.
Fot. 3
Betonowe bezfazowe pyty brukowe
100 cm x 75 cm x 12 cm
Wypadkowe obcienie moe wic
wtym przypadku wynosi ok. 6 t 60
kN. Projektujc konstrukcje betono-
we, przyjmuje si wysoki wspczynnik
materiaowy, nawet 2,2. Obcienie
wic, na jakie naley zaprojektowa
betonow pyt, to ok. 132 kN (60 kN
x 2,2). Dla przyjtych wymiarw pyty
odugoci 100 cm iszerokoci 75 cm
oraz gruboci 20 cm wskanik prze-
kroju na zginanie wynosi:
Wx = bh2/6 = (0,75 m x 0,20 m x
0,20 m)/6 = 0,005 m3
Projektujc beton owytrzymaoci na
zginanie 6 MPa, mona wyliczy, jak
si niszczc pyta powinna prze-
nie wrodku rozpitoci przy roz-
stawie podpr 80 cm (po 10 cm od
pocztku ikoca 1,00 m pyty):
My = Wx x =
0,005 m3 x 6 000 kN/m2 = 30 kNm.
Zgodnie ze wzorem na zginanie:
My = P x L/4
sia niszczca wyniesie:
P = 4 x My/L = 4 x 30 kNm/0,8 m
= 150 kN
S to jedynie rozwaania analityczne,
jednake przykadem potwierdzajcym
moliwo produkowania pyt o wy-
sokiej nonoci przy wytrzymaoci
na zginanie 6 MPa jest oferta jednej
zpolskich firm.
Betonowe pyty brukowe o wymia-
rze 100 cm x 75 cm x 12 cm oraz
120 cm x 75 cm x 12 cm (aprobata
techniczna) powstay jako odpowied
na wiele zych opinii formuowanych
przez przedstawicieli rnego rodza-
ju stowarzysze rowerzystw icykli-
stw, dotyczcych nawierzchni cie-
ek rowerowych zbetonowych kostek
ipyt brukowych fot. 3.
Wwielu dostpnych materiaach in-
formacyjnych rowerzyci krytykuj
betonowe nawierzchnie, promujc
nawierzchnie asfaltowe cieek.
Wrd wielu podnoszonych zarzutw
podstawowym jest wysoki poziom
drga, bezporednio wpywajcy na
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

Fot. 4
Betonowe pyty brukowe na nawierzchni
cieki rowerowej w Zielonej Grze

komfort ibezpieczestwo jazdy. Na- jedynie 2 mm. Badania poziomu ratorium producenta potwierdzi-
ley przyzna, e drobnowymiarowe drga przeprowadzone w Zielonej y wytrzymao pyt na zginanie
prefabrykaty, dodatkowo fazowane, Grze na 100-metrowej ciece ro- 6,22 MPa przy sile niszczcej ponad
nie nadaj si na ten typ cigw ko- werowej, wykonanej z betonowych 43 kN 4,3 t inasikliwoci betonu
munikacyjnych. Stosowanie tu przez pyt brukowych, wykazay najmniejsze 3,3%. Mona by zapyta: po co tak
projektantw kostek bd maych drgania wrd wszystkich badanych wielka nono? cieki rowerowe
pyt wwersji fazowanej jest bdem typw nawierzchni, rwnie nowej to nawierzchnie, po ktrych w se-
projektowym. nawierzchni asfaltowej fot. 4. zonie uytkownicy jed rowerami,
Betonowe pyty produkowane s Co rwnie wane, badania prze- deskorolkami oraz yworolkami. Na-
jako bezfazowe z minimalnym bocz- prowadzone w zakadowym labo- ley jednake pamita, e po tych
nym dystansem o wymiarze 2 mm.
Ich dugo dobrano tak, aby wpyw
drga pochodzcych z przejazdu k
nad czeniem dylatacj, by zbli-
ony do jazdy pojazdem samocho-
dowym po drodze ekspresowej lub
autostradzie. Dzielc rozstaw dyla-
tacji na szybkich drogach koowych,
wynoszcy 500 cm, przez redni
dopuszczaln prdko 130 km/h
(140 km/h i 120 km/h), wyliczo-
no czstotliwo drga wynoszc
26 000 [1/h]. Dla projektowej prd-
koci jazdy rowerem wynoszcej
30 km/h i wyliczonej czstotliwo-
ci drga optymalny rozstaw -
cze pyt wyliczono jako 110 cm.
Dla tak przeprowadzonych wylicze
zaprojektowano dwie dugoci pyt,
midzy ktrymi dylatacja wynosi Fot. 5 Traktor z zimowym osprztem na chodniku mostu w okolicy Wrocawia

kwiecie 2015 63
 Dodatek
prefabrykaty
specjalny
Fot. 6
Pojazd do oczyszczania
(fot. archiwum MPO w Krakowie)
samych nawierzchniach coraz cz-
ciej poruszaj si pojazdy letniego
oraz zimowego utrzymania. Wzale-
noci od rodzaju pojazdw ich ciar
moe wynosi nawet 4 t, a nacisk
jednego koa osiga nawet 1,5 t
(fot. 5 i 6). Dla tak zadanych obcie
oraz wspczynnika materiaowego
dla konstrukcji betonowych o war-
toci 2,2 pyty powinny by zapro-
jektowane na obcienie co najmniej
33 kN 3,3 t. Na podstawie podane-
go przykadu oraz prostych wylicze
naley stwierdzi, e projektowanie
nawierzchni cieek rowerowych jedy-
nie pod obcienie rowerzystami jest
znaczcym bdem projektowym.
Norma PN-EN 1339:2005+AC:
2007 poza klasami wytrzymaoci
na zginanie (tab. 5 wnormie) podaje
rwnie klasy obcienia niszczce-
go (tab. 7). Jest to otyle wane, e
ta sama klasa wytrzymaoci na zgi-
nanie dwch prefabrykatw oznacza
betony tej samej jakoci (wytrzyma-
oci mechanicznej), natomiast ta
sama klasa obcienia niszczcego
oznacza prefabrykaty tej samej no-
noci. Wielokrotnie autor spotyka
specyfikacje techniczne, w ktrych
autorzy podawali dla betonowych
64 prefabrykaty
pyt jedynie klas wytrzymaoci na
zginanie, nie odnoszc jej do obci-
enia niszczcego, przez uwzgld-
nienie wskanika przekroju poprzecz-
nego na zginanie.
Czstym problemem podczas wysta-
wiania kiedy deklaracji zgodnoci,
dzisiaj deklaracji waciwoci uyt-
kowych, jest deklarowanie jakoci
otworowanych betonowych pyt bru-
kowych, np. MEBA fot. 7.
Jak wspomniano, norma PN-EN 1339
nie dotyczy pyt przepuszczalnych dla
wody, jednake warto zada pytanie,
ojak wodoprzepuszczalno chodzi-
o autorom dokumentu. Przygldajc
si dokadnie dowolnym prefabryka-
tom zawierajcym boczne dystanse
odbojniki, naley stwierdzi, e po-
wierzchnie znich uoone nie stano-
wi zapory dla wody, poniewa geo-
Fot. 7
Otworowana betonowa
pyta brukowa MEBA
metria poszczeglnych elementw
tworzy wolne przestrzenie szczeli-
ny, pomidzy nimi. Zgodnie ztak in-
terpretacj pyty otworowane mog
by wytwarzane zgodnie z analizo-
wan norm. Wodoprzepuszczalno
wtym przypadku dotyczy wodoprze-
puszczalnoci strukturalnej betonu.
Jest to tym bardziej uzasadniona
interpretacja, e gwarantuje moli-
wo wykonania badania odpornoci
na zamraanie irozmraanie zudzia-
em soli odladzajcych dowolnego
fragmentu powierzchni pyty.
Podsumowujc: moliwoci tech-
nologiczne umoliwiaj dzisiaj pro-
ducentom, utrzymujcym wysokie
standardy jakociowe, wytwarza-
nie betonowych pyt brukowych
do niemale wszystkich typowych
zastosowa.
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

REKLAMA

Pytanie do eksperta
Czy Modelowanie Informacji o Budynku (BIM) sprawdzi si
w konstrukcjach prefabrykowanych?

Z
aoeniem BIM jest rozpatrywanie procesu powsta- oraz odnalezienie ieliminacj kolizji jeszcze wfazie projekto-
wania budowli jako caoci od fazy planowania, mo- wania. Wane jest take rczne lub automatyczne zbrojenie
delowania, przez produkcj, a do realizacji imontau elementw prefabrykowanych czy dostp do bazy rozwiza
na placu budowy. Wbudownictwie wykorzystujcym elemen- systemowych rnych producentw.
ty prefabrykowane duy nacisk kadzie si na wysokie normy Model Tekla BIM jest rdem danych dla rnego rodzaju doku-
produkcji, nie ma take miejsca na kosztowne bdy podczas mentacji technicznej, atake danych, ktre mona wykorzysta
montau. Rozwizania, kt- do automatyzacji produkcji, przekazujc je np. do maszyn gn-
re uytkownik znajdzie wna- cych prty BVBS, do aplikacji dla krat zbrojeniowych Unitechnik
szym speniajcym zaoenia czy oprogramowania do zarzdzania produkcj ELiPLAN.
BIM oprogramowaniu Tekla Rozwizania BIM zostay ju wielokrotnie wykorzystane przez
Structures, pozwalaj spro- naszych klientw przy realizacji rnych projektw konstrukcji
sta tym wymaganiom. Do- prefabrykowanych, jak np. biurowce Kapelanka wKrakowie, ga-
kadny, przestrzenny model leria handlowa Rondo wBochni firmy Consolis czy kompleks
BIM uatwia optymalizacj mieszkalny Eikrem Panorama wNorwegii firmy Constravia.
rozwiza konstrukcyjnych Myl, e atwa koordynacja pracy, szybka modyfikacja pro-
jektu, kontrola produkcji i wiele innych korzyci, ktre daje
nam BIM, sprawiaj, e coraz wicej firm zbrany konstruk-
dr in. Tomasz Olszewski cji prefabrykowanych bdzie skaniao si do stosowania tej
Construsoft Sp. z o.o. technologii.

66 prefabrykaty
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

Budowa jak z klockw lego

Jakub Przepirka
Zdjcia: archiwum firm Httemann i Glulam

System budowy masywnych cian, stropw oraz dachw

zdrewna klejonego warstwowo.

P
refabrykacja pozwala znacznie rach, przy czym gwne dostpne inaczej mwic drewniane cegy mo-
skrci czas pracy na budo- wymiary to: grubo 626 cm, sze- na wykorzysta wwielu obiektach. Od
wie, czyli w duym stopniu roko 28100 cm, dugo nawet wiat, altan, ogrodw zimowych, przez
uniezaleni si od warunkw at- do 24 m. caoroczne, energooszczdne, a na-
mosferycznych, a w efekcie obniy Przekroje typowe s dostpne od rki wet pasywne domy caoroczne po cz-
koszty inwestycji. Stwierdzenie to w magazynach dystrybutorw. Typo- ci socjalne hal, biurowcw, pawilony
dotyczy w olbrzymim stopniu rw- we panele s tam wdwch gwnych handlowe oraz wiele innych.
nie konstrukcji drewnianych. Cyfro- wymiarach: 10 x 36 x 1350 cm oraz Wyrni mona dwa sposoby budowy
wa obrbka niewielkich konstrukcji 10 x 56 x 1350 cm. Dugo 13,5 m.b. wopisanej technologii:
typu wiaty, wiby dachowe, ogrody po podziale na pi sztuk pozwala p refabrykacja caych cian wzaka-
zimowe jest ju powszechnie do- uzyska typow wysoko ciany (270 dzie produkcyjnym i nastpnie ich
stpna i z kadym rokiem powstaj cm + 2 x 10 cm podwalina oraz oczep transport na plac budowy;
kolejne centra obrbcze oferujce = 290 cm). Grubo 10 cm pozwala b ezporedni monta panel po panelu
tego typu usugi. stworzy bardzo wytrzymae istabilne na placu budowy.
Stosunkowo nowym produktem jest ciany, a w poczeniach paneli zmie- Oba sposoby maj podobn liczb
system budowy masywnych cian, ci podwjne piro-wpust oraz kana zwolennikw i kady z wykonawcw
stropw oraz dachw z drewna do schowania przewodw instalacji moe z powodzeniem wybra odpo-
klejonego warstwowo. Technologia elektrycznej. Te due klocki lego lub wiadajcy mu kierunek.
Httemann Brettschichtholz Ele-
mente od ponad dekady zmienia eu-
ropejski rynek budownictwa zarw-
no drewnianego, jak i tradycyjnego.
Wduym skrcie technologi budo-
wy masywnych cian, stropw oraz
dachw z drewna klejonego mo-
na porwna do skadania klockw
lego. Z powodu swej masywnoci
oraz stabilnoci konkuruje bardziej
z technologi tradycyjn (murowa-
n) ni zinnymi technologiami drew-
nianymi (szkielet, bal itp.). Produkt
oczywicie klasyfikowany jest jako
wyrb budowlany z kompletem cer-
tyfikatw. Elementy w wikszoci
produkowane s wklasie GL24.
Podczas produkcji mona uzyska
elementy cienne o rnych wymia- Fot. 1 Monta stropu

kwiecie 2015 67
 Dodatek
prefabrykaty

specjalny

Gwne zalety prefabrykacji cian

whali to uniezalenienie si od warun-
kw atmosferycznych iznaczne skr-
cenie czasu montau bezporednio na
placu budowy.
Po stronie plusw budowy panel po
panelu na budowie moemy wskaza
m.in.: nisze koszty transportu, at-
wiejsz logistyk, moliwo budowa-
nia wmiejscach outrudnionym dost-
pie (np. wskie dziaki, gsta zabudo-
wa), elastyczno w projektowaniu
budynku (zmiany nawet podczas reali-
zacji inwestycji).
Monta paneli, podwalin oraz oczepw
odbywa si w prosty sposb za po-
moc cznikw systemowych (gw-
nie wkrtw). Do mocowania cian do
fundamentu su systemowe czni- Fot. 2 Monta dachu
ki (gwnie ktowniki i kotwy, wkrty
oraz gwodzie).
Technologi najwygodniej stosuje
si na pycie fundamentowej, ale nie
stanowi problemu budowa na awach
fundamentowych, naley jedynie pa-
mita ozakoczeniu awy odpowied-
ni warstw, najlepiej wiecem elbe-
towym, aby moliwe byo zakotwienie
cznikw.
Jako uzupenienie ciany stosuje si
odpowiedni izolacj, najlepiej z ma-
teriaw drewnopochodnych. Grubo
jej (zwykle 1518 cm) dobiera si
w zalenoci od wspczynnika prze-
nikania ciepa, jaki chcemy uzyska.
Na izolacji wykonuje si elewacj (tu-
taj jest mnstwo moliwoci) iciana Fot. 3 Element stropowy
jest gotowa.
Na konstrukcj stropw z powo- instalacj elektryczn. Wobec po- sprawdzaj si wdomach szkieleto-
dzeniem mona stosowa opisane wyszego elementy stropowe najle- wych, zbali oraz wbudynkach muro-
magazynowe profile cienne. Jed- piej prefabrykowa pod konkretny wanych. Popularny jest rwnie mon-
nak ze wzgldu na rne rozpitoci projekt idostarcza od razu docite ta na istniejcych konstrukcjach
ciko jest usystematyzowa jedn na wymiar. stalowych. Monta stropu o po-
typow dugo paneli. Dodatko- Gwne wymiary: grubo 626 cm, wierzchni 100 m2 nie przekracza
wo w zalenoci od rozpitoci oraz szeroko 28100 cm, dugo na- 23 godzin, co daje du przewag
obcie naley dobra odpowied- wet do 24 m. nad technologiami wykonywanymi na
ni grubo elementw. W stropach Stropy s czci caego systemu budowie. Uzyskuje si gotowy sufit
w wikszoci przypadkw nie ma budowy, jednak zpowodzeniem mo- niewymagajcy adnych dodatkowych
potrzeby pozostawiania otworu na na je stosowa odrbnie. wietnie prac. Od gry strop rwnie mona

68 prefabrykaty
 REKLAMA
Dodatek
prefabrykaty

specjalny

uytkowa natychmiast po wykonaniu. Oczywicie

dla uzyskania wyszych parametrw izolacyjnoci
termicznej oraz akustycznej mona wykona kolej-
ne warstwy, np. folia, styropian, rozprowadzenie
instalacji ogrzewania podogowego oraz jastrych
cementowy. Taki kompletny wielowarstwowy strop
pozwala uzyska parametry zblione do technologii
cikich, anawet lepsze.
Gwne zalety prefabrykowanych stropw wopisy-
wanej technologii to: do lekki, ale masywny, suchy
i stabilny materia budowlany, dziki niskiej masie
objtociowej moliwo stosowania w budynkach
remontowanych o ograniczonych dopuszczalnych
obcieniach, bardzo krtki czas montau i moli-
wo przystpienia do kolejnych prac ju wtrakcie
ukadania stropu, pikno drewna na kondygnacji ni-
szej (bez dodatkowego kosztu).

Fot. 4 B
 udowa domu z elementw z drewna klejonego

Wbudynkach zpowodzeniem mona stosowa tra-

dycyjn wib dachow, dobrym dopenieniem s
jednak panele dachowe (moliwoci produkcyjne jak
dla stropw) oraz ciekawy efekt wizualny bez dodat-
kowych nakadw. Dziki zastosowaniu paneli moe-
my znacznie zredukowa ilo elementw konstruk-
cyjnych oraz znacznie uproci wykonanie kolejnych
warstw dachu.
Zbudowanie konstrukcji standardowego domu
wtechnologii Httemann Brettschichtholz Elemente
nie przekracza tygodnia, adoprowadzenie do stanu
deweloperskiego trzech miesicy. Wysoka izolacyj-
no drewna, brak mostkw termicznych, atwo
precyzyjnego wykonania pozwalaj znacznie obniy
koszty utrzymania obiektu, wtym zredukowa kosz-
ty ogrzewania.

kwiecie 2015 69
 Zaprezentuj swoj firm
wyselekcjonowanej grupie
projektantw i wykonawcw !

budownictwo mostowe

hydroizolacje

b
udownictwo
energooszczdne

b
udownictwo drogowe
i kolejowe

konstrukcje budowlane

Kady tom VADEMECUM kierowany jest

do profesjonalistw budowlanych, bdcych
czonkami Polskiej Izby Inynierw Budownictwa,
kontakt
ktrzy posiadaj uprawnienia budowlane
do penienia samodzielnych funkcji technicznych, Dorota Baszkiewicz-Przedpeska
jak rwnie do aktywnej zawodowo grupy tel. 22 551 56 27
zwizanej zbran. d.blaszkiewicz@inzynierbudownictwa.pl

www.vademecuminzyniera.pl

Pytanie do eksperta
Czy prefabrykowane konstrukcje musz by zawsze prostopadocianami?
W
ysokie wymogi zwizane z realizacj budynkw
kubaturowych sprawiaj, e inwestorzy coraz
czciej rozwaaj zastosowanie prefabrykacji
konstrukcji. Uwarunkowania zwizane z certyfikacj LEED
i BREEAM, denie do skrcenia czasu budowy, uczynienia
budowy bardziej ekonomiczn i przyjazn dla rodowiska
znakomicie pasuj do korzyci pyncych z przygotowania
Artur Filipczyski
gwny inynier, Peikko Polska
Pytanie do eksperta
Jakie nowe rozwizania pojawiy si w ostatnich latach w budowaniu hal
w technologii prefabrykacji w Polsce i na wiecie?
N
owoczesne rozwizania technologii prefabrykacji po-
zwalaj na produkcj elementw odowolnych kszta-
tach i rozmiarach. Nasza firma od lat z sukcesem
realizuje obiekty, budowane wtechnologii prefabrykacji. Pro-
dukujemy m.in. dachowe istropowe elementy sprone, kt-
re maj ponad 40 m dugoci.
W przypadku hal w konstrukcji elbetowej prefabrykowanej
mamy szereg zalet wpywajcych na zmniejszenie kosztw:
trwalszy materia, wysza ognioodporno i jednoczenie
mniejsze koszty ubezpieczenia, wiksza nono oraz nisze
koszty eksploatacji. Przy nawie o rozpitoci 25 m, kuba-
tura zmniejsza si o ok. 8% w porwnaniu do konstrukcji
dachu stalowego. Spowodowane jest to wykorzystaniem
technologii sprania, co skutkuje zmniejszeniem wysokoci
elementw oponad 40%. Zmniejszenie kubatury sprawia, e
maleje zapotrzebowanie na energi konieczn do ogrzewania
hali, bez wpywu na jej wysoko uytkow. Majc na uwadze
powysze zalety, obserwujemy postpujc tendencj uin-
Dodatek
prefabrykaty
specjalny
elementw w wytwrniach poza placami budw. Z drugiej
strony panuje opinia, e wznoszenie konstrukcji zgotowych
komponentw zawsze wie si z ograniczeniami asorty-
mentu ich ksztatw, anowoczesne trendy architektonicz-
ne w projektowaniu stanowi spore wyzwanie. Jak zatem
uzyska kompromis polegajcy na stosowaniu prefabrykatw
w obiektach o skomplikowanych, niejednorodnych bryach?
Z pomoc przychodz konstrukcje zespolone obejmujce
zarwno supy, jak i ukryte podcigi zapewniajce paskie
stropy. Ukryte podcigi, takie jak np. blachownice lub sys-
temowe Deltabeam, umoliwiaj opieranie na nich pyt pre-
fabrykowanych oraz monolitycznych. Konstrukcja zespolona,
zuwagi na stalowe formy elementw zespolonych (supw
i podcigw), pozwala na uzyskanie bry o nieregularnych
ksztatach. Czynnik czasu sprawia, e coraz wiksza licz-
ba uczestnikw procesu budowlanego nie potrafi przej
obojtnie wobec prefabrykacji. Rozpowszechnione od dawna
stropy monolityczne znalazy silnego konkurenta w postaci
paskich stropw tworzonych przy zastosowaniu pyt prefa-
brykowanych oraz ukrytych podcigw.
westorw do stosowania lekkich dwigarw strunobetono-
wych jako konstrukcji wsporczej dachu hal.
Na wiecie postpuj badania wzakresie stosowania wkien
polipropylenowych istalowych jako dozbrojenie welementach
prefabrykowanych. Ponadto analizowana jest moliwo za-
stosowania betonw lek-
kich. Zakadajc, e podjte
prby ujcia dowiadczal-
nego i projektowego owych
zagadnie zakocz si suk-
cesem, przekroczenie barier
stawianych prefabrykacji b-
dzie pewne.
mgr in. Tomasz Seremet
czonek Zarzdu Pekabex BET S.A.
kwiecie 2015 71
Nastpny dodatek maj 2015
i rusztowania
deskowania
5
2015

dodatek
Fot. Hellen Sergeyeva (Fotolia), iChip (Fotolia), Ronald Hudson (Fotolia), AndreaGiusep (Fotolia)

Beton waowany idea i zastosowanie
Marcin Senderski
Cemex Infrastruktura Sp. z o.o.
Historia betonu
waowanego
W latach 30. XX w. w Szwecji pod-
jto pierwsz odnotowan prb
zastosowania materiau, ktry dzi-
siaj nazwalibymy betonem waowa-
nym (ang. RCC roller-compacted
concrete). Ze wzgldu na trudnoci
zuzyskaniem zadowalajcego zagsz-
czenia przez najblisze dziesiciolecia
rozwizanie to w zasadzie nie znala-
zo zastosowania w drogownictwie.
Przeom nastpi w latach 70. i 80.
Pierwsze zastosowanie nawierzchni
w technologii RCC w szerszym za-
kresie miao miejsce w Kanadzie, na
drogach do zrywki drewna. Nastpnie
materiaem zainteresowa si Korpus
Droga gminna relacji Chrulanki Jzefowskie
(pow. opolski) Mikoajwka (pow. kranic-
ki); dugo 3220 m, realizacja 2014 r.
Beton waowany czy zalety technologiczne nawierzchni
asfaltowych z zaletami eksploatacyjnymi drg betonowych.
Inynieryjny Armii Stanw Zjedno-
czonych, ktry odpowiada za budow
i utrzymanie obiektw o znaczeniu
militarnym.
Kolejnym kamieniem milowym stay
si aplikacje przemysowe, realizowa-
ne od lat 90. Betonem RCC zainte-
resowa si przemys motoryzacyjny
wykorzystano go na wielkich placach
technologicznych wfabrykach koncer-
nw Honda, Hyundai i Kia, a take
centrach dystrybucyjnych, magazy-
nach, terminalach przeadunkowych
w portach (np. Port of Houston
w Teksasie) czy przy budowie zapr
wodnych. Wtechnologii RCC zrealizo-
wano przejcie graniczne midzy USA
aMeksykiem wBrownsville.
technologie
Z pocztkiem obecnego stulecia za-
lety technologii zostay dostrzeone
przez bran drogow. Beton wao-
wany sta si ju nie tylko alternaty-
w dla prefabrykatw betonowych na
sekcjach drg zakadowych, ale take
penoprawnym konkurentem dla tra-
dycyjnych technologii stosowanych
na drogach publicznych. Ulice osiedlo-
we, drogi lokalne, pasy awaryjne au-
tostrad czy skrzyowania byy coraz
czciej projektowane wRCC.
Pierwsz wPolsce drog zbetonu wa-
owanego by wybudowany w2010r.
325-metrowy odcinek ul. Fabrycznej
wMiastku wwoj. pomorskim. Pierw-
sz nawierzchni drogi publicznej uo-
on maszynowo zosta w 2013 r.
kwiecie 2015 [127] 73
 technologie
70-metrowy fragment ul. Sporto-
wej w Zaklikowie (woj. podkarpackie).
WEuropie drogi zbetonu waowanego
s ju rozpowszechnione np. w Nor-
wegii, Belgii iWielkiej Brytanii.
Zpunktu widzenia procesu konstruk-
cyjnego ikomfortu uytkowania beton
waowany stanowi poczenie zalet
technologicznych nawierzchni asfalto-
wych (atwo wykonawstwa, szybkie
oddanie obiektu do ruchu) zzaletami
eksploatacyjnymi drg betonowych
(trwao iodporno na obcienia). poniej 270 kg/m3. Mieszanka raczej
Ten niezwykle korzystny zestaw cech
by kluczem do sukcesu betonu wao-
wanego wAmeryce Pnocnej.
Waciwoci RCC irnice zawartoci wody (90120 kg/m3), co
wzgldem betonu
konwencjonalnego
Beton waowany jest wrzeczywisto-
ci klasycznym betonem cemento-
wym, przystosowanym jedynie do za-
gszczania metod waowania. Jest
to sucha mieszanka o zerowym opa-
dzie stoka (metoda badania konsy-
stencji mieszanki betonowej) o ska-
dzie podobnym do skadu mieszanki
betonu konwencjonalnego, jednak
poszczeglne skadniki wystpuj tu rwnoci przy rozkadaniu. Innymi so-
winnych proporcjach. Od 75% do na-
74 Inynier budownictwa
Trzebinia, ul. Lena, fragment dojazdu do ko-
palni piasku; dugo 400 m, realizacja 2014 r.
wet 85% objtoci zarobu stanowi by zdolna do uniesienia zagszczaj-
kruszywa dogszczone wtaki sposb, cych j walcw, a jednoczenie musi
by zredukowa zawarto powietrza podda si zagszczaniu.
wmieszance izwikszy jej gsto. Po zagszczeniu i uoeniu betonu
Zasadnicze rnice dotycz zawarto- rozcieaczem sugeruje si przejazdy
ci frakcji pylastych wzarobie, ktre walca w celu ostatecznego dogsz-
wbetonie konwencjonalnym nie s po- czenia i nadania tekstury. W przeci-
dane, awbetonie waowanym decy- wiestwie do nawierzchni z betonu
duj ostabilnoci mieszanki podczas konwencjonalnego beton waowany
zagszczania. Zawarto cementu nie wymaga zbrojenia, dyblowania ani
jest mniejsza ni w betonie konwen- kotwienia.
cjonalnym, nie powinna jednak spa Zalet rozwizania jest nie tylko kon-
kurencyjna cena mieszanki oraz szyb-
nie jest napowietrzana, abadania wy- ko prowadzenia budowy, ale ikrtki
kazuj, e nie wpywa to negatywnie czas, po jakim drog mona odda do
na mrozoodporno. ruchu koowego. Ju po dwch do-
Zarb RCC charakteryzuje si nisk bach od uoenia nawierzchnia z be-
tonu waowanego osiga wstpn wy-
przekada si na nisk warto wska- trzymao pozwalajc na przyjcie
nika w/c (0,300,45). Wszystko to ma ruchu, aod razu po wbudowaniu jest
na celu uzyskanie wilgotnoci opty- moliwy ruch pieszy. Regu kciuka
malnej, czyli takiej, przy ktrej beton wUSA jest otwieranie drogi do ruchu
najatwiej podda si zagszczeniu. po osigniciu in situ wytrzymaoci
Produkcja mieszanki sprowadza si na ciskanie ok. 20 N/mm2 (oznacza-
zatem do zachowania odpowiedniego nie na prbkach walcowych).
balansu midzy jej suchoci, ktra Po wbudowaniu istwardnieniu betonu
pozwala na bezpieczne zastosowanie waowanego naley przeprowadzi na-
walcw wibracyjnych, awilgotnoci, stpujce badania:
ktra zapewni uzyskanie odpowiedniej gsto (PN-EN 12390-7),
wytrzymao na ciskanie (PN-EN
wy, wieo uoona nawierzchnia musi 12390-3),

wytrzymao na rozciganie przy
rozupywaniu (PN-EN 12390-6),
odporno na zamraanie/rozmra-
anie z udziaem soli odladzajcej
(PKN-CEN/TS EN 12390-9), jeli
taka bdzie stosowana.
W przypadku nawierzchni naraonej
na ryzyko oddziaywania paliw lub ole-
jw konieczne jest dodatkowo badanie
odpornoci na ich wnikanie (PN-EN
13877-2, za. B).
Wikszo parametrw uytkowych
drogi wykonanej z betonu RCC zasad-
niczo nie rni si od tych charakte-
rystycznych dla klasycznej drogi be-
tonowej. RCC dzieli zatem z betonem
konwencjonalnym takie zalety, jak: od-
porno na wysokie obcienia, brak
zjawiska koleinowania, bardzo niskie
zapotrzebowanie na wydatki utrzyma-
niowe, zwikszone bezpieczestwo (ja-
sna nawierzchnia), benefity ekologiczne
(wstosunku do asfaltu: nisze zuycie
paliwa, mniejsze zapotrzebowanie na
owietlenie zewntrzne, redukcja efek-
tu miejskiej wyspy ciepa, moliwo wnastpujcych przypadkach:
recyklingu, nisza emisja dwutlenku
wgla, brak potencjalnie szkodliwych
oparw na miejscu budowy).
Wskazujc na zalety charakterystycz-
ne tylko dla RCC, naley podkreli
relatywnie niewielk pracochonno,
brak koniecznoci stosowania form
i zbroje oraz wysokie tempo przy-
rostu wytrzymaoci wczesnej. Do
wad naley zaliczy rwno, przez
co wikszo obiektw przeznaczo-
na jest dla pojazdw poruszajcych
si z nisk prdkoci (5070 km/
godz.). Ponadto nawierzchnia wyko-
nana w technologii RCC nie uzyska
tej samej gadkoci i jednorodnoci
co nawierzchnia z betonu konwen-
cjonalnego. Badania dotyczce mro-
zoodpornoci s sprzeczne. Zreguy
wyniki laboratoryjne, przeprowadza-
ne na podstawie nadmiernie rygory-
stycznych kryteriw, s mniej przy-
chylne dla betonu RCC, ni mogoby
technologie
REKLAMA
to wynika z obserwacji przeprowa-
dzonych na rzeczywicie istniejcych
odcinkach drg.
Zastosowanie
Najoglniej, jezdnie z betonu RCC s
przewidziane na nawierzchnie o sto-
sunkowo duych obcieniach ruchem
i relatywnie niskich prdkociach
osiganych przez poruszajce si po
nich pojazdy. Tym samym najpopular-
niejsze zastosowania RCC obejmuj:
drogi lokalne, place zakadowe, drogi
techniczne, pasy awaryjne autostrad,
skady kontenerowe, parkingi, zatoki
autobusowe. Znane s take przypad-
ki zastosowania RCC na ciekach ro-
werowych, wtunelach czy na duktach
lenych od tych ostatnich zacza si
przecie caa historia tej technologii.
Zgodnie z opublikowan na stronach
Generalnej Dyrekcji Drg Krajowych
iAutostrad ogln specyfikacj tech-
niczn betonu waowanego (OST-BW)
bdzie on rozwizaniem waciwym
n  awierzchnie nienaraone na dzia-
anie opadw atmosferycznych oraz
soli odladzajcych umiarkowanie
eksploatowane (np. place skadowe
pod wiat) z betonu klasy mini-
mum C20/25;
n  awierzchnie drg kategorii ruchu
KR1-KR2 zbetonu klasy minimum
C25/30;
n  awierzchnie drg technologicznych
(dojazdowych, objazdowych czy ser-
wisowych), wewntrznych, placw
manewrowych itp. (o obcieniu
odpowiadajcemu kategoriom ruchu
KR3-KR4 na drogach krajowych)
zbetonu klasy minimum C30/37;
podbudowy drg kategorii ruchu
KR1-KR7 zgodnie z wytycznymi
WT5.
Niestety, nie mona w peni zgo-
dzi si z takim rozumieniem po-
tencjau aplikacyjnego. Wytyczn do
zastosowania betonu waowanego
kwiecie 2015 [127] 75
 technologie
Plac na terenie Zakadu Recyklingu Metali elaznych i Kolorowych w Zabrzu, realizacja 2014 r.
powinna by przede wszystkim pro-
jektowana prdko poruszajcych
si po niej pojazdw, a nie kategoria
ruchu drogi. Na przykad drogi pu-
bliczne penice funkcj drg dojaz-
dowych do zakadw przemysowych
mog mie bardzo wysokie wymaga-
nia co do odpornoci na obcienia,
mimo e prdko samochodw jest
tam bardzo niska.
Projektowanie
Zalecenia wobec podbudw s w za-
sadzie analogiczne do opisanych
wKatalogu typowych konstrukcji na-
wierzchni sztywnych. Co do gruboci
projektowanych warstw wierzchnich
jezdnie z betonu waowanego s za-
sadniczo ciesze od wartoci katalo-
gowych, szczeglnie dla jezdni obar-
dzo duych obcieniach.
Grubo warstwy betonu RCC dla na-
wierzchni kategorii KR1 nie powinna
by mniejsza ni 12 cm, aoptymalnie
powinna osign 15 cm, jak to ma
miejsce na wikszoci drg gminnych
wybudowanych wbetonie konwencjo-
nalnym. Warstwa ciesza, 10 cm,
76 Inynier budownictwa
bdzie waciwa np. na ciekach
rowerowych. Maksymalna grubo
ukadanej warstwy zaley od parame-
trw konkretnego rozcieacza, przy
czym moliwe jest rwnie ukadanie
nawierzchni dwuwarstwowo.
Poduna szczelina skurczowa zaleca-
na jest tylko przy jezdniach oszeroko-
ci przewyszajcej 6 m. Specyfikacja
GDDKiA jest natomiast zdecydowa-
nie zbyt rygorystyczna w zakresie
rekomendacji dla szczelin poprzecz-
nych. Dowiadczenia amerykaskie
i kanadyjskie wskazuj na dobre do-
wiadczenia ze szczelinami pozorny-
mi orozstawie ok. 57 m, przy czym
w zasadzie nie stosuje si szcze-
lin dylatacyjnych (konstrukcyjnych).
Tymczasem autorzy OST-BW zaleca-
j szczeliny w odstpie 3 m. Istnie-
j kontrowersje co do koniecznoci
i czstotliwoci stosowania szcze-
lin dylatacyjnych na nawierzchniach
z betonu waowanego. Na wstp-
nym etapie dowiadcze i w zgodzie
z inyniersk ortodoksj projektanci
nie powinni jednak rezygnowa co naj-
mniej ze szczelin pozornych.
Technika wypenienia szczelin moe
by dwojaka: na gorco (np. masa as-
faltowa) lub na zimno (np. mieszanki
ywic syntetycznych). Niezalenie od
wybranej techniki najpierw wszczeli-
nie naley umieci wkadk uszczel-
niajc (np. sznur polietylenowy).
Bardzo wan wytyczn wynikajc
z OST-BW jest wykonanie odpowied-
nio duego odcinka prbnego przed
przystpieniem do realizacji waci-
wej inwestycji. Prba ma na celu kali-
bracj sprztu iprzeszkolenie zaogi.
Podobna rekomendacja znajduje si
w instrukcji wydanej przez Europej-
sk Organizacj Betonu Towarowego
(ERMCO), gdzie zawarto wymaganie,
by szeroko odcinka prbnego bya
rwna co najmniej dwukrotnoci sze-
rokoci uywanej rozkadarki.
Reim wykonawczy
Co do zasady, nawierzchnie zbetonu
waowanego s ukadane za pomo-
c rozcieaczy do mieszanek bitu-
micznych. Rodzi to dwojakie korzy-
ci z punktu widzenia inwestora. Po
pierwsze, moe on uzyska oferty

od firm majcych asfaltowy park ma-
szynowy. Po drugie, logistyka budowy
przy uyciu rozcieacza do bitumu
jest atwiejsza ni wprzypadku wyko-
rzystywania specjalistycznej rozka-
darki do betonu konwencjonalnego.
Naley zaznaczy, wcelu zachowania
odpowiedniej jakoci nawierzchni, e
tylko cz dostpnych na rynku roz-
cieaczy asfaltowych sprawdzi si
przy realizacji inwestycji betonowej.
Odpowiedni rozcieacz powinien cha-
rakteryzowa si stoem wysokiego
zagszczenia (preferowane s stoy
o masie co najmniej 4 ton) i podwj-
nym rzdem ubijakw. Zagszcze-
nie wstpne za rozkadark powinno
osign minimum 90%, a najlepiej jednorodnego zagszczenia na caej
95%. Dobrze jest, gdy wykonawca ma
moliwo cigej kontroli dogszcze- nawierzchni byy zagszczone wta-
nia za pomoc sondy nuklearnej (ang.
nuclear density gauge). Przy beto-
nie waowanym, bdcym materiaem
owiele mniej plastycznym od asfaltu,
uzyskanie wysokiego zagszczenia
wstpnego ma podstawowe znaczenie
dla rwnoci budowanej nawierzchni.
Realizacja budowy, podobnie jak
wprzypadku klasycznego betonu, po-
winna by prowadzona wokrelonych
warunkach pogodowych: temperatu-
ra atmosferyczna od 5 do 25oC ibrak
prognozowanych opadw (wprzypad-
ku ich wystpienia na rozpocztej
ju budowie droga powinna zosta
przykryta nieprzemakaln foli). Wy-
magane jest dostarczenie betonu do
rozcieacza w cigu 6090 minut
od wytworzenia mieszanki, chyba e
zastosowano domieszki opniajce
proces wizania cementu. Transport
mieszanki powinien odbywa si sa-
mochodami samowyadowczymi pod
plandek, co chroni materia przed
wysychaniem.
Ze wzgldu na nisk zawarto wody
w zasypie szczeglna ostrono
musi zosta zachowana przy budo-
wach realizowanych wciepe dni.
Walce zagszczajce powinny cha-
rakteryzowa si mas co najmniej
8 ton. Odpowiednia procedura wao-
wania jest konieczna do zapewnienia
powierzchni obiektu, tak aby krace
ony okres gwarancyjny iniemal bez-
kim samym stopniu jak jej rodek.
Po wbudowaniu nawierzchni stosuje
si biay preparat hydrofobowy, nie
zapominajc o pokryciu nim take
bocznych powierzchni pyt.
Moliwe jest uszorstnienie nawierzch-
ni, np. przez szlifowanie technik dia-
mentow (ang. diamond grinding), co
poprawia tekstur i wydua ywot-
no drogi. Zpowodu bardzo wysokich
kosztw rozwizanie to jest rzadko
stosowane, nawet wUSA.
Realizacje
Atrakcyjno nawierzchni betono-
wych w Polsce jest tamowana przez
technologie
czynniki historyczne, niewielkie do-
wiadczenie inwestorw, projektan-
tw i uytkownikw, obawy co do
wysokiej ceny oraz do powszechne
przekonanie, e technologia betonowa
jest dobrym rozwizaniem wycznie
na drogach o bardzo duym nate-
niu ruchu. W przypadku drg lokal-
nych beton waowany posiada jednak
wszelkie waciwoci potrzebne do
tego, by rzuci wyzwanie monokultu-
rze asfaltowej.
W dotychczasowych procedurach
przetargowych, ogaszanych w2013
i 2014 r., beton waowany okazywa
si materiaem konkurencyjnym ce-
nowo wzgldem nawierzchni asfal-
towej. Jednoczenie nawierzchnie
betonowe oferuj inwestorom wydu-
remontowe uytkowanie.
W latach 20132014 zrealizowane
zostay przez spki Cemex Infrastruk-
tura m.in. nastpujce drogi zbetonu
waowanego:
w gminie Wilkoaz, miejscowo
Ewunin, 1206,34 m2;
droga urawLusawice (powiat cz-
stochowski), 6457,00 m2;
d  roga CzepurkaPiasek (powiat cz-
stochowski), 3789,50 m2;
u  l. Lena wTrzebini (powiat chrza-
nowski), ok. 2400 m2;
droga Chrulanki JzefowskieMiko-
ajwka (gmina Jzefw nad Wis),
ok. 19 500 m2;
REKLAMA
kwiecie 2015 [127] 77
 technologie
w Zakadzie Recyklingu Metali e-
laznych i Kolorowych w Zabrzu
8094m2 (plac);
drogi wewntrzne, wtym na terenie
wasnych cementowni w Chemie
iRudnikach k. Czstochowy.
Liczne drogi lokalne w technologii RCC
wykonywane s take m.in. wpowiecie
supskim ibytowskim.
Wprzypadku projektw realizowanych
wpowiecie czstochowskim, powiecie
chrzanowskim i gminie Jzefw nad
Wis oferty zostay wyonione wtzw.
przetargach wariantowych ibyy od 5
do 15% tasze od najtaszej oferty
zoonej wtechnologii asfaltowej.
Literatura
1. S.C. Dooley, RCC Project Case Study:
Sycamore Street Reconstruction Pro-
ject, Pennsylvania Aggregates and Con-
crete Association, 2012.
REKLAMA
78 Inynier budownictwa
2. E
 uropean Ready Mixed Concrete Or-
ganization, ERMCO Guide to roller
compacted concrete for pavements,
2013.
3. G
 DDKiA, Specyfikacja techniczna
betonu waowanego dla potrzeb bu-
dowy nawierzchni drogowej, wersja
z14.06.2013.
4. D
 . Harrington, F. Abdo, W. Adaska, C.
Hazaree, Guide for the roller-compac-
ted concrete pavements, Ames, IA:
National Concrete Pavement Technolo-
gy Center, 2010.
 .H. Khayat, N.A. Libre, Roller Com-
5. K
pacted Concrete: Field Evaluation and
Mixture Optimization. Rolla, MO: Cen-
ter for Transportation Infrastructure
and Safety, 2014.
 . Killingsworth, Roller Compacted Con-
6. B
crete (RCC) Pavement: Introduction to
Design, National Ready Mixed Concrete
Association, 2013.
 . Luhr, Design and Construction of
7. D
Roller-Compacted Concrete Pavements
for Container Terminals. Cary, NC: Por-
tland Cement Association, 1999.
 . Pittman, G. Anderton, The Use of
8. D
Roller-Compacted Concrete (RCC) Pa-
vements in the United States: Past,
Present, and Future, Houston, TX: U.S.
Army Corps of Engineers, 2011.
9. P
 ortland Cement Association, Roller-
Compacted Concrete Pavements for
Highways and Streets. Skokie, IL: PCA,
2005.
10. U .S. Army Corps of Engineers, Roller-
Compacted Concrete: Engineer Ma-
nual, Washington, DC, 2000.
11. P . Woyciechowski, K. Harat, Na-
wierzchnia drogowa zbetonu waowa-
nego, Budownictwo Technologie Ar-
chitektura nr 1(57)/2012.

Okna dachowe i wyazowe szczelno
i wytrzymao, zagadnienia formalne i praktyczne
mgr in. Marzena Jakimowicz
Zakad Konstrukcji i Elementw Budowlanych
Instytut Techniki Budowlanej
O
kna dachowe to jeden z seg-
mentw zewntrznej stolarki
otworowej rozwijajcej si na
rynku budowlanym bardzo dynamicz-
nie. Monta okien dachowych odbywa
si wpoaciach dachowych najczciej
o nachyleniu od 15 do 90o, a kon-
strukcja okien zwizana jest zfunkcj
otwierania skrzyda oraz zastosowa-
nych w nich oku. Usytuowanie okna
w poaci dachowej daje moliwo
uytkownikowi dowolnego ksztato-
wania przestrzeni pomieszczenia ze
wzgldu na ustawienie w nim wypo-
saenia, aprzede wszystkim jego do-
brego dowietlenia. Zalet okien da-
chowych jest dostosowanie sposobu
otwierania skrzyde do indywidualnych
potrzeb uytkownikw w zalenoci
od warunkw ich wbudowania wpoa
dachow, tj. kta nachylenia oraz wy-
sokoci usytuowania od poziomu pod-
ogi. Ze wzgldu na funkcje otwierania
skrzyde wyrniamy okna dachowe
ze skrzydem tradycyjnym obrotowym
o obrotu skrzyda wpoowie wyso-
koci okna; uchylnym (klapowym) o
obrotu skrzyda pozioma na grnej lub
dolnej krawdzi okna; uchylno-obroto-
wym zdwiema osiami obrotu.
technologie
Okna dachowe w porwnaniu z oknami fasadowymi
obok podstawowej funkcji, jak jest dowietlanie
i przewietrzanie pomieszcze, charakteryzuj
si szczeglnymi warunkami pracy.
W przypadku wystpowania w po- na wod opadow, o tyle w zakresie
mieszczeniu cianki kolankowej owy- przepuszczalnoci powietrza wyma-
sokoci 0,51,0 m niektre systemy gania s zdecydowanie rne.
oferuj moliwo rozbudowania okna Rozwizania konstrukcyjne okien da-
dachowego o okno pionowe umiesz- chowych i zakres ich stosowania
czone w paszczynie ciany, po- narzucaj wielostopniowy system
wikszajc tym samym pole widzenia uszczelnienia przylgowego (podwjny
uytkownika, jak rwnie zwikszajc lub potrjny), natomiast wyazowe
moliwo dowietlenia wiatem okna dachowe mog by wyposaone
dziennym. wjedn uszczelk przylgow uszczel-
W ofercie producentw okien da- niajc szczelin midzy skrzydem
chowych moemy wyrni dwa typy a ocienic. Dodatkowo okna da-
wyrobw ze wzgldu na zakres ich chowe, w celu zapewnienia wen-
stosowania, tj. okna dachowe prze- tylacji pomieszcze i zmniejszenia
znaczone do pomieszcze uytko- zjawiska kondensacji pary wodnej na
wych ogrzewanych oraz okna dacho- powierzchni wewntrznej szyby, mog
we wyazowe z przeznaczeniem do by wyposaone w systemowe krat-
pomieszcze nieogrzewanych. Wy- ki wentylacyjne (ruchome regulowane
azowe okna dachowe mog by nie- rcznie otwieranie zamykanie) zin-
otwierane iwwczas su tylko iwy- tegrowane ze skrzydem okiennym,
cznie do dowietlania pomieszcze umiejscowione wgrnej czci skrzy-
trudnych, jak np. klatki schodowe, da, lub nawiewniki ookrelonych cha-
strychy, korytarze, bd ze skrzydem rakterystykach przepywu powietrza.
otwieranym zprzeznaczeniem dodat-
kowo do wychodzenia na dach. Ten ro- Dokumentem odniesienia dla okien
dzaj funkcji zwizany jest bezpored- dachowych i wyazowych okien da-
nio zkonstrukcj okna oraz zfunkcj chowych (zwyczeniem wietlikw
zapewnienia przez wyrb szczelnoci. tunelowych) jest norma wyrobu
Oile wobu przypadkach okna powin- PN-EN 14351-1+A1:2010 [1]. Nor-
ny zachowa odpowiedni szczelno ma ta oraz rozporzdzenie Ministra
kwiecie 2015 [127] 79
 technologie
Infrastruktury [2] jednoznacznie okre-
laj sposb wprowadzania przedmio-
towych wyrobw do obrotu.
Jednym z wymaga, jakie powinni
speni producenci stolarki, w tym
producenci okien dachowych, jest
okrelenie poziomu waciwoci uyt-
kowych wyrobu1 w zakresie zasadni-
czych charakterystyk okrelonych2
wtabl. Za.3b normy [1].
W przypadku okien dachowych i wy-
azowych okien dachowych dla sys-
temu powiadczania zgodnoci 3 za-
kres wstpnego badania typu, ktre
naley wykona przy ocenie zgodnoci
z norm i znakowaniu CE obejmuje:
odporno na obcienie wiatrem,
odporno na obcienie niegiem
i obcienia stae, reakcja na ogie,
waciwoci zwizane z oddziaywa-
niem ognia zewntrznego, wodo-
1
 asnoci osigane w odniesieniu do odpowiednich zasadniczych charakterystyk, wyraone jako poziom lub klasa lub w sposb opisowy.
W
2
Te cechy wyrobu, ktre odnosz si do podstawowych wymaga dotyczcych obiektw budowlanych.
80 Inynier budownictwa
Rafal Olechowski - Fotolia.com
szczelno, substancje niebezpiecz-
ne, nono urzdze zabezpieczaj-
cych, waciwoci akustyczne, przeni-
kalno cieplna, waciwoci zwizane
zpromieniowaniem, przepuszczalno
powietrza.
Wtab. 1 podano wybrane zasadnicze
charakterystyki wraz z okreleniem
minimalnych, porednich imaksymal-
nych klas, jakie mog osign okna,
wtym okna dachowe iwyazowe okna
dachowe. Biorc pod uwag zakres
stosowania okien dachowych i wya-
zowych okien dachowych oraz warunki
ich uytkowania zgodnie z instrukcj
ITB [5], ustalony zosta minimalny
poziom klas, ktre powinny spenia
przedmiotowe wyroby zaznaczone
zostao to wtab. 1 kolorem tym.
Zdefiniowany przez producenta po-
ziom waciwoci uytkowej jest ci-
le zwizany zzakresem stosowania
i producent ma prawo w niektrych
przypadkach (nieujtych w przepi-
sach krajowych) zdefiniowa waci-
wo uytkow jako npd osigi nie-
okrelone.
Okno dachowe wg normy terminolo-
gicznej [4] to okno przeznaczone do
instalowania wdachach lub podobnej
pochyej strukturze. Okna dachowe
maj takie same cechy jak okna insta-
lowane wcianach, waspekcie funk-
cji, mycia, konserwacji itrwaoci.
Dokumentem pomocniczym dla rynku
budowlanego okrelajcym minimalne
wymagania okien (wtym okien dacho-
wych) jest instrukcja ITB [5], wktrej
zaleca si w zalenoci od zakresu
stosowania przyjmowanie nastpuj-
cych wymaga wzakresie wytrzyma-
oci iszczelnoci:
82
Tab. 1 Waciwoci ujte wITT
Klasa lub warto deklarowana
Lp. Waciwoci Klasa Klasa Klasy porednie moliwe
minimalna maksymalna do osignicia przez wyrb

Odporno na obcienie wiatrem 1 Exxx 2 3 4 5

1
Cinienie prbne P1 (Pa) (400) (>2000) (800) (1200) (1600) (2000)
technologie

Odporno na obcienie wiatrem A C B

2
Ugicie ramy (mm) (1/150) (1/300) (1/200)

Inynier budownictwa
Wodoszczelno 1A Exx 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A 9A
3
Nieosonite (A), cinienie prbne (Pa) (0) (>600) (50) (100) (150) (200) (250) (300) (450) (600)

Wodoszczelno 1B 7B 2B 3B 4B 5B 6B
4
Osonite (B), cinienie prbne (Pa) (0) (300) (50) (100) (150) (200) (250)

Odporno na uderzenie
Wysoko spadania (mm)
5 200 950 300 450 700
Dla okien dachowych i drzwi prze-
szklonych grocych urazem

Nono urzdze zabezpieczaj- Warto progowa

6
cych (N) (350)

Przepuszczalno powietrza*
1 4 2 3
Maks. cinienie prbne (Pa)
7 (150) (600) (300) (600)
Referencyjna przep. pow. przy 100 Pa
(50 lub 12,50) (3 lub 0,75) (27 lub 6,75) (9 lub 2,25)
(m3/hm2) lub (m3/hm)
8 Waciwoci akustyczne Wartoci deklarowane (w Polsce patrz wartoci progowe wg warunkw technicznych [4])
9 Przenikalno cieplna Wartoci deklarowane (w Polsce patrz wartoci progowe wg warunkw technicznych [4])
Waciwoci zwizane
10 Wartoci deklarowane
z promieniowaniem
11 Substancje niebezpieczne Wartoci deklarowane
*Nie stawia si wymaga dla wyazowych okien dachowych stosowanych w pomieszczeniach nieogrzewanych.

Tab. 2 Klasyfikacja w zakresie wytrzymaoci na uderzenie wg PN-EN 13049:2004 [9]
1 2
Wysoko spadania mm 200 300
Dalsze informacje podano w normie odniesienia PN-EN 14351-1+A1:2010 [1]
odporno na obcienie wiatrem
wg PN-EN 12210:2001 [6]
klasa B (L/200) wysoko wbu-
dowania < 60 m,
klasa C (L/300) wysoko wbu-
dowania 60100 m,
min. klasa 2 (800 Pa);
przepuszczalno powietrza wg
PN-EN 12207:2001 [7]
min. klasa 3 okna szczelne niewy-
posaone wurzdzenia nawiewne
wysoko wbudowania < 55 m,
min. klasa 4 okna szczelne nie-
wyposaone w urzdzenia na-
wiewne wysoko wbudowania
Klasyfikacja
3 4
450 700 950
55100m (budynki wysokociowe
oile ma zastosowanie),
min. klasa 2 okna wyposaone
wurzdzenia nawiewne,
 wspczynnik infiltracji powietrza
a 0,3 m3/(hmdaPa2/3) jako do-
datkowe wymaganie dla okien
niewyposaonych w urzdzenia
nawiewne (nieujte w warunkach
technicznych);
wodoszczelno wg PN-EN 12208:
2001 [8]
min. klasa 4A (150 Pa) dla okien
wyposaonych i niewyposaonych
welementy nawiewne.
technologie
Szczegowe wartoci minimalnej
klasy wodoszczelnoci dla okien
5 dachowych i wyazowych okien da-
chowych wzalenoci od wysokoci
wbudowania i wartoci obliczenio-
wego obcienia wiatrem dla dane-
go obiektu naley przyj wg tab.
1 z [5]. Zakada si, e minimalna
warto cinienia, przy ktrym okno
pozostaje szczelne, powinna wyno-
si 0,25 wartoci obliczeniowego
obcienia wiatrem okrelonego dla
danego obiektu [5].
W przypadku przepuszczalnoci po-
wietrza podane wyej wartoci do-
tycz okien dachowych stosowanych
jedynie wpomieszczeniach ogrzewa-
nych. Ze wzgldu na fakt, e wya-
zowe okna dachowe stosowane s
w pomieszczeniach nieogrzewanych
wzakresie przepuszczalnoci powie-
trza nie stawia si im wymaga.
REKLAMA
kwiecie 2015 [127] 83
 technologie
Tab. 3 Specyfikacja klas wytrzymaoci okien dachowych i wyazowych okien dachowych na uderzenie [9]
Zastosowanie
Kategoria I uytkowanie dachw budynkw: przemysowych, uy-
tecznoci publicznej, centrw handlowych, obiektw sportowych
Kategoria II uytkowanie dachw budynkw: indywidualnych,
zamieszkania zbiorowego
Kategoria III wszystkie budynki
Kategoria IV wszystkie budynki
UWAGA: okna dachowe zaklasyfikowane do klasy wyszej mog by stosowane we wszystkich przypadkach zastosowa dla klas niszych.
Wedug [1] okna dachowe oraz wyazo-
we okna dachowe powinny si charak-
teryzowa dodatkow cech wytrzy-
maoci (zasadnicza charakterystyka
wyrobu do oznakowania CE) wzakresie
bezpieczestwa uytkowania, tj. od-
pornoci na uderzenie. Jest to jedno
z podstawowych bada wchodzcych
wzakres wstpnego badania typu ITT
(ang. Initial Type Testing) dotyczce
okien dachowych i wyazowych okien
dachowych (z wyczeniem okien pio-
nowych). Metodologia badania iklasy-
fikacja oparte s na normie [9], nato-
miast zakres stosowania wzalenoci
od uzyskanego poziomu waciwoci
uytkowych (klasy) okrela [5]. Wtab.
2 podano ogln klasyfikacj wzakre-
sie odpornoci na uderzenie dla okien
(w tym okien dachowych) i drzwi ze-
wntrznych przeszklonych grocych
urazem. Norma ta jednak nie podaje
zakresu stosowania w zalenoci od
uzyskanej klasy.
Zakres stosowania zosta okrelony
i podany w [5]. Kryterium oceny we-
dug [9] dotyczy zarwno uszkodze
konstrukcji, wypenienia, jak i braku
moliwoci oderwania lub przemiesz-
czenia skrzyda okiennego. Na pod-
stawie licznych bada laboratoryjnych
stwierdza si, e w przypadku okien
dachowych oraz wyazowych okien
dachowych niezwykle istotny, obok
84 Inynier budownictwa
Kt wbudowania okien dachowych i wyazowych
okien dachowych w poa dachow
00350
4 3
3 2
konstrukcji okna, jest sposb okucia/
ryglowania skrzyda wocienicy oraz
zastosowany materia oku. Wwielu
przypadkach uderzenie z niewiel-
kiej wysokoci powoduje dynamiczne
otwarcie skrzyda, co moe skutko-
wa zagroeniem bezpieczestwa
uytkownika znajdujcego si na da-
chu celem konserwacji lub innych prac
montaowych. Okrelenie zakresu
stosowania okien dachowych wzale-
noci od uzyskanej klasy technicznej
naley rozpatrywa w odniesieniu do
kta wbudowania w poa dachow.
Ustalone zostay cztery kategorie
uytkowania (tab. 3).
Zgodnie z tab. 3 i instrukcj [5] mi-
nimalna klasa odpornoci na uderze-
nie to klasa 2 [9], co oznacza, e ze
wzgldu na bezpieczestwo uytko-
wania nie zaleca si stosowania okien
wbudowywanych w poa dachow,
ktre uzyskay klas nisz (1) lub
producent w ogle nie deklaruje tej
waciwoci uytkowej.
Dodatkowo stawia si wymaganie
zgodnie z [3], e przeszklenie okien
dachowych, ktrych krawd jest
usytuowana na wysokoci ponad
3 m nad poziomem podogi, wbudyn-
kach uytecznoci publicznej i zaka-
dw pracy powinno by wykonane ze
szka lub innego materiau opodwy-
szonej wytrzymaoci na uderzenie.
> 350 750 > 750 900
2
tak jak dla okien fasa-
dowych/pionowych
Wykorzystane materiay
1. P
 N-EN14351-1+A1:2010 Okna
i drzwi. Norma wyrobu, waciwoci
eksploatacyjne Cz 1: Okna idrzwi
zewntrzne bez waciwoci dotycz-
cych odpornoci ogniowej i/lub dymo-
szczelnoci.
2. R
 ozporzdzenie Ministra Infrastruktury
zdnia 16 kwietnia 2004 r. owyrobach
budowlanych (Dz.U. z 2004 r. Nr 92,
poz. 881).
3. R
 ozporzdzenie Ministra Infrastruktury
zdnia 6 listopada 2008 r. zmieniajce
rozporzdzenie w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowia-
da budynki i ich usytuowanie (Dz.U.
Nr 201, poz. 1238 zpn. zm.).
4. PN-EN 12519:2005 Okna idrzwi. Ter-
minologia.
5. Instrukcja nr 480 Okna i drzwi ze-
wntrzne. Wymagania, klasyfikacja iza-
kres stosowania.
6. PN-EN 12210:2001 Okna idrzwi. Od-
porno na obcienie wiatrem. Klasy-
fikacja.
7. PN-EN 12207:2001 Okna idrzwi. Prze-
puszczalno powietrza. Klasyfikacja.
8. PN-EN 12208:2001 Okna idrzwi. Wo-
doszczelno. Klasyfikacja.
9. PN-EN 13049:2004 Uderzenie ciaem
mikkim icikim. Metoda badania, wy-
magania dotyczce bezpieczestwa
iklasyfikacja.
 technologie

kwiecie 2015 [127] 85

 ar t y ku sponsor owany

WMA w ogniu testw

Ewelina Karp-Krglicka
dyrektor ds. zapewnienia jakoci, Budimex S.A.
Pawe Czajkowski
szef Biura Bada i Rozwoju, LOTOS Asfalt Fot. Odcinek testowy (fot. Budimex S.A.)

A
sfalt WMA to ekologiczny pro-
dukt, ktry wtestach wykazuje
podwyszone waciwoci w po-
rwnaniu do innych asfaltw. Firma
Budimex we wsppracy z LOTOS As-
falt oraz Instytutem Badawczym Drg
i Mostw przetestowaa waciwoci
nowatorskiego asfaltu WMA. Bada-
nia adhezji wykonano w laboratorium
centralnym firmy Budimex S.A. oraz
w Instytucie Badawczym Materiaw
Budowlanych. Zastosowanie asfaltu
WMA wtestach udowodnio, e zwik-
sza on odporno mieszanek mineralno-
-asfaltowych na dziaanie wody imrozu
bez dodatkowego udziau rodka adhe-
zyjnego. Jednoczenie Budimex prze-
prowadzi odcinki dowiadczalne, ktre
miay na celu ocen waciwoci mie-
szanek mineralno-asfaltowych zlepisz-
czem WMA iz50-procentowym dodat-
kiem granulatu asfaltowego. Testy na
odcinkach dowiadczalnych dowiody,
e mieszanka zzastosowaniem asfaltu
WMA izwikszonego udziau granula-
tu asfaltowego w jej skadzie spenia
wymagania dokumentu WT 2:2014.
przy budowie nawierzchni asfaltowych
s oparte na technice spienienia asfal-
tu lub wykorzystaniu specjalnych dodat-
kw, jak np. wosk lub rodki powierzch-
niowo czynne. Dane zaprezentowane na
XXXI Seminarium Technicznym PSWNA
wiadcz o rosncym wykorzystaniu
technologii na ciepo (z ang. Warm
Mix Asphalt), czyli produkcji mma wob-
nionej temperaturze, w stosunku do
powszechnie stosowanej technologii
na gorco. Umowny podzia technolo-
gii produkcji mma jest zaprezentowany
na rys. 1.
Mieszanki na ciepo na wiecie
Rosnce zapotrzebowanie na mieszanki
mineralno-asfaltowe ukadane w tech-
nologii na ciepo wynika z szeregu
korzyci, ktre ta technologia ze sob
niesie. Stosujc dedykowane lepiszcze
asfaltowe (asfalty WMA) uzyskuje si
mieszank mma o wymaganej urabial-
noci, bez koniecznoci zwikszania
temperatury produkcji powyej 160C.
Dodatkowo, na kadym etapie procesu
wykonania nawierzchni temperatura
(produkcji, rozkadania, zagszczania)
moe by nisza o2030C wstosunku
do temperatury mieszanki wyproduko-
wanej na bazie standardowego asfaltu.
Wefekcie uzyskujemy ograniczenie zu-
ycia energii izmniejszon emisj gazw
cieplarnianych, nieprzyjemnego zapachu
oraz pyw.
Liderem technologii na ciepo WMA na
wiecie s Stany Zjednoczone. Szacun-
kowe dane za lata 2012 i2013 wiad-
cz o odpowiednio 24% i 30% udziale
omawianej technologii wbudowie drg.
W Europie technologia WMA wpisaa
si na stae w kanon dobrych prak-
tyk budownictwa drogowego. Francu-
skie Stowarzyszenie Drogowe USIFR
szczeglnie rekomenduje zastosowa-
nie omawianego rozwizania z udzia-
em granulatu asfaltowego w skadzie
mma.
WMA na polskim rynku
W2014 r. na polskim rynku pojawi si
asfalt przeznaczony do budowy iutrzy-
mania drg w technologii na ciepo
asfalt WMA. Waciwoci techniczne

Trend na ekologi
Jednym znajbardziej popularnych tren-
dw technologicznych na wiecie jest
ograniczenie negatywnego oddziaywa-
nia produkcji na rodowisko oraz re-
dukcja zuycia energii. Produkcja mie-
szanek mineralno-asfaltowych (mma)
w obnionej temperaturze doskonale
wpisuje si wten nurt. Zastosowanie
technologii produkcji mieszanek asfal-
towych wobnionej temperaturze po-
zwala na obnianie energochonnoci
produkcji i wbudowywanie mma z wy-
korzystaniem granulatu asfaltowego
zrecyklingu nawierzchni asfaltowych.
Dostpne iwykorzystywane wprzemy- Rys. 1 P
 odzia technologii produkcji mma ze wzgldu na temperatur otaczania kruszywa
le technologie redukujce temperatur iasfaltu (rdo: The use of Warm Mix Asphalt, EAPA Position Paper, lipiec 2014)

86 Inynier budownictwa
 ar t y ku sponsor owany

tego produktu s porwnywalne do od- Powinowactwo fizyko-chemiczne wg PN-EN 12697-11:2012,

powiednikw rodzajowych stosowanych metoda A po 6 h, %
wtechnologii na gorco is zgodne

Stopie pokrycia kruszywa

z wymaganiami normy PN-EN 12591
iPN-EN 14023. Porwnajmy cechy fi- 100 75 70 75 75

asfaltem, %
65
zyczne lepiszczy (tab. 1).
50 30
Omawiane asfalty nie rni si midzy
sob oznaczanymi parametrami tech-
0
nicznymi wg zakresu przewidzianego Bazalt Granitognejs Wapie
w PN-EN 12591:2010. Ponadnorma-
tywne waciwoci asfaltu WMA ujaw-
Kruszywo
niaj si dopiero wkontakcie ze skad-
nikami mineralnymi. Spowodowane jest
Asfalt 35/50 WMA Asfalt 35/50
to efektem dziaania dodatkw che-
micznych, ktre, obecne w lepiszczu, Rys. 2
 rdo: badania Budimex S.A., IBMB
obniaj napicie powierzchniowe na
Wraliwo na dziaanie wody wg PN-EN 12697-12
granicy asfaltkruszywo, tym samym
poprawiajc efektywno mieszania
120 116
urabialno oraz obniajc energi 98,4 100 99,2
109
95,5 95,5 92,9 93,5
potrzebn do zagszczania mma. 85
ITSR wg WT-2 2014, %

85,1
Asfalt WMA wpowizaniu zkruszywem 67,7
wykazuje podwyszone waciwoci ad- 60
hezyjne wstosunku do standardowego 70

produktu. Badania adhezji dla wybra-

nych kruszyw z asfaltem 35/50 oraz
35/50 WMA wykonano wlaboratorium 0
Gabro Wapie Kwarcyt Dolomit Bazalt Granitognejs
centralnym firmy Budimex S.A. oraz
w Instytucie Badawczym Materiaw Kruszywo

Budowlanych (wyniki na rys. 2).

Zastosowanie asfaltu WMA zwiksza
odporno mieszanek mineralno-as-
faltowych na dziaanie wody i mro-
zu. Badania mieszanek na wybranych
rodzajach kruszyw przeprowadzono
w Instytucie Badawczym Materiaw
Budowlanych zwykorzystaniem asfaltu
35/50, rodkiem poprawiajcym przy-
czepno (dedykowanym danemu ro-
dzajowi kruszywa) oraz asfaltem WMA,
Asfalt 35/50 WMA Asfalt 35/50 z dedykowanym rodkiem adhezyjnym
Rys. 3
 rdo: badania IBMB
bez dodatkowego udziau rodka adhe- s szczeglnie zalecane do produkcji
zyjnego (rys. 3). mieszanek zwykorzystaniem granulatu
Lepiszcza asfaltowe WMA pozwala- asfaltowego oraz przy wykonywaniu na-
j wyprodukowa mieszanki asfaltowe wierzchni wmiejscach trudno dostp-
wymagajce ulepszonej urabialnoci nych (tunele i parkingi podziemne) czy
ze wzgldu na sposb produkcji, wa- ukadanych w warunkach obnionych
runki klimatyczne lub skad. Dlatego temperatur.

Tab. 1 Parametry asfaltu 35/50 oraz 35/50 WMA

Wymagania wg PN-EN Parametry asfaltu 35/50
Parametr, jednostka Parametry asfaltu 35/50
12591:2010 WMA
Penetracja w temp. 25C, 1/10 mm 35 do 50 41 39
Temperatura miknienia, C 50 do 58 53,6 54,1
Temperatura zaponu, C, min 240 341 343
Temperatura amliwoci, C, max -5 -11,6 -11,9
Rozpuszczalno, % m/m, min 99 99,8 99,9
Zmiana masy, % m/m, max 0,5 0,07 0,01
Pozostaa penetracja w 25C, %, min 53 67,5 71,3
Wzrost temperatury miknienia, C, max 8 5,6 5,7
rdo: badania LOTOS Asfalt

kwiecie 2015 [127] 87

 ar t y ku sponsor owany

Tab. 2
Asfalt 35/50, Asfalt 35/50 WMA, **Asfalt 35/50 WMA,
Rodzaj badania Jednostka Metoda badania
20% granulatu* 20% granulatu** 50% granulatu**
Zawarto lepiszcza
% PN-EN 12697-1 4,1 4,1 4,0
rozpuszczalnego
Zawarto wolnych
% PN-EN 12697-8 5,1 6,7 4,2
przestrzeni w MMA
Zawarto wolnych
% PN-EN 12697-8 n.d. 4,3 3,8
przestrzeni w warstwie MA
Wskanik zagszczenia % - 100,0 103,0 101,3
Odporno na dziaanie PN-EN 12697-12
% 75,6 75,8 91,6
wody i mrozu ITSR WT- 2:2010
Proporcjonalna gboko
% PN-EN 12697-22 3,6 1,2 2,6
koleiny
Nachylenie wykresu
mm/10 3 PN-EN 12697-22 0,07 0,03 0,08
koleinowania
Wysoko prbki cm - 6,0 10,3 9,0
(*) Walidacja laboratoryjna, (**) Walidacja produkcyjna
rdo: badania Budimex S.A.

Odcinki dowiadczalne
W 2014 r. firma Budimex S.A. wybu-
dowaa prbne odcinki nawierzchni mi-
neralno-asfaltowych zwykorzystaniem
materiaw z recyklingu granulatu as-
faltowego. Budowa odcinkw miaa na
celu ocen cech fizyko-mechanicznych
mieszanki mineralno-asfaltowej z le-
piszczem WMA i z dodatkiem granu-
latu asfaltowego w iloci: 20% i 50%
w skadzie masy. W Polsce, zgodnie
zobowizujcymi przepisami, dozwolo-
ne jest stosowanie dodatku granulatu
asfaltowego w iloci nieprzekracza-
jcej 20% w metodzie na zimno, tj.
bez wstpnego podgrzewania granula-
tu, i30% wmetodzie na gorco ze
wstpnym podgrzaniem. Zapis ten za-
pewne podyktowany jest obaw przed
ewentualnym brakiem moliwoci uzy-
skania jednorodnej mieszanki mineral-
no-asfaltowej, ktra speniaby wyma-
gania dokumentu WT-2:2014. Budimex
jest jedn z nielicznych firm budowla-
nych wPolsce, ktra posiada instalacj
dozowania destruktu na gorco, umo-
liwiajc dodawanie granulatu w iloci
50% przy zapewnieniu wymaganej jako-
ci mieszanki. Wyniki bada prezentu-
jemy wtab. 2.
Wyprodukowane mieszanki mineral-
no-asfaltowe charakteryzoway si
wysok jednorodnoci i byy atwo
zagszczalne. Stosujc asfalt WMA,
naley szczegln uwag zwrci na
schemat zagszczania mieszanki, kt-
ra nawet z50-procentowym udziaem
granulatu odznaczaa si wysok ura-
bialnoci. Zwikszony udzia granulatu
asfaltowego w skadzie mma poprawi
jej odporno na dziaanie wody imro-
zu. Temperatura produkcji mieszanki
mineralno-asfaltowej wyniosa 153C,
wbudowania 145C.
Co daje technologia WMA
Asfalt WMA jest produktem bez-
piecznym, o stabilnych parametrach
produkcji i niszych temperaturach
technologicznych. Produkt zapewnia
lepsz urabialno izagszczenie mie-
szanki mineralno-asfaltowej. Badania
wykazay, i bardzo dobrze sprawdza
si wmieszankach z50-procentowym
udziaem granulatu asfaltowego. Para-
metry wyprodukowanej mieszanki byy
zgodne zwymaganiami WT-2:2014.
Zastosowanie asfaltu drogowego
WMA zmniejsza szkodliwe oddziaywa-
nie na rodowisko naturalne poprzez
wykorzystanie materiaw z recyklin-
gu nawierzchni asfaltowych, ograni-
czenie zuycia energii nawet o 30%
oraz redukcj emisji gazw i pyw
wytwarzanych przy produkcji mma
do rodowiska.
Asfalt WMA charakteryzuje si pod-
wyszon adhezj do kruszyw. Dziki
tej wartoci dodanej, przy indywidu-
alnym projektowaniu receptury mma
jest moliwe zredukowanie, a nawet
wyeliminowanie dodatku rodka ad-
hezyjnego.
Mieszanki z lepiszczem WMA charak-
teryzuj si podwyszon odpornoci
na dziaanie wody i mrozu wg PN-EN
12697-12, zuwzgldnieniem procedury
laboratoryjnej zapisanej wWT-2:2014.
Od autorw
W wietle obecnych planw inwesty-
cyjnych, zwizanych zrozwojem infra-
struktury drogowej, wane jest, aby
rozpowszechnia alternatywne tech-
nologie, zwaszcza takie, ktre wpi-
suj si w nurt ochrony rodowiska,
oszczdnoci w wykorzystaniu zaso-
bw naturalnych idodatkowo pozwala-
j obniy koszty produkcji mieszanek
mineralno-asfaltowych.
LOTOS Asfalt Sp. z o.o.
ul. Elblska 135, 80-718 Gdask
tel. +48 58 308 83 95
fax +48 58 308 84 64
www.lotosasfalt.pl

88 Inynier budownictwa
 technologie

Stal budowlana w temperaturach poarowych

w wietle Eurokodw cz. I
mgr in. Witold Cioek

Model mechaniczny stali budowlanych i waciwoci

wytrzymaociowe stali 34GS i 18G2 w temperaturach
poarowych.

Wprowadzenie napre stali zbrojeniowej wtem- ne uzupenienia i sprostowania. Jest

Wartykule tym podejmuj prb od-
powiedzi na pytania czytelnikw, kt-
rzy wnastpstwie moich poprzednich
publikacji omawiajcych Eurokody
projektowania konstrukcji obcio-
nych poarem skierowali do mnie kilka
listw. Zaliczyem je do czterech kwe-
stii szczegowych:
1. Co wyraaj niejasne wzory (funk-
cje) na a, b ic wtablicy do rysunku
3.3 w normie PN-EN 1992-1-2,
z czego one wynikaj i jak je sto-
sowa.
2. Czy wedug Eurokodu PN-EN 1992-
1-2 mona sprawdza bezpie-
czestwo poarowe istniejcych
konstrukcji z betonu zbrojonego
stalami 34GS lub 18G2, wznie-
sionych w latach poprzednich,
a obecnie rozbudowywanych lub
modernizowanych.
3. Gdzie mona znale waciwoci
wytrzymaociowe tych stali wwy-
sokich temperaturach poaro-
wych, zwaszcza stali 34GS, kt-
rej granica plastycznoci wynosi
ponad 400 MPa iwmyl Eurokodu
PN-EN 1991-1-1, pkt 3.2.2 (3)P,
mona do niej stosowa zalecenia
Eurokodw.
4. Dlaczego przyjto, e efektywna
granica plastycznoci stali kon-
strukcyjnej lub maksymalny poziom
peraturach a do 400C s takie
same jak w 20C? Czy nie ma tu
pomyki, bo przecie te wartoci
malej wraz ze wzrostem tempe-
ratury, tak jak to uwzgldniono przy
zmianach granic proporcjonalnoci
imoduu sprystoci liniowej?
Musz od razu oznajmi, e do udzie-
lenia odpowiedzi na takie pytania nie
byem inie jestem uprawniony. Wicej,
uwaaem inadal tak myl, e pyta-
nia te powinny trafi do odpowiednich
komitetw technicznych PKN, ktre
opracowuj polskie wersje tych norm
europejskich, lub najlepiej do prawo-
dawcy, ktry bierze udzia w przygo-
towaniu zacznikw krajowych do
Eurokodw iwprowadza te normy do
obiegu prawnego oraz wymaga ich
stosowania. Wprzedmowie do kadej
czci Eurokodu znajduje si informa-
cja, ktr mona wyrazi sowami, do oceniania ich stanu techniczne-
e odpowiedzialno za zachowanie
krajowego poziomu bezpieczestwa
konstrukcji pozostaje w gestii wadz
administracyjnych kadego z pastw
czonkowskich, a poruszone kwestie,
zwaszcza wpkt 2, wymagaj wykad-
ni prawnej.
Biorc pod uwag te wane dla pro-
jektantw pytania, postanowiem si
podzieli posiadanymi wiadomociami,
liczc, e inni czytelnicy dodadz was
to przyczynek, do rozwinicia tematu
przez osoby bardziej biege w pro-
jektowaniu budynkw na odporno
ogniow. Aby zacz, przystpiem do
opracowania odpowiedzi na te pytania.
Zdostpnych mi materiaw wybraem
badania waciwoci mechanicznych
stali 34GS i 18G2 w wysokich tem-
peraturach poarowych w latach 80.
i wyniki adaptowaem moliwie najle-
piej do metodyki ioznacze przyjtych
w normach PN-EC. Pragn jednak
uprzedzi, e artyku ten jest wycz-
nie pogldem autora.
W zbiorze Eurokodw istnieje pakiet
omiu Polskich Norm przewidzianych
do projektowania obiektw ze wzgl-
du na warunki poarowe, s to tzw.
Eurokody poarowe. Normy te mog
by stosowane take do sprawdzania
konstrukcji wwarunkach poaru albo
go po poarze. Jedna z norm odnosi
si do podstaw projektowania, druga
traktuje ooddziaywaniach poaru na
konstrukcje isze dotyczy konstruk-
cji wykonanych zrnych materiaw.
Wrd tych szeciu istniej trzy, kt-
re dotycz projektowania konstrukcji
ze stali i do ktrych nawizuje ten
artyku. S to:
PN-EN 1992-1-2:2008 Eurokod 2:
Projektowanie konstrukcji zbetonu

kwiecie 2015 [127] 89

 technologie
Cz 1-2: Reguy oglne Pro- odksztacalno, maleje, anawet si
jektowanie z uwagi na warunki po-
arowe;
PN-EN 1993-1-2:2007 Eurokod3:
Projektowanie konstrukcji stalo-
wych Cz 1-2: Reguy oglne cji temperatury wedug przyjtego
Obliczanie konstrukcji zuwagi na
warunki poarowe;
PN-EN 1994-1-2:2008 Euro-
kod 4: Projektowanie zespolonych
konstrukcji stalowo-betonowych
Cz 1-2: Reguy oglne Pro- Model mechaniczny stali
jektowanie z uwagi na warunki po-
arowe.
Kada wymieniona norma, tj. cz
1-2 Eurokodu 2, 3 lub 4, zawiera
tylko wymagania odnoszce si do
sytuacji wyjtkowej (realnie ioblicze-
niowo), jak dla konstrukcji obiektu
jest poar, i powinna by stosowana
cznie z odpowiedni czci 1-1, i stalowych oraz zespolonych stalo-
dotyczc projektowania konstrukcji
wwarunkach normalnych. Warto do-
da, e terminologia nie jest w nich
ani jednoznaczna, ani ujednolicona,
a oznaczenia s rne, co utrudnia
odbir i nie jest jedynym mankamen-
tem tych norm. Po tak snistych do-
kumentach normalizacyjnych, ktrych
cel podstawowy ma prowadzi we-
dug definicji ustawowej do uzyskania
optymalnego stopnia uporzdkowa-
nia, mona by oczekiwa wikszej
zwizoci iklarownoci.
Do projektowania konstrukcji sta-
lowych w temperaturze normalnej
20C s konieczne waciwoci me-
chaniczne stali, do ktrych naley za-
liczy trzy podstawowe cechy (rnie
definiowane ioznaczane):
nominalna (charakterystyczna)
granica plastycznoci (fy);
wytrzymao na rozciganie
(ft, fu);
modu sprystoci (Ea, Es).
Podczas poaru wzrasta temperatu-
ra stalowych elementw konstrukcyj-
nych, pogarszaj si ich waciwoci Rys. 1 Modele mechaniczne stali: podstawowy 0ABCD ialternatywny 0ABB1C1D ze wzmocnie-
wytrzymaociowe, zwiksza si ich
90 Inynier budownictwa
ciow (rys. 1), z tym e w tempe-
wyczerpuje ich nono. Obliczanie
konstrukcji na wypadek poaru po-
winno by prowadzone z uwzgldnie-
niem zmian waciwoci stali wfunk-
modelu mechanicznego. Model ten
zosta okrelony wEurokodach, gdzie
podano take zalecenia do obliczania
konstrukcji obcionej poarem.
Zacznijmy od pierwszego, najatwiej-
szego pytania, tj. od kwestii doty-
czcej parametrw a, b, c, ktre
wystpuj w trzech wymienionych
normach. Model mechaniczny stali,
czyli zaleno naprenieodkszta-
cenie (), przyjty do projektowania
zarwno konstrukcji elbetowych, jak
wo-betonowych wwarunkach poaru,
tj. wtemperaturach do 1200C, imi-
tuje rzeczywiste wykresy naprenie-
odksztacenie uzyskiwane w prbie
jednoosiowego rozcigania prbek
wwysokich temperaturach. WEuro-
kodach stal jest traktowana wkadej
temperaturze jako materia idealnie
sprysto-plastyczny z faz przej-
0
0
niem wtemperaturach poniej 400C
raturze do 100C nie przewiduje fazy
przejciowej. Normy te, definiujc
model podstawowy, dodaj do niego
wariant/model alternatywny, w kt-
rym uwzgldnia si umocnienie stali
wtemperaturach niszych od 400C.
Model podstawowy ma zastosowanie
do stali zbrojeniowej i konstrukcyj-
nej, model alternatywny mona za-
stosowa do obliczania konstrukcji
stalowych i zespolonych stalowo-be-
tonowych, pod warunkiem spenie-
nia dodatkowych wymaga podanych
w PN-EN 1993-1-2:2007 i PN-EN
1994-1-2:2008.
Model podstawowy 0ABCD zosta
zbudowany zczterech odcinkw okre-
lonych za pomoc szeciu niezale-
nych parametrw. Skada si z:
prostej 0A wzakresie liniowo spr-
ystym o staym module spry-
stoci;
uku przejciowego AB w ksztacie
elipsy;
p rostej poziomej BC (pki plastycz-
nej) wzakresie idealnie plastycznym;
prostej opadajcej CD.
Jest on opisany nastpujcymi para-
metrami niezalenymi:
 technologie

fy, efektywna granica plastycznoci
stali wtemperaturze ;
fp, granica proporcjonalnoci stali
wtemperaturze ;
Ea, lub Es, modu sprystoci linio-
wej stali wtemperaturze ;
p, = fp, /Ea, odksztacenie odpowia-
dajce granicy proporcjonalnoci;
y, = 0,02 odksztacenie odpowia-
dajce osigniciu granicy plastycz-
noci;
t, = 0,15 odksztacenie przy kocu
plastycznego pynicia;
u, = 0,20 odksztacenie graniczne.
Model alternatywny to amana 0AB-
B1C1D zoona z piciu odcinkw
opisanych dodatkowymi dwiema wiel-
kociami:
fu, wytrzymao na rozciganie
w temperaturze z uwzgldnieniem
efektu umocnienia;
s, = 0,04 odksztacenie kocowe
fazy umocnienia.
W obu modelach wystpuje w ka-
dej temperaturze wyszej od 100C
uk przejciowy AB. Ma on ksztat
(prawie) elipsy i jest styczny do
prostej 0A wpunkcie A, odpowiada-
jcym granicy proporcjonalnoci fp,,
i w punkcie B do prostej BC, odpo-
wiadajcym osigniciu efektywnej
granicy plastycznoci. Poniewa
wraz ze wzrostem temperatury ma-
lej granica proporcjonalnoci fp,
iefektywna granica plastycznoci fy,
oraz maleje kt nachylenia prostej
0A (bo maleje modu sprystoci),
wic kadej temperaturze odpo-
wiada inny uk elipsy, zawsze styczny
do obu prostych w punktach A i B.
Wtemperaturze do 100C punkt B
nie zmienia swego pooenia, jest
na przedueniu prostej 0A. Osie
elipsy s rwnolege do osi wsp-
rzdnych , ajej rodek znajduje
si wpunkcie S, na prostej pionowej
y, = 0,02. Podane wnormach para-
metry aib to wanie posie elipsy.
Wyszej temperaturze odpowiada-
j nisze pooenie rodka elipsy S
i inne dugoci jej posi. Std wy-
nika wniosek, e a jest liczb nie-
mianowan, b ma za wymiar napr-
enia. Rozszyfrowalimy znaczenie
symboli aib.
Troch trudniej odgadn znaczenie
parametru c. Mona to zrobi, jeli
rwnaniu elipsy wukadzie wsprzd-
nych nadamy posta:
( y , ) 2 ( K ) 2
1
2
a b2
lub
2
( 0,02 ) ( K ) 2
1
a2 b2
gdzie K = fp, c jest wanie rzdn
rodka S elipsy. Parametr c ma wy-
miar naprenia iwskazuje, oile niej
od fp, wmodelu znajduje si punkt S.
Znajomo znaczenia tych parame-
trw iich wymiarw moe by pomoc-
na wkontroli oblicze.
W tablicach Eurokodw (rozdzia
3) podano zwizki midzy rnymi
parametrami podstawowego mo-
delu matematycznego stali zbroje-
niowej i konstrukcyjnej. Dla modelu

Tabl. 1 Zwizki midzy wielkociami mechanicznymi w modelu stali

Przedzia odksztace Naprenie ()
I. Model podstawowy
0 p, () = Es,, gdzie modu sprystoci Es, = kE, Es jest stay
() = fp, c + (b/a)[a2 (0,02 )2]0,5
p, 0,02 gdzie modu sprystoci jest zmienny
Es, = b (0,02 )/a[a2 ( 0,02)2]0,5
0,02 0,15 () = fy,
0,15 0,20 () = fy, [1 ( 0,15)/0,05]

Es = 200 GPa dla stali zbrojeniowej

Ea = 210 GPa dla stali konstrukcyjnej
p, = fp, /Es,
Parametry
a2 = (0,02 p,) (0,02 p, + c/Es, )
b2 = c (0,02 p, ) Es, + c2
c = (fy, fp, )2/[(0,02 p, ) Es, 2(fy, fp,)]
II. Model alternatywny dla temperatury niszej od 400C
0 0,02 () jak w modelu podstawowym
fu, = 1,25 fy, dla < 300C
0,02 0,04 () = 50 (fu,

fy,) +

2 fy, fu, fu, = fy, (2 0,0025 )
0,04 0,15 () = fu, dla 300 < 400C
fu, = fy, dla 400C
0,15 0,20 () = fu, [1 20 ( 0,15)]

kwiecie 2015 [127] 91

 technologie
Tabl. 2 Rne oznaczenia parametrw opisujcych model stali wEurokodach
Wielko
Granica proporcjonalnoci
Odksztacenie odpowiadajce granicy proporcjonalnoci
Efektywna granica plastycznoci
Odksztacenie odpowiadajce osigniciu granicy plastycznoci
Odksztacenie kocowe fazy pynicia
Odksztacenie graniczne
Modu sprystoci liniowej
*)
Uwaga. Wkonstrukcjach zespolonych mamy do czynienia zwaciwociami stali konstrukcyjnej izbrojeniowej.
alternatywnego zwizki te zamiesz-
czono w zacznikach A do PN-EN
1993-1-2:2007 i PN-EN 1994-
1-2:2008. Zalenoci dla modelu
podstawowego wyraono w sposb
oglny za pomoc wprowadzonych
wielkoci odksztaceniowych: y,, t,
iu,. Zwizki te pozostaj wane dla
dowolnych wartoci tych odkszta-
ce. Poniewa wEurokodach przyj-
to arbitralnie (zuzasadnieniem) wy-
ej wymienione wartoci odksztace
i nie dopuszczono odstpstwa, dla-
tego wydaje mi si, e niepotrzebnie
zachowano wzory w tak skompliko-
wanej postaci oglnej, bo mona byo
si oby bez potrzeby wprowadzania
parametru c. Pewnie autorzy norm
mieli swoje racje, np. przewidujc
zmian przyjtych wartoci. Poza
tym, gdyby wprowadzono do wzorw
przyjte wartoci wyej wymienio-
nych odksztace, wzory stayby si
prostsze i atwiejsze do stosowa-
nia. W tabl. 1 podano wzory spro-
wadzone do postaci uproszczonej,
a w tabl. 2 zestawienie rnych
oznacze parametrw opisujcych
model podstawowy wedug trzech
Eurokodw poarowych.
W modelu alternatywnym zaleca si
przyjmowa wytrzymao na roz-
ciganie fu, z uwzgldnieniem efek-
tu umocnienia. Wyrnia si tu dwa
przedziay temperatury: poniej
300C wytrzymao ta jest rwna
92 Inynier budownictwa
PN-EN 1992-1-2
fsp,
sp,
fsy,
sy,
st,
su,
Es,
1,25 fy,, a w temperaturze od 300
wcznie do 400C spada liniowo do
fy, (tabl. 1).
Posugujc si podanymi wzorami,
mona sporzdzi dla stali o ustalo-
nej granicy plastycznoci fy w tem-
peraturze 20C wykresy zalenoci
odksztacenie naprenie wrnych poarowych. Odpowiednie wykresy
temperaturach dla 0 0,20,
a w szczeglnoci w przedziale od-
ksztace p, 0,02 (2%).
Do wyraenia zalenoci midzy wa-
ciwociami stali w temperaturze
normalnej i poarowej Eurokody
wprowadzaj trzy niezalene bezwy-
miarowe wspczynniki redukcyjne:
k y, = fy,/fy stosunek efektywnej
granicy plastycznoci w tempera-
turze do granicy plastycznoci
wtemperaturze 20C, czyli wsp-
czynnik redukcyjny efektywnej gra-
nicy plastycznoci;
kp, = fp,/fy stosunek granicy pro-
porcjonalnoci wtemperaturze do
granicy plastycznoci w tempera-
turze 20C, czyli wspczynnik re-
dukcyjny granicy proporcjonalnoci;
k E, = Ea,/Ea lub Es,/Es stosunek
moduu sprystoci w tempera-
turze do moduu sprystoci
w temperaturze 20C, tj. wsp-
czynnik redukcyjny moduu spry-
stoci liniowej.
Wartoci tych wspczynnikw zo-
stay ustalone i podane w postaci
tabelarycznej i w formie wykresw
PN-EN 1993-1-2 PN-EN 1994-1-2*)
fp, fap,
p, ap,
fy, fay,
y, ay,
t, au,
u, ae,
Ea, Ea,
wkadej ztrzech czci Eurokodw.
Na tej podstawie mona dla stali
o okrelonej granicy plastycznoci fy
wtemperaturze normalnej wyznaczy
fy, ifp, oraz Ea,, anastpnie stosujc
wzory podane wtablicach, sporzdzi
wykresy dla rnych temperatur
przedstawiono na rys. 2, przyjmujc
z normy PN-H-84023/06 nominalne
wartoci granicy plastycznoci stali
34GS i18G2.
Pozostaje jeszcze uzupeni odpo-
wied na ostatni cz pierwszego
pytania. Ot majc wykresy dla
konkretnej stali w rnych tempe-
raturach, moemy w razie potrzeby
okreli, jakie odksztacenia pojawi
si w elemencie stalowym przy zna-
nym napreniu i temperaturze lub,
przeciwnie, jakim napreniom mo-
na go podda, aby w przewidywa-
nej temperaturze jego ekspozycji na
ogie odksztacenia nie przekroczyy
dopuszczalnej (przyjtej) wartoci.
Posumy si w tym celu rys. 2b
i przyjmijmy dla uproszczenia, e
rozpatrujemy prt ze stali 18G2
osiowo rozcigany napreniem 1
= 310 MPa (najprostszy stan wyt-
enia). Jego stan w temperaturze
do 100C opisuje punkt A, ktremu
odpowiada dorane odksztacenie
spryste A. Po wzrocie tempera-
tury wczasie poaru do 300C stan
wytenia przesuwa si do punktu B,
 technologie

a) b)
450 400
Krzywe naprenie odksztacenie
Krzywe naprenie odksztacenie
Eurokody. Stal 34GS
Eurokody. Stal 18G2
400
350

<100C
350 310 A B D <100C
300C
C E
350C
300 300C

400C 350C

300 450C 272 F 400C

500C 450C
250
550C 500C
Naprenie, MPa

Naprenie, MPa
550C
250

200

200

150

150

100
100

50
50

eA eB eD
0 0
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030
Odksztacenie Odksztacenie
Rys. 2 Pogldowe wykresy zalenoci wg modelu podstawowego wprzedziale 0 0,025 dla stali: a) 34GS przy fy = 410 MPa;
b) 18G2 przy fy = 355 MPa (opis wtekcie)

pooonego na przeciciu prostej poziomej dla cze w programach komputerowych trudno

1 = 310 i krzywej dla 300C. Ten stan
odksztacenia charakteryzuje odksztacenie
dorane B. Wzrost temperatury elementu do
450C przesuwa stan wytenia do punktu
D. Po osigniciu punktu E odpowiadajcego
granicy plastycznoci wtej temperaturze (na
wykresie nie ma tej krzywej) nastpuje pyni-
cie stali. Postpujc w odwrotnej kolejnoci,
moemy ustali, e wtemperaturze poarowej
500C odksztacenie prta nie przekroczy war-
toci D = 0,0155, jeli naprenie wyniesie co
najwyej 272 MPa.
Przedstawiona tu interpretacja ma charakter
pogldowy, bo odnosi si do wyidealizowane-
go elementu konstrukcyjnego i jego prostego
obcienia. Nie oznacza to, e jest nieprzy-
datna. W sytuacjach realnych postpowanie
jest bardziej zoone, nawet w przypadku za-
stosowania metod uproszczonych, i bez obli-
si oby. W metodach uproszczonych chodzi
raczej o odporno ogniow ze wzgldu na
nono (kryterium R), ale s sytuacje, e jest
konieczna znajomo odksztace elementw
wwarunkach braku swobody.
Bibliografia
 . Kosiorek, Charakterystyki mechaniczne stali
1. M
budowlanych w podwyszonych temperaturach,
Prace ITB nr 2(50), Warszawa 1984.
2. W. Cioek, Praca naukowo-badawcza NP-18/7, Wy-
znaczanie charakterystyk reologicznych stali bu-
dowlanych wtemperaturach wysokich wybranych
gatunkw stali budowlanych, M1.04.08.7, Opra-
cowanie wynikowe nr 3, ITB, Warszawa 1985.
 . Runkiewicz, E. Wjcicka, St. Zakrzewski, Bada-
3. L
nia iocena stali zbrojeniowej 34GS wedug norm
zachodnioeuropejskich, Inynieria iBudownictwo
nr 11/1992.

kwiecie 2015 [127] 93

 ciek awe r ealiz acje

Adaptacje zabytkowych obiektw

w twierdzy
Rozmowa z Maciejem Czyskim i Markiem Mroziewiczem
Maciej Czyski
historyk sztuki (UJ)
i konserwator zabytkw architektury
Marek Mroziewicz
architekt i konserwator zabytkw architektury

Twierdza Boyen to jeden z najcenniejszych zabytkw Giycka. Zajmuje

prawie 100 ha terenu, zostaa przygotowana dla zaogi liczcej okoo
3 tys. onierzy. Powstaa w latach 18431855 jako obiekt blokujcy
strategiczny przesmyk midzy jeziorami Niegocin iKisajno. Zesp for-
tyfikacyjny powsta na rozkaz krla Prus Fryderyka Wilhelma IV, wedug
projektu wybitnego inyniera wojskowego Johanna Leopolda von Brese.
Nazwa uhonorowaa jednego z inicjatorw jej budowy generaa von
Boyena. Garnizon giycki utworzono w1859 r. Wroku 1902 wtwierdzy
umieszczono skadnic artylerii. W 1914 r. twierdza skutecznie broni-
a si przed atakami wojsk rosyjskich. Po I wojnie wiatowej zmienia
przeznaczenie, ulokowano wniej m.in. szpital. Przed wybuchem II woj-
ny wiatowej obiekt by jednym z punktw zbornych armii niemieckiej.
W1945 r. twierdza przesza wrce Wojska Polskiego, aod lat 50. do
Maciej Czyski
80. na jej terenie dziaao kilka przedsibiorstw. Wlatach 90. zaczli j
coraz liczniej odwiedza turyci.
Samorzd Giycka postanowi zmodernizowa i wyremontowa dwa
obiekty na terenie zabytkowej twierdzy Boyen stajni zwozowni ila-
boratorium prochowe. Projekt otrzyma dofinansowanie ze rodkw Eu-
ropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego
Programu Operacyjnego Warmia iMazury na lata 20072013.

Przetarg ogoszony zosta

Inwestor: Gmina Miejska Giycko
w 2013 r. Przedmiotem zam-
Projektant: Marek Mroziewicz
wienia bya realizacja zadania pn.
Wykonawca: Renova Sp. z o.o.,
Adaptacja obiektw w Twier-
Warszawa
dzy Boyen wGiycku wraz zza-
Kierownik budowy: Tadeusz Cioczek
gospodarowaniem terenu wfor-
Inspektor nadzoru: Barbara Dadeo
mule zaprojektuj i wybuduj.
Nadzw konserwatorski:
Przetarg wygraa warszawska
Henryk Dowejko
firma Renova Sp. zo.o.
Marek Mroziewicz

94 Inynier budownictwa

K.W. Pierwszym etapem miao by wy-
konanie dokumentacji projektowej, czy
w pracy nad dokumentacj duo czasu
zajo analizowanie dawnej dokumentacji,
rycin, zdj?
M.M. Dawnych dokumentw nie byo. Za-
mawiajcy do projektu przygotowa badania
konserwatorskie, ale brakowao typowych
bada architektonicznych dotyczcych fun-
damentowania, konstrukcji budynku.
M.Cz. Zdj udao si znale niewiele, po- M.Cz. Musielimy take zbada gboko
sikowalimy si histori obiektu, akluczem
okazay si badania architektoniczne, ktre
realizowalimy na terenie twierdzy jesieni
2013 r. Prace rozpoczlimy od inwenta-
ryzacji, wykonalimy j metod skanowania
laserowego, co zapewnio nam du precy-
zj odwzorowania.
Prace nad laboratorium ibudynkiem staj-
ni zwozowni biegy rwnolegle?
M.M. Tak, ale obiekt stajni i wozowni jest
typowy dla regionu Mazur pod wzgldem
technologii, natomiast obiekt laboratorium
prochowego jest unikatowy wskali caego
kraju. Od razu narzucio to inny sposb po-
stpowania. Wlaboratorium produkowano
proch, testowano ielaborowano amunicj.
Zadziwia nas precyzja rozwiza napotka-
nych wtym obiekcie.
M.Cz. Pierwszym zadaniem, jakie sobie po-
stawilimy, byo rozpoznanie systemu wen-
tylacyjnego laboratorium. Mielimy w tym
obiekcie duy problem z zawilgoceniami,
awoda opadowa przenikaa wanie zuszko-
dzonego systemu wentylacyjnego. Okaza-
o si, e kanay wentylacyjne biegn wok 35-centymetrowych cegie wksztacie klinw.
caego obiektu. Kade pomieszczenie miao
wywiewk z rur kamionkowych. Wszystkie
wywiewki udronilimy idodatkowo wprowa-
dzilimy wspomaganie mechaniczne wentyla-
cji za pomoc wentylatora.
M.M. Wlaboratorium zrobilimy ponad 30
odkrywek architektonicznych od punkto-
wych naku po kilku-metrowe wykopy.
Czy w budynku laboratorium byo duo
zniszcze?
M.Cz. Waciwie nie. Poterny (podziem-
ne przejcia przyp. K.W.) byy w dobrym
stanie, trzeba byo tylko na etapie prac
ciek awe r ealiz acje
wykonawczych usun graffiti. We wntrzu
laboratorium istotne byo odsonicie posa-
dzek. Co ciekawe, byy one celowo lekko wy-
brzuszone, aby unikn zaiskrzenia cay czas
zwilano posadzki wod, ktra spywaa na
boki do specjalnych kanalikw.
M.M. W trakcie bada odkrylimy, e
twierdza miaa peen system odwadniajcy,
ito wczasach gdy nie miaa go na przykad
Warszawa.
fundamentu w laboratorium fundament
zamanego granitu okaza si by wwiet-
nym stanie. Wrd wielu rnych bada zba-
dalimy stan izolacji stropodachu, stwier-
dzilimy, e izolacja z praonego cementu
bya wbardzo dobrym stanie. Wlatach 80.
XIX wieku dobudowano mur cyklopowy za-
bezpieczajcy plac broni przed ewentualnym
wybuchem w laboratorium. W murze na-
stpio przemieszczenie kamieni ikonieczne
okazao si wpompowanie wniego duej ilo-
ci iniektw.
Czy wszystkie konstrukcje murowe wy-
magay wielu napraw?
M.M. Mury byy kompletne. Wzym stanie
znajdowaa si ciana frontowa. Konieczne
byy pewne przemurowywania. Dla zabez-
pieczenia konstrukcji murowych zastoso-
walimy dodatkow ciank kotwion na
prty zbrojeniowe w otulinie polimerowej
ita technologia si sprawdzia.
M.Cz. W ogle mielimy duo problemw
zceg. Obiekt budowano zcegy nietypowej,
rnych sortymentw, na przykad dugich
Wkocu potrzebne cegy zdobylimy midzy
innymi zrozbirek wokolicach Olsztyna.
Na elewacji byo bardzo wiele metalowych
detali. Zachoway si okucia na klamki, za-
wiasy okiennic czy izolatory instalacji. Now
stolark zaprojektowalimy na wzr starej,
ale okna zostay zamocowane nieco gbiej,
aby nie zasania oryginalnej elewacji.
Moe przejdziemy do budynku mieszcz-
cego kiedy stajni iwozowni.
M.M. Ekspertyza mykologiczna wykazaa, e
trzy czwarte drewnianych elementw bu-
dynku kwalifikowao si do wymiany.
kwiecie 2015 [127] 95
 ciek awe r ealiz acje
M.Cz. Pojawi si take o wiele powaniejszy problem: gdy
dostalimy inwentaryzacj wykonan metod skanowania
laserowego, obraz pokaza deformacj budynku wynikajc
z zapadnicia si gruntu pod nim. Zrobilimy odkrywki fun-
damentw wozowni istwierdzilimy, e by tam mur ceglany,
poniej awa zgruzobetonu, a15 cm poniej poziomu awy
woda gruntowa.
96 Inynier budownictwa
Trzeba byo cay budynek rozebra?
M.Cz. Tak, rozebra do poziomu awy iwramach rekonstruk-
cji obiektu wykona nowy fundament w postaci elbetowej
pyty fundamentowej. W ssiednim budynku zrobilimy ma-
gazyn czci z rozbirki. Pojedyncze elementy drewniane
kwalifikoway si do wykorzystania. Z kolei elementy meta-
lowe wystarczyo wypiaskowa, zabezpieczy antykorozyjnie
imona je byo wbudowa do obiektu. Brukowane posadzki
take wykorzystalimy ponownie.
Jak bardzo rozbirka wyduya czas prowadzenia prac?
M.M. Nie wyduya, poniewa ju na etapie projektu zao-
ylimy takie kroki idostalimy na nasz koncepcj zgod
konserwatora zabytkw, cho rozmowy zurzdem byy du-
gie iskomplikowane.
Prowadzenie prac wformule zaprojektuj iwybuduj byo
chyba korzystne?
M.M. Nam wydaje si, e tak. Jest niestety tendencja
wprojektowaniu, aby zbyt daleko ingerowa wobiekty za-
bytkowe, wprowadza nieuzasadnione elementy iinstalacje,
aprzecie to nie adaptacja budynku zabytkowego dodaje mu
wartoci, gdy wartoci jest on sam wsobie.
Czy w trakcie prac pojawiy si problemy finansowe?
Wprzetargu firma panw zaoferowaa najnisz cen.
M.M. Zarzdzajcy zaoy wumowie, e projekt nie moe
by droszy od pewnej sumy, wktrej nie dao si go rzetel-
nie wykona. Inwentaryzacja czy badania architektoniczne
duo kosztoway, ale dopacilimy troch z czci budow-
lanej.
Ajak wygldaa sprawa dopasowania budynku laborato-
rium ibudynku stajni zwozowni do obecnych wymogw
prawnych iadaptacja na potrzeby zwiedzajcych?
M.M. Podjlimy decyzj, e na tyle, na ile bdzie to mo-
liwe, bdziemy dy do szczeglnego traktowania obiektu
zabytkowego. Przede wszystkim uzyskalimy odstpstwo
wojewdzkiego komendanta stray poarnej od przepisw

Fundamenty Palowe 2015
mgr in. Piotr Rychlewski
5
marca br. Instytut Badawczy
Drg i Mostw oraz Polskie
Zrzeszenie Wykonawcw Fun-
damentw Specjalnych zorganizoway
wWarszawie XIV seminarium geotech-
niczne Fundamenty palowe 2015.
W imieniu organizatorw spotkanie
otworzy Piotr Rychlewski zIBDiM wi-
tajc licznych uczestnikw (230 osb).
Na pocztku spotkania wrczono na-
grody tym uczestnikom, ktrzy byli ju
na 10. wczeniejszych spotkaniach.
Cz merytoryczn seminarium roz-
pocz Piotr Rychlewski, ktry wspl-
nie zPrzemysawem Nowakiem przy-
gotowa referat dotyczcy problemu
bezpieczestwa robt fundamento-
wych iprzygotowania platform robo-
czych. Zdarzaj si ostatnio przypad-
ki przewrcenia palownic wynikajce
z nieprzygotowania podoa do pracy
tak cikich maszyn.
Duo uwagi powicono palisadom
ikotwom gruntowym. Prof. Kazimierz
Gwizdaa ukaza aspekty projektowe,
przeciwpoarowych, a pani konser-
wator Barbara Zalewska przychylia
si do rozwizania, aby wikszo
pomieszcze miao warunki cieplno-
wilgotnociowe zewntrzne, czyli
przeznaczone byo do uytkowa-
nia w sezonie ruchu turystycznego
wtwierdzy. Przekonalimy inwestora,
e lepiej dostosowywa funkcj do
obiektu, anie odwrotnie.
W budynku stajni i wozowni zastoso-
walimy ciekaw dla obiektw zabytko-
wych propozycj tworzenie pomiesz-
czenia wpomieszczeniu. Ten budynek,
Od lewej: Przemysaw Pielach, Dariusz Sobala, Edward Marcinkw, Piotr Rychlewski, Bolesaw
Kosiski, Krzysztof Grzegorzewicz, Kazimierz Gwizdaa, Przemysaw Nowak
aEdward Marcinkw dowiadczenia
zwasnych realizacji rozwiza palisa-
dowych. Bolesaw Kosiski zaprezen-
towa wymagania dotyczce projek-
towania i odbioru kotew gruntowych
oraz rnice wystpujce wkolejnych
normach.
Odrbna cz seminarium powico-
na bya robotom prowadzonym wzbior-
nikach wodnych. Dariusz Sobala zapre-
zentowa przykady fundamentw zpali
wykonywanych wjeziorach, rzekach ina
otwartym morzu. Przemysaw Pielach
ciek awe r ealiz acje
znajdujcy si przy wejciu na majdan
twierdzy, bdzie mieci punkt infor-
macyjny i bdzie miejscem spotka
grup wycieczkowych. Tylko dwie grupy
pomieszcze (pomieszczenie socjalne
dla pracownikw oraz wze sanitarny)
maj instalacje, pozwalajce utrzyma
temperatur okoo 20 stopni.
M.Cz. Moe wlaboratorium bdzie kie-
dy muzeum prochu? Gmina Giycko
stara si odalsze fundusze na renowa-
cj twierdzy.
Rozmawiaa Krystyna Winiewska
w y dar zenia
Patrona
t
Me
dialny
Patron
at
Media
lny
przedstawi budow fundamentu mo-
stu przez fiordy norweskie z uyciem
zatapianych konstrukcji, troch zroz-
pdu nazwanych kesonami.
Program seminarium uzupenio przed-
stawienie dowiadcze wbudowie fun-
damentw obiektw energetycznych
oraz Bukiet czarnych kwiatw (czyli
bdw projektowych iwykonawczych)
przygotowany przez Krzysztofa Grze-
gorzewicza i powicony problemom
zwod gruntow.
kwiecie 2015 [127] 97
 technologie

Wzmacnianie konstrukcji budowlanych

materiaami kompozytowymi FRP
dr in. Marta Kaua
Katedra Inynierii Budowlanej
Politechnika lska
mgr in. Tomasz Bartosik
Euro-Projekt, Wrocaw
Szeroki zakres dostpnych materiaw kompozytowych
pozwala na do swobodny dobr odpowiedniego materia-
u wzmacniajcego. Wybr metody wzmocnienia zaley
przede wszystkim od wymaganej skutecznoci wzmoc-
nienia oraz moliwoci technicznych i technologicznych
prowadzenia prac.

N
aprawa jest tosama z przy-
wrceniem pierwotnych para-
metrw wytrzymaociowych
lub uytkowych, utraconych wskutek
naturalnego zuycia bd uszkodzenia
elementw konstrukcyjnych. Przepro-
wadzenie naprawy zwykle nie wyma-
ga zatem wykonania szczegowych
analiz obliczeniowych, lecz jedynie
waciwej oceny stopnia uszkodzenia
oraz dobrej znajomoci oferowanych
rodkw itechnologii napraw.
W przypadku wzmocnienia mamy do
czynienia z zagadnieniem znacznie
bardziej odpowiedzialnym i trudnym
technicznie. Przez wzmocnienie kon-
strukcji rozumiemy odpowiedzialne
zwikszenie jej pierwotnej nonoci
bd sztywnoci. W zwizku z tym
projekt wzmocnienia musi zawiera:
szczegow analiz sytuacji lub zde-
finiowanie nowych zaoe projekto-
wych, obliczenia statyczno-wytrzyma-
ociowe, z ktrych wynika niedobr
nonoci, ocen stanu technicznego
konstrukcji (wprzypadku istniejcych
obiektw) i ostatecznie dobr odpo-
wiednich materiaw itechnologii.
Za gwne przyczyny wymuszajce
wzmocnienie konstrukcji uznaje si:
zmian sposobu uytkowania obiektu
(zwikszenie istniejcych obcie),
wprowadzenie zmian w istniejcej
konstrukcji (zmiana schematu sta-
tycznego, wykonanie dodatkowych
otworw),
popraw warunkw uytkowania
obiektu (redukcja ugi izarysowa
elementw),
zagroenie wystpienia obcie
wyjtkowych, nieplanowanych na
etapie projektowania obiektu,
przemieszczenia podoa (nierwno-
mierne osiadanie, wstrzsy para-
sejsmiczne),
bdy projektowe iwykonawcze.
Dwie podstawowe metody wzmacnia-
nia polegaj na zwikszeniu przekroju
poprzecznego elementu poprzez do-
betonowanie nowych fragmentw lub
wprowadzenie dodatkowego zbrojenia
w postaci stalowych elementw. Za-
biegi te s jednak czsto pracochonne
(ina etapie przygotowania, ina etapie
wbudowania), wymagaj uycia cikie-
go sprztu iwykonania zabezpiecze an-
tykorozyjnych (wprzypadku stosowania
stalowych wzmocnie). Nie zawsze jest
te moliwe zwikszenie wymiarw ele-
mentw. Wszystkie te czynniki spowo-
doway, e zaczto poszukiwa nowych
materiaw, ktre pozwoliyby na znacz-
ne zmniejszenie nakadw iprzyspiesze-
nie czasu wykonywania wzmocnie.
Rozwj technologii materiaowej zaowo-
cowa wprowadzeniem do zastosowa
przemysowych materiaw kompozy-
towych (FRP ang. Fiber Reinforced
Polymers/Plastics). Baz tych materia-
w s wysokowytrzymaociowe wk-
na niemetaliczne zatopione w matrycy
epoksydowej. Od lat 80. XX w. materia-
y te zaczto stosowa wbudownictwie
[1]. W cigu ostatnich dwudziestu lat
popularno materiaw FRP znacznie
wzrosa, co pozwolio na opracowanie
iwdroenie do praktyki inynierskiej no-
wych metod wzmacniania konstrukcji.

98 Inynier budownictwa

Kompozyty FRP rodzaje
icharakterystyka
Porwnanie podstawowych parame-
trw materiaw wzmacniajcych,
a take warunkw i moliwoci wy-
konania tego typu prac wskazao na
wyszo nowoczesnych technolo-
gii kompozytowych nad dotychczas
stosowanymi [2]. Za najwaniejsze
cechy stawiajce materiay FRP po-
nad tradycyjne materiay (stal i be-
ton) wykorzystywane do wzmocnie
uznano:
bardzo dobre parametry wytrzy-
maociowe (wysoka i bardzo wy-
soka wytrzymao na rozciganie,
wysoki iultrawysoki modu spry-
stoci),
nieznaczn mas wasn od 1,6 do
2,0 g/cm3 (nie obciaj dodatkowo
konstrukcji),
niewielk grubo warstwy napraw-
czej (nie przekracza ona kilku mili-
metrw),
du dowolno ksztatowania
(zarwno pod wzgldem dugoci,
jak i dopasowania do istniejcego
ksztatu),
szybki czas wykonania wzmocnienia;
atwy isprawny transport,
Tab. Wybrane wasnoci wkien polimerowych
Lp. Rodzaj wkna
wkna syntetyczne:
1
poliester (PE)/polipropylen (PP)
wkno szklane:
2 szko E
szko S
wkno wglowe:
o wysokiej wytrzymaoci
3 o ultrawysokiej wytrzymaoci
o wysokim module sprystoci
o ultrawys. module sprystoci
wkna aramidowe (kevlar):
4 o niskim module sprystoci
o wysokim module sprystoci
5 wkna PBO
technologie
o graniczenie do minimum prac przy- Parametry kompozytu zale przede
gotowawczych isprztw pomocni- wszystkim od cech zastosowanych
czych, wnich wkien. Matryca zapewnia je-
b ardzo wysok odporno na koro- dynie rwnomierne rozprowadzenie
zj izjawiska starzeniowe, obcie, a take chroni delikatne
b ardzo dobr odporno zmcze- wkna przed czynnikami zewntrzny-
niow. mi. Podstawowe parametry wybranych
Pomimo wielu znakomitych cech kom- wkien przedstawiono wtabeli.
pozyty, ze wzgldu na obecno ywic Materiay na bazie wkien synte-
epoksydowych, s nieodporne na wy- tycznych charakteryzuj si wyso-
sokie temperatury. W specyficznych k wytrzymaoci na rozciganie
warunkach pracy konstrukcji (wysokie przy bardzo duej odksztacalnoci.
zagroenie poarowe) wymagane jest Taka kombinacja cech powoduje, e
zatem zastosowanie dodatkowych za- stosuje si je przede wszystkim do
bezpiecze przeciwpoarowych wzmac- wzmacniania skarp, nasypw, osu-
nianych powierzchni. wisk kamieni itp.
W zastosowaniach budowlanych wy- Wkna szklane wykorzystywane s
rniamy trzy podstawowe kompo- w materiaach przeznaczonych do
zyty, rnice si rodzajem uytych wzmacniania konstrukcji murowych,
wkien. Stosowane s nastpujce betonowych ielbetowych, ktre cha-
oznaczenia tych materiaw: rakteryzuj si niskimi parametrami
C FRP Carbon Fibre Reinforced Po- wytrzymaociowymi.
lymers materiay na bazie wkien Wkna wglowe s najczciej
wglowych); stosowane. Poczenie wysokiej wy-
G FRP Glass Fibre Reinforced Po- trzymaoci na rozciganie z bardzo
lymers materiay na bazie wkien wysokim moduem sprystoci po-
szklanych); woduje, e materiay CFRP nadaj si
A FRP Aramid Fibre Reinforced Po- do wzmacniania wszystkich rodzajw
lymers materiay na bazie wkien konstrukcji (elbet, stal czy drew-
aramidowych. no). Kompozyty CFRP wchodz we
Wytrzymao Odksztacenie
Modu sprystoci
na rozciganie graniczne
[GPa]
[N/mm2] [%]
1215 20003000 1214
6572 17003500 2,45,0
8090 25004800 3,95,5
170235 35004800 1,42,0
170235 35006000 1,52,3
350500 25003100 0,51,2
500700 21002400 0,20,6
7080 35004100 4,35,0
115185 35004000 1,83,5
180270 55006000 2,53,5
kwiecie 2015 [127] 99
 technologie
wspprac ze wzmacnian konstruk-
cj ju przy bardzo niewielkich jej od-
ksztaceniach.
Wkna aramidowe jako jedyne cha-
rakteryzuj si wysok wytrzymao-
ci take w kierunku poprzecznym.
Cecha ta czyni je najlepszymi mate-
riaami do wzmacniania konstrukcji
naraonych na oddziaywania dyna-
miczne, sejsmiczne iwybuchy.
Wkna PBO (z poli(p-fenyleno-2,6-
-benzobisoksazolu) to nowa genera-
cja wkien o wyjtkowych waciwo-
ciach wytrzymaociowych, prze-
wyszajcych nawet wkna wglowe.
Dodatkowo poczenie wkien PBO
z matryc cementow powoduje, e
kompozyty te s cakowicie niepalne,
ato wyrnia je spord innych kom-
pozytw FRP, spajanych ywic epok-
sydow.
Szczegowe informacje na temat
cech wkien zawarte s w opraco-
waniu [3].
Gotowe produkty FRP
Na rynku znale mona specjali-
styczne systemy naprawcze iwzmac-
niajce, w ktrych skad wchodz
materiay FRP oraz przeznaczone do
ich aplikacji kleje. Systemy te dopusz-
czone s wbudownictwie na podsta-
wie wanych aprobat technicznych,
atake na podstawie wiadectw eu-
ropejskich obowizujcych w krajach
Unii Europejskiej. Produkty te musz
Fot. 1 Bierne wzmocnienie pyty elbetowej
tamami CFRP
100 Inynier budownictwa
by uywane wyczenie razem i nie-
dopuszczalne jest stosowanie mate-
riaw FRP i klejw z rnych syste-
mw naprawczych.
Tamy kompozytowe
Tamy produkowane s z wkien
wglowych zatopionych w matrycy
epoksydowej. Wkna te uoone s
zawsze jednokierunkowo i prostoli-
niowo. Dostpne s trzy typy tam,
rnice si moduami sprystoci:
niski/standardowy LH/SH (165 GPa),
wysoki HM (210 GPa) i ultrawyso-
ki UHM (250 GPa). Kademu z nich
przyporzdkowana jest wytrzymao
na rozciganie (wysoka HS, lub ul-
trawysoka UHS). Dostpne szero-
koci tam mieszcz si w zakresie moliwo przenoszenia si rozciga-
od 10 (tamy wklejane) do 120 mm
(tamy naklejane), przy grubociach
od 1,0 do 2,5 mm. W procesie pro-
dukcji mona wykona tam o nie- wsze dwukierunkowo. Maty i siatki
mal dowolnej dugoci. Szczeglnym
rodzajem tam s ksztatki typu L,
wykorzystywane do wzmacniania ci-
nanych stref belek, jednak ze wzgldu
na ich wysok cen zastpuje si je
czsto odpowiednio ukadanymi mata-
mi CFRP. Tamy CFRP wykorzystywane
s przede wszystkim do wzmacniania
belek ipyt na zginanie (fot.1), cian
i tarcz na siy rozcigajce, a take
dozbrajania krawdzi otworw. Do-
datkowo tamy CFRP mona stoso-
wa wstanie wstpnego naprenia,
co znacznie zwiksza efektywno
wzmocnienia.
Maty isiatki kompozytowe
Maty wglowe tworz tkaniny ozwar-
tej strukturze, wktrych wkna w-
glowe (traktowane jako none) uoone
s jednokierunkowo lub wielokierun-
kowo. Stabilizacj tych wkien wkie-
runku poprzecznym stanowi nienone
wkna szklane, aramidowe lub polie-
strowe. Wyjtek stanowi dwukierun-
kowe maty CFRP, wktrych wobydwu
Fot. 2 Sup elbetowy wzmocniony mat
aramidow (AFRP)
kierunkach zastosowane s none
wkna wglowe. Gramatura dostp-
nych mat wglowych, wpywajca na
jcych, wynosi: 150, 200, 230, 300,
430, 530 i 600 g/m2. W siatkach
CFRP wkna wglowe uoone s za-
CFRP stosowane s do wzmacniania
konstrukcji murowych, elbetowych
pyt, supw (owijanie), cian i belek
wstrefach cinanych.
Maty i siatki szklane (GFRP) zawie-
raj jedynie wkna szklane, uoone
wdwch lub wwielu warstwach. Do
oblicze wykorzystuje si jednak tylko
udzia wkien wdwch prostopadych
kierunkach. W zalenoci od produ-
centa udziay te ksztatuj si nast-
pujco (udzia procentowy): 5050,
6040, 7030, 8020 i9010. Taka
rnorodno wuoeniu wkien daje
bardzo szerokie moliwoci ksztato-
wania ukadu wzmacniajcego. Maty
i siatki GFRP stosuje si na sabym
podou betonowym lub elbetowym,
ktrego wytrzymao na odrywanie
wynosi poniej 1,0 MPa. Produkty
te mog take suy do zwikszenia
cigliwoci konstrukcji (konstrukcja
naraona na wpywy sejsmiczne, kon-
strukcje murowe).
Maty aramidowe (fot. 2) trakto-
wa mona jako tkaniny o zwartej

strukturze, z wyrnionym gwnym
kierunkiem nonym. Wyrniaj si
one du odpornoci udarow, dlate-
go stosuje si je gwnie wmiejscach
naraonych na obcienia wyjtkowe
(uderzenie samochodu) i wybuchy.
Dua odksztacalno mat AFRP po-
woduje, e wstgi aramidowe uywa-
ne s take wstanie wstpnego na-
prenia (wzmocnienie czynne).
Dwukierunkowe siatki PBO ukadane
s w jednej bd dwch warstwach,
wzalenoci od danej efektywnoci tam CFRP) limitowane jest bowiem
wzmocnienia. Dziki mechanicznym
waciwociom wkien PBO siatki te
mog przejmowa siy wywoane po-
nadplanowym obcieniem (na przy-
kad trzsieniem ziemi). Dodatkowo
zastosowanie niepalnej matrycy mi-
neralnej (zapewniajcej rwnoczenie
wietne poczenie ze wzmocnianym
elementem) powoduje, e produkt ten
dobrze sprawdza si w sytuacjach
wzmacniania konstrukcji naraonej na
obcienia ogniowe.
Bierne iczynne wzmacnianie
konstrukcji
Ide biernego wzmocnienia jest pasyw-
ne wbudowanie (naklejanie lub wklejanie)
kompozytu FRP (tam bd mat) wnie-
dozbrojone bd nadmiernie odkszta-
cone strefy elementu konstrukcyjnego.
Wsppraca pomidzy tak wzmocnio-
nym elementem i kompozytem rozpo-
czyna si jednak dopiero w momencie
przyrostu odksztace konstrukcji, np.
wwyniku przyoenia dodatkowych ob-
cie uytkowych. Efektem biernego
wzmocnienia zginanego elementu jest
poprawa warunkw stanu graniczne-
go nonoci, zarwno na zginanie, jak
i na cinanie (w belkach). Zwikszenie
sztywnoci przekroju jest tutaj pomijal-
ne ze wzgldu na minimalne pole prze-
kroju laminatu wstosunku do przekroju
elementu elbetowego.
Bardzo wanym zagadnieniem przy
analizie moliwoci wykonania biernego
technologie
wzmocnienia jest rozpoznanie wszyst-
kich ogranicze metody [4]. Z tech-
nicznego punktu widzenia istotne jest
maksymalne odcienie konstrukcji
przed jej wzmocnieniem. Brak mo-
liwoci czasowego wyeliminowania
czci obcie powoduje, e wyko-
nane wzmocnienie staje si nieefek-
tywne. Drug wan kwesti jest
okrelenie zapasu nonoci ciskanej
strefy betonu. Podniesienie nonoci Fot. 3 Bierne wzmocnienie belek elbeto-
wych przy uyciu tam CFRP zakot
elementu na zginanie (przez doklejenie wionych mat CFRP
rzeczywist nonoci strefy ciska-
nej. Bardzo wan spraw jest tak- dzenie do zginanej konstrukcji dodatko-
e zapewnienie odpowiedniej dugoci wych si ciskajcych, ze wstpnie na-
zakotwienia kompozytu, co eliminu- pronego kompozytu, zmienia w niej
je przedwczesn jego delaminacj. rozkad si wewntrznych. Sytuacja
W sytuacji gdy nie mona zachowa taka pozwala na pen wspprac
odpowiedniej dugoci laminatu (brak kompozytu i wzmacnianego elementu
miejsca, sabe podoe), naley wpro- ju wmomencie wykonywania wzmoc-
wadzi dodatkowe kotwienie kocw nienia, a dodatkowo powoduje znacz-
tam. Mona wwczas zastosowa nie lepsze wykorzystanie parametrw
naklejanie mat wglowych (fot. 3) wytrzymaociowych tamy.
bd mechaniczne kotwienie (stalowe Podanym efektem czynnego wzmoc-
pyty). nienia jest znaczny wzrost nonoci
Bierne wzmocnienie kompozytami elementu na zginanie, znacznie wikszy
FRP stosowane jest take wsupach
elbetowych. Elementy te owijane s
matami wglowymi (fot. 4), arami-
dowymi bd szklanymi, wzalenoci
od potrzeb. Ten sposb wzmocnienia
powoduje zwikszenie nonoci su-
pw lub przywrcenie ich pierwotnych
parametrw, utraconych w wyniku
rnego rodzaju uszkodze.
Bezdyskusyjn zalet biernego wzmoc-
nienia jest nieskomplikowana i prosta
technologia aplikacji, niewymagajca
uciliwych prac przygotowawczych,
atake specjalistycznego sprztu, dla-
tego koszt wykonania takiego wzmoc-
nienia jest relatywnie niski.
Czynne wzmocnienie elementu polega
na zewntrznym jego spreniu tam
CFRP. Proces ten odbywa si zwyko-
rzystaniem niezalenych urzdze na-
Fot. 4 Wzmocnienie supa elbetowego
cigowych, mocowanych bezporednio tam CFRP (ukad pionowy)
do wzmacnianego elementu. Wprowa- i mat CFRP
kwiecie 2015 [127] 101
 technologie
ni w przypadku biernego wzmocnie-
nia. Spowodowane jest to faktem, e
oprcz zwikszenia nonoci stre-
fy rozciganej przez wprowadzenie
dodatkowego zbrojenia (kompozytu)
uzyskiwany jest take realny wzrost
nonoci ciskanej strefy betonu.
Najistotniejszym jednak aspektem
czynnego wzmocnienia jest znaczca
poprawa waciwoci uytkowych kon-
strukcji. Poprzez zewntrzne spr-
enie uzyskujemy redukcj ugicia
elementu i zmniejszenie szerokoci
rozwarcia istniejcych rys. W skraj-
nym przypadku sprenie prowadzi
moe nawet do zapewnienia przekro-
jom zarysowanym zamknicia powsta-
ych rys. Na fot. 5 pokazano sprenie
elbetowej pyty przy uyciu napro-
nych tam CFRP.
Nieodzownym elementem kadego sys-
temu czynnego wzmocnienia s zakot
wienia kocw tam. Peni one wan
funkcj zarwno w trakcie sprania
(przetrzymuj tam iprzekazuj siy
sprajce na element), jak iwtrak-
cie uytkowania konstrukcji (zapo-
biegaj przedwczesnej delaminacji,
zapewniaj dalsz prac wzmocnienia
wsytuacji utraty przyczepnoci mi-
dzy tam ielementem).
Za podstawow wad tej metody
wzmocnienia cigle jeszcze uznaje si
koszt jej wykonania. Przeprowadzenie
Fot. 5 Czynne wzmocnienie elbetowego
stropu (widok biernych i czynnych
zakotwie)
102 Inynier budownictwa
procesu sprenia wymaga specjali-
stycznego sprztu nacigowego iwy-
specjalizowanej ekipy montaowej.
Wstanie wstpnego naprenia apli-
kowane s take wstgi z wkien
aramidowych. Ten sposb wzmocnie-
nia, w formie obwodowego ukadania
pojedynczych napronych opasek
(fot. 6), stosowany jest w sytuacji,
kiedy wymagamy np. znacznego zwik-
szenia nonoci elbetowych supw
(wikszego ni zapewnia wzmocnienie
bierne).
Oglne zasady projektowania
wzmocnie
Wszystkie parametry wytrzymao-
ciowe tam i mat kompozytowych,
Fot. 6 Spranie supa elbetowego wstga-
potrzebne do projektowania wzmoc-
mi aramidowymi (AFRP)
nienia, podawane s wkartach tech-
nicznych produktw. Przykadowe
zalecenia i procedury obliczeniowe Obecnie projektanci maj do dyspozy-
wzmocnie przy zastosowaniu ma- cji wiele programw komputerowych
teriaw FRP zawiera specjalistyczny wyznaczajcych wymagane pole po-
raport [5], a take wiele opracowa wierzchni materiau kompozytowego
wydawanych przez producentw ma- (fot. 7). Pamita naley jednak, e to
teriaw kompozytowych. projektant okrela wszystkie sytuacje,
Oglne zasady projektowania wzmoc- ktre wpywaj na spadek efektywno-
nie z zastosowaniem dodatkowego ci iskutecznoci wzmocnienia.
naklejanego lub wklejanego zbrojenia
kompozytowego s analogiczne do Oglne zasady wykonywania
projektowania zbrojenia mikkiego wzmocnie
w postaci prtw zbrojeniowych. Technologia biernej aplikacji mate-
W przypadku obliczania niezbdnego riaw FRP jest stosunkowo prosta
przekroju wzmocnienia okrela si ibardzo szybka.
graniczne obliczeniowe odksztacenie Niezmiernie istotne jest prawidowe
kompozytu, ktre liniowo odpowiada przygotowanie podoa betonowego
przenoszonej przez niego sile. Ana- wcelu osignicia zakadanych para-
liza obliczeniowa obejmuje rwnania metrw wytrzymaociowych, gwnie
rwnowagi si we wzmacnianym prze- wytrzymaoci na odrywanie. Kontro-
kroju, w uwzgldnieniem przyjtych l tego parametru naley kadora-
odksztace granicznych. Bardzo zowo przeprowadzi metod pull-off,
wane jest, aby przyjmowane wobli- a uzyskany wynik powinien by wik-
czeniach odksztacenia tamy odpo- szy od 1,5 MPa (poza aplikacj mat
wiaday realnym odksztaceniom kon- szklanych). Wprzypadku wystpowa-
strukcji, ktre wystpi po wykonaniu nia ponadnormatywnych nierwnoci
wzmocnienia. Tylko wtakim przypadku podoa w strefach ukadania tamy
tama bdzie efektywnie wzmacnia wykonuje si reprofilacje powierzchni
konstrukcj. (szpachlwk ywiczn, materiaami

PCC lub SPCC, betonem natrysko-
wym). Wypenienie ewentualnych rys
ipkni wkonstrukcji betonowej lub
elbetowej przeprowadza si ywic
epoksydow przy zastosowaniu iniek-
cji cinieniowej.
Podczas klejenia i twardnienia kle-
ju naley kontrolowa temperatur
powietrza i podoa oraz wilgotno
wzgldn powietrza i masow podo-
a. Bardzo istotne jest prawidowe
wymieszanie i naniesienie kleju na
tam (bez pustek powietrza), ana-
stpnie poprawne jej przyklejenie do
oczyszczonej powierzchni wzmacnia-
nego elementu. Dziki bardzo dobrej
stabilnoci kleju nie jest konieczne
stosowanie adnych pomocniczych
podpr.
Prace przygotowawcze obejmujce
przygotowanie podoa przed nakle-
janiem mat kompozytowych s iden-
tyczne jak przy aplikacji tam. R-
nice wystpuj podczas klejenia. Po
pierwsze, aplikacja mat wymaga za-
stosowania innych klejw. Po drugie,
sposb klejenia jest nieco odmienny,
gdy wymagane s dwie warstwy
kleju ywicy laminujcej (na po-
wierzchni betonu i na naklejonej ma-
cie). Wiksza liczba warstw mat moe
by nakadana metod mokre na mo-
kre. W celu poprawy przyczepnoci
pniej ukadanej warstwy (np. tynku)
mona wieo uoon mat posypa Podsumowanie
piaskiem kwarcowym.
Ewentualne nanoszenie powok malar-
skich na wzmocnione powierzchnie nie
wymaga dodatkowych zabiegw. Wik-
szo klejw ywicznych osiga ok. nych materiaw kompozytowych po-
7080% wytrzymaoci po 24 godzi-
nach wtemperaturze ok. 23oC, ape-
n wytrzymao po upywie 7 dni. wzmocnienia zaley natomiast od wie-
Kontrol wytwarzania materiaw kom-
pozytowych prowadzi producent, nato-
miast kontrol przydatnoci materiaw
do zastosowania prowadzi wykonawca
robt. Dodatkowo w czasie wykony-
wania robt powinny by prowadzone
Fot. 7
Przykadowy spo-
sb wymiarowania
wzmocnienia przy
uyciu programu
komputerowego
odpowiednie badania ikontrole zarw-
no przez nadzr wasny wykonawcy,
jak inadzr zewntrzny.
Aplikacja wstpnie napronych tam
CFRP wymaga wikszego nakadu
pracy i rodkw, gdy oprcz prac
przygotowawczych (identycznych jak
przy biernym wzmocnieniu) naley
przeprowadzi proces nacigu kom-
pozytu (specjalny sprzt sprajcy),
a nastpnie prawidowo go zakotwi
(zakotwienia bierne iczynne).
Szczegowy opis prowadzenia prac
wzmacniajcych zarwno w przypad-
ku biernego, jak i czynnego wzmoc-
nienia przedstawiony jest w opraco-
waniu [6].
Wzmacnianie konstrukcji budowlanych
przy uyciu kompozytw FRP staje si
coraz bardziej powszechn praktyk
inyniersk. Szeroki zakres dostp-
zwala na do swobodny dobr odpo-
wiedniego materiau, Wybr metody
lu czynnikw. Wrd najwaniejszych
wymieni naley wymagan skutecz-
no wzmocnienia (rozumian jako
eliminacj rzeczywistego niedoboru
nonoci) oraz moliwoci techniczne
i technologiczne prowadzenia prac.
technologie
Niezalenie od przyjtego materiau
kompozytowego i sposobu jego apli-
kacji rzecz najwaniejsz pozostaj
jednak wiedza idowiadczenie projek-
tanta, gwarantujce prawidowo
iskuteczno przyjtych rozwiza.
Literatura
 . Meier, Brckensanierungen mit Ho-
1. U
chleistungsfaserverbundwerkstoffen ,
Material und Technik, V. 4, 1987.
2. J . Kubica, J. Hulimka, M. Kaua, Spe-
cyfika wzmacniania konstrukcji betono-
wych i murowych materiaami kompo-
zytowymi, Inynieria i Budownictwo
nr 5/6/2010.
3. M . Fejdy, M. andwijt, Wkna tech-
niczne wzmacniajce materiay kompo-
zytowe, Techniczne wyroby wkienni-
cze, 2010.
4. M . Kaua, Wybr odpowiedniej metody
wzmocnienia konstrukcji elbetowych
kompozytami, Materiay Budowlane
nr 6/2013.
5. T . Triafantafillou et al., fib Bulletin 14,
Externally Bonded FRP reinforcement
for RC structures, July 2001.
 . Kaua, T. Bartosik, Wzmacnianie
6. M
konstrukcji budowlanych tamami ima-
tami FRP zagadnienia technologicz-
ne, XXIX Oglnopolskie Warsztaty Pra-
cy Projektanta Konstrukcji, Szczyrk,
2629 marca 2014.
kwiecie 2015 [127] 103
 technologie

Bezpieczestwo poarowe dachw

Reakcja na ogie i rozprzestrzenianie ognia
przez dachy cz. I
dr in. Pawe Sulik
ITB, Zakad Bada Ogniowych
Szkoa Gwna Suby Poarniczej
mgr in. Pawe Roszkowski
ITB, Zakad Bada Ogniowych W przypadku poaru wewntrz budynku zgromadzone
w obiekcie palne materiay podsycaj poar i dach moe
by naraony na dziaanie ognia.

P
oary poddaszy idachw wsta-
tystykach Pastwowej Stray
Poarnej stanowi istotn po-
zycj zdarze. Wikszo tego typu
przypadkw dotyczy budownictwa ka-
tegorii zagroenia ludzi (ZL), wszcze-
glnoci ZL IV (budynki mieszkalne),
gdzie poddasza w sposb naturalny
s wykorzystywane jako pomieszcze-
nia mieszkalne (fot. 1, 2). Nie mo-
na jednak pomin poarw dachw
w budynkach o innym przeznaczeniu,
w tym uytecznoci publicznej (fot.
3, 4) lub produkcyjno-magazynowych.
Szczeglnie jest to grone w obiek-
tach jednokondygnacyjnych, gdzie
w przypadku powstania poaru we-
wntrz zarwno konstrukcja dachu,
jak ijego pokrycie s naraone na bez-
porednie dziaanie ognia (fot. 5, 6).
Poary przekry i konstrukcji dacho-
wych, w zalenoci od rodzaju uy-
tych materiaw do ich wykonania,
mog by wywoane czynnikami ze-
wntrznymi, np.:
p  rzeniesienie ognia zinnego budynku,
inicjacja poaru na skutek wyado-
wania atmosferycznego,
zaprszenie itp.,
lub te czynnikami dziaajcymi na
dach od wewntrz budynku, gdzie
elementy dachu naraone s na
dziaanie ognia zgodnie z rozwojem
poaru. O ile w pierwszym przypad-
ku zastosowanie niepalnego pokrycia
w znaczcej wikszoci zdarze eli-
minuje moliwo powstania i roz-
przestrzeniania si ognia (swobodny
dostp do tlenu, ale brak materiaw
palnych), o tyle w przypadku poa-
ru wewntrz budynku zgromadzone
w obiekcie materiay palne, np. wy-
posaenia wntrz, podsycaj poar,
aprzez:
konwekcj (unoszenie),
radiacj (promieniowanie) i ewen
tualnie
wprzypadku dobrych przewodnikw
przez kondukcj (przewodzenie)
dach i jego konstrukcja naraone s
na dziaanie ognia.

Fot. 1 Poar poddasza i dachu budynku jednorodzinnego Fot. 2 Poar dachu budynku wielorodzinnego
(fot. Zbigniew Woniak) (fot. JRG1 Katowice)

104 Inynier budownictwa

 technologie

Fot. 3 Poar poddasza i dachu kocioa (fot. Bartomiej Karczewski) Fot. 4 Poar poddasza i dachu budynku klubu fitness (fot. OSP ubie)

Fot. 5 Poar pomieszcze budynku parterowego Fot. 6 Poar wszystkich elementw, w tym dachu, budynku partero-
(fot. Wrocaw z wyboru) wego (fot. Wrocaw z wyboru)

Wymagania oglne jtkami, co najmniej wymagania mniej R 30,

Polskie przepisy z zakresu budownic-
twa, w tym bezpieczestwa poaro-
wego, wynikajce bezporednio zroz-
porzdzenia UE [1], awszczeglnoci
zdrugiego wymagania podstawowego
(odnoszcego si do bezpieczestwa
poarowego obiektw budowlanych)
wtym najistotniejszy ztych przepi-
sw, rozporzdzenie [2] wsposb
precyzyjny okrelaj wymagania z za-
kresu bezpieczestwa poarowego dla
przekry ikonstrukcji dachowych. Roz-
porzdzenie [2] zawiera szczegowe
zapisy ztego zakresu, wrd ktrych
do najistotniejszych naley zaliczy:
elementy budynku zwizane z kon-
strukcj dachu lub jego przekryciem,
odpowiednio do ich klasy odpornoci
poarowej, powinny spenia, zwy-
okrelone wtab. 1;
elementy wymienione w tab. 1 nie
powinny rozprzestrzenia ognia,
przy czym w wybranych przypad-
kach dopuszcza si, eby elemen-
ty dachu sabo rozprzestrzeniay
ogie, np. konstrukcja dachu ijego
przekrycie w budynku niskim, PM,
o maksymalnym obcieniu ognio-
wym 1000 MJ/m2 ( 216);
przekrycie dachu budynku nisze-
go, usytuowanego bliej ni 8 m lub
przylegego do ciany z otworami
budynku wyszego, z wyjtkami,
w pasie o szerokoci 8 m od tej
ciany nie powinno rozprzestrze-
nia ognia oraz wpasie tym:
k onstrukcja dachu powinna mie
klas odpornoci ogniowej co naj-
przekrycie dachu powinno mie
klas odpornoci ogniowej co naj-
mniej RE 30 ( 218);
przekrycie dachu o powierzchni
wikszej ni 1000 m2 nie powinno
rozprzestrzenia ognia, a palna
izolacja cieplna przekrycia powinna
by oddzielona od wntrza budyn-
ku przegrod oklasie odpornoci
ogniowej nie niszej ni RE 15
( 219).
Rozporzdzenie [2] przewiduje wiele
wymaga uzalenionych od rodza-
ju przekrycia dachu, wrd ktrych
mona wymieni m.in.:
dopuszcza si stosowanie klap dy-
mowych zmateriaw atwo zapal-
nych w dachach i stropodachach
( 216);

kwiecie 2015 [127] 105

 technologie

wbudynkach ZL III, ZL IV iZL V pod-

dasze uytkowe przeznaczone na
cele mieszkalne lub biurowe powinno
by oddzielone od palnej konstrukcji
ipalnego przekrycia dachu przegro-
dami oklasie odpornoci ogniowej:
wbudynku niskim EI 30, wbudyn-
ku redniowysokim i wysokim EI
60 ( 219);
wbudynku zprzekryciem dachu roz-
przestrzeniajcym ogie ciany od-
dzielenia przeciwpoarowego naley
wyprowadzi ponad pokrycie dachu
na wysoko co najmniej 0,3 m
lub zastosowa wzdu ciany pas
zmateriau niepalnego oszerokoci
co najmniej 1 m iklasie odpornoci
Fot. 7 Poar palnego pokrycia dachu kamienicy (fot. TVN Warszawa) ogniowej EI 60, bezporednio pod
pokryciem; przekrycie na tej szero-
koci nie powinno rozprzestrzenia
ognia ( 235);
jeeli jedna ze cian zewntrznych
usytuowana od strony ssiedniego
budynku lub przekrycie dachu jed-
nego z budynkw rozprzestrzenia
ogie, to odlego midzy ze-
wntrznymi cianami budynkw nie-
bdcymi cianami oddzielenia prze-
ciwpoarowego naley zwikszy
o50%, ajeeli dotyczy to obu cian
zewntrznych lub przekrycia dachu
obu budynkw o100% ( 271);
najmniejsz odlego budynkw
ZL, PM, IN od granicy lasu naley
Fot. 8 Poar konstrukcji dachu kocioa z niepalnym pokryciem przyjmowa jak odlego cian tych
(fot. Lech Kamiski) budynkw od ciany budynku ZL
zprzekryciem dachu rozprzestrze-
niajcym ogie ( 271);
Tab. 1 Wymagania, jakie powinny spenia elementy budynku, na podstawie 216 [2]
jednokondygnacyjny, nadziemny ga-
Klasa odpornoci Klasa odpornoci ogniowej elementw budynku 1)
ra otwarty, majcy form zadasze-
poarowej budynku konstrukcja dachu przekrycie dachu2) nia miejsc postojowych zodkrytymi
A R 30 RE 30 drogami manewrowymi, powinien
B R 30 RE 30 mie elementy konstrukcji iprzekry-
C R 15 RE 15 cia dachu niekapice pod wpywem
D, E (-) (-)
wysokiej temperatury ( 274);
1)
Klasa odpornoci ogniowej dotyczy elementw wraz zuszczelnieniami zczy idylatacjami.
ciana oddzielenia przeciwpoa-
2)
Wymagania nie dotycz nawietli dachowych, wietlikw, lukarn iokien poaciowych (zwyjtkami), jeli rowego w budynku tymczasowym
otwory wpoaci dachowej nie zajmuj wicej ni 20% jej powierzchni; nie dotycz take budynku, wkt-
przeznaczonym na stay pobyt ludzi
rym nad najwysz kondygnacj znajduje si strop albo inna przegroda, speniajca kryteria okrelone
dla stropw. powinna by wysunita co najmniej

106 Inynier budownictwa


o 0,6 m poza lico cian zewntrz- ogie [3] tab. 2; PN-ENV 1187:2004
nych i ponad palne pokrycie dachu A1:2007 Metody bada oddziaywa-
( 286); nia ognia zewntrznego na dachy [4];
budynek tymczasowy moe by prze- Instrukcji ITB 401/2004: Przyporzd-
znaczony na cele widowiskowe lub kowanie okreleniom wystpujcym
inne zgromadzenia ludzi, jeeli dach wprzepisach techniczno-budowlanych
lub stropodach maj przekrycie co klas reakcji na ogie wedug PN-EN
najmniej trudno zapalne ( 287). [5], zostay rwnie wyjanione wza-
czniku nr 3 do rozporzdzenia [2], co
Wymagania szczegowe zostao dodatkowo zapisane w 208a
zzakresu reakcji na ogie tego rozporzdzenia: Okreleniom uy-
irozprzestrzeniania ognia tym wrozporzdzeniu: niepalny, nieza-
przez dachy palny, trudno zapalny, atwo zapalny,
Wystpujce w przepisach oglnych niekapicy, samogasncy, intensywnie
okrelenia, np. atwo zapalne, nieroz- dymicy, odpowiadaj klasy reakcji na
przestrzeniajce ognia, niekapice, ogie zgodnie z zacznikiem nr 3 do
znajduj swoje precyzyjne wyjanie- rozporzdzenia.
nie w normach, np. PN-EN 13501- Norma [4] przewiduje cztery typy ba-
1:2008 A1:2010 Klasyfikacja ogniowa da oddziaywania ognia zewntrznego
wyrobw budowlanych i elementw na dachy, co odpowiada metodom wy-
budynkw Cz 1: Klasyfikacja na korzystywanym do oceny w rnych prbk badamy przy nachyleniu 15,
podstawie wynikw bada reakcji na krajach europejskich:
Tab. 2 Wyroby budowlane z wyczeniem posadzek w tym wykadzin podogowych
Klasyfikacja wg PN-EN 13501-1 [3]
Okrelenie
Klasy dodatkowe w zakresie
dotyczce
palnoci stosowane Klasa Wystpowanie
w rozporzdzeniu [2] podstawowa Wydzielanie dymu poncych
kropli/czstek
A1
Niepalne
A2 s1, s2, s3 d0
A2 s1, s2, s3 d1, d2
Niezapalne
B s1, s2, s3 d0, d1, d2
Trudno C s1, s2, s3 d0, d1, d2
Palne zapalne D s1 d0, d1, d2
D s2, s3 d0, d1, d2
atwo zapalne E teriaw dachowych (cznie z izola-
E d2
A1
Niekapice
A2, B, C, D s1, s2, s3 d0
Samogasnce co najmniej E
A2, B, C, D s3 d0, d1, d2
Intensywnie dymice E mikkiego (sosna, joda, wierk), ousta-
E d2
F Waciwoci nieokrelone
Uwaga: Wyroby klasy F uwaa si za atwo zapalne, kapice, intensywnie dymice. Jeeli nie podano
klasy wyrobu, naley przyj klas F.
technologie
badanie 1 zponcymi agwiami;
badanie 2 z poncymi agwiami
iwiatrem;
badanie 3 z poncymi agwiami,
wiatrem i dodatkowo
promieniowaniem ciepl-
nym;
badanie 4 dwuetapowa metoda,
czca w sobie bada-
nie zponcymi agwia-
mi, wiatrem i dodatko-
wo z promieniowaniem
cieplnym.
Wpolskich przepisach [2] wymagane
jest badanie wg metody 1, std te
wystpujce oznaczenie (t1). Metoda
przewiduje w zalenoci od deklaro-
wanego nachylenia dachu dwa badaw-
cze nachylenia poaci dachowej. Przy
deklaracji nachylenia dachu do 20
w przypadku przewidzianego nachy-
lenia dachu powyej 20 prbk bada
si pod nachyleniem 45.
Prbki do bada (po cztery sztuki dla
kadego nachylenia, rys.) owymiarach
minimum 0,8 m szeroko i 1,8 m
dugo powinny by reprezentatyw-
ne we wszystkich szczegach prak-
tycznego zastosowania (z wyjtkiem
podkadw standardowych, ktre do-
biera si odpowiednio dla jak najszer-
szego zastosowania pokrycia, np.
profilowana blacha, panele pyty wi-
rowej, pyta wapniowo-krzemianowa),
zuwzgldnieniem zarwno podkadw,
jak i rodzaju oraz liczby warstw ma-
cjami, barierami paroszczelnymi itp.),
a take pocze midzy warstwami
(przewiduje si kilka typw pocze),
przy czym krawdzie prbki nie mog
by zabezpieczone.
rdem ognia jest wena z drewna
lonej wilgotnoci 812%, umieszczona
w standardowym koszu drucianym
o wymiarach 300 x 300 x 200 mm,
w iloci 60010 g, ktry podpala si
kwiecie 2015 [127] 107
 technologie

800 zczterech stron wcigu 10 sekund.

Badanie moe by zakoczone wcze
niej, jeeli:
w oczywisty sposb nie nastpuje
pojawienie si ognia (pomienie, tle-
nie, dym),
1800

pomienie osigny krawd prbki,

1200
nastpia penetracja ognia,
istnieje zagroenie dla bezpie-

200
czestwa personelu lub moliwo
uszkodzenia urzdze.
Podczas badania obserwuje si prze-
200

suwanie frontu pomienia (jego pod-

Schemat budowy prbki nr 1
Schemat budowy prbki nr 2
stawy), awprzypadku dachu paskie-
go, o nachyleniu zero stopni, mierzy
si promie rozprzestrzeniania ognia
Schemat budowy prbki nr 3
(L), w mm. Dodatkowo rejestruje
Papa
podkadowa si czas, w ktrym pomie ustalony
30
przesunie si w gr lub d o 100,
300, 500 lub 700 mm, pojawi si
symptomy palcego si materiau (np.
ponce krople), nastpi penetracja
200

ognia, powstan otwory (powyej 25

167

mm2) lub pknicia (powyej 2 mm),

powstan innego rodzaju zniszcze-
Warstwa dolna nia wewntrzne w kadej warstwie
Przykadowy szczeg poczenia
Schemat budowy prbki nr 4 pionowego wewntrz prbki.

Kryteria oceny
Nierozprzestrzeniajcym ognia przekry-
ciom dachw odpowiadaj przekrycia:
klasy BROOF (t1) badane zgodnie
Szczeg montau pyt podkadowych zPolsk Norm PN-ENV 1187, ba-
5
danie 1 [4];
Rys. Przykadowe prbki do badania oddziaywania ognia zewntrznego na dachy klasy BROOF, uznane za speniaj-
(archiwum ITB) ce wymagania w zakresie odpor-
noci wyrobw na dziaanie ognia
Tab. 3 Warunki i kryteria dla klasy BROOF (t1)
Grupy kryteriw Warunki i kryteria dla klasy BROOF (t1) (konieczne spenienie wszystkich wymienionych poniej)
zasig zniszczenia (na zewntrz i wewntrz dachu) w gr dachu < 0,70 m
zasig zniszczenia (na zewntrz i wewntrz dachu) w d dachu < 0,60 m
Grupa a
maksymalny zasig zniszczenia na skutek spalania (na zewntrz i wewntrz dachu) < 0,80 m
powierzchniowe roz-
brak palcych si materiaw (kropli lub odpadw staych) spadajcych od strony eksponowanej
przestrzenianie ognia
boczny zasig ognia nie osiga krawdzi mierzonej strefy (pasa)
maksymalny zasig (promie) zniszczenia na dachach paskich (na zewntrz iwewntrz dachu) < 0,20 m
brak palcych si lub arzcych si czstek penetrujcych konstrukcj dachu
Grupa b
brak pojedynczych otworw przelotowych o powierzchni > 25 mm2
penetracja ognia do
suma powierzchni wszystkich otworw przelotowych < 4500 mm2
wewntrz budynku
brak wewntrznego spalania w postaci arzenia

108 Inynier budownictwa

 technologie

zewntrznego, bez potrzeby prze-

prowadzenia bada, ktrych wykazy
zawarte s wdecyzjach Komisji Eu-
ropejskiej publikowanych wDzienni-
ku Urzdowym Unii Europejskiej.
Przekrycia dachw speniajce kryte-
ria grupy b i niespeniajce jednego
lub wicej kryteriw grupy aklasyfiku-
je si jako sabo rozprzestrzeniajce
ogie. Warunki i kryteria dla klasy
BROOF (t1) podano w tab. 3.
Przekrycia dachw klasy FROOF (t1) kla-
syfikuje si jako przekrycia silnie roz-
przestrzeniajce ogie.
Uwaga: wczci II zostanie omwio-
na odporno ogniowa dachw.

Literatura
1. Rozporzdzenie Parlamentu Europej-
skiego i Rady (EU) nr 305/2011 z 9
marca 2011 r. ustanawiajce zharmo-
nizowane warunki wprowadzania do ob-
rotu wyrobw budowlanych iuchylajce
dyrektyw Rady 89/106/EWG.
2. Rozporzdzenie Ministra Infrastruk- Fot. 9 Przykadowa prbka dachu palnego przed i po badaniu przy nachyleniu 15
tury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie (fot. archiwum ITB)
warunkw technicznych, jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie
(zpniejszymi zmianami).
3. PN-EN 13501-1:2008 A1:2010 Klasy-
fikacja ogniowa wyrobw budowlanych
ielementw budynkw Cz 1: Kla-
syfikacja na podstawie wynikw bada
reakcji na ogie.
4. PN-ENV 1187:2004 A1:2007 Metody
bada oddziaywania ognia zewntrzne-
go na dachy.
5. Instrukcja ITB 401/2004 Przyporzd- Fot. 10 Przykadowa prbka dachu niepalnego przed i po badaniu przy nachyleniu 45
kowanie okreleniom wystpujcym (fot. archiwum ITB)
w przepisach techniczno-budowlanych
klas reakcji na ogie wedug PN-EN. rokod 1 Oddziaywania na konstrukcje 11. P
 N-EN 14509:2013 Samonone izo-
6. PN-EN 1365-2:2014 Badania odpor- Cz 1-3: Oddziaywania oglne Ob- lacyjno-konstrukcyjne pyty warstwo-
noci ogniowej elementw nonych cienie niegiem. we zdwustronn okadzin metalow.
Cz 2: Stropy idachy. 10. P
 N-EN 13501-2+A1:2010 Klasyfi- 12. A. Borowy, B. Wrblewski, Z. Musielak,
7. PN-EN 1363-1:2012 Badania odpornoci kacja ogniowa wyrobw budowlanych Ocena odpornoci ogniowej dachw
ogniowej Cz 1: Wymagania oglne. ielementw budynkw Cz 2: Kla- przeszklonych o konstrukcji stalowej,
8. PN-EN 1990:2004/A1:2008 Eurokod syfikacja na podstawie bada odporno- Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszow-
Podstawy projektowania konstrukcji. ci ogniowej, zwyczeniem instalacji skiej nr 283, Budownictwo i Inynieria
9. PN-EN 1991-1-3:2005/NA 2010 Eu- wentylacyjnych. rodowiska, z. 59. nr 3/2012/2.

kwiecie 2015 [127] 109

 technologie

2015
Odwied stron

www.kreatorzybudownictwa.pl

i poznaj laureatw tytuu

roku
Kreator Budownictwa.

Laureaci 2014 roku

to oni tworz polskie budownictwo

Wszelkich dodatkowych informacji dotyczcych

projektu Kreatorzy budownictwa 2015
udziela Dominika Rybitwa meneder projektu

tel. 22 551 56 23
e-mail: d.rybitwa@inzynierbudownictwa.pl
110 Inynier budownictwa
 awar ie

Szkoa w Kazimierzu Dolnym

po katastrofie budowlanej cz. I
mgr in. Elbieta Dudziska

O rozbirce zadecydoway osabiony stan techniczny

elementw konstrukcyjnych oraz znaczne zniszczenia
spowodowane wybuchem gazu.

J
eszcze kilka lat temu zabudo-
w zespou szk w Kazimierzu
Dolnym stanowi kompleks, na
ktry skaday si: skrzydo zachod-
nie, korpus gwny zwejciem iskrzy-
do wschodnie. czna powierzch-
nia zabudowy wynosia 1516,3 m2,
a kubatura 21 623 m3. Szkoa nie
bya zabytkiem. Skrzyda rodkowe
iwschodnie (najstarsze wybudowane
ok. 1930 r.) wcinay si elewacj p-
noc wlessowy, poronity bujn zie-
leni, grunt Wzgrza Trzech Krzyy.
Skrzydo zachodnie z cznikiem zo-
stay wzniesione wlatach 50. XXw.,
dokonano wwczas rwnie moderni-
zacji starszej czci obiektu.
Od 2003 r. Powiatowy Inspektor
Nadzoru Budowlanego (PINB) w Pu-
awach prowadzi postpowanie ad-
ministracyjne wsprawie zego stanu
technicznego obiektu. W styczniu
2004 r. wydano nakaz oprnienia
skrzyda zachodniego budynku gim-
nazjum i liceum oglnoksztaccego,
umieszczenia zawiadomienia o sta-
nie zagroenia bezpieczestwa ludzi
imienia oraz zakaz jego uytkowania,
wykonanie doranych zabezpiecze Fot. 1 Mapa przedstawiajca nieistniejc
oraz wygrodzenie terenu. ju szko w Kazimierzu Dolnym

Dane materiaowo-konstrukcyjne nieistniejcego ju kompleksu:

 krzydo wschodnie budynek 3-kondygnacyjny zpoddaszem uytkowym, bez podpiwniczenia. Fundamenty
S
iciany konstrukcyjne murowane zkamienia wapiennego gruboci 75 cm na zaprawie wapienno-piaskowej.
Stropy na belkach drewnianych, wiba dachowa wielospadowa okonstrukcji drewnianej, pokrycie zdachwki
ceramicznej karpiwki uoonej wkoronk. Schody wewntrzne na belkach stalowych wspornikowych zpyt
ceramiczn typu Kleina.
 orpus gwny budynek 4-kondygnacyjny, podpiwniczony. Fundamenty iciany konstrukcyjne zkamienia
K
wapiennego. Stropy mieszane: czciowo Akermana, czciowo typu Kleina. Wiba dachowa drewniana,
pokryta dachwk jak nad skrzydem wschodnim.
 krzydo zachodnie budynek 2-kondygnacyjny zfunkcj dydaktyczn ipoddaszem uytkowym. ciany mu-
S
rowane zkamienia wapiennego gruboci 70 cm. Stropy na belkach stalowych zpyt ceramicznych typu Kleina.
Fundamenty w 2004 r. poddawane byy wzmocnieniu poprzez podbicie. Wiba dachowa drewniana, wielo
spadowa, pokryta dachwk (zy stan techniczny).

kwiecie 2015 [127] 111

 awar ie

Fot. 2 Wwyniku fali uderzeniowej nadcinienia spowodowanej wy- Fot. 3 Fala uderzeniowa po wybuchu gazu wzachowanych czciach
buchem gazu na parterze wbloku ywieniowym, wskrzydle budynku powywracaa sprzty wpomieszczeniach szkoy
wschodnim, zniszczeniu ulego ok. 25% caego obiektu; skrzy- na IiII pitrze
do wschodnie wduej mierze przestao istnie

Wydano rwnie nakaz przeprowadze- go. W2007 r. gmina otrzymaa pozwo- Powiatowy Inspektor Nadzoru Budow-
nia remontu skrzyda zachodniego. W lenie na budow w zakresie remontu lanego wPuawach podj odpowiednie
2004 r. zostao wzmocnione skrzydo elewacji, pokrycia dachu oraz wymian dziaania.
zachodnie, wymieniono grunt pod po- stolarki okiennej. Do maja 2011 r. ro- Niezwocznie po otrzymaniu infor-
sadzkami korytarza iwykonano podbi- boty te nie zostay zakoczone. macji o katastrofie budowlanej or-
cie fundamentw. Wlutym 2007 r. do W godzinach porannych 31 maja gan nadzoru budowlanego Iinstan-
PINB w Puawach zostao zgoszone 2011 r. PINB wPuawach zosta te- cji podj czynnoci wyjaniajce
zakoczenie robt budowlanych pole- lefonicznie poinformowany przez Ko- przyczyny zniszczenia obiektu.
gajcych na przebudowie tzw. bloku mend Powiatow Stray Poarnej O zdarzeniu poinformowani zostali
ywieniowego w skrzydle wschodnim w Puawach o katastrofie budowla- m.in. Wojewdzki Inspektor Nadzoru
na podstawie pozwolenia na budow nej wybuchu gazu wbudynku szkoy Budowlanego wLublinie oraz Gwny
wydanego przez Starost Puawskie- wKazimierzu Dolnym. Inspektor Nadzoru Budowlanego.
Z  ostaa powoana na miejscu
(o godz. 8.00) komisja w celu
Wrozdziale 7 Prawa budowlanego zawarta jest procedura postpowania ustalenia przyczyn i okolicznoci
wprzypadku wystpienia katastrofy budowlanej, ktr definiuje art. 73: katastrofy oraz zakresu czynno-
ci niezbdnych do likwidacji za-
1. Katastrof budowlan jest niezamierzone, gwatowne zniszczenie
groenia bezpieczestwa ludzi lub
obiektu budowlanego lub jego czci, atake konstrukcyjnych elemen- mienia (komisja skadaa si m.in.
tw rusztowa, elementw urzdze formujcych, cianek szczelnych z przedstawicieli: gminy Kazimierz
iobudowy wykopw. Dolny, Powiatowej Stray Poarnej
w Puawach, prokuratury rejono-
2. Nie jest katastrof budowlan:
wej, zakadu gazownictwa, Komen-
1) uszkodzenie elementu wbudowanego wobiekt budowlany, nadajce- dy Powiatowej Policji w Puawach).
go si do naprawy lub wymiany, Prokuratura Rejonowa w Puawach
2) uszkodzenie lub zniszczenie urzdze budowlanych zwizanych przeja prowadzenie postpowania
zbudynkami, wyjaniajcego przyczyny i okolicz-
noci powstania katastrofy budow-
3) awaria instalacji.
lanej. Bardzo istotny wtej sprawie

112 Inynier budownictwa

 awar ie

jest fakt, e podczas wybuchu gazu i wewntrznych taki wanie spo-

nie byo ofiar wludziach.
Po zakoczeniu prac komisji ispisa-
niu protokou organ nadzoru budow-
lanego wyda dla gminy Kazimierz
Dolny (waciciela szkoy) stosowne,
ze wzgldu na ochron zdrowia lub
ycia ludzkiego, decyzje:
1 czerwca 2011 r. nakaz umiesz-
czenia na budynku w widocznym
miejscu zawiadomienia o stanie
zagroenia bezpieczestwa lu-
dzi lub mienia oraz ozakazie jego
uytkowania (budynek ma trwae
ogrodzenie);
1 czerwca 2011 r. nakaz przed-
stawienia do koca 2011 r. eks-
pertyzy zawierajcej sposb za-
bezpieczenia budynku szkoy, wtym
okrelenie sposobu odgruzowania
i koniecznego zakresu rozbirki
czci budynku, a take sposobu
zabezpieczenia obiektu przed dal-
sz degradacj (jako podstaw do
ustalenia dalszego postpowania
zbudynkiem), atake analiz tech-
niczn dotyczc pozostaej czci
obiektu oraz wszelkich instalacji,
rwnie wczci mieszkalnej.
Wobec szacunkowego rozmiaru kata-
strofy sigajcego ok. 25% obiek-
tu: uszkodzeniu czci konstrukcji
dachu, stropw, cian zewntrznych
sb postpowania PINB wPuawach
by adekwatny do sytuacji.
Gmina 19 padziernika 2011 r. uzy-
skaa od Starosty Puawskiego pozwo-
lenie na rozbirk skrzyda wschod-
niego szkoy, dwa miesice pniej
rozbirka zostaa zrealizowana.
Gmina Kazimierz Dolny wykonaa
wszystkie obowizki wynikajce zna-
kazu PINB wPuawach; 29 listopada
2011 r. przedoona zostaa eks-
pertyza budynku Gminnego Zespou
Szk wKazimierzu Dolnym, zktrej
wynika wniosek o koniecznoci roz-
birki skrzyda wschodniego.
Wmarcu 2013 r. PINB wPuawach
otrzyma kolejn ekspertyz stanu
technicznego szkoy, zktrej wnioski
byy nastpujce: wcigu dwch lat
od wybuchu gazu, pomimo doranych
zabezpiecze, systematycznie ujaw-
niay si nowe uszkodzenia obiektu;
postpujca w czasie destrukcja
pozostaej czci budynku (skrzyda
zachodniego i korpusu gwne-
go) spowodowaa nieodwracalne
uszkodzenia. Osabiony stan tech-
niczny elementw konstrukcyjnych
istopie zniszcze zpowodu wybu-
chu gazu nie pozostawiy zudze co
do faktu, e obiekt w caoci powi-
nien zosta rozebrany.
Fot. 4 Skrzydo wschodnie zostao roze-
brane przez gmin Kazimierz Dolny,
wykonano rwnie zabezpieczenie
przypory ciany korpusu gwnego
18 kwietnia 2013 r. PINB w Pua-
wach wyda nakaz wykonania roz-
birki czci rodkowej kompleksu
iskrzyda zachodniego, a8 stycznia
2014 r. inspektorzy nadzoru bu-
dowlanego potwierdzili wykonanie
rozbirki.
Modzie szkolna zostaa skierowa-
na do placwek wrnych czciach
miasta.
Aby zmieni trudn sytuacj uczcej
si modziey, gmina Kazimierz Dolny
zadecydowaa obudowie tymczasowej
szkoy kontenerowej, apniej nowe-
go Gminnego Zespou Szk.
Uwaga: Budowa nowej szkoy przed-
stawiona zostanie w cz. II artykuu.

krtko
Zoty Inynier 2014
Uroczyst gal 2 marca br. w Warszawskim Domu Techni- nej i Maotonaowej Instytutu
ki NOT podsumowano XXI Plebiscyt redakcji Przegldu Nafty iGazu wKrakowie (kate-
Technicznego iFSNT-NOT Zoty Inynier. Diamentowym goria Nauka); dr in. chemik Ta-
Inynierem 2014 zosta uhonorowany mgr in. Andrzej Saj- deusz Rzepecki prezes Zarzdu
naga prezes zarzdu, gwny waciciel GRUPY ASMET Tarnowskie Wodocigi sp. zo.o.
w Reguach k. Warszawy. Nagrod Zotego Inyniera 2014 (kategoria Ekologia).
otrzymali m.in. mgr in. Andrzej atka prezes Zarzdu
Baterpol SA oraz prezes Zarzdu Zakadw Mechanicznych Pena lista nagrodzonych na
Silesia SA wKatowicach (kategoria Zarzdzanie); dr n. tech. www.not.org.pl.
Winicjusz Stanik kierownik Zakadu Produkcji Dowiadczal-

kwiecie 2015 [127] 113

 technologie

Zapotrzebowanie na ciepo
w pierwszych latach eksploatacji budynku
dr in. Maria Wesoowska
dr in. Anna Kaczmarek
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy
w Bydgoszczy, Wydzia Budownictwa,
Architektury i Inynierii rodowiska

Skrcony okres wzniesienia budynku w istotny sposb

wpywa na stan wilgotnociowy cian zewntrznych.

W
spczesne budynki jedno- Zgodnie ze sztuk budowlan ta wil- poziomem opadw. Analiza sum mie-
rodzinne s czsto wzno- go powinna by usunita zprzegro- sicznych opadw atmosferycznych
szone wcigu trzech kwar- dy do momentu oddania budynku do dla Bydgoszczy w wybranych trzech
taw (wiosnajesie) i zasiedlane uytkowania, poniewa obnia izola- kolejnych latach wykazuje, e najwy-
zazwyczaj w sezonie zimowym. Jest cyjno termiczn przegrd i podno- sze opady wystpiy wlipcu isierpniu
to szczeglny przypadek, w ktrym si wilgotno powietrza we wntrzu kadego roku (rys. 1).
wilgo eksploatacyjna nakada si budynku. Jednak w praktyce czsto W stanie naoenia wilgoci atmosfe-
na technologiczn, powodujc tym nie ma moliwoci, aby budynek wy- rycznej i technologicznej ciany s
samym niekorzystne warunki wilgot- sech peny cykl budowy zamyka si ocieplane i tynkowane. Zasiedlenie
nociowe przez pierwsze lata uyt- wtrzech kwartaach (wiosnajesie). nastpuje zazwyczaj w sezonie zi-
kowania. W konsekwencji parametry W tym czasie ciany s wielokrotnie mowym. Naley jednak pamita, e
cieplne przegrd odbiegaj od zaoo- nawilgacane wwyniku opadw atmos- w takim przypadku wilgo eksploata-
nych w projekcie. Czas do osigni- ferycznych w polskich warunkach cyjna nakada si na technologiczn,
cia wilgotnoci ustabilizowanej zaley klimatycznych okresy bezdeszczowe powodujc tym samym szczeglne
od warunkw wysychania problem s bardzo krtkie, amiesice wiosen- warunki wilgotnociowe przez pierw-
ten szczegowo zostanie omwiony no-letnie charakteryzuj si wysokim sze lata uytkowania.
wniniejszym artykule.
Budownictwo jednorodzinne bazuje
przede wszystkim na technologiach
tradycyjnych, ktre charakteryzu-
j si znaczn iloci wilgoci wpro-
wadzanej do wntrza konstrukcji
w trakcie budowy. W fazie budowy
stan wilgotnociowy cian ustala si
wwyniku wprowadzenia wody:
zwizanej z produkcj i skadowa-
niem wyrobw,
technologicznej wprowadzanej
w trakcie murowania i tynkowania
cian,
p  ochodzcej zopadw atmosferycz-
nych. Rys. 1 S uma miesicznych opadw atmosferycznych dla Bydgoszczy

114 Inynier budownictwa


Rys. 2 Ukady materiaowe cian przyjte do analizy
Wpyw wilgotnoci na przewodno
ciepln autoklawizowanego betonu
komrkowego (ang. Aerated Autoc-
laved Concrete, AAC) jest przedmio-
tem bada w wielu krajach. Autorzy
[1] przedstawiaj problem okrelenia
wspczynnika przewodzenia ciepa
w rnych warunkach wilgotnocio-
wych, uwzgldniajc obowizujc
norm ISO 10456 [2] ibadania eks-
perymentalne. W wyniku bada la-
boratoryjnych [1] ustalono, e w za-
kresie wilgotnoci do 5% poprawna
jest zaleno normowa (funkcja
ekspotencjalna). Powyej 5% prze-
bieg zmian jest zbliony do liniowych,
co potwierdzaj badania wykonane na
polskich wyrobach w zakresie wyso-
kich wilgotnoci [3].
Zgodnie znorm [2] zaleno prze-
wodnoci cieplnej od zawartoci wil-
goci jest funkcj ekspotencjaln.
f u ( u1 u 2 )
moist 10, dry e
gdzie: moist przewodno obliczenio-
wa materiau, W/mK
10, dry warto deklarowana prze-
wodnoci cieplnej, W/mK
fu w
 spczynnik konwersji ze wzgl-
du na wilgotno
u1 z awarto wagowa wilgoci
w pierwszej klasie warunkw
brzegowych, kg/kg
u2 z awarto wagowa wilgoci wdru-
giej klasie warunkw brzegowych,
kg/kg
Zmiany wilgotnoci wpywaj rwnie
na pojemno ciepln AAC. Badania
[4] wskazuj, e wartoci te zmienia-
j si liniowo od (c)0% 5,8210-5 do
(c)20% 12,610-5. Zmiany przewod-
noci cieplnej i pojemnoci cieplnej
betonu komrkowego wpywaj bez-
porednio na bilans energetyczny bu-
dynku. Problem wpywu zawilgocenia
cian z betonu komrkowego szeroko
przeanalizowano w [5] i [6], wskazujc
na istotne znaczenie wszystkich czyn-
nikw ksztatujcych zapotrzebowanie
budynkw na energi.
Praca stanowi inyniersk propozycj
szacowania nadwyki zapotrzebowania
na ciepo wynikajcej zeksploatacji bu-
dynku wstanie wilgoci technologicznej.
Najczciej stosowane ukady
materiaowe cian
zewntrznych
W budownictwie jednorodzinnym naj-
czciej stosowane s ciany dwu-
Rys. 3 Zmiany przewodnoci cieplnej materiaw termoizolacyjnych w zalenoci od pozio-
mu zawilgocenia wg WUFI
technologie
warstwowe. Warstwa konstrukcyjna
wykonana jest zazwyczaj z autokla-
wizowanego betonu komrkowego
z ociepleniem w postaci weny mi-
neralnej lub styropianu. W zwizku
ztym do analizy przyjto dwa ukady
materiaowe cian (rys. 2).
Bloczki betonu komrkowego opuszcza-
j autoklaw zwilgotnoci do ok. 50%
iwbudowywane s czsto zwilgotno-
ci przekraczajc 40% w stosunku
do masy suchych skadnikw. Wykona-
na ciana charakteryzuje si zawarto-
ci wody na poziomie ok. 15%.
Materiay termoizolacyjne s wbudo-
wywane wstanie suchym. Wtrakcie
wznoszenia ieksploatacji budynku ich
przewodno cieplna ulega zmianie
w zalenoci od stanu wilgotnocio-
wego (rys. 3).
Badania symulacyjne
Analiz cieplno-wilgotnociow
przyjtych ukadw materiaowych
kwiecie 2015 [127] 115
 technologie
cian dwuwarstwowych wykonano
przy zastosowaniu programu kom-
puterowego WUFI PRO 5. Do anali-
zy przyjto dane pogodowe TMY dla
Warszawy.
We wszystkich analizowanych mode-
lach nie uwzgldniono absorpcji pro-
mieniowania krtko- i dugofalowe-
go. Zaoono wspczynnik absorpcji
deszczu zgodny z nachyleniem i ty-
pem projektowanej przegrody, wyno-
szcy 0,7.
Gwna analiza dotyczy niekorzyst-
nego przypadku naoenia si wilgoci
budowlanej zeksploatacyjn.
Rozwaono dwa etapy funkcjonowania
ciany:
1. Pierwszy wznoszenie warstwy
konstrukcyjnej i ekspozycja na
oddziaywanie opadw. Wymodelo-
wano warstw konstrukcyjn, na-
raon zobu stron na rodowisko
zewntrzne. Zaoono najbardziej
niekorzystn wilgotno pocztko-
w 50% ifunkcjonowanie wznoszo-
nej ciany bez warstw zabezpie-
czajcych w okresie od marca do
sierpnia.
2. Drugi po zasiedleniu od padzier-
nika zokresem eksploatacji 8 lat.
W badaniach uwzgldniono dwie
klasy wilgotnoci wewntrznej po-
mieszcze [7]:
Rys. 5 Zmiana stanu wilgotnociowego (3 klasa) ciany dwuwarstwowej ocieplonej styropianem
116 Inynier budownictwa
klasa odpowiadajca wiadomemu
uytkowaniu pomieszcze przy
uwzgldnieniu koniecznoci inten-
sywnej wentylacji idogrzania;
klasa odpowiadajca uytkowaniu
pomieszcze z niedostateczn
wentylacj.
Dla celw porwnawczych rozpatrzo-
no przypadek funkcjonowania przegrd
wbudynku, wktrych cykl budowy po-
zwoli na usunicie wilgoci budowla-
nej przed zasiedleniem. Wyniki analiz
przedstawiono na rys. 5 i6.
Na etapie wznoszenia ifunkcjonowa-
nia niezabezpieczonej ciany przez
okres marzecsierpie nastpi
znaczny spadek wilgotnoci do 15%
(rys. 4).
Rys. 4
Zmiana stanu wilgot-
nociowego warstwy
konstrukcyjnej
wokresie marzec
sierpie
W kolejnym etapie zaoono wykonanie
tynkw wewntrznych iocieplenia wwy-
szczeglnionych dwch wariantach.
Przeprowadzona analiza wykazaa, e
okres wysychania ciany jest zaleny
zarwno od przyjtego rozwizania
materiaowego ocieplenia, jak i wa-
runkw wilgotnociowych w budynku
(rys. 5, 6).
W przypadku ocieplenia styropianem
wbudowane materiay osigny wil-
gotno ustabilizowan:
po 3,5 roku dla 3 klasy wilgotnoci,
po 5 latach dla 4 klasy wilgotnoci.
Wilgotno ciany z ociepleniem
wen mineraln niezalenie od we-
wntrznych warunkw wilgotnocio-
wych stabilizuje si po 1,5 roku.
 technologie

Rys. 6 Zmiana stanu wilgotnociowego (4 klasa) ciany dwuwarstwowej ocieplonej wen mineraln

Wokresie dochodzenia do poziomu wil-
gotnoci ustabilizowanej autoklawizo-
wany beton komrkowy wykazywa wy-
sz wilgotno wprzypadku ocieplenia
styropianem (tabl. 12) wporwnaniu
z wen mineraln (tab. 34). Izolacja
termiczna w postaci styropianu cha-
rakteryzuje si tendencj rosnc wil-
gotnoci w pierwszych dwch latach
eksploatacji, po czym maleje. Wodr-
nieniu do EPS (polistyrenu ekspando-
wanego) wilgotno weny mineralnej
uzyskuje maksymalny poziom wpierw-
szym roku eksploatacji, po czym wci-
gu kolejnego roku spada do wilgotnoci
ustabilizowanej. W pierwszym okresie
przy zwikszonej wilgotnoci wbudo-
wanych materiaw ich przewodno
cieplna jest rwnie wysza (tabl. 14).
W konsekwencji rzeczywisty wsp-
czynnik przenikania ciepa Ujest znacz-
nie wyszy od zaoonego wprojekcie.
Zawarto wody wAAC wistotny spo-
sb zmienia rwnie pojemno ciepl-
n [4]. W celu uwzgldnienia wpywu
zawilgocenia na warto sezonowego
zapotrzebowania na ciepo budynku wy-
konano symulacj w programie ArCA-
Dia-TERMO. Do analizy przyjto prosty
budynek wolno stojcy, z poddaszem
uytkowym, niepodpiwniczony, zloka-
lizowany w Bydgoszczy. Wyniki zesta-
wiono wtabl. 14.

Tabl. 1 Zmiany wilgotnoci ciany ocieplonej styropianem w pierwszych piciu latach eksploatacji przy zaoonej 3 klasie wilgotnoci wewntrznej
Rok eksploatacji 1 2 3 4 5
rednia wilgotno wbudowanych mate- ABK600 10,8 5,1 2,8 1,5 1,5
riaw w sezonie grzewczym (%) Styropian 33,3 40 40 20 13,3
ABK600 0,196 0,166 0,154 0,148 0,148
Przewodno cieplna (W/mK)
Styropian 0,1 0,15 0,15 0,045 0,042
Sezonowe zapotrzebowanie
13073 11789 12378 11842 9486
na ciepo budynku (kWh/rok)

Tabl. 2 Zmiany wilgotnoci ciany ocieplonej styropianem w pierwszych piciu latach eksploatacji przy zaoonej 4 klasie wilgotnoci wewntrznej
Rok eksploatacji 1 2 3 4 5
rednia wilgotno wbudowanych mate- ABK600 11,3 5,8 3,3 1,5 1,5
riaw w sezonie grzewczym (%) Styropian 33,3 40 40 23,3 13,3
ABK600 0,199 0,170 0,157 0,148 0,148
Przewodno cieplna (W/mK)
Styropian 0,1 0,15 0,15 0,08 0,042
Sezonowe zapotrzebowanie
13073 11820 12450 11864 10575
na ciepo budynku (kWh/rok)

kwiecie 2015 [127] 117

 technologie

Tabl. 3 Zmiany wilgotnoci ciany ocieplonej wen mineraln w pierwszych piciu latach eksploatacji przy zaoonej 3 klasie wilgotnoci
wewntrznej
Rok eksploatacji 1 2 3 4 5
rednia wilgotno wbudowanych mate- ABK600 9,2 2,5 1,5 1,5 1,5
riaw w sezonie grzewczym (%) Styropian 41,7 12,5 3,3 3,3 3,3
ABK600 0,188 0,153 0,148 0,148 0,148
Przewodno cieplna (W/mK)
Styropian 0,17 0,045 0,042 0,042 0,042
Sezonowe zapotrzebowanie
13073 9506 9366 9366 9366
na ciepo budynku (kWh/rok)

Tabl. 4 Zmiany wilgotnoci ciany ocieplonej wen mineraln w pierwszych piciu latach eksploatacji przy zaoonej 4 klasie wilgotnoci
wewntrznej
Rok eksploatacji 1 2 3 4 5
rednia wilgotno wbudowanych mate- ABK600 10,0 2,5 1,5 1,5 1,5
riaw w sezonie grzewczym (%) Styropian 41,7 12,5 3,3 3,3 3,3
ABK600 0,192 0,153 0,148 0,148 0,148
Przewodno cieplna (W/mK)
Styropian 0,17 0,045 0,042 0,042 0,042
Sezonowe zapotrzebowanie
13144 9506 9366 9366 9366
na ciepo budynku (kWh/rok)

Wyniki i wnioski wartej w warstwie konstrukcyjnej Zmiany te powoduj wzrost zapotrze-

Jak wynika z przedstawionej analizy,
skrcony okres wzniesienia budynku
w istotny sposb wpywa na stan
wilgotnociowy cian zewntrz-
nych. Poziom zawilgocenia jest zaleny
od zastosowanego materiau termo-
izolacyjnego i warunkw wewntrznych
[8]. ciany ocieplone styropianem
charakteryzuj si duszym okre-
sem wysychania w porwnaniu do
cian ocieplonych wen mineral-
n. Wynika to z rnych wartoci
wspczynnika oporu dyfuzyjnego
(dla weny mineralnej wynosi = 1,
dla styropianu = 60) [7]. Styro-
pian stanowi barier dla wilgoci za-
wysychanie odbywa si wkierunku
wntrza budynku. Wena mineral-
na nie blokuje przepywu wilgoci na
zewntrz.
Wilgo budowlana obnia izolacyjno
termiczn przegrody. Wanalizowanych
cianach rzeczywista warto wsp-
czynnika przenikania ciepa w pierw-
szym roku eksploatacji wynosia:
d  la ciany ocieplonej styropianem
U = 0,33, przy czym maksymaln
warto osigna w drugim roku
U= 0,37 [W/m2K];
dla ciany ocieplonej wen mine-
raln U = 0,42 [W/m2K] i bya to
warto maksymalna.
bowania na ciepo (tabl. 5).
Przy przyjtym rozwizaniu materia-
owym cian w okresie pierwszych
piciu lat eksploatacji na dogrza-
nie pomieszcze naley przewidzie
nadwyk wynoszc od 85 do 99%
rocznego zuycia dla ciany ocieplonej
styropianem i41% dla ciany ocieplo-
nej wen mineraln.
Uzyskane wyniki znajduj potwierdze-
nie w rzeczywistych kosztach eks
ploatacyjnych budynkw.
Literatura
1. T . Schoch, O. Kreft, The influence of
moisture on the thermal conductivity

Tabl. 5 Zmiany zapotrzebowania na ciepo w pierwszych piciu latach eksploatacji wybranego budynku mieszkalnego
Rok eksploatacji 1 2 3 4 5
ciana dwuwarstwowa ocieplona styro- 3 klasa wilgotnoci wewntrznej 126% 132% 126% 101% 100%
pianem 4 klasa wilgotnoci wewntrznej 126% 133% 127% 113% 100%

ciana dwuwarstwowa ocieplona wen 3 klasa wilgotnoci wewntrznej 140% 101% 100% 100% 100%
mineraln 4 klasa wilgotnoci wewntrznej 140% 101% 100% 100% 100%

118 Inynier budownictwa

 technologie

of AAC proceedings of the international
AAC conference in Bydgoszcz, Securing
asustainable future, Bydgoszcz 2011,
po. 361-369.
2. PN-EN ISO 10456:2009 Building ma-
terials and produck Hygrothermal
properties Tabulated design values
and procedures for determining decla-
red and design theramal values
3. Z. Suchorab, D. Barnat-Hunek, Analiza
przewodnoci cieplnej przegrd zbeto-
nu komrkowego wzalenoci od zmian
wilgotnoci, Budownictwo i Architek-
tura nr 8/2011.
4. S. Uncik, A. Struharova, M. Hlavinko-
wa, A. Sabova, Measuring the thermo-
technical parameters of aerated au-
toclaved concrete by dynamic method,
proceedings of the international AAC
conference in Bydgoszcz, Securing
asustainable future, Bydgoszcz 2011,
po. 391-402.
5. D
 . Gawin, M. Koniorczyk, J. Kony, A.
Wickowska, Effect of moisture on the
energy consumption during the initial
period of use of a single-family house,
Proc. of VI Scientific and Technologi-
cal Conf. Problems of Disigning, Re-
alization and Utilization of Low Energy
Consuming Buildings ENERGO-DOM,
Krakw 2002.
 . Garbaliska, A. Siwiska, Oszaco-
6. H
wanie niekorzystnych zmian w bilansie
cieplnym budynku wywoanych zawilgo-
ceniem cian zewntrznych, Inynieria
iBudownictwo nr 5/2005.
7. A. Dylla, Practical thermal physics of
buildings. School of design of construc-
tion junctions, Wydawnictwa Uczelnia-
ne UTP, Bydgoszcz 2009.
8. G
 eneral construction, Collective work,
Volume 2, Physics of buildings, Arkady,
Warszawa 2005.
Uwaga: Praca powstaa zwykorzystaniem
aparatury zakupionej w ramach projektu
Realizacja II etapu Regionalnego Centrum
Innowacyjnoci wspfinansowanego ze
rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego wramach Regionalnego Pro-
gramu Operacyjnego wojewdztwa kujaw-
sko-pomorskiego na lata 20072013.

w y dar zenia

Patrona

t
Ski Construction Cup 2015 Me
dialny

W
dniach 1315.03.2015 r. wZako-
panem odbya si pierwsza edycja
Mistrzostw Polski Brany Infra-
strukturalnej w Narciarstwie Alpejskim. Ze
wzgldu na bardzo zimowe warunki atmosfe-
ryczne, miejscem przeprowadzania zawodw
byy zbocza stacji narciarskiej Suche. Cz
towarzyszca imprezie odbywaa si wZako-
panem, whotelu Grand Nosalowy Dwr. Na
wydarzenie przybyli uczestnicy zcaego kra-
ju, ktrzy, poza czysto sportowym wymiarem
wydarzenia, skorzystali rwnie zprogramu
towarzyszcego, wypenionego ciekawy-
mi konkursami i spotkaniami. Po sprawnie
przeprowadzonych sobotnich zawodach,
najbardziej wytrwali zostali wynagrodzeni
wniedziel przez pikne soce imoliwo
wjazdu na Kasprowy Wierch. Uczestnicy ry-
walizowali midzy sob wdyscyplinach slalom
gigant, wkategoriach mczyni open, m-
czyni 20+, mczyni 35+, mczyni 45+, Patron
mczyni 55+, kobiety open oraz snow- at
board gigant wkategoriach mczyni open.
Gociem specjalnym by Jdrzej Dobrowol-
ski, rekordzista Polski wspeed ski oraz jeden
znajszybszych narciarzy na wiecie.
Media
Impreza nie odbyaby si bez silnego zaan- lny
gaowania partnerw marek ACO oraz
Aluprof.
To wyjtkowe wydarzenie byo nie tylko pa-
sjonujc imprez sportow, ale idoskona
okazj do spotkania i wymiany dowiadcze
na przernych szczeblach pomidzy czon-
kami rodowisk brany infrastrukturalnej.

kwiecie 2015 [127] 119

 w biule t y nach izbow y ch...

Europa potrzebuje inynierw

Rozmowa zWodzimierzem Szymczakiem,
prezydentem Europejskiej Rady Inynierw
Budownictwa (ECCE)
M.W.: Czy Pan zapozna si ju z caym gospodarstwem
ECCE?
W.Sz.: Tak, m.in. dlatego, e wRadzie Inynierw Budownictwa
obowizuje system zprezydentem elektem, ktry jest czon-
kiem cisego kierownictwa przez dwa lata, zanim zostanie jest odpowiedzialny za organizacj jako cao. ()
prezydentem. Ze wszystkimi konsekwencjami tego faktu. () S take pewne moliwoci, z ktrych staram si korzysta. Np.
M.W.: Sprawy polskie wECCE Czy moemy co zrobi wi- poprzez to, e Polak jest przez najblisze dwa lata prezydentem,
cej wzwizku zPana funkcj? to atwiej bdzie mona przeprowadzi inicjatyw prezesa
W.Sz.: Odpowied nie jest taka jednoznaczna. Bo mona Andrzeja Dobruckiego, eby 2017 rok uczyni rokiem
iwicej, ale imniej. Wicej, bo prezydent wECCE ma bardzo inyniera budownictwa w Europie. Duo atwiej bdzie
mocny mandat. Od niego zaley, czym si organizacja zajmu- niektre specyficzne pogldy uczyni bardziej syszalnymi
je, jakie tematy s na agendzie, jakie s priorytety, wktrym w Europie. Np. sprawa zawodw zaufania publicznego
kierunku si dziaa. Od niego zaley w duej mierze stano- wEuropie ten termin szerzej nie funkcjonuje.
wisko organizacji. Prezydent ma te duo inicjatywy. Ztego
wzgldu sprawy narodowe mog znale lepsz, bardziej dy- Wicej wrozmowie Mieczysawa Wodzickiego wInynie-
namiczn reprezentacj wRadzie. Zdrugiej strony, prezydent rze Mazowsza nr 1/2015.

Bez iluzji historycznej poaciowe, dachwka ceramiczna z elementami blaszanymi

ibardzo duo obrbek zdrewna.

WKruszynianach trwa budowa Centrum Edukacji iKultury Wicej wartykule Barbary Klem wBiuletynie Informacyj-
Muzumaskiej Tatarw Polskich. Miejsce prezentacji kul- nym Podlaskiej OIIB iPodlaskiej Okrgowej IA nr 1/2015.
tury ihistorii spoecznoci tatarskiej, zamieszkujcej ju od
ponad 600 lat ziemie polskie. Muzeum, sala historyczna,
edukacyjna i warsztatowa. Wiata obrzdowa i obiekty go- Inwestor: Muzumaska Gmina Wyznaniowa Kruszyniany
spodarcze. () Projekt: Pracownia Usug Projektowych Inwestycyjnych
Budowa zachwyca szczeglnie projektantw i inspektora iKonserwacji Zabytkw Hot Tomasz Odytowski,
nadzoru ze wzgldu na klimat wsppracy z inwestorem Supral
iwykonawc. Jak artuj inynierowie, lepszego konglome- Wykonawca: Zakad Oglnobudowlany Roman
ratu nie daoby si wymyli: inwestor muzumanin, wyko- Szymczuk, Supral
nawca prawosawny, projektant inadzr katolicy. Folklor Kierownik budowy: Danuta Rudnicka
religijny, poczony zmiejscowym krajobrazem kulturowym Inspektor nadzoru: Robert Zimnoch
wsi podlaskiej, w otoczeniu przygra-
nicznej, dziewiczej przyrody to to
realizacji budowy. Bajka, jakiej yczy
innym uczestnikom procesw. ()
Konstrukcja bardzo prosta, statycz-
nie wyznaczalna, oparta na cianach
nonych z gazobetonu relacjonuje
hasowo Robert Zimnoch, inspektor
nadzorujcy prace. Tylko strop sali
obrzdowej, ze wzgldu na due rozpi-
toci, jest oparty na cianach i na su-
pach. Wiba drewniana, dachy dwu-

120 Inynier budownictwa

 w biule t y nach izbow y ch...

Inynier Warmii iMazur

Mio nam poinformowa o nowym biuletynie
Inynier Warmii iMazur Informator War-
misko-Mazurskiej Okrgowej Izby Inynierw
Budownictwa bdzie ukazywa si co p
roku. W powitalnym artykule Mariusz Dobrze-
niecki, przewodniczcy Rady W-MOIIB, wyrazi
nadziej, e pomys wydawania informatora
sprawi wiele radoci i przybliy dziaania izby.
Staymi elementami czasopisma bd m.in. in-
formacje otym, co si wydarzyo wizbie, oprze-
prowadzonych iplanowanych szkoleniach oraz
owynikach sesji egzaminacyjnych na uprawnie-
nia budowlane. W pierwszym numerze pisma
znalazy si artykuy: o dziaaniach W-MOIIB
wostatnim roku (Izba bliej inyniera, Za nami
pierwszy rok nowej kadencji), o szkoleniach
izbowych iwyjazdach technicznych (Wykszta-
cenie w cenie), o rekreacyjnych spotkaniach
czonkw izby podczas wsplnych rajdw, re-
gat eglarskich ispyww kajakowych (Ipoy-
teczne, iprzyjemne), onajlepszych budowach
regionu zrealizowanych w latach 20122014
(Dobrze zbudowane), o jednym z najnowo-
czeniejszych obiektw Warmii iMazur hotelu
Krasicki w Lidzbarku Warmiskim (Z zabytko-
wymi niespodziankami), inwestycji polegajcej
na adaptacji zrujnowanego podzamcza na pik-
ny hotel. Wielu czytelnikw zainteresuje zpew-
noci take artyku Studentom bdzie atwiej
omawiajcy zmiany, jakie wprowadzia ustawa
z9 maja 2014 r. ouatwieniu dostpu do niekt-
rych zawodw regulowanych. Take zmianom
przepisw prawnych powicony jest artyku
Ile pali twj dom.
Redakcji nowego biuletynu, w tym redaktor
naczelnej Barbarze Klem, yczymy wielu cieka-
wych artykuw iuznania czytelnikw.

Hotel Krasicki. Na zdjciu cz ekipy budowlanej

(od lewej): Krzysztof Ostrowski dyrektor ds.
technicznych IPB Iawa, Daniel Szymczak kie-
rownik budowy, Jacek Rostkowski penomocnik
inwestora, iJanusz Mucha dyrektor ds. technicz-
nych Centrum Konferencyjno-Wypoczynkowego
Zamek

Opracowaa Krystyna Winiewska

kwiecie 2015 [127] 121


Nakad: 117 540 egz.
Publikowane wIB artykuy prezentuj stanowiska, opinie ipogldy ich Autorw. Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji tekstw
izmiany tytuw. Przedruki iwykorzystanie opublikowanych materiaw moe odbywa si za zgod redakcji. Materiaw niezamwionych
redakcja nie zwraca. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoci za tre zamieszczanych reklam.
Wydawca
Wydawnictwo Polskiej Izby Inynierw
Budownictwa sp. z o.o.
00-924 Warszawa, ul. Kopernika 36/40, lok. 110
tel.: 22 551 56 00, faks: 22 551 56 01
www.inzynierbudownictwa.pl,
biuro@inzynierbudownictwa.pl
Prezes zarzdu: Jaromir Kumider
Redakcja
Redaktor naczelna: Barbara Mikulicz-Traczyk
b.traczyk@inzynierbudownictwa.pl
Z-ca redaktor naczelnej: Krystyna Winiewska
k.wisniewska@inzynierbudownictwa.pl
Redaktor: Magdalena Bednarczyk
m.bednarczyk@inzynierbudownictwa.pl
Wsppraca: Klaudia Latosik
Opracowanie graficzne
Jolanta Bigus-Koczak
Skad i amanie: Jolanta Bigus-Koczak
Grzegorz Zazulak
122 Inynier budownictwa
Biuro reklamy
Zesp:
Dorota Baszkiewicz-Przedpeska
szef biura reklamy
tel. 22 551 56 27
d.blaszkiewicz@inzynierbudownictwa.pl
Ewa Cegieka tel. 22 551 56 07
e.cegielka@inzynierbudownictwa.pl
Natalia Goek tel. 22 551 56 26
n.golek@inzynierbudownictwa.pl
Dorota Malikowska tel. 22 551 56 06
d.malikowska@inzynierbudownictwa.pl
Magorzata Roszczyk-Hauszczak
koordynator projektu
tel. 22 551 56 11
m.haluszczak@inzynierbudownictwa.pl
Monika Zajko
tel. 22 551 56 20
m.zajko@inzynierbudownictwa.pl
Druk
Tomasz Szczurek
RR Donnelley
ul. Obrocw Modlina 11
30-733 Krakw
Rys. Marek Lenc
Nastpny numer ukae si: 7.05.2015 r.
Rada Programowa
Przewodniczcy: Stefan Czarniecki
Wiceprzewodniczcy: Marek Walicki
Czonkowie:
Stefan Pyrak Polski Zwizek Inynierw
i Technikw Budownictwa
Tadeusz Malinowski Stowarzyszenie
Elektrykw Polskich
Bogdan Mizieliski Polskie Zrzeszenie
Inynierw i Technikw Sanitarnych
Ksawery Krassowski Stowarzyszenie Inynierw
i Technikw Komunikacji RP
Piotr Rychlewski Zwizek Mostowcw RP
Robert Ksy Stowarzyszenie Inynierw
i Technikw Wodnych i Melioracyjnych
Wodzimierz Cichy Polski Komitet Geotechniki
Stanisaw Szafran Stowarzyszenie Naukowo-
-Techniczne Inynierw i Technikw Przemysu
Naftowego i Gazowniczego
Jerzy Gumiski Stowarzyszenie Inynierw
i Technikw Przemysu Materiaw Budowlanych
Centrum Nauki im. Leonardo
da Vinci w Podzamczu, Chciny
Inwestor: Regionalne Centrum
Naukowo-Technologiczne, Chciny
Wykonawca: Firma Budowlana Anna-Bud Sp. z o.o.
Kierownik budowy: Artur Bawat, Micha Bednarz
Architektura: Pracownia Architektury em4
Marcin Brataniec
Powierzchnia uytkowa: 3568,25 m2
Kubatura: 25 792,4 m3
Lata realizacji: 20132014

Centrum ma zielony dach (pow. ok. 2560 m2)

w systemie odwrconym, o zmiennym
nachyleniu od 2 do 13,4%. Na elewacji wschodniej
ciana geologiczna (pow. ok. 290 m2)
odzwierciedlajca przekrj przez warstwy Ziemi
w rejonie Chcin, wykonana z betonw barwionych
w masie.

Zdjcia: FB Anna-Bud sp. z o.o.